Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA pramukha cAritra ziromaNi sanmArga divAkara AcArya zrI vimalasAgarajI mahArAja hIraka jayantI varSa ke upalakSa meM madanaparAjaya [ zrI nAgadeva viracita ] sampAdaka: DaoN0 lAlabahAdura zAstrI dillI prakAzaka : bhAratavarSIya anekAnta vidvata pariSada dravyadAtA: zrImatI zAntidevo seThI dharmapatnI : zrI mohanalAlajI seThI sImApura (bhAsAma)
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAgavevaviracito madanaparAjayaH prathamaH paricchedaH * 1 yadamasapadapadma zrIjinezasya nityaM zatamakhazata seyyaM padmagarbhAdivantham / duritamanakuThAraM dhvasta mohAndhakAraM sarvAkhala sukhahetu triprakAraM namAmi // 1 // yaH zuddharAmakulapadmavikAsanAka jAto'thinAM suratarubhuMSi caGgavevaH / tanvato harirasatkavibhAgasiMhaH tasmAdbhiSajanapatibhuMvi nAmadevaH ||2|| tAvubhau subhiSajAviha hemarAmau rAmAtpriyaGkara iti priyado'thinAM yaH tazcikitsitamahAmbudhipAramAptaH zrImallugiki janapadAmbujamattabhRGgaH // 3 // tajjo'haM nAgadevAkhyaH stokajJAnena saMyutaH chanyo'laGkArakAvyAni nAbhidhAnAni vedmyaham ||4|| kathA prAkRtabandhena hariveyena yA kRtA / vakSye saMskRtabandhena bhavyAnAM dharmavRddhaye // 5 //
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2 ] yasmina bhavyajanaprabodhajanikA yA mokSasaukhyapradAsaMsArAbdhima hommizoSaNakarI nRNAtIya priyA mavanaparAjaya yasyAH suzravaraNAt purAkRtamadhaM nAzaM samUlaM vrajet yA dAridrayavinAzinI bhayaharA yakSye kathAM tAmaham // 16 // * 1 meM, mana, vacana aura kAyase zrI jinendra bhagavAn ke una nirmala caraNa-kamala ko namaskAra karatA hU~, jinakI indra upAsanA karate haiM aura brahma prAdika vandanA karate haiM / jo pAparUpI vanake lie kuThArake samAna haiM, moha-andhakArake nAzaka haiM aura vAstavika sampUrNa sukhako dene vAle haiN| pRthivIpara pavitra raghu kula rUpI kamalako vikasita karane ke lie sUryake samAna caGgadeva hue| caGgadeva kalpavRkSa ke samAna yAcakoMke manoratha pUrNa karate the / inakA putra harideva huA / harideva durjana kavi hAthiyoMke lie siMhake samAna thA / inakA putra nAgadeva huA, jisakI bhUloka meM mahAn vaidyarAjake rUpa meM prasiddhi huI / nAgadeva ke hema aura rAma nAmake do putra hue| yaha donoM bhAI bhI acche vaidya the / rAmake priyaGkara nAmakA eka putra huA, jo zrathiyoMke lie bar3A hI priya thaa| priyaGkarake bhI zrImallumit nAmakA putra utpanna huA / zrImallugit jinendra bhagavAna ke caraNakamalake prati unmatta bhramara ke samAna anurAgI thA aura cikitsAzAstra samudra meM pAraMgata thA / zrImallugitkA putra maiM - nAgadeva huA / maiM ( nAgadeva ) alpajJa hU~ tathA chanda, alaGkAra, kAvya aura vyAkaraNa - zAstra meM se mujhe kisI bhI viSayakA bodha nahIM hai / -
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda haridevane jisa kathA (madana-parAjaya) ko prAkRtameM likhA thA, bhavya jIvoMke dhAmika vikAsakI dRSTise maiM use saMskRta meM nibaddha kara rahA huuN| maiM yahAM jisa kathAko carcA kara rahA hU~, vaha bhavyajanoM kA viveka jAgRta karanevAlI hai aura pravinazvara sukha dene vAlI hai| saMsAra-sAgarakI mahat UmiyoMko vilIna karatI hai aura zrotAnoMko atyanta priya hai| itanA hI nahIM, isa kathAke sunanese pUrva janmake samasta pApa samula dhula jAte haiM aura dAridraya tathA bhaya bhAga jAte haiM / __ kathA isa prakAra hai : * 2 asti manoharamekaM bhavanAma pattana prasiddham / tatreSakodaNDamaNDito makaradhvajo nAma rAjA'sti / sena makaradhvajena sakalasurasurendranara narendraNiphaNIndraprabhRtayo daNDitAH / evaMvidhastrailokyavijayo yuvA'tirUpavAn mahApratApI tyAgI bhogI ratiprItibhAdviyo 'mohapradhAnasamanvitaH sukhena rAjakriyA vartamAno'syAt / saca makaradhvaja ekasmin dine zalyatrabagAravatraya daNDanAyakammaSTikASTAvazadoSAlaya-viSayAbhimAnapadapramAva - duSpariNAmAsaMyamasaptavyasanabhaTaprabhRtibhiH sarvaiH sabhAsadekheMTito'pararAjabadvAjate / eSama pairapi naranarendraH sevito makaradhvajaH sabhAmaNDape mohaM prati vacanametaduvAca bho moha, lokatrayamadhye kAcivapUrvA vArtA tA'sti ? praya moho'sayos-deva, vAtakA pUrvA zrutA'sti / tadai (be) kAnte bhavadbhiH ca yatAm /
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4 ] madanaparAjaya "api svalpatara kArya yadbhavet pRthivIpateH / tanna vAcyaM sabhAmadhye provAcedaM bRhaspatiH // 1 // " tathA bo tathoktaJca "SaTkarNo bhidyate mantrazcatuSkarNaH sthirIbhavet / tasmAt sarvaprayatlena SaTkarNo'rakSa eva saH // 2 // " * 2 bhaya nAmakA eka prasiddha tathA manohara nagara yA / isa nagarakA rAjA makaradhvaja thaa| makaradhvaja apane saphala dhanuSa-bANase maNDita thA aura usake dvArA isane indra, nara, narendra, nAga aura nAgendra-sabako apane adhIna kara rakhA thaa| vaha atizaya rUpavAn paa| mahAna pratApI thaa| dAnazIla thaa| vilAsI thaa| rati paura prIti nAmakI usakI do patniyAM thiiN| isake pradhAna mantrIkA nAma moha thaa| makaradhvaja trailokya-vijayI thA aura apane pradhAna sacivake sahayogase bar3e ArAmake sAtha rAjyakA saMcAlana karatA thA / eka dinakI bAta hai| makaradhvaja ke sabhA bhavana meM zalya, gAraca, daNDa, karma, doSa, prAraba, viSaya, abhimAna, mada, pramAda duSpariNAma asaMyama pIra vyasana prAdi samasta yodhA upasthita the| aneka rAjAmahArAjA makaradhvaja kI upAsanAmeM vyasta the| isI samaya mahArAja makaradhvajane apane pradhAna saciva mohase pUchA-moha, kyA tInoM lokamaise kahIM koI apUrva bAta kA sunane kA samAcAra to tumheM nahIM milA hai ? mohane uttara meM kahA-mahArAja, eka apUrva bAta avazya sunane meM pAI hai; para use zrApa ekAntameM calakara suneM / kyoMki bRhaspatinaM batalAyA hai ki rAja-sabhAmeM rAjAke laghu kAryakI bhI carcA nahIM honI cAhie ! kahA bhI hai : ___ "tIna vyaktiyoM taka pahuMcakara kisI bhI gupta bAtakA bheda khula jAtA hai / jaba taka vaha do vyaktiyoM taka rahatI hai, surakSita rahatI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda hai| isalie isa bAta kA sadA dhyAna rakhanA cAhie ki mAtra do vyaktiyoM taka hI sImita rahe / *3 evaM tadvacanaM zrAvayitumekAnte gatvA mohamallaH kAmaM pratyAha-bho svAmin, saJcalanena vijJaptikeyaM preSitA / tadbhavadbhiravadhAryatAm / evamuktvA moho'naGgahaste vijJaptikAmadAt / tatasto vijJaptikA madano yAvada vAcayati, tAvadaticintAparipUrNI mUcA mohaM pratyabhaNat-moha, mayA janmaprabhUtyetadidAnImapUrgha zrutam / tadetatsatyaM na bhavatyevaM me manasi vartate / yato'zeSa lokyaM mayA jitam / tavanyastribhuvanamAhyo jinanAmA rAjA ko'sau jAto'stoti / asambhAvyametat / taccha svA moho babhANa-he deva, avazyameyeyaM satyA vArtA / yataH savalano'sau svAminaM prati mizyokti na karotyeva / uktaMca "sarvadevamayo rAjA vadanti vibudhA janAH / tasmAtta devavat pazyanna vyalIkaM kadAcana // 3 // " tathA ca-- "sarvadevamayasyApi vizeSo bhUpaterayam / zubhAzubhaphalaM sadyo nRpAdda vAdbhavAntare // 4 // " anyacca, bho svAmina, taM jinarAja kiM na verisa ? purAmAkaJca bhavanagare durgativezyAyA pAzrame yaH satataM vasati, cauryakarma karoti / bhUyobhUyo'pi kodRpAlakena mRtyunApi budhyate mAyyate ca / evamekasmin vine durgativezyAyAM virakto bhUtvA kAlAdisabdhivazena asmaccha tabhANDAgAra
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya pravizya tribhuvanasAraM ratnatrayaM prabhUtArtha gRhItvA tatkSaNAd gahabhA-visamUhaM syakravopazamAzvamAruhya viSayabhaTendriyabhaTaiMdarapAlimAra sau sAla paJcamahAyatasubhaTA ye santi taH pramUsArtha ratnasaMyukta rAjyayogyaM dRSTvA tasmai tapo. rAjyaM dattam / evaM tasmizcAritrapure guNasthAnasopAnAlA kute durgavadurgame sukhena rAjyakriyAM vartamAno'sti / anyasana, deva, tasya jinasyedAnoM mokSapure vivAho bhaviSyatIti sakalajanapadotsavo vartate / taccha vA kAmenAbhANi-bho moha, tatra mokSapure kasyAtmajA, kozA'sti ? *3 moha apanI apUrva dAta sunAneke lie makaradhvajako ekAntameM le gyaa| vahAM usane makaradhvaja ke hAtha meM eka vijJapti dI aura kahA-mahArAja, saMjvalanane yaha vijJapti bhejI hai / ise dekhie / jaise hI makaradhvaja ne vijJapti par3ho; usake lalATapara citAkI rekhAe~ ubhara aaii| vaha mohase kahane lagA-moha, maiM itanA bar3A ho gayA, lekina isa prakArakI bAta mAja hI suna rahA huuN| mujhe lagatA hai, yaha bAta saca nahIM hai / jaba maiM tInoM loka adhIna kara cukA hU~ to tribhuvanase atirikta yaha 'jina' nAmakA rAjA kahA~se A gayA ? nahIM, yaha bilkula sambhava nahIM hai| uttarameM moha kahane lagA-deva, yaha bAta asambhava nahIM, balki bilkula satya hai| kyoMki saMjvalana Apake sAtha kabhI bhI asatya. vyavahAra nahIM kara sakatA / vaha isa bAtako khUba samajhatA hai ki"vidvajjana, rAjAko samasta devoMkA pratIka mAnate haiM / isalie rAjAko devasvarUpa hI samajhanA cAhie aura usake sAtha mithyA
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ I prathama pariccheda [ 7 vyavahAra kadApi nahIM karanA cAhie / " sAtha hI vaha isa bAta se bhI paricita hai ki- " yadyapi rAjA samasta devoM kA pratinidhi hai phira bhI usameM aura devameM eka antara hai| aura vaha yaha hai ki rAjA ke pAsase acchA-burA pariNAma tatkAla hI mila jAtA hai, jaba ki devake pAsase vaha janmAntara meM prApta hotA hai / " phira svAmit, kyA jinarAjakI Apako bilakula smRti nahIM hai ? rAjan, bahuta varSa pahale yaha jinarAja hamAre isI bhava-nagara meM rahatA aura durgati- vezyA ke yahA~ par3A rahatA thaa| corI karanekI rojakI prAdata thI / phalataH yaha kotavAla ke dvArA pakar3A jAtA, pITA jAtA aura yahA~ taka ki dI jAtI / eka dina kAlalabdhi se yaha durgati vezyAse virakta hokara apane zruta mandira meM ghusA / vahA~ ise tribhuvanake sArabhUta amUlya tIna ratna hAtha lge| ina ratnoM ne ise itanA AkarSita kiyA ki inake AkarSaNase yaha ghara, strI, bAla-bacce - sabako bhUla gayA aura turanta upazama-zrazva para savAra hokara cAritra-pura calA gayA / viSaya aura indriya yodhAoMne ise vaza bhara rokA, parantu ve rokane meM samartha na ho sake / deva, itanA hI nahIM, jaba cAritra-purake pA~ca mahAvratabhaToM ne dekhA ki jinarAja amUlya ratnatrayIkA svAmI hai aura yaha rAjya saMcAlanake suyogya hai to use taporAjya de diyA / svAmin isa prakAra yaha jinarAja guNasthAnarUpI sIr3hiyoMse suzobhita aura durga-jaise durgama cAritra-pura meM sukhapUrvaka rAjya kara rahA hai / mahArAja, isake sambandhakA eka nayA samAcAra aura sunA hai ki acira bhaviSya meM jinarAjakA mokSapura meM vivAha hogaa| isalie samasta janapadoM meM utsava samAroha manAyA jA rahA hai|
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8 J madanaparAjaya makaradhvajane jyoM hI mohakI yaha bAta sunI use atyanta Azvarya huaa| vaha mohase kahane lagA moha, yaha to batalAo, mokSapurameM kisakI kanyA hai aura usakI rUpa rAzi kisa prakArakI hai, jisake sAtha jinarAjakA vivAha hone jA rahA hai ? *4 bhrama moho'vadat-he deva, tasmin mokSapure siddhasenatanuA muktinAmA'si sundarI, zikhigala nibhatIlayamunAjala nibhamadhukarakula sevitasurabhikusumanicayanicita mRdudhanakuTilazira sijA, uditaSoDazakalAparipUrNa zazadha esasibhavadana bimbA, trivazendrapracaNDa bhujadaNDasajjIkRta vakra kodaNDasazzA latikA vikasitacaMcala nIlotpaladalaspaddhivizAlalocanA, nijadhativisphuradamala suvarNamuktAphalabhUSaNa vibhUSita lalitatilaka kusumasamAnamAsikAcA athiti ) smitavirAjamAna bimbAdharA, nAnAviSendranIlahIraka mANikya ratna vacitamanoharojjvalavatuM labhuktAphalahA ralambamAnAlaGa, kutare - khAtraya maNDita kambuSad (mbu) grIvA, prabhinavatharacampaka kusumazubhatarahutakanakarucinibhagauravarNAGgA (GgI), prabhinavazirISadAmopamabAhulatikA, prathamayauvano Drilakarkazastana phalazabharanamitakSAmamadhyA / ityAdinAbhijaghanajAnu gulphacara ragatalalAvaSyalakSaNopetAyAH siddhanAyA rUpavarNanaM kRtvA jinaM prati dayAnAmadUtikayA yathA dvayovivAhghaTanA bhavati tayopAyaM (yaH) sumAra (ghoDa ) sti / A - | evaM tasya mohasya vacanamAkarNya viSayavyApto bhUtvA makaradhvajo'bhaNat-hai moha, tadadya saMgrAme jinezvaraM jitvA siddhaGganApariNayanaM yadyahaM na karomi tat svaM nAma tyajAmi /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda ityuktvA paMcavidhakusumabANasahitaM dhanuH karatale mahotvA tatsaGgrAmArthamagamat / * 4 moha kahane lagA-mahArAja, kanyAke saundarya ke sambandha meM Apa kyA pUchate haiM / vaha siddhasenakI kanyA hai / mukti siddhi) usakA nAma hai aura saundaryameM vaha anupama hai / prasakA keza-pAza mayUrake gale ke samAna nIla hai, phUloMke samAna komala, sadhana tathA kuTila hai / usameM aneka prakArake sugandhita kusuma guthe hue haiM, jinapara yamunAjalako taraha kAle bhramara gunagunAyA karate haiM / usakA mukha solaha kalAoMse pUrNa udita candra jaisA hai aura bhra latA indra ke pracaNDa bhujadaNDa meM sthita Ter3e dhanuSake samAna hai / usake netra vizAla haiM aura ve vikasita evaM vAyu-vikampita nIla kamaloMse spardhA karate haiM / usako nAsikA kAntimAn hai| suvarNa paura motiyoMke prAbhUSaNase bhUSita hai| tathA tilaka-vRkSa ke kusuma ke samAna sundara hai / usakA adhara-bimba amRta-rasa se paripUrNa hai aura manda tathA zubhra smitase vilasita ho rahA hai| usakA kaNTha tIna rekhAmrose maNDita hai aura usameM aneka prakArake nIle, hare mariNayoM tathA sundara ujjvala evaM gola-gola motiyoMse alaGa kRta hAra par3e hue haiN| usakA zarIra campAke abhinava prasUnakI taraha svaccha aura tapAye gaye sonekI kAntike samAna gaura hai| usakI bAhu-latA nUtana zirISa-mAlAkI taraha madula hai aura madhyabhAga prathama yovanase vikasita tathA kaThora stana-kalazake bhArase jhukA huA aura kRza hai| usakI nAbhi, jaghana, ghuTane, caraNa aura caraNa-pranthiyA~ lAvaNya se nikhara rahI haiM / svAminda isake sivAya dayA nAmakI dUtI isa bAtake lie kaTibaddha hai ki jinarAja aura isa mukti-kanyAkA yathAzIghra vivAha ho jAya / makaradhvaja mohake muhase mukti-kanyAke isa adbha ta lAgyakA varNana sunakara viSaya-vyAkula ho gyaa| vaha mohase kahane lagA-moha, .
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparASaya yadi yaha bAta hai to tuma merI pratijJA bhI suna lo| 'maiM nizcama karatA hU~ ki yadi prAjakI lar3AImeM jinarAjako jIta kara maiMne muktikanyAke sAtha vivAha nahIM kiyA to meM nakara hI kisa kA ?' yaha kahakara makaradhvajane kusuma-bAragavAlA dhanuSa hAtha meM liyA aura jinarAjase saMgrAma karane ke lie cala pdd'aa| 25 acaM tamutsukatvena nirgacchantamavalokya moho'jalpatadeva, vacanamekaM zRNu / nijabalamajJAtyA saMgrAmArtha na gamyate / uktaMca, yata: "svakIyabalamajJAya saGgrAmArthantu yo naraH / gacchatyabhimukho nAzaM yAti vahnau pataGgavat / / 5 / / " tapA sa "bhRtyavirahito rAjA na lokAnugrahapradaH / mayUkhairiva dIptAMzustejasthyapi na zobhate // 6 // " anyacca "na vinA pArthivo bhRtyana bhRtyAH pAbhivaM vinA / eteSAM vyavahAro'yaM parasparanibandhanaH // 7 // " tathA ca "rAjA tuSTo'pi bhRtyAnAmarthamAtraM prayacchati / tena (te tu) sammAnamAtreNa prANarapyupakurvate / / 8 / / evaM jJAtvA narendraNa bhRtyAH kAryA vickssnnaaH| kulInAH zauryasaMyuktAH zaktA bhaktAH kramAgatAH // 6 // " tathA ca "na bhavedvalamekena samavAyo balAvahaH / tRNaireva kutA rajjuryayA nAgazca baDhyate // 10 // .
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 11 evaM tasya vacanamAkaNyaM savANaM kArmukaM parityajyopaviSTaH / tato mohaM pratyavocata-bho moha, yo tasvaM sakalasainyamelanaM kRtvA isataramAgaccha / tato moho jajarUpa-deva, evaM bhavati yuktam / ekamumatvA taM makaradhvanaM praNamya nirgataH / atha mohamale gate sati makaradhvajaH atAvasthA vyApsaH zlokamena(sa) mapaThata"matta bhakumbhapariNAhini kuGa kumA tasyAH payodharayuge ratikhedakhinnaH / vaktraM nidhAya bhujapajaramadhyavartI svapsye kadA kSaNamahaM kSaNadAvasAne // 11 // " * 5 jaba mohane dekhA ki makaradhvaja jinarAjase lar3AI lar3ane cala hI par3A hai to vaha kahane lagA-are mahArAja, pApa isa prakAra utsukatAse kahIM jA rahe haiM ? merI bAta to sunie / apanI zaktiko binA pahicAne yuddha ke lie nahIM jAnA cAhie / kahA bhI majo manuSya apane balakA viveka na rakhakara yuddha ke lie taiyAra hotA hai vaha agnike sammukha Ae huve koTa-pataMgakI taraha bhasma ho jAtA hai / " aura "jisa prakAra tejasvI bhI sUrya kiraNoM ke prabhAvameM na svayaM hI suzobhita ho sakatA hai aura na prakAza hI kara sakatA hai usI prakAra bhRtyoMke binA rAjA bhI lokakA upakAra nahIM kara sktaa|" pratha ca "jAkA bhRtyoMke binA kAma nahIM cala samAtA aura bhRtyoMkA rAjAke dhinaa| isa prakAra rAjA aura bhRtyoMko sthiti eka-dUsare ke prAzrita samajhanI caahie| sAtha hI
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 ] madanaparAjaya "rAjA bhRtyoMse prasanna hokara unheM kevala dhana hI detA hai / lekina bhRtya yadi rAja-sammAnita hote haiM to avasara Anepara rAjAke lie u.pane prANa taka nichAvara kara DAlate haiN|" isa tathyako dhyAna meM rakhate hue rAjAkA kartavya hai ki vaha kuzala, kulIna, zUravIra, samartha, bhakta aura paramparAse cale pAye hue bhRtyoMko gAne 'hA~ sthAna de ! koMki nItikAroM kA kathana hai ___"balAdhAna ekase nahIM hotA / balake lie samudAya vAJchanIya rahatA hai| akelA tinakA kucha nahIM kara sktaa| lekina rassIke rUpameM unhIM tinakoMkA samavAya hAthIko bhI bandhanameM rakhatA hai|" moha kahatA gayA-'isalie Apako akele samara-bhUmimeM nahIM utaranA caahie|' mohakI bAta sunakara makaradhvajane dhanuSa-bANa eka ora rakha diyA aura apane prAsanapara baiTha gyaa| vaha moha-se phira kahane lagAmoha, yadi tumhArA isa tarahakA Agraha hai to samasta sainya taiyAra karake tuma yahA~ jaldI graamo| ___moha makaradhvajase kahane lagA-mahArAja, aba kahI hai Apane ThikAnekI bAta / lojie, maiM yaha claa| itanA kahakara usane makaradhvajako praNAma kiyA aura vaha vahA~se cala pdd'aa| moha-yodhAke cale jAneke pazcAt makaradhvaja isa prakAra gaMbhIra cintAmeM nimagna ho gayA "vaha socane lagA-vaha samaya kaba pAvegA jaba rAtrike pichale samaya rati-khedase khinna hokara maiM kSaNabharake lie madamatta hAthIke gaNDasthalake samAna vizAla aura kukumase AI mukti-kanyAke stanayugapara prapanA mukha rakhakara usakI bhujAoMmeM ba~dhA rhuuNgaa|"
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda # 6 evaMvidhamucalita cittaM zokajvarasantaptAGgamatizI. kAyaM dRSTvA ratiramaNo prItisakhoM pratyapRcchat he sakhi, sAmpratamasmadbharttA'yamuccalita cittazcintAparipUrNaH / kathametat ? tavAkaNyaM prItiH sakhoM pratyAha he sakhi kIdRzAvasthayA vyApto'yamastyevaM na jAnAmi / tat kimanena vyApAreNa prayojanam ? ukta ca yataH [ 13 "avyApAreSu vyApAraM yo naraH kattu micchati / sa eva nidhanaM yAti yathA rAjA kakudumaH // 112 // " -- atha ratirAha he sakhi, prayuktametat tvayoktam / yata evaM pativratAdharmo na bhavati / atha sA protirakhavIt - he sakhi, yathevaM tahiM tvameva pucchAM kucha evaM salovacanamAkaNyakatA zayyAgAre zayanasthamana rajanyAM praznArthaM ratirAli liGga / tadyathA yadvat parvatanandanA pazupaterAliGgamaMcAkaro, dindrANI tridazAdhipasya hi yathA gaGgAnadI cAmbubheH / sAvitrI kamalodbhavasya tu yathA lakSmIryathA zrIharefreat rohiNisaMjJikA phaNipaterdevI ca padmAvatI // 7 // evaJca samAliGgaya tamapRcchat deva, yuSmAkaM sAmprataM na cAhAraH, na nidrA, na rAjyopari vizam, tatkathametat ? anyacaca - tvayA ko na jito loke, svayA kA strI na sevitA / sevA te na kRtA kena, tabavasthAmbilo'si kim // 8 // * 1 eka bAra, makaradhvaja kI patnI ratine dekhA ki makara - dhvajakA citta atyanta caMcala ho gayA hai, zarIra zoka saMtapta rahane
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] madamaparAjapa lagA hai aura ekadama mINa bhI ho gayA hai| use bar3I cintA huI aura vaha apanI priya sakhI prIlise pUchane lagI-sakhi, pasA nahIM, apane patidevako kyA ho gayA hai ? dekhatI nahIM, yaha roja hI cintita aura calacitta bane rahate haiN| ratikI bAta sunakara prItine kahA-sakhi, mAlUma nahIM, prANanAthako isa prakArako avasthA kyoM ho gayI hai ? kadAdhita unake sira koI mahAn pani kAryamA pAra ho / koho. meM zanagI dala pravRtti meM hastakSepa karanekI koI jarUrata nahIM mAlUma detii| kahA bhI hai "jo manuSya aprayojanIya kAryoM meM apano TAMga ar3AtA hai usakI kakudruma rAjAko taraha durdazA hotI hai / " ratine prIti ne kahA-makhi, sumane yaha ThIka bAta nahIM khii| pativratAoMkA yaha dharma nahIM hai ki ve patikI kisI prakArako cintA na kreN| uttarameM prIsine kahA-sakhi, yadi yaha bAta hai so prANanAthase tuma hI pUcho ki ye itane cintita aura khinna mayoM bane rahate haiM ? ratine sakhIkI bAta dhyAna meM rakha lii| eka bAra rAtake samaya mahArAja makaradhvaja zayanAgArameM zayyApara leTe hue the| itanemeM rati apanI zaGkA samAhita karaveke lie makaradhvajake pAsa phuNcii| vahA~ jAkara vaha makaradhvajakA isa prakAra AliGgana karane lagI jisa prakAra pArvatI mahAdevakA, indrANI indrakA, gaGgA samudrakA, sAvitrI brahmAkA, lakSmI zrIkRSNakA, rohiNI candrakA aura padmAvatI nAgendrakA AliGgana karatI hai| ratine isa prakAra prAliGgana karaneke bAda makaradhvajase pUchAmahArAja, prAja-kala na pApa ThIka bhojana karate haiM, na ThIka nIMda lete
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 15 hai aura na rAja-kAjameM hI ApakA citta lagatA hai| sropamA kAraNa. hai? kyoMki jArI ... "saMsArameM aisA koI prANI nahIM hai jo tumhAre vazIvartI na ho| aisI koI. strI nahIM jisakA tumane upabhoga na kiyA ho| sAtha hI isa prakArakA koI manuSya bhI nahIM hai jisane tumhArI sevA na kI ho| phira samajhameM nahIM AtA ki Apako isa prakArako avasthA kyoM ho gayI hai ?" *7 evaM tayA pRSTo makaradhvajo vacanametavUdha-priye, ki tavAnena vyApAreNa ? mamAvasthAmayaharasyevaMvidhaH ko'sti ? saccha svA ratirajalpat-kA'vasthA lanAsti se ? tapAya kathyatAm / sa Aha-priye, yavA saMjvalanena vijJaptikA preSitA tarA sikSyaGgAnArUpalAvaNyavarNanaM bhusvA tahinamabhUti mama zrutA'nasthA sagnA / tarika karomi ! atha ratirAha-he deva, tasvayAtmano vRthA garIrazoSaH kRtaH / yato mohamallasaze sacive sati guhyametatra kathayasi / uktaM ca yataH"jananyA yacca nAkhyeyaM kArya tat svajane jne| sacive kathanIyaM syAt ko'nyo vizrambha bhAjanaH // 13 // tataH paMceSurUce-he priye, mohenApi jJAnamevan guhyam / tanmayA sakalasaMnyamelanArtha preSito'sti / tanAvat sa nAgacchati tAvattatra gatvA yathA mAmicchati tathoSamasthayA kartavyaH / yata uccamAt sakalaM bhavati / ukta ca yataH"udyoginaM satatamatra sameti lakSmI, daivaM hi devamiti kApuruSA vadanti /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya devaM nihatya kuru pauruSamAtmazaktyA yatne kRte yadi na siddhyati ko'tra dossH||14||" tathA ca"rathasyakaM cakraM bhujagayamitA: sapta turagA nirAlambo mArgazcaraNarahitaH sArathirapi / raviyatyevAntaM pratidinamapArasya nabhasaH kriyAsiddhiH sattve vasati mahatAM nopakaraNe // 15 // " anyacca, yataspayA svabhAvena pRSTo'haM tasmAnmamA kathitam / sabadi mamAtti paharasi tasvaM pativratA bhavasi / * 7 jaba ratine bar3e anunaya-vinayake sAtha makaradhvajase isa prakArakI bAta pUcho to uttarameM makaradhvajane kahA-tuma hamase yaha vAta kyoM pUchatI ho ? aisA kauna hai jo merI yaha avasthA dUra kara sake ? makaradhvajakI bAta sunakara ratine kahA-prANanAtha, batalAie to Apako yaha hAlata kyoM aura kaise ho gayI ? makaradhvaja kahane lagA-priye, jisa dina maiMne saMjvalanake dvArA lAyI gayI vijJapti par3hI aura siddhi kanyAphe rUpa evaM lAvaNyakA manohara vivecana sunA usI vinase merI yaha zocanIya sthiti ho gayI hai / samajhameM nahIM pAtA ki aba maiM kyA karU~ ? ratine kahA-yadi yaha bAta hai to aApane vyartha hI zarIrako sukhAyA / jaba moha-sarIkhe subhaTa Apake mantrI haiM to yaha rahasyapUrNa samAcAra prApane unheM kyoM nahIM batalAyA? nItikAra ne kahA hai "jo bAta mAtAko nahIM batalAyI jA sakatI use apane svajana se kaha denA cAhie aura mantrIse to avazya hI kaha denA
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ I prathama pariccheda [ 17 cAhie / bhalA mantrIko chor3akara anya kauna vizvAsa pAtra ho sakatA hai ? " makaradhvaja uttara meM kahane lagA hai priye, yaha samAcAra mohase bhI chipA nahIM hai / use isa rahasyakA pUrA patA hai / maiMne use hAla hI samasta sainya taiyAra karane ke lie bhejA hai| para tumase bhI mujhe eka bAta kahanI hai| jaba taka moha samasta sainya taiyAra karake vApisa nahIM AtA hai, taba taka tuma siddhi - kanyA ke pAsa jAkara isa prakArakA yatna karo jisase vaha jinarAjase vimukha ho jAve aura apane vivAhotsava ke avasarapara mujhe hI apanA jIvana-saMgI cune | mujhe vizvAsa hai, tumhArA udyoga avazyameva saphala hogaa| nItividoMkA kahanA hai : "lakSmI udyogI manuSyako hI prApta hotI hai / yaha akarmaNyoM - kA kathana hai kucha bhAgo kI latA hai| isalie anuSko cAhie ki vaha devako eka ora rakha kara apanI zaktike anusAra prayatna kare / yatna karanepara bhI yadi saphalatA nahIM milatI hai to isameM manuSyakA koI aparAdha nahIM / " atha ca -- "jisake ratha meM kevala eka pahiyA hai aura sAMpoMse baMdhe hue sAta ghor3a haiM / mArga meM koI avalamba nahIM hai / sArathI bhI eka pairavAlA hai / isa prakArakA sUrya bhI prati dina apAra AkAzake eka chorase dUsare chora taka AtA-jAtA hai| isalie yaha nivivAda hai ki mahAt puruSa prapane balase hI kArya siddha karate haiM, dUsaroMke zrAzrayase nahIM / " priye, tumane mujhe apanA samajhakara sahaja bhAvase merI bAta pUchI, isalie hI maiMne saba kucha batalA diyaa| aba yaha tumhArA kartavya hai ki tuma merI manovyathA dUra kara mujhe sukhI kro| isameM hI tumhArA pAtivratya nihita hai /
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18] * tato ratirazravIt bho deva yuktAyukta i jAnAsi / ukta ca' madanaparAjaya "svAdhIne'pi kalatre nIcaH paradAralampaTo bhavati / sampUrNe'pi taDAge kAkaH kumbhodakaM pibati // 16 // " atha ki kyA'pi svabhAryAvRtatvamasti ? tacchU sthA kandarpo'vocat he priye yuktametat tvayoktam / paraM kintu svayA vinA kAryamidaM na bhavati / yatastrIbhiH striyo vizvAsamAyAnti / ukta N ca yataH "mRmRgAH saGgamanuvrajanti striyo'GganAbhisturagAsturaGga: / mUrkhAzca mUrkhe: sudhiyaH sukhIbhiH samAnazIlavyasaneSu sakhyam // 17 // / " tadvacanaM zrutvA sacintA bhUtvA ratirabhaNat-deva, satyamidamukta bhavatA / paraM kintu yadyevaM darzayasi tase siddhibhAryA bhavati / "kAke zaucaM dya takAreSu satyaM sarpe kSAntiH strISu kAmopazAMtiH / klobe dhairyaM madyape tattvacintA yadyevaM syAt tadbhavet siddhirAmA / / 18 / / " zranyacca sA siddhayaGganA jinanAthaM paMcavizvA anyeSAM nAmapAmapi na karoti / uktaca yataH"ye strIzastrAkSasUtrAdyai rAgAdyaizca kalaGkitAH // nigrahAnugrahaparAH sA siddhistAn na vAJchati // 116 // " tatki vRthA'nenArttena prayojanam ? ukta ca yattaH"vyarthamA na karttavyamArttAttiryaggatirbhavet yathA'bhUddha masenAkhyaH pakve cairvAruke kRmiH // 20 // "
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 19 * 8 palidevakI bAta sunakara rati bar3e asamaMjasa meM par3a gayI hai vaha kahane lago-mvAmin, pApako ucita-anucitakA koI viveka nahIM hai / nItikAroMne Thoka hI kahA hai : "apanI patnI ke sulabha rahanepara bhI nIca puruSa santoSakI sA~sa nahIM letaa| isapara bhI vaha para-strI-lampaTa banatA hai| kauvAkA bhI to yahI hAla hai / use bhare hue tAlAbakA pAnI pasanda nhiiN| ghar3e ke rAke hue pAnIse ho use santoSa hotA hai|" rati kahane lago-deva, phira kyA kisIne kabhI apanI patnIse bhI dUtakA kAma liyA hai, jo kArya prApa mujhe sauMpane cale haiM ? makaradhvajane kahA-priye, tumane bAta to bilakula saca kahI hai, lekina tumhIM socakara batalAyo, kyA yaha kArya tumhAre binA saMbhava hai ? yaha kArya maiM tumheM isalie sauMpa rahA hU~ ki striyA hI striyoM ke prati adhika vizvAsazIla dakhI jAtA hai| kahA bhI hai "hirana hiranoMkA sahavAsa pasanda karate haiM, striyAM striyoMkA, ghor3e ghor3oMkA, mUrkha mUlkA aura vidvAn vidvaanoNkaa| ThIka hai, mitratA samAna zola-vyasanavAloMmeM humA karatI hai|" makaradhvajakI bAta sunakara ratiko bar3o cintA huii| usane makaradhva jase kahA- deva, Apa ThIka kahate haiM / parantu Apako muktikanyA prApta nahIM ho sakatI / kyoMki jisa prakAra "kauvAmeM pavitratA, juvAriyoM meM satya, sarpameM kSamA, striyoM meM kAmakI upazAnti, napusakameM dhairya aura madya pInevAle meM vivekabuddhi nahIM ho sakato usI prakAra siddhi-kanyA bhI tumhArI patnI nahIM bana sktii|" ___ phira deva, vaha siddhi-kanyA jinarAjako chor3akara aura kisIkA nAma taka nahIM letI hai| anyako varaNa karanekI to bAta hI choDie / siddhi-kanyAke sambandhameM kahA bhI jAtA hai :
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 ] "jo deva, strI, zastra, japa mAlA aura rAga-dveSase kalaGkita haiM tathA nigraha aura anugraha meM tatpara rahate haiM, siddhi kanyA unake pAsa phaTakatI taka nahIM hai / " madanaparAjaya rati kahane lago-deva, isalie mero Apase vinaya hai ki Apa vyartha meM dhyAna ..... bhI hai " vyarthamA na karttavyamArttAttiryaggatirbhavet / yathA'bhUddha masenAkhyaH pakve cairvAruke kumiH // " : "niSprayojana prArtta dhyAna nahIM karanA caahie| kyoMki prAtadhyAnake kAraNa pazu-paryAya meM janma lenA par3atA hai / jisa prakAra prAtadhyAna karane se hemasena muni pake hue kharabUjAke kIr3A bane / " totsavA * 6 zraya kAmo'vAvIt kathametat ? sA'bravItasti kasmiMzcit pradeze campAnAma nagarI satasaprabRprabhUtavarajinAlayajinadharmAcArotsavasahita bhAvakA ghanaharitatarukhaNDamaNDitA, sakala bhUmibhAgotsaMgasaJcaradvaravilAsinIvilAsacalitacaturazcaraNaratinapura rasanArababadhiritadigantarAlA, varNatraya guNazuzrUSyazUdrajanaparipAlitajanapadA, nAnAviSayagata nekapAtra vaidezya sArtha samastajJAnasampanopAdhyAya - zatazobhitA, pracurapuravadhUya bana candrajyotsnodbhAsitavasudhAdhavalamAlopazobhitA / evaMvidhAyAM nagaya hemasenanAmAno munayaH kasmizcijjinAlaye mahopra tapazcaraNaM kurvanto hi tasthuH / evaM teSAM tapazcaraNakriyAvarttamAnAnAM katipayadivasemRtyukAlaH prAptaH / atha yAvattaSAmAsanamRtyurvartate tAvalasmizcetyAlaye zrAvakajanA vividhakusuma phalAdyai rArAdhanApUjAM cakrire / tato'nantaraM pratimaikAyAzcaraNopari supakvamekamarvArukaM yat - 2
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 21 sthApitamAsIt tadgandhajanitArtena prANAn parityajya takSANAttasminna vairvArukamadhye kRmijajJire / tata: zrAvakajanA militvA mahotsavapUrvakaM zarIrasaMskAraM cakrire / * 6 kAmane kahA-yaha kaiso bAta? ratine kahA-prANanAtha, sunie| aura vaha kahane lagI kisI pradezameM campA nAmakI nagarI thii| isa purImeM pratidina utsava huA karate the| yaha divya jinAlayoMse vibhUSita yo aura jaina dharmAcArakA aAcaraNa karanevAle zrAvakoMse mahanIya thii| eka aura isameM saghana aura harita vRkSAvalI laharA rahI thI to dUsarI bhora samasta bhUkhaNDake utsaGgameM vihAra karanevAlI ramaNIya ramaNiyoMke vilAsa-calita catura caraNoMmeM raNita honevAle nUpuroMkI runajhuna digantarAla meM jhanajha nA rahI thii| eka bhora brAhmaNa, kSatriya aura vaizyavarga ke guNoMmeM anurAgazIla zUdrajanoMkA nivAsa thA to dUsarI ora aneka deza tathA videzoMse supAtra aura jJAnapipAsu vidyArthI bhI yahA~ jhuNDa-ke-jha gaDa A rahe the| yaha nagarI vibhinna viSayoMke saikar3oM adhikArI vidvAnoMse alaMkRta thI aura pura-badhuproMke mukha candrako jyotsnAse prakAzita vasudhAkI dhavala saudhamAlAse suzobhita thii| ____isa campAnagarImeM hemasena nAmake eka munirAja kisI jinA. layameM kaThora tapasyA karate the| isa prakAra kaThima tapa karate-karate unheM bahuta dina bIta gaye aura kucha dinoM ke bAda unakI mRtyu-velA yA phuNcii| aba munirAjako mRtyukA samaya ati sannikaTa prA pahuMcA to samasta zrAvaka vahA~ ekatrita ho gaye aura ve aneka prakArake phUlaphala Adise unakI prArAdhanA tathA pUjA karane lge| saMyogakI bAta hai, jisa dina hemamena munirAja divaMgata hone jA rahe the usa dina usa caityAlayameM bhagavAnkI pratimAke sAmane eka
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 ] madanaparAjaya pakA huA kharabUje kA phala car3hAyA humA rakkhA thaa| kharabUjA itanA pakA huA thA ki usakI sugaMdha munirAja ke pAsa pahuMcI aura unakA mana usa phala kI ora lalacA gayA / isa phala-prAptikI prApta cintAmeM hI vicAre mara gaye aura marakara tatkSaNa usa phalake andara kor3A ho gaye / zrAvakoMne milakara bar3e utsabake sAtha munirAjakA zarIrasaMskAra kara diyaa| 10 tato dvitIyadine ye'nye candrasenanAmAnaH sAdhavastiSThanti tAnprati zrAvakAH pRcchA karta mArabdhAH-aho. hemasenarima (rebhi)maraNaparyantamasmiAcatyAlaye mahotraM tapazcaraNaM kRtam / tattapaHprabhAvAvadhanA kAM gatimavApureghamavalokanIyo (yaM) bhavadbhiH / atha te kAlajJAnasampUrNA munayo yAvat pazyanti mokSa svarga pAtAle narake / eteSu sthAneSu yadA na tiSThanti tadA se vismitamAnasA babhUvuH / tato bhUyo'pi yayA pazyanti tadA satrava casyAlaye sarvajJacaraNopari pakvarikamadhye kRmipeNa samutpannAH santi / evaM sphuTaM jAsyA zrAvakAn pratyabhihitamaho, asminna va casyAlaye sarvajJacaraNopari parAvairvAhakamadhye kRmirUpeNa samutpannAH santi / evaM taccha tvA lakSaNAt tave (ve)vairika bhitvA yAvadavalokayanti te tAvat kRmirUpamasti / atha te vismitacetaso bhUtvA zrAvakAH punarUcuH-bho svAmina, evamimai(ebhi}hemasena mahograM tapazcaraNaM kRtam / tatprabhAvAdIDazAyA gateH sambhavArya kiM kAraNamivam ? tadAkarNya candrasenamunayaH prAhu:aho, yadyapi mahograM tapazcaraNaM kriyate tathApi dhyAnaM balavattaramiti / uktaJca yata:
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [23 "AttaM ca tiryaggatimAharAryA raudre gatiH syAt khalu nArakI ca / dharme bhaveddevagatirnarANAM dhyAne ca janmakSayamAzu zukle // 21 // " * 10 dUsare dina samasta zrAvaka jinAlaya pahuMce aura munirAja hemasena ke sAtha rahanevAle candrasena Adi muniyoMse isa prakAra pUchane lage--'mahArAja, munirAja hemasenane maraNaparyanta atyanta duSkara tapasyA kI thaa| kRpayA basalAie, aba ve kisa paryAya meM virAjamAna munirAja atIta, vartamAna aura bhaviSyat ke jJAtA the| unhoMne dhyAna lagAyA aura avadhise mokSa, svarga aura pAtAla tathA samasta saMbhava sthAnoMmeM hemasena mahArAjakI khoja kI, para ve vahA~ nahIM mile / candrasena Adi samasta muninAtha bar3e vismita hue| kintu jaise hI unhoMne puna: avadhi lagAyI to mAlUma huA ki hemasena mahArAja jina bhagavAnke Age samarpita kiye gaye pake kharabUje meM koTa hue haiN| candrasena muni zrAvakoMse kahane lage:-'bhAiyoM, Apako yaha jAnakara pAzcarya hogA ki hemasena munirAja isI mandirameM jinendra bhagavAnke prAge rakkhe hue kharabUje meM kITa paryAyase utpanna hue haiN|' muni candrasenakI bAta sunakara zrAvaka usa kharabUjeko bhagavAnake sAmanese uThA lAye aura use phor3akara dekhA to usa meM unheM eka kIr3A dikhalAyo diyaa| isa ghaTanAse zrAvakoMko bar3A vismaya huaa| ve candrasena munise pUchane lage-mahArAja, hemasena munirAjane jIvana bhara ugra tapasyA kii| phira unheM isaprakArake koTa paryAya meM kyoM janma lenA par3A ? maharSi candrasena kahane lage: yadyapi ugra tapasyA eka mahAn vastu hai /
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 24 ] madanaparAjaya lekina usase adhika balavattara he dhyAna ekAgra cintA nirodha 1 zrAgama meM kahA hai : Arta dhyAna se pazu paryAya milatI hai aura raudra dhyAna se narakagati / dharma dhyAna se devagati prApta hotI hai aura zukla dhyAnase manuSya mokSa prApta kara lete haiM / " * 11 tavAkarNya dhAvakAH prAhu:- bhagavan kIdazamAsaM dhyAnam kIdRzaM raudradhyAnam kIdRzaM dharmadhyAnam, kozaM zukladhyAnam ? iti sarvaM prakaTamasmAn prati kathanIyam / zratha te dhyAnacatuSkasya nidarza tAnprati nivedayanti sma / tadyathA vasanazyanayoSidratnarAjyopabhoga pravarakusumagandhAne kasadbhUSaNAni / sabudhakaraNamanyadvAhanAnyAsanAni, satatamiti ya icched dhyAnamA sayuktam // 6 // gaganavanadharitrIcAriNAM dehabhAja balanavanabandhacche vaghAteSu yatnam / iti nakhakaranedhotpATane kautukaM yat sadiha gaditasuccaizcetasAM raudramityam // 10 // dahana hananabandhacchevanaMstADanazca prabhRtibhiriha yasyopati toSaM manazva / vyasanamati savA'dhe, nAnukampA kavAci munaya iha tabAhunamevaM hi raudram // / 11 // zrutasuragurubhaktiH sarvabhUtAnukampA stavananiyamAneSvasti yasyAnurAgaH /
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ I prathama pariccheda manasi na paranimbA tvindriyANAM prazAntiH kathitamiha hitazainamevaM hi dharmam / / 12 / / khalu viSayaviraktAnIndriyANIti yasya satatamamalarUpe nirvikalpe'vyaye yaH / paramahRdaya zuddhadhyAna nahalonacatA yataya iti vadanti dhyAnamevaM hi zuklam // 13 // tadavazyaM yAdasaM dhyAnamantakAle cotpadyate tArazI gatibhavati / anyacca maraNe yA matiryasya sA gatirbhavati dhruvam / yathAbhUjjinadasAkhyaH svAGganArttena daduraH || 14 // pratha se zrAvakAH proca :- bhagavan kathametat ? te munayaH [ 25 - procuH * 11 candrasenakI bAta sunakara zrAvaka kahane lage:- mahArAja, Apa hama logoMko vistArase batalAie ki prArtadhyAna, rodradhyAna dharmadhyAna aura zukladhyAnase ApakA kyA prAzaya hai aura inakA kyA svarUpa hai ? candrasena cAroM dhyAnakA svarUpa samajhAne lage :--- " basana zayanayoSitna rAjyopabhogapravara kusumagandhAnekasa SaNAni / sadupakaraNamanyadvAhanAnyAsanAni satatamiti ya iccheva dhyAnamAttaM taduktam / / " "jo vyakti sadA vastra, zayyA, strI, ratna, rAjya, bhogopabhoga, uttamottama puSpa, sugandhita dravya, vividha AbhUSaNa, sundara upakaraNa prazasta savArI aura mRdula prAsana Adi prApta karanekI sadaiva icchA karatA rahatA hai usakA dhyAna bhArttadhyAna kahalAtA hai / " zrIra
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya "gaganavanadharitrIcAriNAM dehabhAjAM balanahananabandhacchevadhAteSa yatnam / iti gatvAtarogAre pautu yat taviha gaditamumcazvetaso romityam // " "jisakA prayatna sadaiva nabhacara, jalacara aura thalacara prANiyoMko pIsa DAlane meM, mAra DAlane meM, bA~dha dene meM, chedana karane meM aura ghAta karane meM rahatA hai tathA jo vyakti ina prANiyoMke nAkhUna, hAtha aura netra bhAdike bhaGga karane meM kautuka rakhate haiM unakA cintana raudra dhyAna kahalAtA hai / " tathA "vahanahananabandhacchevanastAunapatra prabhRtibhiriha yasyopati toSa manazca / vyasanamati savA'the nAnukampAkavAdhi mumaya iti savAhAnamevaM hi rauddham // " "jisa vyaktikA mana nirantara jalAne, mArane, bA~dhane chedane aura tAna karane prAdimeM hI nimagna rahatA hai, pApameM jo tanmaya rahatA hai aura dayA jise chU nahIM gayI hai usa vyaktikA dhyAna raudradhyAna samajhanA caahie|" aura zrutasuragurubhaktiH sarvabhUtAnukampA stavananiyamavAneSvasti yasyAnurAgaH / manasi na paranindA ghindriyANAM prazAntiH kathitamiha hitayAnamevaM hi dharmam / / "jo manuSya nirantara deva, zAstra aura gurukI bhakti karatA hai, samasta jIvadhAriyoMpara dayA karatA hai, stuti, niyama aura tyAgameM anurAgavAn hai, jo paranindA nahIM karatA tathA indriyA jisake vazavartI haiM, usa puruSakA dhyAna dharmadhyAna kahalAtA hai| tathA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 27 khala viSayaviraktAnIndriyAgIti yasya satatamamalarUpe mivikalpe'vyaye yaH / paramahRdayasuddhadhyAnatallInatA yataya iti vadanti dhyAnamevaM hi zuklam / / 'jisakI indriyoM sampUrNa viSaya-vAsanAmoMsa virata ho gayI haiM, jo nirantara zRddha, nirvikalpaka aura avinazvara pada kI bhora unmukha hai aura jisakA pavitra mana zuddha prAramadhyAna meM tanmaya hai, usa puruSakA dhyAna zukladhyAna kahalAtA hai|" / munirAja candrasena kahate gaye-zrAvako, isalie yaha sunizcita hai ki "prANAnta samaya prANIkA jisa prakArakA dhyAna rahatA hai, use usI prakArakA gati-bandha huA karatA hai|" bAgama meM bhI isa bAtakA samarthana milatA hai :"maraNe yA matiryasya sA matirbhavati dhra vam / yathA'bhUjinadattAkhyaH svAGganAtana varturaH // " "maraNa-samayameM jisakI jaisI mati hotI hai usako gati bhI nizcamase usI koTikI hotI hai / jisa prakAra jinadatta apane strIsambandhI prArtadhyAnake kAraNa meMDhaka huaa|" zrAvakoMne kahA-bhagavan yaha ghaTanA kisa prakArakI hai ? munirAja kahane lage : * 12 asti kasmizcit pradeza rAjagRhaM nAma nagaram / taraca jinacaraNayugalavimalakamAlaparamazivasukharasAsvAdhanasInamatamadhukaraminadattaveSThinAmA zrAvakaH prativasati sma / tasyakA prANapriyA svarUpanijitasurezAGganesyAbanekApUrvarUpA jinavasArakhyA bhAryA tiSThati / evaM tasya "::
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 ] madanaparAjaya sAgAradharmakriyAvartamAnasya jinavattasya katipayarahobhirantakAlaH prAptaH tato'nantaraM yAvatsasya prANanirgamana kAlo vartate, tAvasminnavasare nijalalanAddha talAvaNyamavalokyAlayAta sannaviSamavocat 1 tadyathAkimiha bahubhirakta yuktizUnyaH pralApa yamiha puruSANAM sarvadA sevanIyam / abhinayamabalolAsAlasaM sundharINAM ssanataraparipUrNa yauvanaM vA vanaM vA / / 15 / / eSA strISu manoharA'tisuguNA saMsArasaukhyapravA bAramAdhurpayuttA vilAsacaturA bhokta na labdhA myaa| deva hi pratiphUlatAM gatamalaM viga janma me'sminbhave yatpUrva khala dustaraM kRtamaghaM raSTa mayatad bhavam / 16 / tathA ca asAre khala saMsAre sAraM zosAmbu cndrmaaH| candanaM mAlatImAlA bAlAhelAvalokanam // 17 // evaM jalpana mahAjvarasantaptAGgaH svAganAsa vyAptaH paJcatvamavApa / tarakSaNAta svagRhArarAvApyAM dadu se'jani / * 12 kisI pradezameM rAjagRha nAmakA nagara thaa| usameM jinadatta seTha nAmakA eka zrAvaka rahatA thaa| jinadatta jinendra bhagavAna ke caraNa-kamalarUpI parama bhokSa-sukhake rasAsvAdameM matta madhukarake samAna thA / jinadattakI strIkA mAma jinadatA thA / jinadattAkA saundarya indrANIke saundarya se bhI adhika manohara paa| yaha donoM prANI bar3e pAnandase gRhastha jIvana bitA rahe the| eka dina acAnaka jinadattakA antakAla mA upasthita humA aura jyoM hI usake prAe
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 29 nikalane lage usakI najara apano ramaNIke ramaNIya lAvaNyako ora sasRSNa ho gayI aura vaha aAntarika vyathAke sAtha isa prakAra vicAra karane lagA : __ "yuktizUnya saikar3oM pralApoMmeM koI sAra nahIM hai| puruSoM ke upabhogako saMsArameM do hI vastue~ haiN| eka to prAthamika madakrIr3AoMse malasa aura stana-taTa-paripUrNa sundariyoMkA yauvana aura dUsarA vana / " usake cintanakI dhArA yahA~ Akara hI na rukI / vaha mAge socane lagA--- "yaha jinadattA samasta strI-sRSTi meM manohara hai / guNavatI hai| saMsArake sukhako denevAlI hai| madhurabhASiNI hai aura vilAsameM catura hai| phira bhI maiM isakA bhoga nahIM kara sakA / merA bhAgya pratikUla ho gayA hai| mujhe dhikkAra hai ki maiMne yaha paryAya vyartha hI kho dI ! maiMne pUrvajanmameM jo dustara pApa kiye the aba unhIMkA pariNAma anubhava kara rahA huuN|" ayaM ca "isa prasAra saMsArameM zIta razmi candramA, candana, mAlatImAlA aura ramaNIkA sakliAsa avalokana-yahI to sArabhUta hai !" ___isa prakAra apanI strIke prAdhyAnase pIr3ita jinadattako mahAn jvara ho AyA aura antameM vaha mara gyaa| marakara vaha turanta apane gharake A~ganako bAvar3omeM meMDhaka ho gyaa| *13 tato'nantaraM tasya bhAryA katipaknistasyAmeva bApyAM pAmoyamAmayanArtha mAnada gatA tAvattA vA pUrvabhavasaMsmaraNAt tasyAH sammukho dhAvanAgataH / apa sA tahazanabhayabhItA satI zaunagRhAsyAsaraM viveza / evaM yadA yadA sA strI pratidinaM tadvApyAM gacchati tavA tadA sa sammukho dhAvabAgacchati / evaM prakAreNa mUri dinAni gatAni /
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya tataH katipayavivasastannagarabAjhapradezasyodyAnavane kecita subhadrAcAryanAmAno munayo munizatapaMcakasametA vihArakarma kurvantazcAjagmuH / atha teSAmAgamanamAtreNa tadanaM suzobhitaM jAtam / tadyathA zuSkAzokakadambata bakulAH sajjUrakAzmiA jAtAH puSpaphalaprapallavayutAH shaakhopshaakhaanvitaaH| zuSkAjAkaravApikApramatayo jItAH payaHpUritAH kIDanti sma surAjahaMsazikhinazcakra : svaraM kokilA: // 18 // jAtIcampakapArijAtakajapAsatketakImallikAH pagrinyaH pramukhAH kSaNAdvikasitAH prApumaMthapAstataH / kurvanto madhurasvaraM sulalitaM tadgandhamAghrAya te gAyantIca hi gAyakAH syurapare (sparaparA) bhAtIDazaM tanam // 16 // evaM tanaM phala kusumavirAjamAnamavalokya vamapAlako vismisamanA manasi cintayAmAsa kena kAraNenevaM vanaM sahasA suzobhitaM saMjAtam / tarikAmeSAM munInAmAgamanaprabhAvAt ? kimvA kicivariSTamasya kSetrasya bhaviSyatyevaM na vijJAyate mayA / tabahametAni phalAni rAjJo darzanakaraNAcaM neSyAmi / evaM cintayitvA nAnAviSaphalAni gRhItvA tatpuranarASirA. jadarzanArthamutsukatvena yayo / atha nupasakAzamAgatya praNAma kRtvA tasyAkAlodbhavaphalAnAM varzanamacIkarat / atha tAnyakAlakalAni samAlokya vismitacetA narapatiravocat-are vanapAlaka, kimetAni phalAnyakAle ? sA
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 ! prathama pariccheda 1 31 kayaM sa cAha-bho deva, kimAzcaryaM kathayAmi / kecinmunIzvarA sunizatapaMcakasametA prasmaddhanamAgatAH / tatkSaNAt teSAmAgamanamAtreNa tadvanaM sahasA phalakusumavirAjamAnaM manoharaM saMjAtamiti / * 13 kucha dinoMke bAda jinadattakI patnI jinadattA pAno bharane ke lie usa bAvar3Ipara phuNcii| jinadatta ko dekhakara usa meMDhakakI pUrva bhavakA smaraNa ho AyA aura vaha dor3akara jinadattA ke sAmane yA uchlaa| jinadattA meMDhakako uchalakara sAmane lAte hue dekha Dara gayI aura apane ghara ke bhItara ghusa gyii| isa prakAra jaba jaba jinadattA pAnI bharaneke lie usa bAvar3Ipara pahuMcatI, vaha meMDhaka uchalakara usake sAmane aataa| isa taraha bahuta dina nikala gaye / eka bAra subhadrAcArya nAmake munirAja pAMca sau muniyoMke sAtha vihAra karate hue rAjagRhake bAharI udyAna meM aaye| unake Ane mAtrase vaha udyAna isa prakAra harA-bharA ho prAyA : " sUkhe azoka, kadamba, Ama, bakula aura khajUra ke vRkSoMmeM zAkhAeM phUTa aayiiN| unameM lAla-lAla pahalava, sugandhita phUla aura sundara phala laga Aye / sUkhe tAlAba bAvar3I aura kue pAnIse laharAne lge| unameM rAjahaMsa aura mora krIr3A karane tathA kokilAe~ paMcama svara meM kAkalI sunAne lagIM / . jo jAti, campaka, pArijAta, japA ketakI, mAlatI tathA kamala murajhAye hue the ve saba tatkSaNa vikasita ho gye| inakI sugandhi aura rasake lobhI madhukara inapara madhura guJjana karane lage aura rasa tathA gandha-pAna meM nirata ho gaye / gAyaka bhI idhara-udhara zrutimadhura gIta gAne lage / "
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 32 ] madanaparAjaya 7 vanapAla udyAnako isa prakAra phUlA phalA tathA isakI akasmAt utpanna huI svASavekhakara basA vismita huA vaha socane lagA -- kucha samajha nahIM pA rahA hai, kyA muniyoMke Agamana ke prabhAvase vaha udyAna isa taraha harA-bharA ho gayA hai athavA isa kSetrakA koI kalyANa hone jA rahA hai ? vaha socatA hai - isa samaya surbha ina phaloMko rAjAke pAsa dikhalAne le jAnA caahie| isa taraha soca-vicArake bAda vaha udyAnake vividha phaloMko lekara utsukatA ke sAtha rAjAkI sevAmeM jA phuNcaa| 1 rAjAke pAsa pahu~cakara usane unheM praNAma kiyA aura asamayameM phale hue ve saba phala unake sAmane rakha diye| rAjA ina phaloMko dekhakara AzcaryameM par3a gayA / vaha vandapAla se kahane lagA- are vanapAla, yaha phala binA mausama kahA~se zrA gaye ? vanapAlane kahA- mahArAja, maiM ThIka nahIM kaha sakatA, yaha mAzcaryapUrNa ghaTanA kaise ghaTI ? hAM, pAMca sau muniyoMke saMgha sahita koI munirAja prapane udyAnameM avazya prAye hai / aura merA dhyAna hai ki unake Aneke sAtha hI udyAna tarakAla phala aura phUloMse manohara aura pralaMkRta ho gayA / * 14 evaM dvacanamAtrazravaNAt sihAsanAdutyAya saptapadAni taddizi [-] cakramya paramabhAvena praNAmaM kRtvA sa rAjA sAntaHpuraH saparivAro vandanArthaM vacAla / zratha tadvAsamAkarNya tatpuranivAsinaH sarve zrAvakajanA jinavasa bhAryAdiprabhUtAH zrAvakAGganAH paramabhaktyA vandanArthaM niyaMyuH / tato munisakA samprApya triH parItya gurubhaktipUrvakaM praNamya sarve tatropavivizuH / atha tatrake vairAgyaparAM dIlA prArthayanti sma / eke dharmamAkarNayanti sma / eke gadyapadyastutivacanaH stuti cakrire / eke tAn munInavalokya 'zradya vayaM dhanyA' evaM
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 33 manasi badhire / eke svAtItAmAgata bhavapRcchAM kurvanti sma / evaM yAvattatra lokamahotsado vati tAvattasminnavasare sA jinadattAGganA sammukhaM sthitvA praNamyovAcabhagavana, asmata jinavAsasca kozI gatiH saMjAtA, tat kathanIyaM bhavadbhiH taccha tathA te jJAna haSTayA vilalokire / tataH proca:-he putri, ki kathyate ? kathanaM yogyaM na bhavati / sataH sA'navot-bho bhagavana, kimasmin bhavadbhiH zaGkA kartavyA ? yato'smin saMsAre uttamo jIyo'pyadhamaH syAvadhamo'pyuttamaH syAt / atha te prAhu:-he putri, yayevaM tattava bhartA svagahAGgaNavAyAM daduro bhuusvaa''ste| __ * 14 jaise ho rAjAne vanapAla ke mukharo muniyoMke AgamanakA samAcAra sunA vaha tatkAla siMhAsanase uTha baiThA aura usa dizAmeM sAta kadama Age calakara munirAjoM ko bhAvapUrvaka namaskAra kiyA ! isake pazcAt vaha antaHpura aura apane parikarake sAtha muni-vandanAke lie cala par3A / jara pura-vAsiyoM ko patA calA ki rAjA munibandanAke liye jA rahe haiM to puravAsI samasta zrAvaka aura jinadattApramukha zrAvikAe~ bhI bhaktise gadgada hokara muni-darzanake lie cala dii| muniyoMke nikaTa pahu~cate hI sabane unheM bhaktipUrvaka praNAma kiyA / tIna pradakSiNA kI aura namaskAra karake yathAsthAna baMTha gye| upasthita zrAmaka-zrAvikAmoM meM se koI virAga-dIkSAkI prArthanA karane lge| koI dharma-carcA sunane lge| koI gadya-padyamaya stavanoM se stuti karane lge| koI munidarzana kara apaneko dhanya-dhanya kahane lge| koI apane atota bhava pUchane lge| vahA~ isa prakAra jana-samUha Ananda lAbha le hI rahA thA ki aise samaya jinadattAne munirAjako praNAma kiyA aura kahane lagI. - -
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 ] madanaparAjaya mahArAja, kRpAkara batAiye, hamAre svAmI jinadatta kisa paryAyameM pahuMce haiM ? ___ munirAja avadhi jor3akara kahane lage- he putri, kyA batAve ? kucha kahate nahIM bntaa| jinadattA kahane lagI-mahArAja, isa sambandha meM Apa bilakula zaTTA na kreN| kyoMki saMsArameM pariNAmoMke vaza uttama jIva bhI adhama ho jAtA hai aura adhama bhI uttama ho jAtA hai| munirAjane kahA-putri, yadi tumhArI aisI samabha. haiM, to yaha jAno ki tumhArA pati tumhAre gharake A~ganako bAvar3ImeM meMDhaka huA hai| * 15 tadAkaNyaM sA vismitamanasA cintayAmAsaavazyamidaM satyam / yatastadvApyAM pratidinaM mama sammukho dhAvannAgacchati yo dadhuraH ca eva mama bhartA bhavati / yato nAnyathA munibhASitamiti / evaM cintayitvA bhUyo'pi muni prch| tadyathA vazIkRtendriyagrAmaH kRtajJo binayAnvitaH / niSkaSAyaH prasannAtmA samyaghaSTimahAzuciH // 20 // avAlurbhAvasampanno nityaSaTakarmatatparaH / vratazolatapovAjinapUjAsamudyataH // 21 // nvniitsuraamaaNsmdhuudumbrpnyckaiH| anantakAyakAjJAtaphalAdinizibhojanaH / / 22 / / prAmagorasasampRkta viralaiH puSpito (tau) vanaiH / vadhyahadvitayAtItapramukharujjhito'zanaH / / 23 / / (yugmam) paJcANuvatasaMyuktaH paapbhiirudyaanvitH| evaMvidhazca me bhA bheko'bhUt sa kathaM prabho / / 24 / / (kulakam)
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 35 sapachatvA munayaH procuH-he putri, yuktamidamukta bhavasyA / parantu yadyapi jIvasya paramazrAvakaguNAH santi, tathApyantakAle pArazo buddhirutpadyate tAzI gatirbhavati / * 15 munirAjako bAta sunakara use bar3A vismaya huaa| vaha socane lago, munirAjakA kathana avazya ho satya hai / ayoMki usa bAvar3I meM pratidina jo meMDhaka uchalakara mere sAmane AtA hai, vahI mere pati hone caahie| munirAja kadApi mithyA nahIM kaha skte| isa prakAra socakara vaha punaH munirAjase bolI-'mahArAja, mere patideva jitendriya the, kRtajJa the, vinIta the, mandakaSAyI the, prasannAtmA be, samyagdRSTi the aura mahAn pavitra the / ve zraddhAlu the, bhAvuka the, nirantara SaTkarmaparAyaNa the| vrata, zola, tapa, dAna aura jinapUjAmeM udyapta rahate the| makkhana, madya, mAMsa, madhu, pAMca udambaraphala, anantakAya, ajJAta phala, nizi bhojana, kacce gorasameM mizrita dvidalabhojana, puSpita cAvala aura do Adi dina ke siddha hue bhojanake nyAgI the| pAMca aNuktoMkA pAlana karate the| pApase Darate the aura dayAlu the / isa prakAra vratI-tapasvI bhI mere pati mara kara meMDhaka hue ! mahArAja, zrApa batalAie, isakA kyA kAraNa hai ?" munirAja kahane lage -putri, tuma ThIka kahatI ho! para bAta yaha hai ki bhale hI kisI vyaktimeM samasta zrAvakocita guNoM kA sadbhAva ho, parantu mRtyuke samaya usake jisa prakArake pariNAma rahate haiM usI koTikA gatibandha humA karatA hai| *16 atha sAprovAca-bho bhagavan, tanme nAthasyAnta. kAle kohayo bhAvaH samutpannaH ? atha te avanti sma-he putri, sa jinadatto mahAjvarasaMpoDito'ntakAle tadeva vArttana(tayA) mRtvA nijagahAGgaNavAyA baro'bhUt / tataH sA'bravIt-he
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya svAmina, yadyevamantakAle bhApa: mAraNaM sarika bAda sAgAradharmAcaraNaM vyartham ? tadAkarNya te munayo vihasya proca:-he putri, na bhavatyevam / na bhAvo bhyartho na vA''dharaNam / tacchaNu / yasya hi jIvasya zubhadharmAcaraNavartamAnasyApyantakAle yadi kathamadhyazubho bhAvaH samutpadyate, tatastadbhAvavazAt tAdRzIM gati prApnoti / tataH svalpataraM bhuktvA paJcAcchubhagati labhate / yataH sthiticchedo'sti paraM gaticchevo nAsti / ata eva nobhayaM vyartham / tattava bhartA'sau jinadataH katipayadivasardaSu ratve nivRtte devagati prApsyati / evaM munivadhanaM zrutvA muni praNamya sA jinadattA svagRhamAyayo / ato dharma bramaH bharaNe yA matiryasya sA gatirbhavati dhra vam / yathA'bhUjjinavattAkhyaH svAGganArtena varturaH / / evamuktvA tasya kRmirUpasya paMcanamaskArAn dii| tataH zona SoDaze svarge devojani / aso'haM bravomi bhyarthamAta na karttavyamA ttiyaMggatibhaMvet / yathA'bhUddha masenAkhyaH pakke carike kRmiH // * 16 munirAjako bAta sunakara jinadattA phira prazna karane lgii| usane pUchA- mahArAja, anta samaya mere patike mana meM kyA bhAva udita huA thA? munirAja kahane lage-putri, jinadatta apane antima samaya meM mahAn jvarase pIr3ita huprA .aura tumhArA iSTa viyogajanya prArtadhyAna karate-karate hI usakA prANa-pakherU ur3a gyaa| isa kAraNa hI vaha tumhAre A~ganako bAvar3ImeM meMDhaka paryAya meM utpanna huA hai| ___ munirAjakA uttara sunakara jinadattAne phira pUchA-mahArAja, jaba anta samayake bhAvoMke anusAra hI gatibandha holA hai to zrAvakoM
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 37 ko gRhasthadharmakA pAlana karanA vyartha hI hai-ve jIvanabhara gRhasthadharmako sAdhanAmeM na jhalasa kara kyoM na anta samaya ho apane pariNAmoMko vizuba rakhakara sadgatika vAda kareM? bhinnatAkI gAta sunakara munirAja mandasmitapUrvaka kahane lage-putri, yaha bAta nahIM hai / na bhAva vyartha haiM aura na hI jIvanakI pAcaraNa-sAdhanA / suno ! jo jIva jIvanabhara zubha dharmAcaraNa karatA rahatA hai aura anta samaya kadAcit usake mana meM azubha bhAva pAtA hai to usa azubha-bhAvake kAraNa use azubha gatimeM hI janma lenA par3atA hai| vahA~ thor3e samaya taka karmaphala bhogane ke pazcAt use zubhagati mila jAtI hai| kyoMki baMdhI huI gati kI sthiti meM to antara ho jAtA hai, lekina mUlagatimeM antara nahIM AtA / isalie na anta samayake bhAva hI vyartha haiM aura na jIyanakI sadAcAra-sAdhanA hii| tumhArA pati bhI kucha hI dinameM meMDhaka paryAya chor3akara deva ho jaaygaa| isa prakAra munirAjakA kathana sunakara jinadattAne unheM bhaktipUrvaka praNAma kiyA aura vaha apane ghara calI prAyo / munirAja candrasena kahane lage, maiMne isIlie kahA hai :"maraNe yA matiryasya sA gatirbhavati bhavam / / yathA'bhUjjinadattAtmaH svAGganAsena ddurH||" / "maraNake samaya jisake jaise pariNAma hote haiM usake anusAra hI gati-bandha huA karatA hai| jisa prakAra jinadatta apanI strIke prArtadhyAnake kAraNa meMDhaka huaa|" isa prakAra kathA sunAkara munirAjane usa kakar3oke koTa ko paJcanamaskAra mantra sunAyA aura vaha marakara solahaveM svarga meM devarUpase utpanna ho gyaa| rati makara bajase kahane lagI-deva, maiM isIlie kahatI hU~ :
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ 38 ] madanaparAjaya "vyarthamAta na karttavyamA tiryaggatirbhavet / yathA'mUddha masenAsyaH pakve carvArake kRmiH / / " "niSprayojana Ata dhyAna nahIM karanA cAhie / kyoMki AsadhyAna ke kAraNa pazu-paryAyameM janma lenA par3atA hai| jisa prakAra prAdhyAna karanese hemasena muni pake hue kharabUjAke kIr3A bane / " * 17 evaM zrutvA mahAkopaM gatvA kAmaH provAca-he duzvAriNi, kimanena prapaMcoktana ? yattvayA racitamasti tatsarva mayA jJAtam / zokenAnena mAM hatvA svayAbhyA bhA hRSi cintito'sti / yataH strINAmekato ratirnAsti / ukta'ca yataH "jalpanti sArdhamanyena pazyantyanyaM savibhramA: / hRdgataM cintayantyanyaM na strINAmekato ratiH // 22 // nAgnistRpyati kASThAnAM nApagAnAM mahodadhiH / nAntakaH sarvabhUtAnAM na pusAM vAmalocanAH / / 23 / / vaJcakatvaM nRzaMsatvaM caJcalatvaM kuzIlatA / iti naisargikA doSA yAsAM tA: sukhadAH katham / / 24 / / " tathA ca"vAci cAnyanmanasyanyat kriyAyAmanyadeva hi / yAsAM sAdhAraNa strINAM tAH kathaM sukhahetavaH // 25 / / " anyacca"vicaranti kuzIleSu lakSayanti kulakramam / na smaranti guru' mitraM pati putraJca yoSitaH // 26 / / devadaityoragavyAlagrahacandrArkaceSTitam / jAnanti ye mahAprAjJAste'pi vRtta na yoSitAm // 27 / /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA ca prathama pariccheda [ 39 "sukhaduHkhajayaparAjayajIvitamaraNAni ye vijAnanti / muhyanti te'pi nUnaM tatvavidazceSTite strINAm ||28|| jaladhenapAtrANi grahAdyA gaganasya ca / yAnti pAraM na tu strINAM duzcaritrasya kecana ||2||" tathA ca "na tat kruddhA harivyAghravyAlAnalanarezvarAH / kurvanti yat karotyekA nari nArI niraGakuzA // 30 // " pratyacca " etA hasanti ca rudanti ca vittahetovizvAsayanti ca naraM na ca vizvasanti / tasmAnnareNa kulazIlaparAkrameNa nAryaH zmazAnaghaTikA iva vajrjanIyAH // 31 // " * 17 rati mukhase yaha vivaraNa sunakara kAmako bar3A krodha zrAyA aura vaha kahane lagA-- zrarI duzcaritre, adhika kyoM baka rahI hai ? jo prapaMca tUne taiyAra kiyA hai use maiM khUba samajhatA hU~ / isa zoka mujhe mArakara tU dUsarA pati karanA cAhatI hai ! striyA~ bhalA kaba ekase prema kara sakatI hai ? kahA bhI hai : "striyA~ ekake sAtha bAta karatI haiM, dUsareko vilAsapUrvaka dekhatI haiM aura manameM kisI tIsarekA hI dhyAna karatI rahatI haiM / ye eka vyakti se sneha nahIM kara sakatIM / " "jisa prakAra agni kAThake Dherase tRpta nahIM hotI, samudra nadiyoMse tRpta nahIM hotA, kAla prANiyoMse tRpta nahIM hotA, usI prakAra striyAM bhI puruSoM se tRpta nahIM ho sktiiN|
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4. ] madanaparAjaya vaJcakatA, nuzaMsatA, caMcalatA aura kuzIlasA- ye doSa striyoM meM nisargase pAye jAte haiN| phira striyA~ sukhada kaise ho sakatI haiM ?" aura "jinako vAraNo meM kucha anya hotA hai, manameM kucha anya rahatA hai tathA karmameM kucha anya ho rahatA hai ve striyA~ sukhadAyI kaise ho sakatI haiM ?" aura bhI kahA hai.. "striyA~ kuzIloMke sAtha vicaraNa karatI haiN| kula Rma kA ulaghana karatI haiM aura guru, mitra, pati tathA putra kisIkA bhI dhyAna nahIM rkhtiiN| jo mahApaMDita deva, daitya, sAMpa, vyAla, graha, candra aura sUryakI gatividhike parijJAtA haiM ve bhI striyoMkA prAcAra nahIM jAna paate|" pratha ca "o tattvajJAnI sukha-dukha, jaya-parAjaya aura jIvana-maraNake tatvako samajhate haiM ve bhI striyoM ke vyavahArase ThagAye jAte haiN| jalayAna samudra ke eka chorase dUsare chorataka pahu~ca jAte haiM aura graha Adi aakaashke| parantu striyoMke duzcaritrakA pAra koI bhI prApta nahIM kara sktaa|" maura-- "kruddha hue siMha, vyAghra, vyAla, agni aura rAjA bhI utanA aniSTa nahIM karate jitanA eka Rddha niraGakuza nArI manuSyakA kara sakatI hai / " evaJca "striyA~ dhanake hetu haisatI haiM aura rotI haiM / manuSyako vizvAsI banA detI haiM, lekina svayaM vizvasta nahIM hotii| isalie kulIna, suzIla aura parAkramI manuSyako cAhie ki yaha zmazAnake ghar3oM ke samAna inakA parityAga kara de|"
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 41 * 18 evaM tasya kAmasya dAruNaM vacanamAkaNyaM ratirabravIt bho nAtha, satyamidamukta bhavatA / paraM kintu yuktAyuktazo na bhavati / uktaJca yataH "kauzeyaM kRmijaM suvarNamupalAddUrdhvA ca golomataH pAttAmarasaM zazAGka udadherindIvaraM gomayAt / kASThAdagniraheH phaNAdapi maNigopittago (to) rocanA kAyaM svaguNodayena guNino gachanti kiM janmanA ||32|| " tattvAM vaJcayitvA pho'nyo bhartA'smAkamasti ? tasvayA etadvaktavyaM mamopari bUthoktam / * tadvacanaM zrutvA prItiH provAca- he sakhi yatra vaktavyaM tadanenoktam / tadidAnoM ki vathA'nena prokta ena ? yatastvayaMvAtmanaH sandehaH kRtaH / "mUrkherapakvayozca mahAlApa (ve ) catuSphalam / bAcAM vyayo manastApastADanaM duHpravAdanam / / 25 / / anyacca "durAgrahaste vidvAn puMsi karoti kim / kRSNapASANakhaNDeSu mArvabAdha na toyadaH || 26 // tatsvadoSanAzAya gaccha / uktaJca yataH" adyApi nojjhati haraH kila kAlakUTa kUrmo birbhAta dharaNIM khalu pRSThabhAge / ambhonidhirvati duHsahavADavAgni maGgIkRtaM sukRtinaH paripAlayanti / / 33 / / "
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 ] madanaparAjaya tathA camAtaMNDAnvayajanmanA kSitibhRtA cANDAlasevA kRtA rAmeNA vikrameNa gahanAH saMseSitAH kandarAH / bhomAyaH zazivaMzajena pavaravainyaM kRtaM rakavat svA'bhASApratipAlanAya puruSaH kiM ki na cAGgI kRtam // 27 // evaM sakhIcacanamArya ratiramaNI kAmaM praNamya nirgranthamArgeNa nirgatA / tadyayAyathendurekhA gaganAdvinirgatA yathA hi gaGgA himamabinodharAs / kaddhAyathebhAta kariNI vinirgatA ratistathA sA madanAdvinirgatA // 28 // * 18 makaradhvajake isa prakAra dAruNa vAkya sunakara ratine kahA-nAtha, prAya Thoka kahate haiM, para pApako ucita-anucitakA viveka nahIM hai / kahA bhI hai : "rezama kIr3oMse banatA hai, suvarNa pattharase nikalatA hai, dUba goromase paidA hotI hai, kamala kIcar3ase utpanna hotA hai / candramA samudrase janma letA hai, nIlA kamala gobarase prakaTa hotA hai, agni kAThase nikalatI hai, mariNa sApake phaNase utpanna hotA hai, aura goro. cana gopittase prakaTa hotA hai / isa prakAra mUlyavAn padArtha apanIapanI prakaTa vizeSatAoMke kAraNa mUlyavAn samajhe jAte haiM / janmase koI mUlyavAn nahIM bntaa|" rati kAma se kahatI hai. nAtha, ThIka isI prakAra akhila strIsRSTi dUSita nahIM kahI A sakatI aura isIlie mujhe bhI prApako isa koTimeM nahIM rakhanA caahie| Apa hI batalAie, mApako chor3a
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [ 43 kara aura kise maiM apanA pati banAnA cAhatI hUM ? isalie Apane jo mere Upara yaha lAJchana lagAyA hai, usakA koI artha nahIM hai / makaradhvajakI bAta sunakara prIti kahane lagI-sakhi, vAstavameM inhoMne bahuta hI anucita bAta kahI hai| lekina aba isa vyartha ke vivAdase kyA matalaba ? phira sakhi, tumhIne to apane Upara sandeha kiyA / dekho-- "kaccI samajhake mUoMke sAtha bAta karane ke cAra hI pariNAma haiM --vANIkA dayama, manastApa, tAr3ana aura bakavAda / " "jo puruSa durAgrahI hai usake manako koI bhI vidvAn badala nahIM sktaa| jisa prakAra meSa kAle pattharoMko jarA bhI mRdu nahIM kara sakate / " prIti kahane lagI-sakhi, calo, aba patidevakI prAjJAkA pAlana karake apane pApakA prAyazcita kara iAleM / kahA bhI hai :- . __ "mahAdevajI aba bhI kAlakUTakA parityAga nahIM kara rahe haiN| kanchapa pAja bhI apanI pIThapara pRthvIkA bhAra uThAye hue hai / aura samudra adyAvadhi duHsaha bar3avAnala sameTe hue hai| Thoka hai, kartavyaniSTha manuSya aGgIkRta kAryako sadaiva pUrNa karate haiM / " tathA--- 'sUryavaMzI rAjA harizcandrako cANDAla kI sevA karanI pdd'ii| adbhuta parAkramI rAmako parvatoMko kandarAe~ chAnanI par3IM / aura bhIma Adika candravazI narezoMko raGkake samAna dInatA dikhalAnI pdd'ii| ThIka hai, apano bAta ke nirvAhake lie mahAn puruSoMne bhI kyA-kyA anIsita kArya nahIM kiyA ?" isa prakAra apanI sakhokI bAta sunakara ratine kAmako praNAma kiyA aura vaha jinarAjake pAsa jAne ke lie AryikAkA ghecha banAkara nikala pdd'ii|
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ n] madanaparAjaya "rati kAmake nikaTase isa prakAra nikalI jisa prakAra candrarekhA AkAzase nikalatI hai, gaGgA himAcala se nikalatI hai, aura hathino kruddha hAyoke pAsase calI jAtI hai / " ___* 19 evaM sA ratiramaNI yAvattana nigranthamAgaNa gacchati, tAvat kAmarAjasya sacivo mohaH sammukhaH prAptaH / atha tena mohena tAM ratiramaNomatikSINAM cintAparipUrNA iSTavA vismitamanAH sa mohaH provAca-he vevi, asmin viSame mArge kuto bhavatIbhirAgamanaM kRtam ? evaM tena pRSTA satI sA ratiramaNI sakalavRttAntamakathayat taccha svA moho'nadhIta-hai deSi, yavA sajvalanena vijJaptikA preSitA tadetatsavaM mayA mAtam / tadahaM tenaiva sainyamelanArtha preSitaH / tad yAvadAgamijyAmi tAvat sa na shte| tadetatyuktaM kRtaM tena / sato ratirAha-bho moha, viSayavyAptA ye bhavanti te yuktAyukta kicima jAnanti / uktaJca yatta: "kimu kuvalayanevAH santi no nAkanAryastridazapatirahalyAM tApasI yat siSeve / hRdayatRNakuTIre dIpyamAne smarAgnA vucitamanucitaM vA vetti kaH paNDito'pi // 34 // " anyacca, sA sidazyaGganA jinanAthaM vaMcayisvA'nyeSAM nAmapRcchAmapi na karotyevaM svaM jAnAsi / taski paravArAbhilASaM (SaH) kattuM sampate ? ukta ca yata: "prANanAzakarA proktA paramaM vairakAraNam / lokadvayaviruddhA ca pararAmA, tatastyajet // 35 // " sathA ca
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama pariccheda [45 "bhavasya bIjaM narakasya dvAramArgasya dIpikA / zucAM kandaH kalemUlaM pararAmA, tatastyajet / / 26 // " anyacca"sarvasvaharaNaM bandhaM zarIrAvayavacchidAm / mRtazca narapora labhate gAranArikA: / / 10 / / napuMsakatvaM tiryaktvaM daurbhAgyaJca bhave bhave / bhavennarANAM mUDhAnAM pararAmAbhilASata: // 31 // dattastena jagatyakIttipaTaho gotre maSokUrcaka zcAritrasya jalAliguNagaNArAmasya dAvAnalaH / saMketaH sakalApadAM zivapuradvAre kapATo dRr3haH kAmAta styajati pratodakabhidA (5) svastroM parastrIM na yaH // 32 // " 16 jaise ho rati nirgrantha-mArgase jA rahI thI, makaradhvajake pradhAnasaciva moha usake sAmane A gye| mohane dekhA ki rati bahuta hI kSINa ho gayo hai aura cintita bhI hai ratiko isa prakArako avasthA dekhakara use bar3A vismaya huA aura vaha ratise kahane lagAdevi, Apane yaha viSama mArga kisalie aGgIkAra kiyA hai ? mohakI bAta sunakara ratine usake sAmane samasta ghaTanA-caka jyoMkA syoM rakha diyaa| ratikI bAta sunakara mohane kahA-devi, jisa samaya saMjvalanane apanI vijJapti sunAyI thI maiM usI samaya bhAMpa gayA thA ki Age isa prakArakA ghaTanAcakra clegaa| maiM bhI mahArAja makaradhvaja kI prAjJAnusAra sainya taiyAra karaneke lie gayA thA aura lauTakara hI na A pAyA ki mahArAjane Apake lie isa prakArako anucita AjJA de DAlI ! mohakI bAta sunakara ratine kahA-moha, jo viSayI hote haiM unheM ucita-anucitakA viveka nahIM hotaa| kahA bhI hai :
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4] mavanaparAjaya "kyA svarga meM kuvalaya ke samAna kamanIya netravAlI devAGganAeM nahIM poM jo indrane tapasvinI pratisyAkA satIsva-bhaMga kiyA ? ThIka hai, jaba hRdayakI tRNa-kuTIrameM kAmAgni dahakane lagatI hai to acchA vivekaniSTha bhI viveka-buddhi kho baiThatA hai|" rati mohase kahatI gayI-pApa bhI isa bAsase anabhijJa nahIM haiM ki mukti-rapA jinanAyako chor3akara anya kisIkA nAma taka nahIM sunanA caahtii| phira samajhameM nahIM AtA ki prANanAtha dUsarekI strIke lie kyoM itane lAlAyita haiM ? sunie, parastrI-sevana kitamA bhayaMkara hai: "nItividoMkA kathana hai ki parastrI prANoMkA nAza karanevAlI hai, ghora virodhakA kAraNa hai aura donoM lokameM anupasevya hai / isalie manuSya paradArAkI cAha kabhI na kre|" pratha ca "parakIyA nArI saMsAra-bhramaNakA kAraNa hai, narakavArake mAgake lie dIpikA ke samAna hai aura zoka evaM kalahakA mUla kAraNa hai / isalie manuSya ko cAhie ki vaha paradArAko bAha kabhI na kare / jo paradArAse anucita sambandha rakhate haiM, unakA sarvasvasaka china jAtA hai / ve bA~dhe jAte haiM, unake zarIrake aGga chede jAte haiM aura marakara ve pora narakameM jAte haiN| jo mUr3ha manuSya parakIya strIko kevala cAha saka karate haiM ve janma-janmAntarameM napuMsaka hote haiM, tiryaJca hota haiM aura daridra hote haiN|" 20 evaM tasyA vacanamAkarNya mohamallastA prati[sa] prapaMcamabocata-he devi, yuktamidamukta bhavatIbhiH / paraM kintu yasya yathA bhavitavyamasti tadanyathA na bhavati / uktaM ca yataH "bhavitavyaM yathA yena na tadbhavati cAnyathA / nIyate tena mArgeNa svayaM vA tatra gacchati // 36 //
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ : prathama pariccheda [ 47 nahi bhavati yatra bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinApi yatnena / karatalagatamapi nazyati yasya ca bhavitavyatA mAsti // 37 // " tato ratiruvAca - bho moha tadadhunA ki karttavyam / tatkathaya / ahaMcet tvayA saha bhUyopyAgamiSyAmi tammAM dRSTyA sa kAmo'tikopaM yAsyati tatvaM gaccha he mAgami vyAmi / mohaH prAha he vevi, yuktametanna bhavati / bhavatIbhiravazyamAgantavyam / ratirAha bhI bhIha, tvaM tatra mAM novA kiM tAvat prathamaM bhaviSyasi ? sa mohaH prAha uttarAdusaraM vAkyaM vadataH samprajAyate / suSRSTiguNasampannAd bIjAddbIjamivAparam // 66 // evamuktvA ratiramaNyA saha kAmapArzve samAgato mohaH / iti ThakkuramA indadevastuta jina (nAga) devaviracite smaraparAjaye saMskRtabandha atAvasthAnAmaprathamaparicchedaH / 1 // * 20 rasikI isa prakAra vistRta bAta sunakara mohamallane kahA - dekhi, Apa bilakula ThIka kaha rahI haiM, lekina bhavitavyatA anyathA nahIM ho sakatI / kahA bhI hai : "jisakI jaisI bhavitavyatA hotI hai vaha hokara rahatI hai| aura vaha bhI usI rUpa meM hotI hai, anyathA nahIM / manuSya yA to bhavi tavyatA ke rAste para khIMca liyA jAtA hai yA vaha svayaM ho usa rAste se prayANa karatA hai / jo bhaviSya nahIM hai vaha kabhI nahIM hotA aura jo bhavitavya hotA hai vaha anAyAsa bhI hokara rahatA hai / yadi bhavitavyatA nahIM hai to hameloka rakhI huI vastu bhI vinasa jAtI hai / "
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ 46 ] madanaparAjaya isake pazcAt ratine kahA- moha, tuma yaha batAo ki maiM isa samaya kyA karU ? yadi maiM loTakara tumhAre sAtha calU~ to prANanAtha mujhe dekhakara bahuta nArAja hoMge / isalie tuma clo| merA lauTanA aba ThIka nahIM hai / mohane kahA- devi, yaha na hogA / Apa avazya hI mere sAtha lauTa calie / ratine kahA- moha, bhApa mujhe prANanAtha ke pAsa le jAkara kyA kaheMge ? mohane kahA- devi, isa sambandha meM Apa kyoM cintA karatI haiM ? "jisa prakAra acchI varSAke samaya boye gaye bIjase maura bIja paidA hotA hai, usI prakAra praznakartA ke uttara se vArtAlApakI paramparA cala par3atI hai|" isa prakAra moha rasiko sAthameM lekara kAmake nikaTa jA pahuMcA / isa taraha Thakkura mAindadeva dvArA prazaMsita jina (nAma ) - deva-viracita saMskRtabaddha smaraparAjaya meM zrutAvasthA nAmaka prathama pariccheda sampUrNa huA / --3q-----
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIyaH paricchedaH *1 tato'nantaraM ratiramaNImahitaM mohamAlokya lajjayA sa tUSNoM tasthau / tadA mohaH provAdha-bho deva, kimetadusukasvaM kRtam / yAvadahamAgamiSyAmi tAvatvaM ma sahase ? anyacca, ki kena kvApi svabhAryA dUtatvaM preSitAsti ? athavA tasmin viSame nigrantha pArge jinanAthasthAnapAlakA ye santi yadi mApAdyate tadA''smanaH strohatyA bhavediti / anAlaya, manikhyAna hA sAt : at strayA mayA binA dumantro'yaM kRtaH / anyacca gohatyA yugamekaM syAt, strIhatyA ca ctuyuge| yatihatyA nu karUpAnte, RNahatyA na zuddhadhati / / 1 / / ukta'ca yasa:-- "durmantrAgna pativinazyati yatiH saGgAt suto lAlanAd vipro'nadhyayanAt kulaM kutanayAcchIlaM khalopAsanAt / maMtrI cApraNayAt samRddhiranayAt snehaH pravAsAzrayAt strI madyAdanavekSaNAdapi kRSistyAgAt prAmAdAddhanam // 1 // " ata eva sacina vinA svAminA mantro na kartavyaH / evaM tasya mohasya vacanamAkaNya kAmoAbIta-bho moha, kimanena bhariprokta na ! yatkAryArtha preSitastvaM tatvayA kIrasaM
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 50 ] kRtam ? taskathaya / mohaH prAha-deva, yatkAryArthaM tvayA pra eSito'haM tanmayA sakalasainyamelana mevaMvidhaM kRtaM yathA sA viddhaGgA tathaiva rAmati / uca sa jinarAjastava sevAM yathA karoti tathopAyo mayA racitaH / etadvacanamAkaNyaM smaro'vocat moha, satyamidamukta' bhavatA / tadevaM kartuM tvayA zakyate / moha grAha-deva, prahamiti stutiyogyo na bhavAmi / yanmayA svAmikAyaM kriyate sa svAminaH prabhAvaH / yata ukta madanaparAjaya "zAkhAmRgasya zAkhAyAH zAkhAgraM tu parAkramaH / yat punastIryate'mbhodhiH prabhAvaH prAbhAvo hi saH // 2 // " pranyacca "yadveNuvikalIkaroti taNi tanmAruta sphUrjitaM - bhekazcumbati yadbha ujaGgavadanaM tammantriNaH sphUrjitam / caitre kUjati kokilaH kalataraM tat sA rasAladrumasphUrtirjalpati mAdhyaH kimapi tanmAhAtmyametad guroH // 3 // " athavA zrImatAM kimasAdhyamasti ? ukta ca yataH"sarpAn vyAghrAn gajAn siMhAn dRSTvopAyairvazIkRtAn / jineti kiyatI mAtrA dhImatAmapramAdinAm // 4 // " tathA ca "baraM buddhirna sA vidyA, vidyAyA dhIrgarIyasI / buddhihInA vinazyanti yathA te siMhakArakAH // 5 // " etadvacanaM zrutvA kAmaH prAha-bho moha, kathametat ? sa moho'bravIt 1
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ dvitIya pariccheda ] * 1 makaradhvajane jaise hI ratike sAtha vApisa pAye hue mohako dekhA vaha lajjAse lAla-lAla ho gayA aura usake mukhase eka zabda bhI na nikalA / itane meM mohane makaradhvajase kahA- mahArAja, zrApane yaha kaisA anucita kArya kiyA hai? Apa itane adhIra ho gaye ki mujhe lauTakara kApisa bhI na jAne diyA ? phira svAmin kyA kisIne ko apanI patnIko dUta banAyA hai ? aura kyA Apako itanA bhI nahIM mAlUma hai ki nitya-mArga kitanA viSama hai ? kadAcit isa mArga se jAtI huI ratiko mukti-sthAna ke saMrakSaka hatyA kara dete to isa mahat zrAtma-hatyA ke pApakA kauna bhAgI hotA ? saMsAra bhara meM jo tumhArA apayaza phailatA vaha alg| isalie merI anupasthiti meM tumane Thoka mantra nahIM kiyaa| kahA bhI hai : '-- "anucita parAmarzase rAjA naSTa ho jAtA hai| parigraha se yati naSTa ho jAtA hai| lAr3a karanese putra naSTa ho jAtA hai / adhyayana na karane se brAhmaNa naSTa ho jAtA hai| kuputra se kula naSTa ho jAtA hai / durjanasaMsargase zola naSTa ho jAtA hai| snehake na honese maMtrI naSTa ho jAtI hai| anItise samRddhi naSTa ho jAtI hai / paradezameM rahanese sneha TUTa jAtA hai / madyapAnase strI dUSita ho jAtI hai| dekha-bhAla na rakhanese kheto naSTa ho jAtI hai| tyAgase aura prabhAvase dhana vinasa jAtA hai " [ 51 mohane kahA isalie rAjA kA karttavya hai ki vaha vinA mantrIke kadApi mantra kare / - mohakI bAta sunakara makaradhvaja kahane lagA- are moha, vArabAra eka hI bAta kyoM duharA rahe ho ? tuma jisa kAma ke lie bheje gaye the use tumane kaMsA kiyA ? pahale yaha batAyo / moha uttara meM kahane lagA-- svAmin Apane mujhe jisa kAryasaMnyasaMmelana - ke lie bhejA thA, vaha kArya meM kara cukaa| sAtha hI
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ 52 ] isa prakArakA bhI prayatna kiyA hai ki jisase mukti strI ApakI ho patnI bne| isake atirikta maiMne isa tarahakI yuktikA prayoga kiyA hai ki ulTe jinarAja Apako hI sevA kregaa| mohakI bAta sunakara makaradhvaja bahuta prasanna huA aura kahane lagA- bhoha, tumane ThIka kahA hai / yaha kAma tumhAre sivA aura kauna kara sakatA hai ? , moha bolA- deva meM isa prakAra prazaMsAkA pAtra nahIM haiM / ApakA jo kArya mujhase bana par3atA hai, vaha saba Apake prabhAvase / kahA bhI hai - madanaparAjaya "chAnara vRkSako zAkhA prazAkhAoMtaka hI uchalakara apanA parAkrama dikhalA sakatA hai / yadi vaha samudra pAra karatA hai, to isameM prabhukA ho prabhAva samajhanA cAhie, vAnarakA nahIM / " moha kahatA hai - svAmin ThIka yahI bAta mere sambandhakI hai / tathA "dhUli yadi sUryako Dhaka detI hai to isameM dhUli kI vizeSatA nahIM yaha to vAyukA vikrama hai| isI prakAra yadi meMr3haka sapakA mu~ha cUmatA hai, yaha bhI mantravidko kuzalatA hai / aura caMtameM kokila jo kalagAna karatI hai, vaha bhI grAmravRkSoMke majarita honekA pariNAma hai / vaise ho mujha jaisA mUr3ha jo bAta kara rahA hai isameM bhI gurukA mAhAtmya hI kAma kara rahA hai / " athavA buddhimAn puruSa kyA nahIM kara sakate ? kahA bhI hai:"jaba manuSya sarpa, vyAghra, gaja aura siMhako bhI upAyoMse vazameM kara lete haiM to jAgarUka buddhimAn puruSoMke lie jinadevako zrAdhIna karanA kyA kaThina cIja hai ?" aura bhI kahA hai : - "baraM buddhirna sA vidyA vidyAyA ghogarIyasI / buddhihonA vinazyanti yathA te siMhakArakAH // " 1
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 53 "buddhi vidyAse adhika guru hai-mahat hai| buddhihIna manuSya usI taraha vinasa jAte haiM jaise siMha banAnevAle ve tIna paMDita / " ___ makaradhvaja isa bAtako sunakara mohase kahane lagA-moha, yaha bAta kisa prakArako hai ? moha kahane lagAH 2 athA'sti kasmizcita pradeze pauNDavarddhanaM nAma nagaram / tatra ca zilpi(lpa)kAraka-citrakAraka-gikasutamantrasiddhAzceti catvAri mitrANi svazAstrapAraGgatAni sandhyAsamadhe ekatropavizya parasparaM sukhagoSThI kurvanti sma / evaM teSAM catue~ mitratvavartamAnanAM katipadivasaH zilpi(lpa) kAreNa sandhyAsamaye tAMstronAiya ekatropavizya vacanametadabhihitam-graho, yavahaM bhaNiSyAmi tavayaM kariSyatha ? tavA taccha tvA te ayaH proca:-bho mitra, taba vacanaM kAmAna kurmoM ayam ? ukta ca yata:-- "mitrANAM hitakAmAnAM yo vAkyaM nAbhinandati / tasya nAzo (zaM) vijAnIyAt yadbhaviSyo yathA mRtaH / 6 / " atha zilpi (lpa)kAro'vocat-kathametat ? te proca:-- * 2 kisI pradeza meM pauNDravardhana nAmakA nagara thA / isa nagara meM apane-apane zAstrameM pAraMgata cAra mitra rahate the / unameMse eka zilpakAra thA, eka citrakAra thA, eka variNA-putra thA aura eka mantrazAstrakA jAnakAra thaa| cAroM mitra pratidina sandhyA-samaya eka sthAnapara baiThakara vinoda-goSTho kiyA karate the| kucha dinoMke pazcAt eka bAra zilpakArane apane tInoM mitroM ko sandhyAke samaya nizcita sthAnapara bulAyA aura kahane lagA-kyA hama jisa bAtako kaheMge use
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 54 ] Apa loga svIkAra kareMge ? mitra zilpakArakI bAta sunakara tInoM mitra kahane lage - sakhe, hamalogoMne ApakI bAta kabhI TAlI bhI hai ? kyoMki hameM mAlUma hai azmanarAjaya "mitrANAM hitakAmAnAM yo vAkyaM nAbhinandati / tasya nAzaM vijAnIyAd yadbhaviSyo yathAmataH / / " "jo apane hiteSI mitroMkI bAta nahIM mAnatA hai, usakI yadbhaviSya ke samAna mRtyu ho jAtI hai|" isa bAtako sunakara zilpakAra kahane lagA- mahArAja, prApa yaha kaisI bAta kaha rahe haiM ? isakA khulAsA kIjie / zilpakArakI bAta sunakara ve mitra kahane lage 1 * 3 prathAsti kasmizcit sthAne padminakhaNDamaNDita jalAzayaH / tatra hRde mahAsthUlAstrayo matsyAH santi / kiMnAmadheyAste ? pramAgatavidhAtA pratyutpannamatiryadbhaviSyazveti hama / evaM tatra jalAzaye katiparyadivasa manalundhakAH paribhramantazcAgatAH / zratha taistaM jalAzayaM dRSTvetavabhihitamaho, prasmin jalAzaye bahavo matsyAH santi / tatprAtarAgatyAMya jAlaM prakSipya netA ete / evamuktvA te sarve'pi mInalundhakAH svasthAnaM prati nirdhagmuH atha teSAM kulizapAtamiva vacanamAkavyaM anAgatavidhAtA tAbahU vacanametaduktavAnaho, bhavantau kalipaadivasaparyantamAtmano jIvitamicchataH ? tacchrusvA pratyutvamasiravAdIt bho mitra ki svameyaM mraSe ? sa Aha- aho mitra asa mInadhAtaratrApatya kalAzayaM dRSTvA etavecAbhihitam- 'aho prabhUtamatsyo'yaM janAzayo'sti / tatprabhAte'sminnAgastathyam / evamukte nita , 1
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 55 bantaH / tadavazyaM prabhAse dhIvarA pratrAmatya asmAneSyanti / tamachopramanyatra gantavyam / ukta ca yataH "tyajedekaM kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyajet / / 7 / / " tadAkarNya saH pratyutpannamatirAha-bho mitra, evaM bhavatu / evaM dvayorvacanaM zrutvA yadbhaviSyo bihasya provAca-graho, bhavantau parasparaM kiM mantrayata: ? paraNaM sA yati sadAprApi gate sati kinna bhaviSyati ? ukta ca yata:"arakSitaM tiSThati devarakSitaM surakSitaM daivahataM vinazyati / jIvatyanAtho'pi vane visajitaH kRtaprayatno'pi gRhe na ___ jIvati / / 8 / / nahi bhavati yanna bhAvyaM bhavati ca bhAvyaM vinApi yalena / karasalagatamapi nazyati yasya ca bhavitavyatA nAsti / / 6 // " asya ca"yathA dhenusahasraSu vatso vindati mAtaram / tathA pUrvakRtaM karma kartAramanugacchati // 10 // " tadanyatrApi gate sati yadbhAvyaM tadavazyaM bhaviSyati / anyacca, dhIvarANA vacanamAnazravaNAt pitRpaitRkopAjitaM (to) jalAzayaM (yaH) tyakta ki yujyate ? tavahaM nA''gamchAmi / eka tasya yadbhaviSyasya vacanaM zrutvA tAvRcatuH-bho yaddhaviSya, yadi tvaM nA''gacchasi, tadA''vayoH ko'pi doSo nAsti / evamuktvA tAvanyajalAzayamATatuH / tato'nantaraM mInaghAtakA: prabhAte tatrAgatya jAlaM prakSipya yadbhaviSyena sahA'nyAnapi jalagharAgninyuH / prato vayaM brama:-"mitrANAM hitakAmAnAm' ityaadi|
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ 56 ] madanaparAjaya * 3 kiso sthAnameM kamaloMse suzobhita eka jalAzaya thA / usa jalAzayameM anAgatavidhAtA, pratyutpannamati aura yadbhaviSya nAmake tIna sthUlakAya nAya rahate the| isa prakAra rahate-rahate inheM bahuta dina bIta gaye / kucha dinoMke pazcAt usa jalAzayake nikaTa ghUmate-cAmate kucha dhIvara pAye / dhauvara isa jalAzayako dekhakara ApasameM kahane lage : 'dekho, isa tAlAba meM kitane adhika matsya haiM / ataH yaha ThIka hogA ki hamaloga yahAM subaha pAyeM aura tAlAbake jalako chAnakara unheM le jAveM / ' sAthiyoMne bhI isa prastAvakA samarthana kiyA aura ve apane-apane ghara cale gye| anAgatavikSAtAko ina logoMkI bAta sunakara aisA mAlUma huA jaise usakI chAtImeM kisIne vana mAra diyA ho| usane apane sAthI matsyoMko bulAkara kahA:-Apa loga kyA kucha dinataka aura jonA cAhate haiM ? anAmasavidhAtAkI bAta pratyutpannamatiko bar3I asaMgata-sI mAlUma huI / vaha apane pUrva sAthIse kahane lagA-mitra, zrApa vaha bAta kyoM kaha rahe haiM ? anAgatavidhAtA kahane lagA:- mitra, maiMne yaha bAta isalie kaho hai ki prAja kucha dhIvara yahA~ Aye the| unhoMne isa tAlAbako dekhakara yaha kahA ki-"isameM bahuta matsya haiN| isalie hamaloga subaha yahAM hI paaveN|" itanA kahakara ve cale gye| ve loga prAtaH yahA~ avazya hI AyeMge aura hameM pakar3akara le jAveMge / isalie hamArA kartavya hai ki hama zIghra hI yahA~se anyatra prasthAna kara deN| kahA bho hai : "kulake svArthake lie ekakA tyAga kara denA cAhie / janapadako hita-dRSTise prAmakA tyAga kara denA cAhie aura apanI svArtha-siddhike lie pRthivItakakI cintA na karanI caahie|" /
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ / dvitIya pariccheda [ 57 anAgatavidhAtAkI bAta sunakara pratyutpannamati kahane lagAHho mitra. aba hameM yahA~se zIghra hI prasthAna kara denA cAhie / para jaba ina donoMkI bAta yadbhaviSyane suno to vaha haMsakara kahane lagAH-'are, Apa loga mApasameM kyA choTI-sI bAtapara vicAra kara rahe haiM ? yadi maranA hI hogA to hama anyatra bho cale jAveM. mRtyuse nahIM baca sakate / kahA bhI hai : 'manuSya jisa vastukI rakSA nahIM karatA hai vaha devase rakSita hokara bacI rahatI hai / isake viparIta jisakI khUba sAvadhAnIse rakSA bhI ko jAya aura yadi devakI anukUlatA na ho to vaha vinasa jAto hai| pranAthako vanameM chor3anepara bhI vaha jIvita raha jAtA hai aura anekoM prayatna karanepara bhI cIja gharameM nahIM baca pAtI hai / " praya ca ___"jo bhaktidhya nahIM hai, vaha kabhI nahIM hotA hai| aura jo bhavitavya hai vaha hokara ho rahatA hai| bhavitavyatAke na homepara hApameM rakkhI huI cIja bhI naSTa ho jAtI hai|" aura-- "jisa prakAra gAyakA bachar3A hajAra gAyoMmeMse apanI mAko pahicAna letA hai| usI prakAra pUrva janma meM kiyA gayA karma karsAkA anusaraNa karatA hai|" isalie hama bhale hI anyatra cale jAyeM, parantu jo honahAra hai vaha avazya hokara rhegii| eka bAta pora / dhIvaroMke kathanako sunane mAtrase hameM pitA-pitAmaha Adise upAjita jalAzaya na chor3a denA cAhie / isa dRSTi se maiM to ApalogoMke sAtha nahIM jAnA caahtaa|' yadbhaviSyako isa prakArako bAta sunakara ve donoM sAthI kahane lage:-mitra yadbhaviSya, yadi Apa hamAre sAtha nahIM pAte haiM to isameM hamalogoMkA koI aparAdha nahIM hai| yaha kahakara anAgata vidhAtA maura pratyutpabhamati nAmake matsya dUsare balAsa meM cale gye|
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ 58 ] madanaparAjaya prabhAta humaa| machalI pakar3anevAle' dhIvara vahA~ pAye / jAla DAle gye| aura anya machaliyoMke sAtha. yabhaviSyako pakar3akara ve le gye| mitragaNa zilpakAra se kahane lage - isalie hama kahate haiM ki:mitrANAM hitakAmAnAM yo vAkyaM nAbhinandati / tasya nAzaM vijAnIyAd paddhayiSyo yathAmRtaH // " "jo bhapane hitaiSI mitroMkI bAta nahIM mAnatA hai, usakI yadbhaviSya ke samAna mRtyu ho jAtI hai|" *4 evaM teSa prayANAM vacanaM zrutvA zilpi (lpa.)kAro'dhIta-aho, yodhaH taddezAntara gatvA hiciva dravyopAjanaM kriyate (yeta) / katipayavinasaparyantaM svadeze sthAtavyam / uttaca"paradezabhayoddhItA bahvAlasyAH pramAdinaH / / svadeze nidhanaM yAnti kAkAH kApuruSAH mRgAH // 11 // " tathA ca"ko'tibhAraH samarthAnAM kiM dUraM vyavasAyinAm / ko videzaH suvidyAnAM kaH paraH priyavAdinAm / / 12 / / " manyAca"na caitad vidyate kiJcidyadarthena na siddhayati / yatnena matimAMstasmAdarthamekaM prasAdhayet / / 13 / / yasyAsti bitta sa naraH kulInaH sa paNDitaH sa zrutavAn guNazaH / sa eva vaktA sa ca darzanIyaH sarve guNAH kAJcanamAzrayanti / / 14 //
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvittIya pariccheda [ 59 yasyAstisya mitrANi, yasyAstisya bAndhavAH / yasyArthAH sa pumAlloke, yasyArthAH sa ca jIvati / 15 / iha loke'pi dhaninAM paro'pi svajanAyate / svajano'pi daridrANAM tatkSaNAd durjanAyate / / 16 / / " tathA ca"pUjyate yadapUjyo'pi yadagamyo'pi gamyate / vandyate yadavandyo'pi tat (sa) prabhAvo dhanasya ca / / 17 / / arthebhyo hi bRddhebhyaH saMvRttebhya yatastataH / pravartante kriyAH sarvAH parvatebhya ithApagAH / / 18 / / azanaM cendriyANAM (nAdindriyANIva) syuH kAryANya khilAnyapi / etasmAt kAraNAdvitta sarvasAdhanamukhyate // 26 // " evaM tasya vacamamAkaNyaM te prosa:-bho mitra, evaM bhavati yuktam / evaM paryA locya casvAro dezAntaraM nirjagmuH / * 4 isa prakAra tInoMkI bAta sunakara zilpakArane kahAyadi yaha bAta hai to hamalogoMko dezAntara meM jAkara kucha dravyopArjana karanA caahie| apane deza meM to kucha dina rahanA hI ThIka hai / nItikAroMkA kathana bhI hai ki : "jo puruSa paradeza jAnese Darate haiM, ati prAlasI aura pramAdo haiM ve puruSa nahIM haiM, balki kAka, kApuruSa aura mRga haiN| tathA apane dezameM rahate-rahate hI unako mRtyu ho jAtI hai / " apa ca "zaktizAliyoMke lie kyA vastu bhArabhUta hai aura vyavasAthiyoM ke lie kyA dUra hai ? vidvAnoMke lie kyA videza hai aura madhura-bhASiyoM ke lie kauna para hai ?-koI nhiiN|" eka bAta paura
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..] madanaparAjaya "saMsArameM aisA koI kAma nahIM, jo dhanase siddha na ho sake / isalie buddhimAnko cAhie ki vaha prayatnapUrvaka eka dhanako hI saMcita kre| *jisake dhana hai, usake mitra haiN| jisake dhana hai, usake vadhu haiN| jisake dhana hai, vaha lokameM puruSa hai; aura jisake dhana hai, vahI jIvita hai| ___ saMsArameM dhanI puruSoMke lie parAyA bhI AtmIya jana-jaisA pratIta hotA hai / aura daridroMke lie apanA prAdamI bhI tatkAla durjana-jasA mAlUma detA hai / " aura "jo apUjya bhI pUjA jAtA hai, agamya bhI gamya hotA hai aura avandha bhI vandita hotA hai-vaha saba dhanakA prabhAva hai / jaise parvatoMse nikalI huI nadiyoMse aneka kAma lie jAte haiM usI prakAra saba taraphase surakSita vardhamAna dhanase bhI aneka upayogI kArya nikAle jAte haiN| ghanase peTa bharA jAtA hai aura dhanase hI indriyoMke saba kAma nikalate haiM / isIlie dhana sabakA sAdhana kahA gayA hai|" isa prakAra zilpakArakI bAta sunakara anya sAthI kahane lagemitra, pApakA kahanA bilakula ThIka hai| hameM yahI karanA cAhie / yaha socakara ve cAroM sAthI dezAntarake lie cala pdd'e| _ 5 atha te caravAro yAvat gacchanti tAvadaparAhna madhye bhayaguramaraNyamekaM prApuH / atha tasminnaraNyamadhye zilpi(lpa)kAreNa tAn prati vacanametahabhihitam-praho, evaMvidha bhayaGkaraM sthAnaM rAtrisamaye vayaM praaptaaH| tadekeko yAmo jAgaraNIyaH / ampapA ghoraNyAghrAvibhayAt kicidvighnaM
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda bhaviSyati / atha se protra:-bho mitra, yuktamityukta bhavatA / tavavazyaM jAgariSyAmaH / evamuktvA yaste suptAH / / tato'nantaraM zilpi (rUpa)kAro yAvat prathamaM nijayAma jAgati tAvat tasya nidrA'gantu lgnaa| tato'nantaraM sa nidvAbhaJjanArtha kASThamekamAnIya kaNThorayarUpaM mahAbhAsurAkAraM sarvAvayabasaMyutaM cakAra / tadanu citrakArAntikamAyayo shilpi(ruup)kaarH| tato'bravIta-bho mitra, nijayAmajAgaraNArthamuttiSThottiSTha / evamuktvA zilpi (lpa)kAraH suptaH / atha citrakAra sthitaH san yAvat pazyati tAvabagne dAramayaM kaNThIravarUpaM mahAraudraM ghaTitaM varza / tato'vavataaho, anenopAyenAnena zispi(lpa) kAreNa nidrAbhajana kutam / tadahamapi kicit kariSyAmi / evaM bhaNitvA haritapotalohita kRSNaprabhRtIna varNAn eSadhupari ughRSya rAmamayaM kaNThIravarUpaM vicitrataSAn / tato'nantaraM citrakArI mantrasiji(ba)sakAzamiyAya / provAca bho mitra, utiSThottiSTha zIghram / evamuktvA viSakAraH suptavAn / praya mantrasiddho pAvasiSThati tAvat sammukhaM kaNThIragharUpaM vArumayaM mahAraudra' sarvAvayavasampanna jIvanamiya(vavidha) vilokyaatibhotH| tataH provAca-aho, ivAnoM ki kartavyam ? sarveSAmagra maraNamavazyamAgatam / evamuktvA mandaM mandaM garavA mitrANi pratyAha-aho, uriSThata, uttiSThata / asyA aTaNyA madhye zvApada mekamAgatamasti (zvApadaM eka mAgato'sti) evaM tasya kolAhalamArya trayasta usthitAH / tataste procuH bho mitra, kimevaM vyAkusaryAsa ? prayAsoM
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ 62 ] manaparAjaya jajalpa-aho, pazyatAho pazyata / eta (prayaM) padAparva (daH) mapA mantreNa kolitama (lo'sti / tataH sammukhaM nAyAti / tavAkaNyaM te vihasya propa:-bho mitra, dArumayaM zvApada menaM ki na jAnAsi ? tasmin dArumaye paMcAnamarUpe mividyA prabhAva prAvAsyAM dshitH| taccha tvA mantrasiddhastadAvamayaM siMha (masiMha) samIpaM gatvA yAvat pazyati tAvadati lalana / tataH sa mantrasiddha Aha-graho, prasAnAnena suvAbhyAmasmin vAramaye paMcAnanarUpe nijavidyAkauzalyaM vazitam / tabadhunA mama vidyAkautUhalaM pazyata / yadi jIva (vya) mAnamenana karomi tadahaM mantrasiddho na bhavAmi / evaM mantrasiddhavacanamAkarNya buddhimatA vaNikaputreNe manasi cintitam-aho, yadi kAmapi jIva (vya)mAnamidaM kariSyati tadahaM dUrasthito bhUtvA sarvametat pazyAmi ! yaso maNimAtrauSadhImAmacinmayo hi prabhAvaH / evaM cintayitvA yAvadgacchati tAvat sAbUcatuH-bho mitra, kutasvaM gati ? tato vagika prAha-aho, mUtrotsAM kRtvA''gamiSyAmi / ebamuktvA yAvada gamachati tAvat sa vaNikaputro vRkSamekaM sammukhamahAkSot / kathaMbhUtam ? chAyAsuptamRgaH zakuntanivahairAlIDhanIlacchavaH koTerAvataphoTaraH kapikulaH skandhe kRtaprazrayaH / vizragdho madhurvanipItakusumaH zlAghyaH sa eva dramaH sarvAGgabahusasvasaGghasukhado bhUbhArabhUto'paraH // 2 // evaM viSaM vRkSamAruhya tat sarvamapazyat / -. - . - -. .
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 63 tato'nantaraM mantrasiddhoM dhyAnasiddho bhUtvA mantrasmaraNaM kRtvA tasmin vAdamaye jIvakalAM cikSepa / athA'sau jIva (vya ) mAno bhUtvA kRtaghanaghoraghartharATTahAsa uccalita capeTa : khadirAGgAropanetra ucchalita lalitapucchacchaTATopo'tibhayaGkarastrayANAmabhimukho bhUtvA yathAsaG khagha nipAtitA: (titavAn ) / ato'haM bravImi "varaM buddhirna" ityAdi / * 5 calate-calate zraparAlake samaya ve kisI bhayaMkara jaMgala meM jA pahu~ce 1 jaise hI ve isa bhISaNa araNya meM pahu~ce, sandhyA ho prAyo / unameM se zilpakAra kahane lagA---dekho, hama loga rAtake samaya kaise bhayaMkara meM A pahu~ce haiM / yahA~ hama logoMmeMse pratyekako eka-eka pahara taka jAgaraNa karanA caahie| anyathA cora yA vyAtra prAdi vanya jantuse kucha aniSTa ho sakatA hai| anya sAthiyoMne zilpakArakI bAsakA samarthana karate hue kahA-mitra, Apa ThIka kaha rahe haiM / hama logoMko eka-eka paharataka avazya jAgaraNa karanA caahie| isa prakAra kaha kara ve tInoM sAthI so gaye / pahalA pahara zilpakArako jAgaraNa meM vyatIta karanA thA / isalie nIMda na Aneke lie usane eka lakar3I lAkara mahAbhayaMkara sarvopUrNa siMha taiyAra kiyA / itanemeM usakA jAgaraNa kAla samApta ho gayA aura vaha citrakArako jagAneke lie usake pAsa gayA zrIra kahane lagA - mitra, uThiye, aba Apake jagamekA samaya ho gayA hai / isa taraha vaha citrakArako uThAkara so gayA | citrakArane jAgakara jaise hI najara pasArI to use lakar3IkA mahAbhayaMkara siMha dikhalAyI diyaa| use dekhakara aura kucha socakara citrakAra kahane lagA- 'acchA, isa upAya se zilpakAra ne apanI nIMda tor3I hai| aba mujhe bhI kucha nIMda na lenekA yatna karanA cAhie / '
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ 64 ] madanaparAjaya isa prakAra socakara usane usa siMhako lAla-kAle-pIle aura nIle raMgoMse citrita karanA prArambha kara diyaa| jaba citrakAra usa siMhako isa prakAra raMgAnuraJjita kara cukA to mantrasiddhike nikaTa gayA aura bolA-mitra, uTho-uTho, aba tumhAre aganekA nambara mA gayA hai| isa prakAra mantrasiddhiko jagAkara citrakAra so gyaa| mantrasiddhi jaise hI uThA, usane apane sAga eka mahAbhayaMkara, sarvAgapUrNa, jItA-jAgatA lakar3IkA siMha dekhA aura ise dekhate hI vaha Dara gyaa| usane socA - isa samaya kyA karanA ucita hai| mAlUma detA hai, Aja sabakI mauta A gayI hai| yaha socate hI vaha turanta dhImI gatise mitroMke nikaTa pahuMcA aura unase kahane lagA-mitroM, uThie, uThie / jaMgalameM koI bhayaMkara jantu A gayA hai| manvasiddhikA kolAhala sunakara tInoM sAthI uTha baitthe| ve kahane lage--mitra, Apa hama logoMko vyartha hI kyoM vyAkula kara rahe haiM ? mantrasiddhi bolA-pare, dekhie to yaha sAmanekA jantu, jise maiMne mantrase kIlita kara diyA hai aura jo isI kAraNase Age nahIM bar3ha pA rahA hai / mantrasiddhikI bAta sunakara usake sAthI ha~sa par3e aura kahane lage-are mitra, yaha to lakar3IkA zera hai | kyA tuma itanA hI nahIM pahacAna ske| ye mAge kahane lage-hama donoMne isa lakar3Ike kesaromeM apanI vidyAkA camatkAra dikhalAyA hai| yahI kAraNa hai jo tuma ise sajIva siMha samajha baiThe / mitroMkI bAta sunakara mantrasiddhi usa lakar3Ike siMhake pAsa gayA aura use vAstavika lakar3IkA zera pAkara bahuta lajjita humA / vaha apane sAthiyoM se kahane lagA-mitroM, isa lakar3Ike zerameM prasaMgAnusAra prApa loga to apano vidyAkA camatkAra dikhalA cuke haiM / aba mero vicAkA bho camatkAra dekhie / apane vidyA-balase maiM ise jIvita na kara dUM to maiM mantrasiddhi hI kisa kAmakA ?
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda . [ 65 mantrasiddhikI bAtakA anya mitroMne to khayAla nahIM kiyA lekina vaNikapatrake manameM usakI bAta samA gyo| usane socA, kadAcit mantrasiddhine isa lakar3I ke zerako jIvita kara diyA to mahAn aniSTa upasthita ho jAneko AzaGkA hai| isalie mujhe dUra rahakara hI isa ghaTanAkA nirIkSaNa karanA cAhie / kyoMki maNi, mantra aura prauSadhiyoMkA acintya prabhAva humA karatA hai / isa prakAra socakara jaise ho vaNikaputra yahAMse calane lagA, una donoM mitroMne usase pUchA- mitra kahAM jA rahe ho ? vaNikaputrane uttarameM kahA-maiM laghuzaGkA karane jA rahA huuN| abhI prAtA huuN| itanA kahakara jase hI variNakaputra vahAMse calA, use sAmane eka vRkSa dikhalAyI diyA--- "usa vRkSakI chAyA mRga so rahe the, pattoMmeM pakSiyoMne ghoMsale banA rakhe the, khokhaloMmeM kIr3e nivAsa kara rahe the, zAkhAoMpara bandara DerA DAle hue the aura bhramara jisake kusuma-rasakA pAna kara rahe the| variNakaputrane isa vRkSako dekhakara kahA - vAstavameM isa prakArake vRkSakA ho janma sArthaka hai, jo apane sarvAMgase aneka prANa-dhAriyoMko sukha de rahA hai| anya prakArake vRkSa, jinase kisI bhI sacetana kA prayojana siddha nahIM hotA hai, pRthvI ke lie kevala bhAra-svarUpa hI haiN|" isa taraha vicArakara pariNakaputrane apanI nidrA bhaMga kara dI. aura vRkSapara car3hakara mantrasiddhi ke kriyA-kANDako dekhane lgaa| - taduparAnta mantrasiddhi dhyAnArUr3ha hokara mantrakA jApa karane lagA aura isa prakAra usane isa kASThamaya zera meM jIvana DAla diyaa| zera jIvita ho gyaa| usane medhakI taraha bhayaMkara garjana aura aTTahAsa kiyaa| netroM ko palAzake aGgAreko taraha lAla kiyA / aura apanI eka ho uchAla meM pUchako hilAtA huA vaha tInoMke sAmane A gayA aura tInoM ko mArakara girA ddaalaa|
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ 66 ] mavanaparAjaya moha kAmase kahane lagA-isalie maiM kahatA hU~"gharaM buddhina sA vidyA vidyAyA ghogarIyasI / buddhihInA vinazyanti yathA te siMhakArakAH / / " "vidyA se buddhi adhika guru hai--mannat hai| buddhihIna manuSya usI taraha naSTa ho jAte haiM jisa prakAra siMha banAnevAle ve tIna paNDita / " 6 tavAma gAmA bho soha, satyamidamukta bhavatA / buddhacA vinA kicinna bhavati / parametat pRcchAmi yattvayA sainyamelanaM kRtaM savihAnautamasti no vA ? sato mohaH prAha-he deva, mayA sainya samUhaM kRtvA parivAra pratyetavabhihitama-pare, yAvavahaM svAmyAdezaM gRhItvA''gamiSyAmi, tAva vaddhiratrava sthAtavyam / evamuktvA sava pArthe samAgato'ham / tadivAnI tapAdezaH pramAraNam / etadvacanaM zrutvA paramaM samtoSaM gatvA madanastaM mohamAliGgaya provAca-moha, svamebasmikaM sacivaH / sarvamesaTrAjya tvayA rakSaNIyam / tat kimetagmAM pRcchasi ? pratte pratibhAsate tadanazyaM kartavyaM svayA / ukta pata: "mantriNAM bhinnasandhAne bhiSajAM sannipAtake / karmaNi yujyate prajJA svasthe vA ko na paNDitaH // 20 // " tacchatvA moho'vocat deva, yadyevaM tadAdo yAvat saMnyamAgacchati tAvaddataH prasthApyate / ukta ca "purA dUtaH prakarttavyaH, pazcAd yuddhaM prakArayet / tasmAd dUtaM prazaMsanti nItizAstravicakSaNAH / / 21 //
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda dUtena sabakaM sainyaM nirbalaM jJAyate dhvam / sainyasaMkhyA ca dulena dUtAt parabalaM prabhoH // 22 // " * 6 isa ghaTanAko sunakara makaradhvaja kahane lagA- moha, tumane bilakula saca kahA hai, buddhike binA kucha nahIM ho sktaa| lekina maiM yaha jAnanA cAhatA hU~ ki tumane jo sainya-saMmelana kiyA hai, use yahAM lAye ho yA nahIM ? uttarameM mokSa kahane lagA-kSetra, maiMne satya saMmelana karake usase yaha kaha diyA hai ki maiM svAmIkI AjA lekara sabhI pAtA huuN| prApa tabataka yahIM Thaharie / ' isa prakAra kahakara maiM Apake pAsa calA pAyA hU~ / aba Apa jo bhAjJA deM. maiM usakA pAlana karane ke lie prastuta hU~ / mohakI bAta sunakara makaradhvajako bar3A saMtoSa huA / usane mohako apanI chAtose lagA liyA aura kahane lagA moha, tumhIM to hamAre mantrI ho| isa samasta rAjyako tumheM ho rakSA karanI hai| isalie isa samaya mujhase kyA pUchate ho ? jo tumheM ucita mAlUma de, karo / nItijJoMne kahA bhI hai:--- __ "jaba rAjyapara maMbhora saMkaTa upasthita hotA hai taba mantriyoMkI buddhiko parIkSA hotI hai. maura sannipAta hone para vaidyoNkii| svastha avasthAmeM to sabhI kuzala kahalAte haiN|" makaradhvajako bAta sunakara mohane kahA-mahArAja, prApa ThIka kaha rahe haiN| phira bhI senAke Ane ke pahale hameM dUta bhejanA cAhie / kahA bhI hai:--- 'pahale dUta bhejanA cAhie aura phira yuddha karanA cAhie / notiyAstrake paMDita dUtakI isIlie prazaMsA karate haiN| vastuta. dUtase ho senAkI sabalatA aura nidalatAkA patA calatA hai / aura senAko saMkhyAkA jJAna bhI dUtase hI hotA hai| isalie dUta rAjAke lie bar3A bhArI vala hai|"
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ 68 ] madanaparAjaya .7 pratha kAma: prAha-he moha, yuktametat tvayoktam / yukto dUtaH prakriyate(yeta) / sa pAha-deva, rAgaSAvimApAhUya dUtatvaM dIyate / kAmaH prAha-he moha, rAgadvaSo dUtatve kuzalau bhavataH kim ? sa moha pAha-deva, imo vaJcayitvA kAvanyo dUtabarau tiSThataH ? uktazna"etAvanAdisambhUtau rAgadveSau mahAgrahI / anantaduHkhasantAnaprasUteH prathamAGa kurau // 23 // " tathA ca"svatattvAnugataM cetaH karoti yadi saMyamI / rAgAdayastathApyete kSipanti bhramasAgare // 24 // " sathA ca"ayalenApi jAyete cittabhUmau zarIriNAm / rAgadveSAvimau vIrau jJAnarAjyAGgaghAtako // 25 / / kvacinmUDhaM kvacidbhrAntaM kvacidbhItaM kvacidratam / zaGkitaJca kvacit kliSTaM rAgAdyaiH kriyate mnH|26|" evaM rAgadveSayoH pauruSamAkarNya to dvAvAhUya nijANavasanAbharaNavAnena pramUtasammAnau kRtvA vacanametadabhihitaM makaradhvajena-aho, yuvayordU tatvaM kicivasti; tat kartagyam / atha to rAgaSAbUcatuH kariSyAvo'vazyam / devaH kathayatu / tataH sa kAma AcaSTe-graho, tadhuvAbhyAM caritrapuraM gasvA jinezvaraM pratyevaM vaktavyam-bho jina, yadi svaM siddhapaGgAnApariNayanaM karoSi tata trailokya mallasyAjJA'sti / anyacca padasmAkaM tribhuvanasAraM ratnatrayaM na vadAsi tanabhAte sakala
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 69 sainyasamanvito ratinAthaH samAgamiSyati / evamuktvA to prasthApayAmAsa / 7 makaradhvaja ne kahA- moha, tumane bahuta upayukta bAta sukAyI hai / lekina dUta kArya kuzala honA cAhie / mone kahA -- mahArAja, rAga aura dveSako bulavAie aura inheM dUtatvakA bhAra samarpita kIjie / kAma kahane lagA - moha. kyA rAga aura dveSa saphalatA ke sAtha tatvakA nirvAha kara sakeMge ? 4 mohane kahA- svAmin, rAga-dveSako chor3akara aura kauna prazasta dUta ho sakatA hai ? ye dUtatva ke lie bahuta suyogya hai| kahA bhI hai : "rAga aura dveSa anAdikAlIna mahAn graha haiM aura ye hI ananta duHkha-paramparA ke prathama zraDa kura haiM / " aura "yadi saMyamI apanI cittavRttiko pratmAbhimukha karatA hai to bhI rAga aura dveSa use bhavasAgarameM Dubote haiM / " tathA "ye rAga aura dva eSa dehadhAriyoMke manameM anAyAsa hI ho jAte haiM / ye mahAn bIra haiM aura jJAnarAjya ke samUla vidhvaMsaka haiM / rAga aura dveSa manako kahIM bhulAte haiM, kahIM bhramAte haiN| kahIM DarAte haiM kahIM rulAte haiN| kahIM zaMkita karate haiM aura kahIM dukha dete haiM / " kAmane rAga aura dveSakA isa prakArakA vikrama varNana sunakara unheM bulavAyA aura apane zarIra ke vastra aura AbhUSaNa dekara unakA khUba sammAna kiyaa| taduparAnta unase kahA- kyA zrApa loga kucha dUtakArya kara sakate haiM ? rAga-draSa kahane lage-deva, kahie kyA AjJA hai ? hama zravazya usakA anupAlana kareMge /
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 ] maksaparAjaya kAma kahane lagA-- yadi prApa ita-kArya kara sakate haiM ho cArivapurameM jAkara jinezvarako kahie ki-bho jina, siddhi-aGganAke sAtha jo tuma vivAha karane jA rahe ho so kyA tuma trailokyake svAmI kAmadevako prAjJA le cuke ho ? sApa hI yaha bhI kahanA ki vaha tribhuvanake mahAn mUlyavAna tIna ratna vApisa de de| anyathA prabhAta samaya kAmadeva samasta senAke sAtha usake Upara bar3ha paayeNge| ____ isa prakAra kAmane rAga aura dveSako dUtatvakA bhAra sauMpakAra apane yahA~se vidA kara diyA / * atha to tena viSamamAgaMNa gacchantI yAgjinanAthasthAnaM samprAptI tAvadatikSINo bbhuuvtuH| tatasto dvArasthito haSTvA sajvalano'prAkSIta-praho kimayaM jinapAveM yuvAmyAmAgamanaM kRtam ? atha tAvUdhatuH-- __ bho samvalana, svAsyAdezAta dUsasvArthamAvAsyAmatrAgamanaM kutam / tataH saMjvalano babhASe-maho bhavarakhevaM paraM kintu (parantu) yuvAbhyAM vIravRtti tyaktvA kimeta dUtasvaM kRtam ? apa tAvUcatuH-he saMjvalana, svaM kicimna vesi / svAmyAvegaH sevakrena kRtyo'yamA'vatsaH parantu kartavyaH, yatojyathA rAjapriyo na bhavati / uktazca"yo raNaM zaraNaM yadvanmanyate bhayajitaH / pravAsaM svapurAvAsaM sa bhavedrAjavallabhaH / / 27 / / na pIDyate yaH kSudhayA nidrayA yo na pIDayate / na ca zItAtapAdyazca sa bhavedrAjaballabhaH // 28 // na gardhaM kurute mAne nApamAne ca ruSyati / svAkAraM rakSayedyastu sa bhavedrAjavallabhaH // 26 //
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 71 tADito'pi durukto'pi daMDito pi mahIbhujA / yo na cintayateM pApaM sa bhavedrAjavallabhaH ||30|| mAhUtI'pi samabhyeti dvAre tiSThati yaH sadA / puNyaH satyaM ki bhUteyedrAjavallabhaH // 31 // yuddhakaliM'gregaH sarvaH sadA pRSThAnugaH pure / prabhudvArAzritI hayeM sa bhavedrAjavallabhaH ||32|| prabhuprasAdajaM vitta supAtre yo niyojayet / vastrAdyaJca dadhAtyaGga sa bhavedrAjavallabhaH ||33|| " anyacca bho saMjvalana, sevAdharmo'yaM mahAduHsahoM bhavati / ukta mataH "sevayA dhanamicchadbhiH sevakaH pazya yat kRtam / svAtantryaM yaccharIrasya mUrdastadapi hAritam // 34 // " tathA ca "jIvanto pi mRtAH paJca prAhurevaM vicakSaNAH daridrI vyAdhito mUrkhaH pravAsI nityasevakaH ||35|| " anyacaca- "baraM vanaM varaM bhaikSyaM varaM bhAropajIvitam / puMsAM vivekatattvAnAM sevayA na ca sampadaH // 36 // " tathA ca "varaM vanaM siMhagajendrasevitaM drumAlayaM pakvaphalAmbubhojanam / tRNeSu zayyA varajIrNavalka na sevake rAjyapadAdikaM sukham ||37|| "
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 / madanaparAjaya tathA ca "praNamatyugnatihetorjIvitahetovimuJcati prANAn / duHkhIyati sukhahetoH ko mUrkhaH sevakAdaparaH // 38 // " anyatra"bhAvaiH snigdhairupakRtamapi dveSitAmeti kazcit sAdhyAdanyarapakRtamapi prItimevopayAti / durgrAhyatvAnnRpativacasAM naikabhAvAzrayANAM sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 36 // " tathA ca"maunAnmUka: pravacanapaTurvAtulo jalpako vA, dhRSTaH pArve bhavati ca tathA dUratazca pramAdI / kSAntyA bhIryadi na sahate prAyazo nAbhijAta:, sevAdharmaH paramagahano yoginAmapyagamyaH // 40 // " * 8 rAga aura dveSako jinarAjake sthAnapara pahu~cane ke liye pratyanta viSama mArgase jAnA par3A aura vahA~ pahu~cate-pahu~cate ve atyanta kSINa aura niSprabha ho gye| aMtameM ye saMjvalanake pAsa pahuMce ausa kahane lage-mitra saMjvalana, tuma hama logoMko kisI prakAra jinarAjake pAsa pahuMcA do| ___ saMjvalana kahane lagA- tuma loga jinarAjake pAsa kisalie pAe ho? rAga-dveSa kahane lage-apane svAmIkI AjJApAlana karane ke lie hama loga yahAM pAe haiN| saMjvalana phira kahane lagA-pahale yaha to batAo, tumane apanI vIra-vRtti chor3akara yaha dUta-kArya kyoM aGgIkAra kiyA ? 1
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 73 rAga-dveSa bole-saMjvalana. tuma bilakula mUrkha ho ! svAmIkI mAjhA, cAhe vaha acchI ho yA burI, avazya zirodhArya honI cAhie / anyathA bhRtya rAja-priya nahIM ho sakatA / nItikAroMkA kathana hai ki: "jo bhRtya niDara hokara raNako bhI zaraNa samajhatA hai, mora paradezameM rahaneko svadeza AvAsake tulya mAnatA hai, vaha rAjAke lie sneha pAtra hotA hai| ____ jo bhUtya kSudhA, noMda, sardI aura garmIse uvigna nahIM hotA hai, baha rAjAke lie prema-pAtra hotA hai| jo sammAnake prasaGgapara garva nahIM karatA hai, apamAnita honepara apamAnakA anubhava nahIM karatA hai aura apane bAhya AkArakA gopana karatA hai usase rAjA sneha karate haiN| __ jo bhRtya rAjAke dvArA tAr3ita honepara bhI, dutakAre jAne para bhI, daNDita hone para bhI usake sambandhameM pApa nahIM socatA hai, vaha rAjAkA sneha-bhAjaka hotA hai| jo bhRtya binA bulAye bhI sadA rAja-dvArameM upasthita rahatA hai aura prazna kiye jAne para satya aura parimita bolatA hai vaha rAjAke lie pyArA hotA hai| ___ jo bhRtya sadA yuddhakAla meM rAjAke Age calatA hai. nagarameM pIche calatA hai aura bhavanapara usake daravAje para upasthita rahatA hai, vaha rAjAkA priya pAtra kahalAtA hai / " sAtha ho, "jo bhRtya prabhuke prasAdase prApta hue dhanako supAtra meM lagAtA hai maura vastra Adiko zarIrameM pahnitA hai, vaha rAjAke snehakA pAtra kahalAtA hai|" atha ca, saMjvalana, yaha sevA dharma atyanta kaThina kAma hai| kahA bhI hai :
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ 74 ] marAja "dekho, sevA-vRttise dhana kamAne vAloMne kyA nahIM kiyA ? saba kucha kiyA / are, ina bhUkhoMne, aura to kyA, zarIrako svatantratA bhI beca DAlI !" atha ca, ___vijJAna kahate haiM ki ye pA~ca prANI jIvita hone para bho mRtakavat haiM -daridro, vyAdhi-grasta mUrkha, pravAsI aura nitya sevA karane vAlA / " tathA, ___ "vanavAsa uttama hai, bhikSA mAMganA uttama hai| bhAra hokara jovikA calAnA uttama hai| kintu vivekI puruSoMkA yaha kartavya nahIM hai ki ve sevA-vRttise dravya japArjita kreN|" aura ___"sevA karanevAleko chor3akara anya koI aisA mUrkha nahIM hai jo unnati ke lie praNAma karatA hai, jIvana ke lie prANoM sapha kA utsarga karatA hai aura sukha ke lie duHkha uThAtA hai / " isI prakAra "yadi sevaka rAjAoMko vividhamukha bhAva-bhaGgimAko nahIM samajhatA hai, to vaha kabhI snigdha bhAbame kAma karanepara bhI rAjAkA aprIti-pAtra banA rahatA hai aura kabhI rAjAkA apakAra karanepara bhI sneha-pAtra mAnA jAtA hai| isa taraha yaha sevA-dharma itanA durbodha hai ki pahu~ce hue yogI bhI ise ThIka tarahase nahIM samajha paate|" tathA "sevaka yadi mauna rahatA hai to loga use gUgA kahate haiM / yadi baha bAta karane meM catura hai to use bakavAdI aura asambaddha pralApI kahA jAtA hai| yadi vaha svAmIke nikaTameM rahatA hai to ghRSTa kahalAtA hai aura yadi dUra rahatA hai to prAlasI kahA jAtA hai| yadi kSamAzIla hai to bhIru kahalAtA hai aura anucita bAtako sahana nahIM karatA hai to kulona nahIM kahalAtA hai| isa prakAra sevA-dharma itanA durbodha hai ki pahuMce hue sAdhu bhI ise vidhivat nahIM samajha sake haiM / " .
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 75 *6 evaM tavAkapa saMjvalano'savot-aho, puktameta. dukta' bhavadbhadhAm / sevAdharma evaMvidho bhavati / evaM takdiAnI ki prayojanam ? tat kathyatAm / atasto rAga SAvacatu:bho saMjvalana, jinena saha darzanaM yathA bhavati tathA tvaM kuru / evaM zrutvA sambalanaH sacinto bhUtvAbavIta-graho, kariSyAmyevam / parantu yuvayominadarzanaM zubhataraM na bhaviSyatyevaM me pratibhAsate / yato'yaM jinarAjo madananAmA'pi na sahate / tayAM dRSTvA kicidvighnaM kariSyati / tanmahAnanaryo bhavidhyati / evaM tadAka tau rAgaSo kopaM gatvA procatu:bho saMjvalana, sAdhu sAdhu tvamasmAkaM suhat, tat tvaMca yovaM badasi tadvijJApyaM kena kartavyam ? tadabhyAgatebhyo vakta mevaM yujyale ? ukta ca"ehyAgaccha samAzrayA''sanamidaM kasmAccirAd dRzyase, kA vArtA tvatidurbalo'si kuzalI prIto'smi te darzanAt / / evaM nIcajane'pi kattu mucitaM prApte gRhe sarvadA, dharmo'yaM gRhamedhinA nigaditaH prAjJalaghuH zarmada: // 41 / / dRSTi dadhAnmano dadyAdvAcaM dadyAtpunaH punaH / utthAya cAsanaM dadyAdeSa dharmaH sanAtanaH // 42 // " tathA ca"te dhanyAste vivekajJAste prazasyA hi bhUtale / Agacchanti gRhe yeSAM kAryArthe suhRdo janAH / / 43 / / " etavAkaye saMjvalano'vodhata-graho, yuSmaddhitArthametanmayoktam takhuvayoSArthamavagamitam / tadahaM svAminaM pRSTvA''gamiSyAmi / ukta ca yataH
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ 76 ] " labhyate bhUmiparyanta samudrastha garerapi / na kathacinmahIpasya cittAntaM kenacit kyacit // 44|" madanaparAjaya tatastAmuktavantau he saMjvalana, evaM bhavatu / parantu tvayA viSAvayorazubhaM na grAhyam / sarva kSamitavyam / evaM zrutvA saMjvalano'vocat graho yuvAbhyAM gRhamedhinAM dharma evaMvidho'bhihitastatra kimazubhaM grahoSyAmi ? * rAga-dveSako isa prakAra yuktisaMgata bAta sunakara saMjvalanane kahA---' Apane sevA-dharmakA bahuta vAstavika citraNa kiyA hai / sacamuca sevAdharma isI prakAra parama gahana hai / para yaha to batalAie, Apa yahA~ kisa prayojanase prAye hue haiM ? saMjvalanakI bAta sunakara rAga-dveSa kahane lage - saMjvalana, jisa taraha bane zrApa hama logoMko jinarAjakA sAkSAtkAra karA dIjie / hama unhIMse meMTa karane Aye haiM / P saMjvalana rAga-dva eSakI bAta sunakara cintAmeM par3a gayA aura kahane lagA-- mitra, maiM jinarAjake darzana karA to sakatA hU~, lekina mujhe mAlUma de rahA hai ki jinarAja se bheMTa karanA Apake hita meM acchA na hogA / kAraNa yaha hai ki jinarAja kAmakA to nAma hI nahIM sunanA cAhate haiN| phira bheMTa honepara kadAcit unake dvArA prApakA kucha ahita ho gayA to bar3A anartha ho jAegA / saMjvalanakI bAta sunakara rAga-dveSa kahane lage - mitra, ApakA kahanA bilakula yathArtha hai / para mitra hokara bhI jaba Apa isa prakAra - kI bAta kaha rahe haiM to grApa ho batalAie. phira hama kisase prArthanA kareM ? isa samaya hama prApake abhyAgata haiM aura abhyAgatoMkI prArthanA to avazya ho sunI jAnI caahie| nItijJoM ne kahA bhI hai :
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda / 77 "pratyeka gRhasyakA yaha kartavya hai ki bhale hI usake ghara nimna zreNokA Adamo kyoM na pAve vaha usake sAtha isa prakArakA sukhada aura somita vyavahAra avazya kare - pAie, paaie| isa prAsanapara baitthie| Apa to bahuta dinoM meM dikha rahe haiN| kyA bAta hai ? Apa to bahuta durbala ho gae haiM ? Apake darzanase mujhe bar3I prasannatA huii| gRhasthako cAhie ki vaha abhyAgata kI bhora prasanna netroMse dekhe, mana aura vAraNokI pravRti usakI ora lagAve aura uThakara use Asana de / svAgatako yahI prAcIna paramparA hai / " aura "saMsAra meM ye puruSa dhanya haiM, vivekI haiM aura prazaMsanIya haiM, jinake ghara mitrajana kisI-na-kisI kAryavaza nirantara Ate rahate haiN|" yaha sunakara saMjvalana kahane lagA-mitra, maiMne to Apake hitakI bAta batAyI thii| Apane use dveSa-gabhita samajha liyaa| prastu, maiM abhI svAmIse pUchakara pAtA huuN| nItikAroMkA kathana hai pRthvIkA, samudrakA aura pahAr3akA to anta mila sakatA hai; para rAjAke cittakA patA koI kabhI bhI nahIM Ana sakA hai|" rAga-dveSa kahane lage-acchI bAta hai, mitra, pApa svAmIke pAsa jAie / para yaha to batalAie, Apa hamArI bAtako anucita to nahIM mAna gaye ? yadi yaha bAta ho to hameM kSamA kara dIjie / rAga-dveSakI bAta sunakara saMjvalana kahane lagA-mitra, Apane to yaha gRhasthazcama kI vyAkhyA bhara kI hai| isameM burAIkI kyA bAta ? * 10 evamuktvA saMjvalano jinapArSe gasvedamavA. dot-deva deva, makaradhvajasya dUtayugalamAgatamasti, tadi
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ 78 ] madanaparAjaya devAdezo bhavati tadasvastaramAneSyAmi / evaM tadvacanaM zrutvA paramezvareNozcalita kareNa 'prAgantu dehi' ityuktam / evaM jinavacanamAkarNya sajvalano yAvadgacchati tAvat samyapazyenoktam zrare saMjvalana, kimevaM cikIrSasi ? yatra nigopazamAdayo vIrAstiSThanti tatra rAgadveSayonaM kuzalam / sa vrate - aho, bhavatvevam paramanayorlokatraya viditabalaprasiddhiH / tato dacaM vratatvArthakuzalam ? evaM dvayorvacanamAkarNya paramezvaraH provAca graho parasparaM kimanena vivAdena ? yato mayA prabhAte sasainyamadano bandhanIyo'sti / tadUtayugalasyAbhyantare pravezo dIyate (yeta ) kiM bahu vistareNa ? taccha tvA saMjvalana ubhAvabhyantaraM pravezya jinasakAzamAnItavAn / zratha jinendra poThatrayAdhiSThitaM zubhrAtapatratrayopazobhitaM catuHSaSThi cAmaravojyamAnaM bhAmaNDalale asopazobhitaM prAptAnantacatuSTayaM kalyANAtizayopetaM dRSTvA namazcakratuH [: / tayormadhye ekena namaskAraH kRtaH / pratha tau samIpamupavizya pracaluH- bho svAmin, asmatsvAmyAdeza: zrUyatAm / yAnyasmAkaM tribhuvanasArANyanardhAri ratnAni svayA''tItAni tAni sarvANi dAtavyAni / zranyacca yadi tvaM siddhayaGganApariNayanaM karoSi tase trailokya mallasya AjJAsti ? anyacca, he deva, yadi tvaM sukhamicchasi tahi kAmaM sevitvA sukhena tiSTha yatastasya prasAdAt kasyacidrasno'prAptirnAsti / uktaM ca "karpUrakuGa kumAgurumRgamadaharicandanAdivastuni | madanI yadA prasanno bhavanti saukhyAnyanekAni // 45 // | "
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 79 tathA ca"dhavalAnyAtapatrANi vAjinazca manoramAH / sadA mattAzca mAtaGgAH prasanno madano yadA / / 46 // " tattvayA'vazyaM sasya sevA kiyate (yeta) / tathA tra sevA yasya kRtA surAsuragaNezcandrArkayakSAdikaH gandharvAdipizAcarAkSasagarIvidyAdharaH kinnaraH / pAsAle dharaNIdharaprabhRtibhiH svarge surendrAvikaH brahmA (vedho-) viSNumahezvararapi tathA cAnmanarendra rapi // 3 // tadavazyaM tena makaradhvajena saha maitrI karaNIyA, na ca zatrusthama yato'yaM mano mahAbalavAna tatkadAcivabasare Rddho bhaviSyati, tadA kicina gaNayiSyati / anyacca pAtAlamAvizasi yAsi surendralokamArohasi kSitiSarAdhipati sumerum / mantrauSadhaH praharazca karoSi rakSA mArastathA'pi niyataM praNiNyAta svAm // 4 // tathA ca eSa eva smaro vIraH sa cako'cinsya vikramaH / avajayava yenedaM pAdapoThokRtaM jagat // 5 // ekAkyApa jayatyeSa jovalokaM carAcaram / mamobhUrbhaGgamAnIya svazaktyA'nyAhatakramaH / / 6 / / tathA capojayatyeva niHzako manobhUrbhuvanaprayam / pratIkArazatenApi yasya bhaGgo na bhUtale // 7 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ 80 ] madanaparAjaya pranyaccahAmasyAmAI lAmo hama hAviSam / syAtpUrva mapratIkAraM niSpratIkAramuttaram // 8 // na pisAboragA rogA na vetyagraharAmamAH / poDayanti tathA loka papA'yaM bhavamajvaraH // 6 // na hi kSaNamapi svaspaM cetaH svapne'pi jAyate / manobhavazaravAtabhitramAna zarIriNAm / / 10 / / jAnannapi na jAnAti pazyapa na pazyati / lokaH kAmAnalajyAlAkalApakavalIkRtaH / / 1 / / anyAcasikto'pyambudharavAtaH plAktio'pyamburAbhiH / na hi tyajati santApaM kAmavahnipradIpitaH // 12 // tathA ca tAvaddhace pratiSThA pariharati manazcApalaMcaMba tAvatAvarisadvAntasUtraM sphurati hRSi para vizva tattvakadIpam / sorApAravelAvalayavilasitairmAninInAM phaTAkSavino hatyamAnaM kalayati hakya bordhabolAyatAni / 13 / yAsAM sImantinInA kuravakatilakAzokamAkanvavRkSAH prApyoccavikriyante lalitabhujalatAliGgAnAdIn vilAsAn / tAsAM pUrNendugauraM mukhakamalamalaM vokSya lIlAlasADhacako yogI yastavAnoM kalayati kuzalo mAnasaM nirvikAram // 14 //
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [81 tathA caiha hi vadanakaMja hAvabhAvAlasAutha mRgamadalalitAGka visphuradma vilAsam / kSaNamapi ramaNInA locanairlakSa (kSya)mANaM janayati hRdi kampaM dhairyanAzaMca [sAm / / 15 / / tarikamanena bahuprokta na yadi svamAtmanaH sukhamicchasi tattasya makaradhvajasya sevAM kuru| kimetat siyaGganAmAtra pariSyasi ? * 10 isa prakAra kahakara saMjvalana jinarAjake pAsa gayA aura kahane lagA-deva, deva, kAmake do dUta pAye huye haiM yadi Apa prAjJA deM to unheM andara le aauuN| saMjvalanakI bAta sunakara paramezvarane hAtha ke saMketase usase kahA ki Ane do| jinarAjakI bAta sunakara sajvalana rAga-dveSako bulAne jA hI rahA thA ki itane meM samyaktvane kahA-pare saMjvalana, yaha kyA kara rahe ho ? jahA~ nivaMda aura upazama Adi vIra yoddhA maujUda haiM vahA~ rAgadveSakI kisa prakAra kuzala raha sakatI hai ? saMjvalanane kahA-jo ho, parantu rAga-dveSakA bala bhI to tInoM lokameM prasiddha hai| phira abhI to ye kevala dUta-kArya hI sampAdita karane pAye haiN| isalie isa samaya inakI kuzalatA aura akuzalatAkA to koI prazna hI nahIM hai| saMjvalana mora samyaktvako isa carcAko sunakara paramezvara jinarAja kahane lage-are, Apa loga Apasa meM kyoM vivAda kara rahe haiM ? prAtaH mujhe svayaM sainyasahita makaradhvajako parAjita karanA hai / isalie adhika kyA, donoM dUtoM ko bhItara mAne dIjie /
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82 ] madanaparAjaya jinarAjako AjJA pAte hI saMjvalana rAga-dveSako jinarAja ke pAsa le AyA / vahA~ Akara rAga-dveSane dekhA ki jinarAja siMhAsanapara virAjamAna haiM, unake sirapara tIna zubhra chatra laTaka rahe haiM, cauMsaTha cAmara dura rahe haiM, bhAmaNDala ke prabhA-pu jase vaha damaka rahe haiM, ananta catuSTayase suzobhita haiM aura kalyANAtizoMse sundara haiN| jinarAjakA isa prakArakA vaibhava dekhakara rAga-dveSa ekadama cakita ho gaye / unhoMne jinarAjako praNAma kiyA aura unake pAsa baiTha gaye / taduparAnta ve jinarAjase kahane lage- svAmin hamAre svAmIne jo mAveza diyA hai use suna lIjie- unakA Adeza hai ki zrApa jo tribhuvanake sArabhUta amUlya ratna hamAre svAmIke le Aye haiM unheM vApisa kara deN| dUsare, prApa jo siddhi - aMganA ke sAtha vivAha kara rahe haiM isameM trilokInAtha kAmakI prajJA prApako nahIM milI hai| tIsare, yadi Apa sukhI rahanA cAhate ho to kAmakI sevA karo aura sukhase rho| kyoMki kAmadeva ke prasanna rahanepara saMsAra meM koI vastu durlabha nahIM rahatI hai| kahA bhI hai: "yadi kAmadeva prasanna haiM to sahaja hI kapUra, kuMkuma, agaru, kastUrI aura haricandana Adi aneka vastueM prApta ho jAtI haiM / aura aneka prakArake sukha bhau / " tathA ca "kAmake prasanna honepara dhavala chatra, manorama azva aura madonmatta hAtho - saba kucha prApta rahate haiM / " rAga-dveSa kahane lage---isalie jinarAja, Apako usa kAmadevakI sevA avazya karanI cAhie, jisakI surAsura gaNa, candra, sUrya, yakSa gandharva, pizAca, rAkSasa, vidyAdhara pora kinnara sevA kiyA karate haiM, jo pAtAla loka meM zeSanAgake dvArA pUjita hotA hai; svarga meM deva
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 83 aura indra jisakI pUjA karate haiM tathA brahmA, viSNu mahezvara aura anya rAjA prAdi bhI jisakI sammAnanAmeM vyasta rahate haiN| ___itanA hI nahIM, Apa usake sAtha mitratA sthApita kara leN| usake sAtha zatrutA kA bhAva to Apako kadApi na rakhanA caahie| kAraNa, kAma mahAn balavAn hai| kadAcit vaha tumase ruSTa ho gayA to patA nahIM kyA kara DAlegA? aura kAmake Rddha ho jAnepara Apa pAtAlameM praveza kareM, surendraloka meM jAveM, nagAdhipatti sumerupara car3he aura mantra, prauSadhi tathA AyudhoMse bhI apano rakSA kareM. para Apa apano rakSA nahIM kara sakeMge praura kAma nizcayase tumhAre Upara prahAra kregaa|" aura ___ "yaha kAma hI eka isa prakArakA vIra aura acintya parAkramI hai, jisane jagatko anAyAsa hI apane pairoMse rauMda DAlA hai / tathA isane binA kisI bAdhAke akele hI apanI zaktise carAcara saMsArako chinna karake apane adhIna kara liyA hai / " atha ca "kevala yaha eka kAma hI hai jo niHzaGga hokara tInoM lokako pIr3ita karatA hai aura bhUloka meM saikar3oM upAya karanepara bhI jisakA koI vinAza nahIM kara sakA hai / " tathA "eka bAlocakako dRSTimeM to yaha kAma kAlakUTa se bhI adhika mahata viSa hai| unakA kahanA hai ki ina donoMmeMse kAlakUTakA to pratIkAra bhI ho sakatA hai lekina dvitIya kAma-viSakA koI pratIkAra nahIM hai| pizAca, sApa, roga, daitya, graha aura rAkSasa saMsAra meM itanI por3A nahIM pahuMcAte, jitanI yaha madanamvara pahuMcAtA hai| jina dehadhAriyoMkA mana kAmake bANoMse bhidA huA hai vaha svapnameM bhI svastha nahIM raha sakatA /
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 84 ] madana parAjaya kAmAgnikI jvAlAnoMmeM jalatA humA saMsAra jAnatA humA bhI nahIM jAnatA hai aura dekhatA humA bhI nahIM dekhatA hai / " aura -- "kAmAgnise jalate hueke saMtApako meghoMko varSA aura samudrakA plAvana bhI zAnta nahIM kara sktaa|" tathA "manuSyako tabhI taka pratiSThA rahatI hai, tabhItaka mana sthira rahatA hai, aura tabhItaka hRdayameM vizvatattva-dIpaka siddhAnta-sUtra sphurita rahatA hai jabataka usakA hRdaya kSIra-sAgarake taTavartI taraGgavilAsoMke sadRza striyoMke kaTAkSoMme pAhata hokara Andolita nahIM hotA hai / jinarAja, ye ve striyA~ hai jinake sundara bhuja-latAoMke prAliGgina-vilAsako prApta karake kurabaka, tilaka, azoka aura mAkandavRkSa bhI pracura rUpase vikArI ho jAte haiM / taba aisA kauna kuzala yogI hai jo inake pUrNa candra ke samAna nirmala aura salila mukha-kamalako dekhakara apane manako nivikArI rakha sake / " tathA "hAva-bhAvoMse pUrNa, bhAlakI kastUrIse alaGa kRta, bhra kuTivilAsase suzobhita tathA lola locanoMse virAjita ramaNiyoM ke mukhakA kSaraNa-mAtra darzanataka puruSoMke hRdaya meM kampa utpanna karatA hai aura unheM adhIra banA detA hai|" rAga-dveSa isa prakAra ansameM kahane lage :-jinarAja hama adhika kyA kaheM ? yadi sApa AtmatoSa cAhate haiM to mahArAja makaradhvajakI sevA kIjie / siddhi-aMganAko vivAhaneke cakkarameM kyoM * 11 tato jinanAthaH provAca-pare, azAninau, ki alpathaH ? tasyAyamasya sevA'smAkaM yuktA na bhavati / uktaMca
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 85 "vane'pi siMhA mRgamAMsabhojino bubhukSitA naiva tRNaM crnti| evaM kulInA vyasanAbhibhUtA na nIcakarmANi samAcaranti // 47 // " anyacca"yayoreva samaM zIlaM yayoreva samaM kulam / tayomaitrI vivAhazca na tu puSTavipuSTayoH / / 48 // " tathA cayayoreva samaM vittaM yayoreva samaM ca tam / yayoreva guNaH sAmyaM tayomaitrI bhaved dhruvam / / 16 // tarimetA jatpaza: ? hariharAdInAM kAtarANAM jayanaM kathayantau na lajjethe ? tadevaM zuradharmo na bhavati / athavA zUratarA ye bhavanti te bhaTanaTabhaNDavaitAlikavat yAcanAM na kurvanti / tadasau bhavano yuvAbhyAmevaM zUratvena baNitastaskayamasau ratnAni raDayadyAcale tadanena prakArega ratnAni na dAsyAmi / tathA ca yo mA jayati saGagrAme yo me varSa vyapohati / yo me prasibalo loke sa ratnAdhipatirbhavet // 17 // anyacca, ye pUrva bhogA bhavabhyAM kathitAste sarve mayA AdAya lakSitAH santi, na ca zAzvatA bhavanti te / tathA caarthAH pAdarajaHsamA girinadIvegopamaM yauvanaM mAnuSyaM jalabindulolacapalaM phenopamaM jIvitam / bhogAH svapnasamAssRNAgnisadRzaM putraSTabhAryAdikaM sarvaca kSaNikaM na zAzvatamaho tyakta'ca tsmaanmyaa|18||
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 86] mavanaparAjaya pratyAyaavidi hajAjAta jarAkAmtaJca yauvanam / aizvayaMca vinAsAntaM maraNAnta ca jocitam // 16 // strI yA sA narakadvAraM duHkhAnA sAnireva ca / pApabIjaM kalemUla kapamAliGgAnAvikam // 20 // varamAliGgitA karA calallolA'tra sapiNI / na punaH kautukenApi nArI narakaparatiH // 21 // tathA cakimpAkaphalasambhogasa nibhaM viddhi maithunama / grApAtamAtrarampaM syAd vipAkezyantabhItivama / 22 / / anantaduHkhasantAnanivAnaM taddhi maithunam / taskathaM sevanIyaM syAnmahAnarakakArakam / / 23 // svatAlurakta kila kukkurAdhamaH prapIyate yadvavihAsthicarvaNAta / tathA miTaviddhi vaviDambana niSevyate maithunasambhavaM sukham // 24 // saskimanena bhUriproktana / avazya mahaM siddhyaGganApari- . NayanaM kariSyAmi, yena zAzvatasukhaprAptibhaviSyati / anyacca samohaM sazaraM kAma sasainyaM kathamamyaham / prApnomi yadi saGgrAme adhiSyAmi na saMzayaH // 25 // * 11 jinarAja rAga-dveSakI bAta sunakara kahane lageH- are, tuma loga kitane ajJAnI ho jo isa prakArako bAta kaha rahe ho ? kyA hama usa adhama kAmakI sevA kara sakate haiM ? kahA bhI hai|
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 87 "jisa taraha vanameM mRga-mAMsako khAnevAle siMha bhUkhe hone para bhI sRraNa mahIM khAte haiM usI prakAra mApattiyoMke Anepara bhI phUlIna puruSa nIca-karma nahIM karate haiN| aura __ "jinakA zIla aura kula samAna koTikA hai unhIM meM mitratA aura vivAha hotA hai / laghu aura mahAnmeM nahIM / " tathA "jinakA dravya, zAstrAbhyAsa aura guNa eka-se hote haiM, unameM hI nizcaya rUpase mitratA ho sakatI hai|" jinarAja kahate gaye - aura jo tumane hari, hara, brahmA prAdikI kAmadevake dvArA parAjita hone kI bAta batalAyI hai aura jo tuma yaha kaha rahe ho ki kAmadeva mujhe bhI parAjita kara DAlegA so tumheM apanI isa bAtapara lajjita honA caahie| unheM jItanemeM kAmako koI bahAdurI nahIM hai / phira, jo bahAdura hote haiM vai bhaTa, naTa, bhAMDa aura stuti-pAThakoMke samAna yAcanA nahIM karate haiN| jaba tuma kAmako zUravIratAkA isa prakAra varNana karate ho to vaha kyoM raGkake samAna ratnoMkI mAMga karatA hai ? isa prakArako yAcanAse use ratna nahIM mila skte| tuma yaha nizcaya kara lo, jo saMgrAmameM merA sattva cUra karake mujha parAjita karegA yA saMsArameM merA samAnadharmA hai, vahI ratnoMkA svAmI ho sakatA hai| atha ca, jina bhogoMkI aura numane mujha lalacAnA cAhA hai unako maiMne prArambhameM hI parIkSA kara lI hai| aura ve zAzyatika bhI nahIM haiN| "mujha dhana pairakI dhUlike samAna mAlUma huaa| yauvana parvatase giranevAlo nadIke vega-jasA pratIta huaa| mAnuSya jalabinduke samAna caMcala mora lola mAlUma humA tathA jIvana phena-jaisA asthira / bhoga
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ =< 1 madanaparAjaya svapnake samAna niHsAra zrI putra evaM priya strI Adi tRNAgnike saddaza kSaNanazvara mAlUma hue| isa prakAra maiMne sabako araNanazvara bhIra azAzvata samajha kara chor3a diyA hai / " tathA "zarIra rogase prAkrAnta hai aura yauvana jarAse / aizvaryake sAtha vinAza lagA hai aura jIvana ke sAtha maraNa jaba stro narakakA dvAra hai, duHkhoMkI khAni hai, pApoMkA bIja hai, kalikA bhUla hai, phira usase AliGgana Adi kaise saMbhava hai ? capala (jahvAvAlI kruddha sarpiNIkA AliMgana ucita hai / lekina naraka paddhati nArIkA kautuka vaza bhI zrAliGgana karanA ucita nahIM hai|" aura- "maithuna dhatUrAke phalake samAna prathamataH ramya zraura pariNAma meM atyanta bhayaMkara hai| ananta duHkha paramparAkA mUla hai aura narakakA mahAn kAraNa hai / koI bhalA prAdamI isakA sevana kaise kara sakatA hai ? jisa prakAra kuttA haDDI cabAkara apane tAlukA rakta pIte haiM, usI prakAra DhoMgI viTa bhI maithuna ke sukhakA anubhava karate haiM / " isalie isa sambandha meM adhika kahane kI jarUrata nahIM hai / maiM avazya ho siddhi-aMganA ke sAtha vivAha karU~gA aura isa prakAra hI mujhe zAzvata sukha mila sakegA / aura: TH mujhe samarAGgaNa meM yadi moha, bANa aura sainyasahita kAma mila gayA to maiM use nizcayase nirvIya kara dU~gA / * 12 evaM jinavacanamAkarNya rAgadveSau phopaM garavA procatuH - bho jinezvara, kimetanmukhaccApalyA prastutaM vadasi ? satAM svayameva svaprasamA jalpanaM na yuktam / tAvattvaM zAzvataM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvitIya pariccheda [ 89 sukhamicchasi yAvanmadanabANabhidyamAno na bhavasi / uktaca yataH " prabhavati manasi viveko viduSAmapi zAstrasampadastAvat / na patanti bANavarSA yAvacchrIkAma bhUpasya // 76 // evaM dUtavacanamAkarNya saMyamenotthAya dvayorarddhacandra davA dvArA vahiniSkAsitau / iti zrIThakkuramA indadevastuta jina (nAga) devaviracite smaraparAjaye susaMskRta bamdhe vratavidhisaMvAdo nAma dvitIyaH paricchedaH // 2 // * 12 jinarAjakI yaha bAta sunakara rAga dveSa bar3e kruddha hue aura kahane lage - he jinarAja, isa prakAra muMha calA kara kyA bakavAda kara rahe ho ? mahApuruSa kabhI bhI Atma-prazaMsA nahIM karate haiM / phira jabataka kAma tumheM apane bANoMse nahIM bhedatA hai, tabhItaka tuma zAzvatika sukhakI kalpanA meM tanmaya ho rahe ho| kahA bhI hai: "vidvAnoMke mana meM tabhItaka viveka jAgRta rahatA hai aura zAstrajJAna bhI tabhItaka ghamakatA hai, jabataka unake Upara kAmadevakI bArA varSA nahIM hotI / " dUta isa prakAra kahakara cupa hI hue the ki saMgama uThA aura donoM ko eka eka cAMTA jar3akara daravAjese bAhara kara diyA / isa prakAra Thakkura mAindadevake dvArA prazaMsita jina (nAga) deva- viracita smara-parAjayameM dUtavidhi-saMvAda nAmaka dvitIya pariccheda sampUrNa huA /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIyaH paricchedaH * 1 atha to dUtau RddhasamAnau (Rddhacanto) kAmapAzrve samAgatya prnnmyopvissttau| tataH kAmaH prAha-aho bhavadbhyAM tanna gatvA jinaM prati kimabhihitaM, kimuttaraM vanoM (de) tena jinena, kathambhUtA tasya jinasya yuddhasAmagrI ? evaM sena kAmena pRSTau sau vratAyuktavantau __ aho deva, kimetadAyAM pRcchasi ? sa jinendro'gamyo'lakSyo mahAbalavAn / na kiJcinmanyate / AvAbhyAM paNDaprabhedasAmadAmaprakAraiH zikSitA; paraM nijabalodrakAt kicinna garaNayati / anyacca, tenedabhihitam-pare, kimetamjalpatha: ? tasyAyamasya sevAmaha na karomi / patI mayA prAtaH sasainya. madano bandhanIyo'sti / __ taccha svA zalyavIro'bravIt-aho, kimetavasatyaM vasthaH 1 yadyevaM jinezvareNokta tadasmadIyasanyavAhyo bhavantau ? yatto yayayoH kiMcit parAbhavamAna na dRzyate ? ___atha tAvUcatuH-bho zalyavIra, parAbhavamAnasyAsambhabArya kAraNamekamAste / unnatacetaso ye kecana bhavanti te svalpAsa ghnanti / ukta ca yataH"tRNAni nonmUlayati prabhaJjano mRdUni nIcaiH praNatAni sarvataH /
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pariccheda samucchritAneva tarUn prabAdhate mahAn [ 91 mahadbhizca karoti vigraham // 1 // " tathA ca " gaNDasthaleSu madavAriSu laulyalubdhamattabhramadbhramarapAdatalAhato'pi / kopaM na gacchati nitAntabalo'pi nAgaH svalpe bale na balavAn parikopameti ||2|| " [ tRtIya pariccheda ] * 1 saMyamase apamAnita honepara rAga aura dveSa bar3a e kruddha hue| ve vahA~se calakara sodhe kAmadeva ke pAsa pahu~ce aura use praNAma karake baiTha gaye / rAga-dveSa ke pahuMcate hI kAmane pUchA- hA~ bhAI, tumane jinarAjake pAsa jAkara kyA kahA jinarAjane kyA uttara diyA aura usakI yuddha sAmagrI kisa prakAra kI hai ? kAmadeva ke isa prakAra pUchanepara rAga-dveSa kahane lage :-- rAjan, yaha bAta hamase na pUchie / jinarAja atyanta agamya, alakSya aura mahAn balavAn hai / vaha grApako kucha nahIM samajhatA hai / hama logoMne use sAma, dAma daNDa aura bheda - saba tarahase samajhAyA, para apanI zaktike abhimAna meM use kisIkI paravAha nahIM hai / itanA hI nahIM, jinarAjane yaha bhI kahA hai ki- 'maiM usa adhamakI sevA nahIM kara sakatA aura prAta kAla mujhe sasainya kAmako parAjita karanA hai / ' pAlyavIra ne kahA- rAga-dva eSa, Apa loga yaha kyA apriya bAta kaha rahe haiM ? kyA Apa hamArI senAke antargata nahIM the jo Apane isa prakAra parAbhavakA ghUMTa pI liyA ?
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 92 ] madanaparAjaya rAga-dveSa kahane lage-mahArAja zalyadhIra, parAbhava sahana karanekA eka kAraNa hai| vaha yaha ki jo mahAmanA hote haiM ve apanese choToMko satAte nahIM haiN| kahA bhI hai: ___ 'vAyu saba prakArase pragata aura mRdula tRraNoMko nahIM ukhAr3atI, balki vaha unnata vRkSoMko hI bAdhA pahu~cAtI hai| ThIka hai, mahAna mahAn puruSoMke sAtha hI vigraha karate haiM / " tapA "zaktizAlI hAthI apane mada-jalase paripUrNa gaMDasthalapara sugandha-lolupa bhauMroMke pAda-prahArase pIr3ita honepara bhI krodha nahIM karatA hai / ThIka hai, balavAn svalpabalazAlI para kadApi krodha nahIM karate / " 2 eva zusvA madano ghRtasiktAnalavat kopaM gatvA anyAyakAlikaM pratyAyot-re anyAyakAlika, zIghra kAhalayA ninAdaM kuru yathA sainyaptamUho bhavati / etavAkarya tenAnIsikAhalA gambhIraraveNa nAvitA / atha tacchAvaNAgjinendropari balAni samraddhAni jajJire / tadyathA prApuH triguNA mahAsarasarA doSAstrayo gAravA AjagmurghasamAbhidhAnasubhaTAH paMcendriyAkhyAstataH / bIrA vairakulAMtakA varabhaTA daNDAstrayazcAgatAH prAptAH salyasamAstrayo'Gka tabalAHzalyAbhidhAnA nRpAH // 1 // prAyuSkarmatarAdhipAzca caturAH prAptAstu paMcAyavA rAgaDhaSabhaTau tato'nu (mi) milatudaMpoMDhatau siMhavat / samprAptAvatigavitau smaradale gotrAbhidhAnI nRpAvajJAnAkhyanupAstrayo'tha militAH praaptsttshcaanyH|2|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 [ 93 tRtIya pariccheda prApto krUrayamopamo balayutau dvau vedanIyAbhidhau puNyAdyakSitipAlako ca militau prAptastathA saMyamaH / prApunirdalitAkhilA ripRtanAH paJcantarAyA nRpAH samprAptau tadanantaraM dRDhatarAvAzAbhidhAno nRpo || 3 || paJca narendrA militA jJAnAvaraNIyanAmAnaH / duSpariNAmo militau darzana moho'tidurjayaH prAptaH // 4 // niyatinaranAthA nAmakarmAbhidhAnAH sphuritataragaNA vai bhAsamAnAH prapannAH // atha nRpatizalena dhUtasArthena yuktA bhujaga iva saroSA praSTa karmapradhAnAH || 5 | bhUpAlA nava samprAptA darzanAvaraNIyakAH / zobhate kAmasainyaM tairyathA merunaMvagrahaiH ||6|| tathA ca prAptazca SoDazakaSAyanRpaiH prayuktadhAnyena pazca navabhirnavanokaSAyaiH / mithyAtva bhUmipatibhistribhirAvRto'nyaMyo yo'tibalavAnapi durddharo yaH ||7|| svarge jitaH zatamakhaH sagaNo'pi yena yezabhAnuza zikRSNapitAmahAdyAH / yasmAd bibheti balavAn dharaNIdharo yo so (sI) mohamalla iti bhAti yathA kRtAntaH ||8|| evaM tamAgacchantaM dRSTvA sammukhaM gatvA makaradhvajena paramAnandena tasya mohamallasya paTTabandhanaM zeSAbharaNaM ca kRttvA vacanametaduktam- bho mohamalla, adhunA sarvametadrAjyaM tvayA
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ PF 94 ] madamaparAjaya rakSaNIyam / yatastvameva saMnyAdhipatiH / tava lolo yaH saGagrAme prApnoti evaM vidho na ko'pyasti / ukta ca yataH-- "yadvaccandramasA vinApi rajanI yadvatsarojaH sarit / gandhenaiva vinA na bhAti kusumaM dantIva dantavinA / yadvad bhAti sabhA na paNDitajanaryadvanmayUkhe ravi.stadvanmoha, vinA tvayA mama dalaM no bhAti vIrazriyA // 3 // " tadavazyamihA'hamidAnI jinendra jeSyAmi / evaM yAvatenokta tAvattasminnavasare nijamavabharAndhAnAM mahakubarANA maSTAnAM samarabhUmau ghaTAH samprAptAH / tathA'tivega unnatI * durda razcapalaH sabalo manasturaGgAmasamUhaH samprAptaH / evamAdi prabhUtakSatriyabhaTa samUhaiH samAvasaM sainyamatizobhate / tathA cha duSTalezyAdhvajApa nicitamabhiramyaM kukayAtyucchitayaSTikAbhirAraSagaganAndolanAbhirAllAdajanakaM jAtijarAmaramastambharapazobhitaM sathA paMcakudarzanapaMcazamrvadhirobhUtaM dazakAmAvasthAtapatrAcchAvitAndhakArIbhUtam / evaMvidhacaturaGgasainyasamanvito manogajamAruhya saha prAmArtha nirgantumicchati yAvajinendropari tAvattasminnavasareprApto mUDhanupaistraya (vibhizca sahitaM (ta:) zAdi . vorastribhiyaMktA yena pharI dhRtA karasale saMsAradaNDastathA / yaH prApnoti raNe sadA jayaravaM lokatraya kampitaM cata dhasya bhayAs, sa khAtibalavAn mizyAsvanAmA napaH mil
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pariccheda [ 95 2 rAga-dveSa kI bAta sunakara kAmadeva isa prakAra kI se bhar3aka uThA jaise agnipara ghI DAlane se vaha bhar3aka uThatI hai / usane bherI bajAnevAle anyAyako bulAyA aura kahA - are anyAya, tuma zIghra hI apanI bherI bajAo, jisase samasta senA ekatrita ho jAya / mahArAja makaradhvajakI bAta sunakara anyAyane bar3e jorase apanI bherI bajAyI / aura bhairokA zabda sunate hI samasta senA jinendra ke Upara car3hAI karaneke lie taiyAra ho gayI / kAmadevakI senA isa prakArase taiyAra huI : aThAraha doSa, tIna gArava sAta vyasana, pA~ca indriyA~ vairikula ke lie yamasvarUpa tIna daNDa nAmaka subhaTa aura tIna zalyanAmaka rAjA upasthita ho gaye / cAra AyuSkarma tathA pA~ca yAsrava karma nAmake rAjA A pahu~ce / madonmatta siMhako taraha rAga-dva eSa nAmake subhaTa bhI taiyAra ho gaye / gotra nAmake atyanta mAnI do rAjA, eka prajJAna nareza aura eka anaya mahArAja bhI sannaddha ho gaye / 1 krUra yamake samAna do vedanIya nAmake prabala rAjA aura puNyapApa ke sAtha asaMyama nareza bhI taiyAra ho gyaa| samastazatru saMhAraka pA~ca antarAya aura do AzA nareza bhI A pahu~ce / jJAnAvaraNanAmaka pA~ca rAjA tathA zubha-azubha nRpatike sAtha durjaya darzana moha bhI taiyAra hokara A gayA / apane adhInastha bhatyoMke sAtha nAma-karma nAmake tirAnave nareza aura sI juvAriyoMke saMghasahita pramukha prATha karma- nareza bhI roSa meM bhare phuNce| darzanAvaraNIyarUpI nI rAjA bhI upasthita ho gaye / ina rAjAnoMse kAmako senA isa prakAra sundara mAlUma huI jaise navagrahoMse meru suzobhita hotA hai / atha ca -
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ 96 ] madanaparAjaya solaha kaSAya, nau nokaSAya, aura tIna mithyAtvanAmaka rAjAoM ke parivAra ke sAtha durjaya aura balavAn moha bhI A DaTA / vaha mohamahala, jisane saparikara indra, mahAdeva, sUrya, candra, kRSNa aura brahmAko parAjita kiyA aura jisase mahAn himAlaya bhI bhIta rahatA hai, prAte samaya isa prakAra mAlUma huA jaise sAkSAt yamarAja prA rahA ho ! jyoM hI mahArAja kAmadeva ne mohako sAmane Ate hue dekhA, usane bar3e ullAsake sAtha mohakA paTTabandha kiyA aura apane zeSa sampUrNa zrAbharaNa use de ddaale| isake pazcAt kAmadeva usase kahane lagA - he mohamalla, aba tumheM ho isa sampUrNa rAjyakI rakSA karanI hai| kyoMki senAdhipati tumhIM ho aura isa saMgrAma meM aisA koI nahIM hai jo tumhArA sAmanA kara sake / vaha kahatA gayA- "moha, jisa prakAra candrake binA rAtri suzobhita nahIM hotI, kamaloMke binA nadI suzobhita nahIM hotI, gandhake vinA phUla sundaya nahIM hotA, dAMtoMke vinA hAthI suzobhita nahIM hotA, paNDita samUhake vinA sabhA alaMkRta nahIM hotI aura kiraNoMke binA sUrya suzobhita nahIM hotA, usI prakAra adbhuta parAkramI tumhAre binA hamArA sainya bhI suzobhita nahIM ho sakatA hai| isalie mujhe vizvAsa hai ki maiM atra jinendrako jarUra hI jIta lUMgA / " kAmadeva aura mohakI isa prakArakI bAta cala hI rahI tho ki itane meM apane madake bhArase andhe mATha madarUpI hAthiyoMke samarAGgaraNa meM ghaNTe bajane lage aura atyanta vegavAn, unnata, durddhara, capala aura sabala manarUpI azvasamUha bhI upasthita ho gyaa| isa taraha kAmadeva sainyameM aneka kSatriya subhaTa-samUha sammilita ho gaye aura isa kAraNa usameM nirAlI zAna A gayI /
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ tRtIya pariccheda isa prakAra yaha sainya duSTa lezyArUpI dhvaja-vastroMse saghana thaa| ina dhvajAoMmeM kukathArUpI unnata daNDa lage hue the, jinake kAraNa ye dhvajAe prAkAza meM prAndolita hokara darzakoMke mana meM prAllAda paidA kara rahI thiiN| itanA hI nahIM, yaha sainya jAti-jarA aura maraNarUpI stambhoMse suzobhita thA, pAMca mithyAdarzanarUpI pAMca prakArake zabdoMse jagatko baharA kara rahA thA aura daza kAmAvasthArUpI chanoMke kAraNa isameM sarvatra andhakAra ghanIbhUta ho rahA thaa| kAmadeva isa prakArake caturaMga-senAke sAtha manogaja para savAra hokara jinendrase saMgrAma karane ke lie jAnevAlA ho thA ki itane meM tona mUr3hatA aura tIna zaGkAdi vora rAjAoMke sAtha saMsAra-daNDako hAtha meM lekara apane jagaravase tInoM lokako kaMpAtA huA balavAn mithyAtva nAmakA rAjA prAkara upasthita ho gayA / * 3 tato mismAravanapaH provAca-bho bho trivazakuraGgapaJcAnana, phasyopari saMghalitastvam ? mamAdezaM dehi / kimanena saMnyamelanena ? kevalo'haM jinendra jeSyAmi / tato mohaH prAha-are mithyArava, kimetaMjalpapsi ? evaMbidho balavAna ko'sti yaH saGa prAme jinasammukho bhavati / tatprabhAte taba zUratvaM jJAsyAmyahaM para dalanAthaH samyaktvavAraH prApsyati / ukta ca yata: "tAvadgarjanti maNDUkA: kUpamAzritya nirbhayAH / yAvannAzIviSo dhoraH phaTATopo na dRzyate // 4 // tAvadgarjanti mAtaGgA bhinnanIlAdrisannibhAH / yAvacchRNdhanti no karNaiH krudhyatpaJcAnanasvaram / / 5 / / tAvadviSaprabhA ghorA yAvanno garuDAgamaH / tAvattamaHprabhA loke, yAvannodeti bhAskaraH // 6 // " .
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ 98 ] manaparAjaya anya chaja "khadyotAnAM prabhA tAva yAvanno ravirazmayaH / dvijihvAnAM balaM tAvad yAvanno vinatAsutaH / / 7 / / " *3 midhyAtvane Ate ho kAmadevase kahA- he devatArUpI mRgoMke lie siMha-sahA deva, zrApa itanI bar3I senAke sAtha kyoM prasthAna kara rahe haiM ? mujhe AjJA diijie| maiM akelA hI jinendrako parAjita karake bAtA hU~ 1 + isa bIca meM moha kahane lagA- are mithyAtba, tuma kyA bAta karate ho ? saMsAra meM aisA konakti hai jo saMgrAma meM jinendrakA sAmanA kara sake / tumhArI zUravIratAkA kala savere hI patA cala jAyagA jaba jinendrakA senApati raNAGgaNa meM Akara upasthita hogA / kahA bhI hai: "meMDhaka kueM meM tabhI taka nirbhaya hokara garajatA hai, jaba taka use bhayaGkara karaNadhArI sAMpa nahIM dikhalAyI detA / cikane nIlAdviko taraha kAle hAthI tabhI taka vidhAr3ate haiM, jabataka ve apane kAna se roSamare siMhakI garjanA nahIM sunate / sA~pake viSakA utkaTa prabhAva bhI nabhItaka rahatA hai, jabataka garur3ake darzana nahIM hote / aura andhakAra bhI taka rahatA hai, jabataka sUrya udita nahIM hotA / " kavine isa Azaya kI eka aura bAta kahIM hai / vaha yaha hai "jabataka sUryakA teja prakaTa nahIM hotA tabhI taka khadyota camakate haiM / isI taraha sA~pa bho tabhItaka apane meM zaktikA anubhava karatA hai, jabataka use garur3hakA sAkSAtkAra nahIM hotA / " moha kahane lagA --- isalie bhAI, tuma vyartha bAta na karo / kala tumheM apane zrApa apanI zaktikA patA cala jAvegA /
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 3 tRtIya pariccheda [ 99 * 4 evaM vacanamAkarNya manobhavo'vocat-aho, yuvayoH parasparaM kimanena vivAdena ? yata ukta ca "ajJAtacittavRttInAM puMsAM kiM galagajitaiH / zUrANAM kAtarANAJca raNe vyaktirbhaviSyati || 8 | " tat prabhAte jinendrasya hariharapitAmahAdInAM yatkRtaM tadaha yadi na karomi tadA jvalitAnalapravezaM kariSyAmi / iti sarvajanaviditA me pratijJA / ukta N ca " sakRjjalpanti rAjAnaH sakRjjalpanti paNDitAH / sakRt kanyAH pradIyante trINyetAni sakRt sakRt // 6 // " iti zrIThakkuramAin devastuta jina (nAma) devadhiracite madanaparAjaye susaMskRtabandhe kandasena varNano nAma tRtIyaH paricchedaH // 3 // * 4 moha aura mithyAtva ke isa prakArake vivAdako sunakara kAmadeva kahane lagA- Apa loga paraspara meM vivAda kyoM karate hai ? isa vivAda koI artha siddha honevAlA nahIM hai| kahA bhI hai: -- "jinakI manodazAkA patA nahIM hai, ve vyakti kucha bhI kaheM unake kahane se kyA hotA hai ? samara-bhUmi meM utaranepara sabako mAlUma ho jAyagA ki kauna zUra hai aura kauna kAnara hai ?" kAmadeva kahane lagA merA nizcaya hai ki maiMne hari, hara maura brahmAkI jo dazA ko hai vahI dazA kala savere yadi jinendrakI na kara sakA to meM jalatI huI zrAgameM praveza kara jaauuNgaa| nItikAroMkI isa bAlase meM pUrNa sahamata hU~
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 100 ] madanaparAjaya "rAjA eka bAra kahate haiM, paNDita eka bAra kahate haiM aura kanyAeM eka bAra dI jAtI haiN| ye tIna kAma eka bAra hI hote haiN|" isa prakAra Thakkura mAindadevake dvArA prazaMsita jina (nAga) deva-ghiracita madanaparAjayameM kAma-senA-varNana nAmakA tRtIya pariccheda samApta huA /
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaH paricchedaH # 1 ito nirgate dUtayugale jinena saMvegaM pratyabhihitam-prare saMvega, jhaTiti svasainyAhvAnaM kuru / sadAkarNya tena vairAgyakAlikamAhUya etaduktam- are vairAgyakAhasika, zIghra kAhalAninAvaM kuru yathA svasainyasamavAyo bhavati / tatastena viratikAhalA 'jinanAthaH saMprAptaH, evaM dviruktyuccAraNena yuktA kRtagambhIrakolAhalA nAditA / zratha kAhalAsvanamAkayaM kandarpopari parabalalampaTAH subhaTAH samprApuH / tadyathAsamadamadanadantidhvaMsakaNThIravA ye chalabalakulavantazcAgatAH dharmavIrAH / atha daza naranAthA muNDasaMjJAH pracaNDA vaza hi manujanAthAH saMyamArayA variSThAH // 1 // unnatavayasI zUrau bhUpau dvau kSamAdamAkhyau ca / te vaza bhUpA militAH prAyazcittAbhidhAnA ye || 2 || kalpAnte mahatAhatAzca militAzcaikatra saptArNamA yadvattadvabatIvazaurya sahitAste sapta tattvAdhipAH / aSTau ye hi mahAguNA nRpavarAH prAptAstataste tathA tadvaccASTakulAcalA dRDhatarA aSTau yathA diggajAH // 3 // tathA ca karupAnte prANinAzAya dvAdazArkA yathoditAH / smarasainyavinAzAya tathA prAptAstaponRpAH || 4 ||
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 } madAra paMca narezA militA prAcArakhyA mahAzUrAH / aSTAviMzati bhUpA mUlaguraNAkhyAstataH prApuH / / 5 / / zatrutrAsakarA mAkharatarAH zrIvanamAGgAbhidhAH samprAptAH subhaTAstrayodaza tatazcAritravIrezvarAH / prAjagmustadanantaraM hi balinaH konAmA dUtopamA aSTau SaD varavIradapavalanAH pUrvAGgasaMjJA nRpAH // 6 // me'nantavIryasaMyuktAH smaravIrakulAnsaphAH / prApuste brahmacaryAkhyA bhUpAlA nava durjayAH // 7 // parikRSjaragandhagajA militA nava zUratarA nybhuuptyH| atha guptinapatritayaM militaM tvarita jimanAthale sabalam kA tathA ca- / zaraNAgateSu jantuSu sakalelvadhArabhutA ye / anukampAguNabhUpA jinakArye tatkSaNAt prAptAH / / 6 / / paMca vakro mahAkAyo dhoro yo noravasvanaH / samprAptaH smaranAzArtha svAdhyAyaH siMhavattathA / / 1 / / dharmacakrAndhirAH prApto dRSTidhIracaturbhujaH / smaradaityavinAzArtha detyAriH kezavo yathA // 11 // matijJAsArakhyabhUpAlaH saMprAptastadanantaram / zatatrayayutazcAnyaH SaTtriMzadadhikana paiH // 12 // zrutajJAnAbhidhAno yo jinasahAvArthamAgataH / manaHparyayasaMjJo'tha prApto bhUphyugAnvitaH // 13 / / tathA canaranAyatramayuktaH sthapatizramanAzanAya sNpraaptH| avadhijJAnanarezaH svasanyatilako mahAzUraH // 14 //
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda tato'nantaramAyAto mahAzUro'tidurjayaH / mohavIravinAzArthaM kevalajJAnamUpatiH tathA ca [ 103 dharmadhyAnamahIpena yukto niveMgabhUpatiH / zuvalena saha smpraatrH||16|| P tathA ca / / 15 / aSTotarasahasra eNa saMyukto lakSaNAdhipaH / zraSTAdazasahasraM zva militaH zaulamUpatiH // 17 // bhUpAlaiH paMca bhiryu ko nigranyAvI narezvaraH / balaborakulAnto yau guNAMbAMjagmatustataH / / 18 / / 21 samprAptastadanantaraM jinabale vaMzebhapaMcAnanoyasyAprI namati svayaM surapatividyAdharAdyAstathA / brahmAdyA dharaNIdharAkezazino yasyAGa triyugmaM namantyete nityamasau ratozadalanaH samyaktvadaNDAdhipaH / 16 / evamAcasaGa rUyavIra kSatriya sAmantanicayanicitaM jinabalamatirAjate / tathA ca durdharonnatadurjayabalacapalamanoharajIvasvabhAvaturaGgamakhurapuTanitrayoddhUtapAMsucchnnAmbaramaNDalaM pramANacatuSkasaptabhaGgimahAgaja cItkAra rakhana va diggajabhayajanakaM caturazItilakSaguraNa mahAratharavakolAhala nijitaja nidhigajjita paMcasamitipaMca mahAvrata zabdasyAdvAda meryAtrA (tA ) Ta ( Da ) nasamu sthitAtikolAhala vadhirImUtaM zubhalezyAtidIrghayaSTikAbhiH kRtagaganamaNDalasparzanAbhiranaGgadalabhayajanakaM visphurallabdhicihracchAyAcchAditadikcakraM bahuvratabastambhairupazobhitam / evaMvidhicaturaGgasandhasamanvitaH kSAyikadarzanamAtaGgArUDho'nuprekSA
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 ] madanaparAjaya sannAhAcchAditAGgaH svasamayanetrapaTottamAnabaddhavirAjamAnaH karatalakalitamahAsamASigavAnaharaNaH siddhasvarUpasvarazAstratatvajJasahitaH paramezvaro mavanopari yAvat saMcalitastAvattasminnavasare bhavyajanairabhimanyate, zAradamAgne maGgalagAnaM gIyate, kyayA zeSAbharagaM kriyate, mithyAtvapaMcaka(phena) nimblvnnmuttaaryte| [caturtha pariccheda ] - * 1 jaba jinarAjake pAsase. rAga-dveSa nAmake donoM dUta cale gaye to unhoMne saMvegako bulAkara kahA-saMvega, tuma bahuta jalda apanI senA tayAra kro| jinarAjakI AjJA pAte hI usane vairAgyaDiDimako bulAyA aura kahA-are vairAgyaDiDima, tuma zoghra hI apanI bherI bajAo jisase apano senA jaldI ekatrita ho jAya / / vairAgyaDiDimane apanI bherI bajAyI aura usake zabdako sunate hI vipakSokI senAkA vidhvaMsa karanevAle yoddhA kAmake Upara car3hAI karaneke lie isa prakAra A pahuMce : usa samaya daza dharma-nareza bhI prAkara upasthita ho gye| ye naresa madonmatta kAma-hAthIko parAjita karaneke lie siMhake samAna pratIta hole the| ThIka isI samaya daza saMyama-nareza aura daza pracaNDa muNDa-nareza bhI A ddtte| aura isI samaya vayovRddha kSamA aura dama do zuravIra bhI prAyacinanAmaka daza rAjaoM ke sAtha pAkara jinendrakI senAmeM sammilita ho gye| jisa prakAra kalpakAlake anta meM sAtoM samudra ekatrita ho jAte haiM usI prakAra atyanta zUra sAta tatva-rAjA bhI pAkara sammilita ho
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 105 gaye / aura atyanta sattvazAlI mATha kulAcala aura pATha diggajoM ke samAna ATha mahAmuNa-nareza bhI prA pahu~ce / aura jisa prakAra kalpAnsameM prANiyoMke vinAzake lie bAraha sUrya udita hue the, usI prakAra kAmako senAke vidhvaMsake lie bAraha taparUpo rAjA bho pAkara upasthita ho gaye / ___ inake atirikta atyanta zUravIra pA~ca prAcAra nareza aura aTThAIsa mUlaguNa-rAjA bhI Akara senAmeM mila gaye / aura zatruko trasta karane meM samartha atyanta tejasvI dvAdaza prajanareza aura teraha vIra vAriyarAjA bhI A pahuMce / aura inake pazcAt prabala kAlake dUtake samAna caudaha pUva-rAjA bho prAkara upasthita ho gye| sAtha hI anantazaktizAlo aura vIra kAmake kulako vidhvasta karanevAle durjaya nau brahmacarya-nareza bhI prAkara sainya meM sammilita ho gye| tathA zatrurUpI hAthiyoMke lie gandhagajako taraha zUravIra nayarAjA aura tIna gupti-rAjA bhI prAkara jinendrakI senAmeM A mile / aura jo samasta zaraNAgata dehadhAriyoMko Azraya pradAna karate haiM ve anukampA Adi nareza bhI A pahu~ce / __ inake atirikta pA~ca mukhavAlA dIrgha zarIradhArI dhIra aura nIradake samAna dhvani karanevAlA svAdhyAya-nareza bhI siMhake samAna kAmako naSTa karane ke lie prAkara upasthita ho gyaa| tathA dharmacakrase sampanna aura caturbhuja darzana-bIra bhI daityAri kezavakI taraha smara-daityake vinAzake lie pAkara taiyAra ho gyaa| tadanantara matijJAna-nareza bhI apane adhInastha tInasau chattIsa anya rAjAoMke sAtha jinendrakI senAmeM prAkara samilita ho gyaa|
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 106] madanaparAjaya aura zrutajJAna tathA mana:paryayajJAna bhI apane sAthaphe anya do rAjAmoMke sAtha Akara upasthita ho gaye / sAtha hI tona rAjAmoMse yukta avadhijJAna-narega bhI apane svAmI ko sahAyatAke lie senAmeM prA milaa| yaha nareza atyanta zUravIra thA aura jinendrako sainyakA tilaka pratIta hotA thaa| isake 1 mohato ra mizine hie jahAn zUravIra aura durjaya kevalajJAna-bhUpati bhI Akara upasthita ho gyaa| tathA dharmadhyAna-narezake sAtha nirveda-rAjA prA milA aura zukladhyAna-rAjAke sAtha balavAn upazama-nareza bhI prA phuNcaa| aura eka hajAra ATha rAjAmoMke sAtha lakSaNa nareza aura aThAraha hajAra rAjAoMke sAtha zIla-nareza bhI bhAkara mila gyaa| tathA pAMca rAjAnoMke sAtha nigrantha-rAjA bhI pAkara upasthita ho gayA aura vairi-kulake vinAza karanevAle do guNa-nareza bhI prAkara saMmilita ho gye| ___ isake pazcAt samyaktva-rAjA bho jinendrakI senAmeM pAkara mila gyaa| yaha nareza zatrurUpI hAthoke lie siMhake samAna bhayaMkara thA aura ise indra, vidyAdhara, brahmA, mahAdeva, sUrya aura candra Adi samasta deva svayaM namaskAra karate the| sAtha hI ratipati ke saMhArake lie yaha pramukha sAdhana thaa| isa prakAra jinendrakI senAmeM jaba asaMkhya kSatriya-vIra sAmanta pAkara saMmilisa ho gaye to jinarAjakI senA atyanta suzobhita ho utthii| usa samaya durdhara unnata, duaMya aura sazakta jIvake svAbhAvika guNarUpI prazvoMke khurAghAtase jo dhUli uThI usase prAkAza-maNDala bAgchanna ho gyaa| cAra pramANa pIra saptabhaMgIrUpa mahAn gajoMke cItkArake sunanese diggajoMko bhI bhaya hone lmaa| caurAsI lakSaNarUpa
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha paricheda [ 107 - mahAratha ke kolAhalane samudrake garjanako bhI abhibhUta kara diyA / pA~ca samiti, pA~ca mahAvratoMke saMdeza aura svAdvAda - bherIke zadane di maNDalako vadhira kara diyA / gaganacumbI zubha lezyArUpI vizAla daNDoMse anaGgakI senAko bhI bhaya hone lgaa| vikasita labdhirUpI patAkAzroM kI chAyAse dikcakra bhI yAcchanna ho gayA / aura viviva vratarUpI staMbhoMse senAkI zobhA aura adhika nikhara pAI " isa taraha caturaGga senAke sAtha kSAyikadarzanarUpI hAthIpara savAra hokara anuprAsa lavana pahana kara bhAlapura AgamarUpI mukuTa dhAraNa kara, hAtha meM mahAsamAdhi zastrako lekara aura siddhasvarUpa-rUpI svara-zAstra ke tatvajJako sAthameM lekara jinarAja kAmake Upara car3hAI karaneke lie jaise hI taiyAra hue, aneka bhavya jIva unakA abhivAdana karane lage / zAradA sAmane Akara maGgala gAna karane lagI / dayA grAbharaNa pahanAne lagI aura nimba aura namaka lekara pAMca midhyAtvarUpI najara utArane lagI / * 2 evaMvidhasya samarabhUmisaMcalitasya jinezasyAgre suzakunAni jazire / tadyathA dadhidurvvAkSatapAtraM jalakumbhazcevaNDapadmAni / sUnumatI strI vINAprabhUtikamagre sudarzanaM jAtam ||20|| sacathA pradakSiNena prativeSTayantI yato (taH ) kumArI saphalArthasiddhaye / AmAGgabhAge dhvanirambuvAnAM jAtAstrisInAJca tathA vRSANAm / / 21 / / ( jAto buSANAM zikhinAM tathA ca // )
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ I 108 ] bhadanaparAjaya unnatadakSiNapakSavibhAgA tatkSaNamukhakRtapArthivazabdA zAntadizA bhagavatyanulomA seti jinasya jayAya gatA'gre 523 // durgAkauzika vAjivAya sakha rolako zivAsArasAjyeSThA jambukapota ghAtaka vRkSAgovanticakrAdayaH / yasyaite purato'nizaM ca pathikaprasthAnavAmasthitAstasyAgra manasaH samIhitaphalaM kurvanti siddhi sdaa| 23 / * 2 isa prakAra jaba jinarAja prasthAnake lie udyata hue. usa samaya nimna prakArake zubha zakuna hone lage : dahI, dUrvA akSatapAtra, jalapUrNa kalaza, ikSudaNDa, kamala, putravatI strI aura voNA zrAdike darzana hue / sAtha hI dakSiNa bhAgameM kumArI aura vAmabhAga meM meghoM kI, mayUroMkI aura bailokI garjanAe~ hone lagIM / isake atirikta dakSiNa bhAga meM rAjAoM kI 'mAro-pakar3o kI ' bhI dhvani hone lagI / aura jisa dizA meM jinarAjakA prasthAna honA yA vaha bilakula zAnta ho gayI / zakunavidoM kA kahanA hai durgA, ullU, ghor3A, kauvA, gadhA, ulUko, siyAranI, sArasa, / vRddhA, jambuka pota, cAtaka, bher3iyA aura gAyakA dA~ta jisake prasthAnake samaya bAyeM bhAgameM zrAveM usakA manoratha sadaiva siddha samajhanA cAhie / * 3 evaM nirgacchansaM jinamavalokya saMjvalanenaM hRvi cintitam - praho'dhunA'smAkamatrAvAso yukto na bhavati / evamukravA madanasakAzamAgatya praNamya vijJApayAmAsa - 'veva deva,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ : caturthaM pariccheda [ 109 jinendro'sau mahAbalavAn darzanavIramapraNIkRtya samprApta eva tacchIla jIvasthAnaM prati gambase / ' uktaH "tyajedekaM kulasyArthe grAmasyArthe kulaM tyajet / grAmaM janapadasyArthe AtmArthe pRthivIM tyajet // 1 // rakSanti dezaM grAmeNa grAmamekaM kulena vai / kulamekena cAtmAnaM pRthvItyAgena paNDitAH || 2zA" tacchrutvA madanaH saGa kruddhadhamAno bhUtvA ( saGa kruddhaghan ) prabravot - are saMjvalana, yathedaM bhUyo vayasi tattatkSaNAdeva dhiSyAmi / zranyacana I dRSTaM taM na kSitilokamadhye mRgA mRyendropari saMcalanti / vidhuntudasyopari candramA (moDa) kkoM ki baM viDAlopari mUSakAH syuH // 24 // tathA ca ki vainateyopari kAdraveyAH ki sArameyopari lambakarNAH / ki ve kRtAntopari mUtavargAH kiM kutra zyenopari vAyasAH syuH / / 25 / / evamuktvA moha mAhUya etadukta kAmena - aho moha, adya raNe yuddhvA'haM jinaM na jayAmi cesat sAgarabaDavAna lavadane nijakalevaraM kSipAmi / mohaH prAha-deva, satyamidam / yataH ko'pyevaMvidhaH surataro'sti yastvAM jitvA jayavAn bhUtvA nijagRhaM gacchati ? evaM mayA na dRSTo na zruto'sti / ukta "hariharapitAmahAdyA balino'pi tathA tvayA pravidhvastAH / tyaktatraNA yathaite svAGkAnnAroM na muJcanti ||3|"
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 11. ] madanaparAjaya anyAya, aho deva, jineno'sau yadi kathamapi saMgrAmasammukho bhavati, tasasya kiMdhivagyAna kartavyaM bhavati / nigaDabandharbandhayitvA'vicArakArAyatane prakSipyate (tAm) / tayAkarNya paMceSunA(NA)bahirAtmAna bandinamAhUya samanihitam-are ahityan, gajarA svaM jinaM me darzayasi tatsava prabhUtaM sammAnaM kariSyAmi / evamuktmA smaravIra- nAmAGkitaM kaTisUtraM bandino haste vatsvA na tataraM sampreSitaH / ___* 3 jaba isa prakArake mAGgalika muhUrta meM jinarAja kAmake Upara car3hAI karane ke lie cala par3e to kAma ke guptacara saMjvalana ne mocA-aba mujhe yahA~ rahanA ThIka nahIM hai / yaha socakara vaha turanta kAmake pAsa calA pAyA aura praNAma karake kahane lagA-devadeva, jinarAja mahAn balI samyagdarzana vIrako sAthameM lekara Apake Upara car3hAI karaneke lie mA gaye haiN| isalie maiM to aba kisI surakSita sthAnameM jA rahA huuN| kahA bhI hai : "kula ke lie ekako chor3a de| gAMvake lie kulako chor3a de| janapadake liye gA~vako chor3a de| aura apane svArtha ke lie pRthvItakako chor3a de| buddhimAn manuSya dezako gAMvase bacAte haiM, gAMvako kulase bacAte haiM, kulako eka vyaktise bacAte haiM aura apane ko pRthvI taka dekara bacAte haiN|" saMjvalanakI bAta sunakara kAmako bar3A krodha ho paayaa| vaha kahane lagA-saMjvalana, yadi tumane yaha bAta phira muhase nikAlI to maiM tumhArA vadha kara DAlUgA / kyoMki __ saMsArameM yaha bAta na kahIM dekhI gayI hai aura na sunI gayI hai ki hirana siMhake Upara, candra-sUrya rAhuke Upara aura cUhe bilAvake Upara vikramaNa karate haiN|
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 111 pora na yaha bhAta hI sunane tamA dekhane meM prAyI hai ki garur3ake Upara sA~pa, kuttoMke Upara kharagoza, kAlake Upara prANI aura bAjake Upara kauve vikramaNa kara rahe haiN| __ yaha kahakara kAmane mohako bulAyA aura usase kahane lagA-- moha, maiMne yaha nizcaya kiyA hai ki Aja samarabhUmimeM utaranepara yadi suja nijaya nahIM milatI hai to mAnane vAle lo sAgarake bar3avAnala meM dagdha kara ddaaluugaa| kAmako pratijJA sunakara moha kahane lagA- deva, mApa bilakula satya kaha rahe haiM / prAbake saMgrAmameM vijaya Apako hI saMginI bnegii| aisA kauna balavattara deva hai jo Apako parAjita kara sake aura vijayI hokara apane ghara lauTa skeN| isa prakArakA deva na maiMne sunA hai aura na ho dekhA hai / kyoMki "hari, hara aura brahmA prAdi prabala devoMko bhI Apane isa tarahase parAsta kara diyA hai ki ve nilaMjja hokara Aja bhI apanI aGghako nAro-zunya nahIM kara rahe haiN|" moha kAmase kahane lagA-deva, isa prakAra eka to jinarAjakA itanA sAhasa hI nahIM ki vaha ApakA sAmanA karaneke lie samarAGgaNameM A sake / yadi kadAcit AyA bhI to yaha nizcaya hai ki vaha ApakA kucha bhI bigAr3a na kara sakegA / use pakar3akara ver3iyA~ pahinA dI jAveMgo aura vaha avicAra-kArAgArameM DAla diyA jaayegaa| ____ mohakI bAta sunakara kAmane bandI bahirAtmAko bulAkara kahA- are, bahirAtman yadi tuma Aja mujhe jinarAjakA sAkSAtkAra karA do to maiM tumhArA bahuta saMmAna kruuNgaa| isa prakAra kahakara kAmane apane nAma se prati eka kaTi-sUtra bandIke hAtha meM diyA aura use zIghra hI jinarAjake pAsa bheja diyaa|
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 ] madanaparAjaya . * 4 aSA'sau bandhI jinasakAzamAgatya praNabhyovAcadeva deva, samprAptotasaramayamanako nijadUtApamAnamAkarNya / deva, tattvayedamazubhaM kRtaM yadanena makaradhvajena saha yuddhamArabdham / anyAya, yadyapi tasya makaradhvajasya bhayAt svarge gamiSyasi tatvAM sahendra hariSyati / yadi kathamadhyadhunA pAtAlaM pravizya (za)si tat saphaNIndra vaSiSyasi / yadi toyaniSau pravizya (za) si tajjalaM saMzoNya asUna gahoSyati / deva, tat kimanena bhariproktana / yadi bhavAn saGgarakAmastasmarakaThinakodaNDAdvimuktA bANAvalI pratisahasva / athavA, tasya bhutyasvena jIva / anyAna prasthApitA mama kare nijadhoravIranAmAvalI ca mavanena zRNu prabho tvam / ko'stIniyodhavijayo tava sainyamadhye ko'pyasti doSabhayagArabadhIrajetA ? // 26 // ko'pyasti yo vyasanaduSpariNAmamohazalyAlavAdivijayI bada he jinendra / mithyAtvavIrasamarANaMbamajjAMca phastArakastava bale kathaya tvameva ? // 27 // ityAdiyoranicayasya pRthak-pRthakko nAma (nAmAdyavoramabadhArayituM samarthaH / cet santi te varabhaTAH parimArjayantu nAmAvalomala mimAmathavA namantu // 28 // * 4 taduparAnta bando jinarAjake pAsa pahu~cA aura unheM praNAma karake kahane lagA--devadeva, Apane kAmake dUtakA itanA dhora apamAna kiyA ki jisake kAraNa kAma Apake Upara car3hakara A gayA
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha parida hai / aura Apane yaha aura ho abhadra kAma kiyA jo kAma ke sAtha yuddha karanA prAraMbha kara diyaa| lekina mAlUma hotA hai, Apa isa yuddha meM vijayI na ho sakeMge aura Apako samarAGgaNase bhAganA pdd'egaa| usa samaya kAmake Darase aura Atma-rakSAko dRSTise yadi tuma svarga bhI pahuMce to vahA~ mI tumhArI rakSA na ho skegii| kAma vahA~ bhI pahu~cakara indrasahita tumako khIMca lAvegA / yadi tumane pAtAla meM praveza kiyA to kAma pAtAla meM bhI pahu~cakara zeSanAgasahita tumheM mAra DAlegA / aura yadi sAgarameM praveza kiyA to kAma vahA~ bhI pahuMcakara usake jalako sukhA degA aura tumheM pakar3a lAvegA / jinarAja, mujhe isa sambandha meM adhika kahane kI AvazyakatA nahIM hai / yadi aba bhI tumhArI icchA saMgrAma karanekI hai to kAmake kaThina kodaNuse chor3I gayI bANAvalIkA sAmanA karo aura yadi tumhArA yuddha karanekA vicAra na ho to kAmako dAsatA svokAra kara lo| isake atirikta eka bAta aura hai| jina rAja, kAmane hamAre hAthameM kucha dhIra-vIra puruSoMko nAmAvalI dI hai| tuma use dekho aura batAno ki kyA tumhArI senAmeM aisA koI dhaura-vaura subhaTa hai jo indriya, doSa aura bhaya subhaToMko jota ske| sAtha hI vaha apanA vIra bhI batalAie jo vyasana, duSpariNAma, moha, zasya aura prAsrava Adi subhaToMko jIta sake tathA mithyAtva-vIrake dvArA samara-sAgarameM Duboe jAnevAle yodhAoMko bacA ske| bandI kahatA gayA - kAmane kahA hai ki isa prakAra hamane apanI senAke katipaya voroM kI ho yaha saMkhyA ginAyI hai / samasta vIroMke nAma kauna ginA sakatA hai| isalie yadi Apake yahA~ ina yoddhAoMke pratidvandvI yodhA hai to Apa isa nAmAvalI meM saMzodhana kara dIjie aura yadi Apake yahA~ inakI jor3ake koI yodhA nahIM haiM to calakara kAmadevakI adhInatA svIkAra kiijie|
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 ] madanaparAjaya 5 tatkaThinavacanaM zrutvA samyaktvavIro'pyanavItaare baMdina, mayA mithyAtvasaMjJako viiro'nggiikRtH| paMcamahAvataH paMcendriyANyaGgokRtAni / kevalajJAnena moho'GgIkRtaH / zukladhyAnenASTAdaza doSA aMgIkRtAH / tapasA kammavizvAGgIkRtaH / saptatatvairbhayavIrAH / ajJAnaM zrutazAnena / prAyazcittaiH pAlya trayam / mAravAzcAritreNAGgokRtAH / saptathyasanAni dayAdharmeNAMgIkRtAni / evamAdi parasparaM varavIralakSanarendrAH aGgokRtAH / sonaI adhinaM ati jitenoktamare, bandin, yadadya saGgrAme mama mAraM darzayasi tattubhyaM bahudezamaNDalAlA kAracchatrAdIni dAsyAmi / sa cAha-veva, yadyatra kSaNamekaM sthiro bhaviSyasi tat samohaM kRtasaaramanaGga darzayiSyAmi / evamAkarNya nirvegaH saGa kuvadhamAno bhUtvA (saMdhyan) prayocat-are bhraSTa, tavaitavacanamaprastusaM prabhUtamupasahitam / prato yadi kiMcidvadiSyasi tadhiSyAmi / tataH sa bandI cAha-bho nirvega, kimevaM jalpasi, ko'sminnasti yo mAM hanti / etakSAkarNya nigeNotthAya tasya bandinaH ziromuNDanaM mAsikAchevaJca kRtvA dvArAvAhiniSkAsitaH / tato ghRtasiktAnalavat kopaM gatvA'bravIt-he niceMga, yuSmAkaM cedanaGgahastena yamAyatanaM na darzayAmi tadahamanaGgacaraNadrohako bhavAmi / evamuktvA nigato bandI / * 5 bahirAtmA bandokI bAtako samyaktva-vIra suna rahA thaa| use bandIkA yaha vArtAlApa bahuta aziSTa mAlUma huA / usane kahAbandin, tuma kyA bekAra anargala pralApa kara rahe ho ? maiM mithyAtvase lgaa| pAMca mahAgrata paJcendriya-subhaToMse yuddha kreNge| kevalajJAna mohase saMgrAma kregaa| zukladhyAna aThAraha doSoMke lie paryApta
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 115 hogA tapa karmoM ke sAtha juTegA / sAta tatva bhaya-vIroMke sAtha yuddha kareMge / zrutajJAna ajJAnakA sAmanA kregaa| prAyazcita tIna zasyoMse bhir3egA | cAritra anarthadaNDoMse lar3egA ! dayA-dhamaM sAta vyasanoMke sAtha saMgrAma kreNge| isa prakAra hamAre dalake lAkhoM yodhA tumhAre subhaToMke sAtha lar3ane ke lie taiyAra haiN| samyaktva aura bahirAtmAkI isa carcA ke prasaGgame jinarAjane bandIse kahA- bandin, yadi Aja raNasthalI meM tumane kAmakA sAkSAskAra karA diyA to tumheM bahuta deza, maNDala alaGkAra praura chatra zrAdika pAritoSika meM dU~gA ! uttara meM bahirAtmA jinarAja se nivedana karane lagA - deva. yadi Apa yahA~ kSaNa bharake lie sthira raheM to maiM raNAGgaraNa meM prada tarita hue mohasahita kAmako dikhalA sakatA hU~ / bahirAtmAkI isa bAtase nivaMgako bar3A krodha ho prAyA / vaha kahane lagA - are nIca, tU hamAre svAmIkA isa prakAra upahAsa kara rahA hai / cupa raha | aba yadi eka bhI zabda mu~ha se nikAlA to maiM tere prANa le lUMgA / bandI kahane lagA -- are nirvega, kyA kaha rahe ho ? duniyAM meM aisA kauna hai jo mere prANa le sake / niveMgane jyoM hI bandIkI bAta sunI uThakara khar3A ho gayA aura bandIkA sira ghoMTakara usakI nAka kATa DAlI tathA use samiti - bhavana ke dvArase bAhara nikAla diyA / isa vyavahArase bahirAtmA kose isa prakAra jala uThA jisa prakAra ghoke par3ane se Aga bhabhaka uThatI hai / yaha niveMgase kahane lagA-nirvega, yadi kAmake hAthase tujhe yamaloka na pahu~cA dU~ to tU mujhe kAmadevakA drohI samajhanA / bahirAtmA bandI isa prakAra kahakara vahA~ se cala diyA |
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ madanaparAjaya *6 tatastamAgacchantamevaMvidhaM makaradhvaja prati kazcid dRSTvA parasparaM vihasyoktam-graho, pazyata pazyata bandino'vasthAm / koDazo mUtvA''gacchati ? tataH sa uvAca-aho hatAza, prathamaM mamaivaM saMjAtam / adhunA yuSmAkamapItthamevaM (va) bhaviSyati / yato yasmin kArye prathamaM yAdRzI zakunalagthiH syAttAzaM tatkAyaM bhavati / tava meM prathama saMjAtam / tadatravedaM zakunam / tadadhunA yadyasti zaktistabuddha kriyate (taam)| athavA vezasyAgena jIcyate (saam)| evaM bhAmA so nalisamApana-are bahirAsman, sa jinaH kiM vadati ? tadAkarNya sammukho bhUtvA'bravId bandIhe svAmina, pazyannapi ki na pazyati ? anyacca jano janokti yA(yA) va te sA satyA'smizca dRzyate / vidyamAna ziro haste kati dhAtAzca tatkare // 26 // tathA ca ko'smilloke zirasi sahate yaH pumAn vajraghAtaM ko'storA yastarati jaladhi bAhubaNDarapAram ? ko'syasmin yo bahanazayane sevate saukhyamidrA grAsasigilati satataM kAlakUTaMca ko'pi // 30 // anyarucasantaptaM dra tamAyasaM pibati kaH ko pAti kAlagRhaM ko hastaM bhujagAnane kSipati ve kaH siMhavaMSTAntare / kaH zRGga yamamAhiSaM nijakarairutpATayatyAzu meM ko'stIhaga jinasammukho bhavati yaH saMgrAmabhUmau pumAn // 31 // (yugmam)
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaM pariccheda [ 117 evaM bandino vacanamAkarNyAdiNalocanaH kra dudhamAno bhUtvA (ghan ) nirgato makaradhvajaH / tadyathAsImAM yathA'pAsya vinirgato'mbudhiH ketucA kruddhazanaizcaro yathA 1 yathA kalpAntakAle'nutapAdako vinirgato bhAti tathA manobhavaH // 32 // tasminnavasare tasyApazakunAni babhUvuH / tadyathAzurukAriSTasthito'riSTo viroti virasasvanaiH / pUrvadivyAMkSavajjAtA pathi vAmo gataH phaNI // 33 // lagno'nalaH pracaNDazca khararavo kharolUko / [eat] zUkarazazako godhAnakulau zivAsakhA (khaH ) // 34 // tAsreNa sumu (zubhako roditi karNo dhunoti sammukho bhUtvA / dRSTo riktaghaTo ve purataH zaradaM tathA tu ( tathautu ) mahAkSIt / / 35|| tathA ca akAlavRSTistvatha bhUmikampo nirvAtamulkApatanaM pracaMDam / ityAdyaniSTAni tato babhUvunivAraNArthe suhRdo yathaiSa / 36 / etAnyapazakunAnyavagaNayyamANo ( nyavagaNayamAno ) madano yAvannirgatastAvattasminnavasare yAdRzaM yatpravRtaM tannirUpyate / dikcakra calitaM bhayAjjalanidhirjAto mahAprAkulaH pAtAle cakito bhujaGgamapatiH kSoNIdharAH kampitAH / bhrastA supRthivo mahAviSadharA kSveDaM vamantyutkaTaM jAtaM sarvamanekadhA ratipaterevaM camUnirgame / / 37 / /
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 ] madanaparAjaya tathA ca pavanagatisamAnarazvayUSairanantamaMdadharamajayUthai rAjale sainyalakSmIH / dhvajacamaravarAtrAvRtaM evaM samastaM papaTahamRbaGga rinAstrilokI // 3 // azvAGa pracAhatarebhirbahutarAptaM svazeSa nabhaH chatrarAvRtamantarAlamakhilaM jyAptA ca vIrairA / nirghoSa rathaH sva naH prapatitaM (taH) karNe'pi na bhUyate dhIrANAM ninadaH prabhUtabhayadeya ktA prapanA camUH // 36 / / *.6 jaba kAmadevake katipaya subhaToMne bandIko isa prakAra vikalAGga rUpameM prAte hue dekhA to unheM bar3I ha~sI aayii| ve kahane lage-are, dekho-dekho, bandI kaisI dukhada avasthAmeM pA rahA hai ! bandI ina logoMko isa prakAra upahAsa karatA huA dekhakara kahane lagA-arai mUkhoM, mujhe dekhakara kyoM ha~sa rahe ho / abhI mero yaha durgati huI hai aura Age tumhArI bhI yahI dazA honevAlI hai| kAraNa jisa kArya meM pahale jaise zakuna dikhate haiM usa kAryakA anta bhI lagabhaga uso prakArakA hotA hai| jaba merI isa prakAra kI durgati huI hai to kaha nahIM sakatA ki isa yuddha kA pariNAma svAmI ke hita meM kisa prakAra kA rhegaa| isalie Apa loga acchI tarahase sona lIjie / yadi hama logoM meM jinarAjako senAke sAmanA karanekI zakti ho to hI hama logoMko lar3anA caahie| anyathA isa dezako chor3akara yahAMse cala denA caahie| jisase jIvana-rakSA ho sake / kAmadeva bandIkI yaha bAteM suna rahA thaa| usane bandIko bulAyA aura usase kahane lagA---are bahirAraman, batalAo to vaha jinarAja kyA kaha rahA hai ? kAmadevakI bAta sunakara bandI usake
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 119 sAmane upasthita huaa| kahane lagA-svAmin, zrApa dekhate-samajhate hue bhI pUcha rahe haiM ki jinarAja kyA kaha rahA hai ? vaha kahane lagA loga jo "hAtha kaMganako prAraso kyA" vAlI kiMvadantI kahate haiM vaha isa sambandha meM pUrNatayA lAgU ho rahI hai / yaha bAta vaisI hI hai, jisa prakAra kisI prAdamIkA kaTA huA sira anya kisI vyakti ke hAthapara rakkhA ho aura loga pUche ki usa AdamI ke hAthameM kitane AghAta lage haiM ? - aura svAmin merI yaha khulI ghoSaNA hai jisa prakAra saMsAra meM koI puruSa sira para vajrakA AghAta nahIM jhela sakatA, bAhuproMse apAra samudra-taraNa nahIM kara sakatA, Agapara sukhapUrvaka zayana nahIM kara sakatA. viSako grAsa grAsa rUpase bhakSaNa nahIM kara sakatA, saMtapta aura pighale hue lohakA pAna nahIM karasakatA, yamarAja ke prAlaya meM praveza nahIM kara sakatA, sAMpa aura sike muhameM hAtha nahIM DAla sakatA, aura apane hAthase yamarAjake mahiSake sIMga nahIM ukhAr3a sakatA hai usI prakAra aisA koI vyakti nahIM hai jo samara bhUmi meM jinarAjakA sAmanA kara sake / bandokI yaha bAta sunakara kAmadeva ke netra krodhase lAla ho gaye / aura jisa prakAra kalpAntakAla meM samudra sImA tor3akara Age nikala jAtA hai, ketu aura zanaizcara kruddha ho jAte haiM aura agnideva pracaNDa ho jAtA hai usI prakAra kAmadeva bho jinarAjake sAtha yuddha karaneke lie cala diyA / 1. kAmadevane jaise hI jinarAjapara car3hAI karane ke lie prasthAna kiyA, use nimna prakArake apazakuna dikhalAyI diye : ( kobA sUkhe vRkSapara baiThA huA virasa dhvani karane lagA / pUrva dizA kI ora kaviko pakti ur3atI huI dikhalAyo dii| aura sAMpa mArga kATakara bAyIM ora calA gayA /
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 ] lagA / dviye / madanaparAjaya pracaNDa Aga laga gayI / gadhA aura ullUkA tIkhA svara hone zUkara, kharagoza, chipakalI, nakula aura mRgAla bhI dikhalAI kuttA sAmane Akara rone lagA aura kAna phaTaphaTAne lagA / duSTa puruSa, khAlI ghar3A aura giragiTa bhI sAmane dikhalAyI diye / asamaya meM varSA hone lagI / bhUkampa hone lagA / vajra aura ulkApAta hone lagA / - kAmadevako yAtrA ke samaya yaha saba ghora apazakuna hue jo eka sahRdaya mitrako bhAMti isa bAtako vyakta kara rahe the ki kAmadevako isa samaya apanI yAtrA zravazya sthagita kara denI cAhie / kAmadeva ne ina apazakunoMko dekhA aura use anubhava huA ki isa samaya hamArA jAnA zreyaskara nahIM hai / phirabhI vaha lar3AIke lie nikala hI par3A / usa samaya bhaya se dizAeM calita ho gii| samudra bhI bhatyanta vyAkula ho uThA / pAtAla meM zeSa nAga aura madhyalokameM parvata kampAyamAna ho gaye / pRthvI ghUmane lago aura mahAn viSadhara viSavamana karane lage / usa samaya pavanake samAna ananta ghor3oM aura madonmatta hAthiyoMse senAkI zobhA dviguNita ho gayo / zrAkAza dhvajAoM, cAmaroM aura astroMse khacAkhaca bhara gayA / bhaura nagADe mRdaGga tathA bheriyoMkI dhvani tInoM lokameM vyApta ho gayI / zrara gagana maNDala azvoMke pada rajase sampUrNatayA Acchanna ho gayA / chatroMse samasta madhyabhAga vyApta ho gayA aura pRthvI vIroMse AkrAnta ho gaI / rathoMkI cItkArase kAna itane bhara gaye the ki koI zabda bhI sunAI na par3atA thaa| usa samaya senA meM kevala vIroMke bhayaMkara zabda hI sunAyI par3a rahe the /
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aturtha pariccheda [ 121 * 7 evamubhayasanyakolAhalamAkaye sajvalanenaiva hRdi cintitam-kimayamanako mUrkhaH ? yato jinamalaM sabalaM dazyate : tarika karomi / ukta ca yataH"upadezo hi mUrkhANAM prakopAya na zAntaye / payaHpAnaM bhujaGgAnAM kevalaM viSavarddhanam ||4|| prAyaH samprati kopAya sanmArgasyopadezanam / nihU nanAsikasyaiva vizuddhAdarzadarzanam / / 5 / / mUrkhatvaM hi sakhe mamApi rucitaM tasmistadaSTau guNA nizcinto bahubhojano vaTharatA rAtrI divA supyate ! kAryAkAryavicAraNAndhavadhiro mAnApamAnau samau dataM sarvajanasya mUni ca padaM mUrkhaH sukhaM jIvati / / 6 / / mUrkharapakvabIdhezca sahAlApaizca (pe ca) tuSphalam / vAcAM vyayo manastApastADanaM duSpravAdanam / / 7 / / " iti / tathApi paraM kiMciDaNiSyAmi yato'yamasmasvAmI / evamuktvA sammukho bhUtvA'bravIt-deva, durddha ro'yaM jinarAjaH / tataH kimanenanchalena prayojanam ? tataH smara Udhe-are mUDha, kSatriyANAM chalAcaM jIvitam ? ukta ca "yajjIvyate kSaNamapi prathitaM manuSyavijJAnazauryavibhavA-guNaiH sametam / tanAma jIvitaphalaM pravadanti tajjJAH kAko'pi jIvati ciraJca baliJca bhuGkte // 8 // " anyacca-prathamaM me ratnAni mahItvA gataH / dvitIyaM mama dUtApamAnaM kRtam / tRtIyaM jagatprasiddhabandino nAsikAchedaH
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 / madanaparAjaya kRtaH / caturtha svayamevA kramyAgato'sti / tadaMtacchala siddhapaGganAtha parityajan na lajje'ham / anyaca, yadi kathamapi jinaM saMgrAme prApnomi, tatsuranarakinnarayakSarAkSasaphaNIndrAdInAM yat kRtaM tat kariSyAmi / yato hi prasUtadivasaparyantaM svagRhAbhyantare gajanAM kurvan sukhena sthitaH / ato mahAmurAyAM patitaH kuto yAsyati / ukta ca"tAvacchauryaM jJAnasampat pratiSThA tAvacchIlaM saMyamaH syaattpshc| tAvat siddhiH sampado vikramo vai yAvat kruddhaH saGgare nAhamekaH / / 6 / / " * isa prakAra donoM pakSakI senAoMkA kolAhala sunakara naMjvalanane apane manameM socA ki kyA kAmadeva mUrkha ho gayA hai jo use yaha bhI mAlUma nahIM hai ki usakI senA kahA~ taka zakti-sampanna hai ? samajhameM nahIM pAtA ki svAmoke pAsa jAkara kyA kahU~ ? kyoMki "mukhaM puruSoMko upadeza denese unheM krodha hI AtA hai| bAtakA samAdhAna to kucha hotA nhiiN| jisa prakAra sAMpako dugdha-pAna karAnekA pariNAma viSa-vRddhi hI hotA hai| jisa prakAra nAsikAvihIna puruSako darpaNa burA lagatA hai usI prakAra mUrkha puruSako sanmArga kA upadeza bhI acchA nahIM mAlUma detaa| saMjvalana socatA hai---vaise mUrkhatA mujhe bar3I acchI lagatI hai| kyoMki usameM ATha guNa haiM-- mUrkha AdamI nizcinta rahatA hai| bahuta bhojana karatA hai / usakI pAcanakriyA ThIka rahatI hai| rAta-dina soneko milatA hai|
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhaturtha pariccheda [ 123 kartavya-prakarttavya kA vicAra nahIM karanA pdd'taa| kisIkI bAtapara dhyAna nahIM demA par3atA hai| mAna-apamAna nahIM mAlUma dete aura sabake sira-mAthe rahanekA avasara prApta hotA hai| isa prakAra mUrkha manuSya sadaiva sukhapUrvaka jIvanayApana karatA hai / apakvajJAnI mUoM ke sAtha vArtAlApa karaneke cAra pariNAma haiM :-vANIkA saya, mAnastApa, daNDa gora umAkA nakadAra ! saMjvalana mana meM socatA hai -yadyapi yaha bAta hai, phira bhI kAmadeva hamArA svAmI hai / isalie mujhe usase isa sambandha meM kucha na kucha avazya kahanA caahie| yaha socakara saMjvalana kAmadevake sAmane pahuMcA / aura kahane lagA--svAmin pApa jinarAja ko jIta nahIM skte| phira yaha chala kyoM kara rahe haiM ? kAmadeva kahane lagA-are mUr3ha, kSatriyoMko vRttiko na chala batalA rahA hai / kyA tujhe jIvanako paribhASA nahIM mAlUma hai ? "manuSyoMkA yadi eka kSaNa bhI vijJAna zaurya, vibhava aura Aryajanocita pravRttiyoMke sAtha vyatIta hotA hai, buddhimAn use hI jovanakA phala kahate haiN| vaise to kauvA bhI cirakAla taka jIvita rahakara apanI udara-pUrti karatA rahatA hai / " kAmadeva kahatA gayA-saMjvalana, phira jinarAjane jitane aparAdha kie haiM. hama unheM kyA-kyA ginAveM / pahale to isane hamAre ratna curAye / dUsare hamAre dUtakA apamAna kiyaa| tIsare jagaprasiddha bandIkI nAka kATI aura virodhAgniko pahale kI apekSA aura adhika prajvalita kiyA / aura trIthe yaha hamAre Upara svayaM hI car3hakara bhAgayA hai| saMjvalana tumhArI dRSTimeM yadi yaha chala ho hai to maiM siddhi. aGgatAke lie use chor3akara lajjita nahIM honA caahtaa| aura yadi
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 124 ] madanaparAjaya maiM jinarAja ko kisI taraha saMgrAmameM prApta kara sakA to usakI bhI vahI dazA karUMgA jo sura, nara, kinnara, yakSa, rAkSasa aura phaNIndroMkI ko hai| aba taka jina rAja apane gharameM baiThakara hI garajatA rahA hai| aba mere jAlameM prA phaMsA hai aura dekhate haiM ki isa jAlase vaha kisa prakAra nikalatA hai| kyoMki "puruSoMke zaurya, jJAna, sampatti, pratiSThA zIla, saMyama, cAritra. siddhi, sampatti aura parAkrama tabhI taka sAtha dete haiM jaba taka maiM Rddha hokara raNAGgaNameM avatIrNa nahIM hotaa|" * tato bandinA'bhihitam-deva, pazya pazya / samprAptaH samprApto'yaM jinanAthaH tatkimevaM galagarjasi / ecamuktvA banbo smaraM prati jinasubhaTAna varzayAmAsa / tathA ca pazya nivegavIro'yaM khar3agahasto mahAbalaH / pazya baNDAdhinAtho'yaM samyaksvAkhyo hi buddharaH / 40 / sammukho duddhaM ro'yaM ye tsviiro'tidurjyH| samprAptAH pazya pazyate mahAnatanarezvarAH // 1 // jJAnavIrA mahAdhorA paijitaM sacarAcaram / pazyAyaM saMyamo vIro vairiNAmaparo yamaH // 42 // evamAdhanantaM jinasaMnyaM yAvadandinA zitaM tAvanmabanavalaM vegena nirgatam / tato'nantaraM jayakA (ka) raNArtha dalayugalamAmilitam / tadyathA torarvAcAlabhallaH parazuhayagadAmudgarAncApa nArAcaibhiNDimA( pA)lA (saH)halajhaSamusaleH zaktikuntaiH kRpANaH /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 125 paTTIzaizcakravajraprabhRtibhiraparaMdivyazAstathAstra ranyonyaM pukhamevaM militabalayuge vartate saTAnAm / / 3 / tathA ca eke ve hanyamAnA raNabhuvi subhaTA jIvazeSAH patanti hya ke mUcchI prapannAH syurapi ca punasanmUchitA va bhavanti / muJcantyekeTTahAsaM nijapativRttasammAnamA prasAvaM smRtvA dhAvanti cAgre jinasamarabhayAH prauDhiyanto hi mUtvA // 44 // eke ve kAtanA samarabharataparata prAsamatyAdayansi hma ke sampUrNaghAtarupahatavapuSo nAkanAropriyAH syuH / eke ye dhIradhairyA ripuhasajaTharAlambya(mba)mAnAntrajAlAghAtaH saMbhinnavehA api bhayarahitA paribhiryAnti yodama // 45 // eke vibhrAntanetrAstruTitapadabhujA zoriNaliptadehAH saGanAmebhAnti vIrA davataragahane puSpitA:kizukAH syuH| anyonyaM bANaghAtocchalitabhazirorAhuzaGkaraM dadherko yuddha mithyAsvanAmnasthiti samarabhare vartate drshnsyaa46| evaM yAvabubhau vigrahaM kurutastAvadho jinasthAnaNodarzanavIraH sa mithyAtvavIreNa sanarAmye bhaGgamAnItaH / tAvat kozaH saGgarArNavaH / tadyathA maidomAMsavasAdikaddamayato raktAmbhasA pUritaH pradhvastAzvakhuraughazuktisahitaH chatrAdiphenAkulaH / nAnAvIrakirITamauktikamahAratnAdiziktA( sikatA ) vito mithyAtvA tabAzvAnalayutaH kolAhalamajita: / 47 /
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ 126 ] madanaparAjaya satrAsimarikAzistranicayo bhAtIva mInAkRtiH kezasnAyuzirAprakAlanicayaH zavAlayad ezyate / yAnIbhendrakalevarANi patitAnIgaraNAmbhoniSau potAnIva vibhAnti tAni rudhire vA'sthIni zAkhA iva // 48 // vIkSyesaNasAgaraM jinapateH saMnyaJca nazyasyalaM mAgaM tyajya(syaktvA dharma)vizatyamArganimaye donA(na) janaM (nA)zaGkitam / dhIratvaM svapatenaM lakSayati tadAnachatyahI mandira mithyAtvasya bhayAnareSu zaraNaM gacchatsvanekeSu ca // 46 // tyaktAramazaraNaM jAtamatIcAre prasitam / kasthA manyate nAzA mayasvati tAnjatam // 50 // * 8 itane hI meM bandone kahA-svAmin dekhie; jinarAja pAgaye / Apa yaha kyA galA phAr3a rahe haiM ? yaha kaha kara vandI kAmake lie jinarAjake sumaTa dikhalAne lgaa| ___vaha kahane lagA-dekho, yaha atyanta balavAna nivega vIra hai, jisake hAthameM khaDga camaka rahA hai| aura yaha daNDAdhipati samyaktva hai, jise koI parAjita nahIM kara sktaa| sAmane yaha durjaya aura duHsaha tattva-vIra hai, aura dekho-dekho, yaha mahAvata-rAjA bhI A gae haiM / ___sAtha hI carAcara vijetA aura mahAdhIra yaha, jJAna-vIra haiM aura dekho, yaha saMyama vIra hai jo riyoMke lie dvitIya yamakI bandI isa prakArase kAmadevako jinarAjako senAkai senAniyoM kA paricaya karA ho rahA thA ki itane meM kAmakI senA vegase Age nikala gayo aura jinarAja tathA kAmakI senAmeM bhayaMkara saMgharSa chir3a gayA /
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 127 usa samaya tora, bhAlA, pharasA, madA, mudgara, dhanuSa, bAga bhiNDi, hala musala, zakti, kunta, kRpANa. cakra aura divya astrazastroMse donoM dalaphe yodhAoMmeM yuddha hone lgaa| isa yuddhakAlameM aneka sainika bhare mora jovana-zUnya hokara pRthvopara gira ge| kucha mUcchita ho jAte the aura kucha puna: sAvadhAna hokara lar3ane lagate the| kinhIMkA haMsanA banda ho gayA thA aura kucha apane svAmIkA protsAhana prApta karake svAmIke prAge-Age daur3a rahe the| aneka sainika yuddhase Darakara kAtara ho gaye | koI sampUrNa zarIra meM prAghAta pahu~canese mara gaye aura svarga meM jAkara devAGganAroM ke prema-pAtra hue| kucha dhIra-vIra sainika isa prakArake the jo zatruoMke AghAtoMse zarIrakI ansar3iyAM kaTa jAnepara bhI nirbhaya hokara vairiyoMke sAtha yuddha karate rhe| kucha sainikoMkI prAMkhe phira gyiiN| kinhIMke hAya-pAMva kaTa gaye / aura kinhIke zarIra khUnase latha-patha ho gaye / isa yuddhakAla meM ve vIra senAnI isa prakArase mAlUma hue ase vRkSAralI-maNDita praramya meM kiMzuka phUle hue hoN| usa samaya bANoMke prahArase anekoM kaTe hue zira uchalate the jo rAhuke samAna pratIta hote the aura unase aisA mAlUma detA thA jaise anekoM rAha aura sUrya kA yuddha ho rahA ho / isa prakAra mithyArava aura darzanavIrakA yaha yuddha atyanta bhayaMkara thA / isa taraha mithyAtva aura minendra ke agraNI darthanabIrakA paraspara yuddha ho ho rahA thA ki mithyAtvane darzana-bIrako samarabhUmi meM pachAr3a diyaa| usa samaya samarArNava isa prakArase pratibhAsita hone lagA jinendrakA saMnya-sAgara medA, mAMsa, carbI Adi kIcar3ase yukta ho gayA / khUnake jabase bhara gayA / ghor3oMko TUTI huI khurarUpI
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 ] madanaparAjaya zuktiyoMse pUrNa ho gayA aura chatrarUpI phenase vaha prAkula ho gayA / unake vIroMke mukuToMmeM jar3e hue motI aura mahAna ratnoMkI retase anvita ho gyaa| mithyAtvarUpI adbhuta bar3avAnala sasa meM praveza kara gayA aura kolAhalase garjanA karane lgaa| isa saMnya-sAgarameM talavAra, churI prAdi astra-samUha mInake samAna pratIta hue| keza, snAyu, nAr3iyA~ aura aMtar3iyA~ sevAlake samAna pratIta huiiN| hAthiyoMke kalevara potoMke samAna mAlUma hue aura haDDiyAM zaMkhoMke samAna mAlUma huI / * 6 yAvadevaM pravattaMte tAvadgaganasthitA brahmAsAstriyazAH kauvahalaM vilulokire / tatra pitAmahaH provAca-bho suranASa, pazya pazya jinasya sainyaM bhajyamAnaM dRzyate / tataH zacIpatirabocata-bho ambhojabhava, yA narvemasahita: pracaNDasamyaktvavIraH na prApnoti tAbajjinasainyasya bhaGgo bhaviSyati / tadidAnI kSaNamekaM sthirIbhava, yAvatsamyaksvaniHzAzaktighAtena zatakhaNDomUtaM mithyAtvaM na darzayAmi / punaH sa cAha-bho zakra, yadi kathamapi mithyAtvasya bhaGgo bhaviSyati sammohamallaH kena jetavyaH ? ukta'ca "na mohAbalavAn dharmastathA darzanapaJcakam / na mohAdvalino devA na mohAbalino'surAH // 10 // na mohAta subhaTaH ko'pi trailokye sacarAcare / yayA gajAnAM gandhebhaH zatrUNAJca tathaiva saH / / 11 / / " taccha tvA surendro vihasyovAca-he panayone, tAvanmohasya pauruSaM yAvat kevalajJAnavIro na dRzyate / ukta ca yataH
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 129 "nidrAmudritalocano mRgapatividguhAM sevate tAvatsvairamamI carantu hariNA: svacchandasaJcAriNaH / unnidrasya vidhatakesarasaTAbhArasya nirgacchato nAde zrotrapathaM gate hatadhiyAM santyeva dIrghA dizaH // 12 // tAvadgarjanti phUtkAraiH kAgaveyA viSotkaTA: / yAvanno dRzyate zUro bainateyaH khagezvaraH / / 13 / / " tataH paGkajabhavo'yovat-bho kulizadhara, yadi kathamapi saMgrAme kevalajJAnabIreNa moho jitastanmadanarAjasya manomAtaGgapAvantaM dhattuM kaH samartho'sti ? tadetadaniSTa jinepavareNa kRtaM yadanena saha yuddha kartumArabdham / yato'smAbhirasya pauruSaM iSTaM zrutamanumUtamasti / anyacca, ye ye cAnena jitAstAn prakaTAn ki kathayAmi / evamuktvA sammukhaM gatvA surendra zravaNe sakalaM vRttAntamAya (ya)t / 'ahaM zabUro harizveti trayo'pyekatra milisvA vayaM mavanopari yuddhAcaM clitaaH| tato'nantaraM zaGkara evaM bavAya-"mahaM mavanAririti jgtprsidH|" evaM tasya vacanabalAdAvAmapi sagaccoM jaatii| tato girijezo madanArinAmagaryAvagre'gne dhAvanirgato yAvan madanasthAnaM samprAptastAvattena sammukho dRSTaH tadanantaraM svabANenaikena madanena zrIkaNTho vakSasthale viddho mUrchA prapanno nipapAta / tasminnavasare giritanujayA nijavasanAcalena bAta kRtvA nijamandiraM nItvA gaGgAjalena saMsiktaH svastho'bhUt / ito'nantaraM nArAyaNo bANadvayena hataH / tasminnavasare kamalA'naGgapAdayolalage / tataH puraSabhikSAM yayAce-veva, mama
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 ] madanaparAjaya bhartRva dhIyatAm . 20 se naI bahasammAna) / evamuktvA svagRhaM ninAya / tadvavANadvayena mA vinyASa / tadavasare RzyayA rakSito'ham / tadupakArAsaddinaprabhRti RzyA mama bhAryA babhUva / tadetadvattAntaM tvAM prati kathyate, yataH kathanayogyastvam / athAnyamUDhAn prati cet kathyate tat kevalaM hAsya bhavati / yataH prasUtA eva vedanA veti, na ca vandhyA / tadasmassahazAnAM devAnAM ya evaMvidhastrAso dazitastatra jinezvarasya kiM praSTavyam / yato jinaH, so'pi vevasaMjJakaH / ' tancha tvA'trArthe surendraH pramANavacanamayocata-aho brahman, bhavatyevam, paraM kintvantarAstaramasti / ukta ca yataH "gogajAzvakharoSTrANAM kASThapASANavAsasAm / nArIpuruSatoyAnAmantaraM mahadantaram / / 14 / / " tarika devatvena samatvaM prApyate ? tathA ca-- mInaM bhaGakta sadA zuklaH pakSau dvau gagane gatiH / niSkalako'pi candrAcca (candraNa)na yAti samatAM bakaH // 5 // * 9 kAmadeva aura jinendrako senAke isa yuddha ko prAkAzameM birAjamAna brahmA aura indra dekha rahe the| unhoMne dekhA ki mithyAtvake pratApase jinendrako senA naSTa ho calI hai aura mArga chor3akara jhumArgako ora unmukha ho rahI hai tathA aneka sainika mithyAtvakI zazaraNa meM jA rahe haiM to vaha indrase kahane lagA mithyAtvaka prabhAbase jinarAjako senAne apane svAmIkI zaraNa chor3a dI hai aura vaha unmArga meM pravRtta ho gaI hai / mithyAtvako upasthiti meM zAyada ho kisIko viveka-buddhi sthira raha ske|
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 131 indrane uttarameM kahA-brahman jaba taka nirvagake sAthamai pracaNDa samyaktvavIra nahIM AtA hai taba taka jinarAjako senAkI surakSA nahIM hai / vaha Age kahane lagA-brahman, isaliye Apa kSaNabharako jarA sthira hokara baiTha jaayo| dekho, maiM abhI hAla niHzaGkA zaktike AghAtase mithyAtvako saMkar3oM khaNDake rUpameM dikhalAtA huuN| brahmA indrase kahane lage---indra, graha to tumane ThIka kahA / para yaha to batAo, isa prakArase mithyAtvake bhaGga ho jAnepara bhI mohamAlako kauna parAjita kara sakegA ? kahA bhI hai :-- _ "mohase balavAn na dharma hai aura na darzana hai / na deva haiM aura na hI balazAlI manuSya hai| carAcara tInoM lokameM mohase bar3hakara koI subhaTa nahIM hai / jisa prakAra gajoMmeM gandhagajakI prasiddhi hai, usI prakAra zatrunoM meM moha malla bhI prasiddhimAn hai|" brahmAkI bAta sunakara surendra haMsa pdd'aa| vaha kahane lagAbrahman, moha kA puruSArtha tabhI taka kAryakara ho sakatA hai jaba taka baha kevalajJAna-vIra kA sAkSAtkAra nahIM karatA hai / kahA bhI hai - "siMha jaba taka AMkha banda karake guphAmeM sotA hai hiraNa sabhI taka svacchanda vicaraNa karate haiN| kintu jaise hI vaha jAgatA hai aura jAgakara saTAmoMko phaTakAratA humA garajakara muphAse bAhara AtA hai usa samaya vicAre hiranoMko dizAoM meM bhAganeke sivAya aura koI cArA nahIM raha jAtA / aura - utkaTa viSavAle sAMpa tabhI taka phusakArate hai, jaba taka unheM pakSirAja garur3a dikhalAyI nahIM detaa|" brahmAne indrakI bAta suno aura kahane lagA- indra, yadi Apane kahane ke anusAra kevalajJAnavIra mohako jota bhI le, lekina yaha batAno,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 madana parAjaya isa drutagatise daur3anevAle mana-mAtaGgakA kauna sAmanA kara sakatA hai ? isalie jinendrane yaha acchA kAma nahIM kiyA jo kAmake sAtha yuddha ThAna baitthe| maiM yaha bAta isalie kaha rahA hai ki maiMne kAmakA pauruSa dekhA hai, sunA hai aura anubhava bhI kiyA hai| kAmana apane pariSapratApase jina-jinako pachAr3A hai, unakI ginatI ginAnese lAbha nahIM hai / itanA kahakara vaha surendra ke pAsa gayA aura usake kAna meM jAkara saba kucha vRttAnta sunA diyaa| brahmAne indra ke kAnameM isa prakAra kahA--- 'maiM, zaGkara aura hari tInoM hI ekatra milakara madanake Upara car3hAI karane ke lie cleN| itane meM zaGkara kahane lage - saMsArameM merI 'madanAri' ke nAmase prasiddhi hai / zaGkarake isa kathanase hama logoMko bhI garva ho paayaa| isa prakAra madanAri girijeza abhimAnake mAre pAge-Age daur3ate hue jaisehI kAmake sthAna para pahu~ce-donoMkA kAmase sAmanA ho gyaa| kAmane zrIkaNThake vakSasthalameM eka bANa mArA, jisase pAhata hokara vaha mUcchita ho gaye aura pRthvI para gira pdd'e| itanemeM pArvatI vahA~ A gayauM aura apane vastrake aJcalase havAkara unheM apane ghara le gayIM / vahA~ gaGgAjalase siMcana karane para vaha svastha ho ske| tadanantara usane nArAyaNako do bANa mAre, jisase kamalA ghabar3A gyii| aura kAma ke pairoMmeM girakara bhIkha mAMgane lgii| usane kahA-'maiM apane patikA jIvana-dAna cAhatI huuN| kAmadeva, tuma mujhe vidhavA nahIM kro|" isa prakAra prArthanA karake yaha unheM ghara le gaI / taduparAnta kAmane mujhe bhI apane do bANa maare| usa samaya mujha RzyAne bacAyA / isalie usa dinase lekara RzyA merI patnI ho gaI 1" ___ indra, yaha ghaTanAcakra maiM tumheM isalie sunA rahA hU~ ki tuma isa vRttAnta ke sunane ke pAtra ho / yadi yahI bAta anya muDhoMko batAI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 133 jAya to ve sirpha ha~sI hI kreNge| kyoMki prasava-janya veknA kA anubhava prasUtA ho kara sakatI hai, vandhyA nhiiN| isa prakAra jaba kAmane hama sarIkhe devoMko isa prakArakA bAsa diyA hai taba jinarAjakA kyA kahanA ? kyoMki jina rAja bhI to eka veSa hI haiN| surendrane brahmAkI bAta sunI aura vaha isa sambandha meM kahane lagA-brahman, Apako bAta saca hai| parantu jinarAja aura pApa logoMmeM kucha na kucha antara to hai hii| kahA bhI hai 'gAya, hAthI, ghor3A, gadhA, U~Ta, kATha, pASANa, vastra, nArI, puruSa aura jala-inameM ApasameM antara hI nahIM, mahAn antara hai|" he brahman, isI prakAra koI deva honese hI eka nahIM ho sktaa| dekhie candramA aura bagalA -donoMhI mona-bhojI haiM, zuklapakSavAle haiM, gagana-vihArI haiM parantu niSkalanu honepara kyA bagalA candrakI samAnatA kara sakatA hai ? * 1 tato'nantaraM samyaktvavIreNa yAvarasvasainyaM bhajyamAnaM dRSTam, tAvaDAvanAgatya (dhAvaM ghAvamAgatya) 'are re bhavadbhirmA mesadhyam ityuktvA''tmavalalyAzvAsanaM kRtvA jinarAjaM prati pratijJA (mA)gRhItavAn (gRhIsA) / tadyathA ye dharmasaMsthitahavirjalatalabhojino ye RrajIvagaNapoSaNatasparA nraaH| ye nAtribhojanaratA vratazIlajitA ye niSkRpAH kRtatilAvirudhAnyasaMgrahAH / / 52 / / cUtAdikavyasanasaptakazIlino hi ye hisAratAzca jinazAsananinvakA narAH /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 ] madanaparAjaya ye krodhinaH khalu kudevakuliGgadhAriNo ye cAtaraudrasahitAH syarasatyavAdinaH // 53 // ye zUnyavAvina udumbarapaJcakAzino ladhyA tyajanti kila janamahAnatAni / teSAM bhavAmi sadRzo duritAtmanAmaha mithyAtvanAmasubhaTaM na jayAmi gheNe // 54 // (saMdAnitakam) evaMvidhapratijJAhado bhUtvA samyaktvavIro jinamAnamya nirgataH / tato mithyAtvaM pratyAha-pare mithyAtva, samprApto'hamadhunA / mA bhaGgayAsi / yato gaganasthAnAmamarANAM vidyamAnamubhayabala(laM)pratyakSam / AvayovigraheNA naGgajina yojayo vA'jayo bhaviSyati / / tato mithyAtvavIro'vocata-are sammaparava, maccha gcch| ki te maragena prayojanam ? prathamaM darzanavIrasya yAzastrAso dazitastAdRzaM yatte na karomi cettadA smaracaraNadrohako'haM bhavAmi / tavAkarNya samyavasvavIro'bravIta-are adhama, kimetajjalpasi ? pasti zaktiste tat svazastrasaMsmaraNaM kuru / evaM vacanamAtrazrayaNAd mithyAtvaborastasya samyaktvavoropari mUDhatrayabANAvalI mumoca / tataH samyaktvenAntarAle SaDAyatanavAvidhvaMsitA / tato'nantaraM mithyAtvavIraH samararaudrakopAnaladIpyamAnaH zaGkAzakti karasale jagrAha / tadyathA vIrazrIvegirekhA mavanabhujalasamagyarakSAbhujaGgI ki vA durvAravairikSitipatipRtanAnAzakInAzajihvA /
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturya pariccheda [135 kiMvA krodhAgnikolA kimu vijayavattimanmaMtrasiddhimithyAtvAkhyo hi tasyopari samarabhare prerayAmAsa zaktim / / 5 / / tatastuNaM samyaktvena niHzakazaktyAntarAle shngkaashktividhvNsitaa| tato mithyAtvavIreNa AkAMkSAprabhRtonyAyudhAni tasya samyaktvavIrasyopari preritAni / tAvattena samyamatvavIreNa niSkAMkSAyAyanivAritAni / evamanyo'jyaM tayostrailokyacamatkArakAri ya kurvatonaM ca kasyApi bhalo bhavati, tadA samyaktvenaivaM manasi cintitamataH ki kartavyam / yadyanena saha samyag yuddhayukyA yuddha kariSyAmi tavadhamo'yaM mama durjayo bhaviSyati / tadekena ghAtenAyaM hanyate mayA / evamukravA paramatattvasutIkSaNAsimA jadhAna / yajJopavItAkRticchedena bhUmaNDale pAtitaH / tato'nantaraM mithyAtvasubhaTo yAvaddharAtale patitastAvadanaGgadala parAjama. khamabhUt tathA-- parAGa mukhaM yAti yathA tamo raveryayA khagezasya bhayA jaGgamAH / svanAnmRgendrasya pathA gajAdayastathA'bhavat kAmavalaM parAmukham / / 5 / / tato gaganasthitenAmarendreNAmbujabhavaM pratyabhihitam-bho pitAmaha, pazya pazya samyaktyenAnagasainyaM parAGa mukhokRtam / tato jinasainye jayajayaravasametaH paramAnandakolAhalA sNjaatH| tato'nantaraM madanenAtmasainyaM bhajyamAnaM dRSTvA parabalakolAhalamAkaNyaM mohaM pratyetaduktam bho moha, parabalakolA
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 ] madanaparAjaya halaH / kathametat ? / mohaH prAha-deva, yo'smadIyo' namomiSyAsvavIraH sa samyakttavIreNa samarAhaNe pAsitaH tasmAt parabalaM garjati / *10 itane hI meM samyaktva-vIra mA pahu~cA / usane dekhAhamArI senA Dara ke mAre bhAganA ho cAhatI hai to usane zIghra zrAphara apane sipAhiyoM ko AzvAsana diyA ki pApa loga Darie nhiiN| aura jinarAjake saMmukha upasthita hokara pratijJA ko ki yadi aAja yuddha meM maiMne mithyAtva-subhaTako parAjita nahIM kiyA to maiM ina pApiyoMke tulya pApakA bhAgI banU jo carma-pAtra meM rakkhe hue gho, ala aura selake khAnevAle haiN| krUra jIvoMke poSaNa meM nirata rahate haiM / rAtrimeM bhojana karate haiN| vrata aura zIlase zUnya haiM / nirdaya haiM / tila Adi dhAnyakA saMgraha karate haiN| juA Adi saptavyasanasevI haiN| hiMsaka haiN| jinazAsanake nindaka haiN| krodhI haiN| kudeva aura kuliGgadhArI haiM / Ata aura raudra pariNAmavAle haiM / asatyavAdI haiN| zUnyavAdI haiN| pAMca udumbarabhakSI haiM aura mahAvata lekara unheM chor3a dete haiN|" samyaktva-vIrane isa prakArako pratijJA karake jinendra bhagavAnko namaskAra kiyA aura vahAM se cala pdd'aa| isake uparAnta vaha mithyAtvase kahane lagA-pare mithyAtva, maiM pAgayA / garva mata kro| dekho, AkAzameM devatAgaNa baiThe hue haiN| inakI sAkSI meM hama donoMkA yuddha ho jAne do| kAma aura jinakI jaya-parAjayakA nirNaya isa saMgrAmase hI ho jaaygaa| samyaktvakI bAta sunakara mithyAtva-vIra kahane lagA - are samyaktva cala, cl| kyA tU maranA cAhatA hai ? yAda rakha, jisa prakAra maiMne darzana-vIrakI durgati ko hai yadi vahI hAla terA na kara DAla' to tU mujha svAmi-drohI samajhanA /
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 137 mithyAtva-bIrakI bAta sunakara samyaktva-bIra kahane lagA-re nIca, tU kyA kahatA hai / yadi tujhameM kucha zakti hai to apanA hathiyAra saMbhAla / itanA sunate hI mithyAtva vIrane samyaktva-vIrake Upara tIna mUDhatArUpI bANAklI chor3I, jise samyaktva-bIrane kucha prAyatanarUpI bAgoMse bIcahImeM cheda diyA / ____ tadanantara mithyAtva-vIrane yuddharUpI pracaNDa kopAnalase dIpta hokara zaGkA-zaktiko hAtha meM le liyA aura use samyaktva vIrake Upara calA diyaa| yaha zakti vIrazrIkI veriNa-rekhAke samAna thii| kAmadevake bhujabalase apita dravyako rakSAke lie sapiNo thii| duHsaha zatrurAjAoMkI senAke bhakSaNa ke lie kAlakI jihvA thii| krodhAgnikI kIla yo / vijayakI vadhU thI aura mUrtimAna mantrasiddhi mAlUma detI pii| samyaksva vIrane isa zaGkA-zaktiko niHzaGkA-zaktise bIcahIMmeM kATa diyaa| isake pazcAt mithyAtva-vIrane AkAMkSAprabhUti prAyudhoMkA prayoga kiyaa| lekina samyaktva-corane inheM bhI ni:kAMkSAAyudhoMse niSkriya kara diyaa| isa prakAra samyaktva-bIra aura mithyAtva-vIrameM paraspara trailokyavijayI yuddha honepara bhI kisI ekakI bhI hAra jokta na ho skii| prabako bAra samyaktva-vIrane mana meM socA - yadi isa mithyAtvavIrake sAtha samIcIna yuddhapaddhatise yuddha karatA hU~ to yaha noca durjaya hotA jaaygaa| isalie aba eka prahArase isakA ghAta hI kara denA caahie| yaha socakara usane parama taparUpI astrakA usapara prahAra kara diyA aura isa prakAra mithyAtva-bIra yajJopavItake prAkArameM golarUpase
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 ] madanaparAjaya pRthvIpara yA giraa| mithyAtva-dhIrake dharAzAyI hote hI kAmakI senA pIche haTane lgii| jisa prakAra sUrya ke bhayase andhakAra bhAgatA hai, garur3ake bhayase sApa bhAgate haiM aura siMhake garjanase hAthI bhAgate haiM usI prakAra kAmako senA bhI mithyAtva-bIrake girate hI bhAgane lgii| itane meM prAkAzameM sthita indrane brahmAse kahA-pitAmaha, dekhie, samyaktvane kAmakI senAmeM bhagadar3a macA dI hai| aura isa kAraNa jinarAjako senAmeM mAnandamaya jaya-jayakAra hone lagA hai| jaba kAmane dekhA ki usakI senA Darakara bhAga rahI hai aura zatrupakSIya senAmeM jaya-jayakAra ho rahA hai to usane mohase pUchAmoha, zatruvargakI senAmeM yaha kyA Ananda-kolAhala ho rahA hai ? uttarameM moha kahane lagA-svAmin hamAre agraNI mithyAtva-vIrako samyaktva-bIrane samarAGgaNameM pachAr3a diyA hai| isIlie zatrupakSIya senAmeM grAnandakA kolAhala chAyA huA hai| *11 evaM sayoryAvaraparasparaM vadatostAvaka rakAnupUrvI va tasaraM narakatisthAnamuddizya DuDoke / isaH sA narakagatirasipatramadhye vaitariyAM jalakrIDA kRtvA saptamUmikA thavalagRhe yAvadupaviSTAsti tAvanarakAnupUrvI saMprAptA / tataH sA narakAnupUrvI prAha-he sakhi, tava bhartA mithyAtvanAmA samarAGgaNe patitaH / tarika sukhenopaviSTAsi tvam ? evaM sakhIvacanamAtrazravaNAt pracaNDavAtAhatakavalodalabat kampamAnA bhUtvA bhUtale papAta / tatastarakSaNAccetanA lAdhyA sakhI pratyavocat hAro nAropitaH kaNThe mayA virahabhIraraNA (bhiityaa)| idAnomantare jAtA: saritsAgaraparvatAH / / 57 / /
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 139 tathA ca ugratapremni praSamavayasi prASi prAptavayAM skandhAdhAraM mama patirasau nirgaso mAM vihAya / seyaM jAtA jagati vidhitA suprasiddhA janoktirapraNAsanasanasamaye makSikAsanipAtaH // 58 / / evaM vijalpya punarapi narakAnupUrvI) saya prati babhANa-he pakhi, matpriyo'so mithyAtvanAma (nAmA)mRta iti satyaM me na pratibhAsate / yataH pUrva maspitaraM narakAbhidhaM prati, mama he vaidhavyAcalamAlokya, kenacillakSaNa navaM nirUpitam'graho na hamAputrIya yAvajjIyamakSayasaubhAgyA bhaviSyati / yato'syA dehe'zubhavilAni dRzyante / ' taccha lvA bhUyo'pi mapitrA tAni cilAni kAnIti pRSTo lakSaNajJaH / tatastena lakSaNajena saNyipi cihAni kaSitAni / tatastatsamIpasthayA mayA zrutAni tAnyadyApi mApuSi dRzyante / tAni tvamApharNaya'ca (nanu) me kRSNamAMsAni karAlAzca dntaaH|' prama naraphAnupUrvI brUse-he sundari, kiM vRthA vilA karoSi ? bAA mAkarNaya naSTaM mRtamatikAntaM nAnuzocanti paNDitAH paNDitAnAMca mUrkhANAM vizeSo'yaM yataH smRtH||5|| tathA cha prazocyAni hi bhUtAni yo mUrkhastAni zocati / sa buHkha labhate duHkhaM dvAvanoM niSeyate / / 6 / / atha sA narakagati prati narakagatpanupUrvI provAca-tasava bhartA samyaktvavIragaghAtabhayabhItaH kumArge praviSTo'sti, tadvamA zokaM mA kuru / yata ukta ca
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140] madanaparAjaya "hoyaDA saMvari dhAhaDI mUu na Avai koi / appatraM ajarAmaru karivi pachai anerAM roi / / 15 / / " evaM saMbodhya preSitA / * 11 moha aura kAmakI isa prakAra bAtacIta ho hI rahI yo ki itanemeM narakAnupUrvI zIghra hI narakagasike sthAna ko bhora ravAnA huii| jaise hI narakAnupUrvI narakagatike pAsa pahu~co, vaha asipatroM ke boca vaitariNImeM jalakrIr3A karake svaccha satakhaNDe bhavanapara baiThI huI narakAnupUrvIko dikhalAyI dii| narakAnupUrvIna narakagatise kahA - sakhi, mithyAtva nAmakA tumhArA pati yuddha-bhUmimeM mara cukA hai aura tuma yahA~ isa prakArase sukhapUrvaka baiThI huI ho? narakagatine jyoMhI narakAnupUrvI kI bAta suno, vaha prasArase pAhata pIle panI taraha kA gagI aura jamIna para gira pdd'ii| kucha derameM jaba use hoza AyA to vaha sakhI se kahane lagI-- sakhi, patidevase viraha na rahe isalie maiMne apane kaNTha meM hArataka nahIM pahanA thaa| aura aba to hamAre aura unake bIca nadI-nada, sAgara aura parvatoMkA antara par3a gayA hai| vidhi-viDambanA to dekho| tathA ca ___ eka mora utkaTa premapUrNa merI yuvAvasthA hai aura dUsarI ora varSA kAla pA gayA hai| aise avasara para mere patideva mujhe chor3akara paraloka cale gae haiM isa samaya to "prathamAse makSikApAta:" bAlI suprasiddha kiMvadantI caritArtha ho rahI hai| isa prakAra kaha kahakara vaha apanI sakhI narakAnupUrvIse punaH kahane lagI-sakhi, merA mithyAtva nAmakA pati mara gayA hai, yaha bAta mujhe bhI satya-sI laga rahI hai / kyoMki bahuta dina pahalekI bAta hai
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 141 jaba kisI lakSaNazAstrI jyotiSIne mere zarIrameM vaidhavya ke cihna dekhakara mere pitAse kahA thA ki tumhArI yaha putrI jIvanaparyanta makSaya rahegI meM kucha azubha cihna dikhalAyI de rahe haiN| usa samaya mere pitAne pUchA thA ki ve azubha cihna kauna-kauna haiM ? taba jyotiSIne unheM ve saba cihna batalAye the| meM pitA ke pAsa hI beThI thI aura maiMne bhI unheM suna liyA thaa| ve cihna Aja bhI mere zarIra meM pratita haiN| tuma cAho to unheM suna sakatI ho| merA mAMsa kAlA hai aura dAMta bhayaMkara haiM / narakAnupUrvI kahane lagI- sundari, vyartha vilApa kyoM karatI ho ? merI bAta suno : paNDita jana naSTa huI, mRta huI sambandha meM kadApi zoca nahIM karate haiN| vizeSatA to hai| satha: aura bichur3I huI vastuke paNDita mora mukhameM yaho prANiyoM ke sambandha meM kadApi zodha nahIM karanA cAhie / jo unake sambandhameM kucha bhI zoca karatA hai vaha mUrkha kahalAtA hai aura vaha dukha ho dukha bhogatA rahatA hai| isa prakAra use mUrkhatA aura dukha - ye do anartha kadApi nahIM chor3ate 1 narakApUrvI kahatI hai-- isalie he sakhi, tumhArA pati samyaktva vorakI talavAra ke bhASAtase grAhRta hokara kumArga hI meM praviSTa huA hai / ata: tuma vyartha zoka mata karo / kahA bhI hai: --- "re hRdaya isa AghAtako samhAla | marakara phira koI nahIM AtA / apaneko ajara-amara mAna kara pIche apUrva rudana karanA par3atA hai / " isa prakAra narakAnupUrvI use dhIraja ba~dhAkara vahA~se cala dI /
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 ] madanaparAjaya 3 12 tato'nantaraM lokatrayazalyo mohamallo'naGgacaraNau praNamya svasaMnyamAvAsya nirgatastatra yatra kebalazAnavIraprabhRtayastiSThanti, seH saha militaH / tadyathApaMcendriyaH paMcamahAnatAni tathA va zuklena sahAsarodro / raNAGgaNe vA militAstrizalyA yogaiH sahebhazca yathA mRgendrAH // 6 // tattvaH sahArthA misitA bhavezAH svAcAravIraiH saha / cAlabAzca / samAdamAbhyAM saha rAgaroSau mukhaH sahArthA militAstri vaNDAH / / 62 // padArthavIraH saha cAnayAzca dharmaH sahANTAdazoSavIrAH / prabrahmavIraHsaha brahmavIrAstapo'bhidhAnazca kssaayviiraa||63 evamAdi yo yasya sammukho jAtaH sa tena saha militaH / tato'nantaraM paramezvareNAnandena sisvarUpanAmAnaM svarazAsthAna praDamAravaSam-maho siddhasvarUpa, purA'smasanyasma bhaGgaH kena prakAreNa saMbhAtaH ? aba sa siddhasvarUpo jajalpadeva, upazamaNimUmo yAvat sthitaM tAvadbhaGgamA (bhAmA) gata(gataH)syasaMnyasya / tadadhunA kSakazreNimArohati cettavavazyaM jayavanaviSyati / tathAkayaM jino jaharSa / tato babhANa-graho sikhasvarUpa, tahi smameva me sainyaM kSapakaNimUmAvAkaDaM kuru / tadAkarNya sa siddhasvarUpo jinasainyaM kSapakazremibhUmAvArUDhaM kRtavAn / taravalokya jino'ti santutoSa / * 12 isa boca lokatrayameM zalya svarUpa momallane kAmake caraNoM meM praNAma kiyA aura apanI senAko dhIraja baMdhAkara jahA~
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha parikacheda [ 143 kevalazAnavIra Adi subhaTa Thahare hue the vahAM calA gyaa| aura vahA~ pahu~cakara usane sabako isa prakArase bhir3A viyA : pAMca mahAvata pA~ca indriyoM ke sAtha bhir3a gae aura zukladhyAnake sAtha prAtarau mila ge| aura jisa prakAra mRgendra hAthiyoMke sAtha juTa jAte haiM usI prakAra tIna zalya-vIra bhI yoga-vIroM ke sAtha raNAGgaNameM juTa pdd'e| tattvoM ke sAtha bhaya mila gaye aura bhAcAra vIroMke sAtha mAnava mila gye| rAga-dveSa kSamA aura saMyamake sAtha bhaura arya tathA daNDa muNDa-subhaToMke sAtha bhir3a gye| nava padArthoMke sAtha anaya, dhoMke sAtha aSTAdaza doSa, brahmavIra abrahma vIroM ke sAtha aura kaSAyavIra tapa-vIroMke sAtha bhir3a pdd'e| isa prakAra jo jisake sAmane prAyA vaha dUsarese Takkara lene lgaa| tadanantara paramezvara Anandane svarazAstrajJa siddhasvarUpase pUchAsiddhasvarUpa, batAo to pahale hamArI senAmeM bhagadar3a kyoM maca gayI thii| usane kahA-deva, usa samaya tumhArI senA upazama-bhUmikAmeM sthita thii| isalie usameM bhagadar3a maca gayI thii| aba yadi kSapaka zreNo meM prArUr3ha hogI to niyamata: usakI vijaya hogii| siddhasvarUpakI bAta sunakara jinarAjako bar3I khuzI huii| ve kahane lage-yadi yaha bAta hai to tuma ho use kSapakagraNI bhUbhimeM ArUr3ha kara do| jina/jakI bAta sunakara timasvarUpane jinarAjakI senAko kSapakAriNabhUmi meM prArUr3ha kara diyaa| yaha dekhakara jinarAjako atyanta harSa huA / * 13 tato'nantaraM rathavarasaGga ghaTaheSitahayayUtharmavamaramattamAtaGga visphurvijApata sammukha caraNamahAvIraH pUritaM
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14] madanaparAjaya jinabalaM yAyada dRSTaM tAyanmohanarendraH kopaM gatvA sammukho pAvanAgasya tamastambhamAropisavAn / tato mohamarendraH prAhaare re kevalajhAnavIra, itaro bhaya / yadi yo noSi tatataraM mama sammukhamAgacha / athavA yammama ghAtabhayAnvibheSi tacchIghra yAhi yAhi / ki te maraNena prayojanam / tataH kevalajJAnavIraH sa Rddhamano (nAH) bhUtvA'vocatapare adhama, kimetajjalpasi ? vadAnI sAre svAM na jayAmi taminacaraNadrohako'haM bhavAmi / tataH samaraka bana mohena prAzAkAmukAttasya kevalajJAnavIrasyopari gAravatrayabANAbalI muktaa| tataH kevalajJAnayoreNa rasnatrayabANenAntarAle vidhvaMsitA / bhUyo'pi kevalajJAnadhIreNa samAdhisthAnaM dhutvA upazamamArgagena vakSaHsthale viddhaH samUcho bhUmaNDale pAtitaH / tatkSaNAyummAchito bhUtvA tasya kevalajJAnaborasyopari pramAvamANAvalI nikSepa / tataH kevalajJAnavIreNa SaDAvazyakamANestrayodazaviSadhAritravAnivAritA / bhUyo'pi kevalajJAnena mohaH pracAritaH-'are re moha, svadhanuretadrakSa rakSa' iti bhaNitvA nirmamatvabANema tasya mohavIrasya karatalasthaM kAmuka ciccheda / tato mohena tasyopari madAndhagajaghaTAH saMpreSitAH / tataH kevalena nijakarighaTAbhiH saMbaddhAH, pAcAdupazamadhAtena vidhvaMsitAH / tadA mohavIraH prakRtisamUhamAnandena preritavAn / tadyathA prakRti nicayabhItA bhUdharAH saMcalamti trivazanarabhujaGgAH kampamAnA avanti / pracalati vasudhA'laM sAgarA vyAkulAH syuH prakRtivarasamUhe prerita vRttamevam / / 64 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [145 evaM taM prakRtisamUhaM mahAdurjayaM dRSTvA jinasainyaM sabhayaM bhUtvA prakampitam / tadA kevalajJAnakoreNa sAmAyikacchedopasthApana parihAra vizuddhisUkSmasAmparAyayayAkhyAtamiti paJcavidhacAritraviNyAyudhadhAtaH prkRtismuuhaagitH| tato mohamallaM samarAGgaNe hasthA dharAtale mUrchAnyitaH pAtitaH / tato'nantaraM punarunmUcchito bhUtvA anAcArakhaGga karatale gRhotrA sa R khamanA yAvatsammukhamAgacchati tAvatkevalajJAnenAnukampApharI kare dhatvA sammukhaM sthitvA sa moho nirmamatvamudgareNa hato jarjaritazirA prAkrandanaM kustriyazAsuranaravidyAdharavidyamAno parAtale paatitH| evaM prabhUtaghAtahanyamAno yadA mohavIraH prapatitastakA vRttAsamavalokya pI madana prati gAyA praNamyovAca-bho deva deva, trailokyazilpo mohamAlo bhaGga mataH / anyacca jinasainyena sakalasaMnyaM bhaGgamAnItam / tacchoghra devena kAlavaJcanA kriyate / / taccha svA rasyoktam-deva, bahirAtmAyaM bandI yuktametadvadati / yathA gamanopAyo bhavati tathA kriyate (tAma) / aparaM svabhAvena zubhataraM bhavati / tatkimanena vRthA'bhimAnena prayojanam / tadavazyaM gamyate (tAm ), nAtra sthAtavyam / tataH prItiH prAha-he sakhi, kiM bhagiSyasi ? mUryo'mam / pApAtmAdhyam / mahA''graho / yata: prAgrahazca prahazcatha dvAveto lokderinnau| graha ekAkina hanti, prAgrahaH sarvanAzakaH // 6 // tato jinasya jayazrIzcAsmAkaM baMdhavyaM kena vAryate /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 ] madanaparAjaya anyacca vacastatra prayoktavyaM yatrokta labhate phalam / sthAyI bhavati cAsyantaM rAgaH zuklapaTe yathA // 66 // tavAkarNya madanenoktam-he priye, vacanametadhAkaNaMyasurAsurendroragamAnavAdyA jitAH samastAH svavazIkRtA yaH / te santi me pANitale ca bANAstaski na lajjetra palAyanena ? // 67 / / evamuktvA madanamohanadazIkaraNonmovanastambhanetipaMcavidhakusumabANAvalI zarAsane sambitvA (sandhAya) manogajamAruhya vratataraM dhAvana sa madanaH samarAGgaNe gatvA jinasammusamavocat-are re jina, purA mayA saha saGagrAmaM kRtvA pazcAssiddhivarAGganApariNayanaM kucha / muktyaGganAliGganasukhaM me bANAvalyeva te dAsyati / * 13 tadanantara mohane jaise ho rathoMke saMgharSa, ghor3oMkI hinahinAhaTa madamasa hAthiyoMkI ciMghAr3a, ur3atI huI patAkAe~ aura sAmane para bar3hAte huye mahAn yodhAnoMse pUrita jinarAjako senA dekhI, use pratyanta krodha ho pAyA aura Age bar3hakara usane andhakAra-stambha gAr3a diyA tathA kevalajJAnavIrase kahane lagA -- kevalajJAnavIra, sAvadhAna ho jAyo / yadi hamAre sAtha yuddha karane kI himmata ho to turanta hamAre sAmane praayo| yadi tumheM hamAre AghAtauMkA Dara ho to cupacApa bhAga jaayo| muphtameM maranA kyoM cAhate ho? mohakI bAta sunakara kevalajJAna vIrako krodha ho paayaa| vaha kahane lagA-are adhama, kyA bakatA hai ? yadi Aja maiMne yuddha meM tujhe parAjita na kiyA to tU mujhe jinacaraNoMkA drohI samajhanA /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 147 kevalajJAnako bAta sunakara mohako bhI roSa ho pAyA / usane pAzA-anuSase gAravanAmaka tIna bANa lekara kevalajJAnake Upara chodd'e| parantu kevalajJAnavIrane unheM ratnatrayabANase bIca meM hI chinna-bhinna kara diyA aura puna: samAdhisthAnameM baiThakara upazama bANa calAyA jo mohake vakSasthalameM viMdha gayA aura moha mUcchita hokara pRthvIpara mA giraa| mohako thor3I hI dera meM caitanya ho pAyA aura isa bAra usane kebalazAnIrake Upara pramAdarUpa bANAvalIko varSA prArambha kara dii| kintu kevalajJAnabIrane mAvazyaka aura trayodaza cAritrabAraNoMse use boca hI meM bhaMga kara diyaa| aura mohase yaha kahakara ki 'are moha, apanA dhanuSa, saMbhAlo' usane nirmamatva bANase moha vIrake hAtha meM sthita dhanuSako cheda ddaalaa| taduparAnta mohane kevalajJAna voraphe Upara madAndha gaja-ghaTAe~ bhejIM, jinheM kevalajJAnavIrane apane. hAthiyoMkI ghaTAoMse roka diyA aura pIchese upazamake bhAghAtase unakA vidhvaMsa kara diyaa| jaba mohane dekhA ki usakA aba takakA prayatna bilakula niSphala gayA hai to prabakI bAra usane karmaprakRti-samUhakA prayoga kevalajJAnavIrake Upara kiyaa| usake prayoga karate hI isa prakArakI sthiti utpanna ho gayI prakRti-nicyase Darakara parvata calita hone lge| deva, nara aura sA~pa kampita hokara AvAja karane lge| vasudhA kapa gayo aura samudra vyAkula ho uThe / isa prakAra sampUrNa prakRti kSubdha ho utthii| isa taraha prakRti-samUha ko mahAdurjaya dekhakara jinarAjako senAmeM bhayakA saMcAra hone lagA aura kaMpane lgii| jaba kevalajJAna vIrane apane sainyakI yaha sthiti dekhI to usane sAmAyika, chedopa
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 ] madanaparAjaya sthApanA, parihAravizuddhi, sukSmasAmparAya aura yathAkhyAtarUpI pAMca cAritravIroMke prahArase usa prakRti samUhako niHzeSa kara diyaa| isake pazcAt usane mohamallapara prahAra kiyA aura vaha mUcchita hokara pRthvIpara gira pdd'aa| kucha derake pazcAt moha punaH caitanya huA aura anAcAra khaDga hAthameM lekara krodhAvezameM jaisehI kevalajJAnavIrake sAmane AyA vaha anu mpA-phAla hAtha meM lekara mohake sAmane khar3A ho gayA aura nirmamatva mudgarase usake sirapara jorakA prahAra de mArA ! mona mudgarake isa prahArako sahana nahIM kara skaa| vaha isa prahArase burI taraha ghAyala huA aura cillAkara pRthvIpara gira pdd'aa| isa prakAra prabala prahArake kAraNa jaba moha lar3akhar3Akara pRthvIpara gira par3A to bandI bahirAtmA isa ghaTanAko sunAneke lie kAmake pAsa phuNcaa| bandIne vahA~ pahu~cakara use praNAma kiyA aura nivedana karane lagA-mahArAja trailokyake lie zalyasvarUpa mohakA sarvasva bhaMga ho gayA hai--unakI jIvana-lIlA samApta ho cukI hai aura jinarAjakI senAne apanI samasta senAkA vidhvaMsa kara diyA hai| isalie isa samaya Apako yaha avasara TAlakara anyatra cale jAnA cAhie / bandI bahirAtmAkI bAta sunakara kAma to cupa rahA; para ratise nahIM rahA gyaa| vaha kahane lagI- svAmin bandI ThIka to kaha rahe haiN| isa samaya prApako yahAMse cala denekA hI koI upAya karanA cAhie aura isa prakAra prasthAna kara denekA pariNAma zubha hI hogaa| isalie Apa jhUThA abhimAna chor3ie aura yahA~se prasthAna kara diijie| ratikI bAta sunakara prIti kahane lagI-sakhi, vyartha kyoM pralApa karatI ho? yaha mahAmUrkha, pApI aura nitAnta haThI jIva hai / yaha hamalogoM kI bAta nahIM suneMge / kyoMki
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ nArma pani / 149 "prAgraha aura graha-ye donoM hI lokake atyanta vairI haiN| praha jahA~ eka kA nAza karatA hai vahAM prAgraha sarvasva nAza kara DAlatA prIti kahatI gayo-aba aisI koI zakti nahIM hai jo jinarAjako jayazrIkI prApti aura hama logoMke vaidhavya-yoga ko TAla sake / aura phira-- apanI rAya vahA~ denI cAhie jahAM usakI kucha pUcha ho / jisa prakAra svaccha vastrapara lAla raMga khUba gaharA car3hatA hai| ___ rati aura prItikI bAta sunakara kAmane kahA- he priye, merI bAta to suno jina bANoMke dvArA maiMne sura, asura indra, uraga aura mAnava Adiko jItA aura apane adhIna kiyA, ve bANa aba bhI mere hAtha meM haiM / phira maiM kaise bhAgU? aura isa prakAra bhAganese kyA mujhe lajjita nahIM honA par3egA? isa prakAra kahakara madana, mohana, vazIkaraNa, unmAdana aura stambhana rUpa pA~ca prakArakI kusumavAraNAlIko dhanuSapara car3hAkara aura manogajapara mArUr3ha hokara use zIghra daur3AtA humA kAmadeva samarAGgaNameM jinarAjake sAmane jAkara kahane lagA- are jinarAja, pahale hamAre sAtha yuddha karo / pazcAt sidvivadhU ke sAtha vivAha karanA merI bANAvalIse hI tumheM muktyaGganAke AliGganakA sukha mila jAyagA / * 14 taccha vA mokSanavarAjahaMsena sApazakunivizrAmArAmeNa muktivadhakAmena puSpAyudhodadhimathanamandareNa bhavyajanakulakamalavikAsamArtaNDena mokSadvArakapATasphoTanakuThAreNa durvAraviSayaviSadharavainateyena sAdhakumudAkaravikAsacandra Na mAyAkariNImRgendrega saGa grAmAvasare madana pAhato jinendraga-re re
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 ] madanavarAka, kimarthaM me bANamukhAntau tvaM pataGgavas patitumiya? yA mAhi / tataH krodhAgnijvAlAjvalitena madanenoktam- are jina, maccaritraM ki na jAnAsi tvam ? tadyathA madanaparAjaya rudra eNa laGa ghitA gaGgA madbhayAddhariNAmbudhau (dhiH ) / kSipramindro gataH svarge dharaNondrastvadho gataH // 68 // hearsa ca gupto'rko brahmA'sau mama sevakaH / na me pratibalaH ko'pi trailokye sacarAcare // 66 // evaM zrutvA muktipatiravocat re kandarpa, tava zUratvaM vRddhAnAM gopAlAnAM pazupatInAmupari / na tvasmatsadRzaH ko'pi tvayA svapne'pi jito'sti / tadidAnoM yadyasti tatha zaktistahi zIghra balI bhava / etavAkarNya ratipatinA madabharamatto durnayaragarjamAno manomAtaGgo jinendropari preritaH / tadyathA uddaNDa saMsArakareNa rabhyazcatuSkaSAyaizvaraH sametaH / vantAvubhau yasya ca rAma (ro) Sau yo ramya AzAdvayalocanAbhyAm // 70 // : - evaMvidhamanogajamAgacchantamavalokya nijakariyA jinendraNa pratiskhalitaH 4 pazcAt kaThinasamabhAva mudgareNa nihatya bhUtale pAtitaH / taso jinaghAtahanyamAno nijakarI yAvadbhUtale patito dRSTastAvadrasihRdayaM mahAvyAkulIbhUtam / : atha sA ratiyoM nAsyA prabalAnupAta gadgadayAcAnvitA bhUtvA kAmaM pratyuvAca bho nAtha, adyApi kiM pazyasi ? sakalasainyaM bhaGgamAgatam / eko jIvazeSa uddhRto'si svam /
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 151 dratataraM gamyate (saam)| tato'nantaraM kAmasainyasya bhaGgaH kIdRzaH pravartate sat kathyate yAvat syAvAvamero yA jinasaMnye pragarjati / tAvadbha samAyAnti darzanAnyAzu paMca vai // 7 // tathA ca yAvat paMca mahAvratAni samare SAnti paMcendriyANyAgacchanti ca tAvadAzuvilayaM yadattamo bhAskarAt / yAvacchodazadharmabhUmipatayo ghAvanti zIghra rage tAvat karmacayo bibheti ca tathA siMhAdya thA kujrH|72| yAvaddhAvantyabhimukhamalaM tatvavIrAzca tAvajjAyante te cakitamanasaH sapta vIrA bhayAkhyAH / prAyazcittapravarasubhaTAH saGgare saMcalanto yAvattAvat sabhayamanasaH zalyavIrA dravanti // 73 // tathA ca jinapatidalamadhye yAvadAcAragIraH pracalati kila tAvat kampate cAlavAsyaH / abhimukhamati yAvaddhAvato dharmazumalI dravata iti hi tAvaccAtarautrapravIrau / / 74 / / * 14 kAmakA AhvAna sunakara mokSanadake rAjahaMsasvarUpa, sAdhupakSiyoMke lie vizrAmAzraya, muktibadhUke pati, kAma-sAgarake mathanake lie mandarAcala, bhavyajana-kula-kamala-vikAsake lie mAsaNDasvarUpa, mokSadvArake kapATa tor3aneke lie kuThAra-svarUpa, durvAra viSaya-viSadharake lie garur3ake samAna, sAdhu-sarovarake vikAsake lie candra ke tulya aura mAyAkariNIke lie mRgendrako taraha jinarAjane
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 152 } madanaparAjaya kAmadevase kahA-are nIca kAma, tU merI bANAgnimeM pataGgakI taraha vyartha hI kyoM jha lasanA cAhatA hai ? cala, cala yahA~se / jinarAjakI bAta sunakara kAmadevakI krodhAgni bhar3aka uThI / vaha kahane lagA-are jinarAja, kyA tumheM merA caritra yAda nahIM hai ? mere bhayase hI rudrane gaGgAko laadhaa| mere bhayase hI jala samudra meM gyaa| mere bhayase hI indra svarga meM gayA aura mere bhayase hI dharaNendra adholokameM gyaa| mere bhavasa hA sUrya ke nikaTa chapA, aura mere bhayale hI brahmA merA sevaka bnaa| isa prakAra carAcara tInoM lokameM merA koI pratibhaTa nahIM hai| yaha sunakara jinarAja kahane lage-bhare kAma, tumhArI zUravIratA vRddha, gopAlaka mora pazupatiyoMtaka hI cala sakatI hai| hamajaisoMke Upara usakA koI prabhAva nahIM par3a sakatA / aura hama-jaisA to tumane svapna meM bhI parAbhUta nahIM kiyA hogaa| phira itane para bhI yadi tuma mere sApa lar3anekI kSamatA rakhate ho to pAkara merA sAmanA kro| yaha sunakara kAmane madonmatta aura durnaya rUpase cipAr3atA huprA mana-mAtaGga jinendra ke Upara chor3a diyaa| yaha mana-mataGgaja, unnata saMsArarUpI zuNDAdaNDa, kaSAyarUpI cAra caraNa, rAga-dveSarUpI dAMta aura pAzArUpI do locanoMse manohara thaa| isa prakAra manogajako AtA humA dekhakara jinarAjane apane hAthose use cher3a diyA aura tatpazcAt dRr3ha mudgarake prahArase mArakara use bhUtala para girA diyaa|
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 153 jaba ratine apane hAthIko jinake prAghAtase pAhata hokara pRthvIpara girate dekhA to usakA hRdaya atyanta vyAkula ho gayA / usakA mukha dIna par3a gayA aura vaha azru gadgada vANome kAmase kahane lagI-svAmin, pApa aba bhI kyA dekha rahe haiM ? senAkA sarvanAza ho cukA hai| akele tuma hI baca rahe ho| isalie merI to yahI rAya hai ki aba hameM yahAse turanta cala denA cAhie / kAmako senAkA jisa prakArase dinAza humA use bho dekha lIjie : jyoMhI syAdvAda bherokI pAvAja honI zurU huI aura jinarAjakI senA kA garjana prArambha humA, kAmakI senAmeM bhagadar3a maca gii| usa samaya jisa prakAra bhAskarase Darakara andhakAra bhAga jAtA hai, usI prakAra pA~ca indriyAM bhI pAca mahAvatoMse Darakara bhayabhIta ho gyauN| aura jisa prakAra siMhase hAthI bhayabhIta ho jAtA hai usI prakAra daza dharmarAjAmoMke sAmane karmavIra bhI Dara gye| aura jaise ho tattvavIra sAmane Aye, sAta bhaya bIra manameM cakita ho gye| tathA jaise hI prAyazcitta subhaToMne prayANa kiyA, zalya vIra bhI sabhayamana hokara raNase bhAgane lge| aura jinarAjako senAmeM jaise hI AcAra vIrane praveza kiyA, Azrayakora kaiMpa gyaa| tathA dharma aura zulka vorake sAmane Ate hI Arta aura raudravIra dravita ho utthe| 15 evaMvidho madanasanyasya bhaGgo yAvata pravartate tAvattasminnavasare'vadhijJAnanAmA boro jinasakAzamAgatya praNamyovAca-bho bho deva, lagnamAsanna samprAptam / kimanena yuvista (stA) reNa ? yato'yameko madana ihAdhRto'sti / anyacca, moho'yaM tAvat kevalajJAnavIraghAtaH kSINatvaM mato
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 ] madanaparAjaya 'sti / tacchIghra dvayorekena sandhAnena sAdhanaM kuru / evamavadhijJAnavIravacanamAkarNya jinendraraNa madanaM pratyuktam-re kandarpa, darpaH ? yaM vahasi strINAM purataH svagRhamadhye ? mantaHpurastha purataH puruSobhavantaH zmazruNi mukhaiH (hastaH) kati noslikhanti / yuddha tu tumnakarizoNitasindhutIre vIravatI gharati dhorakarAla eya // 7 // tarikamanena kSAtreNa ? tavAkaniGgana moha prati praSTubhArabdham-he saciveza, idAnI ki kriyate ? sa vAha-bho deva, paroSahAkhyA vidyA smayaMte, tatvayA(tavatadvidyAbalenAbhISTasiddhirbhavati / tatastena sakrodhamanasA raktadhyAnenAhvAnitA(mAhUtA)tatkSaNAta sA dvAviMzatirUpaH sahitA 'dehi dehyAdezam' iti vadantI smpraaptaa| tato madanenoktam-he devi, 'tvayA jino otamyaH / sAhAyyametat karaNIyam / evamuktvA jimopari sampreSitA madanena / tataH sA nirgatA natataramasidhAropamA nAnAvidhabhA. vabhindantI vaMzamazakaprabhRtibhirupasargabhedanAnAvidhiduHkhajanakaiH sAhitA parISahAkhyA vidyA jinendra ruddhi sma / tato'nantaraM jinena nirjarAkhyA vidyA manasi cintitA / sA smaraNamAtreNa samprAptA / atha to nirjarAM dRSTvA sA parISahAkhyA vidyA tatkSaNAta plaayitaa| * 15 isa prakAra jaise hI madanakI senAkA saMhAra prArambha ho gayA, abadhijJAnavIra jinarAjake sAmane AyA aura unheM prasAma karake nivedana karane lagA-bhagavan, aba vivAha-velA nikaTa A gaI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda { 151 hai| ataH Apa anAvazyaka yuddhakA vistAra kyoM kara rahe haiM ? kevala kAma ho aisA zeSa raha gayA hai jisako vaza nahIM kiyA jA sakA hai| * mohako to kevalazAnavIrake mAdhAtoMne kSINa ho kara diyA hai / isalie pApa zIghra hI aisA mArga svIkAra kIjie ki eka hI saMdhAnase senAkA saMhAra ho jAya / isa prakAra avadhijJAnavIrakI bAta sunakara jinendrakA sAhasa aura adhika bar3ha gayA aura ve kAmako isa prakAra lalakArane lageare kAma, gharake bhItara baiTha kara hI tumane apane strIsulabha darpakA pradarzana kiyA hai| anta:purake sAmane mUcha eMThate hue apaneko puruSa kahalAne vAle bahuta mileNge| parantu jahA~ chinna hue hAthiyoMke khUnase samudra lahA uThatA hai, usa muhile vIra hI DaTe raha rA hai : ata: yadi sAhasa ho to Ao, mujhase sAmanA kro| jinarAjako bAta sunakara moha ekadama stabdha raha gyaa| kucha kSaNabAda usane mohase maMtra karanA prAraMbha kara diyaa| vaha mohase kahane lagA-sacivottama, batalAie, isa samaya hameM kyA karanA cAhie / moha kahane lagA-deva isa samaya paroSaha nAmaka vidyAkA smaraNa kIjie / usa vidyAke balase ApakI avazyameva abhISTa siddhi hogii| kAmako mohakI rAya pasanda aaii| usane krodhAveza meM tarakSaNa usa vidyAkA aAhvAna kiyA, jisake kAraNa vaha bAIsa prakArakA rUpa dhAraNa karake kAmake sAmane upasthita ho gyii| aura upasthita hote. hI kAmase kahane lagI-deva, mujhe Adeza kIjie, Apane kisa prayojanase mujha smaraNa kiyA hai ? __ kAma kahane lagA-devi, tumheM jina rAjako jItanA hai| aura jinarAjako parAjita karane meM merI sahAyatA karanI hai| isa prakAra kahakara kAmane use jina rAjake pAsa bheja diyA /
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 156 ] madanaparAjaya kAmakI prAjJA pAtehI parISa vidyA vahA~se cala dI aura talavArako dhArake samAna tIkSNa dezamazaka Adike upasagoM aura aneka prakArake dukhada upAyoMse jinendrako kaSTa dene lgii| jaise hI parISaha vidyA jinarAjako kaSTa dene ke lie udyata huI unhoMne nirjarA vidyAkA manameM smaraNa kiyaa| jinarAjake smaraNa karatehI vaha unakI sevAmeM A upasthita huI aura nirjarA vidyAke Ate hI parISaha vidyA tatkSaNa palAyana kara gyii| *16 tato manaHparyayeNa jino vijJaptaH-deva, prathApi ki nirIkSyasi (se)? vivAhasamayaH samprAptaH / anyacca, balakSImimaM mohaM na hansi cesarisaddhivarAGganApariNayana na bhavati / ukta ca yataH "mohakarmaripo naSTe sarve doSAzca vidrutAH / chinnamUladrumA yadvad yathA sainyaM ni(vi)nAyakam / 16 / " tadasmin mohe hate sati mavano'yaM gamiSyati / tacchu tvA jinena paMcaraM prati vihasyoktam-are varAka mAra, mA niyasva / yAhi yAhi / yuktIjanagirigahvarAntaranivAsI bhava / tadvacanamAkarNa mohena kAmaM pratyuktam-graho deva, adhunaividhe'vasare prAtmakuladevatA AzinI nAma vidyA saMsmaryate (taaN)tvyaa| tasyA prAzinyAH prasAdena raNasAgarotaraNaM bhaviSyati / taccha svA madanastathAvidhaM cakAra / tadyathA prAptA ghetasi cintitA'bhUtasaraM kAmena vivyAzinI dvAtriMzadvijarAkSasaH parivRtA yatparA caNDikA /
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 157 kuvaMtI bhuvanatrayasya kavalaM devendrakampapradA yAtyansacchalapAlakA tabalA brhmaadikssurjyaa|76| evaMvidhA samprApya madanAbhimukhA(khI) tasthau / tatastAmAzinImavalokya mukulitakarakamalo mano vinayAlApaH prazaMsayAmAsa / tadyathA jitalokanayA tvaMca svamacinsyaparAkramA / mAnApamAnavA tvaMca vidhA tvaM bhuvanezvarI // 77 / / svaM ca jJAnavatI......... bAhmo tvaM zabdabrahmatvAvizvavyAptA ca vaiSNavI // 7 // prAptAsi sarvabhASAtvaM tasmAt tvaM devamAtRkA / puSTaM sthANi bhulAyAbhutA jagat kRzam / / 7 / / tasmAtvaM ca jaganmAtA sakasAnandadhAyinI / nighaNTanATakacchandastavyAkaraNAni ca / / 6 / / ityAcaM tvadyato jAtaM tasmAtvaM zrutadevatA / tvaM panA spAda (syA hya) janmatvAtvamekA hi jagastriyA // 51 // evaM bahubhiH(bahu) prakAraH stotraH stutyA __ jagatpriyA( yAm ) / iti zrutvA ca santuSTA provAceti tamAzinI / / 2 / / he madana, pUryatAm / mamAhvAne ki kArya tatkathaya / tataH smaro jagAva-he paramezvari, anena mamAkhilaM sanya bhaGgamAnItam / tasmAttava smaraNaM kRtam / adhanA yena kenopAyena mAM rakSasi ghevadaha jovAmi, nAnyathA / yatastava japena jayavAnahaM tava parAjayana parAjayaM gamiSyAmi / evaM tasya
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ 158 ] madanaparAjaya ghacanamAkaye jinasammukhaM dhAvantI nirgatA sA''zimo. bhakSyAbhakSyaM bhakSayantI sAgaranavIsarisaDAgAdi zoSayantI / eSamAgacchantI yAvajinena eSTA tAvasthAkarmamArgaNaviDA paraM nAsthirA bhavati / tato bhUyo'pi jinena nAnAnsarAyaSaSThabhuktaSaSThacAndrAyaNakasthAnaprabhRtibhirvANasamUhai viddhA, parantu duI rA jinAbhimukhaM samprApyA'bravIt-hai mina, syaja garvam, bhayA saha saGa prAmaM kuru / / tato jinezvareNoktam he mAthimi, yamA para sTa, grAmaM kurvan lajje'ham / yataH zUrasarA ye kSatriyA bhavanti te strIbhiH saha saGagrAma na kurvanti / iti zravaNamAtrAdA mUtalAd gaganaparyantaM prasAritavadanA vikaradaMSTrAkarAlA bhairavarUpaM dhRtvATTahAsaM mucantI jinanikaTA saMjAtA / tatastena jinenekAntaranirAkASTopavAsaramaparityAgapakSamAsayanavarSApavAsa - prabhRtibhirvANajAlevidA bhUtale patitA / tatastAM patitAmAzinImavalokya mohena madanaM pratyuktambho deva, pracApi ki niriikssysi(se)| asyA prAzinyA balena sthAtavyaM sA''zinI pAtitA / anyacca svAsIgatazukAmbuvRSTiriva jinanAthasya bANavarSArSoi)na sthirA (ro) dRzyate / tahi tvaM nigaccha / kSaNamekamahaM bhavavarthe yathAzaktyA(kti)jinasainyena saha yorasye / yathAntaraM kicittava bhavati / evaM mohavacanamAkayaM saMkhyAvatamAgaMNamahatAlo'naGgo dheyaM dhatuna zaknoti padA, tadA nirgataH / tadyathAcaNDAnilena prahato yathAmbudo vinirgataH siMhabhayAdyathA gjH| tamo yathA bhAnukaravivi taM tathA smaro bhUziraiH kathitaH / / 83 //
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda * 16 taduparAnta manaHparyayajJAna vIra jinarAjake pAsa AyA aura unase nivedana karane lagA-bhagavan, aba Apa kyA pratIkSA kara rahe haiM ? vivAhakA samaya pA gayA hai| abhI Apako kSINazakti mohakA bhI samUla unmUlana karanA hai| jaba taka Apa mohakA vinAza nahIM kareMge, ApakA mukti kanyAke sAtha pANigrahaNa honA kaThina hai| phira moha bhI sAdhAraNa subhaTa nahIM hai / kahA bhI hai : ___"jisa prakAra senApatike naSTa ho jAne ke bAda senA naSTa ho jAtI hai aura jar3a kaTa jAnepara vRkSa naSTa ho jAte haiM usI prakAra moha karmake nAza ho jAnepara samasta bAdhAeM bhI vilIna ho jAtI haiM / " dUsare mohake Ahata honepara kAma svayameva bhAga jAyagA / manaHparyayavIrako bAta sunakara jinarAjane kAmadevase kucha smita ke sAtha kahA--are varAka kAma, cala yahA se| maranA kyoM cAhatA hai ? strI-rUpI giri-kandarAmoMmeM jAkara apane prANa bcaa| anyathA tujhe abhI samApta kiye detA huuN| jinarAjakI bAta sunakara kAmako bar3A vismaya huA / usane apane pradhAnamantrI mohase isa sambandhameM parAmarza kiyA to moha kahane lagA-isa samaya Apako apanI kuladevI divyAziMnI vidyAkA smaraNa karanA caahie| usIke prasAdase Apa isa raNa-sAgaraseM pAra ho skeNge| mohakI bAta kAmako jaMca gii| usane aisA hI kiyA aura divyAzinI isa prakArake veSa meM tatkAla pAkara upasthita ho gayI: yaha divyAzinI vattIsa dvija-rAkSasoMse veSTita thI, caNDIke samAna bhayaGkara aura tInoM lokako bhakSaNa karatI huI-sI pratIta ho rahI thI / devendrako bhI keMpA denevAlI tho / adbhuta balazAlI, atyanta chalamaya aura brahmA Adise bhI durjaya thii|
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - madanaparAjaya isa prakAra kAmake smaraNa karate hI divyAzinI pAkara kAmake sAmane upasthita ho gayI / jaise hI kAmane divyAzinIko apane sAmane upasthita dekhA, vaha hAtha jor3akara khar3A ho gayA aura aneka stutivacanoMse usakI nimna prakAra prazaMsA karane lagA he devi, tumane tInoM loka jIta liye haiN| tumhArA parAkrama acinsya hai| tuma mAna aura apamAna karane meM dakSa ho aura tuma asAdhAraNa bhuvanezvarI vidyA ho / tuma jJAnavatI ho / zabdabrahma honese brAhmI ho ! aura vizvameM vyApta ho| vaiSNavo ho| sarvabhASAmaya honese devamAtRkA ho / tumhAre bhojana karanepara jagat puSTa rahatA hai pora bhUkhe rahanase kRza / ataH tuma jagatkI mAtA ho| tumase satra ko mAnanda milatA hai / nighanTu. nATaka, chanda, tarka aura vyAkaraNa Adi tumhIse utpanna hue haiN| ataH tuma kuladevatA ho| tuma ajanmA ho aura padmA ho / tuma eka ho aura jagatko pyArI ho| isa prakAra kAmane jaba divyAzinIkI vividha bhAMti stuti kI to vaha bhI isake Upara prasanna ho gaI aura kAmase kahane lagI- kAma, kaho, tumane mujhe kisa lie smaraNa kiyA hai ? kAma kahane lagA--devi, jinarAjane hamArI samasta senAkA saMhAra kara DAlA hai| isalie yadi isa samaya tumane mujhe kisI prakArase bacA liyA to hI maiM jIvita raha sakatA huuN| merI prArArakSAkA anya koI upAya mujha najara nahIM pA rahA hai / aba pApahIkI jayase maiM jayavAlA aura pApahIkI parAjayase maiM parAjita samajhA jaauuNgaa| jaba kAma divyAzinIke sAmane isa prakArase vinata huyA aura divyAzanIne usakI tathokta dInadazA dekhI aura AtaMnyAraNI sunI to vaha aneka abhakSya padArthoko bhakhatI huI aura mArgavartI aneka sAgara,
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ aturtha pariccheda [ 161 nadI-nada aura tar3Aga Adiko sukhAtI huI tatkSaNa jinarAjake pAsa daur3atI huI phuNcii| jinarAjane jase ho dilyAzinIko prAte hue dekhA, usane adhaH karma bAraNoMse usapara prahAra kiyA / para itanaM para bhI usake aAkramaNakA bega avaruddha nahIM humA / ataH isa bAra jinarAjane pramala pratirodhaka cAndrAyaNa prabhRti bANa-samUhoMkI usapara varSA kii| parantu yaha bANavarSAbhI vyartha siddha huii| isake viparIta divyAzinI kruddha veSa meM sAmane AI aura kahane lagI-jina rAja, tuma abhimAna chor3a do aura mere sAtha saMgrAma kro| uttarameM jinarAja kahane lage-divyAzinI, tumhAre sAtha yuddha karane meM hameM lAja lagatI hai / kyoMki kSatriya striyoMke sAtha yuddha nahIM krte| jinarAjake isa prakAra kahate hI divyAzinIne apanA muha dharatIse lekara pAsamAna taka phailA liyA, apanI vikarAla dAr3hoMko bAhara nikAla liyA aura bhayaMkara vepa banAkara aTTAhAsa karatI huI jinarAjake aura nikaTa pahuMca gyii| taduparAnta jinarAjane ekAntara, telA, pATha dinake upavAsa, rasaparityAga, pakSa, mAsa, Rtu ayana, aura varSake upavAsa Adi bAragajAlose use cheda diyA aura vaha bhUtalapara jA girii| jaba mohane dekhA ki jinarAjane divyazinoko bhI bhUtalapara girA diyA hai to vaha jAkara kAmase kahane lagA-deva, aba bhI Apa kyA dekha rahe haiN| jisa divyAzinoke valapara Apa sAhasa dhAraNa kie the vaha bhI yuddha meM girAdI gayI hai| aura svAti nakSatra meM honevAlI nirmala jala-vRSTiI kI taraha jinarAjako bANa-varSA aba bhI avirAma ho rahI hai| isalie isa samaya prApa to yahA~se cale jaaie| maiM eka kSaNataka ApakI khAtira jinarAjako senAse lagA / kadAcita mere saMgrAmase prApakA hita sAdhana ho ske|
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 ] madanaparAjaya nAgadeva prasaMga mata nA ta hokara adhIra ho hI rahA thA isalie jaise hI mohane saMgrAma bhUmise bhAga jAnekA use parAmarza diyA vaha turanta hI bahasa cala pdd'aa| jisa prakAra pracaNDa pavanase grAhata megha khaNDa-khaNDa hokara ur3a jAtA hai, siMhake bhaya se hAthI bhAga jAtA hai aura sUrya kiraNoMse vimadila andhakAra vilIna ho jAtA hai usI prakAra jinarAjakI bArAvarSA zrAhata kAma bhI saMgrAma-bhUmise bhAga nikalA / * 17 atha nirgate madane kSINAGgo mohaH pavanaprahatAbhramiva jinasainyaM kSaNamekaM pratiskhalitavAn / tato jinenoktam- dhare moha barAka, gaccha gaccha ki buthA manuM - micchasi ? etaarkaNyaM moha grAha-he jina, kimevaM vadasi ? purA mayA saha saGgrAmaM kuru / yato maya jIvite sthite mano'yaM kena jetavyaH ? anyacca, svAmyarthe bhUtyena prANatyAgaH karttavyo na palAyanam / uktaM ca " jitena labhyate lakSmI tenApi surAGganAH / kSaNavidhvaMsinI ( naH ) kAyA ( yAH ) kA cintA maraNe raNe / / 17 / / " tathA ca "svAmyarthe yastyajet prANAn bhUtyo bhaktisamanvitaH / loke kIttiryazastasya paratre cottamA gatiH / / 18 / / " anyacca "svAmyarthe brAhmaNArthe ca gavArthe strIkRte'thavA / sthAnArthe yastyajet prANAMstasya lokaH sanAtanaH ||16|| " evaM tayojanamohoryAvadraNavivAdaH parasparaM vartate tAvaddharmadhyAnena (naH) samara kruddha enAgrataH (kroprataH ) sthitvA
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 163 mohastaM caturbhedavarhatvA bhUtale zatakhaNDamakArSIt / tato'nantaraM sasainyo jinanAtho ghAvan mavanasya pRSThato lagnaH / tataH sasaMbhyaM jimapatimAgacchantaM yAvad dUrasthamavalokya ( kayati) tAvanmadanI mahAvyAkulo'bhUt / pratha tasya bhavanasya / tasminnavasare na cAtmakalatrastha saMsmaraNama, na ca zaracApAvInAm, na cAzvarathagajapadAtInAm / evaMvidhaH zuSkAsyo muktakezo yAvana pazyati tAvacchrIpramAkramya jinastaM madanaM pracAritavAn re re mana apalAyya tvaM kasyA mAturjavare pravizasi ? anyacca tvamevaM vadasi - "mayA ko na jito loke ?" merrent ar mistA ( sandhAya ) vakSaHsthale viddho muccha prapannaH patitaH / takhathA J " maruto vai patati mo yathA khagendrapakSaprahRto yathoragaH / surendravajraNa hato yathA'calastathA manobhUH patito virAjate / / 84|| tatastatkSaNAt sarvato yAvatsainyenAveSTitastAva sasminnabasare madanaH zlokamekamapaThat / tadyathA pUrvajanmakRtakarmaNaH phalaM pAkameti niyamena dehinAm / nItizAstranipuNA badanti yad dRzyate sadadhunA'tra satyavat // 65 // * 17 jaba kAmadeva raraNa-sthalI se bhAga khar3A huA to zrINakAya moha jinarAjakI senAkA sAmanA karane lagA, lekina kSINa zakti honeke kAraNa use pade pade skhalita honA par3A / zrataH jinarAja - ne usase kahA - are vazaka moha, bhAga mahasi / vyartha meM kyoM maranA cAhatA hai ?
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 164 } jinarAjakI bAta sunakara bhoha kahane lagA-pare jina. Apa yaha kyA kaha rahe haiM? pahale mere sAtha to lar3a lo / jaba taka maiM jIvita hU~, kAmako kauna jIta sakatA hai ? phira svAmI ke lie agara mujhe apane prANoM kI bali bhI denI par3e to maiM kattadhya samajhakara use dene ke lie saharSa taiyAra huuN| raNase bhAga jAnA anucarakA kartavya nahIM hai| kahA bhI hai : 'yuddha meM vijayI honepara lakSmI milatI hai| maranepara devAjanAeM milatI haiN| mAyA to kSaNabharameM vilIna ho jAne vAlI hai / phira raNa meM mara jAnekI kauna cintA?" tathA "zro bhRtya bhakti ke sAtha svAmIke lie prANa-parityAga karatA hai, use isa lokameM kItti aura yaza milatA hai tathA paralokameM uttama gati / " isa sambandhameM aura bhI kahA hai : "jo vyakti svAmI ke lie, brAhmaNake lie, gAyake lie, strIke lie aura sthAnake lie prANoMkA parityAga karatA hai use paralokarme sadaiva sukha milatA hai|" isa prakAra jisa samaya jinarAja aura mohakA isa taraha parasparameM raNasambandhI vivAda cala rahA thA, dharmadhyAna kruddha hokara mA upasthita huA paura cAra prakArake bANoMse mohako Ahata karake use zatakhaNkoMke rUpameM pRthivIpara bikharA diyaa| tadanantara jinazAjane apanI senA lekara kAma kA pIchA kiyaa| jaba kAmane senAsahita jinarAjako apanA pIchA karate hue dekhA to vaha atyanta vyAkula ho gyaa| usa samaya use na apanI sudha rahI, na strIkI, na dhanuSa-bAraNakI aura na hI azva, ratha, hAthI aura padAtiyoMkI hI isake viparIta usa samaya use bhAgane ke sivAya aura kucha sUjha hI na par3A aura phalataH usane bhAganA zurU kara diyA / itane meM,
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 165 jaba taka zukladhyAna vIra isa dRzyako nahIM dekhatA hai, taba taka jinarAja zIghra hI kAmake nikaTa prAkara kahane lage-mare kAma, aba bhAgakara tU kahA~ jA rahA hai ' wNA phirase saganI ke jahara meM pravemA karanA cAhatA hai ? tuma jo kahate the ki maiMne saMsArameM kise parAjita nahIM kiyA hai, so yadi tumameM himmata ho to merA sAmanA kro| itanA kahakara jina rAjane dharmabANAvalI ko dhanuSapara car3hAkara kAmake vakSasthala meM isa prakArase prahAra kiyA ki vaha pAhata hokara jamIna para gira pdd'aa| jisa prakAra vAyu vRkSa ko ukhAr3akara girA detI hai, sApa garur3ake paMkhoMse pAhata hokara gira par3atA hai aura parvata indrake vaphA-prahArase gira jAtA hai usI prakAra kAma jinarAjakI bANAvalIse pAhata hokara gira pdd'aa| kAmake bhUtalapara girate hI jinarAjakI senAne use bhA gherA aura bA~dha liyaa| isa prakArako avasthAmeM par3e hue kAmako nimnalikhita padya kI smRti sajaga ho uThI "pUrvajanmakRtakarmaNaH phalaM pAkamesi niyamena vehinAm / notizAstranipuNA badanti yad dRzyate tadadhunA'tra satyavat / " 'nItikAroMne jo upadeza diyA hai ki pUrvajanmameM kiye hue karmokA phala dehadhAriyoM ko avazya bhoganA par3atA hai, vaha Aja khule rUpa meM sAmane pA gayA hai|" * 18 tatastake badantyevam-"ayamaSamo badhyate (taam)|" eke vadanti-"gaIbhArohaNaM zirovapanamasya ca kartavyam / " eke badanti-''cAritrapurabAhya pradeze zUlArohaNamasya kriyate (tAm) / " evamAvi sakalasAmansavorakSatriyAH
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ 166 ] madanaparAjaya prahRSTa manaso yAvat parasparaM padanti tAvAsasminnavasare ratiprosyo (tI)jinenaM prati vijJApanAM kRtavatyo / tadyathA bho dharmAmbuda he kRpAjalanidhe he muktilakSmIpate bho bhavya mbujarAja (jiraMjanarave sarvArthacintAmaNe / bho cAritrapurAdhinAtha bhagavan he deva deva prabho vaidhavyaM kuru mA''vayoH karuNayA tvaM dInanAtha prbho| anyacca bhoke'smitilamatrAnaM sAdha royo)hi durjano vdhyH| evaM tvayA'pi kArya yadi he jina tat kimAzcaryam / / tammA mAraya mAra doSiNamapyenamAvayothim / ki te pauruSamasmin prahate jJeyaM ca he deva | | aparama upakAriSu yaH sAdhuH sApatve tasya ko guNaH / apakAriSa yaH sAdhuH sa sAdhuH sadbhiracyate / '86 // nAnAvidha prakAra: (-rupAyaH) zikSita eSaH smara: purA''yAbhyAm / tatphalamanena DaTa takdiAnI rakSa rakSa bho veva // 10 // evaM tayovijJApyavacanaM zrutvA minendra Noktam-he ratiprItyau(tI), bhavatyoH kimanena bahuprokta na ? duSTamimamadharma tahi na mArayAmi yadi dezatyAgaM prakariSyati / taccha vA tAbhyAmuktam-deva, tavAveza(zaH) pramANam / parantu devena kicinmaryAdAmA kayanIyam / tadAkaya jinendro vihasyovApa-tavanenAdhamenAsmaddezasya sImA kadApi kAle na lA dhniiyaa| tato mUyo'pi ratiprItibhyAmuktam-taddevena
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 167 zIghra svadeza somA kathyate (tAm) / sato jima varzanabIragaNaka mukhyamAhUyAbhihitam - are darzanavIra, manasya dezapaTTabAnArtha smadezasImApanaM vilikhya samarpaya / saNavIraH svacetasImApatraM lilekha / . tadyathA "zukramahA zukrazatAra sahasrArA''mataprAnatA''raNAcyutana - atraiveyaka vijayavaijayanta jayaMtA parAjita sarvAbhaMsiddhi zilAparyanteSu dezeSu madanazcetpravizati tadavazyaM mandhanIyaH" iti vilikhya zrIkAracatuSTayasahitaM sImApatraM ratihaste yattam / * 18 jaba kAma jimarAja se parAjita ho gayA to senA ke katipaya subhaTa kAmake sambandha meM isa prakAra mantraraNA karane lage- yaha adhama hai, ise mAra DAlanA cAhie / kucha kahane lage- isakA zira mUMDakara aura gadhe para biThAkara ise nikAla denA caahie| aura kucha subhaTa kahane lage - ise cAritrapurase bAhara le jAkara zUlIpara car3hA denA cAhie / isa prakAra jaba samasta sAmanta paraspara meM isa prakArase vArtA - lApa kara rahe the usa samaya rati aura prIti kAmake dukhada samAcArase dukhita hokara jinarAjake pAsa AyIM aura isa prakAra prArthanA karane lagIM :-- - he dharmAmbuda, he karuNAsAgara, he muktilakSmIpati, he bhavyarUpI kamaloMke lie sUrya, he sarvArthacintAmaNi, he cAritrapurake adhipati - bhagavan jinarAja, Apa hamapara karuNA kIjie aura kAmadevako jIvita chor3akara hamArA saubhAgya zracala kIjie / he prabho Apa dInAnAtha haiM, isalie hama logoMkI prArthanA para zravazyameva dhyAna dIjie / yadyapi saMsAra meM yaha daNDa vidhAna suprasiddha hai ki satpuruSakI saba taraha se rakSA honI cAhie aura durjanako daNDa diyA jAnA -
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 ] madanaparAjaya cAhie / he jinarAja, yadi isa paddhatikA Apa bhI avalamba le To koI Azcarya nahIM hai / he nAtha, hamAre patine Apako mahAn aparAdha kiyA hai| phira bhI Apa unheM mRtyudaNDa na dIjie; kyoMki isa prakArale kSINazakti prANanAthako mArane meM ApakA kyA pauruSa hai ? aura o upakAriyoMke prati saujanya dikhalAtA hai usake saujanya se kyA lAbha ? vAstavika saujanya to usakA hai, jo apakAriyoMke prati sadvyavahAra karatA hai / phira bhagavan, hama logoMne inheM aneka prakArase samajhAyA bhI thA, lekina inhoM huA ! sIra yahI kAraNa hai ki yaha apane karmoMkA isa prakArase phala bhoga rahe haiN| phira bhI deva, Apako to rakSA hI karanI hai / rati aura prItikI jinarAjane yaha prArthanA sunI aura kahane lage - Apa isa prakArase adhika nivedana kyoM kara rahI haiM ? yadi yaha pApAramA dezatyAga kara de to meM ise nahIM mArUMgA / jinarAjako bAta sunakara rati aura prIti kahane lagI- deva, hameM ApakI AjJA zirodhArya hai| lekina Apa kucha maryAdA kA nirdeza to kara diijie| yaha sunakara jinarAja ha~sakara kahane lageyadi yaha bAta hai to kAmako hamAre dezakI sImAkA ullaMghana nahIM karanA cAhie / -- rati prIti phirase kahane lagI- deva, Apa kRpAkara apane dezakI sImA batalA dIjie, phira usakA ullaMghana na hogA / rati prItikI bAta sunakara jinarAjane darzanavIra Adiko bulAkara kahA - dhare darzanavIra, madanako dezapaTTa dene ke lie apane
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturthaM pariccheda [ 169 dezakI sImA batalAte hue use eka sImA-patra de do, jisase vaha isa nirdhArita sImAke bhItara kadApi praveza na kare / jinarAjakI AjJAnusAra darzanavIra ne isa prakArase sImAnpatra likhanA prArambha kara diyA : - zukra - mahAzukra, zatAra-sAra, zrAnata-prANata, dhAraNa-acyuta, nava greveyaka, vijaya, vaijayanta, jayanta, aparAjita aura sarvArthasiddhi tathA siddhazilA paryanta ke pradezoM meM yadi madanane praveza kiyA to ise avazya hI mRtyu daNDa diyA jaaygaa|' isa prakAra zrIkAra - catuSTaya ke sAtha sImA patra likhakara ratike hAtha meM de diyA / * 16 tato'nantaraM bhUyo'pi ratiprIspo ( to ) jinendra prati vijJApayAMcaRtu:-deva, tadanA katipaya bhUmi yathA'smAnayati tathAviSasahacaro dAtavyo bhavadbhiH / tacchrutvA jinendraH sakalAtma subhaTAnAmAhvAnanaM (hnAmaM) cakAra / tadyathAdharmAcAramAH kSamAnayatapomuNDAGgatattvakriyAH prAyazcitamatizrutAvadhimanaH paryAyazIlAkSakAH / nirdegopazama sulakSaNabhaTAH dRSTAbhidhA ( ? ) saMyamAH svAdhyAyAbhidhabrahmacarya subhaTA dvau dharmazuklAbhiyo / 61 / gupti guNA mahAguNabhaTAH samyaktva nirdhanyakAH pUrvAGgAbhikevalaprabhRtayo yebhye'pi sarve bhaTAH / tAnAhUya jino babhAraNa bhavatAM madhye hi ko yAsyati pradyumnaM kiyadantaraM kathayata prasthApanArthaM pumAn ? |2| tadAkarNya se sarve na kicid vantaH sthitAH, tadA jinendraH punarabhASata - aho, kasmAdhyaM monena sthitAH ? kimartha metasya (smAt ) yuSmAkaM manasi bhItirvartate ? ayaM tAvanma
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 ] madanaparAjaya bano mayA tyaktavarSaH kRto'sti / tatkathaM vo bhayakAraNam ? anyacca viSahIno yathA so dantahIno pathA gajaH / navirahitaH siMhaH sainyahIno yathA nRpaH / / 63|| zastrahIno yathA zUro gatabaMSTro yathA kittiH| netrahIno yathA syAmro guNahIna yathA dhanuH / / 4 / / zRGgavineva mahiSo nikaNDariva zUkaraH / tathA'yamasti paMceSagata zauryabalAyudhaH // 15 // (sanmAnitakam) evaM jinavacanamAkarya tatra zukladhyAnaboro'vAdItadeva, yAsyAmyaham / mamAdezaM dehi / para kiSiddhaNiyAmi sahavadhAraya / evaM tAvatsarvajJAkhyo'si / sarva jAnAti / tatkathamasya pApasya variNaH sahacaro dIyate ? ko'yaM hetuH ? kina mArayasi ? pratha sarvazo babhASe-are zukladhyAnavIra, zRNa-"karaNAgatamapi vairiNaM na hanyate (hanti)" iti rAjadharmaH / yata "ki pANinA paradhanagrahaNodyatena ki pANinA paravadhUstanalampaTena ? kiM pANinA galagRhItavanIpona ki pANinA zaraNasaMsthitaghAtakena ? // 20 // " anyacca, yavabhISTaM tadasmAkaM siddham / tadabhunA kimanena hona prayojanam ?
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 171 * 19 isake pazcAt rati prItine jinarAjale punaH nivedana kiyA - mahArAja, Apa hameM aisA sahacara dIjie jo kucha dUrataka hama logoM ko pahuMcA zrAve | kyoMki zrApake vIroMse hameM bahuta Dara laga rahA hai / yaha sunakara jinendra ne dharmaM, prAcAra, dama, kSamA, naya, tapa, satya, kRpA, prAyazcitta, mati, zruta, avadhi, mana:paryaya, zIla, niveMga upazama, sulakSaNa, svAdhyAya, brahmacayaM, dharma, zukla, gupti, mUlaguNa samyaktva, nirgranyazva, pUrvAGga aura kevalajJAna Adi jitane vIra the una sabako bulAyA, aura bulAkara kahane lage-- zrApa logoM meM isa prakArakA kauna vIra hai jo kAmako kucha dUrataka bhejane ke lie usake sAtha jA sakatA hai ? jinarAjaka yaha bAta sunakara jaya kisAna kucha usa nahIM diyA to jinarAja phira kahane lage- prApa loga cupa kyoM raha gaye haiM ? Apa kAmase kyoM Darate haiM ? maiMne isakA darpa kSINa kara diyA hai / ataH aba bhayakA koI kAraNa nahIM hai / aura kAmadeva isa samaya to viSahIna saupakI taraha, datirahita hAthIkI taraha nakhazUnya siMhakI taraha, saMbhyahIna rAjAko taraha zastrahIna zUrako taraha, dantarahita barAhakI taraha, netrahIna vyAghrakI taraha, gurAhIna dhanuSa kI taraha zRGgazUnya bhaisekI taraha ghora dAr3hIna varAhakI taraha kSINabala ho gayA hai | isa prakAra jinarAjakI bAta sunakara zukladhyAnavIra kahane lagA -- deva mujhe AjJA diijie| maiM jAneke lie taiyAra huuN| lekina eka nivedana karanA hai, jisapara Apako avazya hI dhyAna denA cAhie / merA yaha nivedana hai aura zrApa svayaM sarvajJa honese jise jAnate bhI haiM ki kAma atyanta pApAtmA aura vairI hai| yaha kadApi apanA svabhAva chor3anevAlA nahIM hai| isalie Apa ise mAra kyoM nahIM DAlate ?
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 172 ] madanaparAjaya sahavara bhejakara isako prANadAnake sAtha hI isakI dUSita vRttiyoMko protsAhana kyoM hai / zutralayAnavIrakI bAta sunakara jinarAja kahane lage - zukladhyAnavIra, kAmako hameM isa samaya nahIM mAranA cAhie, kyoMki yaha rAjadharma hai ki koI zaraNAgata vairIko bhI bhRgyu daNDa na de / nItikAroMne kahA bhI hai "vaha hAtha kisa kAmakA jo dUsarekA dhana chue, parastrIke stanakA lampaTa ho, yAcakoMke galemeM dhakkA dekara unheM bAhara kare aura zaraNAgatakA vadha kare / " phira hamArA prayojana siddha ho hI cukA hai| aba isake mAratese kyA lAbha ? * 20 tato ratizvAca-deva, zukladhyAnayoro'yaM zubhatarAM vijJaptikAM karoti / evaMvidho'yamasmAt yadi mArathitu zaknoti ko'tra sandehaH ? yatastAdRzI zaktirasya zukladhyAnavIrasya dRzyate / ukta N ca FTM "AkArairiGgitairgatyA ceSTayA bhASaNena ca / taaravikAreNa lakSyate'ntargataM manaH // 21 // " tadAkayaM jinendro vihasya prAha hai rate, mA bhaiSIH / na bhaviSyatyevam / kimayaM zukladhyAnavIro mama vacanamullaGa ghagha yuSmAn haniSyati ? evamuktvA ratiprItibhyAM saha zukladhyAnabIraM prasthApayAmAsa / tato'nantaraM madanasakAzamAgasya ratiprItibhyAM vacaname. tadabhihitam - bho nAtha, bhavadarthaM nAnAvijJApana vacanaMrAvAbhyAM jinanAtho vijJaptaH / pranyacca deva, tava maraNamavazyaM prAptama -
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 173 pyAvayAH kRpAvavanaravanayA na prAptama / tadhanA jinena darzanavIrasakAzAda vilikhya svadezasImApatra dattam / etad gahANa / prato jinadezasImAM vihAya yuDamAbhiranyatra sukhena sthAtavyam / dhaivena viparItena ki katuM zakyate ? anyacca, katipayabhUmiparyantaM zukladhyAnavIraH sahacaraH prahito'sti / tadadhunA ki na gamyate ? evaM vacanamAprazravaNAspaMveSaNA nijamanasi cintitampraho, idAnI ki kattaMcyam ? zukladhyAnavIraH sahacaraH zubhakaro'smAkaM na bhavati / yato'nena zukladhyAnavIreNa dRSTo'haM cet tavavazyaM prahariSyati / tarakosya zukladhyAnavIrasya vizvAsa: ? uktaMca"na baddhyante hyavizvasthA (stA) durbalA blvttraiH| vizvasthA (stA)zvAzu vaddhadhante balavanto'pi durblH|22|" evaM cintayitvA saptAGgAni parityajyAnako bhUtvA nirgato puvatIjanagirikapATaM niviSTaH / atha tasminnavasare sadhIpasinA brahmANaM pratyuktam-brahman, pazya pazya madanenAtihAritam / iti zrI ThakuramAindadevastujina (nAga) devaviracite susaMskRtabandhe smaraparAjaye'naGgabhaGgo nAma caturthaH paricchedaH / / 4 / / * 20 rati zukladhyAnavIrakI bAta suna rahI thii| vaha jinarAjase kahane lagI-bhagavan, zukladhyAnavIrakA Azaya hameM zubha nahIM mAlUma detaa| kauna jAne, kadAcit yaha hamalogoMko rAstameM hI samApta kara de| zukladhyAnavIrako vIratA bhI aisI hI hai| kahA bhI hai
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 17 gaNaya "prAkAra, iMgita, gati, ceSTA aura bhASaNase, netra aura mukhake vikAroMse manake bhItarakI bAta pahacAnI jA sakatI hai|" ratiphI bAta sunakara jina rAja haMsa par3e aura kahane lage- he rati, tuma Daro mata / yaha kabhI na hogaa| yaha saMbhava nahIM hai ki zukladhyAnavIra hamArI bAta na mAne aura tumalogoMko mAra gale isa prakAra kahakara jinarAjane zukladhyAnavIrako rasi aura prIti ke sAtha bheja diyaa| taduparAnta rati aura prIti vahAM se calakara kAma ke pAsa AyI aura kAma se kahane lagIM-nAya, prApakI prANarakSAke lie hama logoMne jinarAjase aneka prakArako anunaya-vinaya kI zrIra yadi hama logoMne unakI isa prakAra se stuti-prArthanA na kI hotI to Apako prANarakSA asambhava thii| isa samaya jinarAjane 'darzanavIrase likhavAkara eka svadeza-sImApatra diyA hai, jise pApa par3ha lIjie / ataH hama loga jinarAjake dezako sImA chor3akara anyatra ke lie cala deM aura vahA~ zAntike sAtha jIvanayApana kreN| isa samaya deva pratikUla hai| aura patA nahIM, usake mana meM kyA samAyA huA hai ? isake atirikta jinarAjane hamalogoM ko kucha dUra taka bhijavAneke lie zukladhyAnavIrako sAthameM bhejA hai / isalie aba hameM yahA~se cala hI denA caahie| rati aura prItikI bAta sunakara kAma apane manameM socane lagA-- ki aba kyA karanA cAhie? zukladhyAna hamArA sahaghara banAyA gayA hai, jo hamAre hakameM kadApi zubhakara na hogaa| yadi meM zukladhyAnavIrako dRSTi meM prA gayA to yaha avazya hI hamAre Upara prahAra karanese na cuukegaa| isalie isa zukladhyAnavIrakA kyA vizvAsa kiyA jAya ? kahA bhI hai
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ caturtha pariccheda [ 175 "balavAn bhI avizvasta durbaloMko nahIM bA~dha sakate, aura vizvasta hokara balavAn bhI durbaloMke dvArA saralatAse bA~dha liye jAte haiN|" kAmane isa prakAra soca-vicAra karane ke uparAnta apanA zarIra sarpayA dhvasta kara diyA aura anaGga hokara yuvatiyoMkI hRdaya-kandarAmeM praveza kara gyaa| isa avasarapara indra brahmAse kahane lage-deva, dekhie. dekhie, phAmadeva anaGga hokara adRzya ho gayA hai / isa prakAra Thakkura mAindadevake dvArA prazaMsita jina (nAga) devaviracita saMskRtabaddha madanaparAjayameM anaGga-mana nAmaka caturtha pariccheda pUrNa huaa|
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcamaH paricchedaH * 1 taM manmathaM vijaya pauruvadarpahInaM yoSijanAMcala vilAsagRhaM praviSTAm / dRSTvAtihRSTamanasA tridazAdhipena prAya tatra ca vayAM baca etaduktam ||1|| jaye, svayA mokSapuraM hi garabA zrIsiddhasenaM prati vAcyamevam / vivAhakAryAya sutAM svakIyAM zoghra gRhItvA gamanaM prakAryam ||2|| zrutvA vacastatra dayA uThauke prApyAntikaM mokSapurAdhipasya / to sammukhaM vIkSNa vayAmadhAsA bevaM vacaH prAha ca siddhasenaH // 3 // kA tvaM dayAshaM kimihAgatAsi prasthApitA bho tridazAdhipena / kAryAya kasme ca tatastayAdya vRttAntamu( u ) kta (taH ) sa punarvabAda ||4|| ko'sau varo me tanayAsamAno gotraM kulaM kIdRzamasti rUpam ? kAyocchrayastasya katipramANa stasyaivamAkarNya vaco'vIt sA // 5 //
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda rUpanAmaguNagotra lakSaNA''pRcchayA kimiti kAraNaM prabho ? so'grayacchRNu vaye'dhunA hi tatkAraNaM sakalamatra kathyate || 6 || rUpavAn vimalavaMzasambhavo devazAstragurubhaktimAn sadA / sajjanopakRtikArako yuvA [ 177 saMyudhaH sutH||7|| zIlavAn dhanayuto hi sadguNI zAntimatirapi sodyamo bhavet / yo hi, tasya tanujA pradIyate, sA dayA tata idaM vaco'vadat ||8|| zrInAbhiputro vRSamezvarATya stasya prabho, torthaMkaraMca gotrama / rUpeNa ramyo'nu tahATakAbho vizAlavakSaH sthalabhAsamAnaH // 6 // srvpriyo'sstt| prasahastrasaMkhyakeH sallakSaNaM tavapUH zRNu prabho / yo'zItilakSazca catubhiruttaraM gurNataH zAzvatasampadAnvitaH // 10 // zrAkarNavIrdhotpalalocano'sau yojAnuvizrAntasubAhudaNDaH / ki stomyahaM tasya varasya rUpaM yasyocchayazcApazatAni paJca // 11 //
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 ] madanaparAjaya AkaNyaM sarva varavarNana sad bhUtvA tato haSTamamA'pravIt (uvAca) saH / daye'dhunA'laM punareva gatyA svayA pratIndraM kathanIyamevam // 12 // prasthApayAmaH svasutAM bhavadbhiH __ svayaMvarAyaM racanA'zu kAryA / pAnIyate karmadhanuvizAlaM yatkAlabhUpAlakamandirastham // 13 // muramA samastaM soca haas| zIghraca mokSAdatha nirgatA sA / samprApya zaka prati tat samastaM dayA hi vRttAntamacIkathat sA // 14 // sakalamiti ca zrutvA kSipramAhUya yakSaM dhanabamatha surezastaM pratIvaM babhASe / sakalasuranarANAM mAnasAlAvakAra samavazaraNasaMja maNDapaM hai (vaM ) kuruSya // 15 // zrutvevamindravacanaM dhanadaH sa tasmin sopAnaviMzatisahasravirAjamAnam / bhuGgAratAlakalazadhvajanAmarogha. zvetAtapatravaravarpaNasaMyutaMca // 16 // stambhapratolinidhimArgataTAkavallI prodhAnapaghaTahATakavedikAbhiH / vibhAjitaM vimalamauktikabhAsamAnaM dvAraiH sutoraNayutaiH sahitaM catubhiH // 17 //
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda [ 179 prAsAdacaityanilayAmaravakSanATya pAlArikoSThakasugopurasaMyutaMca / evaMvidhaM AnupamaM kila maNapaMca cakre hi SaDAdhaguNayojanAdhistara tArA(saMvAnitakana) tasminnano'marapatipramukhAH samastA vidyAdharAmaranaroragakinnarAdhAH / gandharvadikpatiphaNIzvaracaRtti yakSAdayo'pi sakalAzca samAgatAste / / 16 / / athAsravaH paMcabhirAzu tasmin yatkAlabhUpAlakakozasaMstham / kApotanIlAsitavuSTalezyA vaNairoSastu sucitritaM yat // 20 // madhye samohAyatasUtrabaddha tvAzAmumena pratibhAsamAnam / pAnIya sarvAmarasammukhaM taiH saMsthApitaM tad karmacApam ||21||(yugmm) pravartate tatra ca yAvadevaM tAyattato yA rmnniiyruupaa| sadA hi zuddhasphaTikAbhadehA ratnatrayAlA kRtaramyakaNTho // 22 // pUNendubimbapratimAnanA yA niilotplspddhivishaalnetraa| haste gRhotAmalatattvamAlA saiva prapannA bAramuktilakSmIH // 23 // (yugmam)
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 ] madanaparAjaya tIkSya sa tridazAdhirAja tato'bravIttAn sakalAn pratIyam / pariSaddhasenena puroi dhUyaM samastAH zRNutAtra sarvam ||24|| yaH karmakodaNDamivaM vizAlaM hyAkarSate muktipatiH sa ca syAt / zrutvA tadevaM na ca kicidUcuH parasparaM vIkSya mukhaM yadA te ||25|| tathA jinendro'timanoharo yo lokezvaraH santatazAntamUtiH / jJAnAtmaka jJAta samastatattvo digambaraH puNyakalevaro yaH ||26|| bhavArNayotIrNa udArasattvo dazArddha kalyANa vibhUtiyuktaH / AtAmranetrI varapadmapANI rajImalasvedavimuktagAtraH ||27|| taponidhiH kSAntivayopapannaH samAdhiniSThastvatha niSprapaJcaH / chatratrayeNAtisitena ramyo bhAmaNDalena pratibhAsamAnaH // 28 // yo devadevo munivRndabandho veveSu zAstreSu ya eva gItaH / niraMjana: sadgatiravyayo yaH siMhAsanAdutthita kI (I) zo'sau | 211 (kalApakam )
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda [ 181 prAgasya cApAbhimukho hi mUrakhA haste gRhItvA paramezvareNa / mAkarNasajIkRtamAzu yAva tAbanamahAnAvayutaJca bhagnam // 30 // tadbhaGganAdoccalitA ca pRthvI prakampitAH sAgaraparvatAhAH / vagaMsthitAH padmabhacAhimevA mUcchA prapannAH patitAzca sarve // 3 // tatastayA vIkSya samastamevaM muktipriyAnandasametayA tat / kSiptAzu kaNThe paratattvamAlA zronAbhisUnovRSabhezvarasya // 32 // prAptAstato maGgalayoSitazca catuNikAyAstrikzAH samastAH / anye'pyasaMkhyA militAzca tasmin janA jinendrotsavadhIkSaNAyam / / 33 / / tAthAmRgapatimahiSoSTrA'STApadadvopirizya. vRSamapharavarAhalyAghrakAraNuvAzca / dvipabakakalahaMsAzcakravAkAzca pRGgidvijapati gavayAzvAH kukkuTAH sArasAzca // 34 // ityAvivAhavimAnasamAdhirUDhA ye SoDazAbharaNabhUSitadivyadehAH /
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 182 ] madanaparAjaya prAndolitadhvajapaTaprakhurAtapatrA mAnAkirITamaNibhAprahatAkaMbhA ye // 35 // vivyAyuSasvaparivAravadhU mamatA uccaiHkRtastutimanoharanutpapItAH / merImRbaGgapaTahAmbujakAlAdi ghaNTAsvanaivadhiritAmbaramaNDalA ye // 36 // anyonyavAhanavimAnakarAjapraveha saMvarSaNagruTitamauktikaratnamAlAH / evaMvidhA mukulitA'malapANipadhAH khAvAgatA jaya jayeti ravaM bravantaH // 37 // (saMvAnitakam) tathA cazrIhokIttisamastasidisamasA niHsvedatAnirjarAH vRddhivirazasyatA suvibhavA boSiH sambadhiH prabhA / zAtinirmalatA praNItirajitA nimohatA bhAvanA tuSTiH puSTiramUDhaSTisukalAH svAsmopalabdhyAdayaH // 38 // niHzaDAkAntimedhAvirati matitikSAntivAcA'nukampA ityAdyAH puNyarAmA lalita bhujalatA indutulyAnanA yaaH|
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda nAnAhAravicitraivividhamaNimaya samprApustatra zIghra jinavara ramyayakSaHsthalA thA: tato hi muktadhA sahito jinendro yAtrAmaGgalaM mAyanArtham ||36|| (yumnam ) kRtAmarIdharvara puSpavRSTi eva tathA ca [ 183 manorathebhaMtha sa Aruroha / sunzyaM purato'marendraH // 40 // kurvanti zeSAbharaNaM dayAthA vAgIzvarI gAyati maGgala / praNAvitAH zakhamRdaGgameryaH satkAlAdyA paTahA: surodhaH // 41 // ananta kevalajJAnavI pikAnAM hi tejasA / vibhAtyanupamA loke varayAtrA jinaprabhoH // 42 // [ paMcama pariccheda ] * 1 jaba indrane dekhA ki kAmadeva vijaya, pauruSa aura garvase hIna hokara yuvatiyoMkI hRdayakandarA meM praveza kara gayA hai to vaha bahuta prasanna huA / usane turanta hI dayAko apane pAsa bulavAyA aura usase isa prakAra bAta karane lagA ---- daye, tuma mokSapura jaao| vahA~ pahu~cakara siddhasenase kahanA ki vaha vivAha ke lie apanI kanyA lekara yahA~ zIghra zrAbeM I
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 ] madanaparAjaya indrakA vacana sunakara dayapAna kara digaH / vaha mokSaguruge adhipati siddhasenake sAmane pahu~ca gyii| siddhasenane sAmane Ate hI usase pUchA-tuma kauna ho? dayAne kahA-maiM dayA huuN| sikhasena-tuma yahA~ kisalie pAyI ho ? dayA-mujhe yahA~ indrane bhejA hai| siDasena-indrane tumheM yahA~ kisa kAryase bhejA hai ? dayAne uttarameM indrake dvArA kahA humA samasta vRttAnta siddhasenako sunA diyaa| tadanantara siddhasena kahane lage-yaha prastAvita vara kauna-sA vIra hai ? kyA merI kanyA-jaisI yogyatA usameM hai ? usakA gotra, kula aura rUpa kaisA hai ? usake zarIrakI UMcAI kitanI hai ? siddhasenakI praznAvalI sunakara dayA kahane lagI-prabho, Apa varake rUpa, nAma, gotrake sambandhameM kyoM pUcha rahe haiM ? dayAke praznake uttarameM siddhasena kahane lage-dayA, suno, maiM tumheM isa sampUrNa praznAvalIke pUchane hetu batalAtA huuN| vaha kahane lage dayA, jo vara rUpavAn, kulIna, deva-zAstra aura guruoMmeM bhaktimAn, prakRtise sajjana, zubhalakSaNa-sampanna, suzIla, dhanI, guNo, saumya-mUrti aura udyamI hotA hai usIko kanyA denI caahie| yadi kisI varameM ye vizeSatAeM na hoM to use kanyAdAnakA pAtra nahIM samajhanA caahie| siddhasena kahane lage - dayA, maiMne isI kAraNa se yaha vara-praznAvalI tumase pUchI hai| siddhasenakI bAta sunakara dayA kahane lagI-siddhasena, taba Apa apanI praznAvalIkA uttara suna lIjie ---
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda [ 155 zrInAbhina rezake putra zrIvaSama to bara haiN| tIrthakaratva unakA gotra hai| rUpase suvarNa-sundara haiN| unakA vakSaHsthala vizAla hai / ve sabake priya haiM aura 1008 zubha lakaraNoMse sampanna unakA zarIra hai / ve caurAsI lAkha uttara guNoMse sampanna aura zAzvata sampattise saMyukta haiN| AkarNadIrdha aura kamalake samAna unake netra haiM / eka yojanakI lambI bhujAeM haiN| maiM usa varake saundaryakA kahA~ taka varNana karU jisakI U~cAI pAMca sau dhanuSapramANa hai| dayA-dvArA batalAyI gayo vara mahodayakI samasta guNa-gAthA sunakara siddhasenako bar3I prasannatA huii| yaha dayAse kahane lage-dayA, pracchI bAta hai| tuma indra ke pAsa jAo aura kaho ki siddharena apanI kAyAko lA rahe haiM, tabataka svayaMvarakI taiyArI kro| yaha bhI kahanA ki ve apane sAya yamarAjake mandirameM rakhA huA apanA vizAla karmadhanuSa bhI sAthameM laaveNge| sirasenakI bAta sunakara dayAko bar3I prasannatA huI / vaha zIghra hI mokSapurase cala par3I aura indrake pAsa pahu~cakara samasta vRttAnta sunA diyaa| indrane jaise hI dayA-dvArA batalAyA gayA samasta samAcAra sunA, kuberako bulAkara ve use tatkAla isa prakArakA Adeza dene lage kubera, tuma turanta eka samavazaraNa nAmaka maNDapa tayAra karo, jise dekhakara samasta deva aura mAnavoM kA mana AhlAdita ho jAya / indra ke prAjJAnusAra kuberane samavazaraNa maNDagakI racanA kI, jisameM 20000 sor3hiyAM thIM aura jo bhRGgAra, tAla, phalaza, dhvajA, cAmara, zveta chatra. darSaNa. stambha, gopura, nidhi, mArga tAlAdha, latA udyAna, dhUpaghaTa, suvarNa, nirmala muktA phalase suzobhita aura cAra
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 } madanaparAjaya sundara toraNa dvAroMse abhirAma thA / isake atirikta bhavana, caityAlaya, kalpavRkSa, nATayazAlA, dvAdaza sabhAoM aura gopuroMse ramaNIya sabhAmaNDapa bAraha yojanake vistArameM taiyAra kara diyA gayA / isa samavazaraNa meM indra Adika samasta deva, vidyAdhara, manuSya, urama, kinnara, gandharva, dipati, phaNIndra, cakravartI aura yakSa Adika saba pAkara upasthita ho gye| isake pazcAt prAstraboMne karmadhanuSako-jo yamarAjake bhavana meM rakkhA huA thA, kRSNa, nIla, kApota-duSTa lezyAmaya bose citrita thA, bIca meM moharUpI tAMtase ba~dhA thA aura pAzArUpa DorIse alaMkRta yA-lAkara samasta devatAoMke sAmane rakha diyA / prAsravoMne karmadhanuSako lAkara rakkhA hI thA itane meM ramaraNIya rUpavatI, zuddha sphaTika zaroravAlo, ratnatrayIrUpa rekhAmoMse alaMkRta kaNThavAlI, pUrNa candramukhI, nIla kamalake samAna sundara netrabAlI mukti-lakSmI bhI hAthameM tatvarUpo varamAlA lekara upasthita ho gyii| sabako upasthita dekhakara indra kahane lagA--vIro, pApa siddhasena mahArAjakA sandeza suna lIjie / unakA sandeza hai ki jo isa vizAla karmadhanuSako bIMcakara usakA mana karegA vahI mukti-kanyAkA vara samajhA jaaygaa| indrakI ghoSaNA sabhIne lUnI, parantu use sunakara saba ekadUsarekA muMha dekhane lge| koI bhI dhanuSa tor3ane ke lie taiyAra nahIM huA / itane meM atyanta manohara, zAntamUrti, sarvajJa, samasta tatvoMke sAkSAtakartA, digambara, puNyamUrti, saMsArake uddhAraka, ananta zaktizAlI pAMca kalyANakoM se alaMkRta, prAtAmranetra, kamalapAriNa, pApa-mala
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda [ 187 aura sveda prAdise rahita taponidhi, kSamAzIla, saMyamI, dayAlu, samAviniSTha tIna chatra aura bhAmaNDalase suzobhita, deva-deva, munivRndake dvArA vandanIya, veda-zAstrIdvArA upagIta aura nirajana jinarAja siMhAsanase uThakara khar3e ho gaye / vaha dhanuSake sAmane prAye aura use hAthameM le liyaa| unhoMne jaise hI use kAna taka khIMcA. vaha TUTa gayA aura usake TUTanese eka mahAna bhayaGkara zabda huA / karma-dhanuSake bhaGga honepara jo nAda huA, usase pRthvI calita ho gyo| sAgara aura giri kaipa gaye tathA brahmA prAdi samasta deva mUcchita hokara gira gye| jyoM ho mukti-zrIne yaha dRzya dekhA, use bar3I prasannatA huii| usane tatkAla nAbhinarezake suputra zrI vRSabhanAthake kapaTa meM tattvamaya vara-mAlA DAla dii| varamAlAke DAlate hI devAGganAe~ maGgala-gAna gAne lagI aura isa mahotsavako dekhane ke lie samasta catunikAyake deva Akara upasthita ho gye| ina devoMmeM koI siMhake vAhanapara savAra the to koI mhisske| koI U~Take vAhanapara adhirUr3ha the, to koI cIteke / koI baila ke vAhanapara baiThe hue the, to koI mkrke| kinhIMkA vAhana varAha thA to kinhIMkA vyAghra / kinhIMkA garur3a thA to kinhIMkA haathii| kinhIMkA bagulA thA to kinhIMkA haMsa / kinhIMkA cakravAka yA to kinhIMkA gaiddaa| kinhIMkA garur3a thA to kinhIM kA gavaya / kinhIMkA azva thA to kinhIMkA sArasa / isa prakAra samasta deva apane-apane vAhanoMpara baiThe hue the| isake atirikta unake zarIra solaha prakArake prAbhUSaNoM se prAbhUSita the, unake vimAnoMkI dhvajAe aura vastra vAyu-vikampita ho rahe the aura unake kirIToMkI kAnti aneka prakArake dedIpyamAna maNi aura sUryake prakAzako bho abhibhUta kara rahI thii|
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 188 ] madana parAjaya ye deva saparivAra the aura divya AyudhoMse alaMkRta the| koI ucca svarase madhura stuti-pATha kara rahe the to koI manohAro nRtya aura saMgotameM tanmaya the| aura koI bherI, mRdaGga, nagAr3e aura ghaNTA Adi bajAkara AkAzako gunjita kara rahe the| ina devoMke atirikta dhI, hrI. kIrti, siddhi, nisvedatA, nirjarA, vRddhi buddhi, azalyatA, suvibhavA, bodhi, samAdhi, prabhA, zAnti, nirmalatA, praNoti ajitA, nirmohitA, bhAvanA, tuSTi, puSTi. amUr3hadRSTi, sukalA, svAtmopalabdhi, ni:zaGkA, kAnti, medhA, virati, mati, dhRti, kSAnti, anukampA ityAdi deviyA~ bho-jo sundara bhuja-latAoM aura candra-tulya mukhoMse alaMkRta thIM, vicitra aura vividha mariNamaya hAroMse jinake vakSaHsthala suzobhita the-jinarAja ke vivAhameM maGgala-gIta gAne ke lie A phuNcii| tadanantara bhagavAn jinendra mukti-dhIke sAtha manoratharUpI hAthIpara ArUr3ha ho gye| usa samaya devatAoMne puSpavRSTi kI aura indrane unake sAmane nRtya kiyaa| dayA prAdi deviyoMne bhagavAnako divya AbharaNa pahinAye aura vAgIzvaro maGgala-gAna gAne lgii| zeSa devoMne zaGkha, mRdaGga, bherI aura nagAr3e bjaaye| isa avasarapara ananta kevalajJAnarUpI dIpakoMke tejase jinarAjako varayAtrA atyanta anupama mAlUma ho rahI thii| * 2 evaMvidho yaH paramezvaro'sau catuNikAyA'maravandhamAnaH / puNyAjanAgAnasugIyamAno bhAmaNDalena pratibhAsamAnaH / / 43 / / saMstUyamAno munimAnavaugha yozca yazcAmaracIjyamAnaH /
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda chatratrayeNA'tisitena ramyo mokSasya mArgeNa jagAma yAvat // 44 // tathA catAthacca tazrAvasare'navI divaM susaMyamazrIzca tapaHzriyaM prati / ki tvaM na jAnAsi, mahotsavAnvito niSpanna kAryazca jinasvamUkyam / / 45 / / prAgasya cAritrapuraM sa bhUyo vidhvansate cetta (ce) kathamapyanaGgaH / tasmAcca vijJApaya vItarAgaM sthAtavyamasmAbhirihaiva yasmAt / / 46 // (kalApakam) prAkarNya tasyAH sakala vacastataH prAha tvayA he sakhi, muktamoritam / uktAtha saMbaM kRtapANisampuTA proce tapa:zrIH purato .jinezvaram / / 45 / / bho puSyamUrta trijagatsukIrte he cAracAmIkaratulyakAnte / bho dvaSarAgAya bhayopazAnte vijJApyameka tvavadhAragoyam // 46 / / bhUyo'pi cAritrapure smararace dvidhvaMsate, tajjina kiM prakAryam ?
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ - - - - - 19. ] madanaparAjaya pato hi yUyaM kRtasarvakAryAH kA pAlayiSyatyadhunA naro'smAn / / 47 // (yugmam) atha hi jinavareNAkaNyaM tatsarvamevaM saphalazrutasamudra sajjanAnandacandram / madanagajamRgendra doSavalyAmarena / ___ sakalamuniminezaM karmavidhvaMsarodram // 4 // hatakugatinivAsa yaM vyAzrIvilAsa bhavakaluSavinAzathinAM pUritAzam / sakalagaNadharezaM zAnabIpaprakAza tamiti aSabhasenaM kSipramAhUya, pazcAt / / 46 // proce jinastaM prati bho mRNa svaM vayaM tato mokSapura bajAmaH / svayA tapa:zrIguNatattvamumAn (dAH) mahAnatA cArakyAmayAdIna (dyaaH)|15|| asmin sucAritrapure samastA ete jhavAyaM pratipAlanopAna (yAH) / sambodhya tAnevamasau jinezo vinirgato mokSapuraM sukhena // 51 // (kalApakam ) // iti zrI ThakkuramAinvadevastujina(nAga) devaviracita smaraparAjaye susaMskRtabandhe muktisvayaMvaroM nAma paMcamaH paricchedaH // 5 //
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ paMcama pariccheda [ 191 sAyantaM yaH zRNotIdaM stotraM smaraparAjayam / tasya mAnaMca mokSaH syAt svargAdInAM ca kA kathA ? 116 tAvat durgatayo bhavanti vividhAstAvanigorasthitistAvat sapta suvAruNA hi narakAstAvaddaridrAdayaH / tAva duHsahaghoramohatamasAcchanna manaH prANinA pAnmAraparAjayodbhavakathAmetAMca zRNvanti na // 2 // tathA - zRNoti yA vakSyati vA paThettu yaH kathAmimA mAraparAjayodbhavAm / so'saMzayaM ca labhate'kSayaM sukhaM zIghraNa kAyasya kavarthanaM vinA // 3 // ajJAnena dhiyA vinA kila jinastotraM mayA yatkRtaM ki vA zuddhamazusamasti sakalaM naivaM hi jAnAmyaham / tatsarvaM munipuGgavAH suruvayaH kurvantu sarve kSamA saMzodhyAzu kathAmimA svasamaye vistArayantu dhra vam // 4 // // iti smaraparAjayaM samAptam / /
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 ] madanaparAjaya * 2 isa prakAra catunikAyake devoM-dvArA vandita, surAganAmoMke pavitra aura zruti-madhura gItoM dvArA gAna kiye gaye, bhAmaNDalase pratibhAsita, muni-mAnava aura yakSoMke dvArA stuti kiye gaye aura ghAmaroMse vijita tathA tIna chatroMse suzobhita jinendra jaise hI mokSake mArgase Ane ke lie usa hue, saMgamabhI pApI himAlI tapa:zrIse isa prakAra kahane lago ___ sakhI tapa:zrI, kyA tumheM mAlUma nahIM hai. bhagavAn jinendra vividha mahotsavoMse bhuSita aura kRtakRtya hokara mokSamArgakI aura prasthAna kara rahe haiM ? yadi bhagavAn mokSa cale gaye to kAmadeva sabala hokara cAritrapura para AkramaNa karake punaH hamalogoMko kaSTa pahuMcA sakatA hai| isalie hameM bhagavAna ke pAsa calakara unase yaha nivedana karanA cAhie ki ve mokSa jAne ke pahale hamalogoMko surakSAkA koI sthira prabandha karate jaaveN| saMyamadhIkI bAta sunakara tapa:zrI kahane lagI-sakhi, tumhArA kathana bilakula yathArtha hai| calo, hama loga bhagavAn jina rAjake pAsa cala kara unheM apanI prArthanA sunAveM / isa prakAra nizcaya karake ye donoM sakhiyAM bhagavAn jinendrakI sevAmeM pahuMcI aura hAtha jor3akara isa prakAra vinaya karane lagI __ he puNyamUti, tribhuvanake yazasvI, sundara suvarNa-varNa, bItarAga bhagavan, hameM ApakI sevAmeM eka binaya karanI hai / vaha yaha hai ki prApa to kRtakRtya hokara mokSa jA rahe haiM, aura yadi kAmane punaH 'cAritrapurapara AkramaNa kiyA to yahAM bhApake prabhAvameM hama logoMko surakSA kauna karegA? bhagavAn jinendrane saMyamazrI aura tapa:zrIko yaha binaya sunii| unhoMne bhI anubhava kiyA ki inakI vinaya vastutaH mahatvapUrNa hai /
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ : paMcama pariccheda [ 193 bhagavAnne tatkAla usa vRSabhasena gaNadharako bulAyA jo sampUrNazAstrasamudra ke pAragAmI the, candrakI taraha manuSyoMko AhlAdita karate the, madana- gajake lie mRgendra-jaise the, doSarUpI daityoMke lie bhramarendra ke samAna the, samasta muniyoMke nAyaka the, karmoke nAza karane meM kuzala the, kugatinAzaka the, dayA tathA lakSmIke lIlAyatana the, saMsArake pApa ko prAkSita karane vAle the, yAcakaki manoratha pUrNa karane vAle the, samasta gaNadharoMke Iza the aura jJAnake prakAza the| aura 'bulAkara jinarAja unase isa prakAra kahane lage vRSabhasena, dekho hama to mokSapura jA rahe haiM / tuma tapa:zrI, saMyamatrI, guNa aura tatvoMse maNDita, mahAvrata, zrAcAra, dayA aura naya Adise alaGkRta samasta cAritrapura nivAsiyoMkI bhalI bhA~ti rakSA karanA / isa prakAra cAritrapurakI rakSAkA sampUrNabhAra vRSabhasena gaNadharako sauMpakara bhagavAn jinendra bar3e hI prAnandake sAtha mokSapura cale gaye / isa prakAra Thakkura mAindadevake dvArA prazaMsita jina (nAga) devaviracita saMskRtabaddha maznaparAjaya meM muktisvayaMvara nAmaka pA~cavA~ pariccheda sampUrNa huA /
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1 . - -. - 194 ] madanaparAjaya jo vyakti isa madanaparAjayako par3hatA hai aura sunatA hai usako samyagjJAna aura mokSakI prApti hotI hai| svargAdikakI to bAta hI kyA ? manuSyako tabhI taka vividha prakArakI durgati hotI hai, tabhI taka use nigodameM rahanA par3atA hai, tabhI taka sAta narakoMmeM jAnA par3atA hai, tabhI taka daridratAkA saMkaTa jhelanA par3atA hai, aura tabhI taka prANiyoMkA mana duHsaha pora ghora andhakArase prAcchanna rahatA hai, jaba taka baha ima madanaparAjaya-kapA ko nahIM sunatA hai / / jo manuSya isa madanaparAjaya-kathAko sunatA hai aura usakA vAcana karatA hai, kAma use kabhI bAdhA nahIM pahu~cAtA aura vaha niHsandeha akSaya sukhako prApta karatA hai| granthakAra kahate haiM, maiM ajJAnI huuN| buddhi mujhameM hai nhiiN| phira bhI maiMne isa jinastotrakI racanA kI hai| maiM nahIM jAnatA ki yaha sampUrNa grantha zuddha hai athavA azuddha / phira bhI samasta muninAtha aura sukaviyoMse prArthamA hai ki ve mujhe isa aparAdhake lie kSamA kareM aura isa madanaparAjaya-kathAmeM ucita saMzodhana karake isake lakSyakA sadaiva prasAra kreN| isa prakAra madana-parAjaya sama