Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mANikacaMdagraMthamAlA puSpa 16 vA. zrI maddevasenAdyAcAryaviracitaH nayacakrAdisaMgrahaH paM0 vaMzIdhareNa saMpAdya solApurataH svamudraNAlaye mudritaH prakAzikA zrI mANikacaMdadigambarajainagraMthamAlAsamitiH / vIranirvANa saM0 2446 vikramAbda 1977 san 1920
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ - Printed by:Banshidhar at his " Shridhar" Printing press, Shukruwar peth 477 Sholapur. . .. Published by: Published by:- 3 Nathuram Premi, Secretary of Manikchandgranthamala Hirabag Girgaon Bombay:
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMpAdakIyavaktavyam. prathamato dohArUpeNa dravyasvabhAvaprakAzo nAma grantha AsId dRSTipatham / tadanu grantha eko nayacakranAmA gAthArUpeNa zrImAhilladevena racitaH / sa naSTa iti zrIdevasenaguruNA granthoyaM punAracita iti prazastyAntimayA prakaTIbhavati / tadyathA, " davvasahAvapayAsaM dohayabaMdheNa Asi jaM diThaM / gAhAbaMdheNa puNo raiyaM mAhalladeveNa / / dusamIraNeNa poyaMperiya saMtaM jahA tiraM NaDaM / siridevaseNamuNiNA taha NayacakkaM puNo raiyaM // " atra samaMtabhadrAdInAM prAcAmAcAryANAM bahUni vacanAnyuddhatAnyupalabhyante tAni agre sUcIprakAze samavalokanIyAni / agretra prakAzitodhikArANAM kramaH patrasaMkhyAkrameNa / evaM sUtrANAmuddhRtavacanAnAM ca sUcI AkarAdyAdikrameNa darzitA / prAmatra laghunayacakranAmA graMtho viMzatipatrapayaMtaM yojitastato bRhannayacakramAste / laghunayacakre nayopanayAnAM svarUpamudAharaNAni ca snti| bRhati tvatra dravyaguNaparyAyANAM sAmAnyato vizeSatazca svarUpaM varNitaM ratnatrayasvarUpaM caante| sUtrANAM prAk saMskRtabhASAyAM yA viSayasUcI sarvatra vartate sA prAcInA, prAkRtasUtrANAM yA ca chAyA sAdheva kRteti sudhiyo'dhiyA niveyaMtevaMzIdharaNa, solApurataH
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhikArasUcI. adhikAranAma. 1 laghunayacakra 1 vRhannayacakra 2 pIThikA 3 guNAdhikAraH 4 paryAyAdhikAraH 5-dravyAdhikAraH 6 paMcAstikAyAdhikAraH 7 tattvArthAdhikAraH 8 pramANAdhikAraH 9. nayAdhikAraH 10 nikSepAdhikAra:11 darzanAdhikAraH 12 jJAnAdhikAraH 13 sarAgacAritrAdhikAraH 14 vItarAgacAritrAdhikAraH 15 nizcayacAritrAdhikAraH 16 upoddhAtaH 113 129
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ nayacakra aura zrI devasenasUri / nayacakra | AcArya vidyAnanda ne apane lokavArtika ( tattvArthasUtra TIkA ) ke nayavivaraNa nAmaka prakaraNake anta meM likhA hai: saMkSepeNa nayAstAvavyAkhyAtAH sUtrasUcitAH / tadvizeSAH prapaJzvena saMcicyA nayacakrataH // arthAt tattvArthasUtra meM jina nayoMkA ullekha hai, unakA hamane saMkSepa meM vyAkhyAna kara diyA / yadi unakA vistAra se aura vizeSa pUrvaka svarUpa jAnane kI icchA ho to ' nayacakra ' se jAnanA / isa ullekha se mAlUma hotA hai ki vidyAnanda svAmI se pahale ( nayacakra nAmakA koI grantha thA jisameM nayoMkA svarUpa khUba vistAra ke sAtha diyA gayA hai / parantu vaha nayacakra yahI devasenasUrikA nayacakra thA, aisA nahIM jAna paDatA / kyoMki yaha bila kula hI choTA hai| isameM kula 87 gAthAyeM haiM aura mAilla dhavalake bRhat nayacakrameM bhI naya sambandhI gAthAoM kI saMkhyA isase adhika nahIM hai| ina donoM hI granthoMmeM nayoMkA svarUpa bahuta saMkSapameM likhA gayA hai| inase adhika to svAmI vidyAnandane hI nayavivaraNameM likha diyA hai / nayavivaraNakI zlokasaMkhyA 118 hai / aura unameM nayoMkA svarUpa bahuta hI uttama rIti se = nayacakrakI bhI apekSA spaSTatA se likhA hai / aisI dazA meM yaha saMbhava nahIM ki zloka - d
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vArtika ke kartA apane pAThakoMse devasenasUrike nayacakrapara se vistArapUrvaka nRyoM kA svarUpa jAnane kI siphAriza karate / isake sivAya jaisA Age calakara batalAyA jAyagA, devasenasUri kucha bhI vidyAnanda svAmIke pIche haiM / ataH zloka vArtika meM jisa nayacakrakA ullekha hai, vaha koI dUsarA hI nayacakra hogA / 1 zvetAmbara saMpradAya meM ' mallavAdi ' nAmake eka baDe bhArI tArkika ho gaye haiM / AcArya haribhadrane apane ' anekAMta ( 1 ) jayapatAkA ' nAmaka graMtha meM vAdimukhya malla vAdikRta ' sammati ( 1 ) TIkA' ke kaI avataraNa diye haiM aura zraddheya muni jinavijayajIne anekAneka pramANoMse haribhadrasUrikA samaya ( 3 ) vi. saM0 757 se 927 taka siddhakiyA hai / ataH AcArya mallavAdi vikrakakI AThavIM zatAbdike pahaleke vidvAn haiM, yaha nivaya hai / aura vidyAnandasvAmI vikramakI 9 vIM zatAbdimeM ( 4 ) hue haiM, yaha bhI prAyaH nizcita ho cukA hai / " ukta malla vAdikA bhI eka ' nayacakra' nAmakA graMtha hai jisakA pUrA nAma dvAdazAra - nayacakra ' hai / jisataraha cakrameM Are hote haiM, usI taraha isameM bAraha AreM arthAt 1 ahamadAbAdameM zeTa manasukhabhAI bhaggUbhAIke dvArA chapa cukA hai / 2 yaha AcArya siddhasenasUrike ' sammatitarka' nAmaka graMtha kI TIkA hai / 3 dekho, jaina sAhitya saMzodhaka aMka / 4 dekho jainahitaiSI varSa 9 aMka 9 /
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ adhyAya haiM / yaha graMtha bahuta bar3A hai / isapara AcArya yazobhadrajI kI banAI huI eka TIkA hai jisakI zlokasaMkhyA 18000 hai| yaha aneka zvetAmbara pustakAlayoMmeM upalabdha hai| saMbhava hai ki vidyAnandasvAmIne isI nayacakra ko lakSa karake pUrvokta sUcanA kI ho| jisataraha harivaMzapurANa aura AdipurANake karttA digaMbara jainAcAryoMne siddhasenasarikI prazaMsA kI hai jo ki zvetAmbarAcArya samajhe jAte haiM usI taraha vidyAnandasvAmIne mI zvetAMbarAcArya malla vAdike graMthako par3hane kI siphAriza kI ho, to koI AzcaryakI bAta nahIM hai / jisa taraha siddhasenasUri tArkika the usI taraha mallavAdi bhI the aura digaMbara aura zvetAMbara saMpradAyake tAkika siddhAMtoMmeM koI mahatvakA matabheda bhI nahIM hai / taba nayasaMbaMdhI eka zvetAMbara tarka granthakA ullekha eka dig2ambarAcArya dvArA kiyA jAnA hameM to asaMbhava nahIM mAlUma hotA / aneka zvetAMbara granthakartAoMne bhI isI taraha digaMbara granthakAroMkI prazaMsA kI hai aura unake anthoMke havAle diye haiN| yaha bhI saMbhava hai ki devasenake atirikta anya kisI digaMbarAcAryakA bhI koI nayacakra ho aura vidyAnandasvAmIne usakA ullekha kiyA ho / mAiladhavalake bRhat nayacakrake aMtakI eka gAthA jo kevala bambaIvAlI pratimeM hai, morenAkI pratimeM nahIM hai -yadi ThIka ho to usase isa bAtakI puSTi hotI hai / vaha gAthA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 isa prakAra hai: dusamIraNeNa poyaM periyasaMtaM jahA ti (ci) raM naI / siridevasena muNiNA taha NayacakkaM puNo raiyaM / / isakA abhiprAya yaha hai ki duHSamakAlarUpI AMdhIse pota ( jahAja ) ke samAna jo nayacakra cirakAlase naSTa ho gayAthA use devasena munine phirase rcaa| isase mAlUma hotA hai ki devasenake nayacakrase pahale koI nayacakra thA jo naSTa ho gayA thA aura bahuta saMbhava hai ki devasenane yaha usIkA saMkSipta uddhAra kiyA ho| upalabdha graMthoMmeM nayacakra nAmake tIna grantha prasiddha haiM aura mANikacandra granthamAlAke isa aMkameM ve tInoM hI nayacakra prakAzita kiye jAte haiM / 1 AlApapaddhati, 2 laghunayacakra, aura 3 bRhat nayacakra / inameMse pahalA grantha AlApapaddhati saMskRtameM hai aura zeSa do praakRtmeN| 1 AlApapaddhatike kartA bhI devasena hI haiM / DA0 bhANDAra risarca insTiTayuTake pustakAlayameM isa granthakI eka prati hai, usake antameM pratilekhakane likhA hai- " iti sukhabodhArthamAlApapaddhatiH zrIdevasenaviracitA samAptA / iti zrInayacakra sampUrNam // " ukta pustakAlayakI * sUcI meM bhI yaha nayacaka nAmase hI darja hai / bAsodAke bhaMDArakI sUcImeM bhI jo bambaIke digambara jainamandirake sarasvatI bhaNDArameM maujUda hai, ise nayacakra saMskRta gadyake nAmase darja * sana 1884-86 ko riporTake 519 veM nambarakA anya dekho|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ kiyA hai / paM0 zivajI lAlajIkRta darzanasAra-vacanikAmeM devasenake saMskRta nayacakrakA jo ullekha hai, vaha bhI jAna paDatA hai, isI AlApapaddhatiko lakSya karake kiyA gayA hai| yadyapi AlApa. paddhatimeM nayacakrakA hI gadyarUpa sArAMza hai aura vaha nayacakrake Upara hI kI gaI hai, isalie kucha logoM dvArA diyA gayA usakA yaha ' nayacakra' nAma eka sImAtaka kSamya bhI ho sakatA hai; parantu vAstavameM isakA nAma ' alApapaddhati ' hI hai-nayacakra nhiiN| AlApapaddhatike prAraMbhameM hI likhA hai- " AlAphapaddhatirvacanaracanAnukrameNa nayacakrasyopari ucyate / " isase mAlUma hotA hai ki AlApapaddhati nayacakrapara hI praznottararUpa saMskRtameM likhI gaI hai / AlApa arthAt bolacAlakI paddhatipara athavA vacanaraca. nAke DhaMgapara yaha ' sukhabodhArtha ' yA saralatAse samajhameM Aneke lie banAI gaI hai| isakI pratyeka pratimeM ise 'devasenakRtA' likhA bhI milatA hai, isase yaha nizcaya ho jAtA hai ki yaha nayacakrake kI devasenakI hI racA huI hai-anya kisIkI nahIM / 2 laghunayacakra / zrIdevasenasUrikA vAstavika nayacakra yahI hai / isake sAtha jo ' laghu ' vizeSaNa lagAyA gayA hai vaha isake Ageke graMthako baDA dekhakara lagA diyA gayA hai; paraMtu vAstavameM usakA nAma dravyasvabhAva prakAza hai aura usake kartA mAilladhavala haiM jaisA ki Age siddha kiyA gayA hai / isaliye isakA nayacakrake hI nAmase ullekha kiyA jAnA caahie| .
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ * zvetAMbarAcArya yazovijayajI upAdhyAyane apane ' dravyaguNaparyaya rAsA' [gujarAtI ] meM devasenake nayacakrakA kaI jagaha ullekha kiyA hai aura ukta rAseke AdhArase hI likhe hue dravyAnuyogatarkaNA nAmaka saMskRta granthameM bhI ukta ullekhoMkA anuvAda kiyA hai / eka ullekha isa prakAra hai:-- nayAzcopanayAzcaite tathA mUlanayAvapi / itthameva samAdiSTA nayacakre'pi tatkRtA // 8 // - ete nayA . uktalakSaNAzca punarupanayAstathaiva dvau mUlanayAvapi nizcayenetthamamunA prakAreNaiva nayacakre'pi digambaradevasenakRte zAstre nayacakrepi tatkRtA tasya nayacakrasya kRtA utpA. dakena samAdiSTaM kathitaM / etAvatA digambaramatAnugatanayacakragranthapAThapaThitanayopanayamUlanayAdikaM sarvamapi sarvajJapraNItasadAgamoktayuktiyojanAsamAnataMtratvamevAste na kimapi visaMvAditayAstIti * / " ___ ukta ' tarkaNA ' meM jo nayoMkA svarUpa diyA hai, vaha bi. lakula ' nayacakra' kA anuvAda hai aura ise svayaM granthakartA bhojasAgarane svIkAra kiyA hai / isase nizcaya ho jAtA hai ki upAdhyAya yazovijayajI aura tarkaNAke kartA bhojasAgara isI nayacakrako devasenakA racA huA samajhate the| * dekho rAmacaMdrazAstramAlAdvArA prakAzita ' dravyAnuyogatarkaNA' adhyAya 8 zloka 8 pRSTa 115 /
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ darzanasArakI vacanikAke kartA paM. zivajIlAlajIne devasenasarike banAye jina saba granthoMke nAma diye haiM unameM prAkRta nayacakra bhI hai / arthAt unake matase bhI yaha devasenakI hI kRti hai| yaha grantha bRhat nayacaka (dravyasvabhASa prakAza ) meM se chATakara judA nikAlA huA nahIM hai| yaha bAta isa graMthako Adise aMtataka acchI taraha bA~ca lenese hI dhyAnameM A jAtI hai| yaha saMpUrNa grandha hai / aura svataMtra hai / yaha isakI racanA paddhatise hI mAlUma ho jAtA hai| nayoMko choDakara isameM anya viSayoMkA vicAra bhI nahIM kiyA gayA hai / isake aMtakI naM. 86 aura 87 kI gAthAoMse (pRSTha 19-20 ) yaha bhI spaSTa ho jAtA hai ki isakA nAma nayacakra hI hai- usake sAtha koI 'laghu' Adi vizeSaNa nahIM hai| 3 bRhat nayacakra isakA vAstavika mAma 'davvasahAvapayAsa' (dravyasvabhAva-prakAza ) yA ' dravyasvabhAva prakAzaka nayacakra' hai / graMthakartAne svayaM isa nAmako graMthake prAraMbhameM aura aMtameM kaI jagaha vyakta kiyA hai / nayaMcakra to isakA nAma ho hI / nahIM sakatA hai, kyoMki nayoMke atirikta dravya, guNa, paryAya darzana, jJAna, caritra Adi anya aneka viSayoMkA isameM varNana kiyA gayA hai| yaha eka saMgraha grantha hai / jisataraha isameM bhagavatkuMdakuMdAcArya kRta paMcAMstikAya pravacanasAra Adi kI gAthAoMko aura unake abhiprAyoMko saMgraha kiyA gayA hai, usItaraha laga
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 bhaga pUre nayacakrako bhI isameM zAmila kara liyA gayA hai; yahA~taka ki maMgalAcaraNa kI aura aMtakI nayacakrakI prazaMsAsUcaka gAthAyeM bhI nahIM choDI haiM ! jAna paDatA hai ki nayacakrakI ukta prazaMsAsUcaka gAthAoMke kAraNa hI logoMko bhrama ho gayA hai aura ve ise ' bRhat nayacakra ' kahane lage haiM / isake prAraMbhakI utthAnikAmeM likhA hai: - " zrIkuMdakuMdAcAryakRtazAstrANAM sArArthaM parigRhya svaparopakArAya dravyasvabhAvaprakAzakaM nayacakraM mokSamArgaM kurvan gAthAkartA ( 1 ) .... iSTadevatAvizeSaM namaskurvvannAha - | yahA~ dravyasvabhAvaprakAzaka - yacakrakA vizeSaNa hai / saMgrahakartAkA isase yaha abhiprAya bhI ho sakatA hai ki yaha nayacakrayukta dravyasvabhAvaprakAzaka graMtha hai / aba hameM yaha dekhanA cAhie ki isa ' dravyasvabhAvaprakAza ' ke kartA kauna haiM | davvasahAvapayAsaM dohayabaMdheNa Asi jaM dihaM / taM gAhAvaMgheNa ya raiyaM mAilla dhavaleNa || dusamIra poyama (ni) vAya pA (yA) tA (NaM) siridevasejoI | 1 bambaIvAlI prAcIna pratimeM yahAM gAthAkartA hI pATha hai, jaba ki morenAkImeM graMthakartA hai / vAstavameM gAthA kartA hI honA cAhie yahI pATha chapanA bhI cAhie thA /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9 sesi pAyapasAe uvaladdhaM samaNatacceNa // ' nau pahalI gAthAkA artha yaha hai ki ' davvasahAvapayAsa makA eka grantha thA jo dohA chaMdoM meM banAyA huA thA / usIko mAila dhavalane gAthAoM meM racA / dUsarI gAthA bahuta kucha aspaSTa hai; phira bhI usakA abhiprAyaM lagabhaga yaha hai ki zrIdevasena yogIke caraNoMke prasAdase yaha graMtha banAyA gayA / yaha gAthA bambaIkI pratimeM nahIM hai, morenA kI pratimeM haiM / bambaIkI pratimeM isake badale ' dusamIraNeNa poyaM periyarsataM ' Adi gAthA hai jo Upara eka jagaha uddhRta kI jA cukI hai aura ji sameM yaha batalAyA gayA hai ki devasenamunine purAne naSTa hue nayacakrako phirase banAyA / - morenAvAlI pratikI gAthA yadi ThIka hai to usase kevala yahI mAlUma hotA hai ki mAila dhavalakA devasenasUrise kucha nikaTakA gurusaMbaMdha hogA / bambaIvAlI pratikI gAthA mAile dhavalase koI saMbaMdha nahIM rakhatI hai - vaha nayacakra aura devasenasUrikI prazaMsAvAcaka anya tIna cAra gAthAoMke samAna eka judI hIM prazasti gAthA hai / nIce likhI gAthAmeM kahA hai ki dohA chaMdameM race hue dravya svabhAva prakAzako sunakara suhaMkara yA zubhaMkara nAmake koI sajja - na jo saMbhavata mAila dhavalake mitra hoMge haMsakara bole ki dohAmeM yaha acchA nahIM lagatA; ise gAthAbaddha kara do :
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ suNiUNa doharatthaM siggha hasiUNa suhaMkaro bhaNai / ettha Na sohai attho gAhAbaMdheNa taM bhaNaha / / isase bhI yahI mAlUma hotA hai ki 'davvasahAvapayAsa' pahale dohAbaddha thA aura use mAilla dhavalane gAthAbaddha kiyA hai| mAilla dhavala gAthA kartA hI haiM, isakA khulAsA isa granthakI usthAnikAse bhI ho jAtA hai jahAM likhA hai ki gAthAkartA (granthakartA nahIM ) iSTa devatAko namaskAra karate hue kahate haiM / nIce likhI gAthAoMse bhI yaha prakaTa hotA hai ki isa grantha ke kartA devasenasUri nahIM kiMtu mAila dhavala haiM: dAriyaduNNayadaNuyaM paraappaparikkhatikkhakharadhAraM / savvaNhuviNhuciNhaM sudaMsaNaM Namaha NayacakkaM // suyakevalIhiM kahiyaM suasamuddaamudamayamANaM / bahubhaMgabhaMgurAviya virAjiyaM Namaha NayacakkaM / / siyasaddasuNayadugNayadaNudeha vidAraNekkavaravIraM / taM devaseNadevaM NayacakkayaraM guruM Namaha // inameM se pahalI do gAthAoMmeM nayacakrakI prazaMsA karake kahA hai ki aise vizeSaNoM yukta nyacakrako namaskAra karo aura tI. sarI gAthAmeM kahA hai ki durnayarUpI rAkSasako vidAraNa karane .vAle zreSTha vIra guru devasenako jo nayacakrake kartA haiM-namaskAra kro| yadi isa graMthake kartA svayaM devasena hote to ve apane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ liye guru Adi zabdoMkA prayoga na karate aura na yahI kahate ki tuma una devasenako aura unake nayacakrako namaskAra 'karo / ___ ina saba bAtoMse siddha hai ki choTe nayacakrake kartA hI devasena haiM aura mAiladhavala unhIko lakSya karake ukta prazaMsA karate haiN| mAillaghavalane devasenasUrike pUre nayacakrako apane isa granthameM antargarbhita karaliyA hai / aisI dazAmeM unakA itanA guNagAna karanA Avazyaka bhI ho gayA hai| mAilladhavalane isake sivAya aura koI graMtha bhI banAye / haiM yA nahIM aura ye kaba kahAM hue haiM, isakA hama koI patA nahIM lagA ske| Azcarya nahIM jo ve devasenake hI ziSyoMmeM hoM, jaisAki morenAkI pratikI aMtima gAthAse aura devasenake zreSTa guru zabdakA prayoga dekhanese jAna paDatA hai| devasenasari / nayacakrake saMbaMdhameM itanI AlocanA karake aba hama saMkSepameM isake kartA devasenasUrikA paricaya denA cAhate haiM / inakA banAyA huA eka bhAvasaMgraha nAmakA grantha hai| usameM ve apane viSayameM isa prakAra kahate haiM:.. sirivimalaseNa (1) gaNaharasisso NAmeNa devaseNutti / 1-zrIvimalasenagaNadharaziSyaH nAmena devasena iti / abudhajanavodhanArthe tenedaM viracitaM sUtraM //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ abuhajaNabohaNatthaM teNeyaM viraiyaM suttaM // isase mAlUma hotA hai ki inake gurukA nAma zrIvimalasena gaNathara [ gaNI ] thA / darzanasAra nAmaka granthake aMtameM ve apanA paricaya dete hue likhate haiM:--- puvAyariyakayAI 1] gAhAI saMciUNa eyattha / siridevaseNagANaNA dhArAe saMvasaMteNa // 49 // raio [2] daMsaNasAro hAro bhayANa Navasae navae / siripAsaNAhagehe suvisuddhe mAhasuddhadasamIe // 50 // arthAt pUrvAcAryoMkI racI huI gAthAoMko eka jagaha saMcila karake zrIdevasena gaNine dhArA nagarImeM nivAsa karate hue pArzvanAthake maMdirameM mAgha sudI dazavIM vikrama [3] saMvat 990 ko yaha darzanasAra nAmaka grantha racA / isase nizcaya ho jAtA hai ki unakA astitva kAla vikramakI daravIM zatAbdi hai / apane anya 1-pUrvAcAryakRtA gAthAH saMcayitvA ekatra / zrIdevasenagaNinA dhArAyAM saMvasatA // 49 // 2-racito darzanasAro hArau bhavyAnAM navazate navatau / zrIpArzvanAthagehe suvizuddhe mAghazuddhadazamyAm // 50 // . __ -darzanasAskI anya gAthAoMme jahAM jahAM saMvatkA ullekha kiyA hai, vahAM vahAM 'vikkamarAyassa maraNapattassa ' pada dekara vikrama saMvata hI prakaTa kiyA hai / isake sivAya dhArA (mAlavA ) meM bikrama saMvata hI pracalita rahA hai|
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13. kisI prathameM unhoMne graMtha racanAkA samaya nahIM diyA hai| yadyapi inake kisI granthameM isa viSayakA ullekha nahIM hai ki ve kisa saMghake AcArya the; parantu darzanasArake paDhanese yaha bAta spaSTa ho jAtI hai ki ve mUlasaMghake AcArya the| darzanasArameM unhoMne kASThAsaMgha, draviDasaMgha, mAthurasaMgha aura yApanIyasaMgha Adi sabhI digambarasaMghoM kI utpatti batalAI hai aura unheM mithyAtI kahA hai parantu mUlasaMghake viSayameM kucha nahIM kahA hai / arthAt unake .. vizvAsake' anusAra yahI mUlase calA AyA huA asI saMgha hai / darzanasArakI 43 vI gAthAmeM [1] likhA hai ki yadi AcArya padmanandi ( kundakunda ) sImandhara svAmIdvArA prApta divyajJAna ke dvArA bodha na dete to munijana sacce mArgako kaise jAnate / isase yaha bhI nizcaya ho jAtA hai ki ve zrIkundakundAcAryakI AmnAya meM the / bhAvasaMgraha (2) (prAkRta) meM jagaha jagaha darzasArakI aneka gAthA uddhRta kI gaI haiM aura unakA upayoga unhoMne svanirmita gAthA - oMkI bhAMti kiyA hai / isase isa viSaya meM koI saMdeha nahIM ra 1 jai paumaNaMdiNAho sImaMdharasAmidivvaNANeNa / Na vivoha to samaNA kaI sumaggaM payANaMti || 2 bhAvasaMgraha ' mANikacaMda graMthamAlA ' meM zIghra hI chapanevAlA hai / presameM diyA jA cukA hai / 4
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatA ki darzanasAra aura bhAvasaMgraha donoMke kartA eka hI devasena ___ inake sivAya ArAdhanAsAra (1) aura tattvasAra [2] nAmake graMtha bhI inhI devasenake banAye hue haiN| paM. zivajIlAlane inake 'dharmasaMgraha ' nAmake eka aura graMthakA ullekha kiyA hai; paraMtu vaha abhItaka hamAre dekhanemeM nahIM bhAyA hai| mudrnn| svanAmadhanya svargIya paMDita gopAladAsajIne cAra pAMca varSa pahale isa graMthake prakAzita karAne kI icchA prakaTa kI thii| unhoMne apane ziSya paM. vaMzIdharajIse isakI [ dravyasvabhAva prakAzakI ) eka presa kApI bhI saMskRta chAyAsahita taiyAra karake bheja dI thI, paraMtu usameM jagaha jagaha pATha chUTe hue the aura a. neka sthala sandehAspada bhI the / isalie jabataka dUsarI zuddha prati prApta na ho gaI, taba taka yaha na chapa skaa| isake bAda isakI kucha pratiyAM milagaI aura aba unakI sahAyatAse mudrIta ka. rAke prakAzita kiyA jAtA hai| nIce likhI pratiyoMse isakA saMzodhana huA hai: 1 mANikacaMda graMthamAlAkA chaTA graMtha / bhIratnanandi AcAryakRta kAsahita chapA hai| 2 mA. maM0 mAlAke 13 ve aMkameM yaha chapa cukA hai|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 morenAkI pUjyapAda paM. gopAladAsajIkI karAI huI kApI para se / 2 svargIya dAnavIra seTha mANikacaMdajIke caugaTIke maMdira kI nayacakra aura dravyasvabhAva prakAzakI pratiyoM prse| ye donoM pratiyAM eka hI lekhakake hAtakI likhI huI haiM aura lagabhaga 400 barSa pahale kI haiM / prAyaH zuddha haiM / 3 zolApUrake sarasvatI bhaNDArakI eka pratiparase jo saMvata 1935 kI likhI huI hai aura zuddha hai / 15 eka bAra isakI presakApI paM0 indralAlajI sAhitya zAstrI jayapura ke pAsa mejI gaI thI aura unhoMne usakA kucha bhAga vahA~ ke kisI sarasvatI bhaNDArakI pratiparase zuddha kara diyA thA / AlApapaddhatikA mudraNa, nirNayasAgara meM zrI0 paM0 pannAlAlaje / vAkalIvAlake prayatnase chapI huI pratiparase karAyA gayA hai / isa granthakA sampAdana aura saMzodhana zrIyukta paM0 vaMzIdharajI zAstrI nyAyatIrthane kiyA hai| aura unhIMke zrIdhara presa meM yaha mudrita huA hai / pUnA:dvitIya zrAvaNa vadI 2 saM0 1977 vi0 - } nivedaka- nAthUrAma premI maMtrI.
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ udhRta vacanAnAM sUcI: 62 .... vacana bhaNugurudehapamANo ukta ca cUMlikAyAM .... UrdhvAdhogamanaM eyammi paese evaM micchAiTThI kammAdapadesANaM .... kAlattayasaMjuttaM kevalajJAnasaMcariyaM caradi sarga .... jaM khau~basamaM NANaM jiNasatyAdo atthe .... jIvo sahAvaNi- - .... NiyadavvajANaNa? Nicchayado khalu davvasuyAdo bhAvaM vityaikAntamataM mAnAsvabhAvasaMnisaMjJikoyaM syA- .... nizcayo darzanaM puMsi .... AO .... 86
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ [17 ] puggaladavve jo puNa pratyabhijJA punapramANanayanikSe paMcavarNAtmakaM citraMvyavahArAzrayAvastu vavahAreNuvadissadi bahiraMtaparamabaSahArAdo baMdho bhAvaH syAdasti bharahe dussamakAle maNasahiyaM savi ya eva nityakSa svabhAvato yathA saviyappaNinvi sarvathaikAMtarUpeNa siddhamaMtro yathA saMsayavimohavi sA khalu duvihA so iha bhaNiya sa 104 . 108:.. 123 . 22-22
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ [18] mUlasUtrANAmakArAdyanukramasUcI. d akaTTimA aNiavare paramaNiahavA siddhe sahe aNugurudehapa. aNNesiM atta. avaroparaM vimi. atthitaM vatthuttaM adRcaduNANadaM agurulahugA aNaMtA ahavA vAsaNaTo yaM asthitti Natthi NivaM asthisahAve sattA aNuhavabhAvo ceyaNa asthittAisahAvA asuhasuhANaM bheyA aMtomuhutta avarA aha uDDatiloyaMtA .. appapaesA muttA ahavA kAraNabhUdA ajjIvapuNNapAve akkiTTimA aNihaNA .....74 avaropparamaNirohe Goo 41 Sonu Gaum
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86 [19] bhahavA siddhe sare aNNesiM aNNaguNo bhagharopparasAvekkhe athitti Nathi do asthisahAvaM davvaM / bhatthitti Natthi u-- aha guNapajjayavaMtaM avaropparasuviruddhA 96 - asuhasuhaM ciya kamma asuheNa rAyarahio 106 asthittAisahAvA bhasuddhasaMveyaNeNa appA NANapamANaM 121 ahameko khallu pa 113 AharaNahemarayaNaM AdA cedA bhaNio AharaNahemarayaNaMAgamaNoAgamado AsaNNabhavvajIvo bhANAvaha ahiMgaAde tidayasahAve AloyaNAdiki-- 102 103 .
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdA taMNuppamANo idamevamuccaraMto igavasatu sahAvA igavIsaM tu sahAvA idi puttA dhammA iha eva micchaiTTI idi taM pANavisayaM iMdiyasokkhaNimittaM iMdiyamaNassa pasamaja uppAdavayaM gauNaM uppAdavayavimissA uvayArA uvayAraM uvaomao jIvo uppAdavayaM gauNaM uppAdavayavimissA uvayAsa ukyAraM uhayaM uyaNaeNa uvayAreNa vijANai uvasa makhayabhi udayAdisu paMca [20] 121 u. 39 99 42 56 85 106 124 20 5 5 16 53 72 "" 84 87 96 95 114 w 1 1.3 18 15 19 12 17 18 13 ..... 10 19 3 16 12
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ [21] uppajjato kajja uppAdo ya viNAso 17 .. 24 . 17. eaMto eaNao eyapadese davvaM eiMdiyAdidehA eiMdiyAdidehA eyaMte hiravekkhe edehi tiSihalogaM ekeke bhaThA ekA ajudasahAve evaM siyapariNAmI eyapaesimamutto eyaMto eyaNayo ekapaese davvaM eiMdiyAdidehA ekaNiruddha iyaro ekovi jheyarUvo eyaMte Niravekkhe evaM upasavamissaM evaM dasaNa jutto evaM minchAiTTI 90 102 . .. 18.. 104 / 1. .. 120 . . . 6....
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ [22] 128 edaM viya paramapadaM edahi rado NicaM edeNa sayaladosA au. modaio uvasa odaiyaM uvasamiya ...22 ___ 38 55 kammANaM majhagavaM kammakkhayATu patto kammakkhayAdu suddho kammakalaMkAlINA kammaM duvihaviyappaM kAraNado iha bhabve kammaM kAraNabhUdaM kajjaM sayalasamatthaM kammANaM majhagadaM kammakhayAduppaNNo . koho va mANa mAyA kajjaM paDi jaha puriso kAUNa karaNaladdhI . kammaM tiyAlavisayaM . kAraNakajjasahAvaM
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 23 ] kiriyAtIdo satyo kammajabhAvAtIdaM . 118 55 . . khaMdhA bAdara suhumA khaMdhA je punvuttA khAiyabhedA NeyA khettaM paesaNAma gadiThidivaNagahaNA gagaNaM duvihAyAraM gahio so sudaNANe. giNai davvasahAvaM guNaguNipajjayabve guNapajjAyA danvaM guNapajjayado davaM guNapajjAyasahAvA gurulaghudehapamANo guNaguNiAicaukke gaNapajjayANa lakSaNa gehNai vasthusahAvaM geNa davvasahAvaM 54 - 1 65 77 22 . 18..
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ [24 ] . ghAI kammakhayAdo ghAicaukaM cattA 127 125 cariyaM caradi sayaM caugai iha saMsAro caugai iha saMsAro cAri vi kammeM jaNiyA cirabaddhakammaNivahaM cedaNamacedaNA taha cedaNamacedaNaM piDa ceyaNarahiyamamuttaM jaM NANINa vi- - - jamA Na NayeNa jaha saddhANaM jaha Na vimuMjaM saMgaheNa ga-. jaM jaM karei kajaha rasasiddho vAI jaDasambhAvo gahu me jai icchaha uttari, wws owners * rrrrr 2
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ [25] jai icchaha uttAradu 20 jaM jaM jiNehi diLaM 21 jo khalla aNAi-- jamA ekasahAvaM jattha Na aviNAbhAvo jai savvaM vaMgabhayaM jaha jIvattamaNAI jaha maNue taha tijaM appasahAvAdo. jasu NaDa tivajaM NANINa vijamA NayeNaM Na viNA jaha saddhANamAI jaM jaM karei kamma jaM jassa bhaNiya jaMciya jIvasahAvaM jaha sabbhUo bhajaM jaM muNadi sunaM kiMpi sayaladu-. jaha suha NAsai anaha va NiruddhaM asuhaM jaha iha vihAvahedU MMovv www xxx 122 aM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ [26] 120 jaiyA tavivarIye ahavi cauThyalAho jaM ciya sarAyacaraNe jaM sAraM sAramajhe jaM bhAvaM bhAvayittA jai icchaha - jANagabhAvo..aNujANaMgabhAvoM jAjANAdo viya bhijIvehi puggalehi ya jIvAhu tevi duvihA jIve dhammAghamme jIvAjIvaM AjIvo bhAvAbhAvo jIvAisattatacca jIvAdidanvamijIvo sasahAvajIvo sahAkRti-- jIvA puggalakAlA juttIsujuttamAge jetiyamettaM khetaM je gayadiThivihINA
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 27 ] . ne saMkhAI vadhA jogA payaDipadesA jo hu amutto bhajo khalu jIvasahAvo jo jIvadi jIvissadi o saMgaheNa gahiyaM jo eyasamayavaddI jo vahaNaM jamajo ciya jIvasajo siyameduvayAraM jo iha sudevaNa bhajo gahai eka jo eyasamayavaDDhI. jo vaNaM ca ma jo ceva jIva jo Nicameva majhANaM jhANabbhAsaM mANassa bhAvaNAviya o jIvasahAvo .. 21. baigamasaMgaha
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ [28] Na muNai patthusa Na samubbhavai Na pANa viNAsiyaM Na Nava paNa do aNaThakamvasuddhA . Nahaeyapaesattho NacA danvasahAvaM Na du Nayapakkho migANaM pi hi pajjAyaM . NAyavvaM daviyANaM pANaM daMsaNa muha MM42021 22 20222MMM. 28 113 pANAsahAvabhariyaM NAma havaNA davyaM NAsaMto vi Na NaDo NANaM daMsaNa caraNaM jAdUNa samayasAraM .. jissesasahAvANaM zivittadavvakiNipaNNamiva payaM 117 or arom .. 129 19 .
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ "" niyaparamaNANasaMNidvAdo NidveNa nice davve gamaNahANaM ciM guNaguNibheye rivekve eyaMte NikkhevaNaya pamANA NicchittI vatthUNa NicchayavavahAra nissesasahAvANa Nivvattaatthaki jiyamaNisehaNa - NikkhevaNayapa Niya samayaM piya picchaya sajjhasa- Nicchayado khala NijjiyasAso Ni yaM jIvamajIvaM yaM NANaM uhayaM NeyaM jIvamajIvaM No uvayAraM kIrai "" [ 29 ] 75 19 28. 33 "" 39 65. 69. "" 73 75 86. 93 95 105 120 121 13 35 80. 16 83. 12 16 14 3 2 12 6 22 7 14. .11. 15 2 15 1 19 1 20 5 20
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ [30] gomAgamaM pitimoiI bhaNiyavvaM movavahAreNa viNA tavaM vissaviyappaM 107 samANae ya pariNada savaparisahANa bheyA nAsuyasAyaramahaNaM sikkAle je sattaM tispayarakevalisamateiMti caduviyappA te ceva mAvaruvA teNa caTaggaidehaM m.14.1MM 105 yAvara phalesu cedA . davvayaM dahameyaM davasthie ya davvaM icvANaM khupadavyaguNapajja MMM draNaM paDibica
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ daNa thUlasaMdha daNa dehaThANa davvA vissasahAvA dasaNaNANacarittA davyANaM sahabhUdA dabvaguNANa saMhAvA davyANaM khu paesA davadi davissadi davvaM vissasahAvaM dasaNaNANAvaraNaM dahasahasA suradavvANaM ca parasA davve khette kAle davvattho dahameyaM davvatthieMsu davaM vvANaM khu paesA davvaM vivihasahAvaM davvaM khu hoI duvihaM daMsaNaNANacaricaM sa C
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ [32] 98 daMsaNaNANacAra / - danvasuyAdo samma daMsaNacarittamohaM daMsaNakAraNabhUdaM daMsaNasuddhighisuddho davvasahAvapadAriyaduNNayadadikkhAgahaNANukkama duvihaM AsavamaggaM dukkhaM jiMdA ciMtA dusamIraNeNa poyaM dehINaM pajjAyA . 104 106 131 61 112 v229 AMALorm 29 202 131 desarvaI desastho desaM ca rajaduggaM dehAyArapaesA dehA ya iMti dudehajudo so bhuttA devagurusatthabhatto do ceva mUlimaNayA Mur
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 33 107 padasamidIdiyaroho batthUNa aMsagahaNaM vibhAdhAdo baMdho vigayasiro kaDivijjAvaccaM saMghe viparIye phuDabaMdho vIraM visayavirataM 0 0 mco m bujjhahatA jiNava mr bhaNai aNicAbhabvaguNAdo bhanyA bhaNiyA je sabbhAvA bhaNai aNicAsuddhA bharahe dussamakAle bhAvesu rAyayAdI bhAvacaukkaM cattaM bhAvA yasahAvA bhAvo davvaNimittaM bhAve sarAyamAdI mede sadi saMbaMdha
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ maidukyAro niyamA medukyAraM NicchayA medukyAre jajhyA bhottA tu hoi maNuvAiyapajjAo majjha sahAvaM NaM madi sudaohImaNa maNa vayaNa kAya maIsuirokkha maNuvAiya paMjAya majjhimajahaNu majjhasahAvaM NANa mANo ya mAya micchattA aviramaNaM micche micchAbhAvo micchA sarAmabhUyo micchatta, aNNANaM. micchatiyaM causa N muttaM iha mahaNaNaM mute pariNAmAdo [ 39 ] ma. 15 83 118 56 19 27 52 66 77 109 127 123 44 56 89 98 99 117 12. 29 18 11 20 na 12 15 NA 00 6 16 8 10 12
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mate khaMdhavihAvo mutto eyapadesI muttaM iha maiNANaM mUluttara taha iyarA mUDho viya sudahehU~ moharajaaMtarAye moho va dosamAvo mottUNaM micchatiyaM mottUNaM bahiciMtA mottUNaM bahivisayaM 108 rAyAi bhAvakammA rudhiya chiddasahasse ruddhakkha jidakasAyo svaM pi bhaNai davyaM rUvarasagaMdhaphAMsA rUvAiya pajjAyA lavaNaM va esa bha
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 lakhUNa taM NimittaM labUNa duvihaheDaM lakkhaNado NiyalalakkhaNamiha bhaNiyalakkhaNado taM gehNasu 122 925E M 117 lakkhaNado NityalakkhaM lessA kasAya vedA. logamaNAimaNihaNaM. loyapamANamamuttaM. loyAloyavibheyaM logigasaddhArahio 48. 57. 107 or m sanbhUyamasambhUyaM sahavvAdicaukke sattA amukkharUve. sadArUDho atyo saddatthapaccayAdo . sambhAvaM khu vihAvaM saMkhAsaMkhANaMtA saMtaM iha jai NAsaha * : 922M
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 37 ] sattaM jo NaDu maNNai savvaM jaha savvagayaM sabveviya eyaMte sahajaM khudAijAdaM samayAvali ussAso savesiM pajjAyA savvattha asthi khaMdhA savvesiM asthittaM sayameva kammagalaNaM saviyappa NivviyappaM sambhUdamasambhUdaM sahavvAdicaukke sattAamukkharUve sahArUDho attho savvattha pajjayAdo savvANa sahAvANaM satteva DhuMti bhaMgA saddesu jANa NAma saNNAibheyabhiNNaM saddhA tacce saNa sammA vA micchA vA samaNA sarAya iyarA , h h h h h h h h h h h h h m h m h m m h h 74 . . .. 85 103 106 111
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 38 ] 112 V M . samadA taha majjJArtha saddhANaNANacaraNaM sanvesi sanbhAvo sammagu pecchai jamhA saddhANaNANacaraNaM saMveyaNeNa gahio sAmaNNa visesA viya sAmaNNuttA je guNa sAmI sammAdiThI sAmaNNa aha visesa sAyAra iyara ThavaNA sAmaNNe Niyabohe bAmaNNaM pariNAmI sAmaNNaM NANANaM siyasadeNa viNA iha siyasadeNaya puTTA siyasAvekkhA sammA siyajutto NayaNivaho siyasadasuNayaduNNaya muraNaraNArayatiriyA muddho jIvasahAvo muhavedaM suhagodaM
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 39] 113 125 mubhamasubha ciyakamma suddho kammakhayAdo suhaasuhabhAvarahio suNiUNa doharasthaM suyakevalIhi kahiyaM sokkhaM ca paramasoksaM __ 130 131 18 126 so iha bhaNiya sahAyo 123 hiMsA asacca moso heyA kamme jaNiyA heU suddhe sijhAi 43 dosanbhAvaM jayA dhammavihINo sokkhaM dhammI dhammasahAvo .. pajjayagauNaM kiccA paDhamatiyA havvatthI paNNavaNamAvibhUde
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ pajjAe davvaguNA " paramANu eyadesI eries parabhAvAdo suNNo 46 paMcAvatthajuo so paMhu vittaM ceyaNa paramattho jo kAlo pajjaya gauNaM kicA paNNavaNabhAvibhUde S paccayavaMto rAgA parado iha suhamasuhaM par3hamaM muttasarUvaM passadi teNa sarUvaM pAraddhA jA kiriyA o me ... 6 G puttAibaMdhuvaggaM puggaladavve jo puNa puDhavI jalaM ca
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ [ 41 ] puggalamajjhatyoyaM baMdhe vi mukkha vavahAraM riusuttaM baMdhe vi mukkhaheU vavahArAdo baMdho baMbhasahAvAbhiNNA vatthU havei tacaM baMdho aNAiNihaNo vatthU pabhANavisayaM vavahAraM riusuttaM vatthUNa jaM sahAvaM 22MMM. 2 23
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ kinar // zrIvItarAgAya namaH // zrIdevasenaviracitaM - laghu nyckrm|| vIraM visayavirattaM vigayamalaM vimalaNANasaMjuttaM / paNavivi vIrajiNidaM pacchA NayalakkhaNaM vocchaM // 1 // vIraM viSayaviraktaM vigatamalaM vimalajJAnasaMyuktam / praNamya vIrajinendraM pazcAnnayalakSaNaM vakSye // 1 // jaM NANINa viyappaM suyameyaM vatthuyaMsasaMgahaNaM / taM iha jayaM pauttaM NANI puNa tehi NANehiM // 2 // yo jJAninAM vikalpaH zrutabhedo vastvaMzasaMgrahaNam // sa iha nayaH proktaH jJAnI punastaijhanaiH // 2 // jamA Na NaeNa viNA hoi garassa siyvaaypddivttii| tamA so bohavyo eaMtaM hatukAmeNa // 3 // yasmAnna nayena vinA bhavati narasya syAdvAdapratipattiH // tasmAtsa boddhavya ekAntaM hantukAmena // 3 // jaha saddhANaMmAI sammattaM jaha tvaaigunnnnilye|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhAo vA eyarasaM taha NayamUlo aNeyaMto // 4 // yathA zuddhAnamA diH samyaktvaM yathA tapaAdiguNanilaye / dhAturvA ekarasastathA nayamUlo'nekAntaH // 4 // tacaM vissaviyappaM eyaviyappeNa sAhae jo hu / tassa Na sijjhai vatthu kiha eyaMtaM pasohedi // 5 // tatvaM vizvavikalpaM ekavikalpena sAdhayedyo hi / sasya na siddhayati vastu kathamakAntaM prasAdhayet // 5 // dhammavihINo sokkhaM talAcheyaM jaleNa jaha rhido| taha iha vaMchai mUDhoM Nayarahio davvaNicchittI // 6 // dharmavihInaH saukhyaM sRSNAcchedaM jalena yathA rahitaH / tatheha vAJchati mUDho nayarahito dravyanizcitim // 6 // jaha Na vibhuMjai rajjaM rAo gihabheyaNeNa parihINo / taha jhAdA NAyanvo daviyaNichittIhiM parihINo // 7 // yathA na vibhunakti rAjyaM rAjA gRhabhedanena parihINaH / tathA dhyAtA jJAtavyo dravyanizcitibhiH parihINaH // 7 // bujjhahatA jiNavayaNaM pacchA NijakajjasaMjuA hoha / ahaMvA taMdularahiyaM palAlasaMdhUNaNaM savvaM // 8 // budhyantu jinavacanaM pazcAnijakAryasaMyutA bhavata / athavA taMdularahitaM palAlasandhUnanaM sarvam // 8 // eaMto eaNayo hoi aNeyaMtamassa sammUho / taM khalu NANaviyappaM samma micchaM ca NAyanvaM // 9 // ekAnta ekanayo bhavati anekAnto'sya samUhaH /
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ sa khalu jJAnavikalpaH samyaGiyyA , jJAtavyaH // 9 // je NayadiThivihINA tesiM Na hu vatthurUvauvaladdhi / vatthusahAvavihUNA sammAiTI kahaM huMti // 10 // ye nayadRSTivihInAsteSAM na khalu vasturUpopalabdhiH / vastusvabhAvavihInAH samyagdRSTayaH kathaM bhavanti // 10 // do ceva mUlimaNayA bhaNiyA dvvtthpjjytthgyaa| aNNaM asaMkhasaMkhA te tanbheyA muNeyavA // 11 // dau caiva mUlanayo bhaNitau dravyArthaparyAyArthagatau / anye'saMkhyasaMkhyAste tadbhedA jJAtavyAH // 11 // naigama saMgaha vavahAra tahaya riusutta sadda abhirUDhA / evaMbhUyo Navaviha NayAvi taha uvaNayA tiNi // 12 // naigamaH saMgrahaH vyavahArastathA carz2asUtraH zabdaH samabhirUDhaH / evaMbhUto navavidhA nayA api tathopanayAstrayaH // 12 // dabatthaM dahabheyaM chabbheyaM pajjayatthiyaM yaM / tivihaM ca NegamaM taha duvihaM puNa saMgahaM tattha // 13 // vavahAraM riusuttaM duviyappaM sesamAhu ekekA / uttA iha NayabheyA upaNayameyAvi pabhaNAmo // 14 // dravyArthiko dazabhedaH SaDbhedaH paryAyArthiko jJeyaH / / trividhazca naigamastathA dvividhaH punaH saMgrahastatra // 13 // vyavahArjusUtrau dvivikalpI zeSA hi ekaike / ukta' iha nayabhedA upanayabhedAnapi prabhaNAmaH // 14 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) sanbhUyamasanbhUyaM upayariyaM cetra duviha sanbhUyaM / tivihaM pi asanbhUyaM uvapariyaM jANa tivihaM pi // 15 // sadbhUtamasadbhatamupacaritaM caiva dvividhaM sadbhataM / trividhamapyasadbhUtamupacaritaM jAnIhi trividhamapi ||15|| davvatthi ya davvaM pajjAyaM pajjayatthie visayaM / sanbhUyAsanbhUe uvayarie ca duNavatiyatthA // 16 // dravyArthike ca dravyaM paryAyaH paryAyArthike viSayaH / sadbhatAdbhate upacarite ca dvinavatrikAthAH // 16 // pajjaya gauNaM kiccA davvaM piya johu giNae loe / so davvattha bhaNio vivarIo pajjayattho du // 17 // paryAyaM gauNaM kRtvA dravyamapi ca yo hi gRhNAti loke / sa dravyArthI bhaNita: viparItaH paryAyArthastu // 17 // karmopAdhinirapekSaH zuddhadravyArthikaH / kammANaM majjhagayaM jIvaM jo gahai siddhasaMkAsaM / bhaNNai so suddhaNao khalu kammovAhiNiravekkho // 18 // karmaNAM madhyagataM jIvaM yo gRhNAti siddhasaMkAzam / bhaNyate sa zuddhayaH khalu karmopAdhinirapekSaH // 18 // utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhakaH zuddhadravyArthikaH / uppAdavayaM goNaM kiccA jo gahai kevalA sattA / bhaNpa so suddhaNao iha sattAgAhao samae // 19 // utpAdavyayaM gauNaM kRtvA yo gRhNAti kevalAM sattAm /
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaNyate sa zudranayaH iha sattAgrAhakaH samaye // 19 // bhedakalpanAnirapekSaH shuddhdrvyaarthikH|| guNaguNiyAicaukke atthe jo No karei khalu bheyaM / suddho so dabattho bhedaviyappeNa Niravekkho // 20 // guNaguNyAdicatuSkarthe yo na karoti khallu bhedam / zuddhaH sa dravyArtho bhedavikalpena nirapekSaH // 20 // karmopAdhisApekSo'zuddhadravyArthikaH / bhAvesu rAyayAdI savve jIvaMmi jo du jNpedi| sohu asuddho utto kammANovAhisAvekakho // 21 // bhAvAn ca rAgAdIn sarveSu jIveSu yastu jalpati / sa khalu azuddha raktaH karmaNAmupAghisApekSaH // 21 // utpAdavyayasApekSo'zuddhadravyArthikaH / uppAdavayavimissA sattA gahiUNa bhaNai tidayattaM / davvassa eyasamaye jo hu asuddho have vidio // 22 // utpAdavyayavimizrAM sattAM gRhItvA bhaNati tritayatvam / dravyasyaiksamaye yo hyazuddho bhavedvitIyaH // 22 // bhedklpnaasaapekssoshuddhdrvyaarthikH|| bhede sadi saMbaMdha guNaguNiyAINa kuNai jo davve / so vi asuddho diho sahio so medakappaNa // 23 // bhede sati sambandhaM guNaguNyAdInAM karoti yo dravye / sopyazuddho dRSTaH sahitaH sa bhedkrpnyaa.|| 23 //
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) anvayadravyArthikaH / 'NissesasahAvANaM aNNayarUveNa davvadavvedi / davaNo hi jo so aNNa yadavvatthio bhaNio // 24 // niHzeSasvabhAvAnAM anvayarUpeNa dravyaM dravyamiti / dravyasthApanA hi yaH so'nvayadravyArthiko bhaNitaH // 24 // svadravyAdigrAhako dravyArthikaH / savvAdicaukke saMta davvaM khu giNae jo hu / NiyadavvAdisu gAhI so iyaro hoi vivarIyo ||25|| svadravyAdicatuSke saddravyaM khalu gRhNAti yo hi / nijadravyAdiSu grAhI sa itaro bhavati viparItaH // 25 // paramabhAvagrAhako dravyArthikaH / divyasahAvaM asudvasuddhopacAraparicattaM / so paramabhAvagAhI NAyacvo siddhikAmeNa // 26 // gRhNAti dravyatvabhAvaM azuddha zuddhopacAraparityaktam // sa paramabhAvagrAhI jJAtavyaH siddhikAmena // 26 // anAdinityaH paryAyArthikaH / aTTamA aNihaNA sasisUrAINa pajjayA giddaNai / jo so aNAiNico jiNabhaNio pajjayatthiNao 27 akRtrimAnanidhanAn zazisUryAdInAM paryAyAn gRhNAti / yaH so'nAdinityo jinabhaNitaH paryAyArthiko nayaH // 27 // sAdinityaH paryAyArthikaH / kammakkhayAdu patto aviNAsI jo hu kAraNAbhAve /
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (7) idamevamuccarato bhaNNai so sAiNicca Nao // 28 // karma yAtprApto'vinAzI yo hi kAraNAbhAve / idamevamuccarambhaNyate sa sAdinityanayaH // 28 // sattAgauNatvenotpAdavyayagrAhakaH svabhAvAnityazuddhaparyAyArthikaH / sattA amukkharUve uppAdavayaM hi giGgae jo hu / so du sahAva ANicco bhaNNai khalu suddhapajjAyo / 29 sattA'mukhyarUpe utpAdavyayau hi gRhNAti yo hi / sa tu svabhAvAnityo bhaNyate khalu zuddhaparyAyaH // 29 // sattAsApekSaH svabhAvAnityaH azuddhaH paryAyArthikaH / jo gahai ekkasamae uppAyavayadruvattasaMjutaM / so sambhAva aNicco asuddhao pajjayatthIo // 30 // yo gRhNAti ekasamaye utpAdavyayadhruvatvasaMyuktam / sa sadbhAvAnityo'zuddhaH paryAyArthikaH // 30 // karmopAdhinirapekSaH svabhAvonityaH zuddhaH payAyArthikaH / dehINaM pasAyA suddhA siddhANa bhaNai sAritthA / . jo iha aNicca suddho pajjayagAhI have sa nno||31|| dehinAM paryAyAH zuddhAH siddhAnAM bhaNati sadRzAH / . ya ihAnityaH zuddhaH paryayagrAhI bhavetsa nayaH // 31 // karmopAdhisApekSo vibhASAnityozuddhaH paryAyArthanayaH / bhaNai ANicAsuddhA caugaijIvANa pajjayA jo hu /
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) hoi vibhAva aNicco asuddhao pjjyaatthnno||32|| bhaNatyanityAzuddhAzcaturgatijIvAnAM paryAyAnyo hi / bhavati vibhAvAnityo'zuddhaparyAyArthiko nayaH // 32 // bhUtabhAvivartamAnakAlabhedAnnaigamAsnadhA / NivittadabakiriyA vaTTaNakAle dujaM samAcaraNaM / taM bhUyaNaigamaNayaM jaha aDa NivvuidiNaM vIre // 33 // nirvRttadravyakriyA vartane kAle tu yatsamAcaraNam / sa bhUtanagamanayo yathA adya nirvRtidimaM vIrasya // 33 // pAraddhA jA kiriyA payaNavihANAdi kahai jo siddhA loe ya pucchamANe taM bhaNNai vaTTamANaNayaM // 34 // prArabdhA yA kriyA pacanavidhAnAdiH kathayati yaH siddhAm / loke ca pRcchyamAne sa bhaNyate vartamAnanayaH // 34 // NippaNNamiva payaMpadi bhAvipayatthaM Naro aNippaNNaM / appatthe jaha patthaM bhaNNai so bhAviNaigamoci Nao35 niSpannamiva prajalpati bhAvipadArtha naro'niSpannam / aprasthe yathA prasthaH bhaNyate sa bhAvinaigama iti nayaH // 35 // . sAmAnyasaMgraho vizeSasaMgrahazceti saMgraho dvedhA / avare paramavirohe savvaM atthiti suddhasaMgahaNo! hoi tameva asuddho igajAivisesagahaNeNa // 36 // apare paramavirodhe sarva asti iti zuddhasaMgrahaNa / bhavati sa evAzuddhaH ekajAtivizeSagrahaNena / / 37 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (9) sAmAnyasaGkahabhedako vyavahAro vizeSasaGkahabhedakazcati nyavahAro'pi dvedhAjaM saMgaheNa gahiyaM bheyai atthaM asuddha suddhaM vA / so vvhaare| duviho asuddhasuddhatthabheyakaro // 37 // yaH saMgraheNa gRhItaM bhinatti artha azuddhaM zuddhaM vA / sa vyavahAro dvividho'zuddhazuddhArthabhedakaraH // 37 // sUkSmaNusUtraH sthUlarjusUvazvetya'jusUtropi dvividhaH / jo eyasamayavaTTI giGgai davve dhuvttpjjaao| so riusutto suhumo savyaM pi sadaM jahA khaNiyaM // 38 // ya ekasamayavartinaM gRhNAti dravye dhruvatvaparyAyam / sa RjusUtraH sUkSmaH sarvamapi sadyathA kSaNikam // 38 // maNubAiyapajjAo maNusutti sagahidIsu bttuNto| jo bhaNai tAvakAlaM so thUlo hoi riusutto // 39 // bhanujAdikaparyAyo manuSya iti svakasthitiSu vartamAnaH / yo bhaNati tAvatkAlaM sa sthUlo bhaghati RjusUtraH // 39 // __zabdasamabhirUdvaivaMbhUtAzcaikaike uktA nayabhedAH / jo vaTTaNaM ca maNNai eyaThe bhiNNaliGgamAINaM / so saddaNao bhaNio o pussAiyANa jahA // 40 // yo vartanaM ca manyate ekArthe bhinnaliMgAdInAm / sa zabdanayo bhaNitaH jJeyaH puSyAdInAM yathA // 40 // ahavA siddhe sadde kI jaM kiMpi atthavavaharaNaM / vaM khalu sahe visayaM devo saddeNa jaha devo // 41 //
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) mathavA siddha zabdai karoti yaH kimapi arthavyavaharaNam / sa khalu zabdasya viSayaH devazamdena yathA devaH // 41 // saddArUDho attho asthArUDho taheva puNa saho / bhaNaMha iha samabhirUDho jaha iMda puraMdaro sake // 41 // zabdArUDho'rtho'rthArUDhastathaiva punaH zabdaH / bhaNati iha samabhirUDho yathA indraH puraMdaraH zakre // 42 // naM jaM karei kammaM dehI maNavayaNakAyacihAhi / taM taM khu NAmajutto evaMbhUo have sa Nao // 43 // yadyatkurute karma dehI manovacanakAyaceSTAtaH / tattatkhalu nAmayukta evaMbhUto bhavetsa nayaH // 43 // paDhamatiyA dazvatthI pajjayagAhI ya iyara je bhnniyaa| te cadu atyapahANA saddapahANA hu tiNNiyarA // 4 // prathamatrikA dravyArthikAH paryAyagrAhiNazcetare ye bhaNitAH / te catvAro'rthapradhAnAH zabdapradhAnA hi laya itare // 44 // paNNavaNabhAvibhUde atthe jo so hu bheyapajjAo / aha taM evaMbhUdo saMbhavado muNaha atthesu // 45 // prajJApanaM bhAvibhUte'rthe yaH sa hi bhedaparyAyaH / atha sa evaMbhUtaH saMbhavato manyadhvaM artheSu // 45 // upanayabhedAH kathyante / guNaguNipajjayadavve kArayasabbhAvado ya davvesu / saNNAIhi ya bheyaM kuNNai sanbhUyasuddhiyaro // 46 // . guNaguNiparyayadravye kArakavadbhAvatazca dravyeSu /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) saMjJAdibhizca bhedaM karoti sadbhUtazuddhikaraH // 46 // dabANaM khu paesA bahugA vavahArado ya ikkeNa / aNNeNa ya Nicchayado bhaNiyA kA tattha khalu have jugI // 47 // dravyagaNAM khalu pradezA bahugA vyavahAratazca ekeSAm / anyena ca nizcayato bhaNitAH kA tatra khalu bhaveyuktiH // . - tducyte| vyavahArAzrayAdyastu saMkhyAtItapradezavAn / abhinnAtmaikadezitvAdekadezo'pi nizcayAt // 1 // aNugurudehapamANo upasaMhArappasappado cedaa| asamuhado vavahArA NiccayaNayado asNkhdesovaa||48|| aNugurudehapramANaH upasaMhAraprasarpataH cetayitA / asamuddhAtAd vyavahArAt nizcayanayatosaMkhyadezo vA // 48 // eyapadese davvaM Nicchayado bheyakappaNArahidA / saMbhUeNaM bahugA tassa ya te bheyakappaNAsahie // 49 // zuddhasadbhatavyavahAro'zuddhasadbhatavyavahAraH iti sadbhato'pi dvidhA svajAtIyAsadbhatavyavahAro vijAtIyAsadbhatavyavahAraH svajAtIya__vijAtIyAsadbhatavyavahAra iti asadbhato'pi vidhaa| aNNasiM aca guNA bhaNai asambhUya tivihabhedevi / sajjAiiyaramisso NAyavyo tivihabhedajudo // 50 // anyeSAmatra guNA bhaNitA asadbhUtatrividhabhede'pi / .
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (12) svajAtIya itarI mizro jJAtavyastrividhamedayutaH // 50 // ... asandratavyavahAranayabhedAndarzayati / davvaguNapajjayANaM uvayAraM hoI tANa tattheva / daba guNapajjayA guNe daviyapajjayA NeyA // 51 // dravyaguNaparyAyANAM upacAro bhavati teSAM tatraiva / dravye guNaparyAyau guNe dravyaparyAyA jJeyAH // 51 // pajjAye danvaguNA uvayariyavvA hu baMdhasaMjuttA / saMbaMdhe saMsileso NANIpaM NeyamAdIhiM // 52 // paryAye dravyaguNA upacaritavyA hi bandhasaMyuktAH / saMbandhe saMzleSe jJAninAM naigamAdibhiH // 52 // vijAtIyadravye vijAtIyadravyAropaNosadbhatavyavahAraH / eiMdiyAdidehA NiccacA jevi poggale kAye / te jo bhaNei jIvo vavahAro so vijAtIo / / 53 // ekendriyAdidehA nizcitA ye'pi paudgale kAye / te ye bhaNitA jIvA vyavahAraH sa vijAtIyaH // 53 // vijAtIyaguNe vijAtIyaguNAropaNo'sadbhatavyavahAraHmulaM iha mahaNANaM muttimadabveNa jaNNiyaM jamA / jaha gahu muttaM gANaM tA kaha khaliyaM hi mutteNa // 54 // mUrttamiha matijJAnaM mUrtikadravyeNa janitaM yasmAt / yadi nahiM sUrta bArya tatkathaM svalitaM hi mUrtena // 54 //
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) svajAtIyaparyAye svajAtIyaparyAyAvaropaNo'sadatavyavahAraH / dahaNaM paDibi bhabadi hutaM caiva esa pjjaao| sajjAiasanbhUo uvayario NiyayajAvipajAyo dRSTA pratibimbaM bhavati hi sa caiva eSa paryAyaH / / svajAtyasaddhRtopacarito nijajAtiparyAyaH // 56 // svajAtivijAtidravye svajAtivijAtiguNAropaNo'sadbhatavyavahAraH / NeyaM jIvamajIvaM taM piya NANaM khu tassa siyaado| jo bhaNai erisatthaM vavahAro so asanbhUdo // 57 // jJeyaM jIvamajIvaM tadapi ca jJAnaM khalu tasya viSayAt / yo bhaNati IdRzArtha vyavahAraH so'sadbhUtaH // 57 // svajAtIyadravye svajAtIyavibhAvaparyAyAropaNo'sadbhatavyavahAraHparamANu eyadesI bahuppadesI payaMpade jo du / so vavahAro o dabe pajjAyauvayAro // 58 // paramANurekadezI bahupradezI prajalpati yastu / sa vyavahAro jJeyaH dravye paryAyopacAraH / / 58 // syajAtiguNe svajAtidravyAropaNo'sadbhatavyavahAraHrUvaM pi bhaNai davvaM vavahAro aNNaatthasaMbhUdo / seo jaha pAsANo guNesu davANa uvayAro // 59 // rUpamapi bhaNati dravyaM vyavahAro'nyArthasaMbhUtaH /
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 14 ) zveto yathA pASANo guNeSu dravyANAmupacAraH // 5 // svajAtiguNe svajAtiparyAyAropamo'sadbhatavyavahAraHgANaM pi hi pajjAyaM pariNamamANaM tu giNae jo hu / vavahAro khalu jaMpai guNesu uvyriypjjaao||60|| jJAnamapi hi paryAyaM pariNamamANaM tu gRhNAti yastu / vyavahAraH khalu jalpati guNeSUpacaritaparyAyaH // 60 // svajAtIyavibhAvaparyAye svajAtIyadravyAropaNo'sadbhatavyavahAra:daNa thUlakhaMdho puggaladavvoci jaMpae. loe| uvayAro pajjAe poggaladabbassa bhaNai vvhaaro||6|| dRSTA sthUlaskandhaM pudgaladravyamiti jalpati loke / upacAraH paryAye pudgaladravyasya bhagati vyavahAraH // 61 // svajAtIyaparyAye svajAtIyaguNAropaNosadbhatavyavahAraH / daNa dehaThANaM vaNNaMto hoi uttama rUvaM / / guNauvayAro bhaNio phajjAe patthi saMdeho // 62 // dRSTA dehasthAnaM varNyamAnaM bhavati uttamaM rUpaM / guNopacAro bhaNitaH paryAye nAsti saMdehaH // 6 // sadatthapaccayAdo saMto bhaNido jiNehi vvhaaro| jassa Na havei saMto heU duNaM pi tassa kudo // 63 // zabdArthapratyayataH sato bhaNito jinairvyavahAraH / yasya na bhavetsat hetU dvAvapi tasya kutaH // 63 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) caugaI iha saMsAro tassa ya heU suhAsuhaM kammaM / jai taM micchA to kiha saMsAro saMkhamiva tassamaye // 64 // caturgatiriha saMsArastasya ca hetuH zubhAzubhaM karma / yadi tanmidhyA tarhi kathaM saMsAraH sAMkhya iva tatsamaye // 6 // eiMdiyAdidehA jIvA vavahArado duH jiNadihA / hiMsAdisu jadi pAvaM savvattho kiM Na vvhaaro||65|| ekendriyAdidehA jIvA vyavahAratastu jinadRSTAH / hiMsAdiSu yadi pApaM sarvatra kiM na vyabahAraH // 65 // baMdhe vi mukkhaheU aNNo vavahArado ya NAyabA / Nicchayado puNa jIvo bhaNio khalu savvadarasIhi // 66 // bandhe'pi mukhyaheturanyo vyavahAratazca jJAtavyaH / nizcayataH punarjIvo bhaNitaH khalu sarvadarzibhiH // 66 // jo ceva jIvabhAvo Nicchayado hoi savvajIvANaM / so ciya bheduvayArA jANa phuDaM hoi vavahAro // 67 // yazcaiva jIvabhAvaH nizcayato bhavati sarvajIvAnAm / sa caiva bhedopacArAtsphuTaM bhavati vyavahAraH // 67 // bheduvayAro NiyamA micchAdichINa miccharuvaM khu / samma sammo bhaNio tehi dubaMdho ba mukkho vA // 68 // bhedopacAro niyamAnmithyAdRSTInAM mithyArUpaH khalu / myaktve samyak bhaNitaH taistu bandho vA mokSo vA // 68 //
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (16) ma mumai vatthusahAvaM aha vivarIyaM khu muNai mirvkkheN| naM iha micchANANaM vivarIyaM sammarUvaM khu||69|| ma minoti vastusvabhAvaM atha viparItaM khalla minoti nirapekSam / tadiha mithyAjJAnaM viparItaM samyArUpaM tu // 69 // So uvayAraM kIrai NANassa hudaMsaMNassa vA e| kiha NicchinINANaM aNNosiM hoi NiyameNa // 70 // no upacAraM kRtvA jJAnasya hi darzanasya vA jJeye / kathaM nizcitijJAnamanyeSAM bhavati niyamena // 70 // iti asadbhUtavyavahAraH / uvayArA uvayAraM saccAsaccesu uhayaatthesu / sajjAiiyaramisso uvayario kuNai vavahAro // 71 // upacArAdupacAraM satyAsatyeSu ubhayArtheSu / sajAtItaramizreSu upacaritaH karoti vyavahAraH // 7 // svajAtIyopacaritAsadbhutavyavahAro vijAtIyopacaritAsadbhUtavyavahAraH sajAtIyavijAtIyopacaritAsadbhutavyavahAraH ... iti upacaritAsadbhutopi tredhA / desavaI desatyo atthavaNijjo taheva jpto| me desaM me davvaM saccAsaccapi ubhayatthaM // 72 // dezapatiH dezasthaH arthapatiyaH tathaiva jatpan / mama dezo mama dravyaM satyAsatyamapi ubhayArtham // 72 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 17 ) mvajAtIyadravya svamAtayidravyAropaNamu pacIratA. sadbhUtavyavahAraH--- puttAidhuvaggaM ahaM ca mama saMpayAi jNpto| uvayArAsabbhUo sajAidabbesu NAyavvo // 73 // putrAdibaMdhuvargaH ahaM ca mama sampadAdi jampan / upacArAsadbhataH svajAtidravyeSu jJAtavyaH // 73 // vijAtIyadravye vijAtIyadravyAropaNa upacaritAsaddhatavyavahAra:--- AharaNahemarayaNaM patthAdIyA mamatti japato / uvayAraasanbhUo vijAdidavvasu NAyavvo // 74 // AbharaNahemaratnAni bastrAdIni mameti jalpan / upacArAsadbhato vijAtidravyeSu jJAtavyaH / / 74 // svajAtivijAtidravye svajAtidravyAropaNa upacaritAMsadbhatavyavahAraH--- desaM ca rajja duggaM evaM jo ceva bhaNai mama savvaM / uhayatthe upayario hoi asanbhUyavavahAro // 75 // dezazca rAjya durga evaM yazcaiva bhaNati mama sarvam / ubhayArthe upacarito bhavatyasadbhatavyavahAraH // 5 // eyaMte Niravekkhe No sijjhai vivihabhAvagaM dancha / taM taha vayaNeyaMte idi bujjhaha siyaaNeyaM / / 76 // ekAnte nirapekSe no siddhayati vividhabhAvagaM dravyam / tattathA vacane'nekAnta iti budhyata syAdanekAntam // 76 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ a (18) vavahArAdo baMdho mokkho jahmA shaavsNjutto| tahamA kara taM gauNaM sahAvamArAhaNAkAle // 77 // vyavahArAt bandho mokSo yasmAtsvabhASasaMyuktaH / tasmAtkuru taM gauNaM svabhAvamArAdhanAkAle // 77 // . jaha sariko bAI hemaM kAUmA bhuMjaye bhogaM / naha bhayo joI appA aNuhavau aNavarayaM // 78 // yathA rasasiddhI yo hema kRtvA bhunakti bhogam / mathA nayatidbha' yogI AtmAnamanubhavatvanavaratam // 78 // soca ra paralokkhaM jIve cArittasaMjude di / raha avarayaM bhAvaNAlINe // 79 // saukhyaM kA parAlaya jIve cAritrasaMyute dRSTam / vartate tadyativaanavarataM bhAvanAlIne // 79 // - vibhAvasvabhAvAbhAvatvena bhAvanArAyAibhAvakammA majjha sahAvA Na kammajA jmaa| jo saMbeyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 8 // rAgAdibhAvakarmANi mama svabhAvA na karmajA yasmAt / yaH saMvedanagrAhI sohaM jhAtA bhavAmyAtmA // 8 // ___sAmAnyaguNapradhAnatvena bhAvanAparabhAvAdo suNNo saMpuNNo jo hu hoi NiyabhAve / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 81 // parabhAvataH zUnyaH saMpUrNo yo hi bhavati nijabhAve / yaH saMvedanagrAhI so'haM jJAtA bhavAmyAtmA // 81 //
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19 ) vipakSadravyatvabhAvAbhAvatvena bhAvanAjaDasambhAvo gahu me jamA taM jANa bhiNNajaDadavve / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA / / 82 / / jaDasvabhAvo na me yasmAttaM jAnIhi bhinnajaDadravye / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA // 82 // vizeSaguNapradhAnatvena bhAvanAmajjha sahAvaM jANaM daMsaNa caraNaM na kiMpi AvaraNaM / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA 1833 . mama svabhAvaH jJAnaM darzanaM caraNaM na kimapi AvaraNam / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA / / 83 / / svaravabhAvadhAnatvena bhAvanA-- bhAvacaukaM ca saMto paramamAvasabhAvaM / jo saMveyaNagAhI soI mAdA have AdA // 84 // bhAvacatuSkaM tyakA samprAptaH paramabhAvasadbhAvam / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA // 84 // NiyaparamaNANasaMjaNiya jodhiyo cAruceyaNANaMdaM / jaiyA taiyA kIlai appA aviyappabhAveNa // 85 // nijaparamajJAnasaMjanitaM yoginaH cArucetanAnandam / yadA tadA AkrIDati AtmA avikalpabhAvena // 85 // lavaNaM va esa bhaNiyaM NayacakaM sylstthsuddhiyrN| sammAvisurya micchA jIvANaM suNayamaggarahiyANaM // 86 // lavaNamiva etadbhaNitaM navacakraM sakalazAstrazuddhikaram /
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (20) samyagvizrutaM mithyA jIvAnAM sunayamArgarahitAnAm // 86 // jaha icchaha uttarituM ajjhASamahovahiM sulIlAe / to NAtuM kuNaha maI Nayacakke duNayatimiramattaNDe // 87 // yadi icchatha uttaritu ajJAnamahodadhiM suliilyaa| tarhi jJAtuM kuruta mati nayacakre durNayatimiramArtaNDe // 87 // // iti laghunayacakra devasenakRtaM samAptam / /
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 21 ) zrIkundakundAcAryakRtazAstrANAM sArArtha parigRhya svaparopakArAya dravyasvabhAvaprakAzakaM nayacakraM mokSamArga kurvan granthakA nirvighnatayA zAstraparisamAptyAdikaM ziSTAcArapratipAlanaM puNyAvAptiM nAstikatAparihAraM phalamabhilaSan zAstrAdau iSTadevatAvizeSaM namaskurvannAha davve ' ti. davvA vissasahAvA loyAyAse susaMThiyA jehiM / diThA tiyAlavisayA vaMdehaM te jiNe siddhe // 1 // dravyANi vizvasvabhAbAni lokAkAze saMsthitAni yaH / dRSTAni trikAlaviSayANi vande'haM tAn jinAnsiddhAn // iSTadevatAvizeSaM namaskRtya vyAkhyeyapratijJAnirdezArthamAha 'ja jamiti - jaM jaM jiNehi dilaM jaha dilu savvadavvasambhAvaM / puvvAvaraaviruddhaM taM taha saMkhevado vocchaM // 2 // yo yo jinadRSTo yathA dRSTaH sarvadravyasvabhAvaH / pUrvAparAviruddhaH taM tathA saMkSepato vakSye // svabhAvasvabhAvinArekatvanirNItyupacAraM vyAcaSTe ' jIveti' jIvA puggalakAlA dhammAdhammA taheva AyAsaM / NiyaNiyasahAvajuttA dahavvA NayapamANehiM // 3 // jIvA: pudgalakAyau dharmAdharmoM tathaivAkAzam / nijanijasvabhAvayuktA draSTavyA nayapramANaiH // svabhAvatya nAmAntaraM vrate ' tazcamityAdi '-- tacca taha paramahaM davvasahAvaM taheva paramaparaM /
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 22 ) dheyaM suddhaM paramaM eyaTThA huMti abhihANA // 4 // tattvaM tathA paramArthaH dravyasvabhAvastathaiva paramaparam / dhyeyaM zuddhaM paramaM ekArthAni bhavantyabhidhAnAni // svabhAvasvabhAvinorvyAptiM darzayatiedehi tivihalogaM NippaNNaM khalu NaheNa tamaloyam / teNedaM paramahA bhaNiyA sambhAvadarasIhiM // 5 // te puNa kAraNabhUdA loyaM kajjaM viyANa Nicchayado / aNo ko iNa bhaNio tesiM iha kAraNaM kajjaM // 6 // etaistrividholoko niSpannaH khalu nabhasA sa alokaH / tenaite paramArtha bhaNitAH svabhAvadarzibhiH // te punaH kAraNabhUtA lokaM kAryaM vijAnIhi nizcayataH / anyaH kopi na bhaNitasteSAmiha kAraNaM kAryam // ekakSetranivAsitvena saMkarAdidoSaparihAramAhaavaroparaM vimissA taha aNNoSNAvagAsado NicaM | saMta vayakhece Na parasahAvehi gacchaMti // 7 // parasparaM vimizrAstathA'nyo'nyAvakAzato nityam / santo'pyekakSetre na parasvabhAvairgacchanti || iti pIThikAnirdeza: /
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 23 ) atha tasyA vizeSavyAkhyAnArthamadhikArArambha:-- muNapajjAyA daviyaM kAyA paMcatthi satta tacANi / aNNevi nava payatthA pamANa Naya tahaya NikkhevaM // 8 // dasaNaNANacarittA kamasro uvayArabhedaidehi / davvasahAvapayAse ahiyArA bArasaviyappA // 9 // guNaparyAyA dravyaM kAyAH paMcAsti sapta tattvAni / anye'pi ca nava padArthAH pramANaM nayAstathA ca nikSepAH // darzanajJAnacAritrANi kramaza upacArabhedetaraiH / dravyasvabhAvaprakAze adhikArA dvAdazavikalpAH // atha sUtranidezastatrAdhikAratrayANAM prayojanaM nirdizati--- NAyavvaM daviyANaM lakkhaNasaMsiddhiheuguNaNiyaraM / taha pajjAyasahAvaM eyaMtaviNAsaNahA vi // 10 // jJAtavyaM dravyANAM lakSaNasaMsiddhihetuguNanikaram / tathA paryAyasvabhAvaH ekAntavinAzanArthaH api // ....... guNasya svarUpaM bhedaM ca nirUpayati---- davvANaM sahabhUdA (1) sAmaNNavisesado(2) guNA NeyA! savvesi sAmaNNA daha bhaNiyA solasa visesaa||11|| dravyANAM sahabhUtAH sAmAnyavizeSato guNA jJeyAH / sarveSAM sAmAnyA daza bhaNitAH SoDaza vizeSAH / / / 1 ' dravyANAM sahabhUtA' itipadena dravyasahabhAvino guNA iti guNalakSaNaM kathitam / 2 ' sAmaNNavisesado' ityanena guNAnAM dvau medau prarUpitau /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (24) dazasAmAnyaguNAnAM nAmAni AhaasthittaM vatthuttaM danvatta pameyatta agurulahuguttaM / desatta cedaNidaraM muttamamuttaM viyANeha // 12 // astitvaM vastutvaM dravyatvaM prameyatvamagurulaghukatvam / dezatvaM cetanamitarad mUrtamamUttaM vijAnIhi // SoDazavizeSaguNAnAM nAmAnyAhaNANaM dasaNa suha sattirUvarasa gaMdha phAsa gamaNaThidI(1) vaTTaNagAhaNaheuM muttamamuttaM khu cedaNidaraM ca // 13 // jJAnaM darzanasukhazaktirUparasagandhasparzagamanasthiti / vartanAcagAhanahetuM martamamUdaM khalu cetanamitaracca // ___ zAnAdivizaSaguNAnA saMbhava dAnAhaacadu NANadaMsaNabheyA satisuhassa iha do do| vaNNarasa paMca gaMdhA do phAsA ahaNAyavvA // 14 // aSTa catvAro jJAnadarzanamedAH zakti (2) sukhasyeha[3] dvau dvau| varNarasAH paMca gandhau dvau sparzA aSTa jJAtavyAH // SaDdravyeSu pratyekaM sambhavatsAmAnyavizeSaguNAnprarUpayatiekeke aTA sAmaNNA huMti savvadavvANaM / 1 pUrva gamanasthitivartanAvagAhanapadAnAM parasparaM dvandve hetupadena saha SaSThItatpuruSeca kRte pazcAtsukhAdipadAnAM samAhAraH (samAhAre napuMsakamekakca) iti npuNsklinggntaikvcnpryogH| . 2 kSAyopazamikI zaktiH kSAyikI ceti zaktA medo / 3 indri-yajamatIndriyaM ceti sukhasya dvau medo| .
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ chavi jIvapoggalANaM iyarANa vi sesa titibhedA // 15 // ekaikasminnaSTASTau (1) sAmAnyA bhavaMti sarvavyANAm / SaDeva (2) jIvapudgalayoH itareSAmapi zeSAstritribhedAH // cetanAdiguNAnAM * punaruktidoSaparihAramAhacedaNamacedaNA taha muttamamuttAvi carima je bhnniyaa| sAmaNNa sajAINaM te vi visesA vijAINaM // 16 // cetanamacetanA tathA mUrne'mUrtejapi caramA ye bhnnitaaH| .. sAmAnyAH svajAtInAM te'pi vizeSA vijAtInAm // iti gunnaadhikaarH| 1 ko dvau dvau guNI hInau ?- jIvadravye'cetanatvaM mUtatvaM ca mAsti, pudgaladravye cetanatvamamUrtatvaMca nAsti / dharmAdharmAkAzakAladravyeSu cetanatvamamUrtatvaMca nAsti / evaM dvidviguNavajite aSTau aSTau sAmAnyaguNAH pratyekadravye bhavanti / 2 jIvasya jJAnadarzanasukhavIryANi cetanatvamamUrtatvamiti SaT ,pudgalasya sparzarasagaMdhavarNA mUrtatvamacetanatvamiti SaT , itareSAM dharmAdharmAkAzakAlAnAM pratyekaM trayo guNAH / tatra dharmadravye gatihetutvamacetanatvamamUrtatvamiti trayo guNAH / adharmadravye sthitihetutvamamUrtatvamacetanaMnvamiti trayaH / AkAzadravye avagAhanahetutvamamUrtatvamacetanatvamete / kAladravye vartanAhetutvamacetanatvamamUrtatvamiti vi. zeSaguNAH / * sAmAnyaguNeSu vizeSaguNeSu ca pAThAtpaunaruktyam /
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 26 ) atha paryAyasya lakSaNaM bhedaM ca darzayati--- sAmaNNa visesA viya je thakkA daviya eyamA sejjA // pariNAma aha viyAraM tANaM taM pajjayaM duvihaM // 17 // sAmAnyaM vizeSA api ca ye sthitA dravyamekamAsAdya / pariNAmo'tha vikArasteSAM sa paryAyo dvividhaH // paryAyadvaividhyaM nidarthaM jIvAdidravyeSu kaskaH paryAyo bhavatItyAhasambhAvaM khu vihAvaM davvANaM pajjayaM jiNuddiddhaM // savvesiM ca sahAvaM vibbhAvaM jIvapuggalANaM ca // 18 // svabhAvaH khalu vibhAvo dravyANAM paryAyo jinoddiSTaH / sarveSAM ca svabhAvaH vibhAvo jIvapudgalayoH || dravyaguNayoH svabhAvavibhAvApekSayA paryAyANAM cAturvidhyaM nirUpayati--- davyaguNANa sahAvA pajjAyaM taha vihAvado NeyaM / jIve jIvasahAvA te vi bihAvA hu kammakadA // 19 // dravyaguNayoH svabhAvAtparyAyastathA vibhAvato jJeyaH / jIve jIvasvabhAvAH te'pi vibhAvA hi karmakRtAH // uktaM cAnyatra granthe puggaladavve jo puNa vinbhAo kAlaperio hodi / so kkhisahido baMdho khalu hoi tasseva // 20 // puladravye yaH punaH vibhAvaH kAlaprerito bhavati / saH snigdharUkSasahito bandhaH khalu tasyaiva // dravyasvabhAvaparyAyAnsaMdarzayati davvANaM khu payesA je je sasahAva saMThiyA loe /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (27 ) te te puNa pajjAyA jANa tumaM daviNa sanmAvaM // 21 // dravyANAM khalu pradezA ye ye svasvabhAvasaMsthitA loke / te te punaH paryAyA jAnIhi tvaM dravyANAM svabhAvAn // guNasvabhAvaparyAyAnsaMdarzayati--- agurulahugA arNatA samayaM samayaM samubhavA je vi / davyANaM te bhaNiyA sahAvaguNapajjayA jANa // 22 // agurulaghukA anantAH samayaM samayaM samudbhavAnti ye'pi / dravyANAM te bhaNitAH svabhAvaguNaparyAyAH jAnIhi / / jIvadravyavibhAvaparyAsAnnirdizatijaM cadugadidehINaM dehAyAraM padesaparimANaM / aha viggahagaijIve taM davavihAvapajjAyaM // 23 // yazcaturgatidehinAM dehAkAraH pradezaparimANaH / atha vigrahagatijIve sa dravyavibhAvaparyAyaH // jIvaguNavibhAvaparyAyAnnidarzayatimadisudaohImaNapajjayaM ca aNNANa viNi je bhnniyaa| evaM jIvassa ime vihAvaguNapajjayA savve // 24 // manizrutAvadhimanaHparyayA ajJAnAni trINica ye bhaNitAH / evaM jIvasyeme vibhAvaguNaparyAyAH sarve // jIvadravyasvabhAvaparyAyAnpradarzayatidehAyArapaesA je thakkA uhykmmnnimmukkaa| jIvassa NicalA khalu te suddhA davvapajjAyA // 25 // dehAkArapradezA ye sthitA ubhayakarmanirmuktAH /
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ - (28 ) jIvasya nizcalAH khalu te zuddhA dravyaparyAyAH // 25 // jIvaguNasvabhAvaparyAyAnnidarzayatiNANaM daMsaNa suha vIriyaM ca jaM uhayakammaparihINaM / taM suddhaM jANa tumaM jIve guNapajjayaM savvaM // 26 // jJAnaM darzanaM sukhaM vIryaM ca yadubhayakarmaparihINam / taM zuddhaM jAnIhi tvaM jIvaguNaparyAyaM sarvam // 27 // samprati svabhAvavibhAvaparyAyaprakaraNe kiMcitpaugalikapariNAma snigdharUkSatvAdibandhamAhamutte pariNAmAdo pariNAmo nnidvrukkhgunnruuvo| euttaramagAdI vaDDhadi avarAdu ukassaM // 27 // mUrte pariNAmAtpariNAmaH snigdharUkSaguNarUpaH / ekottaramekAdi vardhate avarAttUtkRSTam // 27 // pudgalAnAM parasparaM bandhakasvarUpamAiNiddhAdo Ni Na taheva rukkheNa sarisa visamaM vaa| bajjhadi doguNaahio paramANu jahaNNaguNarahio // 28 // snigdhataH snigdhena tathaiva rUkSeNa sadRze viSame vA / badhmAti dviguNAdhikaH paramANurjaghanyaguNarahitaH // tathA sati--- saMkhA'saMkhANaMtA bAdarasuhamA ya huMti te khNdhaa| pariNamido bahumeyo puDhavIAdIhi NAyavvA // 29 // saMkhyA'saMkhyAnaMtA bAdarasUkSmAzca te bhavaMti skandhAH / pariNasA bahubhedAH pRthivyAdibhijJAtavyAH / /
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 29 ) / pudgaladravyasvabhAvaparyAyAnprarUpavatibo khalu aNAiNihaNo kAraNarUvo hu kamjarUvo vA / paramANu poggalANaM so davbasahAva pajjAo // 30 // yaH khalu anAdinidhanaH kAraNarUpo hi kAryarUpo vA / paramANuH pudgalAnAM sa dravyasvabhAvaH paryAyaH // pudgalagupasvabhAvaparyAyAn nidarzayatirUvarasagaMdhaphAsA je thakkA tesu aNukadacve te caiva poggalANaM sahAvaguNapajjayA NeyA // 31 // rUparasagaMdhasparzA ye sthitAsteSvaNukadravyeSu / te caitra pudgalAnAM svabhAvaguNaparyaMyA jJeyAH // pudgaladravyavibhAva paryAyAnnirUpayati-puDhavI jalaM ca chAyA cauriMdiyavisayakammaparamANu / adhUla dhUla dhUlo suhamaM suhamaM ca aisahamaM // 32 // pRthivI jalaM ca chAyA caturiMdriyaviSayaH karmaparamANuH / atisthUlasthUlaH sthUlaH sUkSmaH sUkSmazcAtisUkSmaH // je saMkhAI khaMdhA pariNamiA duaNuAdikhaMdhehiM / te ciya davvavihAvA jANa tumaM poggalANaM ca // 33 // ye saMkhyAdiskandhAH pariNamitA dvadyaNukAdiskandhaiH / te caiva dravyavibhAvA jAnIhi tvaM pugalAnAM ca // pudgalaguNavibhAvaparyayAnsaMdarzayati rUpAiya je uttA je diTThA duaAikhaM mmi / ve puggalANa bhaNiyA vihAvaguNapajjayA sabve 34 dan
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (30) rUpAdikA ye uktA ye dRSTA dvayaNukAdiskandhe / te pudgalAnAM bhaNitA vibhAvaguNaparyayAH sarve / / -- dharmAdharmAkAzakAlAnAM : dravyaguNaparyayAnAha... gadiThidivaTTaNagahaNA dhamAdhammasu gagaNakAlesu / muNasabhAlo pajjaba davihAno du puvyutto // 35 // gatisthitivartanAbAhanAni nAnaka layoH / guNasvabhAvaH paryayo dravyasvabhAvastu / / __ iti paryAyAdhiyAra atha dravyasya vyutpattipUrvakatvana lakSaNatrayamAha--- davadi davissadi davidaM jaM sabbhAvehi vivihpjjaae| taM. Naha jIvo poggala dhammA dhammaM ca kAlaM ca // 36 // dravati droSyati drutaM yatsvabhAvairvividhaparyAyaiH // tannabho jIvaH pudgalaM dharmo'dharmazca kAlazca // prakArAntareNa dravyalakSaNaM AcaSTe--- tikAle jaM sattaM bahadi uppAyavayadhuvattehiM / guNapajjAyasahAvaM aNAisiddhaM khu taM have davvaM // 37 // trikAle yatsattvaM vartate utpAdavyayadhruvatvaiH / / guNaparyAyasvabhAvaM anAdisiddhaM khalu tadbhaved dravyam / / sadadravyalakSaNatrayANAM parasparamavinAbhAvitvaM bhedAbhedaM ca prAhu:---- jahmA ekkasahAvaM tamA tatidayadosahAvaM khu / jamA tidayasahAvaM tathA doekkasabbhAvaM // 38 //
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 31 ) dosabbhAvaM jamA tahmA tiNNekka hoi sabbhAvaM // davItthaeNa ekkaM bhiNNaM vavahArado tidayaM // 39 // yasmAdekasvabhAvaM tasmAttattritAdvisvabhAvaM khalu / yasmAt tritayasvabhAvaM tasmAdayekasvabhAvam / / dvisvabhAvaM yasmAttasmA t tryekaM bhavati svabhAvaH / dravyArthikenaikaM bhinna vyavaH patayam // nirapekSakAntalakSaNaM nirAkRtya rahane so darzayatijattha Na aviNAbhAva tihAI dosAbhaH saMbhavo tattha ! aha uvayArA taM iha kiha upacAra ko giyamo // 40 // yatrAvinAbhAvo na trayANAM doSANa saMbhavastana / 'athopacArAtsa iha kathamupacArAdbhavenniyamaH // nizcayena na kasyacidutpAdo vinAzo veti darzayati--- Na samubhavai Na Nassai davvaM sat viyANa nnicchydo| uppAdavayadhuvehiM tassa ya te Tuti pajjAyA // 41 // na samudbhavati na nazyati dravyaM satvaM vijAnIhi nizcayataH / utpAdavyayadhrauvyastasya ca te bhavaMti paryAyAH / dravyaguNaparyAyANAmabhedamAhaguNapajjayado davvaM davvAdo Na guNapajjayA bhiNNA / jamA tahyA bhaNiyaM davvaM guNapajjayamaNaNNaM // 42 // guNaparyayato dravyaM dravyato na guNaparyayA bhinnAH / yasmAttasmAdbhaNitaM dravyaM guNaparyayAbhyAmananyat //
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dravyasvarUpaM nirUpayati--- Na viNAsiyaM Na NiccaM Nahu bhayaM No ya bheyaNAbhAvaM ja visarga [1] savvagayaM davvaM No ikkasabbhAvaM // 43 // ma vinAzikaM ma nityaM na hi bhinnaM no ca medanAbhAvam / nApi satvaM sarvagataM dravyaM no ekasvabhAvam // vyatirekamukhena dravyamuparyuktavizeSaNaviziSTaM sAdhayati tatra pUrva sato vinAze'satazcotpattau dUSaNamAha--- saMta iha jai NAsaha kiha tassa puNo vi soyamidi gANaM aha va asaMtaM hoi hu dumarahiyaM kiM Na phlphullm||44|| sadiha yadi nazyati kathaM tasya punarapi soyamiti jJAnam / athavA asadbhavati hi drumarahitaM kina phalapuSpam // nanu vAsanAtaH soyamiti jJAnamiti cedutvaraM paThati--- ahavA vAsaNado yaM paDiahiNANe viyappaviNNANaM / tA sA paMcaha bhiNNA khaMdhANaM vAsaNA NiccaM // 45 // athavA vAsanAta idaM pratyabhijJAne vikalpavijJAnam / tarhi sA paMcabhyo bhinnA skandhAnAM vAsanA nityA // adhikaM ghoktadUSaNaM (kSaNikapakSe )--- "pratyabhijJA punardAnaphalaM bhogo'rjitainasAm / baMdhamokSAdikaM sarva kSaNabhaMgAdviruthyate // 1 // " iti / nityapakSe dUSaNamAha-- jo Niccameva maNNadi tassaNa kiriyA hu athkaari| ga hu taM vatthU bhaNiyaM jaM rahiyaM atthakiriyAhi // 46 // yo nityameva manyate tasya na kriyA hyarthakAritvam /
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ na hi tavastu bhaNitaM yadrahitaM (1) arthakriyAbhiH // 46 // dUSaNAntaramAha--- Nicce dabve gamaNahANaM puha kiha suhAsuhA kiriyaa| aha uvayArA kiriyA kaha uvayAro have Nicce // 47 // nitye dravye gamanaM sthAnaM punaH kathaM zubhAzubhA kriyA / bhatha upacArAkriyA kathagupacAro bhavenitye // bhedapakSe dUSaNamAhaNicaM guNaguNimeye davAbhAvaM (2) aNaMtiyaM ahvaa| aNavatthA samavAe kiha eyattaM pasAhedi // 48 // nityaM guNaguNimede dravyAbhAvo'naMti ko'thavA / bhanavasthA samavAye kayamekaravaM prasAdhayati // 1 vigatA sattA yasmAttadvisattvaM asadityarthaH 'Nabi savvaM ' tasya saMskRta 'nApi sarva' / iti 32 tamapalapAThaH / 1 kSaNikavAdino hi rUpaM, vedanA, vijJAna, saMskAraH, saMvA iti paJca skandhA manyante / 2 padi sarvathA guNaguNinormedastahi sarvaguNenyo vyatiricya nahi kiMcid dravyamiti dravyAbhAvaH / guNA bhapi dravyaM vihAya na nirAdhArAstiSThanti iti guNAbhAvaH / samavAyAttayoraikye samavAyo'pi tAbhyAM bhinno'bhinno vA,bhinnazcatkathaM tayoreca mAnyeSAmiti / samavAyAMtarAditi cet so'pi bhinno'bhinno vetyAdhanavasthA bhedaphame'vaboddhanyA / satyAM tasyAM kathamekatvaM samavAyaH prasAdhayet /
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 34 ) abhedapakSe dUSaNamAha-- jANAdo'pi ya bhiNNaM tANaM pi ya juttivajjiyaM suttaM / Nahu taM taccaM paramaM juttIdo jaMNa iha siddhaM // 49 / / jAnanna'pi ca bhinnaM teSAmapi ca yuktivarjitaM (1) sUtram / nahi tattatvaM paramaM yuktito yaha siddham // nahi kiMcitsaditi zUnyapakSe kSaNamAhasattaM jo Nahu maNNa paJcAsavirohiyaM hi tassamayaM / jo peyaM pahi pANaM Na saMsayaM picchayaM jahA // 50 // sattvaM yo na hi manyate pratyakSavirodhito hi tatsamayaH / no yaM nAhe jJAnaM na saMzayo nizcayo yasmAt // sarva sarvatra vidyate iti sarvagatatvapakSe dUSaNamAhasaba jai savvAyaM(2)vijjadi iha atthi koinndriddii| sevAvaNijjakajaNa kAraNaM kiM pi kasseva // 51 // 1 ye hi yuktyA guNaguNyAdikaM bhinlamanubhavaMto'pi sUtre tu eSAmabhedaH pratipAdita iti varNayanti teSAM sUtraM yuktivarjita jJeyam / padiha yuktitaH pratyakSAdipramANairna siddhaM tanna paramatattvamiti nizcayam / 2 sarva yadi sarvatra vidyate tadA na ko'pi daridraH syAdyato daridre'pi dhanAdivastUnAM sadbhAvAt / evaMca sarve'pi dhanAdiprA. ptyartha sevAvANijyAdi kArya kurvati / idAnIM yadi sarva sarvatra vidyate, tanararthakyaM syAt / tathaiva hi kAryotpAdAya kAraNamapekSyate budhairidAnIM tadapi na syAt sarvasya sarvatra vidyamAnatvAt / na hi kiMcitkArya kiMcitkAraNamiti / ...
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 35 ) yaM NANaM udayaM tirohiyaM taM ca jANaNamasakaM / avAvibhAvayaM savvattha vijANaye savvA // 52 // sarvaM yadi sarvagataM jiyate ihAsti ko'pi na daridrI / sevA vANijyakAryaM na kAraNaM kimapi kasyaiva // jJeyaM jJAnamubhayaM tirohitaM tacca jJAtumazakyam / athavAvirbhAvagataM sarvatra vijAnIdhvaM sarvam // sarvamekatrahmasvabhAvAtmakamiti pakSe dUSaNamAhajai savyaM baMbhamayaM to kiha vivihAsahAvagaM davvaM / ekaviNAse NArA suhAsu sambaloyANaM // 53 // yadi sarvaM brahmamayaM tarhi kathaM vividhasvabhAvakaM dravyam / ekavinAze nazyet zubhAzubhaM sarvalokAnAm // avidyaHvazAdeva bhedavyavasthA iti cettadanUdha dUSayatibaMbhasahAvA bhiNyA jaI hu avijjA viyappade kaha vA / tA taM tassa sahAvaM aha punbutaM paloyajjA // 54 // brahmasvabhAvA'bhinnA yadi hyavidyA vikalpyate kathaM vA / tarhi sA tasya svabhAvo'tha pUrvoktaM vilokaya // yadi sarvapakSeSu doSAstarhi ke vAstavA ityata AhavatthU have taccaM vacchaMsA puNa havaMti bhayaNijjA / siyasAvikkhA fearfarar vatthU bhAMti imarA hu No jakSA ||55 || tu bhavettattvaM varavaMzAH punaH bhavanti bhajanIyAH / syAtsApekSA vAstavA bhaNanti itare hi no yasmAt //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 36 ) ekAntapakSe tusacce vi ya eyante danvasahAvA vidRsiyA hoti / duThe tANa Na heU sijjhai saMsAra mokkhaM vA // 56 // sarve'pi caikAnte dravyasvabhAvA vidUSitA bhavanti / duSTatve teSAM na hetuH siddhayati saMsAro mokSo vA / / svamatasamarthanArtha dRSTAntamAhadavvaM vissasahAvaM ekasahAvaM kayaM kudiThIhiM / laNa eyadesaM jaha kariNo jAiandhehiM // 57|| dravyaM vizvasvabhAva ekasvabhAvaM kRtaM kudRSTibhiH / lamvaikadeza yathA kariNo jAtyandhaiH // " nityaikAntamataM yasya tasyAnekAntatA katham / anekAntamataM yasya tasyaikAntamataM sphuTam // 1 // " svabhAvAnAM yuktipatha prasthAyitvaM, nAma bhedaM ca banAkrama gAthAtrayeNAhamAvA NeyasahAvA pamANagahaNeNa hoti NitvazA / ekkasahAvA vi puNo te ciya jayabheyagahaNeNa // 58 // bhAvA anekasvabhAvAH pramANatrahaNena bhavanti nivRtAH / ekasvabhAvA api punaH te caiva nayamedagrahaNena / svabhAvA dvividhAH sAmAnyA (2) vizeSAzca / taba sAmAnyasvabhAvAnAM nAmAnyAhaasthiti tthi Nicca aNiccamegaM aNega bhedidareM / bhavvAbhabvaM paramaM sAmaNNaM sanvadavvANaM // 59 // * pramANanayAtmikA yuktiH // 2 sAmAnyasvabhAvA ekAdazaM /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 37 ) astIti nAsti (1) nityamanityabhekamaneke meda (2) itaraH / bhavyA (3) bhavyau paramaM sAmAnyaM sarvvadravyANAM / / vizeSa (4) svabhAvAnAM nAmAnyAhacedaNamacedaNaM pi hu muttamamuttaM ca egabahudesaM / suddhAsuddha vibhAvaM uvayariyaM hoi kasseva // 6 // cetanamacetanamapi hi mUrtamamUtaM caikabahudezam / zuddhAzuddhaM vibhAvaM upacaritaM bhavati kasyaiva // teSAmapi (5) svarUpavyAkhyAnAtha gAthASaTrenAha-- atthisahAve sattA[6] asaMtataccA hu[7] aNNamaNNeNa soyaM iti taM NiccA [8] aNicca [9] khvA hu pjjaaye||61| astitvasvabhAve sattA asattatvA hi anyadanyena / soyamiti sA nityA anityarUpA hi paryAye // ekA ajuda[10] sahAve amekarUvA [11] hu vivihbhaavsthaa| bhiNNA[12]hu vayaNabhede Na hu ve bhinnnnaa[13,abhedaado||62|| (1) ete catvAro yugalAMH / (2) bhedasvabhAvaH abheda. svabhAvaH / [3] bhavyasvabhAvaH abhavyasvabhAvaH / (4) vizeSasvabhAvA daza / (5) sAmAnyenaikaviMzatisvabhAvAnAm / (6) svarUpeNa sarve tadAtmakAH / [7] pararUpeNa asattattvA asatsvarUpAH / 18' soyamiti pratyabhijJAnAnnityAH / [9] paryAyArthikanayenA nityaaH| (10) svabhAbinaM parityajyAnyatra na vartante ityekasvabhAvAdhikaraNa- , vAdekarUpAH / (11) anekabhAveSu padArtheSu vartamAnatvAdanekarUpAH / (12) jAvadiyA dhayaNapahA tAvadiyA ceSa paramatthA iti vacanamedAdbhinAH / [13] abhinnasattAkatvAdabhinnAH /
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 38 ) ekA ayutasvabhAve anekarUpA hi vividhabhAvasthA / bhinnA hi vacanamede nahi sA bhinnA abhedAt // bhavvaguNAdo [1] bhavvA-tathvivarIeNa hoMti vivarIyA [2] sabbhAveNa sahAvA [3] sAmaNNasahAvado sacce // 63 // bhavyaguNAdbhayAstadviparItena bhavanti viparItAH / svabhAvena svabhAvAH sAmAnyasvabhAvataH sarve // aNubhAvo peyaNamaceyaNa hodi tassa vivarIyaM / rUvAipiMDa mutaM vivarIye tANa vivarIyaM // 64 // anubhavabhAvazcetanamacetanaM bhavati tasya viparItam / rUpAdipiNDo mUrta viparIte teSAM viparItam // khettaM paesaNAma ekkANekaM ca davvapajjayado | sahajAdo rUvaMtaragahaNaM jo so ha vibbhAvo // 65 // kSetraM pradezanAma ekAnekaM ca dravyaparyayataH / sahajAdrUpAMtaragrahaNaM yatsa hi vibhAvaH // kammarkhayA suddho misso puNa hoi iyarajo bhAvo / jaM viya davvasahAvaM uvayAraM taM pi vavahArA // 66 // karmakSayAcchuddho mizraH punarbhavati itarajo bhAvaH / yo'pi ca dravyasvabhAvaH upacAraH sopi vyavahArAt // 1 bhavituM pariNamituM yogyatvaM tu bhavyatvaM tena viziSTatvAdbhavyAH / 2 tadviparItenAbhavyAH / 3 pAriNAmikabhAvapradhAnatvena paramasvabhAvAtmakAH /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 39 ) svabhAvAnAM yathA nirarthakatvaM sArthakatvaM vA tathA darzayatifreera eyante saMkaraAdIhi IsiyA bhAvA / jo jikaje arihA vivarI te vi khalu arihA // 67 nirapekSe ekAMte saMkarAdibhirISitA bhAvAH / no nijakArye'rhAH viparIne te'pi khalpahaH // guNaparyAyaH svabhAvatvamanuktasvabhAvAnAmantarbhAvaM ca darzayati- guNapajjAya sahAvA davvattamucagayA hu te jajhA / picchaha aMtarabhAvaM aNNaguNAINa bhAvANaM // 68 // guNaparyAyasvabhAvA dravyattvamuNgatA hi te yasmAt / prekSadhvamaMtarbhAvaM anyaguNAdInAM bhASAnAm // pratyakadravyasvabhAvasaMkhyAmAha igavIsaM tu sahAvA jIve taha jANa poggale Nayado / irANaM saMbhavado NAyacyA NANavatehiM // 69 // ekaviMzatistu svabhAvA jIve tathA jAnIhi punale nayataH / itareSAM sambhavato jJAtavyA jJAnavadbhiH // tadevAha pratyekaM -- igavIsaM tu sahAvA dohaM 1 ] tinhaM [2] tu soDasA bhaNiyA / paMcadasA puNa kAle davvasahAvA [3] ya NA yavvA // 70 // 1 jIvapudgalayoH / 2 dharmAdharmAkAzAnAm / (3) tathA coktaM- eka viMzatibhAvAH syurjIvapudgalayormatAH / dharmAdInAM SoDaza syuH kAle paMcadaza smRtAH // 1 // dharmAditrayANAM cetanatvameka pradezatvaM vibhAvasvabhAvatvaM mUrtasvabhAvatvamazuddhasvabhAvamapanayet, kAlasya bahupradezatvamapanayet /
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ ekaviMzatistu svabhAvA dvayostrayANAM tu SoDaza bhaNitAH / / paMcadaza punaH kAle dravyasvabhAvAzca jJAtavyAH / / . ... svabhAvasvabhAvinoH svarUpaM pramANanayaviSayaM vyAcaSTe sarvathaikAMtena sadrUpasya na niyatArthavyavasthA saGkarAdidoSatvAt tathA spasya sakalazUnyatAprasaMgAt [1] / nityasyaikasvarUpatvAt ekarUpasyArthakriyAkAritvAbhAvaH, arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / anityapakSe'pi niranvayatvAdarthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / ekarUpasyaikAMtena vizeSAbhAvaH sarvathaikarUpatvAt / vizeSAbhAve (2)saamaanysyaapybhaavH| bhanekapakSe'pi tathA dravyAbhAvo nirAdhAratvAt / bhedapakSe'pi vizeSasvabhAvAnAM nirAdhAratvAdarthakriyAkAritvAbhAvaH / arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / abhedapakSe'pi sarvathaikarUpatvAdarthakriyAkAritvAbhAvaH / arthakriyAkArivAbhAve dravyasyApyabhAvaH / bhavyasyaikAMtena parapariNatyA saMkarAdi (3) doSasambhavaH / abhabyasyApi tathA zUnyatAprasaMga: svruupennaapybhvnaat| svabhAvarUpasyakAMtena saMsArAbhAvaH / vibhAvapakSe'pi tathA mokSa. sthAsambhavaH / caitanyamevetyukta sarveSAM zuddhajJAnacaitanyAvApti. 1 'sarvathaikAMtena ' ityata bhArabhya ' zUnyatAprasaMgA'dityetAvatpAThaH kha-pustake nAsti / 2 nirvizeSaM hi sAmAnya bhvecchshvissaannvt| sAmAnyarahitatvAca vizeSastadvadeva hi| ___3 saMkaravatikaravirodhavaiyadhikaraNyAnavasthAsaMzayApratipattyabhAvAce saSTau doSAH /
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vet / tathA acaitanyapakSe'pi sakalacaitanyocchedaH syAt / mUtasyaikAMtenAtmano na mokSAvAptiH syAt / amUrtasyApi AtmanastathA saMsAra vilopaH syAt / ekapradezasyaikAMtenAtmano'nekakriyAkAritvahAniH syAt / anekapradezatve'pi tathA tasya nArthakriyAkAritvaM svasvabhAvazUnyatAprasaMgAt / zuddhasyaikAMtenAtmano na karmakalaMkAbalepaH sarvathA niraanatvAt / azuddhasyApi tathAtmano na kadAcidapi zuddhabodhaprasaMgaH syAttanmayatvAt. [1] upacaritaikAMtapakSe'pi nAtmajJatA sambhavati niyamitapakSatvAt / tathAtmano'nupacaritapakSe'pi parajJatAdInAM virodhaH / ubhayaikAntaSakSe'pi virodhaH ekAMtatvAt / tadanekAntatve'pi kasmAnna bhavati ! syAdvAdAt / sa ca kSetrAdibhede dRSTo'hinakulAdInAM / sa ca vyAghAtakaH, sahAnavasthAlakSaNaH, pratibaMdhyapratibaMdhakazcati anavasthAnAdikaM vA / tatrAnavasthAnaM dvividha, guNAnAmekAdhAratvalakSaNaM, gaganatalAvalambIti / saMkaraH vyatikaraH anavasthA abhAvaH adRSTakalpanA dRSTa parihANiH virodhaH vaiyadhikaraNyaM ceti aSTadoSANAM ekAMte sambhavaH / nAnAsvabhAvasaMyuktaM dravyaM jJAtvA pramANataH / taca sApekSasiddhayartha syAnnayaimizritaM kuru // 1 // bhAvaH syAdasti nAstIti kuryAnnirbAdhameva tam / phalena cAsya sambandho nityAnityAdikaM tathA // 2 // svabhAvasvabhAvinoH svarUpa pramANanayaviSayaM vyAcaSTe--- atthittAisahAvA savvA sammAviNo sasambhAvA / - 1 azuddhasvAbhAvamayatvAt / zUnyatvAdityapi pAThaH /
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 42 ) uhayaM jugavapamANaM gahai gao gauNazu kkhabhAveNa // 71 // astitvAdisvabhAvAH sarve svabhAvinaH svatvabhAvAH / ubhayaM yugapatpramANaM gRhNAti nayo gauNamukhyabhAvena // syAcchabdarahitatvena doSamAha siyasaddeNa viNA iha visayaM dohaNaM vi je vigiddati / mottUNa amiya bhojaM visabhojaM te vikubvaMti // 72 // syAcchabdena vineha viSayaM dvayorapi yepi gRhaNaMti / muktvAmRtabhojyaM viSabhojyaM te'pi kurvanti // syAcchandasahitatve guNamAha--- siyasadeNa ya puSvA veti NayatthA hu vatthusanbhAvaM / batthU juttIsiddhaM jutI puNa jayapamANAdo || 73 // syAcchabdena ca spRSTA bruvanti nayArthI hi vastusvabhAvam / vastu yuktisiddhaM yuktiH punarnayapramANataH // upasaMharannAdda idi punbuttA dhammA siyasAvekkhA Na gehaNae jo hu / so iha micchAhI NAyavvo pavayaNe bhaNio // 74 // iti pUrvoktAndharmAnsyAtsApekSAnna gRhaNIyAd yo hi / sa iha mithyAdRSTiH jJAtavyaH prabacane bhaNita: // karmajakSAyikasvAbhAvikasvabhAvAnAM saMkhyAM svarUpaM cAha-cArivi kamme jaNiyA ikko khAIya iyara pariNAmI / bhAvA jIve bhaNiyA NayeNa savvevi NAyavvA // 75 // catvAro'pi karmaNi janitA ekaH kSAyikaH itaraH pariNAmI /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 43 ) bhAvA jIve bhaNitA nayena sarvepi jnyaatvyaaH| odayio uvasamio khaovasamio vi tANa khalu . bheo| tesiM khayAdu khAI pariNAmI uhayaparicato // 76 // audavika aupazamikaH kSAyopazamikopi teSAM khalu bhedaH / teSAM kSayAttu kSAyikaH pariNAmI ubhayaparityaktaH / / heyopAdeyatvaM svabhAvAnAM darzayati---- heyA kamme jagiyA bhAvA khayajA hu muNa suphlruuvaa| ko uttANaM bhaNio paramasahAvo hu jIvassa // 77 // heyAH karmaNi janitA bhAvAH kSayajA hi manu svaphalarUpAH / ka uktAnAM bhaNitaH paramasvabhAvo hi jIvasya // jIvapudgalayorvibhAvahetutvaM darzayati-- bhaNiyA je vibbhAvA jIvANaM tahaya pogalANaM ca / kammeNa ya jIvANaM kAlAdo poggalA NeyA // 78 // bhaNitA ye vibhAvAH jIvAnAM tathA ca pudgalAnAM ca / karmaNA ca jIvAnAM kAlataH pudgalAnAM jJeyAH // vibhAvasvabhAvayoH svarUpaM saMbaMdhaprakAraM phalaM ca gadati tatra tAvatsvarUpam-- mutte khaMdhavihAvo baMdho guNANidvarukkhajo bhnnio| , taM pi ya paDucca kAlaM tanhA kAleNa tassa taM bhnniyN||79|| mUrte skandhavibhAvo bandho guNasnigdharUkSajo bhaNitaH / sopica pratItya kAlaM tasmAt kAlena tasya so bhaNitaH //
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 44 ) sambandhaprakAramAha TE jIvamaNAI jIve bandho taheva kammANaM / taM pi ya da bhAvaM jAva sajogissa carimaMtaM // 80 // yathA jIvatvamanAdi jIve bandhastathaiva karmaNAm // so'pi ca dravyaM bhAvaH yAvatsayoginazcaramAntam // prakaraNa balAtprakRtInAM bhedaM bandhahetUMzca sUcayati--- mUlasara taha iyarA bheyA payaDINa hoMti uyANaM / he do puNa puThThA heU cacAri NAyavvA // 81 // mUlottarAstabhetare bhedA: prakRtInAM bhavantyubhayoH / hetU dvau punaH pRSTA hetavazcatvAro jJAtavyAH // tAneva bandhahetUnAha micchattA aviramaNaM kasAya jogA ya jIvabhAvA hu / davvaM micchattAi ya poggaladavvANa AvaraNA // 82 // midhyAtvamaviramaNaM kaSAyo yogAzca jIyabhAvA hi / dravyaM mithyAtvAdi ca pudgaladravyANAnAvaraNAni || bhAvadravyayoranyonya kAryakAraNabhAvamAha--- bhAvo davvaNimittaM davvaM pi yaM bhAvakAraNaM bhaNiyaM / aNNoSNaM vanjhatA kuNati puTThI hu kammANaM // 83 // bhAvo dravyanimittaM dravyamapi ca bhAvakAraNaM bhaNitam // anyonyaM badhnantaH kurvanti puSTiM hi karmaNAm // mUlaprakRtInAM nAmAnyAha--- daMsaNaNANAvaraNaM vedAmohaM tu Au NAmaM ca / godaMtarAya mUlA payaDI jIvANa NAyavvA // 84 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 45 ) darzanajJAnAvaraNe vedo mohastu AyurnAma ca / gotramantarAyo mUlaprakRtayo jIvAnAM jJAtavyAH // uttaraprakRtInAM yathAkrama saMkhyAmAhabava paNa do aDavI cau teNaudI taheva do paMca / ede uttarabheyA eyANaM uttarottarA huMti // 85 // nava paMca dvau aSTAviMzatizcatvArastrinavatistathaiva dvau paMca 1. ete uttarabhedA etAsAM uttarottarA bhavanti / etAH sAmAnyena zubhAzubhabhedAbhinnA jIvAnI sukhaduHkhaphAdA bhavaMtItyAha-- asuhasuhAgaM bheyA savvA vi ya tAu haoNti pyddiio| kAUNa pajjayaThidI muhadukhaM phalaMti jIvANaM // 86 // azubhazubhAnAM bhedAH savA api ca tA bhavanti prakRtayaH / kRtvA paryAyasthitiM sukhaduHkhaM phalanti jIvAnAm / / , paryAyasthitikAraNamAha--- muraNaraNArayatiriA payaDIo NAmakammaNivvacA / jahaNyokassamajjhimaAuvaseNaMtiyA hu ThidI // 8 // suranaranArakatirazcayaH prakRtayo nAmakarmanirvRttAH / jaghanyotkRSTamadhyamAyurvazenAntikA hi sthitiH // caturgatijIvAnAM jaghanyamadhyamotkRSTAyupramANaM kathayati tatra tAvanmanuSyANAm--- antomuhutta avarA varA hu maNuANa hoi pallatiyaM / majjhima avarA vaDhI jAva varaM samayaparihINam // 8 // antarmuhUrtamaparA parA hi manujAnAM bhavati palyatrayam /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ madhyamA *aparAdRddhiryAvatparaM samayaparihINam / .. tirazvAm-- aha maNue taha tirie gambhajapaMciMdiye vi taNNeyaM / iyarANaM bahubheyA ArisamaggeNa NAyabvA / / 89 // .. yathA manuje tathA tirazci garbhajapaJcendriyepi tajjJeyam / / itareSAM bahubhedA ArSamArgeNa jJAtavyAH // devAnAM nArakANAM ca--- dahasahasA suraNiraye vAsA avarA du varAhu tetIsaM / sAgaraThidINa saMkhA sese maNuANamiva muNaha // 10 // dazasahasrANi suranarake varSANi aparA tu parA hi layastriMzat / sAgarasthitInAM saMkhyA zeSAM manujAnAmiva manyadhvam / / teSu paryAyeSu jIvAH paMcAvasthAsu caturvidhaduHkhena duHkhitA bhavantItyAhapaMcAvatthajuo so cauvihadukkheNa dukhio ya thaa| tAvadu kAlaM jIo jAva Na bhAvaha paramasambhAvaM // 91 // paMcAvasthAyuktaH sa caturvidhaduHkhena duHkhitazca tathA / tAvatkAlaM jIvo. yAvanna bhAvayati paramasvabhAvam / / .. . tAH paMcAvasthA Aha~paMcAvatthA dehe-kammAdo hoti sayalajIvANaM / uppattI bAla juvANa budruta hoi taha maraNaM / / 92 / / * jaghanyAdArabhya A samayonamutkRSTaM madhyamAyuHpramANaM sarvatra /
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 47 ) paMcAvasthA dehe karmato bhavanti sakalajIvAnAm / utpattirbAlatvaM yauvanaM vRddhatvaM bhavati tathA maraNam // caturvidhaduHkhAnAM nAma lakSaNAni cAhasahajaM khudhAijAdaM NayamittaM sIdavAdamAdIhi / rogAdiA ya dehaja aNijoye tu mANasiyaM // 935 sahajaM kSudAdijAtaM naimittikaM zItavAtAdibhiH / rogAdikAcca dehajaM aniSTayoge tu mAnasikam // .. vibhAvasvabhAvaphalamAha- . vibhAvAdo raMdho mokkho smbhaavbhaavnnaaliinno| taM khu garANaM NaccA pacchA ArAhao hoI // 9 // vibhAvAdvandho mokSaH sadbhAvabhAvanAlInaH / .. taM khalu narANAM jJAtvA pazcAdArAdhako bhavati // evamanekAntaM samarthya tatphalaM ca darzayati-- .. evaM siyAriNAmI bajjhadi muMcedi duvihahedAhi / Na virujjhadi baMdhAI jaha eyaMte virujjheI // 15 // evaM syAtpariNAmI badhnAti muMcati dvividhahetubhiH // na virudhyate bandhAdiryathaikAnte virudhyate / iti dravyasAmAnyalakSaNam //
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) idAnI vizeSaguNAnAM svAmitvasamarthanArthamAi___ tatra gAthAdvayenAdhikAra pAtanikA--- sAmaNNuzA je guNapajjayadavvANa lakkhaNaM sNkhaa| jaya visayadasaNatthe te caiva visesado bhaNimo // 16 // sAmAnyoktA ye guNaparyayadravyANAM lakSaNaM saMkhyA / nayaviSayadarzanArtha tAMzcaiva vizeSato bhaNiSye // payaNaM poggala jIvA dhammAdhamma khu kAla davvaM ca / bhaNiyavvA aNukamaso jahaThiyA gayaNaganbhesu // 97 // gaganaM pyudgalaH jIvA dharmAdharmoM khalu kAlaH dravyaM ca / bhaNitavyAni anukramazo yathAsthitAni gaganagarbheSu // __ gaganadravyasya tAvadvizeSalakSaNaM bhedaM cAha-- yaNarahiyamamuca avagAhaNalakkhaNaM ca savvagayaM / loyAloyavimeyaM te pahadanvaM jiNuddiI // 98 // cetanArahitamamata avagAhanalakSaNaM ca sarvagatam / / lokAlokadvibhedaM tannamAdravyaM jinoddiSTam / / . lokAlokayolakSaNamAhajIvehi puggalehi ya dhammAdhammehi jaMca kaaleiii| uddhaddhaM taM loyaM saisamaloMya have Nantam // 99 // nIvaiH pudgalaizca dharmAdharmezca yazca kAlaiH / udviddhaH sa lokaH zeSo'loko bhvednntH|| ___anuSaMgiNaH svarUpaM nirUpya yudgalasamma mAhaThogamaNAimANihaNaM akiTTimaM tivihabhaiyasaMThA /
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ khaMdhAdotaM bhaNiyaM poggaladabvANa svvdrsiihiN||10|| loko'nAdiranidhano'kRtrimastrividhabhadasaMsthAnaH / skandhataH sa bhaNitaH pudgaladravyANAM sarvadarziIbhaH / / tasyaiva arthasamarthanArthamAha-( ukta cAnyagranthe )svabhAvato yathA loke candrArkAdyantarikSakAH / tathA lokasya saMsthAnamAkAzAnte jinoditam // 1 // udhio gamanaM nAsti tiryagrupe punastathA / aguruladhvantarbhAvAdgamanAgamanaM nahi // 2 // ___ etasyaiva svarUpaM prayojanaM ca vadatimutto eyapadesI kAraNaruvoNu kajjarUvo vA / taM khalu poggaladavvaM khaMdhA vavahArado bhaNiyA // 10 // mUrtaH ekapradezI kAraNarUpoNuH kAryarUpo vA / sa khalu pudgaladravyaM skandhA vyavahArato bhaNitAH / / vaNNa rasa gaMdha eka phAsA do jassa saMti samayammi / taM iha muttaM bhaNiyaM avaravaraM kAraNaM jaM ca // 102 / / varNo raso gandha ekaH sparzoM dvau yasya santi samaye / sa iha mUrto bhaNita: avara (1) vare kAraNaM yacca // davvANaM ca paese jo hu vihatto hu kAlasaMkhANaM / NiyaguNapariNAmAdo kattA so ceva khaMdhANaM // 103 // [1] aparaM ca paraM cAnayoH samAhAraH aparapara tasmin / paraNagunaiva mahadidam /
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) dravyANAM ca pradezI yo hi vidhAtA hi kAlasaMkhyAnAm / nijaguNapariNAmataH kartA sa caika skandhAnAm // tatsamardhya jIvasambandhaM prAha saMdhA bAdara sudumA NippaNNaM tehi loyasaMThANaM / kammaM NokammaM viya jaM bandho hoi jIvANaM // 104 // skandhA bAdarasUkSmA niSpannaM tairlokasaMsthAnam / karma nokarmApi ca yadvandho bhavati jIvAnAm // jIvAnAM dvaividhyaM pradarzayati- jIvA hu tevi duvihA mukkA saMsAriNo ya bohavvA ! mukA eyapayArA vivihA saMsAriNo NeyA // 105 jIvA hi te'pi dvividhA muktAH saMsAriNazca boddhavyAH / muktA ekaprakArA vividhAH saMsAriNo jJeyAH // jIvasya svarUpamAha pahu jIvarAM ceyaNa uvayoga amuta murAdehasamaM / karatA hu hoi bhuttA taheva kammeNa saMjutto // 106 // prabhuH jIvatvaM cetana upayogo'mUrtI mUrtadehasamaH / kartA hi bhavati bhoktA tathaiva karmaNA saMyuktaH // prabhoryuktisamarthanArthaM prabhutvamAha gAthAdvayeneti-DhakammasuddhA asarIrANaMtasokkhaNANaDA / paramapaDurAM pazA je. te siddhA hu khalu mukA // 107 // naSTASTakarmazuddhA azarIrA anantasaukhyajJAnADhyAH / paramaprabhutvaM prAptA ye te siddhA hi khalu muktAH //
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) bAIkammakhayAdo kevalaNANeNa vididaparamaho / uvadiisayalatatto laddhasahAvo pahU hoI / / 108 // ghAtikarmakSayataH kavalajJAnena viditaparamArthaH / upadiSTasakalatattvo labdhasvabhAvaH prabhurbhavati // jIvAbhAvaniSedhArtha tasyaiva svarUpa vyutpattizvocyata tatra tAvatsvarUpamkammakalaMkAlINA aladdhasasahAvabhAvasambhAvA / guNamaggaNajIvaThiyA [1] jIvA saMsAriNo bhaNiyA / 109 // karmakalaMka'lInA alabdhasvasvabhAvasadbhAvAH / guNamArgaNAjIvasthitA jIvAH saMsAriNo bhaNitAH // jIvasya vyutpatti prANAnAM nAmAni cAhajo jIvadi jIvissadi jIviyadhuvvohu caduhiM pANehiM / so jIvo NAyabo iMdiyabalamAuussAse // 110 // yo jIvati jIviSyati jIvitapUrvo hi caturbhiH prANaiH / sa jIvo jJAtavya indriyabalamAyurucchAsaiH / / jIvo bhAvAbhAvo keNa payAreNa siddhi saMbhavaI / aha saMbhavai payAro so jIvo patthi saMdeho // 11 // jIvo bhAvAbhAvaH kena prakAreNa siddhiH saMbhavati / bhatha sambhavati prakAraH sa jIvo nAsti sandehaH // (1) jIvA ityanena jIvamamAsA iti bodhyam /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 52 ) heyopAdeyArtha ekasyApyasya caturbhedaM darzayatite huMti caduviyappA vavahAra-asuddha-suddha-pariNAmA / aNNe viya bahubheyA NAyavvA aNNamaggeNa // 112 // te bhavanti caturvikalpA vyavahArAzuddhazuddhapariNAmAt / anye'pi ca bahubhedA jJAtavyA anyamArgeNa // vyavahArajIvasvarUpamAha-- maNa vayaNa kAya iMdiya ANappANAugaM ca jaM jIve / tamasanbhUo bhaNadi hu vavahAro loyamajjhammi // 113 // mano vacanaM kAya iMdriyANyAnaprANA AyuSkaM ca yajjIve / tadasadbhUto bhaNati hu vyavahAro lokamadhye / / ___ azuddhajIvasvarUpamAha-- te cevaM bhAvarUvA jIve bhUdA khaoksamadoya / te huMti bhAvapANA asuddhaNicchayaNayeNa NAyavvA // // 114 // te caiva bhAvarUpA jIve bhUtAH kSayopazamAcca / / te bhavanti bhAvaprANA azuddhanizcayanayena jJAtavyAH // - zuddhajIvasvarUpamAhasuddho jIvasahAvo jo rahio dababhAvakammehiM / so suddhaNicchayAdo samAsio suddhaNANIhi // 115 // zuddho jIvasvabhAvo yo rahito dravyabhAvakarmabhiH / sa zuddhanizcayataH samAsitaH zuddhazAnibhiH /
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 53 ) pariNAmijIvasvarUpamAhajo khalu jIvasahAvo No jaNio No khayeNa saMbhUdo / kammANaM so jIvo bhaNio iha paramabhAveNa // 116 // yaH khalu jIvasvabhAvo no janito no kSayeNa saMbhUtaH / karmaNAM sa jIvo bhaNita iha paramabhAvena // acaitanyavAdinamAzaGkaya caitanyaM svAmitvaM cAhaAdA cedA bhaNio sA iha phalakajaNANabhedA hu| tihaga pi ya saMsArI NANe [1] khalu NANadehA hu 117 AtmA cetavitA bhaNita: sA iha phalakAyajJAnamedA hi| tisRNAmapi saMsArI jJAne khalu jJAnadehA hi // cetanAsvAmitve vizeSamAhathAvara phalesu cedA tasa uhayANaM pi hoMti NAyavvA / ahava asuddhe gANe siddhA suddhesu NANesu // 11 // sthAvaraH phaleSu cetayitA vasA ubhayorapi bhavaMti jJAtavyAH / athavA azuddhe jJAne siddhAH zuddheSu jJAneSu // .. - nirupayogikaTAkSamucchidya jIvasyopayogamAhauvaogamao jIvo uvaogo NANadaMsage bhnnio| NANaM akRpayAraM caubheyaM daMsaNaM NeyaM // 119 // upayogamayo jIva uvayogo jJAnadarzane bhaNitaH / jJAnamaSTaprakAraM caturbhedaM darzanaM jJeyam // 1 jJAnacetanaga, karmacetanA, karmaphalacetaneti cetanA vividhA tatAsAM tisRNAmapi svAmI saMsArI | jJAnacetanAyAM tu jJAnadehA: kevalajJAnazarIrA: svAmino bhavaMti /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 54 ) mUkAMtaniSedhArtha syAimUrtatvamAha-: rUvarasagaMdhaphAsA saddaviyappA vi Nasthi jiivss.| No saMThANaM kiriyA teNa amutto have jIvo // 120 // rUparasagaMdhasparzAH zabdavikalyA api na saMti jIvasya / no saMsthAnaM kriyA tenAmUrtI bhavejjIvaH // amUrtapakSe'pi tathA syAnmUrtatvamAha--- no hu amutto bhaNio jIvasahAvo jiNehi paramattho / uvayariyasahAvAdo aceyaNo muttisaMjutto // 121 // yazcAmUrto bhaNito jIvasvabhAvo jinaiH paramArthaH / upacaritasvabhAvAt acetano mUrtisaMyuktaH // vyApakatvamaNumAtratvamapAsya dehamAtratvamAha-- gurulaghudehapamANo acA cacAhu sanasamghAyaM / vavahArA Nicchayado asaMkhadeso hu so o|| 122 // gurulaghudehapramANa AtmA tyaktvA hi saptasamuddhAtAn / vyavahArAnizcayato'saMkhyadezo hi sa jeyaH // prakaraNavazAdehasya bhedamAha--- dehA ya hu~ti dubihA thAvaratasabhedado ya viSNeyA / . thAvara paMcapayArA bAdarasuDumA vi cadu tasA vaha / dehAzca bhavanti dvividhAH sthAvaratrasabhedatazca bhinnAH / sthAvarAH paMcaprakArA sAdarasUkSmA api catvArastrasAstathA ca // __ bauddhasAMkhyazaivaM prati moktRtvAcAhadehajudo so bhuttA bhuttA so ceva hoi iha kalA /
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 55) kattA puNa kammajudo jIo saMsArio bhaNio // 124 dehayutaH sa bhoktA bhoktA sacaiva bhavati iha kartA / kartA punaH karmayuto jIvaH saMsAriko bhaNitaH // ----- uktasya karmaNo nayasambandhAtkathaMcitsAditva mAha--- kammaM duvihaviyappaM bhAvasahAvaM ca davvasambhAvaM / bhAve so NicchayadoM kattA vabahArado davve // 125 // baMdho aNAiNihaNo saMtANAdo jiNehi jo bhaNio / so caiva sAiNihaNo jANa tumaM samayabaMdheNa // 126 // karma dvividhavikalpaM bhAvasvabhAvaM ca dravyasvabhAvam / bhAve sa nizcayataH kartA vyavahArato dravye // baMdho'nAdyanidhanaH santAnAjjinairyo bhaNita: / sa caiva sAdinidhano jAnIhi tvaM samayabandhena // sa kasyacinnazyati kiM tadbhavati kena hetunA grahaNamityAhakAraNado iha bhavve NAsaha baMdho viyANa kasseva / Na hutaM abhaviyasate jahmA payaDI Na muMcei // 127 // kAraNata iha bhavye nazyati bandho vijAnIhi kasyaitra / na hi sa abhavyatve yasmAtprakRtirna mucyate // khaMdhA je pukhtA havaMti kammANi jIvabhAveNa / laddhA puNa ThidikAlaM galaMti te niyaphalaM dattA // 128 skandhA ye pUrvoktA bhavanti karmANi jIvabhAvena / labdhvA punaH sthitikAlaM galanti tAni nijaphalaM datvA //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56 ) kartRtvAdikAlamupadizya bandhamokSayorgauNaM mukhyaM nimittaM cAha--- bhotA hu hoi jaiyA taiyA so kuNai rAyamAdIhiM / evaM baMdho jIve NANAvaraNAdikammehiM // 129 // - micche micchAbhAvo samme sammA vi hoi jIvANaM / vatthU NimittamattaM sasayapariNAmavIyarAyAe // 130 // bhoktA hi bhavati yAvattAvatsa karoti rAgAdibhiH / / evaM bandho jIve jJAnAvaraNAdikarmabhiH // mithyAtve mithyAbhAvaH samyacci samyagapi bhavati jIvAnAm / vastu nimittamAtraM sarAgapariNAmavItarAgAye [1] // bIjAMkuranyAyena karmaNaH phalamupadizati gAthAtrayeNeti--- kammaM kAraNabhUdaM dehaM kajjaM khu akkha dehaado| akkhAdu visayarAgaM rAgAdi Nivajjhade taMpi // 131 // karma kAraNabhUtaM dehaH kArya khalvakSo dehataH // akSAttu viSayarAgaH rAgAdi nibadhnAti tadapi // teNa cauggaidehaM geGgai paMcappayAriyaM jIvo / eyataM gihaNato puNo puNo baMdhade kammaM // 132 / / tena caturgatidehaM gRhNAti paMcaprakArakaM jIvaH / ekAntaM gRhNanpunaH punarbadhnAti karma // iha eva micchadihI kammaM saMjaNai kammabhAvehiM / jaha bIyaMkura NeyaM taM taM avaropparaM taha va // 133 // ihaiva mithyAdRSTiH karma saMjanayati karmabhAvaiH / / [1] ayaH sambandhastasmin /
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) yathA bIjAMkuraM jJeyaM tattatparasparaM tathA ca // dharmAdharmayoH paramArthavyavahArakAlayozca svarUpaM prayojanaM cAca tatra tAvaddharmAdharmayoH svarUpamAha- loyapamANamamuttaM aceyaNaM gamaNalakkhaNaM dhammaM / tapaDivamadhammaM ThANe sahAriNaM peyaM // 134 // lokapramANo'mUrto'cetano garmanalakSaNo dharmaH / tatpratirUpo'dharmaH sthAne sahakArI jJeyaH || dharmAdharmayoH prayojanamAha- loyAlayavibheyaM gamaNaM ThANaM ca jANa hedUhiM / jaha hi tANaM heU kiha loyAloyavavahAraM // 135 // lokAlokavibhedaM gamanaM sthAnaM ca jAnIhi hetubhyAM / yadi nahi tayoH hetU kathaM lokAlokavyavahAraH || paramArthakAlasvarUpamAha--- eyapae simamuto aveyaNeo vaTTaNAguNo kAlo | loyAyAsapae se thakkA te rayaNarAsivvaM // 136 // eka pradezyamUrtI ghetano vartanAguNaH kAlaH / lokAkAzapradeze sthitAste ratnarAziriva // paramArtha kAlaprayojanamAha--- paramattho jo kAlo so ciMya heU havei pariNAmoM / pajjayaThidi uvacarido vavahArAdo ya NAyavvo // 137 // paramArtho yaH kAlaH sacaiva heturbhavati pariNAmaH / paryAyasthityupacaritaH vyavahArAcca jJAtavyaH //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) uktaM cAnyatra antheeyammi paese khalu iyarapaesA ya paMca NiddiSThA / tANaM kAraNakajje uhaya sarUveNa NAyavvaM // ekasminpradeze khalu itarapradezAzva paMca nirdiSTAH / teSAM kAraNakArya ubhayaM svarUpeNa jJAtavyam / / puggalamajjhatthoyaM kAlANU mokkhakAraNaM hoI / samao arUvi jamA puggalamutto Na mokkho hu||138t pudgalamadhyastho hi kAlANurmokSakAraNaM bhavati / samayo'rUpI yasmAtpudgalamukto na mokSaH khalu // vyavahArakAlaM nirUpayati-- samayAvali ussAso thovo lava NAliyA muhatta diNaM / pakkhaM ca mAsa varisaM jANa imaM sayala vavahAraM // 139 // samaya AvaliH ucchAsaH stoko labo nAlikA muhUrtaH dinaM / pakSazca mAso varSa jAnIhIma sakalaM vyavahAram // samayakAlapradezasiddhayartha Aha tatra tAvadekasamayasva pramANamAha-- Nahaeyapaesattho paramANU mNdgipvto| bIyamaNaMtarakhetaM. jAvadiyaM jAdi taM samayakAlaM // 140 // nabhaekapradezasthaH paramANumaMdagatipravartamAnaH / dvitIyamanaMtarakSetraM yAvatike yAti sa samayakAlaH // pradezasya pramANamAha--- jeniyamettaM khetaM aNuNA ruddhaM khu gayaNadagvassa / /
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 59 ) taM ca parasaM bhaNiyaM jANa tumaM savvadarasIhiM // 141 // yAvanmAtra kSetraM aNunA rudraM khalu gaganadravyasya / sa ca pradezo bhaNito jAnIhi tvaM sarvadarzibhiH // gaganAdInAM dravyaparyAyAkAramuktvA lokasya kAryatvaM pratiSThApayati--- gagaNaM duvihAyAraM dhammAdhammaM ca logado NeyaM / vivihA poggalajIvA kAlaM paramANumiva bhaNiyaM 142 gaganaM dvividhAkAraM dharmAdharmau ca lokato jJeyau / vividhau pudgalajIvau kAlaH paramANuriva bhaNita: // savvesiM pajjAyA loge avaloiyA hu NANIhiM / tahmA loyaM kajjaM kAraNabhUtANi davvANi // 143 // sarveSAM paryAyAH loke'valokitA hi jJAnibhiH / tasmAlokaH kArya kAraNabhUtAni dravyANi || tatra jIvapudgalayoH paryAyabhedamadhiSThAnaM cAha--- savvattha asthi saMdhA bAdarasuhumA vi loyamajjhammi | thAvara taheva suhumA tasA hu tasanADimajjhammi | 144 | sarvatra saMti skaMdhAH bAdarasUkSmA api lokamadhye / sthAvarAstathaiva sUkSmAstrasA hi nasanAlimadhye || trasanAtyutsedhaM lokasvarUpaM cAhaaha uDDatiloyaMtA cauraMsA ekarajjuparimANA / caudaharajjucchedhA loyaM sayatigNiteyAlaM / / 145 // adha UrdhvaM trilokAMtAzcaturasrA ekarajjuparimANAH /
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) caturdazarajjatsedho lokaH zatAni trINi vicatvAriMzat / / vigayasiro kaDihattho tAr3iyajaMgho juvANaro uDDhA / teNAyAreNa Thio tiviho logo muNeyavo // 146 // vigataziraH kaTihastastADitajaMgho yuvAnara UrdhvaH / tenAkAreNa sthitastrividho loko mantavyaH / / dravyakSetrakAlabhAvaizca svabhAvA draSTavyA -- davve khece kAle bhAve bhAvA phuDaM ya loejjA / . evaM hi thovabahugA NAyavvA eNa maggeNa // 14 // dravye kSetre kAle bhAve bhAvAH sphuTaM ca lokanIyAH / evaM hi stokabahukA jJAtavyA anena mArgeNa // ___iti zrI nayacakranAmni graMthe dravyAdhikAraH samAptaH / sarveSAmastitvaM kAyatvaM paMcAnAM pradezasaMkhyAM cAha-- savvesiM atthittaM NiyaNiyaguNapajjaehi saMjuttaM / . paMceva atthikAyA uvaiThA bahupadesAdo // 148 // sarveSAmastitvaM nijanijaguNaparyaya: saMyuktam / paJcaivAstikAyA upadiSTA bahupradezataH // . pratyeka pradezapramANamAha--- jIve dhammAdhamme hu~ti padesA hu saMkhaparihINA / gayaNe gaMtANatA tivihA puNa poggale gheyA // 149 / / jIve dharmAdharmayorbhavaMti pradezA hi saMkhyAparihINAH / gagane'naMtAnaMtAstrividhAH punaH pudgale jJeyAH / / iti pnycaastikaayaaH|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61 ) idAnI pravacanasArAbhiprAyaH kathyate, tattvasaMkhyAmupadizya tasyaiva bhedaM svabhAvaM cAbhidadhAti. jIvAjIvaM Asava baMdho saMvaraNa NijjarA mokkho / edehi sattatacA savittharaM pavayaNe jANa // 150 // jIvAjIvau tathAsravaH bandhaH saMvaraH nirjarA mokSaH / etAni sapta tatvAni savistaraM pravacane jAnIhi // bhaNiyA jIvAjIvA puvvaM je heu AsavAINaM / te AsavAi taccaM sAdhijja taM NisAmeha // 151 // bhaNitA jIvAjIvAH pUrva ye hetava AsravAdInAm / tadAsravAdi tatva sAdhyaM tannizAmayadhvam // AsravabhedamuktvA bhAvAsavaM nirUpayati duvihaM AsavamaggaM NidiDaM davvabhAvabhedehi / micchattAicaukaM jIve bhAvAsavo bhaNiyaM / / 152 // dvividha AsravamArgo nirdiSTo dravyabhAvabhedAbhyAM / mithyAtvAdi catuSkaM jIve bhAvAsravo bhaNitaH // dravyAsravaM nirUpayati laddhRNa taM NimittaM jogaM jaM puggale padesatthaM / ' pariNamadi kammabhAvaM (1) taMpi hu davvAsavaM jIve // 153 labdhvA tannimittaM yogaM yaM pudgale pradezastham / pariNamati karmabhAvaM so'pi hi dravyAsrage jIve // 1 'kammarUvaM ' ipi pAThaH /
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62 ) . baMdhasvarUpamAhaappapaesA muttA puggalasattI tahAvihA peyaa| aNNoNaM millaMtA baMdho khalu hoi NiddhAi // 15 // AtmapradezA mUrtI pudgalazaktistathAvidhA jJeyA / anyonyaM milaMto baMdhaH khalu bhavati snigdhAdiH // uktaM cAnyasminmanthe.. . kammAdapadesANaM aNNoNNapavesaNaM ksaayaado| baMdho caubiho khalu ThidipavaDipadesaaNubhAgA / / karmAtmapradezAnAM anyonyapravezanaM kaSAyAt / baMdhazcaturvidhaH khalu sthitiprakRtipradeza nubhAgAt // 156 // . evaM caturvidhabandhasya kAraNamAha. jogA payaDipadesA ThidiaNubhAgA kasAyado hoti / evaM baMdhasatvaM NAyavvaM jiNavare bhaNiyaM // 155 / / yogAtprakRtipradezau sthityanubhAgau kaSAyato bhavataH / eva baMdhasvarUpaM jJAtavyaM jinavarairbhaNitam // saMvarasvarUpaM nirUpayati. rudhiya chiddasahasse jalajANe jaha jalaM tu NAsavadi / micchattAiabhAve taha jIve saMvaro hoI // 156 / / ruddhe chidrasahale jalayAne yathA jalaM tu nAsravati / mithyAtvAdyabhAve tathA jIve saMvaro bhavati / .: nirjarAyA lakSaNaM bhedau cAha. cirabaddhakammaNivahaM jIvapadesAhujaM ca prigliH| bhavati / /
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (63 ) hA NijjarA pauttA duvihA savipakka avipakkA // 157|| cirabaddhakarmanivahaH jIvapradezAddhi yazca parigalati / sA nirjarA proktA dvividhA savizakA avipAkA / savipAkAvipAkayornirjarayorlakSaNamAha-- sayameva kammagalaNaM icchArahiyANa hoi sattANaM / savipakka NijjarA sA avipakka uvAyakhavaNAdo // // 158 // svayameva karmagalanaM icchArahitAnAM bhavati sattvAnAm / saviNakA nirjarA sA avipAkopAyakSapaNataH / / mokSasvarUpaM bhedau cAha. jaM appasahAvAdo mUlotarapayaDisaMciyaM muJcai / * taM mukkhaM aviruddhaM duvihaM khalu davvabhAvagadaM // 159 // yadAtmasvabhAvato mUlaprakRtisaMcitaM mucyte| sa mokSoviruddho dvividhaH khalu dravyabhAvagataH / / saptatattvaM navapadArtharUpaM nigadya tasyaiva svAmitvamAha gAthAcatuSTayena. jIvAi satataccaM paNNasaM je jahattharaveNa / taceva gavapayatthA sapuNNapAvA puNo hoti // 160 // jIvAdi saptatastra prAptaM yadyathArtharUpeNa / taJcaiva nava padArthAH sapuNyapApAH punarbhavanti // suhavedaM suhagodaM suhaNAma suhAugaM have puNNaM / tambivarIyaM pAvaM jANa tumaM dabvabhAvehiM / / 161 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ zubhavedaH zubhagotraM zubhanAma zubhAyurbhavetpuNyam / tadviparItaM pApaM jAnIhi tvaM dravyabhAvAbhyAm // ahavA kAraNabhUdA tesiM ca vayavvayAi iha bhaNiyA / te khalu puNNaM pAvaM jANa imaM pazyaNe bhaNiyaM // 162 // athavA kAraNabhUtAsteSAM ca vratAvratAdi iha bhaNitam / tatkhalu puNyaM pApaM jAnIhi idaM pravacane bhaNitam // aJjIva puNNapAve asuddhajIve tahAsave baMdhe / sAmI micchAiTThI sammAiTTI havadi sese // 163 // ajIve puNyapApe azuddhajIve tathAsraveM bandhe / . svAmI mithyAdRSTiH samyagdRSTirbhavati zeSe // / . mamyabhUtasya viSayiNaH phalaM darzayati. sAmI sammAdihI jiya saMvaraNa NijjarA maarkho|| / suddho ceyaNarUvo taha jANa suNANapaccakkhaM // 16 // svAmI samyagdRSTi: jIve saMvaraNe nirjarAyAM moksse| zuddhazcetanarUpastathA jAnIhi sujhAnapratyakSaH // NaccA davvasahAvaM jo dahaNaguNamaMDio gANI / cArittasyaNapuNNo pacchA so Nivbudi lahaI // 165 // jJAtvA dravyasvabhAvaM yaH zraddhAnaguNamaNDito jJAnI / cAritraratnapUrNaH pazcAtsa nirvRti labhate // . .. iti padArthAdhikAraH / /
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65) tIrthasvAminaM namaskRtya yuktivyAkhyAnArthamAha vIramitivIraM visayavira vigayamalaM vimalaNANasaMjulaM / paNavivi vIrajiNidaM pamANaNayalakkhaNaM vocchaM // 166 vIraM viSayaviraktaM vigatamalaM vimalajJAnasaMyuktam / / praNamya vIrajinendraM pramANanayalakSaNaM vakSye // . AgamAdeva paryApte kiM yuktiprayAseneti taM pratyAha. jasu Nahu tivaggakaraNaM tasu Na tivaggassa sAhaNaM hoii| vaggatiyaM jai icchaha tA tiyavaggaM muNaha paDhamaM // 167 yasya nahi trivargakaraNaM tasya na trivargasya sAdhanaM bhavati / vargatrayaM yadi icchatha tarhi trivarga manyadhvaM prathamam // trivarga nirUpayatiNikkhevaNayapamANA chaddavvaM suddha eva jo appA / takaM pavayaNaNAmA ajjhappaM hoi hu tivaggaM // 168 // nikSepanayapramANaiH SaDdravyaM zuddha eva ya AtmA / tarkaH pravacananAmA adhyAtma bhavati hi trivargaH // pramANasya prayojanamAha. kajja sayalasamatthaM jIvo sAhei vatthugahaNaNa / vatthU pamANasiddhaM talA taM jANa NiyameNa // 169 // kArya sakalasamartha jIvaH sAdhayati vastugrahaNena / vastu pramANasiddhaM tasmAttajjAnIhi niyamena // pramANasya svarUpaM darzayati geNai vatthusahAvaM aviruddhaM sammalava jaM jANaM / bhaNiyaM khu taM pamANaM paccakkhaparokkhabheehiM // 17 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ gRhNAti vastusvabhAvaM aviruddhaM samyagrUpaM yajJAnam / bhaNitaM khalu tatpramANaM pratyakSaparokSabhedAbhyAm / / .... pramANasya bhedaM kathayatimahasui parokkhaNANaM ohImaNa havai viyalapaccakkhaM / kevalaNANaM ca tahA aNovamaM sayalapaJcakkhaM // 171 / / matizrutI parokSajJAna avadhimano bhavati vikalapratyakSam / kevalajJAnaM ca tathA anupamaM sakalapratyakSam // pramANasya viSayaM nirUpayativatthU pamANavisaMyaM NayavisayaM havai vatthueyaMsaM / jaM dohi NiNNayahaM taM Nikkhave have visayaM // 172 // vastu pramANaviSayaM nayaviSayo bhavati vastvekAMzaH / yo dvAbhyAM nirNItArthaH sa nikSepe bhavedviSayaH // nayayojInakAkramamAhamANAsahAvabhariyaM vatthu gahiUNa taM pamANeNa / eyaMtaNAsaNaDaM pacchA NayajuMjaNaM kuNaha // 173 / / nAnAsvabhAvabharitaM vastu gRhItvA tatpramANena / ekAntanAzanArtha pazcAnnayayojanaM kuruta // uktaMca gAthAtrayeNAnyasminpranye saviyappa NibbiyappaM pamANarUvaM jiNehi NidiI / tahaviha NayA vi bhaNiyA saviyappA NiviyappA vi||1|| savikalpaM nirvikalpaM pramANarUpaM jinairnirdiSTam / tathAvidhA nayA api bhaNitAH savikalpA nirvikalpA api /
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) api coktam kAlattayasaMjuttaM dadhvaM giNei kevalaM gANaM / tattha NayeNa vi giNai bhUdo'bhUdo ya vaTTamANo vi||2|| kAlatrayasaMyuktaM dravyaM gRhNAti kevalaM jJAnam / tathA nayenApi gRhyate bhUto'bhUtazca vartamAno'pi // api coktammaNasahiyaM saviyappaM NANacaukkaM jiNehi NidiThaM / tavivarIyaM iyaraM AgamacakkhUhi NAyavvaM // 3 // manaHsahitaM savikalpaM jhAnacatuSkaM jinaiH nirdiSTam / tadviparItamitarat AgamacakSubhirjJAtavyam // iti pramANAdhikAraH // atha nayasvarUpamAhajaM NANINa viyaSaM suabheyaM vatthuaMsasaMgahaNaM / te iha gayaM pauttaM NANI puNa tehi NANehiM // 174 // yo jJAninAM vikalpaH zrutabhedo vastvaMzasaMgrahaNam / sa iha nayaH prokto jJAnI punastaimA'naH // nayaprayojanaM pradarzayatijahmA jayeNa Na viNA hoi Narassa siyvaaypddivttii| tamA so NAyavvo eyantaM haMtukAmeNa // 175 // yasmAnnayena na vinA bhavati narasya syAdvAdapratipattiH / tasmAtsa jJAtavya ekAntaM hantukAmena // .
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) etatsamarthanArtha dRSTAntamAhajaha saddhANaMmAI samma jaha tvaaigunnnnile| dhAo vA eyaraso taha NayamUlaM aNeyaMto // 176 // yathA zuddhAnamAdiH samyaktvaM yathA tapaAdiguNanilaye / dhyeyo vaikarasastathA nayamUlo'nekAntaH // .. naikAntena vastusvabhAvaH svArthazca siddhathatItyAha- taccaM vissaviyappaM eyaviyappeNa sAhae jo hu / tassa Na sijjhai vatthU kiha eyantaM pasAhedi // 177 / / - tattvaM vizvavikalpaM ekavikalpena sAdhnoti yo hi / tasya na sidhyati vastu kathamekAntaM prasAdhayati // - uktaM cAnyasminpranthepaMcavarNAtmakaM citraM tatra varNaikagrAhakam / kramAkramasvarUpeNa kathaM gRhNAti bho vada // 1 // sarvathaikAMtarUpeNa yadi ganAti vAstavaM / bhUridharmAtmakaM vastu kena nizcIyate sphuTam // svArthAbhilASiNAM svArthasya mArgamanamArga ca darzayatizANaM jhANambhAsaM jhANassa taheba bhAvaNA bhaNiyA / / mottaNa jhANabhAsaM behiM piya saMjuo samaNo // 178 // dhyAnaM dhyAnAbhyAso dhyAnasya tathaiva bhAvanA bhaNitA / muktvA dhyAnAbhyAsa dvAbhyAmapica saMyutaH zramaNaH // zANassa bhAvaNAviya Na huso ArAhao have nniymaa| jo Na vijANai vatthupamANaNayaNicchayaM kiccaa||179
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 69 ) dhyAnasya bhAvanAyA apica nahi sa mArAdhako bhavenniyamAt / yo na vijAnAti vastu pramANanayanizcayaM kRtvA / / uktaM cAnyasminyanyepramANanayanikSepairyorthAnnAbhisamIkSate / yuktaM cAyuktavadbhAti tasyAyuktaM ca yuktavat // 1 // NicchicI vatthUNaM sAhai taha daMsaNammi Nicchitti / NicchaidaMsaNa jIvo doDNaM ArAhao hoI // 180 // nizcitirvastUnAM sAdhayati tathA darzane nizcitim / nizcayadarzanajIvo dvayorArAdhako bhavati // ekAntAnekAntasvarUpaM tau ca mithyA samyagityAhaeyaMto eyaNayo hoi aNeyaMtamassa sammUho / taM khalu NANaviyappaM samma micchaM ca NAyavvaM // 181 // ekAnta ekanayo bhavatyanekAntaH asya samUhaH / sa khalu jJAnavikalpaH samyamithyA ca jJAtavyaH / nayadRSTirahitAnAM doSaM samudbhAvya tasyaiva bhedaM viSayaM svarUpaM ___ nAma nyAyaM ca darzayatije NayadiThivihINA tANa Na vatthUsahAvauvaladdhi / vatthusahAvabihUNA sammAiThI kahaM huMti // 182 / / ye nayadRSTivihInAsteSAM na vastusvabhAvopalabdhiH / vastusvabhAvavihInAH samyagdRSTayaH kathaM bhavanti / / nayAnAM mUlabhedAnAha-- NicchayavavahAraNayA mUlimabheyA NayANa savvANaM /
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) NicchayasAhaNaheUM pajjayadavvasthiyaM muNaha // 183 // nizcayavyavahAranayau mUlamedau nayAnAM sarveSAm / nizcayasAdhanahetU paryAyadravyArthiko manyadhvam / / do cevaya mRlaNayA maNiyA davatthi pjjytthigyaa|| aNNe asaMkhasaMkhA te tabbheyA muNayanvA // 184 // dvau caiva mUlanayau bhaNitau dravyArthaparyayArthagatau / anye'saMkhyasaMkhyAste tadbhedA mantavyAH // - saptanayA~strInupanayA~zcAha-- .. Naigama saMgaha vavahA ra taha ya riusuttasaddaabhirUDhA / evaMbhUdo gava gayaNeyA taha uvaNayA tiNNi // 185 // naigamaH saMgraho vyavahArastathAca RjusUtrazabdasamabhirUDhAH / evaMbhUto nava nayA jJeyAstathopanayAstrayaH // dravyArthikaparyAyArthikanaigamAdisaptanayAnAM ca yathAsambhavaM bhedAnAha-- . davvattho dahameyaM chabbheyaM pajjayatthiyaM NeyaM / tivihaM ca NaigamaM taha dubihaM puNa saMgahaM tattha // 186 vavahAraM riusuttaM duviyappaM sesamAhu ekkekA / uttA iha NayabhayA uvaNayabheyA vi. pbhnnaamo||187|| dravyArthiko dazabhedaH SaDmedaH paryAyArthiko jJeyaH / trividhazca naigamastathA dvividhaH punaH saMgrahastatra / / vyavahArarjusUtrau dvivikalpakA zeSA hi ekaike / uktA iha nayamedA upanayamedAnapi prbhnnaamH||
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ trayANAmupanayAnAM nAmorezaM pratyeka bhedAMzcAha-- sambhUdamasanbhUdaM uvayariyaM ceva duviha sanbhUvaM / tivihaM pi asansUvaM uvayariyaM jANa tivihaM pi // 188 // sadbhUto'sta upacaritazcaiva dvividhaH sadbhutaH / trividho'pyAdbhUtaH upacarito jAnIhi trividhaH // nayAnAM viSayamAhadavasthirasu davvaM pajjAyaM pajjayathie visayaM / sambhUvAsababhUve uvayIraye cadu Nava tiyatthaM // 189 // dravyArthikeSu dravyaM paryAyaH payaryAyArthikeSu viSayaH / sadbhutAsadbhUtayorupacarite ca dvinavatrikArthaH / / dravyArthikaparyAyArthikayAviSayamAha-- , paJjaya gauNaM kiccA dabbaMpi ya jo hu giNae loye / so davvatthiya bhaNio vivarIo pajayasthiNao 190 // paryAyaM gANaM kRtvA dravyamapi ca yo hi gRNAti loke / sa dravyArthiko bhaNito viparItaH paryayArthikanayaH // sAmAnyanoktAndrArthikadazabhedAnvivRNoti tatra tAvat karmopAdhinirapekSazuddhadravyArthikanayalakSaNamAha-- kammANaM majjhagadaM jIvaM jo gahai siddhasaMkAsaM / bhaNNai so suddhaNao khalu kammovAhiNiravekkho . . . // 191 // ,
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 72 ) karmaNAM madhyagataM jIvaM yo gRhNAti siddhasaMkAzaM / bhaNyate sa zuddhanayaH khalu karmeopAdhinirapekSaH // sattAgrAhakazuddhadravyArthikanayaM lakSayati-uppAdavayaM gauNa kiccA jo gahai kevalA sattA / Home so suddhaNao iha sattAgAhio samaye // 192 // utgadavyayaiau gANA kRtvA yo gRhNAti kevalAM sattAm / bhaNyate sa zuddhayaH iha sattA grAhakaH samaye // bhedavirUpanirapekSazuddhadravyArthikanayaM lakSayati-guNaguNiAicauke atthe jo No karei khalu bheyaM / suddho so dattho bheyaviyappeNa Niravekkho // 193 // guNaguNyAdi yo na karoti khalu bhedaM / zuddhaH sa dravyArthikaH bhedavikalpena nirapekSaH // karmopAdhi sApekSamazuddhadravyArthikanayaM lakSayati-bhAve sarAyamAdI savve jIvammi jo du jaMpedi / so hu asuddha utto kammANovAhisAvekkho // 194 // bhAvAnrAgAdInsarvAnjIve yastu jalpati / sa hi azuddha uktaH karmaNAmupAdhisApekSaH || utpAdavyayasApekSA'zuddhadravyArthikanayaM lakSayati-uppAdavayavimissA sattA gahiUNa bhaNai tidayattaM / davvassa eyasamaye jo so hu asuddhao bIo // 195 // utpAdavyaya vimizrAM sattAM gRhItvA bhaNati tritayatvam / dravyasyaikasamaye yaH sahi azuddha dvitIyaH //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 73 ) bhedakalpanAsApekSAzuddhadravyArthikanaye lakSayati--- bhae sadi sambandhaM guNaguNiyAIhi kuNadi jo dabe / so vi asuddha diTTo sahio so bhedakappeNa // 196 // mede sati sambandhaM guNaguNyAdibhiH karoti yo dravye / sopyazuddho dRSTaH sahitaH sa medakalpanayA || anvayadravyArthikanayaM lakSayati- NissesasahAvANaM aNNayarUveNa savvadavvehiM / vivahAvaNAhi jo so aNNadavvatthio bhaNido // / 197 niHzeSasvabhAvAnAM anvayarUpeNa sarvadravyaiH / vibhAvanAbhiH yaH so'nvayadravyArthiko bhaNitaH // svadravyAdigrAhakaparadravyAdigrAhakadravyArthikanayau lakSayati--- sahavvAdicauke saMtaM davvaM khu giddaNae jo hu / NiyadavvAdisu gAhI so iyaro hoi vivarIo saddravyAdicatuSke saddravyaM khalu gRhNAti yo hi / nijadravyAdiSu grAhI sa itaro bhavati viparItaH // paramabhAvagrAhidravyArthikanayaM lakSayati--- / / 198 / / geNa davvasahAvaM asuddhasuddhovayAraparicattaM / so paramabhAvagAhI NAyanyo siddhikAmeNa // 199 // gRhaNAti dravyasvabhAvaM azuddhazuddhopacAraparityaktam / sa paramabhAvagrAhI jJAtavyaH siddhikAmena //
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 74 ) samprati paryAyArthikasya SaDbhedAn vivRNoti tatra tAvadanAdini syaparyAyArthikaM lakSayati- akkima ahiNA sasirAINa pajjayA gAhI / jo so aNAiNihaNo jiNabhaNio pajjayatthiNao // 200 // akRtrimAnanidhanAn zazisUrAdInAM paryayAn grAhI / yaH so'nAdinidhano jinabhaNitaH paryayArthikaH // sAdinityaparyAyArthika lakSayati--- kammakhayAduppaNNo aviNAsI jo ha kAraNAbhAve / hu idamevamuccaraMto bhaNNai so sAiNicca Nao // 209 // karmakSayAdutpanno'vinAzI yo hi kAraNAbhAve / idamevamuccaran bhaNyate sa sAdinityanayaH // anityazuddhaparyAyArthikanayaM lakSayati--- sattA amukkharUve uppAdavayaM hi giddaNae jo hU / so hu sahAvaaNiccogAhI khalu sudvapajjAo // 202 sattA'mukhyarUpe utpAdavyayau hi gRhNAti yo hi / sahi svabhAvAnityo grAhI khalu zuddhaparyayam // anityAzuddhaparyAyArthikanayaM lakSayati--- jo gahara ekkasamaye uppAdavvayadhuvatasaMjuttaM / so sambhAvaaNicco asuddhao pajjayatthiNao yo gRhNAtyekasamaye utpAdavyayadhruvatvasaMyuktam / // 203 //
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 75 ) sa sadbhAvA'nityo'zuddhaH paryAyArthikanayaH // karmopAdhinirapekSAnityazuddhaparyAyArthikanayaM lakSayati--- dehINaM pajjAyA suddhA siddhANa bhaNai sAritthA / jo so aNiccasuddho pajjayagAhI have sa Nao || 204 dehinAM paryAyAna zuddhAn siddhAnAM bhaNati sadRzAn / yaH so'nityazuddhaH paryayagrAhI bhavetsa nayaH // karmopAdhisApekSAnisyazuddhaparyAyArthikanayaM lakSayati--- bhaNai aNiccAsuddhA caugaijIvANa pajjayA jo hu / hoi vibhAvaNicco asuddhao pajjayatthiNao // / 205 bhaNatyanityA zuddhAzcaturgatijIvAnAM paryAyAnyo hi / bhavati vibhAvAnityo'zuddhaH paryAyArthikanayaH / sAmAnyenoktAnnaigamanayatribhedAllakSaNapuratsaramudAharati tatra tAvadbhatanaigamanayamAha--- NivvattaatthakiriyA vaTTaNakAlaM tu jaM samAyaraNaM / taM bhrUNaigamaNayaM jahaja diNe NivvuI vIre // 206 // nirvRttArthakriyAyAH vartamAnakAle tu yatsamAcaraNam / sa bhUtanaigamanayo yathAdya dine nirvRtivare // bhAvinaigamanayamudAharati--- niSpaNamiva pajaMpadi bhAvipadatthaM Nage aNippaSNaM / appatthe jaha patthaM bhaNNai so bhAviNaigamati Nao // 207 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 76 ) niSpannamiva prajalpati bhAvipadArtha naro'niSpannam / aprasthe yathA prastho bhaNyate sa mAvinaigama iti nayaH // vartamAnanaigamanayamudAharati--- pAradvA jA kiriyA payaNavihANAdi kahai jo siddhA loesu pucchamANo bhaNNai taM vaTTamANaNayaM // 208 // prArabdhAM yAM kriyAM pacanavidhAnAdiM kathayati yaH siddhAM / lokeSu pRcchayamAno bhaNyate sa vartamAnanayaH // saMgrahanayaM lakSayitvA bhedau sUcayati-avaropparamavirohe savvaM atthitti suddhasaMgahaNe / hoi tameva asuddhaM igijAivisesa gahaNeNa // 209 // aparaM paramavirodhe sarvvamastIti zuddhasaMgrahaNe / bhavati sa evAzuddhaH ekajAtivizeSagrahaNena // vyavahAranayaM lakSayitvA bhedA sUcayati-jo saMgaheNa gahiyaM bheyai atthaM asuddha suddhaM vA // so vavahAro duviho asuddhasuddhatthabhedakaro || 210 // yaH saMgraheNa gRhItaM bhinatti arthamazuddhaM zuddhaM vA / sa vyavahAro dvividhozuddhazuddhArthabhedakaraH || RjusUtranayaM lakSIyatvA bhedau saMsUcya prathamabhedamudAharati--- jo eyasamayavaTTI geNai davve dhuvattapajjAo / so riusure sumo savvaM saddaM jahA khaNiyaM // 211 // ya ekasamayavartinaM gRhNAti dravye dhruvatvaparyayam / sa RjusUtraH sUkSmaH sarvaH zabdo yathA kSaNikaH //
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 77 ) dvitIyabhedamudAharati--- maNuvAiyapajjAo maNusoti sagahidIsu vdNto| jo bhaNai tAvakAlaM so thUlo hoi riumutto // 212 // manujAdiparyAyaH manuSya iti svakasthitiSu vartamAnaH / yo bhaNapti tAvatkAlaM sa sthUlo bhavati RjusUtraH / / . zabdanayaM lakSayati gAthAdvayena--- jo vaTTaNaM Na maNNai eyatthe bhiNNaliMgaAINaM / so saddaNao bhaNioNeo puMsAiANa jahA // 213 // ahavA siddhe sadde kIrai jaM kiMpi atthavavaharaNaM / so khalu sadde visao devosaddaNa jaha devo // 214 // yo vartanaM na manyate ekArthe bhinnaliGgAdInAm / sa zabdanayo bhaNitaH jJeyaH puMsAdikAnAM yathA / athavA siddhe zabda kriyate yatkimapi arthavyavaharaNam / sa khalu zabde viSayaH devazabdena yathA devaH // - samabhirUDhanayaM lakSayati--- saddArUDho attho atthArUDho taheva puNa sado / bhaNai iha samabhirUDho jaha iMda puraMdaro sako // 215 // zabdArUDho'rtho'rthArUDhastathaiva punaH zabdaH / bhaNatIha samabhirUDho yathendraH purandaraH zakraH // evaMbhUtanayaM lakSayati- . jaM jaM karei kammaM dehI maNavayaNakAyaceThAdo / taM taM khuNAmajutto evaMbhUdo have saNaoM // 216 //
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78 ) yadyatkaroti karma dehI manovacanakAyaceSTAtaH / tattat khalu nAmayuta evaMbhUto bhavetsa nayaH // eteSu naigamAdiSu nayeSu dravyArthikaM paryAyArthikaM arthapradhAna zabdapradhAnaM vA vibhajate-- paDhamatiyA davvatthA pajjayagAhI ya iyara je bhaNiyA / te cadu atthapahANA saddapahANA hu tiNNiyarA // 217 // prathamatrikA dravyArthikAH paryAyagrAhiNazcatare ye bhANatAH / te catvArorthapradhAnAH zabdapradhAnA hi traya itare // paNNavaNa bhAvibhUde atthe icchadi ya vaTTaNaM jo so| saJbesi ca NayANaM uriM khalu saMpalAijjA // 218 // prajJApanaM bhAvibhUterthe icchati ca vartanaM yaH saH / sarveSAM ca nayAnAmupari khalu sampralokyaH // .. etattrayamantabhAvayAMta-- pagNavaNa bhAvibhUde atthe jo so hu bhedapajjA aha taM evaMbhUdo saMbhavado muNaha atthesu 219 // prajJApanaM bhAvibhUtetheM yaH sa hi bhedaparyAyaH / atha sa evambhUtaH saMbhavato manyadhvamartheSu // guNaguNipajjayadanve kArakasambhAvado ya davvesu / to pAUNaM bheyaM kuNayaM sanbhUyasuddhiyaro // 220 // guNaguNiparyAyadravye kArakasadbhAvatazca dravyeSu / tato jJAtvA bhedaM kriyate sadbhUtazuddhikaraH / / davyANaM khu paesA bahugA vavahArado ya ekeNa /
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) aNNaNa yANicchayadobhANayA kA tattha khala have juttI / / dravyANAM khalu pradezA bahukA vyavahAratazcaikena / anyena ca nizcayato bhaNitAH kA tatra khalu bhavedyaktiH / / taducyate, vyavahArAzrayAdyazca saMkhyAtItapradezavAn / abhinnAtmaikadezitvAdekadezopi nizcayAt // 1 // aNugurudehapamANo uvasaMhArappasappado cedA / asamuhado vavahArA NinchayaNayado asaMkhadeso vA // 2 // aNugurudehapramANaH upasaMhAraprasaptazcetAyetA / asamudrato vyavahArAnnizcayanayato'saMkhyadezo vA // 3 // ekkapaese davvaM Nicchayado bheyakappaNArahie / sabbhUe No bahugA tassa ya te bheyakappaNAsahie // 222 ekapradeze dravyaM nizcayato bhedakalpanArahite / sadbhUte na bahukAstasya ca te bhedakalpanAsahite // ___ asadbhatavyavahAranayalakSaNaM bhedAMzca kathayati, aNNesiM aNNaguNo bhaNai asanbhUda tiviha te dovi / sajjAi iyara misso NAyavyo tivihabheyajudo // 223 // bhanyeSAmanyaguNo bhaNyate'sadbhUtastrividhastau dvAvapi / sajjAtiritaro mizro jJAtavyastrividhamedayutaH // .. asaddhRtavyavahAranayabhedAndarzayati davvaguNapajjayANaM uvayAraM tANa hoi tattheva /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) dave guNapajjAyA guNa daviyApajjayA geyA // 22 // dravyaguNaparyAyANAM upacArasteSAM bhavati tatraiva / dravye guNaparyAyA muNe dravyaparyayA jJeyAH / / pajjAe davvaguNA uvayariyaM vA hu bNdhsNjuttaa| saMbaMdho saMsileso pANINaM NANaNeyamAdIhiM // 2 25 // paryAye dravyaguNA upacaritamiva hi baMdhasaMyuktAH / / saMbaMdhaHsaMzleSaH jJAninAM jJAnajJeyAdibhiH // svajAtIyaparyAye svajAtiparyAyAropaNo'sadbhatavyavahAraH daNaM paDibiMba bhavadi hutaM ceva esa pjjaao| sajjAi asambhUo uvyrionniyyjaaipjjaao||226 dRSTA pratibiMba bhavati hi sa caivaiSa paryAyaH / svajAtyasaddhRtopacarito nijajAtiparyAyaH // vijAtiguNe vijAtiguNAropaNosaddhRtavyavahAraH / / mulaM iha maiNANaM muttimadavveNa jaNNio brahmA / jai gahu muttaM gANaM to kiM khalio hu mutteNa // 227 // mUrtamiha matijJAnaM mUrtimadrvye Na janitaM yasmAt / yadi nahi mUrta jJAnaM tarhi kiM skhalitaM mUrtena // svajAtivijAtidravye svajAtivijAtiguNAropaNaM asadbhuta vyavahAraHNeyaM jIvamajIvaM taM piya NANaM tu tassa visyaado| jo bhaNai erisatthaM so kvahAro asabbhUdo // 226 //
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) jJeyaM jIvamajIvaM tadapi ca jJAnaM khalu tasya viSayAt / yo bhaNatyetAdRzaM vyavahAraH so'sadbhUtaH // svajAtidravye svajAtivibhAvaparyAyAropaNo'sadbhatavyavahAra. paramANu eyadesI bahuppadesI ya jaMpade jo hu| so vavahAro Neo dabbe pajjAyauvayAro // 227 // paramANurekadezI bahupradezI ca jalpati yo hi / sa vyavahAro jJeyo dravye paryAyopacAraH / / svajAtiguNe svajAtidravyAropaNo'sadbhatavyavahAraHrUvaM pi bhaNai dav vavahAro aNNaatthasaMbhUdo / so khalu jadhopadesaM guNesu davvANa uvayAro // 228 // rUpamapi bhaNati dravyaM vyavahAro'nyArthasambhUtaH / sa khalu yathopadezaM guNeSu dravyANAmupacAraH // svajAtiguNe svajAtiparyAyAropaNo'sadbhato vyavahAraH. NANaM pi hu pajjAyaM pariNamamANo dugiNae jamA / vavahAro khalu jaMpai guNesu uvayariyapajjAo // 229 // jJAnamapi hi paryAyaH pariNamamAnastu gRhyate yasmAt / . vyavahAraH khalu jalpyate guNeSUpacaritaparyAyaH // svajAtivibhAvaparyAya svajAtidravyAropaNo'sadbhatopacAraH dahaNa thUlakhaMdhaM puggaladabveci jaMpae loe|
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) uvayAro pajjAe puggaladavvassa bhaNai vvhaaro||330|| dRSTA sthUlaskaMdhaM pudgaladravyamiti jalpyate loke / upacAraH paryAye pudgaladravyasya bhaNati vyavahAraH // svajAtiparyAya svajAtiguNAropaNosadbhatavyavahAraH-- dahaNa dehaThANaM vaNNaMto hoi uttamaM svaM / guNauvayAro bhaNio pajjAe Nasthi saMdeho // 231 // dRSTvA dehasthAnaM varNyamAnaM bhavatyuttamaM rUpam / guNopacAro bhaNitaH paryAye nAsti sandehaH // savvattha pajjayAdo saMto bhaNio jiNehi vvhaaro| jassa Na havei saMto heU dohaNapi tassa kudo // 232 // sarvatra paryAyato'sti bhaNito jinairvyavahAraH / yasya na bhavetsatvaM hetuyorapi tasya kutaH // caugai iha saMsAro tassa ya heU suhAsuhaM kammaM / jai taha micchA kiha so saMsAro saMkhamiva tassamae // 233 // caturgatiriha saMsArastasya ca hetuH zubhAzubhaM karma / yadi tathA mithyA kathaM sa saMsAraH sAMkhya iva tatsamaye // eiMdiyAdidehA jIvA vavahArado ya jinndihaa| hiMsAdisu jai pApaM savvatthavi kiMNa vvhaaro||234|| ekendriyAdidehA jIvA vyavahAratazca jinadRSTAH / /
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 83 ) hiMsAdiSu yadi pApaM sarvatrApi kiM na vyavahAraH || baMdhe ca mokkha heU aNNo vavahArado ya NAyavvo / Nicchayado puNa jIvo bhaNio khalu savvadarasIhiM 11 2 3 4 11 bandhe ca mokSa heturanyo vyavahAratazca jJAtavyaH / nizcayataH punarjIvo bhaNitaH khalu sarvadarzibhiH || jo ciya jIvasahAvo Nicchayado hoi savvajIvANaM / so ciya bheduvArA jANa phuDaM hoi vavahAro // 236 // yacaiva jIvasvabhAvaH nizcayato bhavati sarvajIvAnAm / sa caiva bhedopacArAjAnIhi sphuTaM bhavati vyavahAraH // bheduvayAraM Nicchaya micchAdiTThINa miccharUvaM khu / samme sammA bhaNiyA tehi du bandho va mokkho vA // 237 // bhedopacAro nizcayo mithyAdRSTInAM mithyAMrUpaH khalu / samyaktve samyak bhaNito taistu bandho vA mokSo vA // Na Na vatthusahAvaM aha vivarIyaM Niravekkhado muNai / taM iha micchANANaM vivarIyaM sammarUvaM khu // 238 // naminoti vastusvabhAvaM atha viparItaM nirapekSato minoti / tadiha mithyAjJAnaM viparItaM samyagrUpaM khalu // No uvayAraM kIras NANassa ya daMsaNassa vA Nee / kiha NicchittI gANaM aNNersi hoi NiyameNa // 239 // no upacAraH kriyate jJAnasya ca darzanasya vA jJeye /
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ (.84 ) kathaM nizcitirjJAnaM anyeSAM bhavati niyamena // asadbhatavyavahAraHuvayArA uvayAraM saccAsaccesu uhayaatthesu / sajjAiiyarImasse uvayario kuNai vavahAro / 240 / upacArAdupacAraM satyAsatyeSUgayArtheSu / sajAtItaramizreSu upacaritaH karoti vyavahAraH // desavaI desatthI atthavaNijjo taheva japato / me desa me davvaM saccAsaccapi ubhayatthaM // 241 // dezapatiH dezasthaH arthapatiryaH tathaiva jalpan / mama dezo mama dravyaM satyAsatyamapi ubhayArtham // putcAibaMdhuvaggaM ahaM ca mama saMpadAdi jppNto| uvayArAsabbhUo sajAidavvesu NAyavvo // 242 // putrAdibaMdhuvargohaM ca mama sampadAdi utpan / upacArAsadbhUtaH svajAtidravyeSu jJAtavyaH // AharaNahemarayaNAcchAdIyA mameti jppNto| uvayArayaasabbhUo vijAidavvesu NAyavvo // 243 // AbharaNahemaratnavastrAdi mameti jalpana / upacaritAsadbhUto vijAtidravyeSu jJAtavyaH // desattharajjaduggaM missaM aNNaM ca bhaNai mama davvaM / uhayatthe uvayarido hoi asanbhUyavavahAro // 244 // dezArtharAjyadurgANi mizramanyacca bhaNati mama dravyam / ubhayArthe upacarito bhavati asadbhUtavyavahAraH / /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 85 ) dravyamAzritya yuktiH phalavatItyAha. jIvAdidavvaNivA je bhaNiyA vividhabhAvasaMjuttA / tANa payAsaNaheu pamANaNayalakkhaNaM bhaNiyaM // 245 // jIvAdidravyavihAye bhaNitAH vividhabhAvasaMyuktAH / teSAM prakAzanahetuH pramANanayalakSaNaM bhaNitam // astitvasvabhAvasya yuktyA pradhAnatvaM tasmAdeva pramANanayaviSayaM cAha - savvANa sahAvANaM atthittaM puNa suparamasambhAvaM / atthasahAvA savve asthittaM savvabhAvagayaM // 246 // sarveSAM svabhAvAnAmastitvaM punaH suparamasvabhAvaH / astistrabhAvAH sarve astitvaM sarvabhAvagatam // idi taM pamANavisayaM sattArUvaM khu jaM have davvaM / NayavisayaM tassaMsaM siyabhaNitaM taMpi puvvuttaM // 247 // iti tatpramANaviSayaM sattArUpaM khalu yadbhaved dravyam / nayaviSayastasyAMzaH syAdbhaNitaM tadapi pUrvoktam // yuktiyuktortha eva samyaktvaheturnetara ityAhasAmaNNa aha visesaM davve gANaM havei aviroho / sAhai taM sammataM Nahu puNa taM tassa vivarIyaM // 248 // sAmAnyamatha vizeSaM dravye jJAnaM bhavatyaviruddham / sAdhayati tatsamyaktvaM nahi punastatasya viparItam //
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 86 ) svabhAvAnAM yathA samyag midhyArUpaM sApekSatA ca tathAhasiyAvekhA sammA micchArUvA hu tehi NigvekkhA / tA siyasaddAdo visayaM dohaNaMpiNAyavvaM // 249 // syAtsApekSAH samyaJcaH mithyArUpA hi taiH nirapekSAH / tasmAtsyAcchabdAdviSayo dvayorapi jJAtavyaH // avaropparasAvekkhaM NayavisayaM aha pamANavisayaM vA / taM sAkkhaM tattaM NiravekkhaM tANa vivarIyaM / / 250 / / aparAparasApekSo nayaviSayotha pramANaviSayo vA / tatsApekSaM tavaM nirapekSaM tayorviparItam || syAdvAdalAJchanasya svarUpaM nirUpayati-niyamaNisehaNasIlo NipAdaNAdo ya johu khalu siddho / so siyaso bhaNiyo jo sAvekkhaM pasAhedi / / 251 / / niyamaniSedhanazIlo nipAtanAzca yaH khalu siddha: / sa syAcchabdo bhaNitaH yaH sApekSaM prasAdhayati // uktaM cAnyasbhinpranthe, nisaMjJiko'yaM syAcchabdo yukto'nekAntasAdhakaH / nipAtanAtsamuddhato virodhadhvaMsako mataH // 1 // kevalajJAnasammizro divyadhvanisamudbhavaH / ata eva jhisaMjJeoyaM sarvajJaiH paribhASitaH // 2 // ^siddhamaMtro yathA loke eko'nekArthadAyakaH / syAcchando'pi tathA jJeya ekonekArthasAdhakaH // 3 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 87 ) sApekSanirapekSabhaMgAca yathA tathAcasatteva huMti bhaMgA pamANaNayaduNayabhedajuttAvi / siyasAveckha pamANA NayeNa Naya duNaya NiravekkhA // 252 // saptaitra bhavaMti bhaMgAH pramANanayadurNayabhedayuktA api / syAtsApekSaM pramANaM nayena nayA durNayA nirapekSAH // athiti Natthi dovi ya avvattavvaM siyeNa saMjuttaM / avyattavvA te taha pamANabhaMgI suNAyavvA // 253 // astIti nAsti dvAvapi avaktavyaM syAtsaMyuktam / avaktavyAste tathA pramANabhaMgI sujJAtavyA // saptamaMgAnAmapekSAM yathAkramamAha atthisahAvaM davvaM saddavvAdIsu gAhayaNaeNa / taM piya NatthisahAvaM paradavvAdIhi gahieNa // 254 // astisvabhAvaM dravyaM saddravyAdiSu grAhakanayena / tadapi ca nAstisvabhAvaM paradravyAdibhirbrAhakeNa || uhayaM uhayaNaeNa avvattavvaM ca jANa samudAe / te tiya avvattavvA NiyaNiyaNayaattha saMjoe || 255 // ubhayamubhayanayenAvaktavyaM ca jAnIhi samudAye / te vayosvaktavyA nijanijanayArthasaMyoge // atha durNayabhaMgIatthitti Natthi uhayaM avvattavvaM tadeva puNa tidayaM /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 88 ) taha siya NayaNiravekkhaM jANavu dabve duNayabhaMgI // 256 // astIti nAstyubhayamavaktavyaM tathaiva punastritayam / syAttathA nayanirapekSaM jAnAtu dravyeSu durNayabhaMgIM // saptabhaGgIvivaraNAyAM jJeyaM bhaGgaracanopAyaM dharmadharmiNoH kathaMdekatvAnekatvaM cAha - ekaNiruddhe iyaro paDivakkho aNavarei sambhAvo / savvesiMzca sahAve kAyavvA hoi taha bhaMgI / / 257 // ekaniruddhe itara : pratipakSo'nuvartate svabhAvaH / sarveSAM ca svabhAve kartavyA bhavettathA bhaGgI // dhammI dhammasahAvo dhammA puNa ekaekataNNiThThA / avaropparaM vibhiNNA NAyavvA gauNamukkhabhAveNa / 258 / dharmI varmasvabhAvaH dharmAH punarekaikatanniSThAH / aparAparaM vibhinnAH jJAtavyA gauNamukhyabhAvena // sApekSatA sAdhakasambandhaM yuktisvarUpaM cAha--- siyajutto NayaNivaho davvasahAvaM bhaNei iha tatthaM / suNayapamANA juttI hu juttivivajjiyaM taccaM // 259 // syAyukto nayanivaho dravyasvabhAvo bhaNati iha tathyam / sunayapramANA yuktirnahiM yuktivivarjitaM tattvam // tattvasya heyopAdeyatvamAha--- tacca pi heyamiyara heyaM khalu maNiya tANa paradavvaM /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ NiyadavvaM piya jANasu heyAdeyaM ca Nayajoge // 26 // tattvamapi heyamitaraddheyaM khalu bhaNitaM teSAM paradravyam / nijadravyamapi jAnIta heyAdeyaM ca nayayoge / micchA sarAgabhUyo heyo AdA havei NiyameNa / / tavivarIyo jheo NAyavvo siddhikAmeNa // 261 // mithyA sarAgabhUto heya AtmA bhavati niyamena / tadviparIto dhyeyo jJAtavyaH siddhikAmena // vyavahAranizcayayoH sAmAnyalakSaNamAha--- jo siyabhedacayAraM dhammANaM kuNai egavatthussa / so vavahAro bhaNiyo vivarIo Nicchayo hodi / / 262 yaH syAdbhedopacAraM dharmANAM karoti ekavastunaH / sa vyavahAro bhaNitaH viparIto. nizcayo bhavati / / viSayiNaH pradhAnatvena viSayasyAdheyatvamAha--- eko vi jheyarUvo iyaro vavahArado ya taha bhaNiyo / cchayaNaeNa siddho sammagutidayeNa Niya appA // 26 // eko'pi dhyeyarUpa isaro vyavahAratazca tathA bhaNitaH / / nizcayanayena siddhaH samyak tritayena nijAtmA / tiNNi NayA bhUdatthA iyarA vavahArado ya taha bhnniyaa| do ceva suddharUvA eko gAhI paramabhAveNa // 264 // trayo nayA bhUtArthA itare vyavahAratazca tathA bhaNitAH / dvau caiva zuddharUpau eko grAhI paramabhAvena /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (90) jaM jassa bhaNiya bhAvaM taM tassa pahANado ya taM dacha / tamA jheyaM bhaNiyaM jaM visayaM paramagAhissa // 265 // yo yasya bhaNito bhAvaH sa tasya pradhAnatazca tadvyam / tasmAdyeyo bhaNito yo viSayaH paramaprAhiNaH // - yuktisaMvittyoH kAlamAhataccANesaNakAle samayaM bujjhehi juttimaggeNa / No ArAhaNasamaye paccakkho aNuhavo jarA // 26 // tatvAnveSaNakAle samayaM budhyasva yuktimArgeNa / no ArAdhanasamaye pratyakSo'nubhavo yasmAt / / syAdanekAMta eSa tattvanirNItirityAhaeyaMte Niravekkhe No sijjhai vivihabhAvagaM davvaM / taM tahava aNeyaMtA idi bujbhaha siya aNeyaMtaM // 26 // ekAMte nirapekSe no siddhayati vividhabhAvagaM dravyam / 'tattathaivAnekAMtAditi budhyasva syAdanekAMtam // uktaM cAnyasmin graMthejaM khauvasamaM gANaM sammagurUvaM jiNehi paNNattaM / taM siyagAhI hodi hu saparasarUveNa NibhaMtaM // 268 // yatkSAyopazamaM jJAnaM samyagrUpaM jinaiH prajJaptam . tatsyAgrA hi bhavati hi svarUpeNa nitaM // . iti nyaadhikaarH|
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 269 // ( 91 ) Agame adhyAtmamArgeNa nikSepAdhikAravyAkhyAnArthamAhajusI juttamagge jaM caubheyeNa hoi khalu ThevaNaM / kajje sadi NAmAdisu taM NikkhevaM have samaye yuktiyuktamArge yaccaturbhedena bhavati khalu sthApanaM / kArye sati nAmAdiSu sa nikSepo bhavetsamaye || davvaM vivihasahAvaM jeNa sahAveNa hoDa taM jheyaM / tassa nimittaM kIrai eka piya davva caMubheyaM // 270 // dravyaM vividhasvabhAvaM yena svabhAvena bhavati tadvayam / tasya nimittaM kriyate ekamapi ca dravyaM caturbhedam // nikSepabhedAnAha--- gAma vA davaM bhAvaM taha jANa hoi Nikkheva / davve saNNA NAmaM duvihaM piya taMpi vikkhAyaM // 279 // nAma sthApanAM dravyaM bhAvaM tathA jAnIhi bhavati nikSepaH / dravye saMjJA nAma dvividhamapica tadapi vikhyAtam // nAmanikSepodAharaNAndarzayati--- moharajaaMtarAye haNaNaguNAdo ya NAma arihaMto / ariho pUjAe vA sesA gArma have aNNaM // 272 // moharajaH antarAyasya hananaguNatazca nAma arhan / arha pUjAyAM cA zeSaM nAma bhavedanyat // -- sthApanAnikSepabhedamudAharaNaM cAha -- sAyAra iyara ThavaNA kicima iyarA hu biMbajA paDhamA i
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ (92.) iyarA iyarA bhaNiyA ThavaNA ariho ya nnaaynyo|273| sAkAratarA sthApanA kRtrimetarA hi biMbajA prathamA / itarA itarA bhaNitA sthApanA'haMzca jJAtavyaH / dravyanikSepasya bhedaprabhedAnsAdAharaNaM nirUpayati--- davvaM khu hoi duvihaM AgamaNoAgameNa jaha bhANiyaM / arahatasatthajANo aNajutto davya-arihaMto // 274 // dravyaM khalu bhavati dvividhaM AgamanoAgamAbhyAM yathA bhaNitam / arhacchAstrajJAyako'nyayukto dravyArhan // . NoAgamaM pi tivihaM dehaM NANissa bhAvi kammaM ca / NANisarIraM tivihaM cuda canaM cAvidaM ceti // 275 // noAgamo'pi trividhaH deho jJAnino bhAvi karma ca / jJAnizarIraM trividhaM cyutaM tyaktaM cyAvitaM ceti // __ bhAvanikSepabhedamudAharatiAgamaNoAgamado taheva bhAvo vi hodi davvaM vA / arahaMtasatthajANo AgamabhAvo hu arahaMto // 276 // AgamanoAgamatastathaiva bhAvo'pi bhavati dravyamiva / arhanchAstrajJAyakaH AgamabhAvo hi arhan / tagguNae ya pariNado NoAgamabhAva hoi arhNto| tagguNaeI jhAdA kevalaNANI hu pariNado bhnnio||277|| tadguNaizca pariNato noAgamabhAyo bhavatyarhan / tadguNairdhyAtA kevalajJAnI hiM pariNato bhaNitaH //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ aha guNapajjayavaMtaM davaM bhaNiyaM khu aNNasUrIhiM / bhAvaM tihaNaM tassa ya tehiM piya erisaM bhaNiyaM // 278 // atha guNaparyayavad dravyaM bhaNitaM khalu anyasUribhiH / bhAcaM vayaM tasya ca tairapi cedRzaM bhaNitam // No i8 bhapiyanvaM bhiNNaM kAUNa esu NikkhevaM / tasseva desaNahaM bhaNiyaM kAUNamiha sutaM // 279 / / no iSTaM bhaNitavyaM bhinnaM kRtvA eSu nikSepam / tasyaiva darzanArtha bhaNitaM kRtveha sUtram // .. nikSepAnaye evAntarbhAvayati-- saddesu jANa NAmaM taheva ThavaNA hu dhuulriusute| davvaM piya uvayAre bhAvaM pajjAyamajhagayaM // 28 // zabdeSu jAnIhi nAma tathaiva sthApanA hi sthUlarjusUtre / dravyamapi copacAre bhAvaM paryAyamadhyagatam // nikSepAdijJAnasya prayojanamAcaSTeNikkheva paya pamANaM NAdaNaM bhAvayati je tcc| te tatthataccamagge lahaMti laggA hu tatthayaM tcc||28|| nikSepa nayaM pramANaM jJAtvA bhAvayanti ye sattvam // te tathyatattvamArge labhate lagnA hi tathyaM tattvam // guNapajjayANa lakkhaNa sahAva Nikkheva Naya pamANaM vaa| jANadi jadi sabiyappaM davvasahAvaM khu bujjhadi / / 282 // guNaparyAvANAM lakSaNaM svabhAvaM nikSepaM nayaM pramANaM vA / jAnAti yadi savikalpaM dravyasvabhAvaM khalu budhyati / iti nikSepAdhikAraH //
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) darzanazAnacAritrasvAmino namaskRtya darzanAdInAM vyAkhyA nArthamAha-.. dasaNaNANacarittaM sammaya paramaM ca jehi uvaladdhaM / paNavidhi te parameThI vocchehaM gANadaMsaNacarica / / 283 / / darzanajJAnacaritraM samyakaparamaM ca yairupalabdham / praNamya tAnparameSThino vakSyehaM jJAnadarzanacaritram // vyavahAraparamArthAbhyAM ratnatrayameMka mokSamArgo na zubhAzubhAvityAha dasaNaNANacaritaM mamga mokkhassa bhaNiya duvihaM pi / Nahu suhamasuhaM hodi hutaM piya baMdhI haveM nniymaa||284|| darzanajJAnacaritraM mArmo mokSasya, maNito dvividho'pi / nahi zubho'zubho bhavati hi so'pi ca bandho bhaveniyamAt / / . paraH prAha-no vyavahAro mArgaH ityAha No vavahAro mamgo moho havadi suhAsuhamidi vayaNaM / uktaM cAnyatrA, NiyadavyajANaNahaM iyaraM kahiyaM jiNehi chaddavvaM / tamA parachaddavve jANagabhAvo Na hoi saNNANaM / nijadra yajJAnArtha itarat kadhitaM jinaiH SaDvyam / .. tasmAtparaSadravye nAyakabhAvo na bhavati sajjJAnam / / gahu esA sundarA junI // nahi eSA sundarA yuktiH //
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 95 ) vyavahAravipratipattivAdinAM nirAkaraNArthamAha-NiyasamayaM pi ya micchA aha jadu suNNo ya tassa so cedA jANagabhAvo micchA uvayario teNa so bhagaI // 285 // nijasamayopi ca mithyA atha yadi zUnyazca tasya sa cetanaH / jJAyakabhAvo mithyA upacaritaH tena sa bhaNati // jaM ciya jIvasahAvaM uvayAraM bhaNiya taM pi vavahAro / tamA gahu taM micchA visesado bhaNai sambhAvaM // 286 // yazcaiva jIvasvabhAva upacarito bhaNitaH sopi vyavahAraH / tasmAnnahi sa mithyA vizeSato bhaNati svabhAvam // upacArasya prayojanaM darzayati--- o jIvasahAvo so iha saparAvabhAsago bhaNio / tassa ya sAhaNadeU uvayAro bhaNiya atthesu // 287 // dhyeyo jIvasvabhAvaH sa iha svaparAvabhAsako bhaNitaH / tasya ca sAdhanaheturupacAro bhaNitArtheSu // jaha sanbhUo bhaNido sAhaNaheU abhedaparamaTho / taha uvayAro jANaha sAhaNaheU aNuvayAre // 288 // yathA sadbhUto bhaNitaH sAdhanaheturabhedaparamArthe / tathopacAraM jAnIhi sAdhana hetumanupacAre // uktaMca gAthAdvayenAnyasmin granthe --- vavahAreNuvadissadi NANissa carittadaMsaNaM NANaM / NaviNANaM Na carittaM Na daMsaNaM jANago suddho //
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ vyavahAreNopadizyate zAninazcaritradarzanaM jJAnam / nApi jJAnaM na cAritraM na darzanaM jhAyakaH zuddhaH / / jo iha sudeNa bhaNio jANadi appANamiNaM tu kevalaM suddhaM / taM suyakevalirisiNo bhaNaMti loyappadIpayarA // 289 // ya iha zrutena bhaNito jAnAtyAtmAnamimaM tu kevalaM zuddham / taM zrutakevalinamRSayo bhaNaMti lokapradIpakarAH // uvayAreNa vijANai sammagurUveNa jeNa paradavvaM / / sammagaNicchaya teNa vi saiyasahAvaM tu jANato // 290 // upacAreNApi jAnAti samyagrUpeNa yena paradravyam / samyagnizcayastenApi svIyasvabhAvaM tu jAnan / uksamakhayamissANaM tiNaM ikko vi gahu asanmAvo / No vattavyo eso juttI NayapakkhasaMbhavA jarA // 29 // upazamakSayamizrANAM trayANAmeko'pi nahi asadbhUtaH / novaktavya ena yuktirnayapakSasambhavA yasmAt // - syAcchabdamAhAtmyaM prakaTayati gAthAdvayenaNadu Nayapakkho micchA taM piya yNtdvvsiddhyraa| siyasahasamArUDhaM jiNavayaNaviNiggayaM suddhaM // 292 // . natu nayapakSo mithyA so'pi cAnekAMtadravyasiddhikaraH / syAcchabdasamArUDho jinavacanavinirgataH zuddhaH // avaropparasuviruddhA save ghammA phuraMti jIvANaM /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (97 ) bAva siyasAvekkho gahio vatthUNa sabhAoM 293 // parasparasuviruddhAH sarve dharmAH sphuranti jIvAnAm / .. yAvana syAtsApekSo gahIto vastUnAM svabhAvaH // jaM jaM muNadi sadiTThI sammagurUvaM khu hodi taM taM pi / jaha iha vayaNaM maMtaM maNiM siddhi maMteNa // 294 // yadyanmanute sadRSTiH samyagrUpaM khalu bhavati tattadapi / - yatheha vacanaM mantro maMtriNAM siddhirmantreNa // (1) uktaM cAnyAsminnantheya eva.nityakSaNikAdayo nayA mitho'napekSAH svaparapraNAzinaH ta eva tattvaM vimalasya te muneH parasparekSAH svaparopakAriNaH / / vyavahArasya nizcayasAdhanatvamAhaSo vavahAreNa viNA NicchayasiddhI kayA viNihichA / sAhaNaU jalA tassa ya so bhaNiya vavahAro / 295/ no vyavahAreNa vinA nizcayasiddhiH kRtA vinirdiSTA / sAdhanaheturyasmAttasya ca so bhaNito vyavahAraH / / tadevamupapatyA samarthayatidavvasuyAdo samma bhAvaM taM ceva appasambhAvaM / taM pi ya kevalaNANaM saMveyaNasaMgado jamA // 296 // dravyazrutAtsamyagbhAvaH tataH caivAtmasvabhAvaH / tato'pi ca kevalajJAnaM saMvedanasaMgatoM yasmAt / / .
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98). uktaM cAnyatra graMthe. . . dabasuyAdo bhAvaM tatto uhayaM havei saMvedaM / talo saMvicI khalu keklaNANaM have taco // 297 // dravyazrutAdbhAvastata ubhayaM bhavati saMvedanam / tataH saMvittiH khalu kevalajJAnaM bhavettataH // vyavahAriNaH kartRtvaprasaMgAtkathaM muktirityAzaMkyAha-- micchA sarAgabhUdo jIko kattA jiNAgame pddhido| gahuM vivarIo kattA upacario jaivi atthesu / 298 // mithyA sarAgabhUto jIvaH kartA jinAgame paThitaH / nahi viparItaH kartA upacarito yadyapyartheSu // uktasya zubhAzubhasya kAraNaM saMsArasya kAraNaM cAha asuha suhaM ciya kammaM duvihaM taM davabhAvabheyagayaM / taM piya paDuca mohaM saMsAro teNa jIvassa / / 299 / / azubhaM zubhaM caiva karma dvividhaM tadvya mAvabhedagatam / tadaMpica pratItya mohaM saMsArastena jIvasya / / - mohasya bhedaM kArya svarUpaM ca darzayati- . dasaNacaritamohaM duvihaM pi ya vivihabheyasabbhAva / eyANaM te bheyA je bhaNiyA paccayAdIhi // 30 // darzanacaritramoho dvividho'pica vividhamedasvabhAvaH / eteSAM te medA ye bhaNitAH pratyayAdibhiH // . paccayavaMto rAgA dosAmohe ya AsavA tesiN|
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (99) Asavado khalu kammaM kammeNa ya deha taM pi saMsAro // 301 // pratyayavaMto rAmA dveSamohA cAsravAsteSAm / AsravataH khalu karma karmaNA ca dehastatoSi saMsAraH // micchataM aNNANaM aviramaNa kasAya joga je bhAvA / te iha paccaya jIve visesado huMti te bahugA // 302 // mithyAtvamajJAnamaviramaNaM kaSAyo yogo ye bhAvAH / ta iha pratyayA jIve vizeSato bhavati te bahukAH // micchataM puNa duvihaM mUDhattaM taha sahAvaNiravekkhaM / tassodayeNa jIvo vivarIdaM geNaeM taccaM // 303 // midhyAtvaM punardvividhaM mUDhatvaM tathA svabhAvanirapekSam / tasyodayena jIvo viparItaM gRhNAti tatram || atthitaM No maNNadi NatthisahAvassa jo hu sAvekkhaM / natthI viya taha davve mUDho mUDho du savvattha // 304 // astitvaM no manyate nAstisvabhAvasya yaddhi sApekSam / nAstitvamapica tathA dravye mUDho mUDho hi sarvatra | mUDho viya sudaheduM sahAvaNiravekkharUvado hodi / alahaMto khavaNAdI micchApayaDINa khalu udaye / 305 | madropi ca zrutahetuM svabhAvanirapekSarUpato bhavati / alabhamAnaH kSapaNAdInmithyAprakRtInAM khaludaye // ajJAnaM lakSayati saMsayavimohavinbhamajurAM jaM taM khu hoi aNNANaM /
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahava kusacchAjheyaM pAvapadaM havaditaM pANaM // 306 // saMzayavimohavibhramayuktaM yattat khallu bhavatyajJAnam / athavA kuzAstrApyeyaM pApapradaM bhavati tajjJAnam // aviratibhedAndarzayatihiMsA asacca mAsA mehuNasevA parigmahegahaNaM / aviradibheyA bhaNiyA eyANaM bahuvihA aNNe // 307 // hiMsAsatyaM moSo maithunasevA parigrahagrahaNam / aviratibhedA bhagitA eteSAM bahuvidhA anye / / kaSAyabhedAn yogamedA~zca nirUpayati--- koho va mANa mAyA loha kasAyA hu hoti jIvANaM / ekekA caubheyA kiriyA hu suhAsuhaM jogaM // 308 // krodhazca mAno mAyA lobhaH kaSAyA hi bhavanti jIvAnAm / ekaike caturbhedAH kriyA hi zubhA'zubhA yogaH // zubhAzubhabhedaM mohakAryamuktvA tasyaiva dRSTAntamAhamoho va dosamAvo asuho vA rAga pAvamidi bhaNiyaM / muharAgaM khalu puNNaM suhRdukkhAdI phalaM tANaM // 309 / / mohazca dveSabhAvo'zubho vA rAgaH pApamiti bhaNitam / zubharAgaH khalu puNyaM sukhaduHkhAdi phalaM tayoH / / kajjaM paDi jaha puriso ikko vi aNekarUvamApaNNo taha moho bahubheo NiddiTho paccayAdIhiM // 310 / / kArya prati yathA puruSa eko'pi ca anekarUpamApannaH / tathA moho bahubhedo nirdiSTaH pratyayAdibhiH //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 101 ) zubharAgasya bhedamAhadevagurusatthabhatto guNovayArakiriyAhi saMjuto / pUjAdANAirado ucaogo so suho tassa / / 311 // devaguruzAstrabhaktaH guNopacAra kriyAniyama saMyuktaH / pUjAdAnAdirata upayogaH sa zubhastasya // bhAvatrayANAM samutpattihetuM taizca bandhaM mokSaM cAha--- parado iha suhamasuhaM suddhaM sasahAvasaMgado bhAvaM / suddhe muMcadi jIvo bajjhadi so iyarabhAvehiM // 312 // parata iha zubho'zubhaH zuddhaH svasvabhAvasaMgato bhAvaH / zuddhe mucyate jIvo badhyate sa itarabhAvaiH // karmaNaH phalamuddizya tasyaiva kAraNasya vinAzArthamAhajaM kiMpi sayaladukkhaM jIvANaM taM khu hoi kammAdo / taM piya kAraNavaMto tahmA taM kAraNaM haNaha / / / / 313 / / yatkimapi sakaladuHkhaM jIvAnAM tatkhalu bhavati karmataH / tadapi ca kAraNavattasmAttatkAraNa hana || laDaNa duvihaheuM jIvo mohaM khaveza niyameNa / abhaMtarabahiNeyaM jahA tahA suNaha vocchAmi // 314 / / labdhvA dvividhahetuM jIvo mohaM kSapayati niyamena / abhyantaraM bahirjJeyaM yathA tathA zRNuta vakSyAmi // . kAUNa karaNaladdhI sammagubhAvassa [1] kuNaI jaM gahaNaM / uvasamakhayamissAdo payaDINaM taM pi priyaheU // 315 // 1 ' appasahAvassa - AtmasvamAtrasya ' iti pAThopi //
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (102) kRtvA karaNalabdhi samyagbhAvasya karoti yadgrahaNam / upazamakSayamizrataH prakRtInAM tadapi nijahetoH // titthayarakevalisamaNabhavasumaraNasatthadevamahimAdI / iccevamAi bahugA bAhiraheU muNeyavvA // 316 // tIrthakarakevalizramaNabhavasmaraNazAstradevamahimAdi / ityevamAdibahukAH bAhyA hetavo mantavyAH // AsaNNamavvajIvo aNaMtaguNase disuddhisNpnnnno| bujjhanto khalu aDhe khavadi sa mohaM pamANaNayajoge // 31 // bhAsannabhavyajIvaH anaMtaguNazreNizuddhisaMpannaH / budhyamAnaH khalvarthAn kSapayati sa mohaM pramANanayayogaiH // uktaMcajiNasatthAdo atthe paJcakkhAdIhi bujjhade NiyamA / khIyadi mohovacayaM tamA satthaM samavidavvaM // 1 // jinazAstrato'rthAnpralakSAdibhirbudhyate niyamAt / kSapayati mahopacayaM tasmAnchAstraM samadhyetavyam / / ___kSapitamohasya darzanalAmabhedaM svarUpaM cAha -- evaM uvasama missaM khAiyasammaM ca ke'pi gigati / tiNNivi gaeNa vihiyA Nicchaya sanbhUva taha asanbhUo // 318 // evamupazamaM mitraM kSAyikasamyaktvaM ca ke'pi gRhaNaMti / trINyapi nayena vihitAni nizcayaH sadrUtastathA'sadbhUtaH //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ ratram / (103) saNNAibheyabhiNNaM jIvAdo nnaanndNsnncrit| ... so sambhUo bhaNido puSvaM ciya jANa vvhaaro||319|| saMjJAdibhedaminnaM jIvato jJAnadarzanacaritram / sa sadbhUto bhaNitaH pUrva caiva jAnIhi vyavahAram // NeyaM khu jattha NANa saddheyaM jattha daMsaNaM bhaNiyaM / cariyaM khalu cAri NAyavyaM taM asanbhUvaM // 320 // jJeyaM khalu yatra jJAnaM zraddheyaM yatra darzanaM bhaNitam / .. cayaM khalu cAritraM jJAtavyaH so'madbhUtaH / / saddhA tace desaNa tacceca sahAvajAmagaM gANaM / asuhaNivitI caraNaM vavahAro mokkhamaggaM ca // 321 // zraddhA tattve darzanaM tattveeva svabhAvajJAyakaM jJAnam / azubhanivRttizcaraNaM vyavahAro mokSamArgazca // . vyavahAraratnatrayasya grahaNopAyaM sAdhakabhAvaM cAhaANAvaha ahigamado NisaggabhAveNa kevi girjAti / evaM hi ThAiUNaM picchayamA khu sAhati // 322 // AjJAto'dhigamato nisargabhAvena kepi gRhNati / evaM hi sthApayitvA nizcayabhAvaM khalu sAdhayati / Ade tidayasahAve No uvayAraM Na bhedakaraNaM c| taM Nicchaye hi bhaNiyaM jaM tiNNivi hoi aadev||323 bhAtmani tritayasvabhAve no upacAro na bhedakaraNaM ca / sa nizcayairbhaNito yatastrINyapi bhavatyAmaiva //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (. 104.) evaM dasagajuco caricamoI ca. khatriya sAmapaNe / bhavadi huso paramappA vaTuMto paNa maggeNa // 324 // evaM darzanayuktazcaritramohaM ca kSapayitvA. sAmAnyena / bhavati hi.sa. paramAtmA vartamAno'nena mArgeNa // iti drshnaadhikaarH| zratAnapariNatasyAtmanaH samyagarUpasya hetuM svarUpaM nizcayaM cAhadaMsaNakAraNabhUdaM gANaM sammaM khu hoi jIvassa / taM suyaNANaM NiyamA jiNavayaNaviNiggayaM prmN|325|| darzanakAraNabhUtaM jJAnaM samyak khalu bhavati jIvasya / tacchutajJAnaM niyamAjjinavacanavinirgataM paramam / / .. ' vatthUNa jaM sahAvaM jahaDiyaM NayapamANataha siddha / taM taha va jANaNo iha sammaM gANaM jiNA veti // 226 // vastUnAM yaH svabhAvo yathAsthito, nayapramANataH siddhaH / taM tathaiva jAnadiha samyagjJAnaM jinA avaMti / / uktaM cAnyasmin graMthe. saMsayavimohavisamavivajjiyaM appaparasahavassa / gahaNaM sammaM NANaM sAyAramaNeyameyaM tu.|| saMzayavimohaviznamavivarjitamAtmaparasvarUpasya /
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (105). prahaNaM samyambAnaM sAkAramamekamedaM tu // bahiraMta paramatacaM NacA NANaM khujaM ThiyaM gANaM / saM iha NicchayaNANaM punbuptaM muNasu vavahAraM // 327 // bahiraMtaH paramatatvaM zAkhA jJAnaM khalu yasthitaM zAnam / tadiha nizcayajJAnaM pUrvoktaM manyasva vyavahAram // ativyAptimavyAptiM zratAdhyayane svArthinAM niSedhayatitA suyasAyaramahaNaM kIraha supamANamerumahaNeNa / siyaNayapharNidagahie jAva Na muNio patthusabbhAo // 328 // tataH zratasAgaramathanaM kuryAt supramANamerumathanena / syAnvayaphaNIndaM gRhItvA yAvanna mato hi vastusvabhAvaH // iti shaanaadhikaarH| nizcayasAbhyasya vyavahAreNa sAdhakakramaM pradarya tAbhyAmapi vyAkhyAnArtha kramamAha Nicchaya sajjhasaruvaM sarAya tasseva sAhaNaM caraNaM / tajhA do viya kamaso paDhijjamANaM pajhedi // 329|| nizcayaH sAdhyasvarUpaH sarAgaM tasyaiva sAdhanaM caraNam / tasmAd dve api ca kramazaH paThayamAne prabudhyasva /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 106 ) cAritra tvAminaH svarUpaM nirUpya tasya bhedaM darzayati-daMsaNasuddhivisuddho mUlAiguNIha saMjuo tahaya / suhaduHkhAisamANo jhANe lINo [*]have samaNo // 330 // darzanazuddhivizuddho mUlAdiguNaiH saMyutastathA / sukhaduHkhAdisamAno dhyAne lIno bhavecchramaNaH // asuheNa rAyarahio vayAirAyeNa jo hu saMjuto / so iha bhaNiya sarAgo mukko doNaM pi khalu iyaro // 331 // azumena rAgarahito vratAdirAgeNa yohi saMyuktaH / sa iha bhaNitaH sarAgo mukto dvAbhyAmapi khalvitaraH // sammA vA micchA viya tavohaNA samaNa tahaya aNayArA hoMti virAya sarAyA jadirisimuNiNoya (x) NAyaccA // 332 // samyaJca vA mithyA apica tapodhanA zramaNaH stathA cAnagArAH / bhavanti virAgA sarAgA yatiRSimunayazca jJAtavyAH // zraddhAnAdi kurvato midhyAsamyagbhAvaM yathA tathA cAha--- iMdiyasokkhaNimitaM saddhANAdINi kuNai so miccho / taM paya mokkhaNimittaM kuvrvato bhaNiya saddiThThI // 333 // indriyasaukhyanimittaM zraddhAnAdIni karoti sa mithyAdRSTiH / tAnyapi mokSanimittaM kurvanbhaNitaH sadUdRSTiH // * ' jhANaNilINo have ' ityapi pAThaH / + itaro vItarAgaH / x ' muNiNoNa munayona ' ityapi pAThaH /
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 107 ) sarAcAtrisya svarUpaM bhedaM ca darzayati mRlutarasamaNaguNA dhAraNa kahaNaM ca paMca AyAro / sohI tahava suNivA sarAyacariyA havai evaM // 334 // mUlottarazramaNaguNA dhAraNaM kathanaM ca paJcAcAraH / zuddhistathaiva suniSThA sarAgacaryA bhavatyevam // vadasamirdidiyaroho AvassAcelaloca maddaNANaM / Thidibhojja eyabhataM khidisayaNamadataghasaNaM ca // 335 vratasamitIndriyarodha Avazya kA'celalocamasnAnam / sthitibhojanamekabhaktaM kSitizayanamadantagharSaNaM ca // tavaparisahANa bhaiyA guNA hu te uttarA ya bohavvA / daMsaNaNANacaritre tavavIriya paMcahAyAraM ||336 // tapaH parISANAM bhedA guNA hi te uttarAzca boddhavyAH / darzanajJAnacaritrANi tapovIryau paJcadhAcAraH / vijjAvacca saMghe sAhusamAyAra titthaabhiva DDhI ! dhammakkhANa sutthe sarAya caraNe Na NisiddhaM // 337 // vaiyAvRtyaM saMghe sAdhusamAcArastIrthAbhivRddhiH / dharmAkhyAnaM svarthe sarAgacaraNe na niSiddham / samacAriNA saha samAcaraNArthamAhalogigasaddhArahio caraNavihUNo taheva avavAdI / viario khalu tacce bajjo vA te samAyAro // 238 // laukika zraddhA rahitazcaraNa vihInastathaivApavAdI / viparItaH khalu tattve varNyastaiH samAcAraH //
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (108) abhedAnupacArasAdhana sarAgacAritrasyAnuSaMgitvamAhadikkhAgahaNANukama sarAyacArittakahaNavitthAre / pavayaNasAre picchaha tassekya ettha lessokaM // 339 / / dIkSAgrahaNAnukramasarAgacAritrakathanavistAre / pravacanasAre prekSadhvaM tasyaivAtra leza uktaH / / . zubhAzubhayorvyavahAraratnatrayasya ca phalamAha-- . zubhamazubhaM ciya kammaM jIve dehubbhavaM jaNadi dukkhaM / duhapaDiyAro paDhamo gahu puNa taM paDhija iyrttho||340|| zubhamazubhaM cApi karma jIve dehodbhavaM janayati duHkham / duHkhapratIkAraH prathamo nahi punaH sa paThita itarArthaH / / mottUNaM micchatiyaM sammagarayaNAyeNa saMjurI / vaTuMto suhacehe paraMparaM tassa NivyANaM // 341 / / muktvA mithyAtrikaM samyamatnatrayeNa saMyuktaH / vartamAnaH zubhaceSTAyAM paraMparaM tasya nirvANaM / / sApi parApasa dvividhA bhavati uktaM cAnyagraMthe sA khalu duvihA bhaNiyA parApa jiNavarehi sanvehiM / tabbhavaguNaThANehiM bhavaMtare hodi siddhi parA // 1 // sA khalu dvividhA bhaNitA parAparA. jinavaraiH sarvaiH / / tadbhavaguNasthAnaH bhavAntare bhavati siddhiH parA // iti sarAgacAritrAdhikAraH // -
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ (109) sakalasaMvaranirjarAmokSopAyaM darzayanvyavahArasya gauNatAM darzayani uktaM cAnyagranthe vavahArAdo baMdho mokkho jamA shaavsNjutto| tamA kuru taM gauNaM sahAvamArAhaNAkAle // 1 // vyavahArAdvandho mokSo yasmAtsvabhAvasaMyuktaH / tasmAtkuru taM gauNaM svabhAvArAdhanAkAle // Nicchayado khalu mokkho tassa ya heU havei samAvo / uvayariyAsambhUo so viya heU muNeyavyo // 2 // nizcayataH khalu mokSastasya ca heturbhavetsvabhAvaH / upacaritAsadbhUtaH so'pica hemantavyaH // vivarIe phuDabaMdho jiNehi bhANao vihAvasaMjugo / so vi saMsAraheU bhaNio khalu savvadarasIhi // 342 // viparIte sphuTabandho jinairbhaNito vibhAvasaMyuktaH / so'pica saMsAraheturbhaNitaH khalu srvdrshibhiH|| vItarAgacArijAbhAve kathaM gauNatvamityAzakyAhamajjhimajahaNukkassA sarAya iva vIyarAyasAmaggI / tamA suddhacaricA paMcamakAle vi desado asthi||343|| madhyamajaghanyotkRSTA sarAga iva vItarAgasAmagrI / tasmAt zuddhacaritAH paJcamakAlepidezataH santi / uktaM cAnyasminpranye- . bharahe dussamakAle dhammajjhANaM havei NANissa / taM ajpasahAvaThido gahu maNNai so hu aNmANaM // 1 //
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 bharate duSpamakAle dharmadhyAnaM bhavati jJAninaH / / tasmAdAtmasvabhAvasthito na hi manyate taddhi ajJAnam / / dRSTAntadvAreNa azuddhacAritrasya vinAzahetuM zuddhiM cAhajaha suha NAsai asuhaM tahavAsuddhaM suddhaNa khalu carie / tamA suddhavajogI mA vaTTau jiNdnnaadiihiN||344|| yathA zubhe nazyatyazubhaM tathaivAzuddhaM zuddhena khalu caritreNa / tasmAcchuddhopayogI mA vartatAM nindanAdibhiH / / AloyaNAdikiriyA jaM visakuMbhetti suddhacariyassa / bhaNiyamiha samayasAre taM jANa sueNa attheNa // 344 // AlocanAdikriyAH yadviSakumbha iti zuddhacaritasya / bhaNitamiha samayasora tajjAnIhi zrutenArthena // kammaM tiyAlavisayaM Dahei NANI hu nnaannjhaannnn| . paDikammaNAi tamA bhANayaM khalu NANajhANaM tu // 34 // karma trikAlaviSayaM dahati jJAnI hi jJAnadhyAnena / pratikramaNAdi tasmAdbhaNitaM khalu jJAnadhyAnaM tu / / zubhAzubhasaMvarahetukramamAhajaha va NiruddhaM asuhaM suheNa suhamavi taheva suddheNa / tamA eNa kameNa ya joI jhAeu NiyaAdaM // 347 // yathaiva niruddhaM azubhaM zubhena zubhamapi tathaiva zuddhana / tasmAdanena krameNa ca yogI dhyAyatu nijAtmAnam / / dhyeyasyAtmano grahaNopAyaM tasyaiva svarUpamAhagahio so sudaNANe pacchA saMveyaNeNa jhAyavyo /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (111) jo gahu sudamavalaMbai so mujjhai appasambhAve // 348 // gRhyaH sa zrutagane pazcAtsaMvedanena dhyAtavyaH / yo nahi rutamavalambate sa muhyati AtmasadbhAve // mottUrNa bahiciMtA ciMtANANammi hoi sudaNANaM / taM piya saMvittigayaM jhANaM sahiDimo bhaNiyaM / / 349 / ' muktvA bahizcintA cintAjJAne bhavati zrutajJAnam / tadapi ca saMvittigataM dhyAnaM sadRSTarbhaNitam / / uktazca davvasuyAdo bhAva bhAvAdo hoi sabasaNNANa / saMveyaNasaMvitti kevalaNANaM tado bhaNio // 1 // dravyazrutAdbhAvo bhAvato bhavati sarvasaMjJAnam / saMvedanasaMvittiH kevalajJAnaM tato bhaNitam / / . saMvittisvarUpaM tasyaiva svAmitvaM bhadasAmagrIM cAha-- lakkhaNado Niya lakkhe aNuhavamANassa je have sokkhaM / sA saMvicI bhaNiyA sayalaviyappAma NiddahaNA 350 // lakSaNato nijalakSye anubhavato yadbhavetsaukhyam / sA saMvittirbhaNitA sakalavikalpAnAM nirdahanA / / samaNA sarAya iyarA pamAdarahiyA taheva shiyaao| aNuhavacAyapamAdo suddhe iyaresu vikahAi // 351 / / zramaNAH sarAgA itare pramAdarahitAstathaiva sahitAzca / anubha tyAgapramAdaH zuddhe itareSu vikathAdi /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) dukkhaM jiMdA ciMtA mohoviya sthi koi apmre| uppajjai paramasuhaM paramappiyaNANaaNuhavaNe // 355 // duHkha niMdA ciMtA moho'pica nAsti kopyapramatta / utpadyate paramasukhaM pAramAtmikajJAnAnubhavane // heyopAdeyavido sNjmtkviiyraaysNjutto| jiyadukkhAi tahaM ciya sAmaggI suddhacaraNassa // 353 // heyopAdeyavidaH saMyamatapovItarAgasaMyuktaH / jitaduHkhAdiH tathA cApi sAmagrI zuddhacaraNasya // . dhyAturyeyasvarUpaM cAritranAmAntaraM dhyevasyApi mAmamAlAM prAha sAmaNNe Niyabohe biyaliyaparabhAvaparamasambhAve / tatthArAhaNajutto bhaNio khalu suddhacArittI // 35 // sAmAnye nijabodhe vikalitaparabhAvaparamasadbhAve / tattvArAdhanAyukto bhaNitaH khalu zuddhacAritrI // sAmaNNaM pariNAmI jIvasahAvaM ca paramasanmAvaM / jjheyaM gunbhaM paramaM taheva tacaM samayasAraM // 355 // sAmAnyaM pariNAmI jIvasvabhAvaH ca paramasadbhAvam / dhyeyaM guhyaM paramaM tathaiva tattvaM samayasAram // samadA taha majjhatthaM suddho bhAvo ya vIyarAya / taha cArittaM dhammo sahAvaArAhaNA bhaNiyA // 356 // samatA tathA mAdhyasthyaM zuddho bhAvazca vItarAgatvam / tathA cAritraM dharmaH svabhAvArAdhanA bhaNitA // iti vItarAgacAritrAdhikAraH / /
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113) sAmAnyavizeSayoH parasparAdhAratvena vastutvaM darzayati--- atthittAisahAvA susaMThiyA jattha sAmaNa visesA / avaruparamaviruddhA taM NiyataccaM have paramaM // 357 // astitvAdisvabhAvAH susaMsthitA yatra sAmAnyavizeSAH / aparAparamaviruddhAH tannijatatvaM bhavetparamam / / hoUNa jattha NahA hosaMti puNo'vi jattha pjaayaa| baTuMtA vaTuMti hu taM NiyatacaM have paramaM // 358 / / bhUtvA yatra naSTAH bhaviSyati punarapi yatra paryAyAH / vartamAnA vartate hi tannijatatvaM bhavetparamam // . mAsaMto vi Na Nacho uppaNNo Neva saMbhavaM jaito / saMto tiyAlavisaye taM NiyatacaM have paramaM // 359 // nAsannapi na naSTa utpanno naiva sambhavo jantuH / san trikAlaviSaye tannijatatvaM bhavet paramam // samayasArasya kAryakAraNatvaM kAraNasya samayasya ca . kAryasiddhayartha yuktimAhakAraNakajjasahAvaM samayaM NAUNa hoi jjhAyavvaM / kajja suddhasatvaM kAraNabhUdaM tu sAhaNaM tassa // 360 // kAraNakAryasvabhAvaM samayaM jJAtvA bhavati dhyAtavyaH / kArya zuddhasvarUpaM kAraNabhUtaM tu sAdhanaM tasya / suddho kammakhayAdo kAraNasamao hu jiivsbhaavii| khaya puNu sahAvajhANe tasA taM kAraNaM jheyaM // 361 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) suddhaH karmakSayataH kAraNasamayo hi jIvasvabhAvaH / kSayaH punaH svabhAvadhyAne tasmAttatkAraNaM dhyeyam / / tayoH svarUpaM kAraNasamayasya ca vyutpattimAhakiriyAtIdo sattho aNaMtaNANAisaMjuo appA / taha majjhattho suddho kajjasahAvo have smo|| 362 // kriyAtItaH zasto'nantajJAnAdisaMyuta AtmA / tathA madhyasthaH zuddhaH kAryasvabhAvo bhavetsamayaH // udayAdisu paMcaga kAraNasamayo hu tattha prinnaamii| jamA laddhA heU suddho so kuNai appANaM // 363 // udayAdiSu paMcAnAM kAraNasamayo hi tatra pariNAmI / yasmAlabdhvA hetuM zuddhaM sa karolyAtmAnam // kAraNasamayena kAryasamayasya dRSTAntasiddhimAhajaha iha bihAvahedU asuddhayaM kuNai aadmevaadaa| taha sambhAvaM laddhA suddho so kuNai appANaM // 364 // yatheha vibhAvaheturazuddhaM kagetyAtmAnamAtmA / tathA sadbhAvaM labdhvA zuddhaM sa karoti AtmAnam // ekasyApyupAdAnahetoH kAryakAraNatve nyAyamAhauppajaMto kajjaM kAraNamappA NiyaM tu jaNayaMto / tamA iha Na viruddha ekassa vi kAraNaM kajjaM // 365 // utpaMdyamAnaH kArya kAraNamAtmA nijaM tu janayan /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ (115) tasmAdiha na viruddha ekasyApi kAraNaM kAryam / / saMvedanahetumAtreNa svarUpasiddhirbhaviSyati ityAzaMkyAhaasuddhasaMveyaNeNaya appA baMdhei kamma NokammaM / suddhasaMveyaNeNaya appA muMcei kamma NokammaM // 366 // azuddhasaMvedanena cAtmA badhnAti karma nokarma / zuddhasaMvedanena cAtmA muMcati karma norma // paDhamaM muttasarUvaM muttasahAveNa missiyaM jamA / vidiyaM muttAmuttaM saparasaruvassa paccakkhaM // 367 // prathamaM mUrtasvarUpaM mUrtasvabhAvena mizritaM yasmAt / dvitIyaM mUrtAmUrta svaparasvarUpasya pratyakSam // heU suddhe sijjhai bajjhai iyareNa NicchiyaM jiivo| tamA davvaM bhAvo gauNAivivakkhae Neo // 368 // hetau zuddhe sidhyati badhyate itareNa nizcitaM jIvaH / tasmAd dravyaM bhAvo gauNAdivivakSayA jJeyaH // uktaMca cUlikAyAMsakalasamayasArArthaM parigRhya pagazritopAdeyavAcyavAcakarUpaM paMcapadAzritaM zrutaM kAraNasamayasAraH / bhAvanamaskArarUpaM kAryasamayasAraH / tadAdhAreNa caturvidhadharmadhyAnaM kAraNasamayasAraH / tadanaMtaraM prathamazukdhyAnaM dvicatvAriMzabhedarUpaM parAzritaM kaarysmysaarH| tadAzritabhedajJAnaM kAraNasamayasAraH / tadAdhArIbhUtaM parAnmukhAkAra
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 116 ) svasaMvedana bhedarUpaM kAryasamayasAraH / tatraivA medasvarUpaM paramakAryanimittAt zubhapariNAmAsravaH / tatastIrthakaranAmakarmabaMdho bhavati / pazvAdabhyudayaparamparAniHzreyasasvArthasiddhinimittarUpaM bhavati / tata Asannabhavyasya darzanacAritramohopazamAt kSayAdvA svAzritasvarUpanirUpakaM bhAvanirAkArarUpaM samyagdravyazrataM kAraNasamayasAraH / tadekadezasamartho bhAvazrutaM vAryasamayasAraH / tataH svAzritopAdeyamedaratnatrayaM kAraNasamayasAraH / teSAmekatvAvasthA kAryasamayasAraH / tadekadezazuddhatotkarSamantarmukhAkAraM zuddhasaMvedanaM kSAyopazamikarUpaM / tataH svAzritadharmadhyAnaM kAraNasamayasAraH / tataH prathamazukladhyAnaM kAryasamayasAraH / tato dvitIyazukladhyAnAbhidhAnakaM kSINakaSAyasya dvicaramasamayaparyaMtaM kAryaparamparA kAraNasamayasAraH / evamapramattAdi kSINakaSAyaparyaMtaM samayaM samayaM prati kAraNakAryarUpaM jJAtavyam / tasmAd ghAtikSaya bhAvamokSo bhavati / sahajapara mapAriNAmikavazAtkSAyikAnAmanaMtacatuSTayaprakaTanaM navavalalabdhirUpaM jaghanyamadhyamo tkRSTaparamAtmA sAkSAtkAryasamayasAra eva bhavati / tato dravyamokSo bhavati / anaMtaraM siddhasvarUpaM kAryasamayasAro bhavati / evamava yavArthapratipattipUrvikA samudAyArthapratipattirbhavati iti nyAyAdupAdAnakAraNasadRzaM kAryaM bhavati / paramacitkalAbharaNabhUSito bhavati / so'pi bhavyavarapuNDarIka eva labhate / "khayauvasamiyavisohIM desaNa pAugga karaNaladdhI ya / cArivi sAmaNNA karaNaM sammatacAritaM // "
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) iti labdhipaJcakasAmagrIvazAnnAnyaH / evaM kAryakAraNarUpaH parAzritaH svAzritasamayasAra AtmA kathaM jAnAti ? mohAcaraNayohAnaM jJAnaM vetti / yathA bahistathaivAMtarmukhAkAraM svAtmAnaM - pazyati / sphuTaM evaM kAryakAraNasamayasAraH svasaMvedanajJAnameva pariNamati / audayopazamika kSAyopazamikakSAyikapAriNAmikAnAM bhedamAha- odayiyaM uvasamiyaM khayauvasamiyaM ca khAiyaM paramaM / igavIsa do vi bheyA aTThArasa Nava tihA ya pariNAmI // 369 // audayika maupazamikaM kSAyopazamikaM ca kSAyikaM paramam / ekaviMzatirddhAvapi medA aSTAdaza nava tridhA ca pariNAmI || lessA kasAya vedA asiddha aNNANa gai acAritaM / micchattaM odayiyaM daMsaNa cariyaM ca uvasamiyaM // 370 // lezyAH kaSAyo vedAH asiddho'jJAnaM gatiracAritram / mithyAtvamaudayikaM darzanaM caritaM caupazamikam // micchatiyaM causammaga daMsaNatidayaM ca paMca lIo / missaM daMsaNa caraNaM viradAviradANa cAritaM // 371 // mithyAtrikaM catvAri samyak darzanatritayaM ca paMcalabdhayaH / mizraM darzanaM caraNaM virata viratAnAM cAritram // mANaM daMsaNa caraNaM khAiya sammata paMcaladdhIhiM /
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ (118 ) khAiyabhedA NeyA Nava hodi hu kevalA laddhI // 372 // jJAnaM darzanaM caraNaM kSayikaM samyaktvaM paMcalabdhibhiH / kSAyikabhedA jayA nava bhavaMti hi kevalA labdhayaH / / nijapAriNAmikasvabhAve yAvannAtmabuddhathA zraddhAnAdikaM tAvadoSamAha-- saddhANaNANacaraNaM jAva Na jIvassa paramasambhAvo / tA aNNANI mUDho saMsAramahobahiM bhamai // 373 // zraddhAnajJAnacaraNaM yAvanna jIvasya paramasadbhAvaH / / tAvadajJAnI mUDhaH saMsAramahodadhiM bhramati // tasyaiva svarUpaM nirUpya dhyeyatvena svIkarotikammajabhAvAtIdaM jANagabhAvaM visesaAdhAraM / taM pariNAmo jIve aceyaNaM bhavadi idarANaM // 374 // karmajabhAvAtIto jJAyakabhAvo vizeSAbhAraH / sa pariNAmo jIve acetano bhavatItareSAm // sambosi sabbhAvo jiNehi khalu pAriNAmio bhaNio tamA NiyalAhatthaM jjheo iha pAriNAmio bhAvo375 sarveSAM svabhAvo jinaiH khalu pAriNAmiko bhaNitaH / tasmAnnijalAbhArthaM dhyeya iha pAriNAmiko bhAvaH // tasyaiva saMsArahetuprakAraM viparInAnmokSahetutvamAha--- bheduvayAre jaiyA vahadi so viya suhAsuhAdhINo / taiyA kattA bhaNido saMsArI teNa so AdA // 376 //
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 119 ) bhedopacAre yAvadvartate sopica zubhAzubhAdhInaH / tAvatkartA bhaNitaH saMsArI tena sa AtmA // jayA tanvivarIe AdasahAvehi saMThiyo hodi / taiyA kiMca Na kuvvadi sahAvalAho have teNa // 377 // yadA tadviparIte AtmasvabhAve hi saMsthito bhavati / tadA kiMcinna karoti svabhAvalAbho bhavettena // abhedAnupacaritasvarUpaM tadeva nizcayaM tasyArAdhakasya tatraiva vartanaM cAha --- jAgabhAva aNuhava daMsaNa gANaMca jANagaM tassa / suhaasuhANa Nivitti caraNaM sAhussa vIyarAyassa // 378 // jJAyakabhAvo'nubhavo darzanaM jJAnaM ca jJAyakastasya / zubhAzubhayornivRttizcaraNaM sAdhorvItarAgasya || jANagabhAvo jANadi appANaM jANa NicchayaNayeNa | paradavvaM cavahArA maiio himaNa kevalAdhAraM // 379 // jJAyakabhAva jAnAtyAtmAnaM jAnIhi nizcayanayena / paradravyaM vyavahArAt matizratAvadhimanaH kevalAdhAram // saddhANaNANacaraNaM kubvaito taccaNicchayo bhaNiyo / NicchayacArI cetana paradabbaM gahu bhaNai majjhaM / 380 zraddhAnajJAnacaraNaM kurvatastatvanizcayo bhaNitaH / nizcayacArI cetanaH paradravyaM nahi bhaNati mama //
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 120 ) Nicchayado khalu mokkho baMdho vavahAracAriNo jahmA / tajhA NivbudikAmo vavahAraM cayadu tiviheNa // 381 // nizcayataH khala mokSo baMdho vyavahAracAriNo yasmAt / tasmAnnirvRtikAmo vyavahAraM tyajatu trividhena // uktaM ca---- evaM micchAiTThI gANI NissaMsayaM havadi patto / jo vavahAreNa mama davvaM jANaM Na appiyaM kuNadi / evaM mithyAdRSTirjJAnI niHsaMzayaM bhavati pAtram / yo vyavahAreNa mama dravyaM jAnannAtmIyaM karoti // dRSTAMtadvAreNa vyavahArasya nizcayalopaM darzayarti, vya vahAraratnatrayasya samyagrUpaM mithyArUpaM ca darzayati-jahavi cauThThalAho siddhANaM saSNiho have ariho / so ciya jaha saMsArI taha micchA bhaNiya vavahAro // 382 // yathApi catuSTayalAbhaH siddhAnAM sannibho bhavedarhan / sa caiva yathA saMsArI tathA mithyA bhaNito vyavahAraH // nizvayasAdhakasya phalaM sAmagrIM cAha-mottUrNaM bahi visayaM visayaM AdA vi vaTTade kAuM / tahayA saMvara Nijjara mokkho vi ya hoi sAhussa // 383 // muktvA bahirviSayaM viSayamAtmaiva vartate kartum /
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) tAvat saMvaro nirjarA mokSo'pi ca bhavati sAdhoH / ruddhakkha jidakasAyo mukkaviyappo sahAvamA sejja / jAu jogI evaM NiyataccaM dehaparicattaM // 384 // rudvAkSo jitakaSAyo mukta vikalpaH svabhAvamAsAdya / dhyAyatu yogI evaM nijatatvaM dehaparityaktam // AdA taNuppamANo NANaM khalu hoi tappamANaM tu / taM saMyaNarUvaM te hu aNuhavai tattheva // 385 // AtmA tanupramANaH jJAnaM khalu bhavati tatpramANaM tu / tatsaMcetanarUpaM tena hyanubhavati tatraiva // passadi teNa sarUpaM jANai teNeva appasabbhAvaM / aNuhava teNa rUvaM appA NANappamANAdo || 386 // pazyati tena svarUpaM jAnAti tenaivAtmasvabhAvam | anubhavati tena rUpaM AtmA jJAnapramANataH // appA NANapamANaM NANaM khalu hoi jIvaparimANaM / vi NaM Navi ahiyaM jaha dIvo teNa parimANo // 387 // AtmA jJAnapramANaH jJAnaM khalu bhavati jIvaparimANaM / nApi nyUnaM nApyadhikaM yathA dIpastena parimANaM // NijjiyasAso NiphphaMdaloyaNo mukkasayalavAvAro / jo hAtthagao so joI Natthi saMdeho || 388 // nirjitazvAsaH niSpandalocano muktasakalavyApAraH / ya imAmavasthAM gataH sa yogI nAsti sandehaH //
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ (122 ) dhyAturAtmanA'taH sAmagrIpratyakSatAsvarUpaM tasyaiva grahaNopAyaM cAha saMveyaNeNa gahio so iha paccakkharUvado phurai / taM suaNANAdhINaM suaNANaM lakkhalakkhaNado // 389 // saMvedanena gRhyaH sa iha pratyakSarUpataH sphurati / tat zrutajJAnAdhInaM zrutajJAnaM lakSyalakSaNataH // lakkhaNamiha bhaNiyamAdA jjheo sambhAvasaMgado sovi // ceyaNa taha uvaladdhI daMsaNa NANaM ca lakkhaNaM tassa // 390 // lakSaNamiha bhaNitamAtmA dhyeyaH sadbhAvasaMgataH so'pi / cetanastathopalabdhiH darzanaM jJAnaM ca lakSaNaM tasya // lakkhaNado taM geGgasu cedA so ceva hodi ahameko / udayaM uvasama missaM bhAvaM taM kammaNA jaNiyaM // 391 // lakSaNatastaM gRhNISva cetayitA sa caiva bhavAmi ahamekaH / udaya upazamo mizro bhAvaH sa karmaNA janitaH // lakravaNado taM gehNasu NAdA so ceva hoi ahameko / udayaM uvasama missaM bhAvaM taM kammaNA jaNiyaM // 392 // lakSaNatastaM gRhNISva jJAtA sa caiva bhavAmi ahamekaH / udaya upazamo mizro bhAvaH sa karmaNA janitaH // lakkhaNado taM gehaNasu dahA so ceva hoi ahameko / udayaM uvasama missaM bhAvaM taM kammaNA jaNiyaM // 393 // lakSaNatastaM gRhNISva draSTA sa caiva bhavAmi ahamekaH / udaya upazamo mizro bhAvaH sa karmaNA janitaH / /
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 123 ) lakkhaNado taM gehaGgasu uvaladdhA ceva hoi ahameko / udayaM uvasama missaM bhAvaM taM kammaNA jaNidaM // 394 // lakSaNatastaM gRhNISva upalabdhA caiva bhavAmyahamekaH / udaya upazamo mizro bhAvaH sa karmaNA janitaH // evaM gRhItasyAtmano vyAptyA bhedabhAvanAM karoti-- ahameko khalu paramo bhiNNo kohAdu jANago homi / evaM ekIbhUde paramANaMdo bhave cedA // 395 // ahamekaH khalu paramo bhinnaH krodhAd jJAyako bhavAmi / evamekIbhUte paramAnaMdo bhaveccetanaH / / mANo ya mAya loho sukkhaM dukkhaM ca rAyamAdIyA / evaM bhAvaNaheU gAhAbaMdheNa kAyavvaM // 397 // mAnazca mAyA lobhaH sukhaM duHkhaM ca rAgAdikAH / evaM bhAvanAheturgAthAbaMdhana kartavyaH // karmajasvAbhAvikaM bhAvaM bhAvayativatthUNa aMsagahaNaM NiyattavisayaM taheva sAvaraNaM / taM iha kamme jaNiyaM Nahu puNa so jANago bhAvo // 396 vastUnAmaMzagrahaNaM niyataviSayaM tathaiva sAvaraNam / tadiha karmaNi janitaM na hi punaH sa jJAyako bhAvaH / / uktaMcaso iha bhaNiya sahAo johu guNo pAriNAmio jIve
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124 ) laddhI khaoSasamado uvaogo taM pi atthagahaNeNa // 1 sa iha bhaNitaH svabhAvo yo hi guNaH pAriNAmiko jIye / labdhiH kSayopazamata upayoga: sopyarthagrahaNena // dhyAnapratyayeSu sukhapratyayasvarUpamAha-- lakkhaNado NiyalakkhaM jjhAyaMto jjhANapaJcayaM lahai / sokkhaM NANavisesaM laddhIriddhINa parimANaM // 397 / / lakSaNato nijalakSyaM dhyAyandhyAnapratyayaM labhate / saukhyaM jJAnavizeSo labdhiRddhI na parimANam / / iMdiyamaNasta pasamaja AdatthaM tahaya sokkha caubheyaM / lakkhaNado NiyalakkhaM aNuhavaNo hoi AdatthaM // 398 // indriyamanasoH prazamajamAtmotthaM tathA ca saukhyaM caturbhedam / lakSaNato nijalakSyaM anubhavanaM bhavatyAtmArtham // dRSTAntadvAreNa pAriNAmikasvabhAvasyAtmabuddhornizcayadarzanamAha sammagu pecchai jahmA vatthusahAvaM ca jeNa sadichI / tamA taM NiyarUvaM majjhattho teNa muNau saddihI // 399 samyakprekSate yasmAdvastusvabhAvaM ca yena sadRSTiH / tasmAttannijarUpaM madhyastho manyastra tena sadRSTiH // svasthatayAtmanaH ravalAbhaM svataraNopAyaM cAha- . jIvo sasahAvamao kahaM vi so ceva jAdaparasamao / jutto jai sasahAve to parabhAvaM khu muMcedi // 40 //
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ (125) jIvaH svasvabhAvamayaH kathamapi sa caiva jAtaparasamayaH / yukto yadi svasvabhAve tarhi parabhAvaM khalu muJcati // uktaM ca... jIvo sahAvaNiyado aNiyadaguNapajjayatthaparasamao / jai kuNaI sagasamayaM pabbhaMsadi kammabaMdhAdo / jIvaHsvabhAvaniyato'niyataguNaparyayArthaparasamayaH / yadi kageti svakasamayaM prabhraMsate karmabandhataH / suhaasuhabhAvarahio sahAvasaMbeaNeNa vttttto| so NiyacariyaM caradi hu puNo puNo tattha vihAMto || 401 // zubhAzubhabhAvarahitaH svabhAvasaMvedanena vartamAnaH / / sa nijacaritaM carati hi punaH punastatra viharan / sarAgavItarAgayoH kathaMcidavinAbhAvitvaM vadati--- jaM viya sarAyacaraNe [*] bheduvayAreNa bhiNNacAritraM / taM caiva vIyarAye viparIyaM hoi kAyavvaM // 402 // yadapica sarAgacaraNe bhedopacAreNa bhinnacAritram / taccaiva vItarAge viparItaM bhavati kartavyam / uktaM ca cariyaM caradi sagaM so jo paradavvappabhAvarahidappA / dasaNaNANaviyappA aviyappaM caaviyppaado|| caritaM carati svakaM sa yaH paradravyaprabhAvarahitAtmA / [* ] ' sarAgakAle ' ityapi pAThaH / -
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 126) darzanajJAnavikalpAt avikalpaM cAvikalpataH // cAritraphalamuddizya tasyaiva vRddhayartha bhAvanAM prAhasokkhaM ca paragasokkhaM jIve cArittasaMjude dihaM / vai taM jaivagge aNavarayaM bhAvaNAlINe // 403 // saukhyaM ca paramasaukhyaM jIve cAritrasaMyute dRSTam / vartate tad yativarge'navarataM bhAvanAlIne // rAgAdibhAvakammA majjha sahAvA Na kammajA jamA / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 404 // rAgAdibhAvakarmANi mama svabhAvA na karmajA yasmAt / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA // vibhAvasvabhAvAbhAvatvena bhAvanAmAha-- parabhAvAdo suNNo saMpuNNo jo havei sambhAve / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 405 // parabhAvataH zUnyaH saMpUrNo yo bhavati svabhAve / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmi AtmA // ___sAmAnyaguNapradhAnatvena bhAvanA-- uktaM ca (1)." nizcayo darzanaM puMsi bodhastadbodha iSyate / sthitiratraiva cAritramiti yogasamAzrayaH / / 1 Agrame ityadhikopi pAThaH / .
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ (127 ) evamevahi caitanyaM zuddhanizcayato'thavA / ko'vakAzo vikalpAnAM tatrAkhaNDaikavastuni // jaDasabbhAvaM Nahu me jamA taM bhaNiya jANa jaDadavve / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 406 // jaDasvabhAvo nahi me yasmAttaM bhaNitaM jAnIhi jaDadravye / yaH saMvenagrAhI so'haM jJAtA bhavAmyAtmA // vipakSadravyasvabhAvAbhAvatvena bhAvanA-- majjha sahAvaM gANaM daMsaNa caraNaM Na kovi AvaraNam / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 407 // mama svabhAvo jJAnaM darzanaM caraNaM na kimapyAvaraNam / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA // vizeSaguNapradhAnatvena bhAvanA-- ghAicaukaM cattA saMpattaM paramabhAvasabbhAva / jo saMveyaNagAhI sohaM NAdA have AdA // 408 // ghAticatuSkaM tyaktvA saMprAptaH paramabhAvasvabhAvam / yaH saMvedanagrAhI sohaM jJAtA bhavAmyAtmA // svasvabhAvapradhAnatvena bhAvanA-- sAmAnyatadvizeSANAM samarthitaM bhavati ityAha-- sAmaNNaM NANANaM jhANe visesa muNa sussubhAiyaM savvaM / tattha hiyA visesA idi taM vayaNaM muNeyav // 409 //
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128 ) sAmAnyajJAnaM dhyAne vizeSaM manyasva svasvabhAvakaM sarvam / tatra sthitA vizeSA iti tadvacanaM mantavyam / / vizeSANAmutpattivinAzayoH sAmAnye dRSTAMtamAha - uppAdo ya viNAso guNANa sahajeyarANa sAmaNNe / jalamiva laharIbhUdo NAyavo savvadavyesu // 410 // utpAdazca vinAzo guNAnAM sahajetareSAM sAmAnye / jalamiva laharIbhUtaM jJAtavyaM sarvadravyeSu / / sarveSAmasyaivotkRSTatvamasyaivopAsanayA doSAbhAvaM ca darzayati-- edaM viya paramapadaM sArapadaM viyaya sAsaNe paDhidaM / edaM viya thirarUvaM lAho asseva NivvANaM // 411 // etaccaiva paramapadaM sArapadamapi ca ca zAsane paThitam / etadapica sthirarUpaM lAbho'syaiva nirvANam / / kathamanyathoktam- ? edami rado NiccaM saMtuTho hodi NiccamedeNa / edeNa hodi tito to havadi hu uttamaM sokkhaM // 412 // etasmin rato nityaM santuSTo bhavati nityametena / etena bhavati tRptaH tadbhavati hi uttamaM saukhyam / / edeNa sayaladosA jIvA NAsaMti raaymaadiiyaa| mottUNa vivihabhAvaM etthe viya saMThiyA siddhA // 413 // etena sakaladoSAna jIvA nAzayanti rAgAdIn / muktvA vividhabhAvamatraiva saMsthitAH siddhAH //
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ (129 ) paramArthaparijJAnapariNatiphalamupAdezatiNAdaNa samayasAraM teNeva ya taMpi jjhAidu ceva / samarasibhUdA teNa ya siddhA siddhAlayaM jaMti(1) // 414 // jJAtvA samayasAraM tenaiva ca tamapi bhyAtuM caiva / samarasIbhUtAstena ca siddhAH siddhAlayaM yAMti // nayacakrakartRtvahetumAhalavaNaM va iNaM[2] bhaNiyaM NayacakaM sylstthsuddhiyr|| sammAviya sua micchA jIvANaM suNayamaggarahiyANaM . // 415 // lavaNamivaitadbhaNitaM nayacakraM saMkalazAstrazuddhikaram / samyagapi ca zrutaM mithyA jIvAnAM sunayamArgarahitAnAm // iti nizcaya(3)caritrAdhikAraH // 1 samarasibhUdo teNa ya siddho siddhAlayaM jAI iti ekavacanAntaH pAThaH khapustakIyaH / 2 esa iti khapustakIyaH paatthH|| 3 vItarAga iti khapustakIyaH pAThaH
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) jaM sAraM sAramajhe jaramaraNaharaM NANadihIhi didaM / / jaM tacaM tacabhUdaM paramasuhamayaM savvaloyANa majle // . jaM bhAvaM bhAvayittA bhavabhayarahiyaM jaM ca pAvaMti ThANaM / taM taccaM NANabhAvaM samayaguNajudaM sAsayaM sabvakAlaM / yatsAraM sAramadhye jarAmaraNaharaM jJAnadRSTimidRSTam / . yattattvaM tattvabhUtaM paramasukhamayaM sarvalokAnAM madhye // yaM bhAvaM bhAvayitvA bhavabhayarahitaM yacca prApnuvanti sthAnam / tattatvaM jJAnabhAvaH samayaguNayutaM zAzvataM sarvakAlam // nayacakrasyopAdeyatAM prAhajai icchaha uttarituM aNNANamahovahiM suliilaae| tA NAdaM kuNaha maI mayacakke dunnytimirmttnndde||417 yadIcchathottarituM ajJAnamahodadhiM suliilyaa| tahi jJAtuM kuruta matiM nayacakre durNayatimiramAtaMDe // suNiUNa doharatthaM sigcha hasiUNa suhakaro bhaNai / ettha Na sohai attho gAhAbaMdheNa taM maNaha // 318 // zrutvA dohArtha zIghra hasitvA zubhaMkaro bhaNati / atra na zobhate artho gAthAbandhena taM bhaNata // dAriyadugNayadaNuyaM paraappaparikkhatikkhakharadhAraM / sanvaGgavihaNuciNaM sudaMsaNaM maha nnyckkN||419
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ dAritadurNayadaNukaM parAtmaparIkSAtIkSNakharadhAram / sarvajJaviSNucihaM sudarzanaM namata nayacakram / / suyakevalIhi kahiyaM suasamuddaamudamayaNANaM / bahubhaMgabhaMgurAviya virAjiaM Namaha NayacakkaM // 420 // zrutakevalibhiH kathitaM zrutasamudrAmRtamayajJAnam / bahubhaMgabhaMgurAvRtaM virAjitaM namata nayacakram / / siyasaddasuNayaduNNayadaNudehavidAraNekkavaravIraM / taM devaseNadevaM NayacakkayaraM guruM Namaha // 421 // syAcchabdasunayadurNayadanudehavidAraNaikavaravIram / taM devasenadevaM nayacakrakaraM guruM namata / / davvasahAvapayAsaM dohayabaMdheNa Asi jaM dilaM / gAhAbaMdheNa puNo raiyaM mAhalla[1)deveNa // 422 // dravyasvabhAvaprakAzo dohakabandhenAsIdyo dRSTaH / gAthAbandhena punaH racito mAhaladevena // dusamIraNeNa poyappIraya(2) saMtaM jahaH tiraM NaDaM / siridevaseNamuNiNA taha NayacakaM puNA raiyaM // 423 // 1 'mAhilladeveNa ' iti bhAvyam / 2 'poyaMperiya ' iti mUlapustake pATha AsIt /
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131) duHmmIraNena potapreritaM sat yathA tIraM naSTam / zrIdevasenamuninA tathA nayacakraM punaarcitm|| iti nayacakraM samApta
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrImaddevasenaviracitA aalaappddhtiH| guNAnAM vistaraM vakSye svabhAvAnAM tathaiva ca / paryAyANAM vizeSeNa natvA vAraM jinezvaram // 1 // AlApapaddhatirvacanaracanAnukrameNa nayacakrasyopari ucyate / sA ca kimartham ? dravyalakSaNasidhdyarthaM svabhAvasidhdyarthazca / dravyANi kAni ? jIvapudgaladharmAdharmAkAzakAladravyANi / sad dravyalakSaNam , utpAdavyayadhrauvyayukaM sat / iti dravyAdhikAraH / lakSaNAni kAni ? astitvaM, vastu vaM, dravyatvaM, prameyatvaM, magurulabutvaM (1), pradezatvaM (2), cetanatvamacetanatvaM, mUrtatvamamUrtatvaM dravyANAM daza sAmAnyaguNAH / pratyekamaSTAvaSTau sarveSAm / [ ekaikadravye aSTau aSTo guNA bhavaMti / jIvadravye acetanatvaM mUrta- . caMca nAsti, pudgaladravye cetanatvamamUrtatvaM ca nAsti, dharmAdharmAkAzakAladravyeSu cetanatvaM mUrtatvaM ca nAsti / evaM dvidviguNavarjite bhaSTau aSTau guNAH pratyekadravye bhavaMti [3] / ] jJAnadarzanasukhavIryANi sparzarasagaMdhavAH gatihetutvaM sthitihetu1 sUkSmA avAggocarA pratikSagaM vartamAnA AgamaprAmANyAdabhyupagamyA bhagurulaghuguNAH / 2 kSetratvaM avibhAgi pudgalaparamANunAvaSTandham / 3idi khpustke'dhikpaatthH|
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 134 ) tvamavagAhanahetutvaM vartanAhetutvaM cetanatvamacetanatvaM mUrtatvamamartatvaM dra. byANAM SoDaza vizeSaguNAH / SoDazavizeSaguNeSu jIvapudgalayoH ghaDiti / jIvasya jJAnadarzanasukhavIryANi cetanatvamamUrtatvamiti SaT / pudgalasya sparzarasagandhavarNAH mUrtatvamacetanatvamiti SaT / itareSAM dhadharmAkAzakAlAnAM pratyekaM trayo guNAH / dharmadravye gatihetutvamamUrtatvamacetanatvamete trayo guNAH / adharmadravye sthitihetutvamamUrtatvamacetanatvamiti / AkAzadravye avagAhanahetutvamamUrtatvamacetanatvamiti / kAladravye vartanAhetutvamamUrtatvamacetanatvamiti vizeSaguNAH / antasthAzca vAro gugAH svajAtyapekSayA 1] sAmAnyaguNA vijAtyapekSayA ta eva vizeSaguNAH / iti guNAdhikAraH / guNavikArAH paryAyAste dvedhA svabhAvavibhAvaparyAyabhedAt (2) / agurula vuvikArAH svabhAvaparyAyAste dvAdazadhA SaD vRddhirUpAH SaD hAnirUpAH / anaMtabhAgavRddhiH, asaMkhyAtabhAgavRddhiH, saMkhyAtabhAgavRdriH, saMkhyAtaguNavRddhiH, asaMkhyAtaguNavRddhiH, anaMtaguNavRddhiH, evaM Sa vRddhirUnAstathA anaMtabhAgahAniH, asaMkhyAtabhAgahAniH, saMkhyAtabhAgahAniH, saMkhyAtaguNahAniH, asaMkhyAtaguNahAniH, anaMtagugahAniH evaM SaD hAnirUpA jJeyAH / vibhAvadravyavyaJjanaparyAyAzcatuvidhA naranArakAdiparyAyA athavA caturazItilakSA yonayaH / vibhAvaguNavyaJjanaparyAyA ma.yAdayaH / svabhAvadravyavyaJjanapoyAzcarama 1 dravyakSetrakAlabhAvApezcayA / 2 svabhAvaparyAyAH sarvadravyeSu vibhAkapayoyA jIvapudgalayozca /
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ (135 ) zarIrAtkiJcinyUnasiddhaparyAyAH / svabhAvaguNavyaJjanaparyAyA anaMtacatuSTayasvarUpA jIvasya / pudgalasya tu vdyaNukAdayo vibhAvadravyavyaanaparyAyAH / rasarasAMtaragaMdhagaMdhAMtarAdivibhAvaguNavyaMjanaparyAyAH / avibhAgipudgalaparamANuH svabhAvadravyavya anaparyAyaH / varNagaMdharasaikai. kAvirudvasparzadvayaM svabhAvaguMgavyaJjanaparyAyAH / anAdyanidhane 1] dravye svaparyAyAH pratikSaNam / . unmajanti nimajanti jalakallolavajale // 1 // dharmAdharmanabhAkAlA arthaparyAyagocarAH / vyaJjanena tu saMbaddhau dvAvanyau jIvapuda lau // 2 // iti paryAyAdhikAraH / guNaparyayavad dravyam / svabhAvAH kathyate / astitvabhAvaH, [2] nAstisvabhAvaH (3), ni yasvabhAvaH [4], aniyasvabhAvaH [5], ekasvabhAva: (6), anekasvabhAvaH, medasvabhAvaH (7), abhedasvabhAvaH, bhavyasvabhAvaH / abhavyasvabhAvaH, paramasvabhAvaH (8), drayANAmekA. daza sAmAnyasvabhAvAH, cetanasvabhAvaH (9) / acetanasvabhA 1 Adyantarahite / 2 svabhAvAbhAdacyutatvAdamidAha vdstisvbhaavH| 3 parasvarUpaNAbhAvAnnAstitvabhAvaH / 4 nijanijanAnAparyAyeSu tadevedamiti drvysyoplmbhaannitysvbhaavH| 5 tasyApyanekaparyAyapariNata. tvAdanityasvabhAvaH / 6 svabhAvAnAmekAdhAratvAdekasvabhAvaH / 7 guNagu. NyAdisaMjJAbhedAnedasvabhAvaH / 8 pAriNAmikabhAvapradhAnatvena paramasvabhAvaH / 9 asadbhUtavyavahAreNa karmanAkarmaNorapi cetanasvabhAvaH /
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 136 ) vaH(1), mUrtasvabhAvaH [2], amUrtasvabhAvaH, ekapradezasvabhAvaH, anekapradezasvabhAvaH, vibhAvasvabhAvaH, zuddhasvabhAvaH, azuddhasvabhAvaH, upacarizasvabhAvaH, ete dravyANAM daza vizeSasvabhAvAH (3) / jIvapudralayorekaviMzatiH-cetanasvabhAvaH, mUrtasvabhAvaH, vibhAvasvabhAvaH, ekapradezastrabhavaH, azuddhasvabhAvaH , etaiH paJcabhiH svabhAvaivinA dharmAditrayANAM SoDaza svabhAvAH santi / tatra bahupradezaM vinA kAlasya paJcadaza svabhAvAH (4) / ekaviMzatibhAvAH syurjIvapudgalayormatAH / dharmAdInAM SoDaza syuH kAle paJcadaza smRtAH // 3 // - te kuto zeya: ? pramANanayavivakSAtaH / samyagjJAnaM pramANam / tad dvedhA pratyakSetarabhedAt / avadhimanaHparyayAvekadezapratyakSa / kevalaM sakalapratyakSaM / matizrute parokSe / pramANamuktaM / tadavayavA nayAH / ____ nayabhedA ucyante,NicchayabavahAraNayA (5) mUlamabheyANa tANa savvANaM / NicchayasAhaNaheo davvayapajjatthiyA muNaha // 4 // dravyArthikaH, paryAyArthikaH, naigamaH, saGgrahaH, vyavahAraH, Rju1 jovasyApyasadbhatavyavahAraNAcetanasvabhAvaH / 2 jIvasyApyasadbhatavyavahoraNa muurtsvbhaavH| 3. " tatkAlaparyayAkrAntaM vastu bhAvobhidhIyate" // 4 tasyaekapradezasambhavAt ata eva bahupradezatvasvabhAvAbhAvapi paMcadazatvaM na saMbhavati kiMtu tatra uSacaritasvabhAvopi niSidhyate tadapekSayA paMcadazatvaM jJeyaM / 5 nizcayanayA dravyasthitA vyavahAranayAH paryAyasthitAH /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 137 ) sUtraH, zabdaH, sabhAmerUDhaH, evaMbhUta iti nava nayAH smRtAH / upanayAzca (1) kathyate / nayAnAM samIrA upanayAH / sadbhUtavyavahAraH asadbhUtavyavahAra upacaritAsadbhUtavyavahArazcatyupanayAstraMdhA / idAnImeteSAM bhedA ucyate / dravyArthikasya daza bhedAH / karmopAdhinirapekSaH zuddhadravyArthiko yathA, saMsArI jIvaH siddhasadRk zuddhAtmA / utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhakaH zuddhadravyArthiko yathA, dravyaM nityam / bhedakalpanAnirapekSaH zuddho dravyA rthiko yathA, nijaguNaparyAyasvabhAvAd dravyamabhinnam / karmopAdhisApekSo'zuddhadravyArthiko yathA, krodhAdikarmajabhAva AtmA / . utpAdavyayasApekSo'zuddhadravyArthiko yathaikasmin samaye dravyamutpAdavyayadhrauvyAtmakam / bhedakalpanAsApekSo'zuddhadravyAdhiko yathA. tmano darzanajJAnAiyo gunnaaH| anvayasApekSA dravyArthiko yathA, gu. NaparyAyasvabhAvaM dravyam / svadravyAdi 2] grAhakadravyArthiko yathA -svadravyAdicatuSTayApekSayA dravyamasti / paradravyAdigrAhakadravyArthiko yathA---paradravyAdicatuSTayApekSayA dravyaM nAsti (3) / paramabhAvagrAhakadravyArthiko yathA--jJAnasvarUpa AtmA / atrAnekasvabhAvAnAM madhye jJAnAkhyaH paramasvabhAvo gRhItaH / . . iti dravyArthikasya daza bhedaaH| 1 nayAMgaM gRhItvA vastuno'nekavikalpatvena kthnmupnyH| 2 Adizabdena svakSetrasvakAlasvabhAvA grAhyAH / 3 suvarNa hi rajatAdirUpatayA nAsti rajatakSetreNa rajatakAlena rajataparyAyeNa ca nAsti /
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 138 ) atha paryAyArthikasya SaD bhedA ucyante,anAdinityaparyAyArthiko yathA- pudgalaparyAyo nityo mevAdiH sAdinityaparyAyArthiko yathA--siddhaparyAyo nityaH / sattAgauNatve. notpAdavyayagrAhakasvabhAvo nityAzuddhaparyAyArthiko yathA--samayaM samayaM prati paryAyA vinAzinaH / sattAsApekSasvabhAvo nityAzuddhaparyAyArthako yathA--- ekasmin samaye trayAtmakaH (1) pa. yAyaH / karmopAdhinirapekSasvabhAvo nityazuddhaparyAyArthiko yathA siddhaparyAyasadRzAH zuddhAH saMsAriNAM paryAyAH / karmoNadhisApekSasvabhAvo'nityAzuddhaparyAyArthiko yathA--saMsAriNAmutpattimaraNe staH / iti paryAyArthikasya SaD bhedAH / ___ naigamastredhA bhatabhAvivarttamAnakAlabhedAt / atIte vartamAnAropaNa yatra sa bhUtanaigamo yathA-adya dIpotsavadina zrIvarddhamAnasvAmI mokSaM gataH / bhAvini bhUtavatkathanaM yatra sa bhAvinaigamo yathA-arhan siddha eva / kartumArabdhamIniSpannamaniSpanna vA vastu niSpannavatkathyate yatra sa vartamAnanaigamo yathA- odanaH pacyate / iti naigmstredhaa| saMgraho dvividhaH / sAmAnyasaMgraho yathA--sarvANi dravyANi parasparamavirodhIni / vizeSasaMgraho yathA--sarve jIvAH parasparamavirodhinaH / iti saMgraho'pi dvidhA / vyavahAro'pi dvadhA / sAmAnyasaMgrahabhedako vyavahAro yathA1 pUrvaparyAyasya vinAza uttaraparyAyasyotpAdo, dravyatvena dhravatvam /
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 139 ) dravyANi jIvAjIthAH / vizeSasaMgrahabhedako vyavahAro yathAjIvAH saMsAriNo muktAzca / iti vyavahAro'pi dvedhA / RjusUtro dvividhaH / sUkSmarjusUtro yathA -- ekasamayAvasthAcI paryAya: / sthUlasUtro yathA - manuSyAdiparyAyAstadAyuH pramANakAla tiSTati / iti RjusUtro'pi dvedhA / zabdasamabhirUDhaivaMbhUtA nayAH pratyekamekaike nayAH / zabdanayo yathA dArA bhAryA kalatraM jalaM ApaH / samabhirUDhanayo yathA, gauH H pazuH / evaMbhUtanayo yathA - iMdatIti iMdraH / uktA aSTAviMzatirnayabhedAH / upanayabhedA ucyante ----sadbhUtavyavahAro dvidhA / zuddhasadbhUtavyavahAro yathA-- zuddhaguNazuddhaguNinoH zuddha ( 1 ) paryAyazuddhaparyAyiNorbhedakathanam / azuddhasadbhUtavyavahAro yathA'zuddhaguNAzuddhaguNinorazuddhaparyAya zudraparyAyaNorbhedakathanam / iti sadbhUtavyavahAropi dvedhA / - adbhUtavyavahArastredhA / svajAtyasadbhUtavyavahAro yathA- paramANurbahupradezIti kathanamityAdi / vijAtyasadbhUtavyavahAro yathA mUrta matijJAnaM yato mUrttadravyeNa janitam / svajAtivijAtya sadbhUtavyavahAro yathA jJeye jIvejIve jJAnamiti kathanaM jJAnasya viSayAt / ityasadbhUtavyavahArastredhA / upacaritAsadbhUtavyavahArastredhA / svajAtyupacaritAsadbhUtavyavahAro yathA - putradArAdi mama / vijAtyupacaritAsadbhUtavyavahAro yathA vastrAbharaNahemaratnAdi mama / svajAtivijAtyupacaritA sadbhUtavyavahAro 1 siddhaparyAyApanna jIvasya /
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 140 ) yathA-dezarAjyadurgAdi mama / ityupcritaasdbhuutvyvhaarstredhaa| ' sahabhAvA guNAH (1), kramavartinaH pryaayaaH| guNyate pRthaktiyate dravyaM dravyAntarAdyaiste guNAH / astItyetasya bhAvostitvaM sadrUpatvam / vastuno bhAvo vastutvam , sAmAnyavizeSAtmakaM vastu / dravyasvabhAvo dravyatvam / nijanijapradeza samUherakhaNDavRyA svabhAvavibhAva. paryAyAn dravati (2) droSyati adudravaditi dravyam / sadrvyalakSaNam / sIdati svakIyAn guNaparyAya n vyApnotIti sat / utpAdavyayauvyayuktaM sat / prameyasya bhAvaH prameyatvam / pramANena svaparastrarUpapari(3)cchedyaM prameyam / agurulaghorbhAvo'gurulaghutvam / sUkSmA vAgagocarAH pratikSaNaM vartamAnA AgamapramANAdabhyupagamyA agurulaghugaNAH / " sUkSma jinoditaM tatvaM hetubhi va hanyate / AjJAsiddhaM tu tadU grAhya nAnyathAvAdino jinaaH"||5|| pradezasya bhAvaH pradezatvaM kSetratvaM avimAgapudgalaparamANunAvaSTabdham (4) / cetanasya bhAvazcetanatvam (5) caitanyamanubhavanam / caitanyamanubhUtiH syAt sA kriyArUpameva ca / kriyA manovacaHkAyeSvanvitA vartate dhruvam // 6 // acetanasya bhAvo'cetanatvamacaitanyamananubhavanam / mUrtasya bhAvo mUrtatvaM (6) rUpAdimatvam / amUrtasya bhAvo'mUrtatvaM rUpAdirahitatvam iti guNAnAM vyutpattiH / svabhAvavibhAvarUpatayA yAti paryeti pari. 1 anvaaynH| 2 prApnoti / 3 jJAtuM yogyam / 4 vyAptaM / 5 anubhUtirjIvAz2ovAdipadArthAnAM cetanamAtram / 6 rUparasagandhasparzavatvam
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ (111) NamatIti paryAya iti paryAyasya vyutpattiH / svabhAvalAbhAdacyutatvAdastisvabhAvaH / parasvarUpeNAbhAvAnnAstisvabhAvaH / nijanijanAnAparyAyeSu tadevedamiti dravyasyopalambhAnnityasvabhAvaH / tasyApyanekaparyAyapariNatatvAdanityasvabhAvaH / svabhAvAnAmekAdhAratvAdakasvabhAvaH / ekasyApyanekasvabhAvopalambhAdanakAvabhAvaH / guNaguNpAdisaMjJAbheda'dU bhedasvabhAvaH, saMjJAsaMkhyAlakSaNaprayojanAni (1) / guNaguNyAghekasvabhAvaH / mAvikAle parasvarUpAkArabhavanAd bhavyasvabhAvaH / kAlanaye'pi parasvarUpAkArAmavanAdabhavyasvabhAvaH / uktaJca, "aNNoNaM pavisaMtA ditA uggAsamaNNamaNNAsa / .. melaMtAvi ya NicaM sagasagabhAvaM Na vijahaMti " // 7 // pAriNAmikanAvapradhAnatvena paramasvabhAvaH / iti sAmAnyasvabhAvAnAM vyutpattiH / pradezAdiguNAnAM vyutpattizcetanAdivizeSasvamAvAnAM ca vyutpttirnigditaa| dharmApekSayA (2) svabhAvA guNA na bhavaMti / svadravyacatuSTayApekSayA parasparaM guNAH svabhAvA bhavaMti | dravyANyapi bhavati / svabhAvAdanyathAbhavanaM vibhAvaH / zuddha kevalabhAvamazuddhaM tasyApi viparItam / svabhAvasyApyanyatropacArAdupaca resvabhAvaH / sa dvedhA-karmajasvA. bhAvikabhedAt / yathA jIvasya mUtatvamacetanatvaM, yathA siddhAnAM para. jJatA paradarzakatvaM c| evamitareSAM dravyANAmupacAro yathAsaMmavo jJeyaH / 1 guNaguNoti saMjJA nAma / guNaaneka guNo tveka iti saMkhyAbhedaH / sad dravyalakSaNaM / dravyAzrayA niguNAguNAH / 2 svabhAvApekSayA /
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ (142 ) " dugaryakAMtamArUDhA bhAvAnAM svArthikA hi te / svArthikAzca viparyastAH sakalaMkA nayA yataH " // 8 // tatkathaM ! tathAhi---sarvathaikAMtena sadrUpasya na niyatArthavyavasthA. (1) saMkarAdidoSatvAt , tathA sadrUpasya sakalazUnyatAprasaMgAt . nityasyaikarUpatvAdekarUpasyArthakriyAkAritvAbhAvaH . arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / anityapakSepi anityarUpatvAdarthakriyAkAritvAmAvaH (2), arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / ekasvarUpasyaikAntena vizeSAbhAvaH sarvathaikarUpatvAta, vizeSAbhAve sAmAnya syApyabhAvaH / " nirvizeSa hi sAmAnyaM bhavetkharaviSANavat / sAmAnyarahitatvAcca vizeSastadvadeva hi" // 9 // iti jJeyaH / . anekapakSepi tathA dravyAbhAvo nirAdhAratvAt AdhArAdheyAmAvAca / bhedapakSepi vizeSasvabhAvAnAM nirAdhAratvAdarthakriyAkAritvA. bhAvaH, arthakriyAkAritvAmAve dravyasyApyabhAvaH / abhedapakSepi sarveSAmekatvam / sarveSAmekatverthakriyAkAritvAbhAvaH / arthakriyAkAritvAbhAve dravyasyApyabhAvaH / mavyasyaikAMtena pAriNAmikatvAt dravyasya dravyAMtaratvaprasaMgAt saMkarAdidoSasaMmavAt / saMkaravyaktikaravirodhavaiyadhikaraNyAnavasthAsaMzayApratipattyabhAvAzceti / sarvathA'bhavyasyaikAnte'pi tathA zUnyatAprasaGgAt svabhAvasvarUpasyaikAnta saMsArAbhAvaH / vibhAvapakSe'pi mokSasyApyabhAvaH / sarvathA caitanyamevetyukte 1 yathA siMho mANavakaH ( mANavako mArjAraH ) 2 niranvayatvAdityapi paatthH||
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ (143 ] 'sarveSAM zuddhajJAnacaitanyAvAptiH syAt , tathA sati dhyAnaM dhyeyaM jJAnaM jJeyaM guruH ziSyaityabhAvaH / 'sarvathAzabdaH sarvaprakAravAcI, sarvakAlavAcI niyamavAcI, anekAntasApekSI vA ? yadi sarvaprakAravAcI sarvakA. lavAcI anekAntavAcI vA sarbAdigaNe paThanAt sarbazabda evavidhazvettarhi siddhaM naH samIhitam ! athavA niyamavAcI cettarhi sakalArthAnAM tava pratItiH kathaM syAt ? nityaH, anityaH, ekaH, anakaH, bhedaH abhedaH kathaM pratItiH syAt niyamitapakSatvAt / tathA'. caitanyapakSe'pi sakalacaitanyocchedaH syAt , martasyaikAntenAtmano mokSasyAnavAptiH syAt / sarvathAmUrtasyApi tathAtmanaH saMsArabilopaH syAt / ekapradezasyaikAntenAkhaNDaparipUrNasyAtmano'nekakAryakAritva eva hAniH sAt / sarvathA'nekapradezatve'pi tathA tasyAnarthakAryakA. ritvaM svasvabhAvazUnyatAprasaMgAt / zuddhasyaikAntenAtmano na karmamalakalaGkAvalepaH sarvathA niraJjanatvAt / sarvathA'zuddhaikAnte'pi tathAtmano na kadApi zuddhasvabhAvaprasaMgaH syAt tanmayatvAt (1) / upaca(2)ritaikAntapakSe'pi nAtmajJatA sambhavati niyamitapakSatvAt / tathAsmano'nupacaritapakSe'pi parajJatAdInAM virodhaH syAt / " nAnAsvabhAvasaMyuktaM dravyaM jJAtvA pramANataH / taca sApekSasiddhayarthaM syAnayamizritaM kuru"|| 10 // svadravyAdigrAhakeNAstisvabhAvaH / paradravyAdigrAhakeNa nAsti 1 azuddhasvabhAvamayatvAt / 2 mukhyAbhAve sati prayojane nimitte co' pacAra: pravartate /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144 ) svabhAvaH / utpAdavyayagauNatvena sattAgrAhakeNa nityasvabhAvaH / kenacitparyAyArthi kenAnityasvabhAvaH / bhedakalpanAnirapekSeNaikasvabhAvaH / anvayadravyArthikenaikasyApyanekasvabhAvatvam / sadbhutavyavahAreNa guNaguNyAdibhirbhedasvabhAvaH / bhedakalpanAnirapekSaNa guNaguNyAdibhirabhedasvabhAvaH / paramabhAvagrAhakeNa bhavyAbhavyapAriNAmikasvabhAvaH / zuddhAzuddhaparamabhAvagrAhakaNa [1] cetanasvabhAvo jIvasya / asaddhRtavyavahAreNa karmanokamaMgorapi cetanasvabhAvaH / paramabhAvanAhakeNa karmanokarmaNoracetanasvabhAvaH / / jIvasyApyasadbhUtavyavahAreNAMcetanasvabhAvaH / paramabhAvagrAhakeNa karmanokarmaNormUrtasvabhAvaH / jIvasyApyasadbhatavyavahAreNa mUrtasvabhAva : paramabhAvagrAhakeNa pudgalaM vihAya itareSAmamUrtasvabhAvaH [2] / pudgalasyopacArAdevAsyamUrtatvam / paramabhAvagrahaNa kAlapudgalANUnAmekapradeza svabhAvatvam / medakalpanAnirapekSeNetareSAM dharmAdharmAkAzajIvAnAM cAkhaNDatvAdekapradezatvaM / bhedakalpanAsApekSeNa caturNAmapi nAnApradezasvabhAvatvaM / pudgalANorupacArato nAnApradezatvaM na ca kAlANoH nigdharUkSatvAbhAvAt / arUkSatvAcANoramUrtakAlasyaikaviMzatitamo bhAvo na syAt / parokSapramANa pekSayA sadbhUtavyavahAreNApyupacAreNAmUrtatvaM / pudgalasya zuddhAzuddhadravyArthikena vibhAvakhabhAvatvam (3) / zuddhadravyArthikena zuddhasvabhAvaH / azuddhadravyArthikanAzuddhasvabhAvaH / adbhUtavyavahAreNopacaritatvabhAvaH // ." dravyANAM tu yathArUpaM tallokepi vyavasthitam / 1 nayena / 2 jIvadharmAdharmAkAzakAlAnAmU 3 jIvapudgalayoH
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) ** tathA jJAnena saMjJAtaM nayopi hi tathAvidhaH 11 iti nayayojanikA | sakalavastuprAhakaM pramANa, pramIyate paricchiyate vastutatvaM yena jJAnena tatpramANaM / tad dvedhA savikalpe narabhedAt / savikalpaM mAnasaM taccaturvinam / matizrutAvadhimanaHparyayarUpam / nirvikalpaM manorahitaM kevalajJAnaM / ite pramANasya vyutpattiH / pramANena vastu saMgRhItAthaikAMza nayaH zruto vA, jJa turabhiprAyo vA nayaH nAmaH svabhAveyo vyAvartya ekasminsvabhAve vastu nayati prApayatIti vA naya: / sa dvedhA savikalpa nirvikala bheda t / iti nayasya vyutpattiH / pramANanayayeornikSapa AropagaM sa nAmastha pana di[ 1 ] bhedena catuvaiidha iti nikSepasya vyutpatiH / dravyamevArtha: prayojanamasyeti dravyArthikaH / zuddhadravyamarthaH prayojanamasyeti zuddhadravyArthikaH / azudradravyamevArthaH prayojanamaya zuddha gArthaMkaH / sAmAnyagugAdya [2] nvayarUpeNa dravyaM dravyamiti dravati vyavasthApayatItyanvapadravyArthikaH / svadravyAdiprahaNa rthaH prayojanamasyeti svadravyAdiprAhakaH / paradravyagrahaNamarthaH prayojanamasyeti paramabhAvagrAhakaH / 1 iti dravyArthikasya vyutpattiH / paryAya evArthaH prayojanamasyati paryAyArthikaH / anAdinityaparyAya evArthaH prayojanamasye yanAdinitya paryAyArthikaH / sAdinitya1 Adizabdena dravyabhAvau gRhyete . 2 sAmAnyaM jIvatvAdi, guNA jJAnAdayaH /
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ paryAyaM evArthaH prayojanamasyati sAdinityaparyAyArthikaH / zuddhaparyAya evArtha: " prayojanamasyati zuddhapayAMyArthikaH / azuddhaparyAya evArthaH prayojanamasyetyazuddhaparyAyArthikaH / hIta paryAyArthikasya vyutpattiH / / ___ naikaM gacchatIti nigamo vikalpastatra bhavoM naigamaH / abhadarUpatayA vastujAtaM saMgRhNAtIti saMgrahaH / saMgraheNa gRhotArthasya bhedarUpatayA vaistu yena vyavahiyata iti vyavahAraH / Rju prAMjalaM sUtrayatIti RjusUtraH / zabdAt vyAkaraNAt prakRtipratyayadvAreNa siddhaH zabdaH zabdanayaH / paraspareNAbhirUMDhAH samabhirUDhAH / zabdamede'pyarthabhedo nAsti / yathA zaka iMdraH puraMdara ityAdayaH samabhirUDAH / evaM kriyApradhAnatvena .1) bhRyata ityevaMbhUtaH / zuddhAzuddhanizcayo dravyArthikasya medau / amedAnupacAratayA vastu nizcIyata iti nizcayaH / bhedopacAratayA vastu vyavahiyata iti vyavahAraH / guNaguNinoH saMjJAdibhedAt bhedakaH sadbhUtavyavahAraH anyatra (2) prasiddhasya dharmasyA [3] nyatra (4) samAropaNamasadbhUtavyavahAraH / asadbhatavyavahAra evopacAraH, upacArAdapyupacAraM yaH karoti sa upcritaasdbhuutvyvhaarH| guNaguNinoH paryAyaparyAyiNoH svamAvasvamAvinoH kArakakArakiNobhedaH sadbhatavyavahArasyArthaH / dravye dravyopacAraH, paryAye paryAyopacAraH, gaNe guNopacAraH, dravye 1 evamityukte korthaH kriyApradhAnatveneti vizeSaNam 2 pudgalAdau / 3 svabhAvasya 4 jiivaado|
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ (147 ) guNopacAraH, dravye paryAyopacAraH, guNe dravyopacAraH, guNe paryAyopacAraH, paryAye dravyopacAraH, paryAye guNopacAra iti navavidhaH sadbhatavyavahArasyArtho draSTavyaH / upacAraH pRthag nayo nAstIti na pRthak kRtH| mukhyAbhAve sati prayojane nimitte copacAraH pravartate / so pi sambaMdhovinAbhAvaH, saMzleSaH saMbaMdhaH, pariNAmapariNAmisaMbaMdhaH, zraddhAzraddheyasaMbaMdhaH, jJAnajJeyasaMbaMdhaH, cAritracaryAsaMbaMdhazcetyAdiH satyArthaH asasArthaH satyAsatyArthazcetyupacaritAsadbhatavyavahAranayasyArthaH / ___ punarapyadhyAtmabhASayA nayA ucyante / tAvanmUlanayau dvau nizcayo nyavahArazca / tatra nizcayanayobhedaviSayo vyavahAro [1] bhedavi zyaH / tatra nizcayo dvividhaH zuddhanizcayozudhdanizcayazca / tatra nirupAdhikaguNaguNyabhedaviSayakaH zudhdanizcayo yathA- kevalajJAnAdayo jIva iti / sopAdhikaviSayo zuddhanizcayo (2) yathA--matijJAnAdayo jIva iti . vyavahAro dvividhaH sadbhUtavyavahAro'sadbhUtavyavahArazca / tatraikavastuviSayaH sadbhUtavyavahAraH, (3) bhinnavastuviSayo sadbhUtavyavahAra statra sadbhUtavyavahAro dvividha upacaritAnupacaritabhedAt / tatra sopAdhiguNaguNinormedaviSaya upacaritasadbhUtavyavahAro yathA-jIvasya bhatijJAnAdayo guNAH / nirupAdhiguNaguNinormedaviSayonupacaritasadbhU 1 bhedena jJAtuM yogyatA / 2 upAdhinA karmajanitavikAreNa saha vartata iti sopAdhiH / 3 yathA vRkSa eka eva talanAH zAkhA bhinnA: paraMtu vRkSa eba, tathA sadbhUtavyavahAro guNaguNinorbhedakathanaM .
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ (148 ) navyavahAro yathA-jIvasya kevalajJAnAdayo guNAH / asamRtavyavahAro dviviva upacaritAnupacaritabhedAt / tatra saMzleSarahitavastusabadhaviSaya upacaritAsadbhUtavyavahAro yathA devadattasya dhanamiti / saMzlaSasahitabastusaMbaMdhaviSayonupacaritAsadbhUtavyavahAro yathA-jIvasya (1) zarIramiti / / iti sukhabodhArthamAlApapaddhatiH zrImaddevasenaviracitA parisamAptA / / 1 'devadattasya' iti ca paatthH|