Nyaya Siddhanta Muktavali Part 1

SR No.: 008881
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan
Publication Year: 2006
Total Pages: 284
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Philosophy
File Size: 75 MB

Page 211

હજssssssssssss:
મહ8%25d8%ab%8b%8bkdbkxboxod8d
બ્રહ્મના અભેદને જણાવે છે તેનું શું ?
ઉત્તર : એ સર્વ સ્તુતિવાદ છે. ઈશ્વરથી ભિન્ન જીવાત્માનો ઈશ્વર સાથે અભેદ દર્શાવી જીવાત્માની સ્તુતિ કરે છે. વસ્તુતઃ તો બે ય ભિન્ન છે પણ જીવાત્મામાં પરમાત્મા = સજાતીય જ્ઞાનાદિ છે માટે જીવાત્માને પરમાત્મતુલ્ય કહ્યા. એટલો ભેદ હોવા છતાં અભેદ ભાવનાથી યત્ન કરવો એ આ શ્રુતિનો ઉપદેશ છે.
જીવ-બ્રહ્મ એ બેનો ભેદ છે માટે જ “સર્વ જીવ માત્મન સમર્પિતા' કહ્યું છે. જે ભિન્ન હોય તેને જ બીજાને સમર્પિત થવાનું હોય. અભિન્નને સમર્પણ શું ?
પ્રશ્ન : (વેદાન્તી) બ્રહ્મથી ભિન્ન બીજું કાંઈ છે જ નહિ, એટલે બ્રહ્મનો જીવાત્મામાં | ભેદ પ્રતીત થતો હોય તો તે જીવાત્માના અજ્ઞાનને લીધે છે. મોક્ષકાળમાં તો જીવાત્માનો બ્રહ્મ સાથે અભેદ જ થાય છે. માટે બ્રહ્મ એક જ છે, બીજું કંઈ નથી.
નૈયાયિક : જો અજ્ઞાનકાળમાં બ્રહ્મથી જીવાત્માનો ભેદ છે તો મોક્ષકાળમાં પણ તે ભેદ રહેવાનો જ, કેમકે ભેદ નિત્ય હોવાથી તેનો નાશ થતો નથી. કદાચ ભેદનો નાશ થાય તો પણ જીવાત્મા અને પરમાત્મારૂપ બે વ્યક્તિ તો રહેશે જ.
વેદાન્તી : મોક્ષકાળે બેમાં રહેલા દ્વિત્વનો પણ નાશ થઈ જાય છે, એટલે હવે દ્વિત્વાભાવે વ્યક્તિદ્વય પણ કેવી રીતે રહેશે ?
નૈયાયિક : તમે બ્રહ્મને નિર્ધર્મક માનો છો એટલે તેનામાં સત્યત્વ ધર્મનો પણ અભાવ મળે છે. આમ બ્રહ્મમાં સત્યત્વાભાવ હોવા છતાં બ્રહ્મ સત્યસ્વરૂપ કહેવાય છે,
તેવી જ રીતે જીવાત્મા અને બ્રહ્મમાં દ્વિતાભાવ હોવા છતાં તે બે વ્યક્તિરૂપ કેમ ન જો | કહેવાય ?
વેદાન્તી : બ્રહ્મમાં મિથ્યાત્વનો અભાવ છે તેનો અર્થ એ છે કે અધિકરણ બ્રહ્મ એ નું જ મિથ્યાત્વાભાવ સ્વરૂપ છે. આ મિથ્યાત્વાભાવને જ સત્યત્વ કહીએ છીએ.
નૈયાયિક : તો ભલે, જીવાત્મા અને બ્રહ્માત્મા ઉભયમાં તો એકત્વ નથી જ, માટે તે એકત્વાભાવ અધિકરણસ્વરૂપ વ્યક્તિદ્વયાત્મક બને. એ જ એકત્વાભાવ દ્વિત્વ એવા વ્યવહારનો વિષય કેમ ન બને ? પ્રત્યેક જીવાત્મા અને બ્રહ્મમાં એકત્વ યદ્યપિ છે, તથાપિ પૃથ્વીમાં ગબ્ધ હોવા છતાં પૃથ્વી-જલ એ તદુભયમાં ગબ્ધ નથી, એ જે રીતે કહેવાય છે તે જ રીતે ૩મય ન મ એમ કહી શકાય. એટલે જીવાત્મા અને બ્રહ્મ ઉભયમાં અવશ્યમેવ એકત્વાભાવ છે અને તેથી જ જીવાત્મા અને બ્રહ્મ એમ બે જ વ્યક્તિ તરીકેનો વ્યવહાર કરવો જ જોઈએ.
વેદાન્તીઃ કહ્યું છે કે, “વૃવિ વવ વે!' જો બ્રહ્મને જાણનારો જીવાત્મા બ્રહ્મ આ
વ્યાસિદ્ધાન્તસુક્તાવલી ભાગ૧૦ (૨૦૦)
restorstastasestastorsboostxsexstars costustostadaxshastxsexstorstostestesbastustastxsbostxstustaxtastastoostastasaustoxstastorst
2588%258kbotabdkod8%b0%20
0E0