________________
GE
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સગ્રહ
દ્વિતીય
નંદને પરભાવને વિષે અભાવ છે માટે હું બધુ, 'ચલતા તજીને સ્વાત્માને વિષે સ્થિર થા.
અસ્થિરતાથી લાભ અને વિજ્ઞાભ રૂપી સૂચક જ્ઞાન રૂપી દૂધને નાશ કરે છે, તેનું દૃષ્ટાંત પૂર્વક નિરૂપણુ, ज्ञानदुग्धं विनश्येत, लोभविक्षोभकूर्चकैः ॥ अम्लद्रव्यादिवास्थैर्यादिति मत्वा स्थिरो भव ॥ २ ॥
શબ્દા—ખાટા પદાર્થથી જેમ દૂધના નાશ થાય છે તેમ અસ્થિરતાથી— લેાભથી થતા વિક્ષેાભ રૂપી કુચ કે ( કાદવે ) કરીને જ્ઞાનરૂપી દૂધનો નાશ થાય છે, એમ સમજીને તુ' યિર થા.
વિવેચન—ખટાશવાળા કાંજી આદિ પદાર્થોથી જેમ દૂધ એસ્વાદ થઇ નાશ પામે છે, તેમ અનિશ્ચલ પરિણામથી ભેગ તૃષ્ણાદિથી થતી ચંચલતાથી-શુદ્ધ બેષ રૂપી દૂધના નાશ થાય છે-સ્વકાર્યું કરવાને અસમર્થ થઈ જાય છે. લેાભ એટલે જીવને અભિલાષ પરિણામ વિશેષ તૈયી થતા વિક્ષેાભ એટલે ચિત્તનુ ન્ય સંચાલન તે ફ્રી કૂર્ચાએ કરીને પૂર્વ પ્રાપ્ત કરેલ આત્મદર્શન પણ ફરીથી પામી શકે નહીં, કારણ કે અભિલાષ રૂપી દોષથી જ્ઞાનના નાશ થાય છે. સમ્યક્ પ્રકારે આામ જાણીને હું ખંધુ, તુ' સ્થિર સ્વભાવવાળા થા. અસ્થિર ચિત્તે કરેલી મેક્ષ આપનારી ક્રિયા પણ નિષ્ફળ થાય છે.
E
મનની અસ્થિરતાથી મન, વચન અને કાયાની ચેષ્ટાએ ગેાપવવી તે કલ્યાણકારી નથી.
अस्थिरे हृदये चित्रा, वात्राकारगोपना ।
पुंश्चल्या इव कल्याणकारिणी न प्रकीर्तिता ॥ ३ ॥ શબ્દા—હૃદય અસ્થિર સતે વિવિધ પ્રકારે વાચા, નેત્ર અને માકારનુ ગાપવુ' ત અસતી સ્ત્રીના ગેાપનની જેમ કલ્પ શુકારી નથી એમ જ્ઞાનીઓએ કહ્યું છે. વિવેચન—લે ગ તૃષ્ણાથી જ્યારે ચિત્તની ચંચલત થયેલી છે ત્યારે વાચા, નેત્રા અને આકારે કરીને શરીરનુ જે ગેપવુ–વિકારે ત્પત્તિની રક્ષા કરવાને માટે જે ક્રિયા કરવી તે જ્ઞાનાદિ સપત્તિની વૃદ્ધિ કરનાર નથી, જેમ અસતી સ્ત્રીનુ વિવિધ પ્રકારનું ગોપન સ્વઅભિમત યશ સુખ આપતું નથી, તેમ અસ્થિર ચિત્તે વિવિધ પ્રકારનું જે ગેપન તે આત્મજ્ઞાનની વૃદ્ધિ કરતુ નથી. એમ જ્ઞાની પુરૂષાનુ કહેવુ છે. અસ્થિરતા હૃદયગત શલ્ય તુલ્ય થાય છે તે કહે છે. જાર કર્મ કરનારી આ વાચા, નેત્ર, અને આકારનું ગેાપન કરી સતી ના દેખાવ માત્રમાં જ પ્રવર્તન કરે તે તેને
