________________
૪
વ્યાખ્યાન સાહિત્ય સંગ્રહ
પંચમ
વાતા ઔર બીચમેં ઉતરને કહેતા હૈ, તે તુમકું ભાડા નહિ મીલેગા, ચલ, હમ ઔર હમારા એારત દેને કું ઉતાર દે!!!
પાટીદાર–મહારાજ? તમારી ઓરત ક્યાં છે
સુરદાસ-હમારી સંગ ગાડીમાં બેઠી હૈ એ. તુમ જાનત હૈ ઔર કાયકું પૂછતે હા, ક્યા હમારી ઓરતકું લે જાનેકા વિચાર છે!!!
પાટીદારની સ્ત્રી જે પાસે બેઠી બેઠી આ બધી રક8 સાંભળતી હતી તે વિમિત થઈ ખેદ પામી કહેવા લાગી “મહારાજ! તમે તે મારા ભાઈ અને બાપને ઠેકાણે છે. અરે, તમે સાધુ થઈને આવું અણઘટતું અને જુઠું બોલે છે. તે મોટા પાપી થાઓ છે, તમે નર્કમાં પડશે, જલદીથી ઉતરી જાઓ નહિ તે જબરજ
સ્તી કરી ઉતારવા પડશે.” સુરદાસે (મીજાજ ઈનેવે કહ્યું “અબે રંડી! તુમબી ફીર જાતી હૈ? કુનબી બડા ખબરદાર તેરેકુંબી ફીરા દઈ? લેકિન મા તુઝે નહિ છોડનેવાલા, ચુપકીસે હમારી સંગ ચલી આતી તે ઠીક છે, નહિતે અમલદારકી પાસ ફરીયાદ કરૂંગા.”
પાટીદાર કહેવા લાગ્યું કે “આ તે ચીભડામાંથી વરાળ નીકળી. રાંડને હું પ્રથમથી જ કહેતું હતું કે, અજાણ્યાને સાથે બેસાડવાનું કહે મા. ૫ણ રડે માન્યું જ નહિ. હવે આ પરદેશમાં આપણું કે સાહેદી થશે?” આવું ત્રણે જણાનું બાઈડી બાબતના વાંધાનું બેલવું સાંભળીને ગામના લોકો ભેગા થઈ ગયા, પણ તેમનાથી એ વધે પતાવી શકાયે નહિ. સુરદાસે તે ગામના અમલદારને જાહેર કરી પાટીદાર તથા તેની ઘણીઆણી એ બેઉને પકડાવ્યાં.
અમલદારે એક પછી એક એમ ત્રણે જણની હકીકત સાંભળી લીધી, તે એરત પિતાની છે એમ પાટીદાર કહેતે હતો પણ તે વખતે તે બાબતને સબળ પુરા નહે. બાઈડીના કહેવા પર વજન રાખવું એ જખમ ભરેલું હતું. કદાચ સુરદાસ તેને ખર ધણી હોય, પણ તેને છેડી દઈ બાઈની કણબી ર ાથે જવાની મરજી થઈ હોય તે કણબીની બાઈડી છું, એમ ખોટું બેલે એ સંભવિત છે. સુરદાસને પિતાની ઓરત છે, તે બાબતને તેને પણ સબળ પૂરો નહોતે, પણ સુરદાસને ડાકેર છમાં પિતાના હાથ ઉપર છાપ લીધેલી હતી તેવી જ તે ઓરતના હાથ પર પણ હતી; તેથી તે બેઉએ સાથે જાત્રા કરી છાપ લીધી હોય એમ સંભવ હતો. આવી રીતનાં શકાપૂર્વક અનુમાને ઉપરથી ખરી રીતે તે એરત કોની છે તે નક્કી કરાવી શકાય એમ જણાયું નહિં, ત્યારે ન્યાયાધીશે એ ત્રણે જણને જૂદી જૂદી કોટડીમાં પૂરી, તે ઉપર પહેરે ચાલતે રાખી તેઓ રાતમાં શું બોલે છે, તે બરાબર રીતે સાંભળી લેવા
હુકમ કર્યો.