Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM maMtino saMdezA bhAga-pahelo. 'pU. nivAjazrI 400 ]ZvijAjI chAhA 280}} 'suMdagaiAM "jaina, kAmAguJI AdhAro thajlA! ' Ela liMforfugee cle_ :avataraNa: munizrI bhAnuzandravijayajI
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaI-zrIpALanagara [vi.saM 2033]nA cAturmAsa daramiyAna jaina rAmAyaNanA pAtromAM guMjArava karato AryAvartanI saMskRtine sRSTi kalyANakArI sajeza saMbhaLAvIne, pAzcAtya vikRtionI mIThI (!) laheronA saMsparzathI madabhara banIne ghanaghora nidrA laI rahelA AryamAnavane saphALo beTho karI detAM. enI raga, ragane saMskRti-mAtA pratyenI bhakitathI bhAvavibhora banAvI detAM. kahevAtI kAtionI bhAtionA bheda-bharama ane bhaMDAone ughADA pADatAM. jamAnAvAdanA unmAdabharyA nAdanI sAme siMhanAda karIne AryAvartanI gauravAnvita puNyavaMtI praNAlIonI yAda devaDAvatA. dasa pravacanane amUlo saMgraha. rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza bhAga - pahele T - 2 | [pravacanAMkaH 1 thI 10 ] pravacanakAra : pU. munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja avataraNa: manizrI bhAnacandravijayajI
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa phona naM. 30001 5082/3, bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA yAjJika InsTiTayUTa sAme, amadAvAda - 380001 avataraNakAra-paricaya sva. AcAryabhagavanta premasUrizvarajI mahArAjanA vidvAna ziSyaratna pU. pravacanakAra munipravara zrI caMdrazekharavijayajI mahArAjanA suvinIta ziSya pU. munivara zrI jayacandravijayajI mahArAjanA ziSya munizrI bhAnucandravijayajI. prathama saMskaraNa - saMvatsarI mahAparva 2033. prata - 5,520; 17-9-1977. mudraNa : pravacana : 1 thI 7 mauja prinTIMga bUro, muMbaI-4 pravacana : 8 thI 10 sTeTsa pIpala presa, phorTa muMbaI-1 mUlya rUA. 6-25
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ 13-5 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza * * * *pravacaLakAra jaTa silAi modi zAstraLiyuti, vAtsalyavAridhi, zin: Di2 vipati,vIya sUripura dara rAcArya hijhajI mavijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaraLa pUjayapas munirAjI a ravijayajI mahArAja * * * * * * 1 * Hrs 54 : : avataraNa: gY01 munizrI bhAQcandravijayajI sumir) r pravacana 1 pravacana - paheluM ! 10-7-77 prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ prArthanA pU0 siddhAnta mahodadhi, karmazAstranA ajoDa vidvAna, traNaso munivaronA parama gurudeva, suvizAlagAdhipati svara AcAryapuradara zrImada vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA sAhebane muvinIta ziSyaratna ane mArA magurudeva pU0munirAja zrImada candrazekharavijayajI mahArAja Adi, varSonI muMbaI-zrIpALanagaranI vinaMtithI saM. ra33nuM A varSanuM cAturmAsa karavA padhAryA. pU gurudevazrI chellA dasa varSathI dara cAturmAsa daramiyAna dara ravivAre "rAmAyaNa" upara potAnI rasadhAra vahAve che, jeno aNamola lAbha gujarAta ane saurASTranI jaina-ajaina janatAe hajAronI saMkhyAmAM lIdho hato e anokhI rasadhArano lAbha A varSa muMbaInI prajAne paNa prApta thAya e kAje, pUjyazrInA "paMcasUtra" nAmanA mahAsUtra upara pratidina cAlatA pravacano uparAMta, dara ravivAre "jaina rAmAyaNa" uparanI dharmadezanAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. dharma ane saMskRtinA viSayamAM anokhI samajaNanI dena karatI, adhyAtmarasamAM taraboLa banAvatI, vikationA vikArI vAyumaMDaLathI dUra thavAnuM elAna karatI ane saMskRtinA jAjavalyamAna Adarzone samajAvatI, pU. gurudevazrInI 'rAmAyaNa" upara vahI jatI A amUlI dharmadezanAone akSaradeha ApI tene prajA samakSa mUkvAno nirNaya karavAmAM Avyo che. jethI dUra sudUra rahelA, ane A pravacanono sAkSAta lAbha na meLavI zakanArA puNyavAno paNa enA anupama AsvAdano lAbha mANI zake. sAkSAt pravacano sAMbhaLI zakanArA ane nahi sAMbhaLI zakanArA-sahu koIne mATe A pravacanono saMgraha jIvanabharanI eka amUlI mUDI banI jaze evI mArI da4 AzA che. pratyeka ravivAranuM pravacana AgAmI ravivAre vAcakonA hAthamAM mUkI devAnI pUrNa vyavasthA karavAmAM AvI che. e mujaba tA. ra6-6-77nA roja-hajAronI medanI samakSa thayeluM prathama pravacana-lagabhaga akSarazaH rajU karavAmAM AvyuM che. jene vAMcI, vicArIne sahu koI potAnA jIvanamAM sAMskRtika paddhatione AcAra ane vicAramAM ekarasa kare e ja maMgaLa abhilASA. zrIpALanagara, muMbaI 6 tA. 28-6-77 -muni bhAnucandravijaya
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ munI zrI ratnAkaravijaya pravacanAMka : 1 atha zrI suvratasvAmijinendrasyAJjanadyuteH / harivaMzamRgAGkasya tIrthe saJjAtajanmanaH // 11 ravivAra * aSADa suda 10 anaMta upakArI kalikAlasarvajJa AcArya bhagavanta zrImad vijayahemacandra sUrIzvarajI mahArAjAe 'triSaSThi zalAkApuruSa' nAmanA granthanI racanA karI che. temA dasa poM che. temAM teozrIe sAtamA parvamAM jaina dRSTie rAmAyaNanI racanA karI che. ApaNe mukhyatve te rAmAyaNane najaramAM rAkhIne, sAthe sAthe ajaina rAmAyaNonA paNa keTalAka prasaMgo laI te ane te sivAya lokamukhe caDhelI rAmAyaNanI vAto paNa AvarI laI ne ApaNe A pravacanomAM vicAraNA karIzuM. A cAturmAsanA ravivAromAM ApaNe zakya teTalA vadhu pravacano dvArA aneka vAto vicArazuM. rAmAyaNa : zreSDa grantha vartamAna paristhiti atyaMta bhayaMkara banatI cAlI che. pratyeka mAnava A paristhitimAM jakaDAI gayo che. pratyeka Arya mUMjhavaNamAM mukAI gayo che. A viSama paristhitinA nivAraNano, temAMthI UgaravAno rAmabANa ilAja jo koI hoya to te * rAmAyaNa jevo mahAgrantha ja che. enAthI pratyeka mAnava zAMti pAmI zake che. A vizvamAM hajAro dharmagrantho vidyamAna che chatAM rAmAyaNa aneka dRSTie uttama grantha che. rAvaNanA jIvanathI zarUAta pAmatuM A rAmAyaNa rAmacandrajInA mokSa sudhInI vAto rajU kare che. A badhI vAta mAre tamane karavI che. chellA dasa varSathI A rAmAyaNa upara dara ravivAre pravacano karuM chuM. muMbaInA A cAturmAsamAM paNa tamArI samakSa dara ravivAre AnA upara ja vAto karavI che. paraMtu e badhuM jaNAvatAM pahelAM ApaNA A AryAvartanI sthiti kevI bhavya hatI te vAta kahevA mAguM chuM. rAmAyaNanI pUrvabhUmikA trikALajJAnI sarvajJa paramAtmAe vartamAnakALane 'avasappaNI' nAma ApyuM che. A kALamAM jIvonA AyuSya, baLa, medhA, pratibhA vagere to kramazaH kSINa thata jaze ja, paraMtu enuM AMtarasauMdarya paNa kramazaH haNAtuM jaze. tattvajJAnanA sUkSma tattvonI pAcanazakti ane samajazakti paNa dhIme dhIme hAsa pAmatI jaze. eka samaya hato; jyAre hajAro rAjAo eka sAthe samagra saMsArano parityAga karatA; potAnA jIvananuM sAphalya AMkhatA. 'rAmAyaNa' eTale rAmAyaNa pramukha ane dharmazAstro ke je AtmAne . nokSalakSI banAve che.
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM paNa kALa paDato cAlyo...mahAbhiniSkramaNa ane enI sAdhanAmAM ThIka ThIka oTa AvatI cAlI. ethI saMta mahAtmAoe paNa e mokSaprApaka sarva saMga parityAganA mULabhUta Adarzane najaramAM rakhAvIne aMzataH parityAganA gRhastha [zramaNopAsaka] jIvana upara vizeSa jhoka ApavAnuM zarU karyuM. paNa kALa hajI paDato cAlyo... ane...punaH eka pagathiyuM nIce UtarIne dezanA-zailIe palaTo khAdho. saMsAra sukhamaya hoya to paNa e asAra che" eTaluM svIkAravA paNa Agraha rahyo. mAnava; chate sukhe asukhI..achate du:khe duHkhI bezaka, AdhyAtmika vikAsanA paMthe khoDaMgAelA vividha mArgadarzakastaMbhone pAra karatA javAnI sAdhanA karanArA koI paNa sAdhaka mATe sukhamaya saMsAranI asAratAnA satyano saMpUrNapaNe svIkAra e to sauthI pahelI zarata che. enA vinA e paMthe Daga paNa mAMDI zakAya ke kema ? e prazna che. enA lakSa vinAnA nIcenI kakSA guNa; ane enA pAyA vinAnuM uparanI kakSAnuM jIvana, ekeya mokSa bhAva pragaTa karI zakatA nathI. paNa kALa to hajIya badatara Avato gayo. bhogasukho pratyenI tIvra lAgaNI mAnavIya aMtaramAM vyApaka stare janmatI, vadhatI cAlI. enA pariNAme mAnava chate sukhe sukhI na rahyo, chate puNya puNyavAna na rahyo, achate duHkhe du:khI thavA lAgyo. saMskArI kuTuMbano nabIro paNa zetAna banavA lAgyo. bhoganI bhayaMkara bhUkhe ghara gharamAM kaleza-kajIA ane kaMkAsa vyApavA lAgyA. tapa, tyAga ane titikSA tyAMthI vidAya pAmyA. sane potAnI duniyA nAnakaDI ATha varSanI bebI paNa mAthe potAnI duniyA UMcakIne phare che. gharanA dareka sabhyane potAnA judA judA-sAva nokhA-ane taddana anokhA "2 " che; gama ane aNagamA che; pratyekanI rAha judo che; pratyekano cAha paNa judo che. thoDA varSo pUrve pitAputra vacce "janarezana gepa" jaNAto hato; Aje be sagA bhAIo be ja varSanA aMtaravALA vacce paNa "janarezana gepa pedA thayo che. bhogabhUkhanI A bhUtAvaLe mAtvIya jIvananA sukha ane zAtine harAma karyA; mAnavIya maraNanI samAdhino cheda uDADyo; paralokamAM sadgatinuM 'rijharvezana" azakya banAvI dIdhuM. muktinuM to soNaluM ya durlabha karI dIdhuM. jIvanano pAyo ja UthalI paDyo. dayA, dAna, prema, maitrI, pramoda, karuNuM,
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza tyAga, tapa ane titikSA...badhA jANe smazAne jaIne sUtA...kyAMka oNkisajana upara jIvavA lAgyA. lAkho megATana baoNmbanA ulkApAte paNa AdezanuM je dhanotapanota na nIkaLI zake evuM ahita Aje ja thaI cUkyuM che. mAnava; mAnava ja maTI gayo che. zetAna banAvatI adha:patananI khAImAM gothAM khAto-TicAto jhapATAbaMdha gabaDI rahyo che. lagabhaga zetAna banI cUkyo che. AryaprajAnuM AMtarasaundarya badhI ja bhayajanaka sapATI vaTAvI gayuM che. A bhayaMkara honAratamAMthI UgaravuM zI rIte ? have to Aye potAnAM Arya tarIkenA astitva kAje (Struggle for existence) jhajhUme e ja anivArya che. mArganusAritAne savizeSa upadeza kema? AryaprajAnI A bhayAnaka honAratanuM darzana karatA saMto, mahAtmAone potAnI dezanA zailImAM vadhu eka pagathIe nIce UtaravAnI pharaja bajAvavI paDI che. have emano saMdeza che; dIna duHkhito tarapha najara karo; paramAtmAnI bhakti karo; pApane pApa tarIke svIkAro to kharA? thoDIka paNa anIti to choDo? gRhakalezanI sAMThamArIne tyAga, sinemA to na ja juo; maryAdAonuM pAlana karo, aucityanuM sevana karo; ubhaTa vastro to na ja pahero; thoDAka to sadAcArI paNa bano vagere... samayano takAdo ja evo AvI lAgyo che ke AvA prAthamika kakSAnA [mArgAnusArI] jIvananA upadezane vadhu baLa ApavAnI pharaja paDI che. paNa to ya zuM? uparanI kakSAnA Adarzone reDhA thoDA ja mUkAya ? nA... Adarzo to jIvatA ja rahevA joIe...jIvana bhale upalI haroLanuM kadAca na paNa chavAya to ya Adarzo to jIvatA ja rahevA ghaTe..... eve kayo grantha? rAmAyaNa to zuM che koI evo grantha? jemAM dharmazAstronA badhA ja siddhAnto daSTAMta svarUpe vaNAI jatA hoya ? che koI evo grantha? jemAM upalI-nIcalI badhI ja haroLanA Adarzo jIvaMta rahI jatA hoya ? nAnAmAM nAnA guNane paNa jemAM suMdara rIte viksAvAyo hoya? che evo koI granthajenA pAtro sarva Aryane mAnya hoya ? jenuM mukhya pAtra atyaMta AdaraNIya" tarIke sarva Arya dharmanA anuyAyIone sanmAnya hoya? che evo koI grantha? jene bALa zuM ke gopAla zuM? tarakaDo yuvAna zuM ke
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM brahmacArI saMta zuM? gAmaDAMnI pativratA strI zuM ke zaheranI "alhA-morDana" kanyA zuM? abhaNa zuM? ke bhaNelo zuM? saMta zuM? ke saMsArI zuM? badhA ya ne- ekasarakhI rIte dilacaspI lagADe...jeno lalakAra sAMbhaLatAM ja jIvananI avaLI gatio kSaNabhara to, "DIsakanTInyu' thaI jAya ! hA...evA aneka granyo che. emAM eka grantha che; rAmAyaNa. rAmAyaNa e rAmanI kathA che; "AryanA jIvananuM kAvya che." e nAgarikazAstra che! jIvana jIvavAnI jaDIbuTTI che. jIvananI aMdhiyArI oraDIonAM tALAne kholatI cAvIono e jhUmakho nathI; e to eka ja mAtra cAvI-mAsTara kI- che; je badhA tALAMone kholI nAkhavAnuM apratihata sAmarthya dharAve che. enA pratyeka zravaNe navo ja rasa ane navo ja unmeSa pragaTe che, navI ja ubhA lAdhe che; navI ja cetanA pragaTa thAya che, navuM ja AMtarasauMdarya pragaTe che; navuM ja jIvana prApta thAya che. enA zravaNe anekanA haiye "rAma" vasavA lAge che, kama se kama; zravaNanA cAlu samayamAM to pratyeka AtmA rAmamaya [ dharmamaya] banI jato jovA maLe che. keTalAka grantho "apara-kalAsa'nA hoya che; te medhAvI vargane ja upayogI banI zake, keTalAka granyo "loara-kalAsa" mATe hoya che, mAtra abUjhane ja lAbha kare. keTalAka dharmagrantho amuka ja dezanA; amuka ja dharmanA bhAvukajanonA haiye coTa mAre! paNa A rAmAyaNa! e to "inTaranezanala' granya che. e all-clas no grantha che. jaina ajaina sarvane AdaraNIya granyaratna che. AthIsto kavioe rAmAyaNa upara kAvyo racyAM; lekhakoe rAmAyaNane ja potAno priya grantha banAvyo; kathakoe rAmAyaNane ja potAnA kathA vastu tarIke pasaMda karyuM; upadezakone rAmAyaNa upara khUba sArI hathoTI AvI gaI judA judA dRSTikoNa [angle]thI je vicAra karavAmAM Ave to A caritra granthanuM nAma ApavAmAM moTA rUstamane paNa mUMjhavaNa thaI jAya tevuM che ! brAtRbhakta lakSmaNa paNa mahAna dekhAya che! putra-vAtsalyamaya dazaratha paNa mahAna dekhAya che virAgI bharata mahAna dekhAya che ! sItA mahAna dekhAya che ! lakSmaNa patnI urmila mahAna dekhAya che! thaI gaelA aparAdha upara AMsu sAratI kakeyI paNa eTalI ja mahAna dekhAya che! sItAnuM baLAtkAre patana na karato rAvaNa paNa mahAna dekhAya che ! A badhuM jANatAM ApaNuM mastaka kharekhara jhukI jaze. khera... paNa to ya "rAma" ja sauthI mahAna hatA kemake e pitAnA ya haiye jaI vasyA hatA; eNe aparamAtA kaikeyIno paNa prema jItI lIdho hato. are! zatru zA rAvaNanA paNa haiye eno vAsa hato.
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" rAmAyaNanuM vyApaka kSetra ekaDIAnI gAmaThI nizALanA dayA, dAna, maitrI, karuNAnA pAThathI mAMDIne AlbarTa AinsTAinanI prayogazALAnA pATho paNa rAmAyaNamAM samAyA che. vyApaka enuM kSetra che; ataLa enI UMDAI che. mokSabhAva pAmavA mATenI sarva saMgaparityAganI sAdhanAnI vedI upara ekI sAthe caDhI jatAM hajAro puNyAtmAonI paNa emAM sarvocca staranI kathA che; ane dInadu:khitonI anukaMpAnA; zatru sAthe ya maitrI cAhavAnA; para dharma pratye sahiSNu banavAnA pAyAnA pATho paNa emAM ja lakhAyA che. mAnavIya jIvananI vAstavikatAnI dharatIne khUba ja sArI rIte sparzatA rahIne ja bhagIratha puruSArthanA gaganane AMbavA mathatA AnA thAnAyako che. mATe ja mAnavIone A kathA ekadhArI rIte atyaMta hRdayagama banI rahI che. chellA dasa varSathI dareka cAturmAsamAM dara ravivAre huM rAmAyaNanI kathA kahuM chuM. hajAro mAnavo doDyA doDyA AvatAM joIne mArI AMkhe ghaNIvAra harSanA AMsu doDI AvyA che. doDha kalAkanI e dharmadezanA niHstabdha zAtithI [vagara mAIke] sAMbhaLatAM hajAro haiyAne meM jyAre joyA che tyAre darekanA moM upara meM "rAma"nuM [= dharmabhAvanAnuM ja darzana karyuM che. rAmAyaNanuM ajaba kAmaNa ane jyAre e mAnava maherAmaNa vidAya thAya che, tyAre temanAM ja ToLAmAMthI pasAra thaIne meM sahunA moMe rAmanI ja vAto raTAtI sAMbhaLI che; potAnA vartamAna jIvana upara phITakAra vachUTatI emanI lAgaNIono meM sAkSAtkAra karyo che. kevuM anokhuM kAmaNa che A rAmanuM? rAmAyaNanuM ? meM keTalAka rAmAyaNIone sAMbhaLyA che, temane to huM A tabakke na ja vIsarI zakuM, anyathA eTalA aMze huM tadana banyo gaNAuM. judA judA lekhakonA rAmAyaNanA keTalAka prasaMgo to emaNe ja mane kahyA che. koI paNa jAtanI apekSA vinA rAmAyaNano sAda suNAvatA rAmAyaNIo upara to A rAmAyaNe koI kamAla karI nAkhI che. teoe jyAre mArI pAse aMgata rIte prasaMgonuM varNana karyuM che tyAre te dareka rAmAyaNInI AMkhe azruno dhArAvAhI pravAha meM joyo che. oha! mAnavIya aMtarane paNa kALamIMDha pANa banAvI devAnI pracaMDa tAkAta dharAvatA A kaLiyuganI sAme satayuganA e rAme paDakAra pheMkIne kevo saphaLa mukAbalo karyo che ke eNe keTalAM ya aMtarane mAkhaNathI ya mAkhaNa banAvI dIdhA che. rAmAyaNa dvArA anekonuM parivartana eNe patitone saMta banAvyA che. eNe saMtone mahAsaMta banAvyA che. eNe
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM kauTuMbika jIvananA ucatama saMskAro mA banIne vahAlathI pAyA che; ane keTalAyanA kauTuMbika jIvananI saMbhavita honAratone aTakAvI dIdhI che. - pitA kevA banavuM joIe...? e zIkhavuM hoya to dareka pitAe rAmAyaNa vAcavuM paDaze. putra kevA banavuM joIe ? e jANavA mATe rAmAyaNanI kitAba ughADavI paDaze. sAsue sAsu ane vahue vahu kevA banavuM joIe? e samajavA mATe rAmAyaNa vinA nahi ja cAlI zake. saMsAramAM rahIne paNa yogI kakSAnuM jIvana jIvavAnI kaLA rAmAyaNa zIkhave che; zatrane ya mitra banAvI daIne tene cAhavAnI rIto rAmAyaNamAM lakhAelI che. jIvanano Adarza mokSa ja che; ane e mokSa bhAva pAmavA mATe sarvasaMgaparityAga anivArya che" e pukAra te rAmAyaNanA prakaraNe prakaraNe paDelo che ema kahIe to khoTuM nathI. ahIM eka vAta karI lauM. A pravacanamALAmAM huM je rAmAyaNanA prasaMgo raju karIza te prasaMgo jaina-ajenA aneka rAmAyaNamAMthI levAmAM AvyA che eTaluM ja nahIM paNa keTalAka rAmAyaNIo pAsethI sAMbhaLIne paNa lIdhA che; jyAM jyAM je kAMI mokSabhAvaprApaka zubha tattva paDyuM che te mAruM ja che...tenA pratye mArI apAra mamatA che' evI bhAvanAthI sadaiva vAsita rahevAno jaina zAstrakAroe Apelo Adeza mane sadaiva zirasAvaMda banyo che. sahiSNu banajo eka mamatAbharyuM sUcana karI dauM. aneka lekhakonA hAthe aneka rAmAyaNa lakhAyA che ethI saMbhava che ke eka ja vyaktinA caritrAlekhanamAM mata-matAMtara jevA maLe. (hanumAne azokavATikAmAM lAla puSpo joyA hatA ke sapheda ? temAM ya vivAda paDyAno prasaMga ajaina rAmAyaNamAM nathI DhaMkAyo ) eTale mArI sahune khAsa bhalAmaNa che ke matAMtaranI sAme na jotAM thoDA sahiSNu banIne te prasaMgamAM chapAelA mAkhaNanI sAme joje...ane sAragrAhI ja banaje. kathAvastu e mukhya vastu nathI. e to homIopathI TicaranI vAhaka sAkaranI TIkaDI ja che. kharI vastu to emAM pAelo jIvana-parivartana sAdhato bodhapATha che, e ja roganAzaka TiMkacara che. jene rAmAyaNanI viziSTatA jaina rAmAyaNamAM parastrI apaharaNa AdinA bhayaMkara pApo karanAra rAvaNane; ane putramohe aMdha banIne rAmacandrajI jevA puraSottamane vanamAM javAmAM nimitta banI jatI kaikeyIne paNa duSkarmane aparAdhe phasAelAM chatAM pazcAttApanA pAvakaagnimAM Atma-suvarNane nAkhI daIne zuddha karatAM sujana tarIke paNa svIkAryA che.
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza pApI paNa kharekharo prAyazcittI hoya to tene saMpUrNapaNe adhama kahI devo e yogya na gaNAya. AryaprajAne lAlabattI AdezanI AryaprajAne eka lAlabattI dharI dauM. hajAro AtmAonA hRdaya parivartana ane jIvanaparivartana karI detA A grantharatnane ApaNe jIvato ja rAkhavo joIe. jIvIne jIvato rAkhIe to sArI vAta che; paNa marIne ya jIvato rAkhavAno samaya Ave to tene ya vadhAvI levAnI sahunI taiyArI hovI ghaTe. kemake A grantha ApaNA saMskArI jIvananI jIvAdorI che. chellA keTalAka samayathI rAmAyaNanA kathAvastune kAlpanika kahIne enA gauravane haNI nAkhavAno vyavasthita prayAsa ApaNuM ja seMkaDo jyacaMdo ane amIcaMdo karI rahyA che. chelle chelle A granthane eka ThekANe jAheramAM lAta paNa mAravAmAM AvI che. AvuM ja; AryaprajAnA dharmapradhAna cAra purupArthanI saMskRtinA baMdhAraNIya pavitra mALakhAMnA pAyAnA jIvanane suvyavasthita rIte rajU karatA manusmRti' grantha saMbaMdhamAM paNa banyuM che. bhAratanA ja eka rAjyanI kaoNlejanA vidyArthIoe A granthanI nanAmI kADhIne tenI aMtyeSTiyAtrA kADhI hatI; e saraghasamAM ghoSaNA karI hatI ke, "amane have dharmapradhAna saMskRtinuM baMdhAraNa na khape." jAgatA reje puNyavAno! jAgatA re' je...UMghatA jhaDapAI javAnuM hicakAruM akArya nahi ja thavA detA. uparanA baneya prasaMgo AryaprajAnA amaMgaLa bhAvInI eMdhANIo che. je cetatA rahIzuM; je saMgaThita banIne UbhA rahIzuM; je marda banIzuM; ane pavitra banIzuM, je mokSamUlaka sva-zAstrone vaphAdAra rahIzuM to ApaNe vALa paNa vAMko karavAnI tAkAta koI dharAvatuM nathI. anyathA...samagra AryaprajA, saMskRti nAza dvArA sarvanAzanI bhayAnaka khINonA Are eka ja saikAmAM AvIne UbhI raheze evuM spaSTa bhAvI jANe AMkha sAme mane dekhAya che. paNa mane vizvAsa che ke jyAM sudhI prathama kakSAnA dharmagranthonI sAthosAtha rAmAyaNa jIvaze; tyAM sudhI lokahRdayanA lAkha-lAkha siMhAsana upara bhAvasamrATa adhyAtma" birAjamAna raheze ja. ane jyAM sudhI lAkho haiyAMnI e dharatI upara e bhAvasamrATa viharI rahyA haze tyAM sudhI AryaprajAnA bhavya bhAvIne kheravikhera karIne khatama karI nAkhavAnI tAkAta koInAmAM nathI. raziyA-amerikAnI sahatanata bhegI thaIne paNa e tAkAta pAmI zake tema nathI.
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM kaparI kAmagIrI ApaNe A badhI vAta samajavI ja paDaze. ApaNA Arya dezanA gauravo kyAM hatA ? vartamAnamAM to pazcimI yuganA pragatinA ghoDApUramAM sahue potAnA jIvananI itizrI mAnI lIdhI che. potAnA gharamAM cAra lITara dUdha AvI jAya, reDio ane TI. vI. seTa vasI jAya, potAne phaleTa maLI jAya, eTale jIvananuM saMpUrNa kartavya mAnI lIdhuM che. bAbAo ema mAne che pappA ane mammI paisA kamAya che. ApaNe uDAvo, ApaNe moja karo, AmAM ja ApaNuM jIvana che. A pari. sthitimAM amArI kAmagIrI--"A badhuM khoTuM che" e samajAvavAnI-khUba kaparI che. Aje prAMtomAM pradhAnone rAja calAvavAmAM je takalIpho che; bhAratanA vaDApradhAnane hiMdustAnanuM rAjya calAvavAmAM je musIbato che tenA karatAM ya apekSAe parakalyANanuM kArya vadhu kaparuM che. zI rIte samajAvavuM ke brahma karatAM brahmacaryano AnaMda vadhu che ? abrahmathI vyApta jagatamAM brahmacaryano mahimA samajAvavo zuM sahela che? AthI ja Aje keTalAka potAnI A kAmagIrIthI dUra thaIne maTha bhegA thaI gayA che, to koI potAnA Azrama bhegA, to koI AtmakalyANamAM ja DUbI gayA che. saMkaTonI vacce kAmagIrI Aje cAre bAju saMkaTo che. potAnA ja gharamAM, potAnA ja vartuLomAM TAMTIA khecanArAo pAkyA che. niMdA-kuthalInA garamAgarama bajAra Aje cAle che. AvI paristhiti hovAthI ja amAruM kAma-tamane samajAvIne dharmasaMskRtinI abhimukha karavAnuM-khUba kaThina banI gayuM che. praja; sAmUhika ApaghAtanA ghATe Aje ghaNA loko sAmUhika Apagha tanA paMthe jaI rahyA che jema dharatI upara kyAMya ghI DhoLAyuM. enI suvAsa cogaradama phelAI eka kIDI dhasI AvI. ghI sAthe coMTI gaI. marI gaI. bIjI kIDI AvI, coTI gaI marI gaI. dasa...vasa...pacIsa...so.. baso...pAMcaso kIDInAM maDado thaI gayAM. vaLI eka kIDI AvI...... te ya dhasI...coMTI...e ya marI gaI hAya! ApaghAta! kevI sAmUhika hArAkIrI! zuM karavA? aNasamajane lIdhe sto. mATe ja kIDI kSudra jaMtu kahevAya che ne? paNa A navA yuganA mAnava samAjane thayuM che zuM? bhAre samaja dharAvato mAnava- samAja zA mATe AvA sAmUhika ApaghAtane paMthe vaLyo haze? A paMthe eNe zI suMvALapa joI lIdhI haze?
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 11 eka paDyo, premamAM..praNayano bhoga thayo. jIvana jhera thaI gayuM. ardhapAgalanI dazAmAM bhaTakavA lAgyo. bIje...trIje...pAMcamo...pacAsamo...praNaya : praNayabhaMga: jIvananuM jhera : pAgala dazA. re! paNa zuM karavA ? cauda varSanI eka kumArikA! kapaDAnI naTakhaTamAM paDI; papha-pAvaDaranA lapeDAmAM paDI...yuvAnonA AkarSaNe aTavAI gumAvyuM zIla; gumAvyuM nUra; gumAvyuM hIra...ane toya...enI bahenapaNIo e ja mArge..enA ja pagale.. sahue gumAvyuM. jIvana jIve che e badhI; maravA khAtara...hase che e badhI, sUkuM-phI : dekhAva khAtara. A sosAyaTIe, mitra-maMDaLoe, paryaTana ane parisaMvAdoe na jANe keTalA AtmAonA hIra haNyAM haze ? teja cUMthyAM haze ? hAya! jenuM smaraNa karatAM ya kaMpa vachUTI jAya che te saMtatiniyamana! sabaMdhI! garbhapAta! eka bhAI "smagaliMgamAM khUba kamAyA...emaNe enA mitrane vAta karI.. "mUkane bIjI paMcAta...smagaliMgamAM eka sAthe dhUma kamANuM che. rAtorAta mAladAra thaI javAya che." ane eno mitra paNa "smagaliMgamAM jhaMpalAve che. e paNuM rAtorAta mAladAra thaI jAya che. paraMtu koI kazo vicAra paNa karatuM nathI ke A keTaluM bhayaMkara che? AmAM kevuM bhayaMkara nukasAna che? re! tyAM to jANe hoDa bakI che sahue pahelAM pahoMcavAnI. ekane, bene, basa jaNane mAThuM na lAgyuM. eTale AkhA samAjane mAThuM nathI lAgyuM. mojathI sahue zetAnane aMtaramAM besADI dIdho che ! nArIe lajjAnAM vastro pheMkI dIdhAM che bhAre bahAdurIpUrvaka. puruSe toDI phoDI nAkhyAM che; paraMparAgata baMdhano! mUlyo ane gauravo! eka pApa ! sAta vAra thAya ke haiyuM naThora bane...... eka pApa? sAta vyaktione karatuM dekhAya ke pApa pratyenI achUtatA maTI jAya; sUga nIkaLI jAya; bhaya nirmULa thaI jAya. AvA jUThA abhigama dharAvatA mAnavono A saMdha kema kahevAya? Ane to mAnava-ToLuM ja kahevuM ghaTe.
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ 12 pravacana paheluM gADaronuM ToLuM ja kahevAya che ne? kazo ya pharaka have rahyo nathI; gADaramAM ane mAnavamAM. eka gADara paDavuM eka khADAmAM; kramaza: badhAM paDyAM khADAmAM. eka mAnava paDyo; anAcAramAM; badhAM paDyA anAcAramAM. bhayAnaka vegathI phelAI cUkyA che cepa, rUzvatakhorI ane harAmakhorInA..... maryAdAnAzanA ane mAnavatAhInatAnA. koNa ugAraze ? A mAnava-ToLAMne ! jyAM nAce che; zikSito ja kalabomAM! jyAM ekaThA thAya che; yuvAno ja ki-kalabomAM! jyAM sinemA jovA nIkaLe che; pati-patnIo; bALakone sAthe laIne. jyAM peTa bharIne lUMTavA lAgyA che dhanavAno; nidhanone! jyAM lokasevako (sattAdhArIo) ja "khurazInA baLe jAta-sevAmAM ja gaLAbUDa phUkhyA che. jyAM saMskRtinA rakhopAo (saMto) ja kuMbhakarNanI nidrA kheMcI rahyA che; bAdazAhI AnaMdapUrvaka jagADanArA ja UMghamAM che. yuvAno ja mIThuM khoI rahyA che. yuvatIo ja vIra-prasUtA mAtA banavAnI pAtratA khoIne rUpane jugAra khelI beThI che. have, koNa ugAraze? e prazna ja asthAne nathI zuM? - jyAM "vAsanA" ja sahanuM mIThuM jIvana banI hoya, jyAM ghelachA ja sarvatra vyApI hoya; jyAM "ToLA-vAda jhiMdAbAda'nA gaganabhedI nArAo cAlatA hoya tyAM e ToLAMno tAraNahAra koNa banaze? e vicAra ja atyaMta hAsyAspada lAge che. hA......ToLAvAdanA AvA dhasamasatA ghoDApUramAMya te jarUrI UgarI zake che ke jene kharekhara UgaravuM ja che, je taNAvAmAM tANano trAsa ja anubhave che. jenI A tANa AMkhethI AMsu banIne bahAra vahe che. A dhasamasatA jaLapravAhanI vacovaca eka vaDalo Ubho che. enI upara eka majabUta mAMcaDo bAMdhyo che. varmazAsananA e mAMcaDAne je vaLagI paDe te jarUra UgarI jAya. kALa game tevo kaparo hoya paNa to ya ATaluM sadbhAgya to koI paNa vyaktinuM Ajeya jIvaMta che ke te je dhAre to ToLAMmAMthI chUTo paDI zake ane naitika dhoraNonA dharmone pAmavAnI TikiTabArIe lAinamAM Ubho rahI zake.
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMrakRtine saMdeza" 13 kaTokaTI bhale game tevI AvI ne cAlI paNa gaI. te kadAca tamane dAnacorI karatAM aTakAvI zakI haze. ruzvata letAM aTakAvI zakI haze ke sarakAra viruddha vartAva karatAM aTakAvI gaI haze. paNa tamAre kapaDAMmAMthI ubhaTatA dUra karavI haze; sinema jevAnAM baMdha karavAM haze, kalabo ke jImakhAnAMonAM pagathIe caDavAnuM baMdha karavuM haze athavA tamAre krodha tyajavo haze ke kAmavAsanAne kAbUmAM laIne vIryarakSA karavI haze to tyAM pahelAMya koI kaTokaTI nahotI ane Ajeya koI ja kaTokaTI nathI. tame bedhaDaka rIte AmAMnI koI paNa vAtano amala Aje ja karI zako cho. vAdhikAraste... tamArA AjanA ja chApAo bole che ke, hindustAnanI strIo ati bhayaMkara dazAmAM jIve che. duHkhanI mArI koI ghAsaleTa chAMTIne marI jAya che. koI dasamA mALethI bhUsako mArI jIvanano aMta ANe che. koI jhera ghoLIne marI jAya che. A badhuM have badhI maryAdAo vaTAvI gayuM che ane mATe ja sAmUhika ApaghAtanA paMthethI anekone ugArI levA mATe ja dharmagranthonuM vAMcana karavAno amAro prayatna che. phaLano koI vicAra karyo nathI. phaLa keTaluM maLaze? kevuM maLaze? e A kALamAM kahevuM ati muzkela che. vAsanAonI sAme paDakAra karavo, saMskRtinA AkramakonI sAme jhajhUmavuM, vikRtionA vAyarAmAMthI prajAne ugArI levA saMgharSa karavo e ja jIvana che. gItAno e zloka "varmadhyevAdhiAraste mA revu vAvana" e amane kahe che.. karmanI aMdara kArya karavAmAM ja tAro adhikAra che. hAra ke jItanA vicAra vinA tuM laDI le. parAyAnA phaLane viSe to tAro koI adhikAra nathI. game tema hoya paNuM pravacanakAranI je zubhaniSThA che; svAdhyAyanuM je lakSa che, teno to tene so TakA lAbha maLavAno che. mArI aMtarbhAvanA mArA aMtaHkaraNamAM eka ja vAta che ke keme karIne muMbaIne ane samagra bhAratanA, yAvat vizvanA pavitra AtmAo emanA jIvananuM kartavya samajI le. emane zuM karavAnuM che? emanA kalyANanI keDI kaI che? enI ciMtA karatA thaI jAya. anAtmavAdanA ghoDApUramAM Aje lagabhaga sahu saMsArIo taNAyA che, enAthI sahu pAchA ja phare, e ja mArI mukhya dRSTi che. A dezanI bhUmi: cArjaDa philDa ATalI bhUmikA kayAM bAda have huM tamane e kahevA mAMguM chuM ke A AryAvartamAM ApaNane je janma maLyo che te pracaMDa puNyanA udaye maLyo che. A dezamAM janma
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ 14 pravacana paheluM levo e atyaMta mahAna ghaTanA che. A vAta sarva AryazAstrone saMmata che. sarvadarzanoe ekI avAje AryadezamAM janma maLavo ene mahApuNyanA udayarUpa jaNAvela che. enuM kAraNa zuM? enuM eka ja kAraNa che ke, A deza sajajano ane saMtothI chAI gayo hato. A dezanI rajakaNo emanA padasaMcArathI pavitra banI cUkelI hatI ane ethI ja A deza "Charged field" (cArjaDa philDa) banyo hato. enA vAtAvaraNamAM je jhaDapAI jAya e mahAna banI jato, patito A dezanA pavitra vAtAvaraNamAM jhaDapAI jatA ane kadAca eka rAtamAM tyAgI banI jatA. ahIMnuM vAtAvaraNa ja evuM bhavya hatuM ke vAliyA jevo bhayaMkara luMTAro vAlmikI banI gayo. kAmAMdha bilvamaMgaLa saMta sUradAsa banI gayo. caDakosiyA jevo bhayAnaka nAga tIrthaMkara paramAtmA gavAna mahAvIradevanA prabhAve AThamA devalokamAM pahoMcI gayo. AvA to anekAneka prasaMgo AryAvartanI A bhUmi upara banI cUkyA che ! A bhUminI jhaDapamAM je AvI jatAM eno jIvanano TarniMga poInTa -jIvanasudhAraNAnuM prAraMbhika bindu-prApta thaI jatuM. ratnAvalI nAmanI svapatnImAM ati Asakta tulasI eka dI patnInA maheNAMthI kAmAMdha tulasI mAMthI "gosvAmI tulasIdAsa" banI jAya che. AvA TarniMga paoNinTa (Turning Point) AryAvartanA mAnavA mATe kaThina bAbata nathI. yauvanamAM madamasta banIne koleja-lAIpha (College Life)mAM ADAavaLA banI gayA ho, vAsanAnA kAdave kadAca AtmA kharaDAI cUkyo hoya to ya ciMtA karazo nahi. tamArA jIvanane sudharatA vAra nahi lAge. enuM kAraNa mAtra amAro prabhAva nathI. joradAra vyAkhyAnazakti paNa nathI; paraMtu tame je dezamAM janmyA cho enuM "cArja philDa" mukhya kAraNa che. emAM tame jhaDapAI jAo. tamAruM jIvana dharamULathI palaTAIne ja raheze. A dezanuM AvuM divya vAtAvaraNa pahelAM to pApa kadI thavA detuM ja nahi. ane kadAca pApa thaI jAya, anicchAe paNa pApanA mArge DhasaDAI javAtuM to aMte ApaNane raDAvatuM, prAyazcita karAvatuM. Avo A dezanA "cArjaDa" thaelA vAtAvaraNano prabhAva hato. AryAvartanA mULamAM: AtmatatvanuM cintana AryAvartanA ciMtananAM mULamAM kendrarUpe AtmA hato. ApaNe tyAM dareka vAta AtmAne vicArIne ja karavAmAM AvatI. AtmatatvanA ciMtaka sato A dezanI dharatI para sarvatra ghUmatA. aMgrejo jyAre A dezamAM rAja karatA hatA tyAre, jyAre teo potAnA dezamAM jatA tyAre emanI patnI ane bALako pUchatAM ke "hiMdamAM evuM te zuM tame joyuM ke tyAM ja tame rahI paDyA cho?' tyAre pelA gorA aMgreje javAba ApatA kahetA ke "nA re; hiMdamAM evuM to kAMI ja vizeSa nathI. eka to hiMdustAnanA jaMgalomAM cotarapha vAgha, dIpaDA ane bIjA jaMgalI janAvaro che. ane bIjuM tyAM
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 15 cAre bAju jyAM ne tyAM bAvAo ja che." A vAta bhale teo mazkarIrUpe kahetA hoya paraMtu A taddana sAcI ane bhAratanA vAstavika svarUpane rajU karanArI vAta che. kAraNe A dezamAM sahu potapotAnI mokSalakSI dharmapaddhati pramANe saMsArano parityAga karI detA. ane ethI ja aneka loko AtmaciMtananA paripAkarUpe saMnyAsa svIkArI letA. AthI ja A deza "bAvAonI bhUmi' tarIke oLakhAto. saMto, sajajano ane sAdhubhagavaMto AtmatatvanuM ciMtana karatA A dharatI para ghUmatA rahetA. AtmAdi SaTrasthAna AmA jevuM tatva che ja. A vAta tamAre ravIkArI ja levI paDaze. A to DeTA" (siddha satya) che. A viSayamAM kazuMya discuss (carcA) karavAnuM ja na hoya. "AtmA che" "te zarIrathI bhinna che ane nitya che" "te karmano kartA che." karmano bhoktA che" "sarvakarmathI teno mokSa thAya che ane "te mokSa pAmavAnA upAyo paNa che." A cha ya bAbato ApaNe tyAM siddha thaelI che. AtmA bAbatomAM koI carcAno avakAza ja nathI. je yuvAno mArI pAse AtmA AdinA astittva bAbatamAM "Dirakasa' karavA Ave che, emane huM sApha kahI dauM chuM ke, "maherabAnI karIne tame cAlyA jAo. amAre A bAbatamAM Diskasa' karavuM nathI. A to amAro "DeTA" che. ene svIkArIne ja vAta karavI hoya to AgaLa vadhIne vicArIe zI ke rIte AtmakalyANa karavuM ?" je lokonA potAnA jIvananA hajI koI ThekANA nathI e loko amArI sAthe siddha evA Atmatatva upara "vikAsa" karavA Ave che !! vAha balihArI che; kaLiyuganI! je AtmAdi tatvonuM astitva pUrvanA saMto ane bhagavaMtoe potAnA jJAnabaLa dvArA siddha karyuM che enI upara zaMkAkuzaMkA karIne "Diskasa' karavAnI ceSTA karanArA e pUrva RSibhagavaMtonuM haLAhaLa apamAna nathI karatAM to bIjuM zuM kare che? AthI siddha bAbato upara ame carcA karavA taiyAra ja nathI. AtmA kyAM samajavo? AtmA che ja ane te zarIrathI judo chatAM zarIramAM rahenAro che. to te kyAM che? zarIranA te te bhAgomAM ja AtmA nathI jyAM soya bhoMkatA ApaNane duHkhanI lAgaNI thatI nathI. soMya lagADatA jyAM vedanAnI lAgaNI thAya che tyAM sarvatra AtmA che. vALanA ane nakhanA agrabhAgomAM, nAkanA polANavALA bhAgomAM AtmA nathI. kAraNa tyAM soya bhaktA duHkhanI lAgaNI janmatI nathI. nAkanI cAmaDInA bhAgane ja ya lAgatAM duHkha thAya che. kAco nakha kapAtA ane vALanA mULa (Roots)mAM
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM soya lAgatAM ja vedanA thAya che, to temAM AtmA che ja, AtmA che ane te zarIrathI svataMtra che, karmano kartA ane bhoktA paNa che. eno mokSa paNa thAya che. mokSa eTale zuM? mokSa eTale chuTakAro...saMsAranA tamAma duHkha, sukha ane pApomAMthI sarvathA ane sarvadA chUTakAro enuM nAma mokSa. A mokSa sarvakAlIna thAya che. ane zAzvata che. AvA mokSane pAmavAnA upAyo che ke nahi ? amAre evo mokSa joIe che. ame A saMsAranA duHkho ane pApothI trAsI gayA chIe. ame A jIvananA trAsathI kaMTALI gayA chIe. amAre emAMthI chUTavuM che" AvI jeone utkaMThA thAya temane mATe zAstro kahe che ke "hA...bhAI! evA mokSane pAmavAnA upAyo paNa A jagatamAM che ja." roja gharamAM patnI sAthe kajiyA thAya che ne ? rojarojanA patnI ane bALakonA kajiyAthI tame trAsI gayA cho ne? to te dUra karavAnA upAyo paNa che. ghaNAM loko amane pUche che : "sAheba! kAMI upAya batAvo. ame to A jIvanathI trAsI gayA che.' kahuM chuM : "AvI jAo. amArI pAse sAdhu banI jAo." asaMgano AnaMda mANe patnInA saMganA AnaMda karatAM asaMganI majA ora ja che. putra-parivAranA ane vaibhavI jIvananA AnaMda karatAM te badhAyanA tyAgathI utpanna thatAM asaMgano AnaMda ghaNuM joradAra che. ekavAra tame asaMgano AnaMda mANo to kharA. rojabarojanA jhaghaDALuM jherI jIvanathI tamAre chUTavuM ja paDaze. e vagara tamArI ArovAro nathI. tame vicAra to karo. muMbaI nagarInA vAlakezvara eriyAmAM 26-26 mALanA AvA UMcA tADa bilDiMgomAM tame bhale rahetA. AlizAna tamArA phalaeNTo! AkhI bhIMto vaibhavI sAdhanothI bhale maDhelI! paNa eka dI tamAre e choDIne cAlyA ja javAnuM che! keTakeTalI mahenata ane mathAmaNane aMte A makAno tame UbhA karyA che! keTalA lAkho rUpiyAno AnI pAchaLa tame vyaya karyo che? chatAM tamAre eka dI maryA vagara chUTako ja nathI. bAvana pattAnA mahela jevo tamAro A baMgalo! eka dI kaDaDabhUsa! emAMthI ja tamAre eka divasa vidAya levAnI! tame kahezo "nA..nA... mAre nathI javuM... mAre to ahIM ja sadA rahevuM che. mAre kadI ahIMthI javuM nathI..." paNa toya... tamAre javuM ja paDaze. koka jANe tamane baLAtkAre kheMcI jaze... "nIkaLo... ahIMthI bahAra...... ahIM tamAre kAyama rahevAnuM ja nathI..." kevI bhayaMkara kamanasIbI che!
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" bALaka jevI nAdAna rIti tamArA be bAbalAo copATInI kinAre tame jyAre pharavA gayA tyAre retImAM ghara banAvIne ramavA lAgyA. tame eka bAju dUra vAto karatA hatA tyAre bAbalAo retInuM ghara banAvI, temAM kANuM pADIne bArIo mUke che. bAraNAM banAve che. tame ghera pAchA pharo cho tyAre kaho cho "beTA! cAlo ghera!' bAbAo raDamasa cahere kahe che: "pappA ! paNa amAruM A ghara !!"--tame kaho cho H esa. esa. have tArA gharavALo! le, A tAruM ghara !' ema kahIne tame eka lAta mArIne retInA gharane toDI nAkho cho. tamane e chokarA nAdAna lAge che. mane lAge che ke chokarAnI jema badhA ya saMsArIo nAdAna nathI zuM? yamarAjanI eka ja ke je baMgalo dharAzAyI thaI jAya che, jemAMthI A zarIranI ThAThaDI eka dI "rAma bolo bhAI rAma !" karatAMkane nIkaLavAnI che ! jenI khAtara kALA-dhoLA karyA, apApa AtmAne pApI banAvyo, e baMgalo, e saMsAra, eka dI khatama thaI javAno che! koka jANe tamane IzAro karI deze ke, "aya mAnava! basa have tArI maryAda AvI gaI che. aTakI jA... have tAruM jIvana pUrNa thayuM che. UTha... cAla Ubho thA..." ane eka ja paLamAM cAlyA javAnuM. haMsalo paraloka bhego thaI javAno... hajI to jANe mAthe rUnA pUmaDAM mukAze; kapALe ghI mukAze...ane te TANe to haMsalo paralokamAM kyAMka pahoMcI gayo haze. aho ! ApaNAM AtmAnI A kevI ghora apamAnajanaka dazA kahevAya ! pUrve musalamAnonuM ya apUrva mota AryAvartamAM pUrva mAnava evuM jIvana jIvato ke game tyAre marI javAnuM Ave to to te sajaja raheto. ane jarAya hAyavoya ke gabharATa na karato. khUba sahajabhAve "cAlo... jAuM chuM" kahIne te mRtyu pAmato. A dezanA keTalAka musalamAno paNa evuM suMdara mRtyu pAmatA. pATaDIne eka musalamAna vaidya mRtyunA cheTalAM divasomAM amadAvAdanI jummAM marajIdamAM cAlyA gayA. emanA dIkarAoe sAthe rahevAnI vAta karI to ghasIne nA pADI dIdhI. "tame mArI sAthe raho ane tamArA upara mane moha thaI jAya to aMtasamaye mAruM mota bagaDI jAya. maratAM mArI najaramAM khudA na rahe to mAre kayAmatanA divase khudAne zo javAba Apavo ?" chevaTe eka nokarane, chokarAonA khUba Agrahane kAraNe sAthe rAkhyo... paNa jayAre emane lAgyuM have mArA prANa javAne betraNa kalAkanI ja vAra che tyAre nokarane ya koI bahAne dUra ravAnA karI dIdho. ane aMte khudAnI baMdagImAM ja potAnA prANa choDyA. A dezanA musalamAno paNa A rIte mRtyune varatA te prabhAva dezamAM rahelA saMtonA satsaMgano hato. saMtone
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ 18 pravacana paheluM saMge AtmAnuM kalyANa sAdhI sundara mota je muslImo paNa pAmI zake to dharma kahevAtA mANasonI dazA kevI suMdaratara hovI joIe? tamAre AvA AdezamAM janma pAmIne AtmAnuM kalyANa karavuM che? to lAkho saMto mahAsaMtoe AtmA aMgenI je 6 bAbato siddha karI che, tene AMkho mIMcIne svIkArI lo. emAM carcA karavAnI khevanA paNa na karo. kAyadAnA niSNAta gaNAtA zrI nAnI pAlakhIvALA pAse tame jAo ane tame kaho ke kAyadAnI 420 D. kalama bAbatamAM mAre tamArI sAthe carcA karavI che, to pAlakhIvALA tamane pUche ke, "zuM tame vakIla cho ? tyAre tame kaho ke "nA. huM to kApaDiyo chuM. athavA to amuka milano mAlika chuM. huM kAMI vakIla nathI." tyAre pAlakhIvALA tamane sApha zabdomAM kahI de kharA ke nahi ke, "meharabAna ! mAro samaya na bagADo. mane tamArI joDe carcA karavAnI phurasada nathI." tame koI moTA M.D. ke F.R.C.S. DaoNkTara pAse jaIne kaho ke, "sAheba! mAre tamArI sAthe "TAIphoIDa"nA kITANuo viSe carcA karavI che." to DaoNkaTara tamane zuM kahI de? ke "tamArI sAthe carcA karavAno mane avakAza nathI." ema ja ne ? je mANasone je viSayamAM kazI samajaNa nathI tevA loko te viSayamAM carcA karavAne lAyaka che kharA? A dezamAM Aje buddhi khUba vadhI che. badhA badhI bAbatamAM carcA karavA nIkaLI paDe che. paNa yAda rAkho...A dezamAM samajaNa karatAMya prathama sthAne zraddhAne ApavAmAM AvyuM che; "AtmA che" e vAta zraddhApUrvaka svIkrArI ja lo. pachI ApaNe vicAravAnuM to eTaluM ja che ke je AtmA che ja... paraloka che ja...to have ApaNe zuM karavAnuM che? kaI rIte jIvana jIvavuM jarUrI che jethI A loka ane paraloka--beya-suMdara banI jAya ! A deza kevaLa kAyadAbAjono ane buddhivAdIono nathI. A deza to zraddhAvAnono che. ahIMthI kyAreka kyAMka marIne javAnuM ja che. ane pharI pAchuM kyAMka janmavAnuM che ane tyAM pharI ApaNuM karma pramANe ja ApaNe jIvavAnuM che. emAM kazo pheraphAra thaI zakavAno nathI. puruSArtha jarUra karavAno. puruSArtha pramANe cAlI paNa zakAya. paraMtu keTalIka vAra kameM baLavAna banI jatAM hoya tyAre puruSArtha paNa pAMgaLo banI jAya che. A vAtane sunizcita che, tyAre ApaNe zuM karavuM? te ja vicArI levuM rahyuM. ApaNe AryadezaH pUrve ane Aje ApaNuM A AdezamAM AtmA aMgenI cha bAbato mAnavanA magajamAM satata ghamarI letI hatI. are! mAnavo to zuM? A dezanA keTalAka popaTo paNa Atma
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" tatvanI carcA karatA hatA. "AtmA svataH grAhya che ke parataH grAhya che" enI vAto karatA hatA. "maMDanamizra nAmanA paMDita kyAM rahe che ?' e praznanA uttaramAM nagaranI strIo kahe che ke "bhAI je makAnanI bahAra pAMjarAmAM rahelA popaTo paNa AtmArasvataH grAhya che ke parataH grAhya enI vicAraNA karatA hoya ane jenA prAMgaNamAM ziSyo ane upaziSyo AtmAnI carcA karatA hoya te ghara maMDana mizranuM jANavuM." "svataH pramANaM parataH pramANaM kirAGganA yatra giro giranti / ziSyopaziSyairupagIyamAnaM avehi tanmaNDanamizradhAma / / " AvA A dezanI aMdara Aje bhayaMkara aMdhAdhuMdhI cAlI rahI che, je deza sadA AtmAnI ciMtA karato. enA paraloka ane paralokanI ciMtA karato, e dezanI aMdara Aje sahu doDI rahyA che; bhoga sukhonI pAchaLa! koIne jANe koInI koI paDI nathI sadA palaTAtuM A rAjakAraNa jANe "mane Aje ja sukhI karI deze" evI AzAnA takhtae Ajano mAnava jIvI rahyo che. je TANe batrIsa karoDa hADapiMjaro masANa tarapha doTa mUkI rahyA che tyAre paNa Ajano mAnava potAnA phaleTonA vaibhavI jIvanamAM moja mANI rahyo che. AjanI paristhiti keTalI bhayaMkara che e tame kayAM nathI jANatA? Aje gharagharamAM sAsuvahuo jhaghaDe che. sAsu vahune mAra mArI rahI che. bekArIne kAraNe hajAronI saMkhyAmAM kArakuno vagere 28mA mALethI paDatuM mUke che. A bhAratamAM 40 lAkha strIo daravarSe garbhapAta karAve che. potAnA sagA bALakone potAnA sagA hAthe ja mAtAo khUna kare che. hAya! jamAno ! potAnA bhogasukhonI kAramI lAlasAo A hiMdanA mAnavone kevA pApI banAvI rahI che ! dezamAM vagara yuddha dara varSe 40 lAkha bALakono nAza thaI rahyo che. sagI mAtAo potAnA bALakonA nAza karyA bAda e kevI jhare che e tame jANe che? sarve ema bole che ke, "garbhapAta karatA to mAtAo karAvI nAkhe che; paraMtu e pachI e mAtAnuM mAtRtva pokAra kare che. enuM aMtara bApokAra raDe che. ane e jhUrI jhUrIne maravAnA vAMke jANe jIve che." dharma kyAM? sarvatra A badhI khAnAkharAbInA mULamAM AryadezanI artha ane kAmanI vyavasthA tUTI gaI che, te kAraNa che. ApaNe tyAM dharma mAtra dharmasthAnomAM karavAnI ke AcaravAnI vastu nathI. Aje dharma mAtra dharmasthAnomAM ja karavAnI cIja banI gaI che. artha ane kAmamAMya pUrve dharma pravezelo hato.
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM arthanI andara nIti ane namratAno ane kAmanI andara sadAcArano dharma joDI devAmAM Avyo hato. dharma sthAnomAM jaI ne khUTI gayelo pAvara pAcho meLavavAno che. dharma karanAro kadAca nIti na karato to ya enuM aMtara raDatuM rahetuM. koI yuvAna strIo sAme AvatI to paNa te emanI sAme vikArI najare joto nahi. e samajato. " maraNaM binduAtenanIvita vivrukSAt" vIryanA eka bindunA pAtathI maraNa ane eka biMdunA rakSaNa mAtrathI jIvana prApta thAya che. pUrvanA RSio ane munio potAnA ziSyone AzramomAM A pATha zIkhavatA. tapovanomAM AvI ja vidyAnAM dAna thatAM. ane e brahmacArI yuvAnomAM eka apUrva tAkAta prApta thatI hatI. 20 zuM nyAya ane nIti mAtra dharmasthAnomAM ja sAcavavAnA che? prabhunA nAmano japa mAtra maMdiromAM ja karavAnI cIja che? enA dvArA prApta thatI samatvanI sAdhanA sarvatra AdaravAnI vastu che. jema khAvAnuM mAtra rasoDAmAM paraMtu pacAvavAnuM sarvatra. divAnakhAnAmAM ya pacAvavAnuM kAma cAlu. rarate cAlatA ane peDhIe esIne dharAka sAthe vAto karatA paNa pacAvavAnuM kAma cAlu. e ja rIte dharma mAtra dharmasthAnomAM AcarIne mUkI devAnI cIja nathI. arthamAM nIti Adi ane kAmamAM sadAcAra Adi dharmAM ghusADavA ja joIe. yuvAnoe sadAcAra, strIoe zIla, vepArIe nIti potAnA jIvanamAM sadA AcaravA ja joI ze. uttama nItimattA pUrvanA kALanA maMtrIzvaro paNa kevA hatA ? ekavAra maMtrIzvara vimaLa AbunA pahADa upara jinamaMdiranuM nirmANa karavA icchatA hatA. AbunA pahADa uparanI mokAnI jamIna levA mATe temaNe prayatno zarU karyAM. te dhArata to rAjasattAno upayoga karIne jamIna meLavI leta, paNa te ApakhudI temane mAnya na hatI. temaNe brAhmaNone ekaThA karIne temanI mAlikInI te jamIna mAMgI. dhaNI vicAraNAnA aMte brAhmaNoe eka darakhAsta mUkI ke jeTalI jamIna joItI hoya teTalI jamIna upara pAtharIne sonAmahoro ApavI. vimaLa maMtrIe tarata ja e darakhAsta vadhAvI lIdhI, sonAmahoronA kothaLAo bharAI ne AvyA. jamIna upara pAtharavAnuM zarU karavAmAM AvyuM. te ja vakhate maMtrI vimaLane eka vicAra Avyo ke " A to huM anIti karI rahyo chuM. suvarNamahora goLAkAra che eTale jamIna upara pAtharatAM thoDIka thoDIka paNa jagA sonAmahora vinAnI raheze ja. ATalI jagA AvI anItithI kema levAya ?" tarata ja temaNe te sonAmahora rAjanA bhaMDAramA pAchI mokalI ane khAsa navI corasa sonAmahora taiyAra karAvIne patharAvIne jarUrI jamInanI kharIdI thaI gaI.
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 21 eka mahoranA pacIsa rU. gaNuya to paNa 4,53,60,000 rU. mAtra jamIna kharIdavAmAM thayA. tamAruM pApa tamane karaDe che? kyAreka tame anyAya karo. anIti karo. to ya tamAruM "kolyusa tamane karaDe (bAITa) che kharuM ? "pAMcaso rU. khAtara huM anIti karI rahyo chuM. vyAjavaTAvanA dhaMdhAmAM hajAra be hajAra khAtara huM leNadAranuM gaLuM rahevAnA kAma karuM chuM ?" Ama tamAruM mana tamane pApa karyA pachI karaDe che kharuM ke nahi? anIti ke asadAcAra AcAryA pachI tamane AkhI rAta UMgha na AvI tevuM banyuM che kharuM ke nahi ? goLa lagaDIo goThavIne jeTaLI jagyA maLI temAM vimaLane anIti thatI lAgI to eNe corasa lagaDIo karAvI. ApaNane A rIte ApaNuM pApa je korI khAtuM hoya to ya ApaNe ekavAra jarUra sAcA mArge AvI zakAzuM. sahu sAdhu banI jAo A tAkAta AryadezanA mAnavomAM kyAMthI AvI ? kAraNa? kAraNa A dezanI dharatI para AtmA ane tenA paDa sthAnonuM ciMtana ghUmarI letuM hatuM. A ciMtananA pratApe sahu mAtra AlokanA ja sukhanA cAhaka na hatA. paNa paralokanA vicArane prAdhAnya ApanArA hatA. e mATe munijIvana svIkAravuM jarUrI banatuM to teyA svIkAravA taiyAra rahetA. huM Aje ja tamane badhAne sAdhu banAvI devAnI vAta karato nathI. huM IcchuM chuM jarUra; ke tame badhA ya sAdhu thaI jAo. Aje to sAdhune ja badhI rIte majhA che. sAdhu potAnI sAcI sAdhutA dvArA paralokamAM to sadgati nizcita kare ja che. paraMtu A lokamAM ya vartamAna rAjakAraNano vicAra karo to sAdhu ja sAco sukhI che. mAne gALo Apato dIkaro AjanI sthiti atyaMta bhayaMkara che. Aje mA-bApa potAnA saMtAnothI ya sukhI nathI, eka moTA zaheramAM huM gayo hato. tyAM eka pacAsa varSanI mAtA potAnA 23 varSanA yuvAna putrane laIne mArI pAse AvIne dhrusake dhrusake raDavA lAgI. meM kAraNa pUchyuM. teNe kahyuM, "sAheba? huM zuM karuM? A bhAro AvaDo moTo dIkaro sAheba ! mane gALo Ape che. meM ene pALI poSIne moTo karyo. ane sAheba! Aje kaI kamAI ApavAne badale e mane chellAmAM chellI kakSAnI gALo Ape che.
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ 22 pravacana paheluM sAheba! mArAthI have e saMbhaLAtI nathI. AnA karatAM to mane e jhera ApI de to vadhu sAruM! mahArAja sAheba ! Apa ene kAMIka sudhAro." A benanI A vAta sAMbhaLIne mArI AMkhamAM AMsu AvI gayA! A che; bhAratanI dazA ! hAya ! sago dIkaro sagI mAne chellI kakSAnI gALo Ape!!! pAponA mULamAM kusaMgati A paristhiti koNe sarja? mane pUchatA ho to A kusaMganuM bhayaMkara pariNAma che. zikSaNa paNa eTaluM doSita nathI jeTalo doSita A kusaMga che. kharAba mitro ane kharAba benapaNIonA kusaMge to hAhAkAra macAvI nAkhyo che. zikSaNa kyAreya kahetuM nathI ke, "tamArI mAtAne tame gALa Apo." zikSaNa kyAreya kahetuM nathI ke, "paisA khAtara tamArA pitAnI sAme korTe laDI lo." zikSaNa kyAreya kahetuM nathI ke, "tame dArU pIo." alabatta, zikSaNe e paNa nathI zIkhavyuM ke, "tame tamArA mA-bApane page lAgo." zikSaNe e paNa nathI zIkhavyuM ke "paisA khAtara tamArA pitAnI sAme kadI korTe na jAo." zikSaNe e paNa nathI zIkhavyuM ke, "pitR devo bhava. mAtR devo sava. atithi devo bhava. tamArA mAtAne, tamArA pitAne tamArA AMgaNe Avela atithine deva svarUpa mAno. ane temanI pUjA karo" zikSaNe e paNa nathI zIkhAvyuM ke, "raste cAlyA jatAM garIbone dAna ApIne tamArA hRdayanI karUNa jIvaMta rAkho." AvuM sAMskRtika jIvana jIvavAnuM zikSaNa nathI zikhavyuM e eno bezaka, moTAmAM moTo guno che. paraMtu zikSaNa karatAMya kusaMga badhu bhayaMkara che, kAraNa eNe A badhA pApo karavAnuM-mAnavIya jIvanane saMpUrNa banegeTiva' banAvavAnuM-pApI kArya karyuM che. mATe ja A yuvAno ane yuvatIone khAsa bhalAmaNa karuM chuM ke bhAIbaMdho ane benapaNIo karatAM so vAra vicAra karaje. mitronA A kusaMge caDelo, enA ravADe caDelo AtmA kadAca kyAreya nathI chUTI zakato. hakano haDakavA ane mA-bApanA vArA AjanA mitro 18 varSanA potAnA yuvAna mitrane paisA khAtara bApanI sAme korTe laDI levAnuM zIkhave che. zuM A dezamAM janmelA mAnavo hakakanI khAtara jhaghaDA kare ? A dezamAM Aje samAna hakakkonAM varSo ujavAya che. nArIonA hakko, yuvAnonA hakaka, kAmadAronA hakko!! hakkonA khAtara laDatA mAnavo! are! je dezamAM nAhakanI laDAI thatI. "mAre nahi joIe" "mAre nahi joIe' evI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 23 nA-hakkanI mIThI laDAI jAmatI, e dezanA mAnavo Aje potAnA hakkonI khAtara mArAmArI kare che!! potAnA hakakonI khAtara sagA bApanI sAme yuvAna korTe jAya che !! hakkano haDakavA sarvatra lAgu thaI gayo che. pUrvanA kALanA mAnavone Avo hakkano haDakavA lAgu paDyo nahoto. ane to ja zravaNa jevA-mAtApitAnA bhakto-A dezanI dharatI upara pedA thayA hatA. AkhA dezanA tIthanI jAtrA-mA bApane kAvaDamAM laI-karAvanAra zravaNa je dezamAM pAkyo, e ja A dezamAM Aje vRddha mA bApane sAcavavAnA vArA baMdhAya che! cha mahinA tAre tyAM ne cha mahinA mAre tyAM... AvA vArA be bhAIo kare che. ApaNAM mAbApoe ApaNane moTA karyA tyAre vArA nahotA bAMdhyA ke cha mahinA huM tane pALIza. ane cha mahinA nahi! AjanA keTalAka naphaphaTa chokarA ane prazna kare che "sAheba! mAbApe amArA upara zo upakAra karyo che!" AvA vicitra praznonA patharA amArI sAme mAre che. paNa e sAruM che ke amArI pAse enA javAbo che. A mAtra dekhAvanA ja bhayaMkara-bampara bola jevA prazna che. mA-bApano upakAra zuM? jaina sAdhu gAmogAma pharatA hoya che. ethI aneka anubhavI emane maLatA rahe che. rAjakoTamAM eka anAthAzrama che. ekavAra tyAMnA mukhya saMcAlaka bhAI mArI pAse AvyA. meM emane pUchyuM: "tamAre tyAM zI rIte tame bALako uchero cho ? zuM badhAya jIvI jAya che ?" emaNe javAba Apyo, "sAheba! je mahinA, be mahinAnuM bALaka amane maLe to cokakasa te jIvI jAya che. paraMtu sAta divasanuM ke tethI ochA divasanuM bALaka Ave to te jIvatuM ja nathI" enuM kAraNa temaNe jaNAvyuM ke, "sAta divasa sudhI sagI mAtAnuM vAtsalya bALakane maLatuM nathI. ame AyAo rAkhIe chIe. e dUdha pAya che. eno suMdara rIte uchera kare che. kALajI levAmAM kazI kamInA rAkhatA nathI. chatAM sagI mAtAnI huMpha vagara, enA vAtsalya vagara, enuM khoLuM, enI garamI, majyA vagara bALaka jIvatuM ja nathI." huM tamane pUchuM chuM ke tame jIvI gayA cho, 20,22, 40 ane 50 varSanA tame thaI gayA cho, temAM tamArI mAtAe tamane prathamanA 7 divasamAM je haMpha ane vAtsalya ApyA temAM upakAra kono? mAe tamane prathamanA sAta divasa rajhaLatA mUkI dIdhA hota to tamAruM zuM thAta? tame jIvatA rahyA hota kharA? AjanA kALamAM strIo garbhapAta karAvI nAMkhatI hovA chatAM tamArI mAtAe tamane jIvatA rAkhyA ane tamane nava mahinA peTamAM saMgrahI rAkhyA e kono upakAra ! bIjI upakAronI vAta javA do zuM A prAthamika upakAro tamArI najaramAM AvatA nathI !
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM yAda rAkho. gesanA sTava hajI badalI zakAze. pathArI hajI badalI zakAze. kapaDAM divasamAM traNavAra badalavA haze to badalI zakAze. A bhayaMkara kaliyugamAM patnI paNa badalI nAkhanArA loko jovA maLe che, paraMtu mAtA jIvanamAM kadApi badalI zakAtI nathI. tame be bALakonA bApA banyA. tame tamAruM jIvana zAMtithI jIvI zakanArA banyA A badhAnA mULamAM tamArI je mAtAe tamane janma Apyo, jIvADyA, ane pALI poSIne moTA karyA e mAno apAra upakAra che. naphaphaTa putra ja Avo prazna kare ke "mArA mA-bApano mArA upara zuM upakAra che?" dareka vastunA mULamAM jAo rAjakoTanA anAthAzramanI vAta huM tamane jaNAvI gayo. saurASTramAM pahelAM mAtra cAra ja anAthAzramo hatA. Aje e vadhIne cosaTha thayA che. zA mATe anAthAzramo vayA eno vicAra kadI koIe karyo kharo ? pApanA mULIA jyAM sudhI ukheDI nAMkhavAmAM nahi Ave tyAM sudhI te pApo dUra thanAra nathI. anAthazramomAM dAna ApanArA bhAIone huM kahevA mAMgu chuM ke, "tame anAthAzramomAM lAkho rUpIAnA dAna karo cho to enA karatAM brahmacaryanI mahattA samajAvatA pustakopustikAonA pracAramAM eTalo paiso kAM nathI kharcatA ? banone e samajAvo ke pharsTaklAsanA kampArTamenTa-DabAmAM bALakane rajhaLatuM mUkIne cAlI jAo cho, te zuM ati bhayaMkara bInA nathI?" A varatu samajAvatA sAhitya vagerene prasAra karavA Aje lAkha rU.nuM dAna ApavA koI taiyAra nathI. A rIte jyAM sudhI mULamAM javAmAM nahi Ave; beno brahmacaryano Adarza samajatI nahi thAya; tyAM sudhI AvA hajAro anAthAzramo UbhA karavA chatAM A prazno UkalI zakaze nahi. AvuM dareka bAbatamAM vicAravAnI jarUra che. Aje daMtayajJo calAvavAmAM Ave che, paraMtu dAMtamAM saDo phelAvanArA bhUMsA, bhajIyAM ane game tevA gaMdhAtA khorAko khAvAnuM bandha karavA koI yajJa calAvavAmAM Avato nathI. netrayajJa yojavAmAM AvI rahyA che, paraMtu AMkhone bagADanArA sinemA ane TI. vI. jovAnuM bandha karAvavA mATenA yajJo calAvavAno koIne vicAra suddhAM Avato nathI. jyAM sudhI pAponAM mULa khatama karavAmAM nahi Ave tyAM sudhI pAponA jhADa ugatA ja rahevAnA. sau prathama mULane DAmo. mULane DAmavAmAM Avaze to ja rogo ane pApo dUra thaze. A te manoraMjana ke manabhaMjana? mAre tamane e vAta karavI che ke Aje tame loko je rIte phaleTomAM rahetA thaI gayA che, baMgalAo baMdhAvIne tamArI jAtane sukhI mAtA thaI gayA che, eTalA
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ * rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza ' mAtrathI tamArI jAtane tame paryApta na mAnI lo. tamArA A A vaibhavo ane baMgalAo to khIjA mAnavonA aMtaramAM irSyAnI bhayaMkara Aga utpanna karI rahyA che. tamArA vaibhavo joine sAmAnya sthitinA manuSyo taiyAthI bhaDake baLI rahyA che. cAra rUpiyAnI TikITa laI te sinemA joI nAMkho cho; paraMtu eTalA mAtra kAma patI jatuM nathI. sinemAmAM joelA dRzyo tamArA dharamAM bhajavavAnI Ataza aMtaramAM jAge che. kevA bhayaMkara che A sinemA ! je tamArA dhara-dharamAM saMdharSoM jagAve che; koI vyaktinA aMgopAMga joI te temAM rAcavuM e zuM sajjana mANasane zobhe che? enA dvArA AjanA sajjano khuzI anubhave che!! ane pAchuM A badhuM ' manoraMjana'nA nAme ! ! manoraMjananA nAme dArU pIvAnI zA mATe chUTa ApavAmAM AvatI nathI ? manoraMjananA nAme raste cAlI jatI parAyI strIMnI maskarIo karavAnI zA mATe chUTa apAtI nathI ? jo manoraMjananA nAme AvI badhI chUTo ApI zakAya to huM kahuM chuM ka jemAM pArakA strI ane puruSanA aMgo ja jovAnA che evA pApI sinemAne 'manoraMjana'nA nAme zA mATe khatavavAmAM Ave che! A to 'manoraMjana' che ke ' manobhaMjana'? manoraMjananI paNa koI maryAdA hoya che. jevA tevA manoraMjana na hoya ! je te prakAranA manoraMjano paNa na hoya. ' pa Aryane mAthe ladAyelA niyamo " paradhana patthara mAnIe, parastrI mAta samAna" A vAto A AryadezamAM guMjatI hatI. A niyamo ApaNe mAnIe ke na mAnIe ApaNAM mAthe ladAyelA ja che. ene svIkArIne ja pratyeka Arye cAlavuM rahyuM. Aje ame tamane "sinemA choDo" ema kahevA AvyA chIe; paNa tamArA dhara-dharamAM Aje TI. vI. dhUsI gayA che. zI rIte have amAre tamane kahevuM ke tame sinemA choDo! sinemA to TI. vI. dvArA tame dharamAM kheDA ja jotA thaI gayA cho. have TokijhamAM na jAo tethI ya zuM? ante tame vhezo : 'munijI sAcA hatA' A badhI mArI vAto tamAre sAMbhaLavI ja paDaze. tame badhA vizALa manavALA (broadned minded) chone? badhAnI vAto tame sAMbhaLo chone? to mArI paNa A vAto tamane game ke na game sAMbhaLI ja lo. paNa saMskRtipUrNa ja jIvana jIvavAnI mArI A vAto huM kAMI tamArI upara lAdI besADavA mAMgato nathI. tame loko bhale mane ruDhicusta kaho eno mane jarAye vAMdho nathI. paNa sAMskRtika jIvana paddhatine AcAramAM mUkavAnI vAto huM tamArI samakSa rajU karavA
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM mAMguM chuM. saMbhava che ke A cAturmAsamAM vIsa pravacano sAMbhaLyA bAda tame kadAca eka kahetA thaI jazAke "mahArAjazrI sAcA hatA!' kevo mahAna Arya deza!! kevo A Arya deza hato. potAne sago pati, patnIne sAlo ke evI koI bhoga sukhanI suMdara sAmagrI lAvIne Apato, to maitreyI jevI patnIo patine pUchatI : "Aryaputra! Apa A je cIja lAvyA cho tenAthI zuM mAro mokSa thaze?" ane je pati kaheto ke "nA... A to mAtra zarIrane DhAMkavAnI cIja che. A to sADalo che. AnAthI kAMI mokSa na thAya." to patnI jhaTa karatI kahI detI ke, "jenAthI mArI mokSa na thAya tevI vastune huM zuM karuM." "yenA'haM nAmRtA syA, tena kiM kuryAm ?" AvI dIrdhadaSTi, AvI AtmA ane mokSa aMgenI vyApaka vicAraNAo A dezanI strIonA jIvanamAM paNa jovA maLatI hatI. A AryAvartamAM ekAda bhAmAzA, ekAda jagazA ke ekAda be sItAo pAkI na hatI. ahIM to sajajano, saMto, zUravIro ane deza tathA dharmanA avihaDa bhakto hajAronI saMkhyAmAM jovA maLatA hatA. ane mATe ja aMgrejo potAnA dezamAM jaIne kahetA hatA ke "hindustAnamAM to saMto ane bAvAo Thera Thera jevA maLe che." Arya dezanI mahAnatAnuM mULa: dharmatattva saMto ane sajajanonA jIvana ATalA UMcA kema hatA? enuM mULa dharmatatvamAM paDeluM hatuM. dharma mAtra dharmasthAnomAM ja nahi, lokonA jIvana vyavahAramAM paNa sarvatra vaNAyelo jovA maLato hato. lagna paNa bIjarakSA ane vAsanA niyantraNa mATe re! AryadezanI lagnavyasthAmAM paNa dharma hato. vAsanAthI pIDAto mAnava je lagna na kare ane patnIrUpI eka ja khIle bazvAI na jAya to anekanA saMgamAM phasAto jato te kevo anartha macAve? puruSa mATe patnI khIlIrUpa hatI ane patnI mATe puruSa paNa khIlA jevo hato. lagna paNa potAnI patnI sAthe bhogasukho bhogavavA mATe nahi, paraMtu parastrInA sAthenA asadAcAramAMthI bacavA mATe ja hatuM. evuM ja patnIne mATe paNa hatuM. puruSa je anya strIo sAthenA asadAcAramAM
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 27 phasAI jAya, khoTA ravADe caDI jAya to bIjA bagaDI jAya. ane bhAvI saMtAna kharAba pAke. AvuM banavA na pAme, ane bhAvi saMtAnomAM vArasAgata bIjanI zuddhi prApta thatI ja rahe, te mATe ja samAna kuLomAM ane samAna AcAra vALA kuTuMbomAM ja kanyAnI levaDadevaDa vagere vyavahAro hatA. Ama AdezanI lagna vyavasthAmAM ya paraMparAgata bIjazuddhinI rakSA ane asadAcAranuM niyatraMNa mukhya hetuo hatA. artha ane kAmamAM paNa anIti ane asadAcAra upara niyanvaNu mUkAtA. Ama artha nItiyukta ane kAma sadAcArayukta A AyaMdezamAM jovA maLato. vAcaspati mizra ane bhAmatI vAcaspati mizrano prasaMga tame jANo cho? vAcaspati nAmanA eka mahAna paMDita thaI gayA. jemaNe zAMkara bhASya upara "bhAmatI' nAmanI mahAna TIkA racI che. yauvana vayamAM A paMDitane tenA pitA kahe che "beTA have lagna karI le" putra kahe che; "pitAjI ! paraNavAnI mArI IcchA nathI. mane zAstranI racanA karavAnI khevanA che. mane te karavA do. lagnajIvana ane temAM bandhanarUpa banI jaze." parantu pitAnA ati Agrahane vaza thaI ane vAcaspatine paraNavuM paDe che. corImAM pherA pharI jatAMnI sAthe ja vAcaspati pAcho potAnA TIkAnA sarjana-kAryamAM gUMthAI jAya che. navoDhA patnI sAthe vAta karavAnI paNa ene phurasada nathI. enuM mukha paNa eNe dhArIne joyuM nathI. racanAnI ajaba dhUnamAM ene vAsanA pajavI zaktI nathI. ene sAhityaracanAnI dhuna hatI paNa enI patnIne to kAMI tevI dhUna na hatI. enA aMtaramAM to jarUra vAsanA hatI. chatAM AryadezanI patnI hameza patinI IcchA ne ja anukULa banIne cAlatI. bhAmatIe joI lIdhuM ke "patine to zAstra sarjanano ja zokha che. temane mArI koI jarUra nathI." divase lakhe che. ane rAte paNa vAcaspati TIkAnuM sajena ja karyA kare che. rAte lekhana karatAM patine dIvAnI jarUra paDe che e vAta patnIe samajI lIdhI ane roja rAte patinA khaMDamAM jaIne dIvAmAM tela pUrI Ave che. sivAya eka akSara paNa bolatI nathI. trIsa varSa sudhI A krama cAlu rahyo ane trIsa varSa ne aMte TITAnuM nirmANa kArya pUrNa thayuM. tyAre AvI mahAna TIkAne zuM nAma ApavuM?" te vicAratAM pati kAMIka svaratha cahere beThA hatA. bhAmatI dIvAmAM tela pUravA Ave che. ene joIne vAcaspati pUche che : "re! bAI! tuM koNa che?' A praznathI cakita thaI gamelI bhAmatI kahe che : "ApanI "dAsI'. pati pUche che : "koNe tane rAkhI che? pitAjIe ? teo tane zuM mahenatANuM Ape che?' Avo prazna sAMbhaLI vadhu vismita banelI bhAmatI kahe che: "svAminAtha! evI mahenatANuM letI
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ 28 pravacana paheluM 'dAsI' nahi. ApanI sAthe, mArA pitAe mane paraNAvelI ApanI ardhAganArupa dAsI ! ApanI dharmapatnI!" A uttara sAMbhaLI vAcaspati mizranI AMkhamAMthI AMsunI dhAra cAlI jAya che. te vicAre che ke "eka divasa ka eka rAta patnI sAthe beTho nathI. enI sAthe vAta karI nathI. jeNe dehasukhanI icchAthI ja lagna karyuM che evI A nArI patinA aMtaranI IcchAne anusarIne trIsa trIsa varSa sudhI mUkabhAve, nirAzasabhAve sevA karatI rahI che. eNe vAsanAnI kadI mAMgaNI karI nathI. dhanya koNa? huM ke Avo mahAna bhoga ApanArI mArI patnI !' A vicAre caDelA paMDite aMte e TIkA dvArA patnInuM nAma amara karI devA mATe TIkAnuM "bhAmatI" evuM nAma ApI dIdhuM. kevuM mahAna hatuM A AyAvarta! ane kevI mahAna hatI A dezanI nArIo! artha ane kAma upara keTaluM adbhuta niyaMtraNa hatuM; A AdezanA mAnavonuM! saMskRtinA nikaMdanano prAraMbha AvA mahAna A dezanI mahAna saMskRtinuM nikaMdana kADhavA mATe zI rIte prayatno thayA? kyAre thayA? ane koNe karyA? eno itihAsa tame jANe cho? AThamI sadImAM sauthI paheluM mogala rAjavIonuM A hindustAnamAM Agamana thayuM. ane mogala vaMzano sauthI pahelo rAjavI "abdulA kAsame hiMdanI dharatI para paga mUkyo. ane tyArabAda I. sa. 750 nI AsapAsathI 400 varSa sudhI mogaloe A deza para rAjaya sattA kabaje karavAno tanatoDa prayatna karyo. ane IsavIsana 1192 mAM zAhabuddIna gorIe pRthvIrAja cauhANanuM patana karyuM. A rIte bAramI sadImAM A deza para musalamAnonA rAjyanI sthApanA thaI. I. sa. 1206mAM sauthI pahelo rAjA thayo; kutubuddIna. 15ra7 mAM mogala bAdazAha bAbarane aMgrejoe uzkeryo. ane rANA saMga sAthenI laDAImAM sahakAra Apyo. rANe saMga eka AMkhe kANuM ane eka hAtha vinAno hovA chatAM atyaMta bahAra rAjA hato. enA zarIra upara eMsI to ghA paDyA hatA. bAbaranI sAthenA yuddhamAM zilAditya nAmanA potAnA maMtrIe rANAne dago Apyo. ane tethI ja rANe saMga hArI gayo. bAbarane aMgrejoe topa vagerenI khUba sahAya ApI hatI. enI sAbitI jovI hoya to Aje paNa pAThayapustakomAM tame joI zako cho. aMgrejoe ApelI topanuM citra pAThayapustakomAM batADavAmAM AvyuM che.
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" bAbara dvArA aMgrejono praveza bAbara dvArA aMgrejono A hiMdamAM pagapesAro thayo. ane tyArathI hiMdusthAnanI saMskRti upara bhayaMkara bhayanA vAdaLA UmaTI AvyA. bAramathI soLamI sadI sudhI aneka musalamAna rAjAoe hiMduonI ane jainonI mUrtio toDavAnA kAma karyA. aneka maMdiro dharAzAyI karyA. hajAro grantho saLagAvI nAMkhyA. e zAstra granthonA baLataNa dvArA potAnI rasoIo pakAvI. Ama chatAM eTaluM yaMkara nukasAna A musalamAna rAjAoe nathI karyuM, jeTaluM aMgrejoe A dezanI aMdara praveza karIne karyuM che. | bAbara dvArA aMgrejo 1000 varSanA potAnA bhAvI kAryakrama sAthe A dezamAM pravezyA. jenI ApaNe kalpanA paNa karI zakIe tema nathI. emaNe lokonA sAMskRtika jIvananI kaleAma bolAvavAno prayatna karyo. 1857 nAM baLavo hAthe karIne Ubho karavAmAM Avyo hato. ane temAM hiMdanA aneka kahevAtA zUravIra puruSo tAtyA Tope, nAnA phaDanavIsa ane jhAMsInI rANI lakSmIbAI jevAne khatama karavAmAM AvyA. hiMdanuM zaurya ane parAkrama naSTa karavAmAM AvyA. mekole zikSaNa dvArA satyAnAzI meMko dvArA hiMdamAM yunivarsITInuM pApI zikSaNa dAkhala karavAmAM AvyuM. jyArathI A zikSaNa A dezamAM zarU thayuM tyArathI bhAratanI satyAnAzI zarU thaI. saMskRtinAzanI adhUrI rahelI aMgrejonI kAravAhI dezI aMgrejo pUrNa kare, tevuM vyavasthita ane saphAI pUrvakanuM zikSaNa A yunivarsITIo dvArA ApavAnuM aMgrejoe goThavyuM che. ethI ja vartamAna zikSaNa dvArA sajjanonI sajajanatA, yuvAnono sadAcAra, yuvatIonuM zIla, vagere khatama karAI rahyA che. "Abha phATayuM che thIgaDuM kyAM devuM?" Avo prazna karazo nahi. kamase kama tamAruM ghara tame bacAvI lo. duniyA mA ravADe caDI che, te jazo mA. A zikSaNa tame tamArA bALakone ApavAnuM baMdha karI zako tema na ja ho, kAraNa tame evA saMjogomAM mukAI gayA ho, to paNa enI bhayaMkaratA ya je tame samajI lo to ghaNA vadhu thanAra nukasAnano thoDAmAM ja anta Avaze. zikSaNadinA jherane jhera rUpe jANyA pachI je tamAre tamArA bALakone te ApavuM ja paDe to ghare AvyA bAda tene okAvI naMkhAvAnuM kArya to tame karI ja zako cho. bIja bagADathI bhAre nukasAna atyAre tamane bacAvavA e khUba kaThina kAma banI gayuM che. Aje AMtarajJAtIya lagno vagere, uparAMta keTalAka gharomAM hiMdu ane muralImonA paNa lagna thavA
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ 30 pravacana paheluM mAMDyA che. A rIte vArasAgata vizuddha bIjano bhayaMkara bagADo thaI rahyo che. AnAthI samagra saMskRti jokhamamAM mukAI rahI che. zUravIra yuvAno prApta na thata rASTrane mAthe ya jokhama che. dharma zAsanonuM astitva paNa jANe bhayamAM che. je prajA vizuddha nahi hoya; baLavAna nahi, vIryavatI nahi hoya; to konA upara rASTra Ubhaze ? konA upara dharma Takaze ? konA upara saMskRti jIvatI raheze ? A sthitimAM kyAreka hatAzA AjanI bhayAnaka paristhiti joIne bhalabhalA hatAza thaI jAya tevI dazA UbhI thaI che. dareka saMskRti premI mAM hatAzA vyApI jAya tevI sthiti che. amArI vyAkhyAnasabhAmAM AgaLa besanArAo paNa kabUle che ke, "sAheba! amArA dIkarAo bhraSTa thaI javAnI taiyArImAM che. sAheba! ene bacAvo." dArU ane IMDA Aje aneka gharomAM ghUsI rahyA che. A sthitimAM have karavuM zuM? je tame loko tamArA jIvanane artha kAmanI lakhalUTa sAmagrIonI prAptimAM paryApta mAnI lezo; to saMto paNa zuM karaze? artha ane kAmathI ja A jIvana paryApta nathI thaI jatuM. dharma jevuM tattva paNa A jagatamAM che ja. A jIvana pachI paNa paraloka che ja. ane tyAM ApaNe javAnuM ja che. tamAro jigarajAna dosta ekAeka masANabhego thaI jAya! jenI sAthe tame Aje ja savAre cA pIdhI hatI. bapore to hasIne vAto karI hatI. ane sAMje ekAeka "hArTapheIla thaI jAya. A keTalI gaMbhIra bInA che! game tyAre game tene kensaranI gAMTha phATI nIkaLe? tamArI pativratA evI patnIne paNa gaLAmAM gAMTha phATI nIkaLe! zuM A badhI bAbato koI cImakI ApI jatI nathI ? poMDIcerInA araviMda ghoSa jevA Akhare kaMTALI gayA. emanA mRtyunA eka ja varSa pUrve koI moTo jevI emanI pAse Avyo. teNe emanA eka ja varSanA jIvananI AgAhI karI. e sAMbhaLIne araviMde enI AgAhIne avagaNI nAMkhatAM kahyuM, "baMdhu! mAre hajI ghaNuM kAma karavuM che, huM ATalo jaladI ahIMthI vidAya levAno nathI." khera...eka varSano ghaNuM samaya pasAra thaI gayo. eka dI araviMde nikaTanA sAthIne kahyuM, "meM dhAryA karatAM ya A jagata vadhu duSTa nIkaLyuM. huM nahoto dhArato ke jagatanA lokomAM ATalI badhI duSTatA vyApI gai haze. vartamAna jIvananI mArI mAnavIya zakitaothI A duSTatAne nAthavAnuM kAma ghaNuM ja muzkela che." * "hA. vizvanuM zuddhikaraNa to bhAre karavuM ja che. paNa khAmoza! mArI mAnavIya zakitathI to A kAma huM nahi karI zakuM. e mATe mAre "ati-mAnava" [deva?] thavuM ja paDaze."
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 31 to basa mArA A jIvananI bAjI saMkelAI jAya tema IcchuM chuM." ane...thoDA ja divasamAM araviMda mRtyu pAmI gayA! araviMda jevAne paNa kevI hatAza AvI gaI! kevI nirAzA vyApI gaI ! mAnavI ya baLa dvArA A jagatano uddhAra thAya evuM ghoSa paNa mAnatA na hatA. ane ame ya ekAMte evuM mAnatA nathI. A mATe to have koI viziSTa zaktio kAme lagADavI ja rahI. pUrve mUrtimaMjana Aje 'bhAvanAbhaMjana pUrvanA mogala samayamAM musalamAnoe mUtio bhAMgI; maMdiro toDyA; ane zAstro saLagAvyA. paraMtu aMgrejo dvArA to "mUtibhaMjana'no nahi "bhAvanAbhaMjana"no ja kAryakrama zarU karAyo. musalamAno mUtio bhAMgatA to A dezanA bhAvuka loko bIjI hajAro mUrtio banAvaDAvatA. maMdiro toDatA to hajAro navA maMdiro UbhA karAtA. zAstro saLagAvatA to aneka navA zAstro lakhAtA. ane bIjI hastaprato taiyAra karAtI. Aje to mUrtio UbhI rahI paNa enA pratyenI aMtaranI ahobhAvanA ja marI gaI. maMdiro UbhA rahyA paNa maMdiromAM jaIne bhagavAnanI bhakti karavAno aMtarano bhAva ja naSTa thaI gayo. zAstro UbhA rahyA paNa zAstro parano zraddhAbhAva ja khatama thaI gayo. mUtio ane maMdironA bhaMjana karatAM ya aMgrejo dvArA sIphatapUrvaka prasArita karAyelo A "bhAvanAbhajanano kAryakrama ati bhayaMkara che. mATe ja huM kahuM chuM ke A apekSA e musalamAno karatAM ya aMgrejo A deza mATe vadhu bhayaMkara pUravAra thayA che. 20 varSa "rAmAyaNa para pratibaMdha mukAya che ? AvI bhayaMkara paristhitimAMthI ApaNe bacavuM hoya, sAMskRtika jIvanapaddhatine ApaNuM jIvanamAM dAkhala karavI hoya to amAre rAmAyaNuM koI paNa mokSalakSI salphAstra) vAMcavI ja paDaze. ane tamAre rAmAyaNa sAMbhaLavI ja paDaze. ane rAmAyaNanA Adarzo tamArA jIvanamAM prasthApita karavA ja paDaze je koI vaTahukama dvArA mAtra vIsa varSa sudhI A rAmAyaNane dezavaTo devAmAM Ave, rAmAyaNanuM vAMcana ane zravaNa samagra bhAratamAM baMdha karAvI devAya to A deza sAMskRtika dRSTie vIsa hajAra varSa pAchaLa haDaselAI jAya. kAraNa vIsa varSa sadaMtara rAmAyaNanA Adarzo ApaNuM AMkha sAmethI dUra rahe ane tethI tamArA bALako vageremAM rAmAyaNanA e AdazoMno khyAla suddhAM na rahe. kaI rIte ApaNe jIvavAnuM che? kevA AyaMtvane ApaNe pAmyA chIe? kevI ApaNI saMskRti che? vagere badhuM ja vIsarAI jatAM
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana paheluM bhAvI peDhI vikRtinA saMkajAmAM sapaDAI ne khalAsa thaI jAya. A phaka, A gabharATa ane A vyathA haiyAmAM ubharAI rahI che, mATe ja A vAto tamArI sAme raju karuM chuM. 32 kabbaDInI ramata jevI dazA Aje samagra deza karavaTa khalI rahyo che. strIo potAnA rUpa-sauMdaryanuM pradarzana karavA jANe hoDa bakI rahI che. yuvAnonA jIvanamAMthI durAcAranI gaMdha AvI rahI che. kyAMya zIla ane pavitratAnI suvAsa jANe jovAmAM ja AvatI nathI. cAre bAju sinemA; sinemAnA posTaro, eNkTaro, eNkTreso ane TI. vI. nuM sAmrAjya dekhAya che. A sthitimAMthI tamane bacAvavA jatAM--tamane kheMcavA jatAM--ame kyAMka tamArAmAM kheMcAI jaI e evI nAjuka dazA AvI lAgI che. A kabbaDInI ramata jevuM che. hutututututu...karatAM jANe ame tamane saMsAramAMthI UMcakI levA AvIe tyAM hutututututu...karatAM tame ja amAro TAMTIo kheMcI lo evI gaMbhIra dazA che. saMtone nIlakA banavuM paDe che tamArI samakSa aneka evI bAbato mUkavI paDe che ke jene mATe munione AjanA chApA ya vAMcavA paDe. jemAM dhaNI vAra to nakaruM jhera bhareluM hoya che. AvA jhera pIne nIlakaNTha jevA banavuM paDe che. kahevAya che ke samudranuM maMthana thayuM tyAre amRta to devo laI gayA ane jhera levA koI taiyAra na thayuM. tyAre zaMkare e jhera pI lIdhuM ane gaLAmAM ja aTakAvIne te nIlakaNa banyA. kAraNa peTamAM UtArI jAya to ya jokhama hatuM. ane bahAra rAkhatAM jagatane mAthe jokhama hatuM. A rIte Aje sAcA upadezaka satone jaganA jhera pIne nIlakaNDa banavuM paDe che. AvI paristhiti joI ne Aje to aneka sAcA upadezako paNa hatAza thaI javA lAgyA che. Ama chatAM hajI AryAvartanuM puNya eTaluM jAgRta che ke gAmegAma aneka munibhagavaMto vicare che. ane svakalyANanI mukhyatA sAthe parakalyANa hAMsala karI rahyA che. rAmAyaNa; aneka draSTie uttama mATe ja, bhAratIya prajAne jagADavA A mahAna 'rAmAyaNa' nAmano grantha tamArI samakSa lAvyo chuM. jaina-ajaina sahune mAphaka Ave, sahune je grAhya bane, sahune jemAMthI mArgAnusAritAnA ane saMskRtinA Adarzo khyAlamAM Ave e mATe A rAmAyaNa grantha aneka apekSAe uttama koTino graMtha che.
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 33 zivAjIka rAmAyaNanuM sarjana AjanA karatAMya je kALa apekSAe ati bhayaMkara hato evA oraMgajhebanA kALamAM paNa A rAmAyaNe zivAjI jevA zuravIra narane pakavyo che. e kALamAM oraMgajheba mUrtio ane maMdironA bhAMgIne bhUko karI nAkhato. aneka hinduone haDapacI pakaDIne musalamAna banAvato. A bhayaMkara paristhiti jeIne aneka hinduonA AtmA kakaLI UThayA hatA. emAM jIjIbAI nAmanI eka gauravavaMtI nArInuM. aMtara to A sItamathI atyaMta trAsI UThayuM hatuM. koI paNa bhoge A julamI rAjAne jabbe karavo ja rahyo; ema enuM aMtara pukArIne kahetuM hatuM. e potAnA guru svAmI koMDadeva pAse gaI. eNe oraMgajhebe macAvelA sItamanI vAta guru pAse rajU karI. gurue ene kahyuM : "tArI badhI vAta sAcI che. duniyAnI vAta mUkI de. AmAM tuM ane huM zuM karI zakIe tema chIe, e bola." - jIjIbAI kahe che: "svAmIjI ! Ama je kaho te karavA huM taiyAra chuM. huM sarvasvano bhoga ApIza. paNa huM nArI, bIjuM to zuM karI zakIza?" tyAre koMDadeva ene kahe che: "tu ghaNuM karI zake ema che. atyAre tuM sagarbhA hoya tema jaNAya che. huM, tuM ane tAruM thanAruM bhAvi bALaka ApaNe traNe jaNe A AtatAyInA AkramaNe dUra karavA basa chIe. huM kahuM eTaluM AjathI tuM zarU karI de. AjathI ja tuM mukhyatve rAmAyaNanA araNyakAMDanuM ja pArAyaNa zarU kara. tArA peTamAM rahelA bALaka para tenI jarUra asara thaze...e araNyakAMDa sAMbhaLatA sAMbhaLatA eka divasa tenAmAM zurAtana pragaTa thaze. ane tyAre tAruM e bALake oraMgajhebane kabaje levAmAM saphaLa thaze." svAmIjInI vANIne mAthe caDAvIne jIjIbAIe A kAryano AraMbha karI dIdho. ane pratidina te araNyakAMDano pATha karavA lAgI. enA saMskAra avyaktarIte garbhamAM rahelA A bALakamAM paDavA ja lAgyA. eka divasa bALakano janma thayo. e dhIre dhIre moTo thavA lAgyo. roja arayakAMDa bALakane sAthe besIne saMbhaLAvavAno jIjIbAIno kAryakrama cAlu ja rahyo. emAM eka divasa-jyAre bALaka ATha varSano samajaNo thaI gayo hato tyAre-rojanA krama pramANe A araNyakAMDa jIjIbAI saMbhaLAvatI hatI. e kahetI hatI, beTA! jaMgalanI aMdara RSimunio yajJa karI rahyA hatA. eka bAjumAM havananI sAmagrIo paDI hatI. ane bIjI bAjumAM hADakAMono moTo Dhagalo paDyo hato. vanamAM gayelA rAmacandrajI pharatAM pharatAM tyAM AvI pahoMce che."
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ 34 pravacana paheluM hAbApachI zuM thAya che?" pelo bALaka jijJAsA buddhithI mAtAne pUche che. mAtA kahe che, "beTA ! pachI rAmacandrajI RSione kahe che, "he RSimunio! Apa yajJa karI rahyA cho, to bAjumAM A hADakAMno Dhagalo kema paDyo che ? yajJanI AsapAsa to pavitra vAtAvaraNa joIe. ahIM ATalI apavitratA kema?..." RSio kahe che, "hA...tamArI vAta sAcI che; paraMtu zuM karIe ame lAcAra chIe. asuro AvIne yajJa karI rahelA amArA aneka RSione khatama karI nAMkhe che. ekane mArI nAMkhe che. ane enI jagyAe AvIne bIjA RSi bese che. e bIjA RSinI paNa hatyA thAya che ane trIjA RSi AvIne bese che. e RSionA mAMsa-rudhiranuM asuro bhakSaNa karI jAya che. ane hADakA AkAzamAMthI nIce nAMkhe che. e hADakAono A Dhagalo che. Ama asuroe amArA aneka pUrvajone A rIte khatama karyA che chatAM ame A yajJanuM kArya, hiMmata hAryA vagara, AgaLa dhapAvye ja jaIe chIe." rAmacaMdrajI A vAta sAMbhaLIne kaMpI UThe che. e kahe che: "RSivaro! tame gRbharAo nahi. e AtatAyIone huM mArI haTAvIne ja jaMpIza. pachI A5 nividane yajJa karI zakazo." bA! pachI zuM thayuM? zuM rAmacandrajIe e asurono vadha karyo?" pelo bALaka ati utkaMThAthI mAne pUchato jAya che. jIjIbAI kahe che, "hA! beTA ! pachI? pachI rAme dhanuSya TaMkAra karyo ane te saghaLA asurono nAza karyo ane RSionuM bhayaMkara vidana dUra karyuM..." A vAta sAMbhaLIne pelA bALakamAM zUrAtana pedA thaI jAya che. "mA! mA ! mAre rAma banavuM che. tuM mane kahe atyAre koI asuro che, jene mArIne huM rAma banI zakuM?" A vAta sAMbhaLIne ja jIjIbAInI AMkhamAM harSanAM AMsu chalakAI UThe che. ene aMte potAnI sAdhanAnI siddhi prApta thatI dekhAya che. e bALakane kahe che, hA! beTA! Aje paNa eka evo asura che. enuM nAma che; oraMgajheba. eNe ApaNuM hinduonuM nikaMdana kADhavAnuM kAma zarU karyuM che. ane je ApaNe ene kabaje karazuM nahi to ApaNI saMskRti khalAsa thaI jaze." eka dI kharekhara e ja bALake moTA thaIne oraMgajhebane jabbe karyo. enuM nAma hatuM; zivAjI! evI kahevata pracalita thaI che ke, je zivAjI pAkyA na hota to kadAca Aje tamAruM nAma mahaMmada hota ane tamArA mitranuM nAma rahemAna hota. arthAta A bhAratIya saMskRtinuM rakSaNa karavA zivAjIe adbhuta parAkrama karyuM hatuM. ajaino
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" pAsethI meM sAMbhaLelo A prasaMga che. mATe ene e ja rIte vicAraje. ane temAMthI je sAra kheMcavAno che te ja kheMcaje. -to mAro prayatna saphaLa thaze A rAmAyaNa sAMbhaLatA tamArA aMtaramAM kema asara nahi thAya? jarUra thaze. A pravacano sAMbhaLIne jo tame atyaMta jarUrI pAyAnA guNo paNa tamArA jIvanamAM pAmazo. mAtApitAne gALo ApanArA yuvAno temane page lAgatA thaI jaze, ghora anIti AcaranArAo anItine choDatA thaI jaze, dArUne (biyara) phezana mAnIne pInArAo teno yoga karanArA banI jaze durAcAramAM kharAI cUkelA AtmAo sadAcAranA paMthe Daga mAMDatA thaI jaze, to mane lAge che ke mAro A prayAsa aMzataH paNa saphaLa thayo gaNAze. tame tamArA jIvanamAM AvA ucca sadguNa prApta karo e ja AjanA rAmAyaNanI bhUmikAnA pravacanane ane emanI eka zubhAbhilASA. noMdha: A pravacananA avataraNamAM jinAjJA viruddha athavA pU. pravacanakAra gurudevazrInA Azaya viruddha kAMI paNa lakhAyuM hoya to te badalI micchAmi dukkaDam' yAcuM chuM. - avataraNakAra
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya : 50 paisA pratyeka ravivAranuM pravacana AgAmI ravivAre ApanA karakamalamAM mukAI jAze; paraMtu tenI prata Apa kyAMthI meLavazo ? muMbaImAM - . pravacana sthaLa : plejhanTa pelesa [mA ravivAra pUratuM nArAyanuM dAbholakara roDa vAlakezvara 2. zrI pALanagara upAzraya [roja mATe] 12. jamanAdAsa mahetA mArga va. lakezvara, muMbaI - 6 amadAvAdamAM- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa ra7 jI. pra. sarakRti bhAna" jagavalamAM pArzvanAthanI khaDakI nizApa. rIlIpha roDa navasArImAM- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa Co. nItina gamanalAla jhaverI somAbhAI TelaranI upara moTA bajAra suratamAM- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa kesara bahAra bilDiMga, pAMcame mALe gopIpurA, posTa ophisanI pAse prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika insTITyuTa sAme, amadAvAda- 1 [phona naM. 30081] muka : pra. pu. bhAgavata, moja prinTiMga bUra, giragAma, muMbaI - 4
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ brAnnanna rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakAra, pUjya siddhAtamahodadhi,karmazAstraLipuNamati, vAtsalyavAridhi, trizatamunigacchAdhipati,svargIya sUripuradara AcArya bhagava7 zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyarA pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhAnuzandravijayajI pravacana prakAzana ma ] pravacana-bIjuM [ kA. 3-7-77 -7-77 prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrI candrazekharavijayajI mahArAja sAhebe dariyA kinAre AvelA phejhanTa paeNlesanA khuba vizALa "paTAMgaNamAM lagabhaga ATha hajAranI mAnava medanI samakSa, potAnuM bIjuM pravacana karatAM, rAmAyaNanI ja pasaMdagI karavAnuM rahasya, aneka dRSTie vAcana-yogya rAmAyaNanI uttamatA, ane rAmAyaNanuM hArda jaNAvIne prasaMgopAta, AjanA zrImaMtonI zrI maMtAI upara mArmika prahAro karIne, saMskRti rakSA aMgenuM ApaNuM parama kartavya, vyakti rASTra prajA saMskRti vagerethI sarvottama dharma, saMskRtine khatama karanAro "lozAhI"no mabaoNba ane enA dvArA thatI dezanI AbAdI ane prajAnI barabAdI aMgenuM vAstavika citraNa hRdayavedhI zabdomAM raju karyuM hatuM. saMskRti rUpI pANu dvArA ja prajArUpI mAchalInuM rakSaNa, Aje cAlatI avaLI gaMgAo, mAnavInI mahAnatAnI kUrmazilA samI sAMskRtika jIvanapaddhati, bIjAnA duHkhe duHkhI ane bIjAnA sukhe sukhI thato Arya mAnava, AryamAnavanA be mahAna guNo, dharmavIra jagaDuzAhanuM parama audArya, vyaktigata sukha khAtara thaI rahela saMskRtino nAza ane tethI samaSTinuM bhAre akalyANa, enA upara devI bherInuM daSTAna, zarIranI sajAvaTa karavAnI mUrkhatA, keTalAka zrImaMtonA pApe ja sAyavAdano bhaya, samathaLa jamIna rUpa ja sAcavAda, pApI paisAnuM cotarapha phelAyeluM sAmrAjya, enA upara carcilano prasaMga, vagere viSayonI addabhuta chaNAvaTa karIne, rAvaNanI mahAnatAne varNavato uparaMbhAno prasaMga, rAvaNanI bhIma pratijJA, benonA daDha manobaLa upara ja saMbhAvita zIlarakSA, bhalabhalA dhuraMdharone hacamacAvI mUkato nirdaya kAmacaDALa, rAvaNanA pUrvajono itihAsa ane tenuM dazAnana nAmAbhidhAna, bALakonA saMskAranI AdhAra zilA samI mAtA ane edhArI rIte prajAnuM tUTatuM jatuM "maoNrala', vagerene AvarI laI, ane ane ApaNuM saMskRtinA jhaLakatA gauravonuM puna: pratiSThA5na karavA saune kaTibaddha banI javAno saphaLa sarjeza suNAvatI, zabda zabda koI anerA vedhaka tejakiraNa prasAratI, bhAgirathInA paramapunita praghoSanA ninAdanI yAda devaDAvatI, dayasparzilI vANunuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. zrIpALa nagara, muMbaI tA. 5--1977 - avataraNakAre
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravivAra aSADa vada 3 pravacanAMka : 2 anaMta upakArI kalikAlasarvajJa bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe "jaina rAmAyaNa" nAmaka grantha (triSaSTizalAkA purucaritra parva sAtamA rUpe)nI racanA karI che. temAM zrI rAvaNa ane rAmacandrajInuM caritra varNavavAmAM AvyuM che. mukhyatve e rAmAyaNane najaramAM rAkhIne ane gAmaDAomAM vihAra karatAM khUba lokamukhe caDelI khIjI aneka rAmAyaNanI preraka vAto paNa sAMkaLI laIne A pravacanamALAmAM ApaNe aneka vAto vicArazuM. rAmAyaNa sarvatra vyApaka : rAmAyaNa jevo A jagatamAM eka ja grantha nathI. aneka uttama zAstragrantho A jagatamAM vidyamAna hovA chatAM meM "rAmAyaNa" ja kema pasaMda karyu ? jaina tattvajJAnane suMdara rIte prarUpatA je aneka grantho vidyama na che, tenA upara to huM rojanA pravacanomAM jaina darzananI aneka vAto raju karuM ja chuM, paraMtu dara ravivAra mATe 'rAmAyaNa' eTalA mATe pasaMda kyu che ke, rAmacandrajInA jIvananI kathArUpa A rAmAyaNa prajAnA sadhaLA vibhAgomAM vyApaka banelI che. Aje samagra Arya prajA jamAnAvAdanA dhasamasatA dhoDApUramAM taNAI rahI che. vepArIo potAnI nItimattA khoI rahyA che. eno zIla, yuvAno sadAcAra ane sattAdhArI rAjyartAo potAnA jIvanamAMthI nyAyane lagabhaga khatama karI cUkyA che. keTalAka saMto paNa jamAnAvAdI banatA cAlyA che. samagra prajAnA pAyAnA dayA, nIti, karuNA, maitrI, sadAcAra jevA tattvo naSTa thaI rahyA che. A paristhitimAMthI samagra Arya prajAne ugArI lenAro uttama grantha rAmAyaNa jaNAya che. ApaNI rAmAyaNa : Dabala rolamAM AthI A rAmAyaNanI sAthe sAthe tamArA dhara dharamAM rojabaroja cAlatI rAmAyaNanI vAta paNa mAre karavAnI che, eTale ApaNI rAmAyaNa Dabala rolamAM" "( cAlavAnI che. rAvaNano janma jaina rAmAyaNanA anusAre rAmacandrajInI pUrve thayo hovAthI AmAM rAvaNanuM caritra paheluM Ave che. e rAvaNanA paNa pUrvajonuM caritra A rAmAyaNamAM Ave che. AmAMnAM keTalAka prasaMgo ApaNe laIzuM. ane rAmacandrajInA mokSa sudhInI vAto A rAmAyaNamAM karazuM. rAmAyaNa : aneka dRSTie vAMcI zakAya. rAmAyaNa aneka dRSTie vAMcI zakAya evo adbhuta grantha che. sAdhu thavAnI
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ 40 pravacana bIjuM dRSTie ja A rAmAyaNuM vAMcavuM hoya to e rIte paNa vAMcI zakAya che, kAraNa ke rAmAyaNa to munijIvananA AdarzonI khANa che. rAmAyaNamAM AvatA aneka pAtroe kaThora muni jIvananA paMthe prayANa karyuM che; sajjanatAnI suvAsa paNa AmAM che, eTale e daSTie paNa A rAmAyaNa vAMcI zakAya che. AdarzarUpa je sAdhupaNuM che te jeo e pAmI zakatA nathI ane UMcI sajajanatA paNa jIvanamAM AcarI zakatA nathI, evA mANasone mATe, Aje saMskRtinA pAyAnA (mArgAnusArapaNAnA) je tatvo hacamacI uThayA che, tene jIvanamAM punaH sthira karavA hoya to te dRSTie paNa A rAmAyaNa upayogI grI banI jAya che. ekavAra je A rAmAyaNa vAMcavAno mArI A dRSTikoNa [Angle] tame samajI lezo pachI koI vivAda Ubho nahi thAya. rAmAyaNane sAra zuM? A rAmAyaNu vAMcatAM pUrve eno mukhya sAra-hAI-zuM? e huM tamane kahI devA mAguM chuM. samagra rAmAyaNanI mALAnA maNakAomAM dorA rUpe eka vastu temAM khAsa paDelI hoya to apekSAe te che, "tamArA svArthanuM vilopana karo." tame tamArA savArtha khAtara bIjAne kacaDI na nAkho. tame jagatanA sukhanI ciMtA karatA thaI jAo. ApaNane Arya deza maLyo, AryakuLa maLyuM, Arya jAti ane Arya evA mAtApitA malyA, paraMtu je jIvanathI ApaNe anArya rahyA to...? vAstavamAM ApaNe jIvanathI Arya chIe ke kema ? e eka moTo prazna che. jAtanA sukha khAtara je bIjAne kacaDI nAMkhe che, potAnI jAtanA ja sukhanuM mahatva jenA aMtaramAM vyApeluM che, tene Arya ze kahevo? cAra lITara dUdha gharamAM AvI gayuM; tamArA chokarAo "apaTuDeTa" kapaDAM paheratA thaI gayA, gharamAM patnI mATe sonAnAM ghareNuM AvI gayAM, eTale paDozInA chokarA bhUkhe marI jatAM hoya to ya jene kAMI thatuM na hoya, "jahannamamAM jAya paDozI ! mAre zuM ?" Avo vicAra jenA aMtaramAM AvI jato hoya to ene Arya kema kahevo? A bhayaMkara svArthodhatA Aje chAsaTha karoDanI prajAmAM ghaNuM vyApaka pramANamAM phelAI cUkI che, ema kahuM to kadAca khoTuM nahi hoya. zrImaMtonuM puNya kevuM? rAmAyaNa jaNAve che ke, "tame bIjAnA hita khAtara marI javuM paDe to marI paNa jAo, paNa tamArA sukha khAtara tame bIjAnA nAnakaDA paNu hitane kacaDavAno prayatna haragija karazo nahi." Aje tamArI pAse puNya che, moTara che,....zrImaMtAInuM jera che, moTaramAM besIne tame vyAkhyAnamAM AvI zako cho, ane moTaramAM pAchA
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 41 ghera jaI zako cho, paraMtu eno artha e nathI ke tame bIjAnA sukhane chInavI levAnA adhikArI cho, ane jo evI vRtti ja aMtaramAM hoya to AjanA zrImaMtone maLelA puNyane kevA kahevA? e lokone A puNya pApa karAvanAruM che ke puNya karAvanAruM? te vicAravuM paDaze. AjanA lokonuM naitika adhaHpatana jotAM A puNya sAmAnyataH pApa karAvanAruM (pApAnubaMdhI puNya) che ema kahI zakAya. saMskRtine pULa na ja caMpAya AvI pUNyAIvALA mANaso mATe bhAge saMskRtino nAza karI rahyA hoya che. saMskRti to prajAnI jIvAdorI che, tenI kakSA na karavAmAM Ave to te cAlI zake ja nahi. je saMskRtinI rakSA karavAmAM nahi Ave to prajA naitika rIte UMcI kadApi AvI zakaze nahi. potAnI aihika lAlasAo khAtara, A jagatanA pApI vaibhavonI khAtara, je koI saMskRtine pULo cAMpavA taiyAra thAya to te bAbata haragija calAvI zakAya tevI nathI. paisAdAra puNyazALI bhale hoya emAM koInI nA nathI. A jagatanI dRSTie teo bhale puNyavAna gaNAya. vyakti vagere karatA to sauthI mahAna dharma je bhAratanA mahAna vaijJAnika gaNAtA bhAbhA laukika jagatanA viziSTa puNyazALI mANasa gaNAya, je eka karoDapati mANasa ke bhAratanA vaDApradhAna kadAca laukika daSTie dezanI puNyazALI vyakti bhale gaNAya, ane enI salAmatI mATe, enA rakSaNa mATe, hajAro polIsonI vyavasthA rAkhavAmAM bhale AvatI hoya, paraMtu te te mahAna vyaktio karatAM rASTra vadhu mahAna gaNAya che, paNa sabUra. e rASTra karatAM prajA to ghaNuM mahAna che ane e prajA karatAM ya saMskRti to khUba ja mahAna che, ane e saMskRti karatAM mokSa pamADatI dharmakriyAo vadhu mahAna che ane tenA karatAM paNa dharma to ati mahAna che. lokazAhIno eTama boba A deza [sAMsArika kSetranI] vyaktionI pUjAmAM kyAreya mAnato na hato, kAraNa vyakti karatAM rASTranI rakSAnI kiMmata tene mana vadhu mahAna hatI. rASTranI koI vyakti game eTalI puNyavAna hoya, chatAM te rASTra AgaLa tuccha gaNAtI ane rASTra karatAM e prajA vadhu mahAna hatI. rASTranI rakSAnA AMcaLA heThaLa prajAnI barabAdI notarI zakAya nahi; paraMtu kamanazIbI che ke, aMgreje A dezanI aMdara lokazAhIno evo bhayaMkara eTama boMba mUkatA gayA che ke tenAthI rASTra evI rIte AbAda thatuM jAya che ke jenAthI prajA barabAda thaI jAya.
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ 42 pravacana bIjuM deza AbAda - prajA barabAda aMgreje A dezamAM varSo sudhI rahIne A dezanI dharatIne AbAda karatAM gayA che. Aje paNa "AsphATa roDa" taiyAra thaI rahyA che...khetaro hariyALA, lIlAchama thaI rahyA che...28-28 mALanA makAno baMdhAI rahyA che... oNberAya jevI jaMgI hoTalo UbhI karAI rahI che. eka bAju deza [ dharatI] AbAda thaI rahyo che, to bIjI bAju prajA barabAda thaI rahI che. 38 karoDa hADapiMjaro bhUkhanA mAryA jANe smazAna tarapha doDI rahyAM che...jotAM AvaDe to tame joI zako cho. prajA = tenI pavitratA] saMpUrNa khatama thaI rahI che. dharatI "alhA maoNDarna" amerikAmAM rUpAntara pAmI rahI che ane prajA barabAda thaI rahI che. A bhAratane A prakAranuM lokazAhIthI ghaDAyeluM baMdhAraNa mAphaka Ave tevuM ja nathI. A badhAnI pAchaLa aMgrejonI phUTanItio kAma karI gaI che. deza AbAda thatAM ane prajA satvahIna tathA sAmarthya. hIna banI jatAM, e vakhatanI prajAne eka lApho mArIne A dezane kadAca kabaje karavo haze to teo karI zakaze evuM "plAniMga karIne aMgreje ahIMthI gayA che. saMskRtirUpI pANI dvArA ja prajArUpI mAchalInuM jIvana prajAne khatama karavA mATe sinemAo, TI.vI., saMtati niyamana, garbhapAto, AMtarajAtIya ane AMtararASTrIya lagno vagere goThavAI gayAM che. prajA ekadhArI rIte enI aMdara phasAtI ja cAlI che. je prajA AvatI haze, to rASTra surakSita rahI zakaze. rASTrane jIvADavA prajAne khatama karI zakAya ja nahi, kAraNa ke...prajA karatAM saMskRti mahAna che. dharmapradhAna cAra puruSArthanI saMskRtine jIvADavA prajAe bhoga Apavo paDe to te paNa Apavo ja rahyo-jema mAchalIne jIvADavA mATe taLAvanuM pANuM rAkhavuM jarUrI bane che. pANI sUkAI jAya te mAchallI jIvI zake nahi, ema prajArUpI bhAkSIe jIvatAM rahevuM hoya, to saMskRti rUpI pANI TakAvavuM ja paDaze. saMskRti vagaranI prajA, pANI vagaranI mAklInI jema, pavitratAnuM lAMbu jIvana jIvI zakaze nahi. vyakti, rASTra, vagerene krama je puNyavaMtI vyakti A jagatamAM mahAna banI javA mATe rASTrano bhoga laI leze; je rASTra (dharatI) adyatana banavA mATe prajAne barabAda karI nAkhaze; je prajA potAnAM vyaktigata sukho bhogavavAnI kAramI lAlacane vaza thaIne skRtino nAza karI nAMkhaze;
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" jo saMskRtine vadhu paDatuM mahatva ApIne mokSalakSI dharmakriyAone upekSita karI devAmAM Avaze. je dharmakriyAone ja ekAMte prAdhAnya ApIne dharmatattva sAva gauNa banAvI devAmAM Avaze to TUMka samayamAM ja A badhuM ya aMdha dhRdhImAM aTavAI paDaze. vyaktinuM baLa rASTramAM che. rASTranuM baLa prajAthI che, prajAnuM baLa saMskRtithI che, saMskRtinuM baLa mokSalakSI dhArmika kriyAothI che ane dharmakriyAonuM baLa dharmathI che. -jeNe viziSTa vyaktione jIvADavI hoya teNe rASTrane jIvADavuM paDe. -jeNe rASTrane jIvADavuM hoya te su-prajAne jIvADe : -jeNe su-prajAne jIvADavI hoya te saMskRtine jIvADe; -jeNe saMskRtine jIvADavI hoya te mokSalakSI dharmakriyAone jIvADe; -jeNe dharmakriyAone jIvADavI hoya te dharmatatva ne jayavaMtu rAkhe. dharmanI jayajayAvalimAM che sahuno jayajayakAra! Aje avaLI gaMgA paNa aphasosa! juo to kharA, A jagata sAme...kAMIka juduM ja sAva avaLuM ja-jovA nathI maLatuM ? Aje vyaktio potAnAM hitone jALavavAnA maraNiyA prayatno karI rahI che; ane te khAtara rASTrano bhoga ApI rahI che; kokanA mATe dharatIne AbAda karAI rahI che; kokane havAle karAI rahI che. ane rASTrane AbAda banAvavAnI dhUnamAM prajAnAM satva, sukha ane zAMti barabAda karAI rahyAM che. su-prajAnuM jANe kyAMya darzana ja thatuM nathI. prajA paNa potAnAM vyaktigata bhogasukhonI kAramI bhUkhane saMtoSavA mATe zIla, sadAcAra, nyAya, nIti, virati AdinI saMskRtine cinagArI cAMpI cukI che. saMskRtinA rakhopAo paNa potAnI saMskRtirakSAne eTaluM vadhu mahatva ApI cUkyA che ke temAM dharmakriyAono bhoga levAyo che. ane....ahA! dharmakriyAnA pakSakAro eTalI hade dharmakriyAnA vardhanamAM dhasI gayA dekhAya che ke temAM dharmano bhoga apAI gayo hoya tevuM jANe jaNAya che! A khUba ja bhayaMkara bInA che. A avaLI gaMgAnAM ghoDApUra sarvanAza vinA kazuM ja ochuM ja nahi mAMge, tema mane lAge che.
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM tame mahAna zI rIte? A badhI vAto je barAbara tamArI samajamAM AvI jAya, to tame dasa karoDa rUpiyAnA mAlikane joIne aMjAI nahi jAo. pharsTa klAsa phalaeNTo ane baMgalAo meLavIne phulAI nahi jAo, e badhAnA kAraNe kAMI jIvananI mahAnatA nathI. je saMskRtino tattvo tamArAmAM pravezI jAya to ja tame mahAna banI zako cho, ane jo tamArI mana phAvatI pravRttio saMskRtino nAza karanArI banI jatI hoya to tamAre tene tilAMjali ApavI ja joIe. bIjAnA sukhe sukhI, ane duHkhe duHkhI cho? bIjAnA sukhane chInavI laIne ApaNe sukha meLavI levuM emAM kyI saMskRti che ? A Arya dezano mAnava bIjAnA sukhamAM potAnuM sukha mAnato hato, ane bIjAnA duHkhamAM potAnuM duHkha jato hato. yAda rAkhajo ke, bIjAne duHkhI karIne sukhI thanAro kadI sAco sukhI thaI zakto nathI. A badhI vAto tame tamArAM bALakone zIkhavo cho kharA? tamAre tyAM paramAtmAnAM gIto gavAya che kharAM? tamArA bALako kuzIlatAnA phaMdAmAM phasAtA to nathI ne, tenI kALajI tame lo cho kharA? tamArI dIkarIonA jIvana zIlanI sugaMdhathI maghamaghatA rahe e mATe tame koI nAkAbaMdhI karI che kharI ? e mATe tame pUrepUrA sAbUta cho kharA? huM to mAnuM chuM ke bhAratamAM Aje svataMtratA nAme svachaMdatAnuM vAyumaMDaLa ghUmarI laI rahyuM che. eka kuTuMbane to apanAvo tame tamArI javAbadArIo samaje cho kharA? karoDo loko je samayamAM bhUkhe marI rahyA che, tyAre tame eka kuTuMbane sAcavI levAno, tene AvI bhayaMkara garIbImAMthI ugArI levAno koI nirNaya karyo che? koI vidhavAnA kuTuMbane ke koI ati garIba kakSAnAM eka kuTuMbane apanAvI levAno dareka zrImaMtane nirNaya kharo? "ame to amArA vyaktigata sukhamAM gaLAbUDa rahIzuM, amane bIjAnI lagIre paravA nathI." AvI vRtti jo hoya to keTalI bhayaMkara bInA kahevAya ? tamane eka rAtamAM oberoya hoTalamAM rUpiyA baso kharcavAnI tAkAta maLI gaI, tamane sItera rUpiyAnI thALInuM eka TaMkanuM bhojana paNa satuM banI gayuM, tamane tamArA bagalAo ane moTaronA vaibhava maLI gayA, eTale zuM tamAruM kAma patI gayuM? pachI bhUkhe maratAM loko mATenI koI javAbadArI tamArA zIre nathI rahetI ? ortha mAnavanA be guNe Aje ApaNI pAse zuM rahyuM che? e to mane batAvo. A Arya dezanA mAnavone mana "parastrI mAta samAna" hatI, ane "para dhana patthara barAbara hatuM.
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza tulasIdAsa jevA paNa kahetA ke, "paradhana patthara mAnIe, parastrI mAta samAna. ItanA karatAM hari nA mIle, to tulasIdAsa jamAna." "pArakuM dhana patharA barobara ane pArakI strI mA-bena samAna mAnI lo, ATaluM karatAM ja bhagavAnanI prApti nahi thAya to huM tamAro jAmIna thAuM chuM..." kevo A Arya deza! ane jyAM AjanuM jIvana! Aje A banne taravo- paradhanamAM patthara jevI dRSTi ane parastrI mAta samAna-A dezamAMthI jANe ke hakAlapaTTI pAmyA che. Aje konI pAse, eka divasa paNa evo che ke, jemAM A tatvonuM yathArtha pAlana karavAmAM AvatuM hoya? Aje to narI nAstikatAnA bhayaMkara cosalAmAM ApaNe phasAtA jaIe chIe. dharma ane dharmakriyAone dhatIMga kahenAro varga vadhato ja jAya che, paraMtu samajI rAkho ke AvI nAstitA A bhAratane paravaDe tema nathI. Arya saMskRtithI opatA A bhAratane AvuM vAtAvaraNa mAphaka AvI zake tema nathI. dAnavIra jagaDuzAha have to prajAnI javAbadAra tamAma vyaktioe pIyAmAMthI prajAne saMskRtinuM zikSaNa ApavuM paDaze ane to ja ApaNu pAse rahelo saMskRtino mahAna Adarza prajAne samajAze. bhautika sukhanI lAlasA khAtara saMskRtine khatama karI nAMkhavAnuM haragija paravaDe tevuM nathI. vAsanAnA sukhanI khaNuja mATe beno sItAjInI zIlanI saMskRtino nAza karI nAkhe te ati du:khada bAbata che. vepArIo potAnA vadhu dhana kamAI levAnA lobhane kAraNe jagaDUzAhanA Adarzano khAtamo bolAvI de e bhayAnaka bAbata che. tame jANo cho ne e dharmAtmA jagaDuzAhano prasaMga ! dAnavIra jagazAha jainAcArya zrI paramadevasUrijInA parama bhakata hatA. potAnA jJAnabaLathI AcAryazrIe jaga DrazAhane kahyuM hatuM ke, "visaM. 1313, 1314 ane 1315nI sAlamAM trivadha duSkALa paDaze, je ati bhayaMkara duSkALa haze, mATe je kAMI yogya lAge te atyAre ja karI levuM." ane... jagaDuzAhe aDhaLaka anAja ekaThuM karI lIdhuM. e kaparo kALa AvI gayo. jagae anAjanA bhaMDAro khUllA mUkI dIdhA; kazA ya bhedabhAva vinA! aneka rAjAo paNa potAnI raiyatane mATe anAja levA jagaDUzAha pAse AvyA. jagae kahI dIdhuM, "yaha anAja usake liye hai; je zAma ko anAja ke binA mara jAnevAlA hai." ane garIba prajAnA moMmAM ja e badhuM anAja pahoMcADavAnI zarata karIne jagaDue rAjAone paNa puSkaLa anAja ApyuM.
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM te sivAya 112 dAnazALAo khUllI mUkI. badhuM maLIne ATha abaja, sADA cha karoDa maNa anAjanuM vinAmUlya dAna karyuM. jyAre jagaDuzAha mRtyu pAmyA tyAre tenA mAnamAM dilhInA bAdazAhe mAthethI mugaTa utAryo hato. siMdhapatie be divasa anna bhAgyuM hatuM ane arjunadeva khUba 2DyA hatA. A prasaMga ApaNuM sAme saMskRtino Adarza rajU kare che. kadAca dukALa paDe ane traNa varSa tame anAja bheguM karI lo ane pachI lokone lUMTavA mAMDo to e bahu bhayaMkara ghaTanA gaNAya. tame baMgalA bhale banAvyA, skUTaro ane moTaro bhale vasAvI, bAvalAone bhale sajAvyA, ane strInAM AbhUSaNo paNa bhale karAvyAM; amAre mana enI pharI badAma jeTalI paNa kiMmata nathI. jo tame AryavartanI saMskRtinA koI paNa aMzano nAza tamArA vyaktigata sukho khAtara karI nAMkhavA sadAnA sajaja banI rahetA ho to. vyakitagata sukhamAM samaSTinuM du:kha saMskRtino nAza e bahu khataranAka bAbata che, kadAca koI kaheze "amane phAve ema ame karIe...emAM zuM guno thaI gayo ? to A vidhAna barobara nathI, kAraNa ke mANasanI eka pApa pravRtti aneka ne pApI banAvavAmAM nimitta banI jAya che, ane je A rIte ja kAma AgaLa cAle to rASTranuM, prajAnuM, saMskRtinuM, ane dharmanuM zuM thAya? AnAthI to bhArata barabAdInA Are AvIne UbhuM raheze. eka daSTAMta mane yAda Ave che. devI bherI eka rAjA pAse devAtmAe ApelI jAduIbherI hatI. enI khAsIata e hatI ke jyAre e bherI vagADavAmAM Ave tyAre tene je koI sAMbhaLe te badhAyanA rogo naSTa thaI jAya. vagara paise, vagara davAe, vagara nidAne ane vagara DaoNkaTare dardanAza ane svastha ArogyanI prApti prApta thAya. dara cha mahine eka vakhata A bherI vagADavAmAM AvatI, je koI rogI hoya te badhAya te divase merI sAMbhaLavA mATe hAjara thaI jatA. dUradUranAM gAmomAMthI hajAro loko A bherI sAMbhaLavA AvatA. A bherI sAce ja dardIo ane duHkhIone te bhAre AzIrvAdarUpa banI hatI.
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 47 paNa eka vakhata eka kamanasIba ghaTanA banI gaI bherI vAgI gayAnA bIjA ja divase koI eka zrImaMta mANasa dUradUrathI Avyo. enA AkhA zarIre chellA keTalAka mahinAothI hAya jAgI paDI hatI. covIse kalAkanI A vedanAthI kaNasato te kyAreka cIso pADato hato. eka divasa moDo paDyA badala tene bhAre aphasosa thayo. bIjA cha mAsa sudhI rAha jovAnuM tene pAlave tema na hatuM, eTale teNe bherI vAdakane sAdhyo, te ustAda mANase manomana nakkI karI lIdhuM ke je bherInA zravaNathI roga jAya che te bherInA ekAda aMzane ghasIne cATI javAthI paNa rogano nAza thavo ja joIe. bhAre moTI rakama ApIne teNe bherIvAdakane phoDI nAkhyo, badalAmAM bherInI eka nAnakaDI kaTakI kApIne meLavI lIdhI. te sthAne tevA ja raMganI lAkaDAnI kaTakI goThavAI gaI. kaTakIne ghasIne pI jatAM ja te dhanavAna mANasano roga naSTa thaI gayo. dhIme dhIme-khAnagImAM-A vAta prasaratI cAlI. AthI zrImaMta loko bhAre dAma ApIne kaTakIo letA gayA. zrImaMta mANaso pasAthI potAnuM dhAryuM kAma karI nAMkhatA hoya che. bherIvAdakane paNa eka rAtamAM moTI havelIo UbhI karI devAnA koDa jAgyA. cha mAsa pUrA thatAM to AkhI bherI lAkaDAnI kaTakIothI jaDAI gaI! bherI vagADavAnA divase bherI na vAgatAM rAjAe tapAsa karAvI; bhaMDo phUTyo bherIvAdakane phAMsI thaI, khera...paNa lAkho duHkhIonI davA to khatama thaI gaI keTalAka svArthI sukhIo vartamAnakALanA keTalAka sukhI mANasonAM jIvana pelA zrImaMta AdamI jevA che. ane pisAnA jore upara potAnuM dhAryuM kAma te loko karI nAMkhatA hoya che. Aje eka paTAvALA pAse phAIla UMcI nIcI karAvavI e rU. pAMca nuM ja kAma che ne? ustAda mANaso A badhuM jANatAM ja hoya che. AthI dharmapradhAna mokSalakSI saMskRtinI bherImAMthI je nAda nIkaLatA hoya che; maryAdA ane mAnavatAnA. e bherIne vyaktigata sukhonI lAlaca khAtara khatama karI devAmAM AvI rahI che. eka koleja-kanyA koI yuvAnanA premamAM paDe che ane potAnuM sukha te meLavI le che. Ama karavA jatAM saMskRtinI maryAdAne te toDI nAMkhe che. je maryAdAnA pAlanathI karIne yuvatIo potAnuM zAMta ane svastha jIvana jIvI zakatI hoya che. A rIte eka yuvatI zIla-maryAdAnI kaTakIne toDI nAMkhe che hAya! saMskRtinI bherIno avAja rUMdhAvA lAge che. eka yuvatIe potAnA sukha mATe chUTAcheDA vagere karavAnuM je du:sAhasa karyuM tenuM anukaraNa seMkaDo hajAro kanyAo karavA lAgI; temaNe paNa bherInI zuddha kaTakIne toDI nAMkhI; nakalI kaTakI tyAM goThavAI gaI. dhIme dhIme
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ 48 pravacana bIjuM AkhI nakalI banI gaI. eno avAja sAva baMdha paDI gayo. have zuM? hajAro suzIla kanyAonI maryAdAno avAja na saMbhaLAtAM; ane vyaktigata sukhanI, svataMtratAnI khulleAma biradAvalI jatAM, vAsanAonAM duHkha bhaDake baLatAM rahyAM. ane emAM anukaraNanAM peTrola homAtA ja rahyAM. anukaraNanAM pApa e badhAyanAM jIvanamAM anukaraNanAM pApa zarU thayAM. dara so premalagnomAMthI pAMca ke dasa mAMDa saphaLa thayAM. nevuM yuvatIonAM jIvana kaleza ane kaMkAsathI gherAI gayAM. koke kUvA pUya; koke ghAsaleTa chAMTyA; to koka jIvatI ja baLatI rahI. vyaktigata sukhanI je kALamAM mahattA nathI; jyAM samaSTinA gaNita upara ja maryAdA nakkI thatI hatI, te kALamAM dara soe tevuM baheno svastha ane zAna jIvana jIvatI hatI. ane mAtra dasa ja bahenonAM jIvana (kadAca) badabAda thatAM jaNAtAM hatAM. AryAvarta bhulAvAnA cakkaromAM paNa aphasosa! AryAvartanI saMskRtino sarvanAza karavA mATe jaMge caDelA keTalAka bhedI lokoe vyaktigata sukhono lAbha laIne, bherIne nakalI banAvIne, avAja rUMdhatI chatAM sukhI banelI (somAMthI) dasa bahenonI jorazorathI jAherAta karI ane sAMskRtika maryAdAonA pAlanane kAraNe somAMthI mAtra dasa ja, barabAda thayelI jiMdagI jIvatI, bhUtakAlIna bahenonI jAherAta jorazorathI karI samagra samAjane "ullu banAvyo che. AkhA ya AryAvartane ADA raste phaMTAvI nAMkhIne bhulAvAnA cakkaromAM pheMkI dIdhuM che. jevuM nArInAM zIlanI bAbatamAM tevuM ja Ayurveda, zikSaNa, khetI, nyAya, nIti vagere bAbatomAM karavAmAM AvyuM che. dareka viSayanI asalI bherIne vyaktigata svArtho vagerenA kAraNe nakalI banAvI devAmAM AvI che. AthI kekalAka seMkaDone phAyado thayo paNa tenI sAme ja keTalAya karoDo mANasone bhayaMkara nukasAna thaI gayuM che. A dezanI saMskRti samaSTinA ja sukha-duHkhano vicAra karatI. ema karavA jatAM keTalIka vyaktine duHkha pahoMcI jAya to teNe saMskRtinI baddhamUla vyavasthA khAtara potAnA sukhano bhoga pharajiyAtapaNe Apavo paDato. krUratAnI parAkASTA paraMtu Aje avaLI gaMgA vahI rahI che. keTalIka vyaktio potAnuM sukha pAkuM karI levAmAM samaSTinA sukhane khUba ja moTo dhakko lagAvI detI hoya che. A to
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 49 pharatAnI parAkASTA kahevAya. puSyanA udayamAM keTalIka vyakitaone vadhu sukhasAmagrI maLI jAya te jarUra bane, paNa te vyaktioe eno upayoga mAtra ekalA na karatA samaSTinAM aMgone paNa temAM sahabhAgI banAvavA joIe ne? je ApaNane kharekhara saMskRti priya hoya to ApaNe evI rIte vyaktigata sukho meLavavAmAM AMdhaLA kadI na banI javuM ke jethI samaSTinA sukha-duHkhano vicAra karatI saMskRtinI vyavasthA tUTI-phUTI jAya. vaiyakitaka svArthone tilAMjali ApIe vepAranI anItithI prApta thatA sukhane kAraNe jo nItinI maryAdAo tuTI jAya che; eka vepArInI lUMTArUvRtti je anekone lUMTArupaNuM zIkhave che; eka vyaktinA praNayane kAraNe aneka chokarIo e pApa zIkhe che ane Ama pApono cepa [vAyarasa] cAle che, A rIte je zIlanI vyavasthA chinnabhinna thaI jAya che; saMgrahakhorI karavA jatAM jagaDuzAhonI virATa pratimAone je ghaNanA ghA lAgI jAya che to pULo cAMpIe; ApaNI vyaktigata svArthone. samaSTinA sukhane sAdhatI maryAdAo svIkArIne je kaSTa sahevuM paDe te sahevA taiyAra rahIe. zarIranI A te kevI sajAvaTa ! pratyeka mAnavanA jIvanamAM A prakAranI taiyArIo pedA thaI jAya e khUba jarUrI che. AjanA keTalAka zrImaMtonI jema tame kadI saMskRtino nAza karanArA na banazo. Aje to zrImaMtAIne pApoe mAjhA mUkI che. je zarIramAMthI niraMtara bhayaMkara badabU vahI rahI che, puruSanA ane strInA aneka aMgomAMthI sadA durgadha chuTI rahI che, evA zarIrane "lIpaTIka" pAvaDara" vagerethI sajavAmAM ja ghaNe paiso ane samaya pasAra karI devo emAM buddhimattA zuM? zarIre ApaNane "celeMja" ApI che ke huM niraMtara badabU vahAvIza, pachI game eTaluM mane dhovAya ke sugaMdhita seMTa - pAvaDara lagADAya." to pachI zA sAruM papha - pAvaDaranI pAchaLa ATalo dhumADo karavAmAM Ave che.? keTalAka zrImaMtonA pApe ja sAmyavAda eka divasa eka chokaro mArI pAse Avyo. mane kahe: "mArA pappA "phorena jAya che! me pUchyuM : keTalA divasa mATe ? teNe kahyuM "sAta divasa mATe." pachI eNe kahyuM ke "pappA sAta divasa mATe bAvana jeDI sUTa-penTa laI gayA che. A sAMbhaLIne huM stabdha thaI gayo. sAta divasa mATe bAvana joDI kapaDAM!! hAya! AvA mANasone garIbono koIdI vicAra paNa Avato nahi hoya? je mane pUchatAM ho
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM to, sAmyavAda kadAca A dezamAM AvavAno ja haze, to AvA zrImaMtonA pApe ja Avaze. zrImaMtAInuM jera mANasane AMdhaLo banAve che. nathI to e garIbo sAme joI zakato, ke nathI to jAtanI pavitratA jALavI zakto ane nathI to e bhagavAnane sAcA dilathI bhajI zakato. zrImaMtone paisA maLyA, eno artha e nathI ke e loko potAnA paisA dvArA garIbonI kara mazkarI karI zake che. potAnA vaibhavI jIvano ane dhanano bephAma vyaya to saMskRtinA mULamAM Aga cAMpanArA che. sItterathI eMsI rUpiyAnI bhojananI eka thALI paNa tamane paravaDatI hoya, game tyAM bhaTakavA mATe hajAro rUpiyA maLI jatA hoya, eTale zuM thaI gayuM? vaibhavonA AvA naphaphaTa pradarzana karavA e jarAya sArI bAbata nathI. samathaLa jamIna eTale ja sAmyavAda dhAro ke tamArA makAnanI bAjumAM eka moTo khADo che. ene jo tame dhULanA DhagalAthI pUrI na do to zuM thAya? kyAreka kadAca AkhuM makAna e khADAmAM dhasI paDe ane jamIna samathaLa thaI jAya. vaibhavI jIvanamAM mahAlato ane bhogamAM lakhalUTa dhana uDAvato zrImaMta potAnA zrImaMtAIne mahelane sAbUta rAkhavA mAMgato hoya, to paNa teNe garIbone ApatA ja rahevuM joIe, nahi to eka divasa garIbIno e moTo khADo zrImaMtAInA AkhA makAnane potAnAmAM samAvI laIne jamInane samathaLa banAvI nAkhaze. sAmyavAda e bIjuM kAMI ja nathI; paNa zrImaMtAI ane garIbInI khADA-TekarAvALI jamInane samathaLa banAvI devAnuM kAma ja sAmyavAda kare che. rAmAyaNano paDakAra rAmAyaNano A ja paDakAra che, "he mAnava! tArA vyaktigata sukhonI khAtara tuM bIjAne bharakhI na jA. tArA vyaktigata sukhano bhogavaTo e rIte na kara ke jethI samagra rASTra, prajA, ke saMskRtine bhayaMkara nukasAna pahoMcI jAya." je dezamAM musalamAna rAjA raNamAM rAjapUtono kaccaraghANa bolAvavA lAgyo, tyAre zIlavaMtI padminIoe zIlanI rakSA khAtara "hara hara mahAdeva" kahIne agnimAM jhapApAta karyo, ane e rIte potAnuM sauMdarya parapuruSonA hAthamAM jatuM rokIne ziyaLanI rakSA karI hatI, e ja dezanI keTalIka strIo Aje zarIranAM rUpa ane sauMdarya parapuruSone batADavAnI spardhAmAM paDI che! A te kevI bhayaMkara satyAnAzI; saMskRtinI !! pApI pisAnuM cotarapha vyApeluM sAmrAjya A bhAratamAM Aje keTalAka mANaso dvArA rUpiyA meLavavA khAtara bIjI
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 51 patnI paraNavAmAM Ave che ane prathamanI patnIne mArI nAMkhavAmAM Ave che, AvA aneka prasaMgo A dezanI dharatI upara Aje banI rahyA che. A pAponA AghAta ane tenA pratyAghAtothI A bhArata Aje ubharAI rahyuM che. pApI paisA ane bhoganI vAsanA-bhUkhe potAnuM sAmrAjya lagabhaga sarvatra phelAvyuM che. eka kavine roja-baroja hAMphaLAphAMphaLA thaIne dukAne jatA jIvo preta jevA lAge che ane te kahe che ke, "doDhiyA khAtara doDatA jIvo..juone jIvatAM preta." pApI paisAno A jagatamAM phelAyelo prabhAva kevo vyApaka che, e vAta cacile potAnA jIvananA eka prasaMgamAM sarasa rIte jaNAvI che. kiMmata bhASaNanI ke dhananI? eka vakhatanI vAta che, briTananA vaDA pradhAna vinsTana carcila TekasImAM besIne jaI rahyA hatA, adhavacamAM ja eka vicAra AvatAM temaNe TekasI DrAyavarane kahyuM, "bhAI! mAre A makAnamAM tAkIdanA kAme javAnuM che, tuM paMdara miniTa ahIM ubho rahe." DrAivare carcilanI A mAgaNIne dharAra inkAra karI detAM kahyuM ke, "A kAma mArAthI bilakula banI zake tema nathI." jyAre carcile kAraNa pUchayuM, tyAre DrAIvare kahyuM ke, "ahIM najIkamAM AvelA medAnamAM mi. carcila bhASaNa karavAnA che, mAre te sAMbhaLavuM che, eTale huM tamArI vAta svIkArI zakato nathI." pilA DrAIvarane khabara nathI ke huM jenI sAthe vAta karI rahyo chuM te mi. carcila pote ja che. carcilane potAnA bhASaNanI ATalI vyApaka asara joIne AnaMda thayo. paraMtu vizeSa cakAsaNI karavA mATe te ja paLe carcile eka DaoNlara DrAivarane Apyo ane kahyuM ke, "bhAI mArI vAta tuM svIkAra." hasI paDatAM DrAIvare kahyuM, "sAruM, sAheba! Apa kAma patAvIne Avo, huM ahIM ja ubho chuM." carcile pUchyuM, "paNa..pelA carcilanuM bhASaNa tuM nahi sAMbhaLe ?" evA to keTalAya carcilo AvyA ane gayA, ane tenI kAMI paravA nathI." DrAivare dhaDAka daIne uttara vALI dIdho. A prasaMge jaNAvIne cacile kahyuM, "juo. paisAno prabhAva! jeNe mArA bhASaNanI kiMmata mAtra eka DaoNlara jeTalI ja banAvI dIdhI ne?" garIbI dekhAya che ja kyAM? Aje A dezamAM paNa paisAnI keTalI bolabAlA che? koNa kahe che, hiMdustAna
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ para pravacana bIjuM garIba deza che? juo muMbaInA vAlakezvaranA A gaganacuMbI phalaeNTo! jaI Avo, bhAratanA rASTrapati bhavanane! rASTrapatinI tahenAtamAM niraMtara rahetA bAraso mANasone! are! emanI patnIne darzana karavA javuM hoya tyAre ya vIsa vIsa mANaso sAthe jAya che. garIbI che ja kayAM? garIbI dekhAya che ja kyAM ? ane je garIbI hoya, to A rItanA vaibhavI jIvana mANavAnI zI jarUra che? ATaATalA mANasonA pagAronA kharcAo karavAnI zI jarUra che? paNa garIbonI garIbIne dUra karavAnI koIne paDI nathI. dayA, dAna ane karuNA jevA sAMskRtika tattvo jIvanamAM jIvatA karavAnI jANe koIne jarUra ja dekhAtI nathI. mAtApitAne page lAgatAM zarama? ApaNI e saMskRti kahetI hatI, "tame bIjAne sukha Apo to tame ya sukha meLavazo." "garIbo para dayA ane karuNA rAkho." "mAtApitAne roja page lAgo." A badhI vAta Aje tamArA sahunA jIvanamAM che kharI? kerALA jevA prAMtanI aMdara-jyAM pAzcAtya zikSaNanI sauthI vadhu jherI asara jovA maLe che, tyAM paNa-moTA moTA mANaso ya dukAne ke oNphise jatAM pahelA potAnA mAtApitAne page lAge che, jyAre Aje tamArA bALako mAtApitAne page lAgatA zarama anubhave che. zenA upara ATaluM gumAna? ApaNe ApaNuM jIvanamAM vyavasthita thavuM ja paDaze. AryAvartanI sAMskRtika maryAdAonuM pAlana karavuM ja paDaze. jIvanamAM je sadhaLI maryAdAo pALavAmAM nahi Ave, to mane Arya mahAprajAnuM bhAvi khUba bhayaMkara dekhAya che. Aje bhale AkhuM muMbaI samRddha hoya, paNa kALa paDakhuM badale eTalI ja vAra che. kAle kadAca kALa palaTAya to "jaLa tyAM sthaLa" ane "sthaLa tyAM jaLa" jevI sthiti thaI javAno saMbhava che. eka miniTa ja kAphI che, A AkhA muMbaIne garakAva karI devA mATe! have zenA upara mustAka banavuM? zenA upara gumAna dhAraNa karavuM? kAle kadAca ApaNAMmAMnA koIne paNa "kensaranI gAMTha phATI nIkaLe tevI pUrNa saMbhAvanA che. kAle kadAca tame bhikhArI thaI jAo ane phUTapAtha upara suvAno vakhata Ave evuM paNa banI jAya. mATe have to tame tamArI meLe ja nakkI karI lo ke "mAre jIvana to suMdara majAnuM-sAMskRtika paddhatinuM ja jIvavuM che. kAle tamArI saMpatinuM paNa zuM? juo IdirA gAMdhInI dazA! eka kALe je AkhA bhAratanA sattAdhIza banIne beThA hatA, jenI sAme koI cUM ke cAM karI zakatuM na hatuM; je saMjaya gAMdhI vagara
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' 53 sattAe sarvasattAdhIza banIne ghUmatA hatA...temanI Aje zuM dazA thaI? kadAca karo rUpiyA temaNe banAvI ane svITajharalenDanI beMkamAM jamA karI dIdhA paNa hoya, paNa tethI zuM? AvA prasaMgo uparathI tame vicArI leje ke sattA athavA saMpattinI Arya prajAmAM koI kiMmata nathI ? kiMmata che cAritryanI. tamAruM mUlya zAnA upara ? yAda rAkhajo, tamArI pAse keTalA paisA che, tenA upara tamAruM mUlya nathI, tame bIjAne [garIbone] cAhI zako cho ke nahi? tame saMpattino udAratAthI sadvyaya karI zako cho ke nahi? tame bhagavAnanI bhaktimAM lakhalUTa dravya kharcI zako cho ke nahi ? tenA upara ja tamAruM mUlya che. AryavartanI mahAna saMskRtinA gaurava pramANe tame jIvI zakatA hazo, to tamAruM mUlya ghaNuM vadhI jaze. jeo dharmane ane mokSalakSI dharmakriyAone jIvanamAM AcarI zake che, ane paramAtmAne sAcA hRdayathI bhajI zake che, e ja mAnavo sAcA arthamAM mAnavatAnA kAma karI zake che. ane emanA ja kAmo dIrdhakALa sudhI cAlu paNa rahI zake che. rAvaNa ane upabhA A rAmAyaNamAMthI aneka Adarzo ApaNane prApta thAya che. rAvaNanA caritravarNanathI rAmAyaNano AraMbha thAya che. rAvaNane jaina rAmAyaNamAM adhama mAnavAmAM AvyA nathI. je rAvaNane balAtkAre parastrIgamana nahi karavAnI uttama pratijJA hatI, te rAvaNane adhama karI devAnI utAvaLa karazo nahi. rAvaNane adhama kahetAM "rUka jAva"no hukama karato eka suMdara prasaMga jaina rAmAyaNamAM Ave che, je tamArI samakSa rajU karuM chuM. ekavAra durtadhyapuranA khaMDiyA rAjA kuberanI sAme kuMbhakarNa vagere yuddha karavA jAya che. kubera potAnA nagaranA killAnI cAre bAju lagabhaga 100 yojana jeTalI agninI khAI khodI nAMkhe che, AthI kuMbhakarNa vagere pAchA phare che, teo rAvaNane kahe che, "moTA bhAI! zatrunA nagaranI AsapAsa AganI moTI khAI banAvavAmAM AvI che, AthI tene oLaMgavAnuM kArya muzkela banI gayuM che," chevaTe rAvaNa pote jAya che. te paNa Agane kAraNe nagaramAM pravezI zakato nathI. bahAra rAvaTI nAMkhIne rAvaNa A muzkelI kema dUra karavI tenI ciMtAmAM paDyA che. A bAju zatrurAjA kuberanI paTTarANu uparaMbhA rAvaNa upara Asakta thaI che. eNe jANyuM ke rAvaNa nagaranI bahAra rAvaTI nAMkhIne beThA che, ane AganI khAIne zAMta karavAnI ciMtAmAM paDyA che. AthI uparaMbhA khAnagImAM dAsIne rAvaNa pAse mokale che. ane rAvaNane
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM kahevaDAve che ke, "je tame mane svIkAro to huM tamane Aga zAMta karavAnA upAyarUpa "a zALI vidyA" batAvuM, ane mArA pati pAse raheluM sudarzana cakra paNa tame prApta karI zakazo." A vAta sAMbhaLIne rAvaNa vibhISaNane kahevA lAgyA : "re ! vibhISaNa! je to kharo! A nArI keTalI nirlajaja che? mane kahevaDAve che ke, mane svIkArIne Aga zAMtino upAya ane sudarzana cakra, bane cIjo prApta karo." vibhISaNa! e nArIne jaNAvI do ke pavitra rAkSasakuLane kalaMka lAge tevuM kAma rAvaNa kadi nahi kare." rUparUpanA aMbArasamI eka rANI sAme cAlIne AvatI hoya chatAM potAnA kuLanA gauravane yAda karIne tene nakArI nAMkhanArA rAvaNane adhama kahevo ke mahAtmA ? e have tame ja vicAraje. paNa rAjanItijJa vibhISaNe to rAvaNanI vAtane avagaNIne uparaMbhA rANInI tIne saMmati ApI dIdhI ke, "tArI rANInI vAta amane maMjura che." tI pAsethI A samAcAra maLatAM uparaMbhA rAvaNa pAse AvI jAya che ane "AzAlI vidyA" vagere ApI jAya che. uparaMbhA pAsethI maLelI vidyA ane keTalAka amodha zastrane lIdhe rAvaNa agninI khAIne zAna kare che; ane kubera rAjAne jIvato pakaDI levAmAM saphaLatA meLave che. kubera rAvaNanuM zaraNa svIkAre che, eTale tenuM rAjya rAvaNa tene sApI de che. te pachI uparaMbhAne rAvaNa kahe che ke, "teM mArI pAse je bhogasukhanI mAMgaNI karI che, te khUba ja anucita che. vaLI te mane vidyApATha Apyo, mATe tuM mArI vidyAguru paNa banI che. mATe bIjo koI vikalpa na karatAM sannArIne chAje evuM jIvana jIvavA lAgI ja, ane tArA patinI sevAmAM ja parAyaNa bana. rAkuLa jevA mahA-pavitra kuLane parastrIgamananuM pApa karIne kalaMkita karavAne huM kadApi taiyAra nathI." rAvaNanA vacano sAMbhaLIne uparaMbhAno kAmAgni zAnta thaI gayo. AvA hatA parastrIgamana-bhIru rAvaNa! rAvaNanI bhISmapratijJA rAvaNanI mahAnatAne jaNAvanAro "jaina rAmAyaNamAM bIjo paNa eka suMdara prasaMga Ave che. ekavAra rAjA Indra sAthenA mahAyuddhamAM vijetA banIne rAjA rAvaNa laMkA tarapha pAchA jaI rahyA hatA. tyAM rastAmAM anantavIrya nAmanA vItarAga kevalI bhagavaMtanA temane darzana thayA. potAnI jAtane dhanya mAnatA rAvaNa temanI pAse gayA. vaMdanA karIne kevalI-bhagavaMtanI dharmadezanA sAMbhaLI.
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ 55 'rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza" dezanA pUrNa thayA bAda rAvaNe emane eka prazna pUchyo, "he bhagavan! Apa jevAnI mahatI kRpAthI; puNyanA udayano sahakAra maLaze to huM jIvana to kadAca suMdara majenuM jIvI javAne bhAgyavAna banI zakIza; paNa mArA maraNanuM zuM? je mAruM maraNa aniSTa rIte thAya to mAruM samagra jIvana kalaMkita thAya. vaLI maraNa samayanI cittanI zubhAzubha sthiti (lesyA) upara ja paralokanI sadgatino AdhAra che eTale mAruM maraNa bagaDe to paraloka paNa bagaDe. mATe he bhagavan! Apa trikALajJAnI cho to A sevakano eka vinamra prazna che ke, A sevakanuM maraNa zI rIte thaze?" bhagavate uttara ApatA kahyuM, "laMkApati! tamAruM maraNa parastrInA kAraNe thaze." A sAMbhaLatAM jANe ke mAthe vIjaLI paDI hoya evo kaDAko rAvaNanA haiyAmAM thayo. eNe vajaghAtano anubhava karyo. e ekadama bolI UThayA, "are! are! bhagavana! rAjA rAvaNanA lalATe parastrInuM kALuM kalaMka ! A huM zuM sAMbhaLI rahyo chuM? prabho! bIjuM game te saMbhALI zakAya paNa A bhaviSyavANI mArAthI sAMbhaLI jatI nathI! eha! laMkApati durAcArI banaze ? parastrI tarapha enI najara katarAze ? e kuLakalaMkI thaze? ATalI hade jaIne adhama thaze?" rAvaNanuM aMtara asahya pIDA anubhavavA lAgyuM. thoDI ja paLomAM svastha thaIne e pharI bolavA lAgyA: "bhagavan! mArAthI A kaTu satya khamI zakAtuM nathI. AvuM kalaMkita jIvana to mArAthI keme ya nahi jIvI zakAya. prabho! Apa to sarvajJa cho, sarvadazI cho; ApanuM vacana trikAlAbAdhya ja hoya. mane emAM leza paNa zaMkA nathI. paraMtu mAre eka pratijJA karavI che; pANI pahelAM ja pALa bAMdhavI che; lalATanA e lekha upara loDhAnI mekha mAravI che... mane pratijJA Apo, parastrI mane na icche to huM ene saMga nahi karuM. [parastriyamanicchantI ramiSyAmi nahyaham ] bhagavan! prANunA mATe huM A pratijJA pALIza. "ane je...A pratijJAnuM barAbara pAlana thayuM to A saMbhavita koI kalaMka mArA lalATe lAgavAnI saMbhAvanA rahetI nathI." rAvaNanI yAcanAne anantavIrya kevalIe anukULa thaIne pratijJA ApI. rAjA rAvaNane saMtoSa thaI gayo. A kalaMkathI pote have saMpUrNapaNe nirbhaya thaI gayo che evI prasanna lAgaNI anubhavatA rAvaNu tyAMthI UThayA. kevalI bhagavaMtane vaMdana karIne vidAya thayA.
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana khIjuM akATya karmoMnI AMdhI sAme ya laDI levA mATe kamara kasavAno puruSArthaM karanArA rAjA rAvaNu ! dhanya che tamane! 56 jo rAvaNe A pratijJA lIdhI na hota; jo enuM pAlana na karyuM hota to... kharekhara parastrIgamananuM ati bhayAnaka pApa rAvaNanA dehane paNa abhaDAvI gayuM hota ! eka mahAsatIjInAM jIvanano rAvaNe kadAca akALe aMta kholAvI dIdho hota ! rAvaNanI A pratijJAe sItAjIne zIlabhaMgamAMthI khacAvavAmAM moTo bhAga bhajavyo che, tema jarUra kahI zakAya. alabata, sItAjInA satItvano prabhAva temAM prabaLa kAraNarUpa hato; paraMtu sAthe sAthe rAvaNanI A pratijJA paNa nimitarUpa atI gaI. zIlarakSAnI AdhArazilAH majabUta manobaLa Aje jo eno paNa potAnA zIlanI bAbatamAM ekadama pavitra khanI jAya, to sAmAnyataH mane lAge che ke duniyAnI koI tAkAta enuM patana karI zake tema nathI. sArAmAM sArA Arya mAtA ane pitA emane maLyA che. mAtAnA uttama saMskAra pAmelI benane kaoNlejamAM javuM paDe to kadAca te kaoNlejamAM jAya paNa kharI, pazu tyAMya naitika patana koI karI zake ema nathI; jo potAnuM manobaLa joradAra hoya to. rAvaNa kema mahAna ? rAvaNane pratijJA hatI ke parastrInI anicchA hoya to tene parANe sparza kadI na karavo. ethI ja e haMmeza sItA pAse AvatA chatAM sItAthI dUra UbhA rahIne vAta karatA. tene kaDaka zabdomAM dhamakI paNa ApatAM. chatAM tene sparza suddhAM karatA nahi. sItAjIne samajAvavA mATe potAnI paTTarANI maMdodarIne paNa eka vAra teNe mokalI hatI. maMdodarIe AvIne sItAne kahyuM : "tAro pati rAma to jaMgalamAM rakhaDe che. jhADanA chAlIAthI potAnuM zarIra DhAMke che. jyAre laMkAdhIzanI samRddhinI to zI vAta karavI ? khola ! evA rAmanI patnI thavAmAM majA che ke AvA mahAna laMkApatinI paTTarANI thavAmAM majA che? tuM kaheze to tane mAruM paTTarANIpada paNa huM ApI daIza. Ama chatAM sItAjIe maMdodarIne dhUtkArI kADhI. AvI rIte apamAnita thavA chatAM paNa rAvaNe sItAjInA dehane sparza karIne koI akArya na karyuM e ja rAvaNanI mahAnatA che. A rIte rAvaNe potAnI pratijJA prANunA sATe pALI hatI. AvA rAvaNanuM dazerAne divaze dasamAthAvALuM pUtaLuM banAvIne dahana karavAmAM Ave che, te vakhate A mahAnatA kema vicArAtI nathI ? nirdayaH kAmacaNDAla karmanA saMkajAmAM Avelo game tevo dhuraMdhara paNa kAmanA (vAsanAnA) saMkajAmAM
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 57 phasAI jAya temAM koI navAI nathI. zAstrakAra paramaSio jaNAve che ke, "kAmacaMDALa ati nirdaya che. moTA moTA paMDitone paNa te pIDA Ape che. jenA jIvanamAM zAstronA saMbodhavALA gurUnI kRpA nathI, tene kAma khatama karI nAMkhyA vinA raheto nathI." je bhalabhalA mahArathIone, dhuraMdhara vidvAnone, ane vaktAone paNa kAmacaMDALa mahAta karI nAMkhato hoya, to rAvaNa jevA rAjAnuM paNa te kAmarAja patana karI nAMkhe, te susaMbhavita hatuM, paraMtu rAvaNanI te pratijJA-custatAe ja rAvaNane moTo anartha karatAM aTakAvI dIdhA ! rAvaNanA pUrvajonuM saMkSipta varNana rAvaNanA dAdA nAma hatuM, sumAlI. teo laMkAnA rAjA hatA. vaitAnA rAjA iMdra sAthe sumAlIne yuddha thayuM. emAM sumAlI hArI gayA. ethI laMkAnuM rAja sumAlInA hAthamAMthI cAlyuM gayuM. teo pAtALa laMkAmAM AvIne, koI baLavAna putranI apekSA sAthe rahyA. je koI evo parAkramI putra prApta thAya to laMkAnuM rAja pAchuM meLavI zakAya, e AzAe teo jIvatA rahyA. laMkAnuM rAja cAlyuM gayuM, ene sumAlIne bhAre AghAta hato, teo sadA ciMtAgrasta rahevA lAgyA. kALakrame sumAlIne eka putra thayo. tenuM nAma hatuM; ratnazravA. te yuvAna thayo; paNa sumAlIne tenAmAM evuM koI daivata na dekhAyuM ke jethI chInavAI gaelI laMkAnagarI pAchI meLavIne te tene kabaje karI zake. AthI sumAlIne haju bIjA koI parAkramI putra ke pautranI apekSA rAkhavI paDe che. rAvaNano janma ane tenuM "dazAnana nAmAbhidhAna yuvAna thaelA ratnazravA kekasI nAmanI strI sAthe paraNyA. keTalAka vakhata bAda tene eka bALaka thayuM, eka divasa atiparAkramI e bALa e ramatuM ramatuM eka lokhaMDanI peTI pAse pahoMcI jAya che, ane emAM rahelA eka nava mANijyavALA hArane potAnA ja hAthe bahAra kADhIne potAnA ja gaLAmAM nAMkhI de che. A joI tenI mAtA kekasI khUba vismita banI jAya che ane potAnA patine kahe che ke, "he nAtha! je hAra tamArA pUrvajone rAtre Apelo, jene Aja sudhI koI dhAraNa karI zakatuM nahi, evo hAra ApaNAM A bALake upADI lIdho che. ahA! zuM enuM parAkrama che!" bALake paherelA hAranA nava mANekamAM tenA ja mastakanuM pratibiMba paDatuM hatuM. nava mANikyaratnomAM pratibiMbita thatAM bALakanA mukhanA nava AkAro ane tenuM potAnuM eka mukha ema dazamukhavALo te bALaka dekhAvA lAgyo. A joIne te ja
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM vakhate pitAe tenuM dazAnana [daza mukhavALo] nAma pADyuM. A dazAnana te ja rAvaNa ! 58 rAvaNane kAMI vAstavamAM daza mukha na hatA. navasera hAramAM pratibiMbita thavAne kAraNe ja te dazamukha kahevAto. Aje jyAMne tyAM je rIte tene dazamukhavALo khatADavAmAM Ave che te A granthakArazrInA mate ucita nathI. rAvaNu pachI kramazaH kumbhakarNa, sUrpaNakhA ane vibhISaNane kaikasIe janma Apyo. bALakamAM dRDha saMskAronI dAtrI : mAtA sAmAnya rIte bALakonA jIvanamAM mAtAnA saMskAra vizeSa kAma karI jatA hoya che. eka mAtA so zikSakanI garaja sAre che, ema kahevAya ja che ne? jyAre bALaka garbhamAM hoya che tyArathI ja mAtA tenAmAM saMskAra reDavAnuM kAma karatI hoya che. jo mAtA khUba krodhI hoya to garbhamAM rahelA khALakamAM mAtAnA krodhanA saMskAra jAya che. ane khALaka dhaNIvAra krodhI pAke che. mAtA jo zIlavantI hoya to bALakamAM paNa sadAcAranA saMskAra paDatA bALaka paNa sadAcArI pAke che. ane janma thayA bAda paNa ATha varSa sudhImAM to, nizALe gayA vinA ja mAtA dvArA apAtA zikSaNathI ja khALakamAM aneka prakAranA sArA yA nA saMskAro dRDha banI jatA hoya che. skUlamAM bhaNAvavuM e eka judI vAta che ane dharamAM rahIne mAtA je zikSaNa Ape e juduM che. mAtA potAnA jIvanadvArA bALakomAM je saMskAra reDe che e bALakanA maratAM sudhI dhaNIvAra dUra thatA nathI. mATe ja sahue--khAsa karIne mAtAoe--potAnA khALakamAM sArA saMskAra kema paDe e tarapha atyaMta kALajI rAkhavI ja joI e. anyathA kevaLa chokarAonI ja bhUlo kADhyA karavAthI teo sudharI jaze tevuM mAnI levuM joI e nahi. kaikasInI rAjyabhUkha rAvaNanI mAtA kaikasInA aMtaramAM potAnA sasarA sumAlIe laMkAnuM je rAjya gumAvI dIdhuM hatuM tenuM bhAre duHkha hatuM; ane koI paNa bhoge te rAjya pAchuM meLavavAnI tenAmAM tAlAvelI hatI. kaikasI vicAre che ke, jo badhA ja nirmAlya pAkaze to laMkAnuM rAjya pAchuM kadI meLavI zakAze nahi. mATe AmAMthI mAro koI baLavAna putra yuvAna thAya ane parAkrama phoravIne laMkAnuM rAja pAchuM meLave to mane khUba AnaMda thAya.' dharatI meLavI levAnI lAlasA paikasInA aMtaramAM jAgI UThI hatI. lAlasA atibhayaMkara cIja che. koI paNa cIjanI lAlasA aMtaramAM jAge che tyAre mANasa
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza game tevuM bhayaMkara pApa karatAM ya ghaNIvAra acakAto nathI. moTA sarakArI AtmAone paNa kyAreka lAlasA paTakI nAMkhe che, ane pApI banAvI nAMkhe che. kaikasI saMskArI strI hovA chatAM dharatI meLavavAnI lAlasAnA kAraNe potAnA nAnI uMmaranA sagA putromAM paNa tevA saMskAra reDavAnuM kAma te jANa karI rahI hatI. kAcI vayamAM zikSaNa na apAya bALakomAM game tyAre game te prakAranA saMskAra relI na zakAya. kAcI uMmaramAM game tevuM zikSaNa je temane ApavAmAM Ave to bALakonA jIvananuM dhanotapanota nIkaLI jAya. paraMtu Aje game tyAre, game tene, game tevI vAto karavAmAM AvI rahI che. Aje kAcI uMmaramAM paNa bALakone anucita prakAranuM zikSaNa ApavAnI himAyata karavAmAM AvI rahI che. A badhI bAbato bahu gaMbhIra vicAraNA mAMgI le che... prajAnuM tUtuM jatuM naitika stara keTalIka kaThora bAbato mAre tamane kahevI paDe che. ghaNIvAra amane lAgatuM hoya ke A vAto jAheramAM na karIe to sAruM. to paNa have kahyA vagara cAle evuM nathI; kAraNa ke naitika rIte prajAnuM stara (morola] eTalI hada sudhI Aje nIce UtarI gayuM che ke have A vAto je tamane kahevAmAM nahi Ave to kadAca A duniyAmAM evo tamAro koI mitra nahi hoya, je tamane AvI kaDavI vAto ATalA spaSTa zabdomAM jaNAvIne tamane bacAvanAro bane. kaikasIne potAnA sagA bhANiyA vaizramaNanuM vimAna AkAzamAM uDatuM ja tuM joIne rAvaNe "A koNa che ?' ema pUchyuM. enA uttararUpe, vaizramaNane joIne krodhamAM bharAyelI kaikasI je kAMI kahe che. enAthI rAvaNa vagerenA aMtaramAM paNa krodha bhabhUkI UThe che. tame sahu vyavasthita banI jAo krodha ane kAma vagere bAbatomAM sudharavAnI tAtI jarUra Aje AvI ubhI che. jo tame sudharazo nahi, je tame ja bagaDelA hazo; to mane lAge che ke, AjanA dharmasthAno paNa kadAca pavitra nahi rahe. Aje sAva bagaDelA loko maMdiramAM, tIrthasthAnomAM ane bIjA dharmasthAnomAM AvIne potAnA bagADano cepa vAtAvaraNamAM phelAvatA hoya che. tIrthasthAnomAM cAlatI vaibhavI mojamajAo. game te rItanA AcaraNa ane behada koTinI TachATo jotAM have tIrthasthAnonI pavitratA paNa jokhamamAM mukAI javAnI dahezata UbhI thaI che. je sthAnomAMthI AtmAmAM pavitratA prApta karavAnI che, jyAMthI AtmAmAM jAmelo bagADo dUra karavAno che; tyAM ja
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana bIjuM apavitratA sAravAmAM Ave? tyAM ja game tevI mojamajA ane bephAma kriyAo cAle? A kema cAlI zake? have tame badhA vyavasthita banI jAo to ja ApaNe kAMIka bacI zakIzuM. chevaTe eTaluM to nakakI karI lo ke sarvathA pApo TI na zake to paNa pavitrasthAnomAM to te pApAcaraNa kadI sevavuM nahIM. je ATaluM thaze to paNa te pavitra sthAno bhAratIya prajAnA pAviyano strota vahAvatA ja raheze. zuM vimAna rAITa bradharse ja zodhyuM? AkAzamAM uDatuM jatuM vimAna rAvaNa jue che...zuM vimAna Aje ja zodhAyA che? zuM vimAnanI zodhe "rAITa bradharsa" ja karI hatI ? nA, nahi ja, te pUrve ya A dezamAM vimAna hatA. Aje vimAna yaMtrathI cAle che, to te vakhate paNa kASTayaMtro vagerethI ja cAlatA hatA. AkAzamAM uDatAM vimAna ne joIne rAvaNa enI mAtAne pUche che, "A koNa che?" tyAra bAda kaikasI je javAba Ape che ane enA dvArA rAvaNa, kuMbhakarNa vagerenA aMtaramAM kevA bhAvo jAge che, e badhI vAta vistArathI have pachI ApaNe vicArIzuM. ma noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pUra gurudevazrInA AzayathI viduddha lakhAyuM hoya to te badala aMtakaraNathI "micchAmi dukakaDam'. - avataraNakAra mUlya : 50 paisA prakAzaka : "kamala prakAzana TrasTa" 50823 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika InsTITyUTa sAme. amadAvAda-1 [ phona naM. 30081] mudraka : pa. pu. bhAgavata, moja prinTiMga bUro, giragAma, muMbaI-4
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakA" pUjaya siddhAMtamahodhi,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati, svargIrya sUripuradara AcArya bhagavatta zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyarA pUjyapAda munirAjazrI caMdrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhAZcandravijayajI pravacana sthaLa : lejhanTa pelesa nakala : 20,000 pravacana 1 pravacana-trIjuM L 17-7-77 prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAja sAhebe plejhanTa pelesanA vizALa paTAMgaNamAM, lagabhaga ATha hajAranI jana medanI samakSa, rAmAyaNanuM trIjuM pravacana karatAM, rAmAyaNa dvArA zIkhavAtI sukhamAM alIna ane du:khamAM adI" banavArUpa jIvana jIvavAnI kaLA, duHkhanA pAcana karatAM ya kaThaNa sukhanuM pAcana, kaisI dvArA rAvaNamAM utapanna karAtI uttejanA, daivI baLo dvArA prApta thatI vidyAzaktionI sAdhanA je rAvaNano majabUta niradhAra, emAM anAdrata deva dvArA karAtAM vidano ane emAM ArapAra UtarI jato rAvaNa, kuMbhakarNa ane vibhISaNane prApta thatI vidyAzakti, vagere viSayonuM romAMcaka varNana potAnI jeza bharelI jabAnamAM karyuM hatuM. pAzcAtya dezonI vikRti ane AryadezanI saMskRti vacce AbhagAbhanuM aMtara jaNAvatAM, jIvaMta patnInA mRtyunI kalapanA mAtrathI dhrujI UThatAM pAzcAtya nATyakAra zekasapIara ane snehALa paTanInA motathI paNa adInamanA banI rahetA narasiMha mahetAnuM hRdayasparza saMtulana, rUpa ane sauMdaryanI AgamAM bhaDake saLagatI ane dehanI karacalI mAtrathI kaMpI UThatI manaro merelIna ane bhogasukhonI choLomAM UchaLatA rAjA somacaMdrane preraNAnA payagAma saMbhaLAvatI AdezanI eka AdarzapanI vacceno mahAna taphAvata, pragatinA nAme prajAmAMthI saguNonA thI pIchehaTha, pratyeka pravRttimAM zrImaMta mAnavano "mAruM zuM?" ane "mAre zuM?"no ghora svArtha sUcavato savAla, vinAzI saMsAranuM svarUpa : "kAM gulAba nahi; kAM mALI nahi, AcaMdezanI nArInuM sinemA vageremAM ghora adha:patana, sukhanA lAlacu mAnavonA traNa apalakSaNo, "AyurvedanA vijJAnanuM vAstavika rahasya, pAponA vAyarasa" nahi phelAvatA mAnavanuM paNa vartamAnakALanI daSTie mUlyAMkana, siddhi kAje sAdhanAnI anivAryatA, pazcimanA prazaMsakone vivekAnaMde ApelA bampara baoNla" jevA javAbo, mahAyogI AnaMdaghananI apUrva siddhi vagere anekAneka saMskRti poSaka prasaMgo ane anuprasaMgone samajAvatI, doDha kalAka sudhI mUzaLadhAra varasatI meghamALAnI helinI jema ekadhArI vahI jatI, paramapadanI prApitanI paramapunitatA prasAratI, pAragAminI ane paramakalyANadAyinI, aMtastalane stabdha karI mUkatI, pUjyapAdazInI pravacana pIyuSadhAranuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. zrIpALa nagara, muMbaI-6 tA. 12-7-1977 - muni bhAnucandra vijaya
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMkaH 3 ravivAra aSADha vada 10 anaMta upakArI kalikAla sarvajJa AcArya bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe racelA "jaina rAmAyaNa"ne AdhAre "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" e viSaya upara dara ravivAre bapore aDhIthI cAranA samayamAM cAlatI A pravacanamALAnuM Aje trIjuM pravacana che. bIjA aneka saMskRti poSaka prasaMgone AvarI letA A pravacanamAM Aje rAvaNanA jIvananI keTalIka bAbato ApaNe vicArazuM. tyAra bAda zrI hanumAnajInA pitA pavanaMjya ane mAtA aMjanAsuMdarInA prasaMgo laIne pachI ApaNe rAmacaMdrajInA jIvanamAM praveza karIzuM. sattarathI aDhAra pravacanomAM pUrNa thanArI A pravacanamALAmAM ApaNe jIvanamAM saMskRtinA aneka tArone joDI denArI vAto vicAravI che. rAmAyaNa-vAcanane dRSTikoNa meM pUrvanA pravacanamAM paNa kahyuM hatuM ke, A rAmAyaNa munijIvananA bhavya AdarzonI khANa che. ane ethI jo e ja dRSTikoNathI A rAmAyaNa vAMcavI hoya to ya vAMcI zakAya. enAthI jarUra sAcA munijIvana mATe khUba ja Avazyaka baLa maLI rahe paraMtu huM e daSTikoNane AdarzarUpe najaramAM rAkhIne tamArI samakSa A rAmAyaNa vAMcIza. kAraNa...Aje prajAnuM naitika stara atyaMta nIcI kakSAe UtarI gayuM che eTale enI ja prathama marAmata karavAnuM khUba jarUrI banI gayuM che. rAmAyaNa zuM zIkhave che? Aje to prajAne jIvana jIvavuM zI rIte ? mANase mANasa tarIke kaI rIte jIvavuM? e zIkhavADavAnI jarUra UbhI thaI che. zrImaMtonA jIvanamAM aneka uthalapAthalo jovA maLe che. garIbone paNa potAnA prazno che. e badhA ja praznonA uttara: A rAmAyaNamAMthI maLI rahe che. Aje pitA potAnA putrone vepAra karatA zIkhave che. ghATIne pharnicara jhApaTatAM zIkhave che. munimane copaDo lakhatA zIkhave che. mAtA bALakane khAtA, paheratA ane kapaDAM oDhatA zIkhavADe che. zikSaNa Aje bhautika jagatanuM bhaNatara ApIne mANasane nokarI meLavI ApavAnuM kAma kare che; paraMtu jIvana zI rIte jIvavuM e Aje koI zIkhavatuM nathI. rAmAyaNa zIkhave che; jIvana jIvavAnI kaLA jIvanamAM sukha vadhI jAya tyAre kaI rIte temAM alInabhAva rAkhavo ane jyAre pApakarmonA udaye bhayaMkara duHkho ubharAI jAya tyAre temAM zI rIte adInabhAva
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM rAkhavo e kaLA rAmAyaNa zIkhave che. jyAre pApakarmono udaya thAya tyAre aneka AghAto ane pratyAghAto AvatA hoya che; paraMtu te vakhate te koyaDAone kaI rIte hala karavA, enA phAMsalAomAMthI zI rIte nIkaLI javuM? evI jIvana jIvavAnI kaLA rAmAyaNa zIkhave che. paiso dareka bAbatano ukela nathI covIza varasano chokaro ekAeka marI jAya, patnIne gaLAmAM "kensara thaI jAya, zarIramAM bhayaMkara rogo vyApI jAya tyAre lAkho rUpiyA paNa kAma lAgatA nathI. eka vAta samajI rAkho ke paiso dareka bAbatano ukela nathI. je paisAnA jore ja badhuM kAma cAlatuM hota to, zrImaMtonA jIvanamAM sadA zAMti hota. paNa Aje keTalAya zrImaMtonA jIvana bhaDake baLI rahyA hoya tevI sthiti dekhAya che. karoDo rUpiyAthI "Dalesa" nA bacyA amerikAnA videzamaMtrI lesa ke jeNe eziyAno kabajo laI levA mATe aMgrejone potAnI kUTanIti samajAvI hatI. e aMgrejone kahetA ke, "tame eziyAno kabajo meLavavA eziyanone paraspara laDAvI mArIne ja khatama karI nAkho" AvI krara nItivALA Dalesa hatA. jeNe e vicAra na karyo ke A rIte je eziyano aMdaroaMdara laDI maraze to emanA bALabaccAnuM zuM thaze? emanI strIonuM zuM thaze? emanA arthataMtranuM zuM thaze? AvI kraratA dharAvatA Dalesa paNa aMte khUba ribAIne maya. emane chelalA samayamAM jyAre kensara thayuM tyAre pAse UbhI rahelI DaoNkaTaronI penala samakSa potAno jIva bacAvanArane lAkha DaoNlaranuM dAna karavAnI pote jAherAta karI hatI. chatAM enA DaoNlara paNa ene bacAvI ke zAMti ApI zakyA nahi. kAraNa enI pAse jIvana jIvavAnI kaLA na hatI. sukha ane duHkhane pacAvavAnI hiMmata na hatI. jIvana jIvatAM zIkho AryadezanA mAnavonI pAse A kaLA hatI. kaI rIte khAvuM? kaI rIte pIvuM? kevI rIte sUvuM? kevI rIte besavuM ane UThavuM? e badhuM zIkhatAM pahelAM jIvana zI rIte jIvavuM? e zIkhavAnI khAsa jarUra che. dALamAM roTalI boLIne khAvAne badale bALaka je bhUlathI pANImAM roTalI jhaboLIne khAya che to mAtA gusse thAya che. jamaNA hAthe khAvAnA badale DAbA hAthe khAtA bALakane mAtA tamAco
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' mArIne kahe che ke, "mUrkha ! hajI khAtAM paNa AvaDatuM nathI. A rIte khavAtuM haze ?' . Aje dhaNA maeNgejhinomAM 'Aje kaI vAnagI banAvazo?' evA mathALAo nIce jAtajAtanI vAnagIonI banAvaTa zIkhavavAmAM Ave che. paNa koI jIvana jIvavAnI kaLA zIkhavatuM ja nathI. rU! bALakane khAtA zIkhavADavAnI mAtAne ciMtA che. strIone vAnagIo banAvatA zIkhavAnI ciMtA che. puruSone kamAvAnI ciMtA che. paraMtu jIvana jIvatAM zIkhavAnI ciMtA keTalA mANasone haze ? 65 bhatakALanI kavitAo pApakarmonA udaye du:kha Ave tyAre zuM karavuM? ane puNyakarmonA udaye sukha maLI jAya tyAre zI rIte jIvavuM? e kaLA rAmAyaNa khatADe che. alabatta, sukha-du:kha aMgenI jIvana-kaLA jo rAmAyaNa zIkhave che to,--dharma zuM ane adharma zuM? --dharmasvIkAra ane adharma tyAga karavAnI jIvana-kaLA uttama koTinA dharmazAstro zIkhave che. jIvana taranI saMskRti zIkhavIne rAmAyaNa vAnarane nara banAve che; jyAre sAcA dharmazAstro e narane nArAyaNa (vItarAga-bhagavAna) banAve che. sukha-duHkhane pacAvavAnI kaLA pUrve kavi dalapatarAma jevA khALabhASAnI potAnI kavitAomAM paNa gUMthI detA hatA. "sukha-samaye chaThThI nA javuM du:khe na hiMmata hAravI; sukha duHkha sadA TakatAM nathI e nIti mAM dhAravI." nAnakaDA bALakone pahelAM pAyapustakomAM paNa A zIkhavAtuM. 66 o Izvara ! bhajIe tane, moTuM che tuja nAma; guNu tamArA gAI e, to thAya amArA kAma. " dareka yogadAne cheDo hoya che sukha ane duHkha e to bahu mAmUlI khAkhata che. game tevA sukha ane duHkha eka dI cAlyA janArA ja che. Every tunel has its end.
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM mahArASTramAM pUnA vagere bAju jAo te tyAM moTA moTA bogadA Ave che. kALAM! aMdhiyArAM ! bIka lagADI mUke tevAM! chatAM evA ya bogadAono aMta Ave che. mAIla, savAmAIla lAMbA bogadAono paNa aMta Avato hoya to jIvanamAM AvI paDatAM duHkhono paNa aMta kema na Ave ? duHkha Ave tyAre pUrIjharIne maravAnI vAta Aryadezane maMjUra nathI. rAmAyaNano A ja saMdeza che. duHkha Ave tyAre tene vadhAvI lo. kevuM balidAna ? rAmacaMdrajI jyAre vanamAM jAya che tyAre temanI sAthe sItAjI paNa vanamAM cAlyA jAya che, sItAjInI kevI pati bhaktiparAyaNatA !! lakSmaNanI patnI urmilA [ajaina daSTie] potAnA pati sAthe vanamAM javAnI tIvra IcchA hovA chatAM; patinI AjJAne zirodhArya karIne sAsu sasarA vagerenI sevA khAtara gharamAM ja rahI jAya che. zuM apekSAe A tyAga sItAjI karatAM paNa caDI jAya tevo nathI ? sItAjIne to duHkhamAM ya patino sAtha che; jyAre urmilAne to varSo sudhI patino viyoga lamaNe jhIMkAya che. AvA to aneka prasaMgo rAmAyaNamAM Ave che. sItAjI ane urmilAe je rIte duHkhone pacAvyA e Adarza ApaNane paNa duHkhone pacAvavAnI hiMmata Ape che. kapaDAM lagharavaghara haze to cAlaze. khAtA nahi AvaDaze to ya cAlaze. sUtA, besatA ane UThatAM kadAca nahi AvaDaze to te paNa cAlaze paraMtu jIvana jIvatA nahi AvaDe to te cAle evI bAbata nathI. jIvana eTale ja sukha ane duHkha. sukha ane duHkhanI ghaTamALarUpa ja jIvana che. A sukha ane duHkha pacAvatAM AvaDe eTale jIvana jIvatA AvaDI gayuM tema kahevAya. bhautika jIvana to, sukhaduHkhanI pAcanazakti upara saphaLatA ke niSphaLatAne vare che. paNa dharma karavA mATe ya A pAcanazakti karavI Avazyaka che. du:kha-pAcana karatAM ya sukha-pAcana kaThinatara apekSAe duHkho pacAvavA hajI sahelA che. jagatamAM evA ghaNAM mANaso jovA maLe che je duHkhonA vaMToLa vacce ja sadA jIvatA hoya che ane ethI ja emane duHkho vacce jhAjhI hAyavoya thatI nathI. ghaNI vAra evuM bane che ke...eka strI ravabhAve zAMta, sadAcAriNI ane kulina hoya paNa tene pati taraphathI khUba mUDha mAra paDato hoya, trAsa thato hoya, to ya te mUMge moDhe badhuM sahana karI letI hoya che. e
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" samaje che ke, "have A rojanuM thayuM? roja A kaDAkUTa che...saMtApa che. zA mATe roja baLApo ane hAyavoya karavI. mUMge moe A badhuM sahana karI levAmAM ja majA che." vagere vicArIne e mana vALI letI hoya che ane duHkhane e rIte pacAvatI thaI jAya che. paNa... puNyayoge je sukha maLI gayA hoya to tene pacAvavA e AsAna bAbata nathI. mATe ja duHkha karatAM ya sukhanuM pAcana vadhu kaThina che. kAraNa...mANasa pAse paisAnA jore jyAre sukhanI sAmagrIo puSkaLa pramANamAM AvI jAya che tyAre enuM mAthuM phATI jAya che. e koIno vicAra karavA taiyAra raheto nathI. e sukhamAM chakI jAya che. sukha prApta thatAM emanuM magaja phATI jAya che. svArtha kAjenI saMpattinA zA mUla? mokSadaSTinI vAta to pachI karazuM paNa mAnavatAnI dRSTie paNa vicAro toya je samaye ADatrIsa karoDa mANaso roja bhUkhyA sUI jatA hoya, deha upara paheravA pUrA kapaDAM paNa pAmatAM na hoya, evAM samayamAM koIno vicAra karyA vagara, sukhamAM phATI javuM, e kaI rIte sArI bAbata che? tamAre peTa bharIne jamavuM hoya to tame jANo; paNa tamAre bIjAnI anukaMpA vagere vicAravI to joIe ja ne? svArtha mATe ja vaparAtI saMpattinuM A jagatamAM keTaluM mUlya che? | parArthano vicAra Aje bhuMsAI rahyo che. bhAIcArAnI koI vAta kyAMya jANe jovAmAM ja AvatI nathI. maitrI evI zodhI maLatI nathI, jemAM dago na hoya. rane evo jovA maLato nathI, jyAM svArthanI badabU AvatI na hoya. dagA vinAnI maitrI ane svArtha vinAno sneha zodhyAM jaDatA nathI. A te pragati ke pIchehaTha? Ama chatAM, "deza pragatinA paMthe AgaLa vadhI rahyo che, evuM bUmarANu macAvavAmAM AvyuM che. paNa AmAM pragati kyAM che? e ja mane samajAtuM nathI. Aje sahu pragatinI vAto kare che, paNa huM kahuM chuM A pragati che ke pIchehaTha? hA, bhraSTAcAra, anAcAra, mAMsAhAra vageremAM ke corI, harAmakhorI, badamAzI vageremAM pragati thayAnuM koI kahetuM hoya to te vAta dharAra maMjUra che. bAkI, nirbheLa maitrI ane sneha; dayA, dAna ane karuNAnI bAbatamAM Aje moTI saMkhyAmAM pIchehaTha ja thaI rahyAnuM jaNAI rahyuM che. emAM pragati kyAM dekhAya che?
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM "mAruM zuM ane mAre ? Aje koInI pAse tame jAo ane ene kaho ke "A phaMDamAM Apa kAMIka lakhAvo athavA to A garIba mANasane tame jarA madada karo to Ajano mAnava phaTAka daIne prazna pUche che : "paNa...emAM mAruM zuM? [emAM mane kAMI maLaze...?]" basa.. dareka jagyAethI meLavavAnI ja vAta !! ApavAnI vAta to kyAMya jANe jevA ja maLatI nathI. jayAre tame e bhAIne kaho ke, "bhAI..A to dharmAdA phaMDa che athavA garIbane ApavAnI vAta che. emAM tamAre zuM levAnuM hoya ?" tyAre pelo zrImaMta dhaDa laIne uttara ApI deze ke..."to pachI mAre zuM? jemAM mane kazI malAI maLavAnI na hoya to temAM mAre zuM levA devA ?" kevI bhayaMkara svArthodhatA !! Ajano mAnava dareka jagyAe potAnA ja svArthano gaMdhAto vicAra karato thaI gayo. A keTalI duHkhada bAbata che !! pAyo majabUta joIe Aje mAnava mAnavane cAhI zakato nathI. ame jIvamAtrane cAhavAnI vAta karavA AvyA chIe. amAre prANImAtra sAthe maitrInI vAto karavI che. paNa zI rIte e vAta karIe? jyAM mAnava mAnavane paNa cAhI zakato nathI tyAM...! AthI ja sau pahelAM rAmAyaNamAM rahelo saMskRtino saMdeza mAre tamArI samakSa rajU karavo che. rAvaNanA jIvanacaritranI vAto atyAre ApaNe karIe chIe. te pachI bharatajI lakSmaNajI sItAjI vagerenI vAto karIza. - sau prathama mAre A pravacanamALAno pAyo majabUta banAvavo che. eka moTuM aDhAra mALanuM biliMiMga bAMdhavuM hoya to teno pAyo kevo majabUta joIe che? pAyo je kAco rahI jAya to makAna kyAre tUTI paDe e kahI zakAya nahi... ApaNe paNa aDhAra pravacanonI imArata caNavAnI che ne? pachI teno pAyo majabUta banAvavo ja paDe ne? kyAM pazcimanA dezano zekasapIara? sukhaduHkhane pacAvavAnI kaLA AryAvartanI mahAprajA pAse kevI siddha thaI hatI te aMge huM tamane, abhaNa chatAM bhaNelA, narasiMha mahetA ane pazcimanA dezanA mahAna vidvAna gaNAtA zekasapIaranI vAta karavA mAguM chuM.
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" jenAM nATako aneka bhASAomAM bhASAMtara pAmIne khuba prasiddhi pAmyAM che, vidvattA vagerenI dRSTie je narasiMha mahetAne kyAMya AMTI de tevA hatA, e zekasapIara, sAMbhaLavA pramANe, eka divasa kavitA banAvatA divAnakhAnAmAM beThA hatA. tyAM dUra beThelI potAnI patnIne joIne, "e marI jaze to mAruM zuM thaze ?" evI bhayanI kalpanA karIne teo kavitA race che. jeno bhAva A pramANe che ke, o patnI! tuM A jagatamAMthI cAlI jaze to mAruM zuM thaze? huM zI rIte tArA vagara jIvana jIvI zakIza ?" juo to kharA... je hajI jIvatI ja che, tenI marI javAnI kalpanAmAtrathI paNa zekasapIara jevo nATyakAra dhrujI UThe che. ane jANe bAvaro banI jAya che. AnuM kAraNa zuM? kAraNa ke e vidvAn hovA chatA enAmAM pAyAnuM tatvajJAna ja-sukha ane duHkhane pacAvavAnuM-na hatuM. AthI ja patnInA mRtyunI kalpanAmAtrathI te akaLAI UThe che. na jANe kema zekasapIara eTaluM paNa samajI na zakyA ke paheluM kone maravAnuM che teno kayAM nizcaya che? pahelAM tame ja marI gayA to...? paNa jANe A vicAryA vagara ja bhAvinI ciMtAmAM zekasapIara duHkhI thAya che. ane.. kyAM hiMdusthAnano narasiMha maheto? jyAre Aryadezano A narasiMha maheto! zekasapIara jevo vidvAna na hato. nATyakAra na hato. paraMtu potAnA bhagavAnano bhakta hato. eka dI sahune marI ja javAnuM che e vAtane pacAvI jANanAro hato, mATe ja enI patnI mRtyu pAmI tyAre e du:khI na thayo. enI patnI mANekabAI patibhaktA hatI. patine kahetI : "tame tamAre corA upara besI bhagavAnanA bhajaniyAM gAvo. huM daLaNAM daLIza ane tamane khavaDAvIza. tame bhastIthI bhajana karo. jarAya A saMsAranI ciMtA karazo nahi." AvI saguNasaMpanna patnI jyAre marI gaI tyAre koIe AvIne mahetAne kahyuM : "mahetAjI! tamArA patnI vaikuMThavAsI thayA che." A sAMbhaLIne paNa glAna nahi banelA A mahetA, prabhunA bhajaniyAM gAtAM gAtAM ja bolI uThayA : "bhaluM thayuM bhAMgI jaMjALa; sukhe bhajazuM zrIgopALa." hAthamAM maMjIrA laIne bolatA A mahetAnA mukha para zokanI koI chAyA na hatI.
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM Aje koI zuM AvuM bolI zake kharuM? ane je bole to ene patnI sAthe gharamAM meLa rahe kharo? karacalI khAtara merelInano ApaghAta hamaNAM thoDA vakhata pUrve manaro merelIna nAmanI eka rUpajIvinI thaI gaI jene tame jANatA ja hazo. eka divasa e AyanA sAme UbhI rahIne "mekaapa" karatI hatI. te vakhate eNe potAnA mukha upara eka karacalI paDelI joI. e karacalI jotAM ja enA aMtaramAM bhAre AghAta utpanna thayo. ene thayuMH "ahA...hajI to huM mAruM seMdarya TakAvI rAkhavAnA tanatoDa prayatna karuM chuM. ane tyAM A karacalI...! zuM huM ghaDapaNa tarapha dhasI rahI chuM !' A vicAramAM ne vicAramAM eno AghAta vasamo banI gayo. ane eka divasa teNe ApaghAta karyo ! eka mAtra saudaryanI potAnI tIvra IcchAne AMcako lAgyo eTalA mAtrathI ja teNe potAnA jIvanano aMta ANI dIdho. kevI tuccha bAbata ane kevo jIvanano karuNa anta? jyAM saMyoga tyAM viyoga... zuM cAmaDIne kadI karacalI paDe ja nahi? zuM paraNelI keTalIka strIo kadI vidhavA thAya ja nahi ? zuM koI DAhyo, bhaNelo prophesara kadI gAMDo thaI jAya ja nahi? zuM koInI peDhI kadI DUla thAya ja nahi? zAstro kahe che: "jayAM saMyoga thAya che tyAM sarvadA viyoga thavAno ja. saMsAranA tamAma sukho eka dI khatama thaIne ja raheze." kAM gulAba nahi; kAM mALI nahi kAM to bagIcAnA gulAba karamAI javuM paDaze. kAM to bagIcAnA mALIe, gulAbathI vikhuTA paDI jaIne eka dI ramazAnamAM sUI javuM paDaze. A nivivAda hakIkata che. be yano saMyoga sadA kALa TakI zakaze ja nahi. suMdara majAnA dekhAtA, lAla gulAbI, saMdhyAnA raMgoe paNa eka samaye naSTa thavuM ja paDe che. sarasa lAgatA pANInA paraparAe paLa be paLamAM vilIna thaI ja javuM paDe che. emAM koInuM kazuM cAlI zakatuM ja nathI.
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" calacitro ane jAherakhabaromAM AryadezanI nArI!! je rU5 ane sauMdarya ATalA vinAzI che enI khAtara AjanI nArIo kevAM kevAM pApa AcarI rahI che! calacitromAM ya AryadezanI nArIono praveza thaI cUkayo che. AnAthI to AryAvartanI saMskRti adha:patananA Are AvI UbhI che. have to ziSTa gaNutA sAmAyikomAM paNa jAherakhabaromAM strIonA citro mUkavAnI jANe spardhA cAlI che. Aje Akho samAja jANe badalAI gayo che. nArInAM bibhatsa citro dvArA aneka mANasonI vAsanAo bahekAvavAmAM AvI rahI che. A ati gaMbhIra bAbata che. nArIo ja baMDa pukAre nArIne puruSa samovaDI banAvavAnI vAto karIne nArI jAtane AMtarika rIte khalAsa karavAmAM AvI rahI che. zA mATe nArInAM kharAba citro jAherakhabaromAM mUkavAmAM Ave che? je sadAcAriNI che, zIlavatI che, ane prAcIna paraMparAone svIkAranArI che evI nArIoe ja AnI sAme baMDa pokAravuM joIe, ane bedhaDaka kahI devuM joIe ke, "dehanA A pApI pradarzano baMdha karo. e rIte paisA kamAI levAnI pravRttio sarvathA anucita che." paNa...nArIo A karI zakaze? paNa jyAM nArIo ja satvahIna banavA lAgI che tyAM AvuM baMDa koNa pukArI zake ema che? AjanI aneka nArIo to "zrI sTAra" ane "phAIva sTAra hoTalomAM ghUmavA jhaMkhI rahI che, e zI rIte AvuM parAkrama phoravaze? AvI hoTalo ane temAM cAlatI kAravAhIo Arya mahAprajAnA zIla ane saMskArano khAtamo bolAvI nAkhavAnuM kAma karI nAkhe che ema kahevAmAM Ave to zuM khoTuM che? patine jAgRta karatI AryanArI eka videzI nArI karacalI joIne ApaghAta kare che; jyAre A AdezanI saguNothI saMskArita nArI potAnA patine saMnyAsanA mArge javAnI preraNA Ape che. vAta evI banI hatI ke somacandra nAmanA rAjA potAnI paTTarANI sAthe jharUkhAmAM beThA che tyAre patinuM mAthuM oLatA rANI, rAjAnA mAthe ugelo dhoLo vALa jue che.
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM rANI rAjAne kahe che ke, "juo, dUta Avyo." rAjA banne bAjunA dvAra tarapha najara doDAve che, paraMtu tyAM koI dUta dekhAto nathI. ethI rANIne pUche che : dUta kyAM che ?' rANIH "rAjana ! koI nagaranA rAjAno dUta nathI Avyo paNa A to yamarAjano ta Avyo che. lyo, A rahyo " ema kahIne pelo sapheda vALa toDIne rAjAne batAve che. rANI kahe che ke, "have kyAM sudhI A saMsAranI kalaNamAM khUMpyA rahevuM che? have to ghaDapaNanI taiyArI thavA lAgI. cAlo, jIvananuM yathAzakya sAphalya karI laIe." rANInI A samayasaranI Takora rAjAnA aMtarane coMTa mArI gaI. rAjA ane rANI bannee saMsAra tyAgyo. saMskRtinA pAyAnuM jIvana jIvatAM AryomAM ya keTalI paripakavatA hoya che te juo. A rIte AryAvartanA mAnavomAM mokSanA AdazoM ghamatA hatA, ethI ja emanI pAse sukha-du:khane pacAvavAnI jIvanakaLA hatI. jIvana-kaLAnA abhAve na sukha; na zAnti potAnA jIvanamAM taDakAM-chAyaDAMnI jema cAlyA AvatAM sukha ane duHkhane pacAvavAnI kaLA jeo siddha karI letA nathI, temanA jIvanamAM ghaNI moTI AdhyAtmika honArato sarjAya che. pariNAme bhautika dRSTie paNa-A lokanA sukhanI daSTie paNa-e loko jIvanamAM evI koI sAcI zAMti ke nirdoSa sukha pAmI zakatA nathI. AvA lokonI mAnasika aMjapo ane ucATa eTalo badho tIkSaNa hoya che ke temanI sAme puNya karavAnI ke pApa choDavAnI athavA to dharma karavAnI ane adharma tyAgavAnI vAtonI koI bhUmikA paNa taiyAra thatI dekhAtI nathI. sarvatra pAcanazaktine abhAva nathI jaNAto? AryAvartanI samagra mahAprajA [mukhyatve nagaronI potAnI sukhaduHkhanI pAcanazakti gumAvI beThI hoya ema zuM nathI jaNAtuM? vidvattA, rUpa, sauMdarya, saMpatti, sattA vagere kadAca vadhyA hoya to paNa zuM ema nathI lAgatuM ke tene pacAvavAnI zakti samAja khoI beTho che?
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ 73 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" rUpa-zakti dharAvatI nArI pAse rU5nI pAcanazaktinA abhAve teNue zIla gumAvI dIdhuM hoya ema nathI jaNAtuM? vitta-zakti dharAvatA zrImaMto pAse tenI pAcanazakti na hovAthI, teo durAcAranA mArge sahelAIthI lapasI paDavAnI sthitimAM che ema nathI lAgatuM? pracaMDa medhA dharAvatA mAnavo pAcanazaktine abhAve ahaMkAranA umAde caDIne pIdhelA jevI hAlatamAM bhaTakatAM hoya tevuM anumAna nathI thatuM? sattAnuM ajIrNa pAmIne sattAdhArIo prajAnuM zoSaNa, damana ane bhakSaNa karatAM hoya tema nathI lAgatuM? pAcanazaktivihoNuM mAnava; jokhamI sukhaduHkhanI pAcanazakti je khatama thaI jAya to hajAro anya zaktiono avirbhAva mAnava saMdha mATe vadhu jokhamI bane; dharatI mATe evo mAnava saMdha bhArabhUta bane; dharmasthAno mATe apAtra bane e nirvivAda hakIkata che. mATe ja sahue sau prathama sukha ane duHkhanI pAcanazakti to meLavI ja levI ghaTe. e pAcanazakti prApta thAya che; rAmAyaNa jevA dharmagraMthonA vAMcana ane zravaNathI; ciMtana ane mananathI. sukhI mANasonA traNa apalakSaNa je mANaso sukhamAM chakI jAya che e traNa prakArano aMdhApo anubhavatA hoya che : (1) jAta pratye teo AMdhaLA bane che arthAta jAtanI pavitratAnI temane koI paDI hotI nathI. (2) je paramAtmAno ApaNuM upara asIma upakAra che, enA pratyenI bhakita, sukhanI tIvra lAlasAnA pApe, visarAI jAya che. (3) jagatanA dIna ane duHkhiyA jIvo paratve te AMdhaLo banI jAya che. e kadI garIbonAM AMsu lUchI zakato nathI. sukhanI lAlacu garIbono hamadarda banI zakato nathI.
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM huM ane mArA bALako." "huM ane mArI patnI !' "huM ane mAro baMgalo." "huM ane mAro TI. vI." A rIte mAtra potAnA ja vartuLamAM phasAelo, potAnA ja sukhaduHkhanI ciMtAmAM ja mazagUla, potAnA ja sukhamAM chakI gaelo zI rIte garIbonAM AMsu lUchI zake? zI rIte duHkhitono hamadarda banI zake ? sukhano lAlacu "zuddha abhakta ane mitra ze bane? sukhamAM Asakta mAnavI, jyAM ne tyAM bhaTakanAro, game tyAM rakhaDIne sukha meLavI levAnI tamannAvALo, jIvanathI zuddha rIte rahI zake ? potAnI ja jAtanI bhakti karI levAvALo paramAtmAnI bhaktinA gAna zI rIte gAI zake? potAnA ja kuTuMbamAM, jIvana vyavahAramAM ane baMgalAomAM rAcanAro, "mare... lokone maravuM hoya to. mAre zuM? bIjAnI bhAre zI paMcAta ?" AvI vRttivALo mAnava duHkhIjanono mitra zI rIte banI zake? TUMkamAM sukhamAM Asakta mANasa * jAtathI zuddha na hoya. * paramAtmAne bhakta na hoya. * dIna-duHkhIno mitra na hoya. ... to jIvana jIvatAM AvaDI jAya jAtanI pavitratA, paramAtmAnI bhakti ane dakhitonI karUNA A traNa guNa je tamArA aMtaramAM AvI jAya to rAmAyaNa vAMcIne ApaNe je meLavavAnuM che te Aje ja maLI jAya. jIvana jIvavAnI kaLA ApaNA hAthamAM Aje ja AvI jAya. mAnava janma mahAna che ApaNane maLeluM mAnavajIvana atyaMta mahAna che. pazunAM-Dhora DhAMkharanAM- jIvana hajI ghaNIvAra maLe; svarganAM jIvana paNa eTalAM dohyalAM nathI. paraMtu je mAnava
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ 75 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" jIvana ApaNane pApono nAza karavA mATe maLyuM che e pharIpharI hAthamAM AvanAra nathI. jyAM paramAtmAnI AjJAo pramANe cAlavAnuM che, jyAM jIvanapaMthane sudhAravAnI anerI taka maLe che, evA A mAnavajIvanane khUba dIrghakALa sudhI TakAvI rAkhavA mATe ja AyurvedanuM vijJAna AryaprajAne prApta thayuM che. AyurvedanuM vijJAna zA kAje? "Ayurvedano artha tame jANo cho? A eka Akho zabda nathI. paraMtu A kriyApadayukta vAkya che. "mAyu ve." eTale "he mAnava! tArA AyuSyane tuM jANu." A eno arthe che. "AkhI jiMdagI tuM khA khA karIne tArA manakhA janamane barabAda na karIza. tArA jIvananuM mUlya tuM samaja. jema bane tema vadhu ne vadhu lAMbI jiMdagI tuM jIva. kAraNa A mAnava-deha pharIpharIne maLanAra nathI. "sAta nava phAraH" paNa A dRSTie ja kahI zakAya ne?" mAnavajiMdagIne dIrdhakALa sudhI saMbhALI rAkhavAnI vAta e dRSTie che ke A jIvana eTaluM kiMmatI che ke emAM vAsanAonA panAre paDI zaktionI barabAdI na ja karI zakAya ane krodhAdi kaSAyothI AtmAne dUSita na ja karAya. mokSabhAva pAmavAnI mahAmUlI sAdhanA A jIvanamAM ja thAya che. vAsanAnI Aga para pANI chAMTo; peTrola nahi na jANe keTalA ya kALathI janamojanama letAM A jIvAtmAe keTalI vAsanA. onI javALAo pragaTAvI haze? have to e Agane zAnta karavA mATe A jIvanamAM pANI ja revuM joIe; peTrola to kadApi nahi. pANI che; dharmasAdhanAo ane peTrola che; pApakriyAo. bezaka; jIvananuM AvuM sAphalya je pAmI zakatA nathI tevA mANasonI tADanA jhADa jeTalI lAMbI jiMdagIno koI artha nathI. dimu, mitapura, arAlAmu pApavihoNuM mAnavajIvana sudIrgha sAdhanA bharapUra bane mATe ja AyurvedanuM vijJAna che. "he mAnava! tAre zuM khAvuM? keTaluM khAvuM? kevuM khAvuM?" enA uttaramAM
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM Ayurveda samajAve che; "timuka, nitama, saranAmu" hitakArI khAvuM joIe. mAphakasaranuM khAvuM joIe vagere. jyAre ne tyAre, je ne te cIjo peTamAM padharAvyA karavI te ucita nathI. eTaluM samajI rAkhavuM joIe ke khAvA mATe jIvavAnuM nathI. paraMtu jIvavuM che mATe ja khAvAnuM che. je mAnava potAnA khAnapAnamAM khUba vyavasthita banI jAya to davAo khAvI ja na paDe. Ayurveda kahe che : "tame tamAro khorAka ja e rItano goThavI do ke jethI davA levAnI paNa sAmAnya rIte jarUra ja na paDe." jIvana lAMbu jIvAya e mATe ja "zataM naivema zaraH' kahevAmAM Ave che ne? paraMtu je jIvana jIvavAnI kaLA na AvaDe to AvuM kahevAno ya zo artha che? ane A kaLA rAmAyaNa jevA graMtho ja zIkhave che. rAvaNa rAkSasa kema? hanumAnajI vAnara kema? sumAli laMkA hArI gayA ane koI parAkramI putranI apekSAthI pAtALa laMkAmAM rahyA tyAra bAda temane razravA nAmano putra thayo ane tene rAvaNa nAme putra thayo. e prasaMga ApaNe pUrve jaI gayA chIe. rAvaNa rAkSasa na hatA. temanuM dazAnana" nAma jarUra hatuM paraMtu tene rAkSasa jevA dazamukha na hatA, e vAta paNa pUrve meM jaNAvI che. rAvaNa rAkSasa hatA ane hanumAna vAnara hatA, e vAta A granthakArazrIne anya rIte mAnya che. . eozrI kahe che ke rAvaNa rAkSasa nAmanA kuLamAM janmyA hatA. mATe teo "rAkSasa' kahevAyA. vAstavamAM teo kharekhara ApaNe kalpIe chIe tevA vikarALa dazamukhavALA, moTA moTA nakha ane dAMtavALA, ati bihAmaNA svarUpavALA rAkSasa hatA te vAta barAbara nathI. e ja rIte hanumAna paNa vAnara nAmanA kuLamAM jagyA mATe vAnara' kahevAyA. hakIkatamAM teo vAMdarA jevA ja, pUMchaDIvALA, dAMtiyA kADhanArA vAMdarA hatA te vAta ucita nathI. A granthakArazrI kahe che ke "hakIkatamAM to teo banne manuSya ja hatA." jema bhAratamAM rahenAro "bhAratIya' kahevAya che. raziyAmAM rahenAro "raziyana" ane amerikAno nAgarika amerikana kahevAya che. Aje ya "jAyanTa' kalabano sabhya "jAyanTa' kahevAya che, "roTarI kalabano. sabhya "roTeriyana ane "lAyana' kalabano sabhya "lAyana" kahevAya che. hakIkatamAM kaI jAya eTale kharekhara "rAkSasa' ane lAyana eTale kharekhara
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNama saMskRtino saMdeza' ' jaMgalano siMha ' tevuM kahevAtuM nathI. e ja rIte rAvaNa rAkSasakulotpanna hovAthI 'rAkSasa' ane hanumAna vAnarakulotpanna hovAthI 'vAnara' kahevAyA. vAstavamAM teo mAnava ja hatA. 77 saikasI upara garbhano prabhAva pUrvanA kALamAM mAtAo potAnA bALakone vArtA vagere kahevA dvArA saMskAro ApatI. kaikasI paNa roja khALakone kathA-vArtA kahetI. jyArathI rAvaNa kaikasInI kukSimAM Avyo hato tyArathI kaikasInA jIvanamAM ya krodhanA saMskAro saLagI UThayA hatA. enI vANI atyaMta krUra banI gaI hatI. teNIne darpaNane badale cakacakatI talavAramAM potAnuM mukha jovAnI icchA thavA lAgI. mAtAnA saMskAro garbhanA prabhAve duSTa thavA lAgyA. garbhamAM evo bALaka AvyAnuM jANe sUcana thaI rahyuM hatuM ke, bhaviSyamAM je zatruonA Asanane kaMpAvanAro ane ati parAkramI thavAno na hoya ! mAtAo jIvana ujjavaLa banAve ghaNIvAra mAtAnA saMskAronI asara khALaka para thAya che. ane khALakanA saMskArono prabhAva mAtA upara paDe che. jo mAtA khUba krodhI hoya ane krodhanA AvegamAM khALakane dhavaDAve to dUdha jhera banI jAya ane kyAreka bALaka mAsa, e mAsamAM marI paNa jAya. mAtA jo bhayaMkara kAmI hoya to vAsanAnA te saMskAro khALakamAM utare; eTalo badho Force-jusso mAtAnA saMskAromAM che. mATe ja mAtAoe potAnuM jIvana khUba ujajavaLa rAkhavuM ja joIe. vizeSa karIne sagarbhAvasthAmAM to khAsa; kAraNa ke mAtAnA zubha ane azubha banne prakAranA saMskAronI asara bALaka upara sAmAnya rIte thatI hoya che. vaDIlathI dhrUjatuM AkhuM ghara ! vartamAnamAM mAbApo potAnI pharajo ghaNAM aMzamAM bhUlavA lAgyA che. ghaNA pitAo khUba krodhI jovA maLe che. puruSa jANe oNphisathI dharamAM Ave eTale dharanA badhA ja dhrujavA lAge. khApa dharmAM Avyo eTale 'Battle of waterloo sarjAI ja gayuM samajo. sAmAnya vAMkamAM potAnI dharmapatnI ane bALakone puruSa DhIkhI nAkhe che.
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM nabaLo mANasa gharamAM rAtana batADe che. mAtA paNa bALakone kahI detI hoya che : "juo, tamArA pappA gharamAM Ave che. jadI bhaNavA besI jAo. nahi to hamaNAM TIpI nAMkhaze." AvuM bhayanuM vAtAvaraNa zA mATe rahe? je strIe potAnA pitAnuM nAma bhUMsIne potAnA nAma AgaLa patinuM nAma joDI dIdhuM che, ghaNI AkAMkSAo ane apekSAo jenA aMtaramAM che, e strInI sAme puruSo AvA kapAyo karI nAkhe to e zI rIte ucita gaNAya? dALamAM mIThuM bhUlAtAM ja gALo? - varSamAM traNaso ne ogaNapacAsa divasa dALamAM mIThuM barAbara nAkhyuM hoya ane eka ja divasa saheja bhUla thaI gaI, mIThuM dALamAM nAkhavuM bhulAI gayuM, to pati gusse thaI jAya. game tevI anucita bhASAmAM bolavA lAge e kema cAlI zake? Ajano mAnava, je potAnA munimone trAsa Apato hoya, potAnA kuTuMbIjanone paNa raMjADato hoya to te zuM sajajanatAne chAjatI bAbato che? pApono cepa na lagADato mAnava kevo? vartamAnakALanA vyApaka ane ugra banI gayelA pApone najaramAM letAM to Avo mAnava paNa eka apekSAthI ocho kharAba che, ema huM kahevA mAguM chuM; je e potAnA pApono cepa bIjene lagADato na hoya to. potAnA krodhanA ane kAmanA saMskArono e bIjAmAM prasAra karato na hoya ane "phUpanI chAyA rUpamAM samAya" e rIte potAnA kusaMskAro potAnAmAM ja samAvI rAkhato hoya ane bIjAmAM prasArato na hoya to. pApono cepa sarvatra Aje evo bhayaMkara kaliyuga AvI lAgyo che ke, mAnava dhanalapaTatA, corI, badamAzI ane krodhAdine potAnA darzaNa bIjAmAM paNa phelAvato thaI gayo che. jyAM ati sahavAsa che tyAM eka vyaktinA kusaMskAronA ce5 [virus] bIjAmAM prasaratA vAra lAgatI nathI. yuvAno potAnA cepa bhAIbaMdhomAM nathI prasArI rahyA zuM? yuvatIo potAnA kuzIla AdinA cepa benapaNIomAM nathI phelAvatI zuM? vepArIo potAnA anItinA saMskAro bIjA vepArIomAM nathI reDI rahyA zuM?
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" pApanA vAhako abhizAparUpa je mANasa potAnA pApa bIjAmAM phelAve che tene huM pAponA Conductors (vAhako) kahuM chuM. AvA mANaso raktapariyA jevA che. jema raktapattiyo mANasa potAnA roganA jaMtuo bIjAmAM saMkrAMta kare che. te ja rIte AvA mANaso potAnA pApa bIjAmAM saMkrAMta kare che. AvA loko samAja mATe kharekhara bhayaMkara pUravAra thayA nathI zuM? je loko mAsuma kakSAnA bALakomAM potAnA pApa saMskAra ane vikAro phelAve che e A jagata mATe abhizAparUpa nathI zuM? dIkarAne anyAya zIkhavato bApa!! vartamAnakALamAM B. Com. ke B. S. C. bhaNelA dIkarAne bApa vekezanamAM dukAne besADe che. ane bApanI gerahAjarImAM chokaro nyAyI rIte vecANa kare to bApa gusse thAya che. chokarAe koIne mAla vecyo hoya to bApa pUche che: "beTA! koNa mAla levA AvyuM hatuM?" chokaro kaheH "amuka milanA zeTha AvyA hatA. ane mITara dITha pAMca TakA caDAvIne mAla Apyo che. te vakhate bApA kahe ke : o mUrakhA ! A vepArI to karoDapati hato. ene to barAbara lUMTavo joIe." e vakhate kadAca dIkaro ema kaheH "bApA ApaNAthI anyAya anIti kema thAya?" e vakhate AjanA pitA zuM kahe ke, "mUrakha ! A mATe meM tane bI.kaoNma. bhaNAvyo hato ?" kema A vAta barAbara che ne? je bhaNatara anIti karavA mATe ja hoya to e bhaNataramAM ya dhULa paDI. Ajano pitA putra pAse bhaNvIne potAnI anItino cepa tene lagADato hoya, to e sAco pitA che zuM? tame tamArA dIkarAone tamArA kusaMskAronA cepa kadI lagADazo nahi. AMkhanA cepa karatAM bhayaMkara pApono cepa A kusaMskArono cepa cAle che. jema AMkhanA rogano cepa cAle che ane jene roga thayo hoya tenI sAme tame juo eTale tamane ya roga thAya evuM bane che ne? A cepa karatAM ya anyAya, anIti vagereno cepa-jene huM pApanA "vAyarasa' kahuM chuM te-ati bhayaMkara che.
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM kolejanI coMkAvanArI sarve hamaNAM mahArASTranI eka kolejanA chokarA-chokarIonI sarve karavAmAM AvI hatI. sarve bAda te lokoe jAhera karyuM ke kolejanA eMsI TakA chokarA-chokarIonuM lohI jokhamI rogonA jaMtuothI vyApta thaI gayuM hatu. A badhuM sAMbhaLIne amArA aMtara vyathita thaI jAya che? je loko Arya haze temane paNa A sAMbhaLIne hRdayamAM darda utpanna thaI jaze. pleganA roge gherAyeluM nagara A rogo evA phAlyAkulyA che ke DaoNkaTaronI penalo paNa have tene bacAvI zakaze ke kema evI zaMkA thAya che. pleganA rogathI jyAre AkhuM gAma sapaDAI gayuM hoya tyAre jAtane bacAvavA mATe plegane dUra karavA karatAM gAmanA ja tyAga karI devo paDe che. e ja rIte pratyeka gharane bacAvI levAnI IcchA hovA chatAM pAponA ane vikAronA evA cepa phelAyA che ke Aje samagra bhArata jANe ke emAM phasAI gayuM che. jApAnanI blyu paTTI jApAnanI andara eka paddhati che. koI paNa mANasane zaradI thAya to te tarata DaoNkaTara pAse jAya che. DaoNkaTara enA nAka upara eka yu raMganI paTTI lagADI Ape che. A paTTI Germiside (jaMtunAzaka) drAvaNavALI hoya che. AthI zaradInA jatuo e paTTIthI AgaLa vadhI zakatA nathI. tamane pUchuM chuM ke tamArI pAse evI koI "lyu paTTI che ke jenAthI tamArAM pAponA saMskAro bIjA mANasomAM pravezatA aTakI jAya. ApaNo cepa bIjAne lAgu na thaI jAya e mATe ApaNe evI dharmasAdhanAnI koI paTTI rAkhI che kharI ? mAtA-pitAnA krodhAdi-saMskAro putromAM je gharamAM mAtA ane pitA krodhI haze athavA gALo devAnI TevavALA haze to e gharamAM e doSono cepa putromAM, putravadhUomAM, pautromAM, are! gharanA ghATI suddhAmAM phelAI jato hoya, ane badhAnA magajanA pArA UMce caDhI jatA hoya, evuM ghaNIvAra jovAmAM Ave che.
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza AthI ja mAtA ane pitAe potAnA jIvanane zubha saMskArothI khUba vAsita banAvavuM ja joI e ke jethI potAnA AzritonuM jIvana paNa khUba ja saMskAra bharapUra banyuM rahe. 81 mAtA kaikasInI haiyAvarALa pUrva pravacanamAM ApaNe joi gayA tema, dha...ra...r r...ra avAja karatAM, jatAM vimAnane joI ne mAtA kaikasIne moTo putra rAvaNa pUche che, "o mA! A AkAzamAM zuM cAlyuM jAya che? " rAvaNano prazna sAMbhaLIne kaikasI gaMbhIra khanI gai. thoDI vAra pachI te kholI, "laMkAnA siMhAsanano kabajo jamAvI kheThelA rAjA indrano mukhya subhaTa ane vidyAdhara vizravAno putra A vaizramaNa hAla laMkAnuM rAjya saMbhALe che. A vaizramaNa mAro bhANIo thAya che. rAvaNa! tArA dAdA sumAli potAnAM vaDavAonuM laMkAnuM rAjya choDIne A pAtALalaMkAmAM AvIne vasyA. samartha rAjA indra sAme pote jhajhUmI zake tema na hatA eTale baLavAna putranI rAha jotA rahyA. paNa tArA pitA ya tevA baLavAna na nIkaLyA ane ane tame ya mArA peTe nirmAlya pAmyA; mArI kUMkha lavI." vaLI kaikasI bolI, "A vimAnamAM te vaizramaNa jaI rahyo che je mAro bhANIo thAya che paNa huM to laMkAnA e lUMTArune kArAvAsamAM paDelo ane cIso nAkhato jevA mAguM chuM. kyAre mArA e dhanya divaso Avaze ke jyAre putravatIomAM huM ziromaNI banIza? paNa aphsosa! tamArA jevA khAyalAo enI mAne e divasa kyAMthI batADI zakaze ? hAya ! mAro to janmAro eLe gayo !" rAvaNanI dRDha pratijJA "mA...o, mA ! have basa kara ! mAre tAro eka paNa zabda sAMbhaLavo nathI. mA! huM Aje tane pratijJApUrvaka kahuM chuM ke eka divasa huM A vaizramaNa sAme; ane enA svAmI rAjA indra sAme jaMge caDIza; e eya to mAre mana taNakhalA samAna che. ane e e ya ne parAjita karIne ApaNA vaDavAonuM rAjya punaH pAchuM meLavIne ja jaMpIza. paNa o mA ! te mATe kuLaparaMparAthI cAlI AvatI vidyAzaktio paNa mAre sAdhavI joI ene? mATe he mAtA ! indrane mAravAmAM sahAyaka banI janArI daivI zaktio sAdhavA javAnI mane AjJA Apo. jethI mArA nAnA bhAIo sAthe tenI siddhi karavA cAlyo jAuM"
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ 82. pravacana trIjuM rAvaNa nAno paNa rAIno dANuM hato. nAno paNa siMhano bacyo hato. eka siMhanuM baccuM so zipALiyAne bhAre paDe. mAtApitAne namaskAra karIne, aMta:karaNanI AziSa meLavIne, rAvaNa nAnA bhAIonI sAthe bhIma nAmanA jaMgalamAM cAlyo gayo. enA aMtaramAM eka anokho vizvAsa hato ke mArI sAdhanAne siddhi varaze ja. mUlya cUkavo to mAla maLe koI paNa kAryanI siddhi meLavavI hoya tyAre sAdhanA karavI paDe. sAdhanA vagara siddhi prApta thatI nathI. "Pay the Price." tame mUlya cUkavo pachI tamane mAla maLaze ja. tamAre koI paNa jAtanuM mUlya jo cUkavavuM na hoya to mAla maLato ja nathI. ane je mUlya cUkavavAmAM Ave to sAmAnyataH bhAla maLyA vagara raheto nathI. globanI zodha khAtara kevo puruSArtha ? Aje tame eka svIca dAbo cho ane AkhA gharamAM "globa" prakAza karI mUke che. paNa tame jANo cho kharA ke A "globatayAra karanArA vijJAnike enI pAchaLa enI pAchaLa kevo puruSArtha karyo che? e vaijJAnikanuM nAma hatuM eDIsana. eNe A siddhi meLavatAM chatrIsa hajAra "globa' banAvIne phoDI nAkhyA hatA. ane tyAra pachI Ajano "globa" teNe taiyAra karyo ke je svIca dAbatAnI sAthe prakAzI UThe che. te samayamAM briTanamAM ghera ghera gesanA dIvA saLagatA hatA. gesa vagara dIvA thAya ja nahi evI dRDha mAnyatA tyAMnA lokomAM pravartatI hatI. jayAre eDIsane potAnI A siddhinI jAherAta karI ke, "havethI loko gesanA dIvA vagara paNa globa dvArA rAtrimAM prakAro meLavI rAkaze.' tyAre briTananI prajAe enI mazkarI karelI ke, "gesa vagara te kadI dIvA thatA haze ?' globanI zodha thatAM keTalIya gesa kaMpanIoe devALAM kAyAM hatAM. samagra briTananA bajAromAM maMdIno pavana phUMkAI gayo hato! epolo-11nA uDDayanano puruSArtha AjanA vaijJAnikoe "epolo-naM. 11" AkAzamAM uDADyuM hatuM tema kahevAya che. bhale tenI sAthe ApaNane nisbata nathI. paraMtu A epolo-11 kahevAtA
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" caMdraloka upara javA mATe uDyuM te pUrve enI pAchaLa keTalI sAdhanA (puruSArtha) karavI paDI hatI te tame jANo cho? vIsa hajAra kaMpanIone enA 70 lAkha "sperapArTasa banAvavAnA oNrDaro apAyA hatA. ane e sIttera lAkha "sperapArTsa" eka dhArA sAta varSa sudhI rAta pALIo kAma karIne taiyAra karavAmAM AvyA hatA. vicAra karo ke epolo-11 uDADavAnI siddhi meLavavA vaijJAnikone kevo jaMgI puruSArtha khelavo paDyo hato! nAnI yA moTI dareka siddhinI pAchaLa jabaradasta sAdhanA (puruSArtha) paDelI hoya che. sAdhanA vagara siddhi lAdhatI ja nathI. mudrita pravacana pAchaLa paNa puruSArtha | doDha kalAka sudhI tame je pravacana sAMbhaLo cho tenuM avataraNa thaIne, chapAIne dara AgAmI ravivAre, tenI AkarSaka puktikAo tamArA hAthamAM AvI jAya che. paNa tenI pAchaLa keTalo puruSArtha karavAmAM Ave che te tame jANo cho ? rAtre badhA kuTuMbIjanone bhegA karIne A pravacano upara ciMtana, manana na karo to A badhI mahenata tamArA mATe to vyartha ja jAya ne? evuM na bane enI kALajI tamAre karavAnI che. reDiyamanI zodha pAchaLa paNa parizrama | maeNDama kyurI nAmanI eka aMgreja bAI thaI gaI. jeNe "reDiyamanI zodha karI hatI. potAnA bimAra patinI varSo sudhI sevA karatAM karatAM, dhodhamAra varasAdanA tophAnomAM ya aviratapaNe te lokhaMDanuM ora bALavAnuM kAma karatI ane e rIte aDhaLaka lokhaMDa bALyA bAda jyAre tene "reDiyama" prApta thayuM tyAre te AnaMdathI nAcI UThI hatI. mojamajAthI siddhi? asaMbhava je AtmAnuM ane mAnava-jIvananuM ahita ja karanArI banI rahe che evI vaijJAnikonI bhautika siddhio meLavavA mATe paNa je bhAre puruSArtha karavo paDe to AdhyAtmika jagatanI prazasta siddhio meLavavA khAtara kevo bhavya ane bhagIratha puruSArtha karavo paDe tenI trirAzi tame ja mAMDI lejo. Aje koIne sAdhanA karavI nathI ane siddhio meLavI levI che. e zo rIte bane? sophAseTa upara beThAM beThAM, cirUTa phUMkatAM phUMkatAM, kokA kolA ke phenTA pItAM
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ 8i4 pravacana trIjuM pitAM, reDiyo upara silonanuM saMgIta sAMbhaLatAM sAMbhaLatAM ke TI. vI. jotAM jotAM siddhio maLI jAya e asaMbhava bInA che. rAvaNanI vidyA sAdhanA ane anAdratanA vidano rAvaNa potAnA bhAIo sAthe ghanaghora jaMgalamAM sAdhanA karI rahyA che, tyAre anAdata nAmano koI deva potAnI devIo sAthe krIDAthe tyAM Avyo che. teNe A traNe ya ne sAdhanA karatA joyA. deva e traNe bhAIone sAdhanAmAMthI calita karavA mATe anukULa ane pratikULa vidano karavA lAgyo. te mATe potAnI devIone mokalI. paNa traNemAMthI eke ya DagyA nahi. anAdate jAte cAlIne aneka prakAranA vino karyA. potAnA sevako dvArA moTA parvatonA zikharo gabaDAvyA. sarSe vIMTaLAvyA. siMha, vAgha vagere jaMgalI pazuothI bivarAvyA. chevaTe rAvaNanA mAtA ane pitA vagerene daivI zaktithI raDatA, AjaMda karatA, ane vilApa karatA batAvyA. chatAM traNemAMthI koI DagyA nahi. chevaTe daivIzaktithI rAvaNanuM mastaka kApI kuMbhakarNa ane vibhISaNanI samIpamAM nAMkhyuM. A joI bhAtRpremane kAraNe te banne bhAIo kAMIka calita thaI gayA. paraMtu rAvaNa leza paNa DagyA nahi. vidyAsiddhi ane "candrahAsa khaDaganI prApti koI paNa sAdhanA sahelAIthI pAra UtarI zakatI ja nathI. saMskRtamAM kahevata che ne..."zreyAsa vinAni." "sArA kAmamAM so vina.!" A nyAye rAvaNane paNa khUba vidano AvyA. paNa temAM te pAra UtarI gayA. AthI rAvaNane eka hajAra vidyAonI prApti thaI. jayAre kuMbhakarNa ane vibhISaNane kramazaH pAMca ane cAra vidyAo maLI. tyAra bAda cha divasa sudhI upavAsa karI, annajaLano tyAga karI, maMtrajApa dvArA devAdhiSThita "caMdrahAsa" nAmanuM kharza rAvaNe prApta karyuM. kAraNa ke rAvaNane Indra jevA mahArathInI sAme yuddha karavA javAnuM hatuM. pUratI taiyArI karIne ja e aMge caDavA icchatA hatA. pUjyapAda hemacandrasUrijInI khUbI bI to juo, ke ATa-ATalI ghora sAdhanA karavA chatAM graMthakAra jainAcArya
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" zrImad hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe rAvaNanI bhautika siddhionI lagIre prazaMsA karI nathI. graMthakArazrIe rAvaNanI sAdhanAnuM mAtra varNana karI dIdhuM che. paraMtu kyAMya evuM nathI jaNAvyuM ke "rAvaNe bahu sAruM karyuM. enuM A mahAna parAkrama abhinaMdanIya che vagere." vaijJAnika hAthIne mArI zake. kIDIne jIvADI zake kharA? rAvaNanI sAdhanA zatruono saMhAra karavA mATeno hatI. bIjAne mAravAnI ke pIDavAnI kaLAnA kadI paNa vakhANa thaI zake nahi. AjanA vijJAnane baMdUka banAvIne hAthIne khatama karatA AvaDe che paNa nAnakaDI kIDImAM prANa pUratAM AvaDe kharuM? bIjAne jIvADanArI kaLA; prazaMsApAtra je siddhio bIjAo mATe mAraka, ghAtaka, saMhAraka, nAzaka ane vidhvaMsaka hoya tevI vaijJAnikonI siddhinI kadI prazaMsA thAya nahi. jAte marI jaIne paNa bIjAne jIvADavAnuM zIkhavatI hoya, jAte ughADA rahIne bIjAne oDhADavAnuM zIkhavatI hoya, jAte bhUkhyA rahIne bIjAne khavaDAvavAnuM samajAvatI hoya e ja kaLA kakSA mujaba prazaMsApAtra bane che. doDhaso vAra vidhavinAzakAriNI sAmagrIo raziyA ane amerikA pAse A samagra vizvano doDhaso vakhata nAza karI zakAya eTalI aDhaLaka, saMhAraka zastrasAmagrIno khaDakalo paDyo che. koI mAnavI pAgala banI jaI kAMIka aTakacALo karI karI bese to A vizvanuM zuM thAya? je siddhi vizvanA cAra abaja mANasono saMhAra karavAnI zakti dharAvatI hoya e siddhi zA kAmanI? enI prazaMsA kema thAya? cayAtrAnuM phArasa Aje karoDo mAnavo ardhabhUkhyA jIvI rahyA che tyAre AvI zaktiono artha paNa zo ? je nIla ArmasTroge doDha kalAka sudhI kahevAtI caMdranI dharatI upara ATA mAryA emAM cAra karoDa DaoNlara to veSa taiyAra karavAmAM ja kharcAI gayA. A zI rIte ucita che?
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM vaijJAniko caMdraloka sAthe A dharatIno pUla bAMdhavA nIkaLyA che. mAnava-mAnavane haiyA vaccenA pUla jayAre tUTI gayA che; eka mAnava bIjA mAnavane jyAre cAhato ja baMdha thaI gayo che tyAre AvI caMdrayAtrAonI zI kiMmata che ! e to kharekhara phArasa banI jAya che. prazaMsA zenI hoya? eka vAra vivekAnaMda paradeza gayA hatA. tyAM teo vAraMvAra bhAratIya saMskRtinAM bharapeTa guNa gAtA. emanA AvA bhASaNothI akaLAyelA keTalAka aMgrejoe emane pATha zIkhavADavAnuM nakkI karyuM. e kALamAM adyatana rIte taiyAra thayeluM eka yAMtrika katalakhAnuM jevA teo temane laI gayA. vivekAnaMdane javuM paDyuM eTale na chUTake gayA. tyAM eka bheMsa-traNa ja kalAkamAM kapAI gaI tenA zarIranA judA judA avayavo 14 vibhAgamAM vaheMcAI gayA ane tenAM 14 pekeTo paNa banI gayAM. have teo vivekAnaMdanI sAme jovA lAgyA. temaNe pUchyuM, "bolo, mAtra bhArata pAse ja badhI kaLA che ke amArI pAse paNa che? thoDA ja samayamAM ame kevuM svaccha ane sarasa kAma karI batADayuM che? amArA mATe have te "kAMika" prazasti karazo kharA ke nahi ?" gaMbhIra vadane vivekAnaMde kahyuM, "meM ahIM eka bheMsane pAIne 14 pekeTomAM rUpAMtara pAmI jatI joI AnI huM zuM prazaMsA karuM? koIne mArI nAMkhavAnI kaLA zI ? Ane badale jo tame ema karo ke taiyAra thaI cukelA 14 pekeTamAMthI eka bheMsa jIvatI karI do to tamArAM vakhANa karavAne huM taiyAra thAuM." bicArA aMgrejo thIjI ja gayA. emanI bolatI ja baMdha thaI gaI. A kALamAM vivekAnaMde aMgrejonI saMhAraka zaktinI prazaMsA na karI. A graMthakAra AcAryazrIe paNa rAvaNanI daivI siddhionI prazaMsA potAnA graMthamAM nathI ja karI. AdhyAtmika baLa pAse vAmaNuM che; camatkAro alabatta, mAnavIya baLa karatAM daivI baLa vadhu caDhiyAtuM gaNAya che. je mAnavo na karI zake tevI aneka bAbato daivI baLa dvArA thaI zake che, paraMtu daivI baLa karatuM
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ " rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' ya jagatamAM caDI jAya evuM eka khaLa che. ane te che; AdhyAtmika baLa. koI paNa jAtanA jaMtaramaMtara karIne koI camatkAra karI batADavo te koI mahAna khAkhata nathI. e badhI siddhio sAcA AdhyAtmika baLa pAse sAva tuccha che. 12 dezamAM brahmacaryano dukALa sAcA sAdhuo pAse brahmacarya vagerenuM je sAcuM khaLa che te ja A jagatanuM tAraka khaLa che. Aje to A deza brahmacaryanI bAbatamAM dukALiyo khanI gayo hoya tevuM jaNAya che. alabatta, Aje paNa aneka sAcA sAdhubhagavaMto ucca koTinuM cAritra pALatA jovAmAM Ave che; paraMtu thoDAka aMzamAM keTalAka kahevAtA tyAgI vargamAM khagADo jarUra pesI gayo che. jo rakSaka ja bhakSaka banI jaze to samAja pAse zuddhinI apekSA zI rIte rAkhI zakAze? yuvAno ! mokSa mATe urdhvaretA mano AjanA yuvAnonAM jIvana gaMbhIra sthitimAM mukAI gayA hoya tema nathI lAgatuM zuM? emanA jIvananI viziSTa zaktio naSTa thatI cAlI hoya ema nathI jaNAI rahyuM zuM? emane DaoNkaTaro dvArA juTThI salAho apAI nathI rahI zuM ? temanA jIvananA oja ane teja khatama thaI rahyA hoya, ema nathI jaNAtuM zuM? roganI davA ja na hoya tevA vakhate jAtano bacAva karavA mATe jo DaoNkaTaro yuvAnone kaheze ke, "te roga ja nathI' to te DaoNkTaro A yuvA-prajAnA kevA drohI gaNAze? brahmacaryanA prabhAvane khatama karavAnA bhedI prayAso cAre khAjuthI jANe ajANe AcarAI rahyA hoya ema nathI lAgatuM zuM? AtmAnA mokSa mATe urdhvaretA khanIne pracaMDa tAkAta prApta karavAnI Arya nItione abharAI e caDAvI devAmAM nathI AvI rahI zuM?
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana trIjuM A dezamAM janmelA mAnavomAM brahmacaryanA kevA camakArA hatA te upara tamane eka prasaMga kahuM chuM. camatkAra to A rahyo, dekhavo che kone? vivekAnaMdanA paradezamAM rahelA eka ziSyanI brahmacaryanI vAto vAraMvAra sAMbhaLIne tenA cAhaka DaoNkaTaronA varge tenI pAse brahmacaryano koI camatkAra dekhADavA kahyuM. bhAgye yoge te ja vakhate tenA guru vivekAnaMda paradezamAM AvI cUkyA hatA. koI camatkAra batADavAnI cAhakonI vAta teNe gurujIne karI. bIje divase paMdara hajAra mANasonI sabhAne vivekAnaMda saMbodhavAnA hatA. temAM pelA camatkArabhUkhyA DaoNkaTaro paNa hAjara rahevAnA hatA. eTale e sabhAmAM ja camatkAra dekhADavAnuM vivekAnaMde jAhera karAvyuM. bIje dI sabhA thaI. pahelI pacAsa miniTa sudhI to svAmIjI "saMskRti upara bolyA. paNa chellI dasa miniTamAM teNe pazcimanA lokonI abhimAnatA vagere bAbato upara sakhata jhATakaNI kADhatAM chevaTe kahI dIdhuM ke, "Doctors of America are nothing but donkies" A vAkya samasamI jaIne sAMbhaLI lIdhA bAda sabhA vikharAI viparAtA jatA ToLAmAMnA koka DaoNkTare bIjAne kahyuM. "badhI vAto to vivekAnaMdajIe sArI karI, paNa brahmacaryano camatkAra to koI batADyo ja nahi." pelA bujharga ane samajadAra DaoNkaTare kahyuM : "are! camatkAra? ATalo moTo to camatkAra batADI dIdho. ApaNe loko moTA moTA DaoNkTara, kavoliphAiDa DIgrIo dharAvanArA kahevAIe. chatAM bharasabhAmAM ApaNane "gadheDA" kahI dIdhA ane ApaNe eka akSara paNa bolyA nahi ane cUpacApa sAMbhaLI lIdhuM. A camatkAra nahi to bIjuM zuM che ?" AdhyAtmika baLano utkRSTa camatkAra svAmI vivekAnaMda karatAM ya ghaNA caDiyAtA AdhyAtmika camakArA A dezanI dharatI upara banatA rahyA che. tIrthakara bhagavAna mahAvIradevanA mukhethI nIkaLatA "bujhajha bujhajha caMDakAsiyA ' evA zabdamAtrathI jherIlo dRSTiviSa sApa sAva zAMta banI jAya e zuM AdhyAtmika baLano utkRSTa koTino camatkAra nathI ?
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' AnaMdaghanajInA pezAthyamAM suvarNasiddhi mahAyogI AnaMdadhanajInA jIvanano paNa eka adbhuta camatkArika prasaMga sAMbhaLavA maLyo che. 89 eka vAra emanA gRhasthajIvananA jUnA mitra ibrAhime potAnA nokara rasUla dvArA pote siddha karela suvarNasiddhino rasa AnaMdadhanajI upara mokalyo. rasUla AvIne kahe che : "mahArAjazrI ! A rasa evo che jene lokhaMDa upara nAkhatA ja sonu thaI jAya che. Avo A rasa ApanA mitra ane mArA zeThe ibrAhimabhAI e khAsa ApanA mATe, sauthI pahelo Apane ja mokalyo che. Apa eno svIkAra karo.' AnaMdadhanajI nA pADe che. chatAM rasUla khUba Agraha kare che. chevaTe e rasanuM pAtra teo laI le che ane pachI jamIna upara DhoLI nAkhe che. hajAro rUpiyAnI kiMmatano rasa jamIna para DhoLAI jatAM ane A rIte potAnA zenuM apamAna thayAnuM jaNAtAM rasUla khaba gusse thaI jAya che, "tame khAvA thaI gayA eTale zuM thaI gayuM ? amArA zeThanuM A rIte apamAna karo cho? koI vyavahAranuM tamane bhAna che ke nahi ? AvI mUlyavAna cIja Ama gumAvI devAnI ?" AnaMdadhanajI kahe che " bhaiyA ! IsameM kyA ho gayA ? lo dekho..." ema karIne thoDe dUra jaI ne tyAM eka paththaranI bAjumAM teo pezAba kare che. ane pAchA Ave che. pelA rasUle joyuM ke munizrInA pezAbanA chAMTAo je paththara para paDyA che e paththara Akho sonAno thaI gayo che. A jotAM ja eno roSa zAMta thaI gayo. tyAra bAda AnaMdadhanajI ene samajAve che ke, "dekho aisI siddhiokI saMsArameM kroI kiMmata nahIM hai. kyoMkI isase AtmAkA koI kalyANa hotA nahIM hai. "" zreSTha AdhyAtmika-zakti alabatta; Adhibhautika zaktio karatAM caDhiyAtI Adhidaivika zaktio bhale hoya, paraMtu tenA karatAM ya vadhu mahAna AdhyAtmika tAkAta che. Adhibhautika ane Adhidaivika zaktionI prAptino A mAnavajIvananI saphaLatA kAje jhAjho upayoga nathI. AdhyAtmika--zakti ja jagatanI sarvazreSTha zakti che. kAraNa adhyAtmazuddhino svAmI eka paNa AtmA potAnI AsapAsa samagra vAyumaMDaLamAM adhyAtmanuM guMjana karI mUke che. eNe siddha karelo ahiMsakabhAva hiMsaka
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ 90 pazuonA jAtyavairane paNa ogALI nAkhe che. to devAtmAo paNa sevakabhAve pharatA hoya che. " avavi taM namaMmaMti ' pravacana trIjuM AvA adhyAtmanA jIvaMta kendro pAse mATe ja jaina zAstromAM kahyuM che te... rAvaNanI Adhidaivika siddhio sAMbhaLIne koI paNa e daivIkhaLonA avataraNu kAje yatna karo mA ! vizuddhanI ja javALA pragaTAvajo ane azuddhine jalAvI dejo. noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pUrUM gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMtaHkaraNathI micchAmi dukkaDam' --avataraNakAra
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUra pravacanakArazrInA upalabdha tamAma pustako vagereno seTa Aje ja tamArA gharamAM vasAvI lo AkhA seTanuM eka baoNkasa [ rola-kelenDara vagere sahita ] rU. 225nI kiMmatanuM baoNkasa rU. 200 mAM... che ApanA mitramaMDaLamAM paNa A baoNkasa vasAvI levAnI preraNuM kare. navI peDhInA kalyANanuM bhAthuM A baoNksamAM paDyuM che. * A pustakoe gujarAta ane saurASTranA anekAneka yuvAno ane yuvatIonA jIvananuM AmUla parivartana karyuM che. zrIpALanagara tathA lejhanTa pelesa [vAlakezvara-muMbaI ] nA buka sTolanI Aje ja mulAkAta lo * * * * dharma, saMskRti ane rAjakAraNanA viSayone nIDarapaNe carcatuM, adhyAtmanI anokhI saragama saMbhaLAvatuM, munirAjazrI candrazekharavijayajInA ciMtananuM vAhaka 'muktidUta' mAsika saMpAdaka : hasamukha zAha lavAjama: vArSika: rU. 5-00 trivArSika rU. 15-00 AjIvana: rU. 100-00 zrIpALanagara tathA plejhanTa pelesanA buka sTaoNla upara lavAjama svIkAravAmAM Ave che.
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya: 50 paisA nakala : 20,000 zuM rAmAyaNanAM A pravacano Apane khUba gamyA che? jo hA.. to A pravacanonI nakalo vizALa saMkhyAmAM kharIdIne teno tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajano ane snehIomAM khUba prasAra karo. mAtra pacAsa paisAmAM ati mUlyavAna ciMtana meLavo. : prAptisthAna: muMbaImAM- amadAvAdamAM- mAtra ravivAre- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 1. rAmAyaNa-pravacana sthaLa : 2737 "jI. pra. saMskRti bhavana" plejhanTa pelesa jagavallabha pArzvanAthanI khaDakI nArAyaNa dAbholakara roDa nizApoLa, rIlIpha roDa vAlakezvara, muMbaI-6 suratamAM roja mATe akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 2. zrIpALanagara upAzraya kesara bahAra bilDiMga, pAMcame mALe 12, jamanAdAsa mahetA mArga gopIpurA, posTa oNphisanI pAse. vAlakezvara, muMbaI- 6 navasArImAM- 3. sevaMtIlAla vI. jaina akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLA bhUlezvara, lAlabAga C/o. nItina gamanalAla jhaverI jaina upAzraya somAbhAI TelaranI upara mAdhavabAga pAse, muMbaI-4 moTA bajAra khAsa noMdha : uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacano maMgAvavA M. 9. karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA muMbaImAM rahetA svajano dvArA Apa pravacano meLavI zakazo. prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika InsTITyUTa sAme, amadAvAda-1 [phona naM. 30081] mudraka. pra. pu. bhAgavata, mauja prinTiMga bUro, giragAma, muMbaI-4
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ 0 DIR D rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakAra, pUjaya siddhAnjamahodadhi,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati,svargIrtha sUripuradara AcArya bhagavA zrImad vijyapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyA pUjyapAda munirAjazrI caMdrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhANucandravijayajI pravacana sthaLa: plejhanTa pelesa, muMbaI-6 pravacana 17-777 ] pravacana - cothuM | prakAzana 24-7-77 prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAja sAheba, muMbaI (vAlakezvara] khAte, hajAronI mAnavamedanI samakSa, rAmAyaNanuM cothuM pravacana karatAM, rAmAyaNanI mULa kathAmAM, rAvaNanuM zramaNa sAthe yuddha, yuddhamAM thaelo vizramanI senAno bhaMga ane saMsAranI kSaNabhaMgura sukhasaritAonAM sukAtAM jatAM salilanA samyaga darzanane aMte samarAMgaNane samatAMgaNa banAvatAM vaizramaNane thayelo sAco jJAnagarbhita vairAgya ane tenI dIkSA, rAvaNanI bena sUrpaNakhAnuM khara sAthe lagna ane AdityarajAnI bhAgavatI puNyadIkSA vagere prasaMgonuM atisuMdara nirUpaNa karyuM hatuM. prasaMgopAtta, dharma ane saMskRtinI vibhinna kAryapaddhatio-vAnaramAMthI nara banAvatI saMskRti ane naramAMthI nArAyaNa banAvato dharma, Arya dezanI saMskRtipradhAnatAnI sacoTa ane satarka siddhi, Arya dezanA coromAM paNa nimakahalAla vRtti, vartamAna zikSaNanI upara ajaba phaTakAbAjI karatuM zrIgAMdhIjInuM vidhAna, bhoriMga karatA ya bhaMDAM bhogasukhonuM vAstavadarzI citraNa, jAtanA vibhavonuM naphaphaTAI bhareluM pradarzana karatI zeThANInuM ramUjI dRSTAMta, kAmI ane kAmadha, lobhI ane lobhAMdha, krodhI ane krodhAMdha mAnavonI aparvazrata vyAkhyAo, pApa ghaTADavAnuM ajaba samIkaraNa, bhautika sukho meLavI levA phAMphA mArato samagra mAnavasamAja, zIla mATe eka nArInA aparva balidAnanI sAcI ghaTanA, AghAta ane pratyAghAtomAMthI paNa jJAna ane vairAgya meLavI levAnI puraNa ane tenA upara suketunI mAtAno hRdayasparzI satya-prasaMga, "rAvaNane adhama kema kahevAya?" evo satarka savAla, sAdhu ane saMsAranI kakSAno bheda samajAvato akabara ane birabalano hAsyajanaka chatAM coTadAra prasaMga, kAlidAse varNavelI Arya mAnavanI cAra avasthAo ane tenAthI viparIta koTinuM vartamAna mAnavajIvana, vartamAna vidyAdhAmonI kaMDhaMgI dazA, "sAdhuo harAmanuM khAya che" e AkSepano jaDabAtoDa javAba ane tenA upara eka arthaniNAtano arthaghana abhiprAya, "trahmacaryavratiSTAcAM vIrghAma nuM vAstavapazI rahasya chatuM karIne brahmacarya eTale zarIranI balavattA nahi paNa AtmAnuM ja ane te ja e samajAvato brahmacArI saMnyAsIne sacoTa dAkhalo, ane aMte "raNachoDa" zabda upara navo ja prakAza pheMkatI vyAkhyA, vagere vagere viSayone sacoTa ane tarkabaddha rIte samajAvatI, AryAvartanI paramadivya praNAlikAonI parama hitakAritA samajAvI tene ghaTa-ghaTamAM ane paTapaTamAM punaH prasthApita karavAno puNya sAda saMbhaLAvatI, preraNAnA pIyuSanuM puNyapAna karAvatI, pUjyapAdazInI punita pravacanadhAranuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. zrIpALanagara, muMbaI- 6 - muni bhAnucandravijya tA. 20-7-1977
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMka: 4 ravivAra pra. zrAvaNa suda 1 vi. saM. 2033 kalikAlasarvajJa jainAcArya zrImad hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe "jaina rAmAyaNa"nI je racanA karI che, tene mukhyatve anulakSIne A pravacanamALAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM che. A pravacanamALA jIvananuM uccatama lakSa prApta karavA mATe che paraMtu e mATe je prAthamika kakSA meLavavAnI jarUra che tene AMbI javAnuM ApaNuM prAthamika lakSa che. dharma ane saMskRtimAM taphAvata dharma e ucca kakSAnuM tatva che. jyAre saMskRti e pAyo che. pAyA vagara ImArata caNI zakAtI nathI. ema saMskRti vagara dharma ghaTI zakato nathI. nIti, nyAya, dayA, prema, karuNA, maitrI, ahiMsA vagere sadaguNo e pAyAnA tatvo che. sthUla tattvo lagabhaga tamAma Aryadharmo ochAvattA aMze paNa svIkAre che. prAthamika kakSAnA A saguNo viziSTa kakSAnA dhamanI prApti mATe sAmAnyataH rAjamArga jevA kahI zakAya. saMskRti banAve che nara, dharma banAve che; nArAyaNa vAnara jevAM banI gaelA mAnavane punaH nara banAvavAnuM kAma saMskRti kare che. jyAre narane nArAyaNa [=vItarAga bhagavAna] banAvavAnuM kAma dharma kare che. AjanA mAnavajIvanamAM aneka pApo pravezI gayAM che. vAsanAonI pUrti mATe game tevAM pApo karavA mAnava jANe ke taiyAra thaI gayo che. vAnara kahevo kone? vAMdarAne jyAre koIpaNa vastu meLavavAnI caLa upaDe che tyAre e caMcaLa thaI jAya che. ane pachI turata e "hupa" karatoka kUdako mAre che. A ja rIte je mANasane vAsanAnI caLa upaDe, pachI caMcaLa thAya ane te padArtha tarapha gati kare te nara svabhAvathI vAnara che. caLa aneka prakAranI hoI zake che. sAruM sAruM jovAnI AMkhanI caLa, sAruM majAnuM khAvAnI jIbhanI caLa, suMdara gIto sAMbhaLavAnI kAnanI caLa. sAruM sAruM aDavAnI sparzanI caLa. A caLone zAMta karavA je potAnuM amUlya mAnavajIvana barabAda kare che te vastutaH vAnara che. jIvananA AvA vAnaraveDA dUra karavA mATe ja saMskRti che.
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana coyuM sau prathama vAnaramAMthI nara banavuM joIe. ane e mATe saMskRti samajavI joIe. tyAra bAda, naramAMthI nArAyaNa zI rIte thavAya? e samajavA mATe dharma samajavo joIe. je mANasanA jIvanamAM vAnaraveDA vidyamAna che e varatutaH dharma karavA mATe lAyaka banI zakato nathI. dharma e mokSalakSI dharmakriyAothI pradhAna tatva che. A deza mAtra saMskRtipradhAna che. A rAmAyaNanuM vAcana, "saMskRti zuM che?" e samajavA mATe zarU karyuM che. A dezane javAharalAla neharUe udyogapradhAna jAhera karyo hato. e pUrve A deza khetIpradhAna gaNAto hato. vartamAna gRhapradhAna caraNasiMge paNa e ja jAhera karyuM che ke, "A dezane neharUe udyogapradhAna banAvIne moTI bhUla karI che. udyogone kAraNe garIbI, moMdhavArI ane bekArI vagere vadhI rahyA che, mATe A deza to khetIpradhAna ja rahevo joIe." Aje to A deza khetIpradhAna paNa rahyo nathI, paraMtu kevaLa bhoga ane vikAsa pradhAna banato cAlyo che. caraNasiMgane paNa mAre to e vAta karavI che ke "A deza udyogapradhAna to nathI ja. paNa khetIpradhAna paNa na hato aMgrejoe A dezane khetIpradhAna jAhera karIne dezanI prajAnuM lakSa "saMskRti' taraphathI haTAvI devAmAM bhAre saphaLatA meLavI che. vastutaH A deza saMskRtipradhAna che." AryadezanA vepArIo ane kheDUtomAM paNa saMskRti jIvatI hatI. re! A dezanA coro ane lUMTArAmAM paNa saMskRti jIvaMta hatI. AryadezanA cora paNa nimakahalAla pUrvanA kALanI A vAta che. eka cora hato. eka vakhata eka zeThanA gharamAM rAtrinA samaye corI karavA gayo. aMdhAruM ghora hatuM. te vakhate tene kakaDIne bhUkha lAgI hatI eTale ene kAMIka khAvAnI IcchA thaI. lADu-purI khAvAnI icchAthI e rasoDAmAM peTho. koI baraNI enA hAthamAM AvI gaI. emAM eNe hAtha nAkhyo ane kAMIka cIja laIne teNe moMDhAmAM nAkhI. nAkhatAnI sAthe khabara paDI ke "A to nimaka [mIThuM] che." have zuM thAya? Arya dezanI saMskRti ema kahetI hatI ke jenA gharanuM mIThuM khAdhuM ene dago na karAya. ene tyAM corI na thAya. jenuM nimaka khAdhuM enA nimakaharAma na thavAya. basa...khalAsa. core corI karavAnuM mAMDI vALyuM. eNe gharanI bahAra nIkaLatAM avAja karyo. kAraNa ene have zeThano bhaya nathI. avAjathI zeTha jAgI gayA
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ 19 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" zeThe pUchyuM: "tuM koNa che?" cora kahe: "cora chuM." zeTha kaheH "alyA ! cora kadI ema kaheto haze ke huM cora chuM? ane tuM cora che to ahIM kema Avyo che?" cora kaheH "huM kharekhara cora chuM. ane Avyo to corI karavA ja; paNa.. mane khUba bhUkha lAgI hatI tethI tamArA rasoDAmAMthI kAMIka khAvAnuM zodhatAM mIThuM hAthamAM AvI gayuM. ane e moMmAM mUkI dIdhuM. have mArAthI corI thAya ja kema ? jenuM nimaka khAdhuM tenA "nimakaharAma" kema thavAya?" zeTha coranI vAta sAMbhaLI cakita thaI gayA. A dezanA cora paNa nimakahalAla hatA. nimakaharAma nahi. kAraNa... A deza saMskRtipradhAna hato ethI ja corI karatAM vargamAM paNa nIti ane sadAcAranA guNe jhaLahaLatA jovA maLatA hatA. A dezanA lUMTArA paNa zIla saMrakSaka jogIdAsa khumANanI vAta tame jANo cho ? e bhAvanagara sTeTanI sAme jaMge caDhelo bahAravaTiyo hato. eka vAra e vagaDAmAM pharavA nIkaLyo. te vakhate eka khetaramAM eka kanyAne ekalI kAma karatI eNe joI. mAM para zIlanuM teja hatuM. rUpa ane lAvaNya enA puNe ene ApyuM hatuM. jogIdAsa A kanyAne joI rahyo. thoDI vAre e enI pAse gayo. ane ene pUchyuM : "bahena! tuM A khetaramAM ekalI kAma kare che. to zuM tane tArA ziyaLanI ciMtA nathI ?" tyAre pelI kanyAe je javAba Apyo e sAMbhaLIne jogIdAsanI AkhomAM harSanA AMsu AvI gayA ane enuM zera lohI caDhI gayuM. jogIdAsane dIThe nahi oLakhatI e kanyAe kahyuM : "jyAM sudhI A vagaDAmAM jogIdAsa jevo khamIravaMto rakhopo phare che tyAM sudhI amane koI parapuruSano bhaya nathI." dezane saMskRtipradhAna mAne A dezanA cora ane luMTArA paNa gAmanI mA-benonA ziyaLanI ciMtA karatA hatA. emanI IjajatanuM rakSaNa karatA hatA. kevo A Arya deza hatI!! mATe ja huM kahuM chuM ke A deza udyogapradhAna nathI. khetIpradhAna nathI. bhogavilAsapradhAna paNa nathI. paraMtu saMskRtipradhAna che. jo tame loko A dezane udyogapradhAna mAnazo to tamArI najara hameza ughogo tarapha ja raheze.
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ 88 pravacana cothuM je tame dezane khetIpradhAna mAnazo to tamArI najara khetI tarapha ja raheze. pachI bhaNatara paNa bhAkharInuM ja banI raheze. je tame ene bhogapradhAna mAnazo to bhogonI bhUtAvaLomAM saMskRti nAmazeSa thaI jaze. paraMtu jo tame dezane saMskRtipradhAna mAnazo to saMskRtinA pAlana ane saMrakSaNamAM ja tamArI buddhi-zaktio kAme lAgaze. saMskRtine bacAvanAra banyA che, abhaNe ane garIbo huM ema mAnuM chuM ke A dezanI saMskRtine jeTalI abhaNe ane garIboe bacAvI che eTalI zikSita ane zrImaMtoe bacAvI nathI, balake emaNe to kadAca saMskRtinA nAzamAM potAno phALo Apyo hoya tema lAge che. vartamAnamAM badhAne zikSaNa ApavAno dhama pracAra thaI rahyo che. AjanA zikSaNe mAnavonI buddhi bhale kadAca vadhArI hoya paraMtu sAthe sAthe tenAmAM luccAI anIti, ane durAcArI manovRttiono thaelo vadhAro badhI bhayajanaka sapATIone vaTAvI gayo hoya ema spaSTa rIte jaNAya che. gAmaDAmAM rahelo, khetI karIne gujarAna calAvato kheDUtano putra potAnA mAtApitAne roja savAre page lAgavAmAM nAnama anubhavato nathI. jyAre AjanA bhaNelA, kahevAtA zikSito potAnA mA-bApanA caraNomAM namaskAra karatA zarama anubhave che. kevI zaramajanaka A vAta che ! vartamAna zikSaNa mATe gAMdhIjIno kaThora abhiprAya mATe ja gAMdhIjIe potAnA 'hiMda-svarAja' nAmanA pustakamAM aMgrejI paddhatinuM zikSaNa pAmelAonI sakhata zabdomAM jhATakaNI kADhI nAMkhatA kahyuM che ke, "aMgrejI keLavaNI laIne ApaNe prajAne gulAma banAvI che. aMgrejI keLavaNuthI daMbha, rAga, julama vagere vadhyA che. aMjI jANanAre lokone dhUtavAmAM, teone trAsa pamADavAmAM maNa nathI rAkhI." gAMdhIjInA kahevAtA bhakto--jeo pAzcAtya zikSaNanI prazaMsA karavAmAM pAchuM vALIne jotA nathI teo-gAMdhIjInA A zabdo najaramAM leze kharA? koNa abhaNa? koNa zikSita? tamArA chokarAo mAtApitAne roja page lAgavAnuM zIkhyA che kharA ? kevI vicitra vAta che? mA-bApane page nahi lAgato, emanI sAthe roja laDhato, emane
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 99 gALo deto, paisA khAtara bApanI sAme korTe jato, ane potAnA ja svArthamAM cakacUra raheto Ajano zaherI mAnava "bhaNelo' kahevAya che. ane mA-bApane roja page lAgato, emanA paga dAbato, bhagavAnanA bhajaniyAM bhaktithI roja gAto, ane avasare pArakAnuM "kAMIka karI chUTato pilo grAmyajana "abhaNa" kahevAya che!!! kaLiyuganI kevI kaTu vyAkhyAo! saMskRti aMge vizeSa upadeza zA mATe? A badhI pAyAnI saMskRti bhulAtI cAlI che mATe ja enA upara hAla vadhu bhAra mUkavAmAM Ave che. vastutaH munionuM kartavya dharmanA prabhAvane vistAravAnuM ja hoya che. je kALamAM je vastunI vadhu truTi dekhAtI hoya tenI pUrti karavA mATe te viSaya upara vadhu jora ApavuM paDe. Aje saMskRtino cAre bAjuthI sarvanAza bolAto jato hoya ema jaNAya che mATe ja rAmAyaNa dvArA saMskRti aMgenI aneka vAto amAre tamane kahevI jarUrI banI gaI che. saMskRtirakSAnuM kArya khAsa karIne AryonI pUrva paraMparAmAM kathako, gaDhavI, cAraNa, bANa bhaTTo, saMnyAsIo vagere karatA hatA. paNa Aje Apaddharma rUpe A kAryamAM dharmarakSakone paNa saMskRtirakSaka banavAnI pharaja paDI che. rAmAyaNanI kathAmAM, rAvaNe bApadAdAnI laTAI gayelI laMkAne pAchI meLavavAnI dRDha pratijJA karI...ane e kAje rAvaNe eka hajAra vidyA siddha karI. cha divasanA upavAsa sAthe maMtrajapa karIne devAdhiSThita caMdrahAsa khalga paNa prApta karyuM. vagere vAto ApaNe vicArI gayA chIe. jainadarzananI khUbI : bhoga bhoriMga karatAM ya bhUMDA vaizravaNa sAthe rAvaNanA yuddhanuM varNana karatAM pUrve; graMthakAra paramarSi A rAmAyaNamAM rAvaNanA bhogakALanuM varNana kare che. rAvaNanuM paTTarANI maMdodarI sAthenuM ane bIjI aneka rUpavatI rAjakanyAo sAthenuM pANigrahaNa tathA rAvaNanA mukhya traNa putro Indrajita, meghavAhana ane akSakumAra vagerenuM nirUpaNa karyuM che. Ama chatAM graMthakAra paramarSi kyAMya paNa rAvaNanA A bhogasukhonI prazaMsA karatA nathI. rAvaNanA vaibhavo ane vilAso upara prazaMsAnA be puSpo paNa veratA nathI ke "rAvaNe kevAM sarasa bhogo bhogavyA! enA vaibhavo keTalA sArA hatA...vagere" A ja jainadarzananI khUbI che. rAvaNa jevA koI paNa rAjavInA bhogone jaina darzanamAM vakhANavAmAM to
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana cothuM AvyA nathI; balke e bhogo upara to aneka jainAcAryoe jANe pastALa pADI nAMkhI che. bhogo to bhoriMga karatAM vadhu bhUMDA che ema khulle Ama jaNAvI dIdhuM che. 100 sukhane sArA mAnanAra 'sAro" nahi. kharAba mAnanAra 'kharAma" nahi jaina darzana kahe che : saMsAranAM bhogasukho jene sArA lAge te mANasa kadI paNu sAro hoI zake nahI. ane jo kadAca te sAro hoya to paNa te lAMbA samaya sudhI sAro rahI zake ja nahI. e ja rIte, bhogasukho jene kharAba lAge te mANasa kadI kharAba hoya nahi. ane jo te mANasa kadAca kharAba hoya to te lAMbo kALa kharAkha rahe nahi. bhogasukho bhayaMkara jherIlA nAga jevA che, mATe ja to A graMthakArazrIe tenI pastALa pADI nAkhI che. sukha puNyathI; puNya dharmathI alabatta; sukho maLe che puNyathI, ane puNya utpanna thAya che dharmathI. e dharma pachI zAstramAnya mAnavatAno hoya, dayA, dAna, karuNA ke nItino paNa hoya ane yAvat ucca koTinA sAdhu jIvananA pAlanano paNa hoya. dharmathI ja puNya utpanna thAya che. ane puNyathI ja bhautika sukhonI prApti thAya che. paraMtu puNyathI prApta thatA sukho to sArA na ja kahevAya. caMdanathI utpanna thayelo agni paNa dajhADe candanAdapi sambhUto vahnirdahati pAvakaH // jema caMdananuM lAkaDuM zItaLatA ApatuM hovAthI sAruM gaNAya paNa tene saLagAvavAthI utpanna thato agni to dajhADanAro ja hoya che. caMdana dhaso to temAMthI jarUra sugaMdha upanna thAya paNa caMdanane dIvAsaLI cAMpIne peTAvo to temAMthI Aga ja utpanna thAya. ane e Aga to mukhyatve dajhADavAnuM ja kAma kare. mATe e apekSAe to Aga kharAba ja. 'caMdana sAruM che, mATe temAMthI utpanna thatI Aga paNa sArI' ema kahevAya ja nahi. tema puNyathI utpanna thatuM bhogasukha sAruM kahevAya nathI. vartamAnakALamAM to bhogasukhone sArAM mAnanAro varga vadhu pramANamAM jovA maLe che. zikSaNa zA mATe che? sAMsArika sukho meLavavA mATe ja ne? chokarA bhaNe to emane DIgrI maLe, dIkarI maLe, nokarI maLe, chevaTe bhAkharI maLe.
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 101 pUrve to zikSaNa saMskAra prApti mATe ja hatuM; bhoga prApti mATe kadApi nahi. Ama AjanuM zikSaNa zaitika sukho mATe ja che ne ? sukhanA pApe sukhI "sArA" nahi, dukhI "zAMta nahi vartamAna kALamAM sukhanI pAchaLa mAnava pAgala banI gayo che. zrImaMtonA jIvanamAM sukho vadhavAthI ane tenA nirmaryAda upabhogathI garIbonA jIvana IrSAthI bhaDabhaDa baLI rahyA che. zrImaMtonA potAnA jIvanamAM paNa maryAdA hInatAnA kAraNe kyAMya sAcuM sukha ane zAMti jovA maLatAM nathI. sukhanI ghora lAlasAnA pApe, nathI to sukhIonA jIvana "sArA" rahyAM che nathI to duHkhIonA jIvana "zAMta' rahyAM. sukhonI AvI kAramI lAlasAo upara niyaMtraNa mukAvA ja joIe, nahIM to sukhIo vAsanAnA sukho meLavIne paNa atRpti AdinA kAraNe khatama thaI jaze. ane du:khIo bicArA ISya AdinA pApe baLI baLIne khAkha thaI jaze. bhoganI bhUkhe...lobhIo banyA che, lobhAbdha sukhanI kAramI AsaktinA kAraNe AjanA aneka mAnavI lobhI ja nahi lobhAbdha banyA che. krodhIo krodhAnya banyA che. kAmIo kAmAndha banyA che. huM lobhI ene kahuM chuM ke je sAme caDIne koI dharmakAryamAM, dIna-duHkhitanI dayA karavAmAM dhana na kharce, paraMtu lobhAdha to e che ke je sAme caDhIne to dhanano savyaya karavA na jAya paraMtu enA gharamAM koI phaMDaphALAvALA AvI jAya to ya tene jAkAro ApI de. te kahe ke "jAo...jAo. tamArA jevA to ahIM bahu Ave che. mArI pAse maphata paisA nathI AvatA." AvuM bolIne dhikkArathI kADhI mUkanAro mANasa lobhI ja nathI; lobhAdha che. krodhIo banyA che. krodhAndha krodhI e mAnuM chuM ke je krodhanA AvezamAM AvI jaIne jema tema bolI nAkhe che. gALo paNa bolI jAya che. jyAre krodhAndha to te che ke je krodhanA AvezamAM bhAna bhUlI jaIne potAnA bALa-baccA ane patnI suddhAMne mAre che. saDI nAkhe che. yAvata kyAreka kokakanuM khUna paNa karI nAkhe che.
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ 102 pravacana cothuM kAmIo banyA che, kAmAnya mArI daSTie kAmI te che, je potAnI strImAM maryAdApUrvaka jIvato nathI. paNa kAmAnya to te che ke je svastrI ane parastrIno bheda ja joto nathI. bhoganI bhAre bhUkhanA pratApe Aje keTalAka lobhIo lobhAMdha, krodhIo krodhAMdha ane kAmIo kAmAnya banI gayA che. re! sampatti vadhI jAya eTale zuM badhI ja jAtanA bhogasukho vasAvI ja levA joIe evo niyama che? AjanA keTalAka zrImaMto kholatA hoya che ke, koInI cintA karavI ja nahi. duniyA AkhI jahannamamAM jAya. amAre zuM?" A vicAra keTalo bhayaMkara che? 66 vaibhavonuM naphaphaTAIbharyuM pradarzana AjanA bhoga bhUkhyA mANasonI dazA tame jANo cho? tamArA ja muMbaInA marIna DrAivanA eka alizAna baMgalAmAM banelo kisso kahuM. eka vAra eka gAmaDiyo--saurASTra bAjunA koka gAmaDAno rahevAsI--A baMgalAmAM rahetA zeThane maLavA Avyo. emano koIka jUno mitra hato. A gAmaDiyo jyAre baMgalAmAM Avyo tyAre to e sauthI pahelAM baMgalo joI ne ja cakita thaI gayo. savArano samaya hato, roDa te vakhate koI kAme bahAra nIkaLI gayA hatA. zeThANIe pelA bhAI ne AvakAra Apyo. pachI pUchyuM : "tame zuM lezo? cAha, dUdha ke kaoNphI ?" pelA gAmaDAnA bhAI e kahyuM : "huM dUdha leto nathI. mATe cAhu cAlaze. ' pelA zeThANIe pharI pUchyuM : " paNa...cAha ye mAre tyAM traNa jAtanI che. dArjIliMga; nilagirI ane cAyanA." A badhA nAmo sAMbhaLIne pelA bhAI caDhita ja thaI gayA. emane mana to cA eTale cA. emAM vaLI keTalI jAta hoya enI emane zI khabara ? emaNe to je chelluM nAma yAda rahyuM te kahI dIdhuM; "cAyanA cAha cAlaze" zekANIe tarata bIjo prazna karyo : "cAyanA paNa mAre tyAM traNa prakAranI che. blaeNka, grIna ane blaeNka-grIna mizra. ,, kr pelA bhAI te 'bleka' nAma jaldI yAda rahI gayuM. eTale emaNe kahyuM " blaeNka.', tarata ja zeThANIe navo savAla karyo : " bhAI ! mAre tyAM blekanA paNa traNa prakAra che. pIko, zuyAMga ane phucAo."
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 103 A badhA cAInIjha nAma che. e sAMbhaLI pelA bhAI to UMcuM mo rAkhIne joI ja rahyA. emaNe kahI dIdhuM: "pIko" pelA zeThANIe vadhu pUchyuM : "bhAI! pIkonI paNa mArA gharamAM traNa bATalIo che. reMja, brokana oreja ane phalAvarIMga reja. Apane mATe bleka'mAM paNa kaI jAtanI cAha banAvuM?" pelA bhAI cAhanA A lAMbA pIMjaNathI kaMTALI gayA hatA. eTale emaNe kahI dIdhuM : "bena! tamAre je banAvavI hoya te banAvI do." bene kahyuM: "sAruM, huM "eNreMja pIko bleka cAyanA cAha banAvuM chuM. paNa Apa e kahI do ke A cAha Apa lIMbu sAthe lezo, dUdha sAthe lezo ke krIma sAthe ? - have pelA bhAI kharA kaMTALyA hatA. emaNe kahyuM : "dUdha sAthe." pelA bene kahyuM : "bhAI ! have Apane chello eka ja prazna pUchI lauM ke Apa dUdha gAyanuM lezo. bheMsanuM lezo ke bakarInuM lezo?" have to pelA bhAIevA kaMTALI gayA hatA ke temaNe sApha zabdomAM kahI dIdhuM: "bena! have tame cAha banAvazo ja nahi. mAtra kaoNphI ja banAvI do. ane emAM kaI jAta banAvavI e maherabAnI karIne mane pUchatA nahi." zrImaMtAInA vaibhavonuM A te kevuM naphaphaTAIbharyuM pradarzana che? pApa ghaTADavA dhana ane jarUriyAta ghaTADo mANase sukhI thavuM hoya to jarUriyAta karatAM kadI AgaLa javuM na ja joIe. jarUriyAta pUratI cIjo rAkhavA sivAya vadhAre paDatA vaibhavI sAdhano vasAvavAnA lobhamAM paDavuM na ja joIe. ane to ja pApo jIvanamAMthI ghaTatAM jaze. je pATalA upara besIne jamI zakAtuM hoya to bhojana mATe Tebala-khurazI vasAvavAnI zI jarUrI che? besavA mATe caTAIthI ja kAma cAlatuM hoya to sophAseTonI paNa zI jarUra che? rahevA mATe sadA makAnathI ja cAlatuM hoya to moTA AlizAna phaleTo ane baMgalAonI zI jarUra che? prAthamika kakSAnI mANasAInI dRSTie paNa tamArI saMpatti ghaTADI nAkhavI jarUrI che. vadhu paDatI sampatti jIvanane pApI banAve che. ane garIbone ISya utpanna karAve che. je pApo ghaTADavAM hoya to dhana ane jarUriyAta ghaTADavA ja joIe.
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ 104 pravacana cothuM ochuM dhana + ochI jarUriyAta = ochA pApa. A eka "samIkaraNa" che. tame A samIkaraNa gokhI nAkho. marIna DAIvanI e zrImaMta strI potAne ghera ATaATalI eka mAtra cAhanI jAto hovAne kAraNe magajamAM rAI rAkhIne pharatI hatI.... bhoga keTalo veryo che? vAsanAo keTalI phelAI che, eno A eka namUno che. A samIkaraNa apanAvo A pravacana sabhAmAM ghaNuM zrImaMta mANaso Ave che. A vizALa gerejanI bahAranA bhAgamAM moTaronI je katAra lAge che te uparathI huM A anumAna karuM chuM. ane mATe ja mAre tamane keTalIka kaThora bAbato paNa kahevI paDe che. je lokone khAvAnA ya phAMphA che evA taddana nIcalA staranA loko ahIM bahu ja ochA AvatA haze. AthI ja zrImaMtAInA kAraNe phelAtA jatA pAponI sAme bhAre cImakI ApavI paDe che. muMbaImAM rahetA tamArA jevA sukhI loko paNa je uparyukta samIkaraNa jIvanamAM amalI banAvI le to eno paDagho AkhA bhAratamAM paDe. vartamAna jagatanI bhayaMkara dazA Aje AkhuM hindustAna lagabhaga bhogalakSI banatuM cAlyuM che. beno potAnA kapaDAM sAthe kyA prakAranI rIbIna sArI lAge ? lAla sADInI sAthe kALI rIbInanuM meciMga sAruM thAya vagere bAbatonI carcAmAM ja mazagUla banI gaI nathI zuM? kevA kapaDAM sAthe konuM kevuM maeNciMga thAya enA to maeNgejhino bahAra paDe che. yuvAno potAnA kapaDAMnI phezanamAM ane sinemAnI ja vAto karavAmAM ekAkAra banI gayA hoya evuM nathI jaNAtuM zuM? potAnA phaleTone zaNagAravAmAM hajAro rUpiyAno durvyaya karavAmAM nathI AvI rahyo zuM? | dara cha- cha mahine oNphisane navo opa ApanArA zrImaMto paNa A dezamAM nathI vasatA zuM? saMpatti maLI gaI eTale basa jANe mANasa mahAna banI gayo!! thoDuM ghaNuM bhaNIne DigrI meLavI lIdhI eTale basa...e deva thaI gayo !! bhogapradhAna banatuM jatuM jagata lagabhaga AkhuM jagata Aje bhogapradhAna banatuM cAlyuM che. Akho samAja jANe bhraSTatAnA Are AvI Ubho rahyo hoya tema jaNAya che.
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 105 AjanA yuvAna ane yuvatIonA bhUgarbhanA jIvana je chApAomAM sAcI rIte chapAIne bahAra paDe to A samAjanI AMkho ane mAthuM phATI jAya evI bhayAnaka sthitinuM nirmANa mahadaMze thaI cUkyuM jaNAya che. Akho vartamAnakALa bhogalaMpaTatAno kALa banI gayo hoya tevuM zuM nathI lAgatuM? yuvAno ane yuvatIo potAnA mAtA-pitAne mAthethI ciMtAo utarAvI nAkhIne paraspara potAnI meLe ja ekabIjA paraNI jatA hoya che. aneka puruSo dvArA aneka yuvatIonA zIla cUMthAI rahyA che. bhraSTatAnuM sAmrAjya cophera phelAI rahyAnuM jaNAya che. A badhI atyaMta bhayaMkara bAbato che. samAjane AnI kazI khabara nathI tevuM nathI. samAjanA aneka mobhadAra mANaso A badhuM jANatA hovA chatAM teo potAnAmAM ja mazagUla che. "duniyA AkhI jahannamamAM jAya. amAre zuM?" AvI manovRtti ghaNo javAbadAra varga dharAvato thaI gayo che. bhAratanA ja amIcaMdo ane svArthIothI vAraMvAra bhAratanI barabAdI thaI che. eka kulina bALAnI hRdayadrAvaka kahANI thoDA vakhata pUrve potAnA zIlanI khAtara jAnanI bAjI lagAvI denArI eka kulina bALAne eka naphaphaTa yuvAna kevI rIte phasAve che, teno tadana sAco kisso tamane kahuM chuM. e chokarIne mATe koI mUratiyo jaldI maLato na hato. mA-bApane mAthe enI khUba ciMtA rahetI ke, "dIkarI moTI thaI gaI che. have jaldI ene ThekANe ja pADavI joIe." pitA dukAnethI ghaNIvAra jamavAnA bahAne koIne koI chokarAne ghare mokalatA. ane ghaNAM chokarAo ene joIne aMte nA pADIne cAlyA jatA. eka divasa eka yuvAne A dIkarInA pitA upara patra lakhIne chokarIne potAne ghera mokalI ApavA jaNAvyuM. jethI pote jAte rUbarUmAM tenI pasaMdagI karI zake. paraMtu dIkarI ati saMskArI hatI tethI teNe pArake ghera javAnI nA pADI dIdhI. chevaTe pitAe e yuvakane potAne ghera bolAvyo. ane pelI dIkarIe e yuvakane potAnA vaDIlonI hAjarImAM ja je pUchavuM hoya te pUchavA jaNAvyuM. yuvAnanA AgrahathI dIkarIne tenI sAthe pharavA javAnI pitAne pharaja pADavI paDI. chokarIe rastAmAM maryAdA bahAra kAMI paNa karavAnI sApha nA pADI dIdhI. chokarInA ghera yuvAna vIsa divasa rahyo. ane dhIre dhIre tene ekAMtamAM maLavAnI pharaja pADI. ane aMte... eka kALI paLe e chokarInuM zIlaratna pelA duSTa yuvAne khatama karyuM.
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana cothuM vIsa divasa bAda chokarI jato rahyo. ane potAnA gherathI patra lakhI dIdho ke tamArI putrI ghaNI jiddI hovAthI huM tene paraNI zakuM tema nathI." pitAnA atarane khUba AghAta thayo. dIkarInA pitAe yuvAnanA pitA sAthe patravyavahAra karyo. dIkarIe paNa potAnA A bhAvi pati upara potAno svIkAra karI levAnI vinavaNuM karatAM patro lakhyA. paraMtu badhA prayatno niSphaLa gayA. bALAno pitAne aMtima patra chevaTe pitAe dIkarI pAse bIjA koI sArA mUratiyA sAthe paraNI javAno prastAva mUkyo. dhrusake raDatI dIkarI mAtA-pitAnI A vAto sAMbhaLI cUpacApa UThI gaI. ane... potAnA mAtA-pitA upara eka ciThThI lakhI dIdhI : "he upakArI mAtAjI! ane pitAjI ! Apa mane bIjA yuvAna sAthe paraNI javAnI salAha Apo cho. paraMtu Apa jANatA nathI ke bIjA yuvaka sAthe paraNavAthI mAruM ekapativrata Take tema nathI. pelA yuvake mAruM zIla harI lIdhuM che. have enA sivAya bIjo pati huM A bhavamAM karI zakuM tema nathI. ane kaumArya jIvanamAM ja zIlanI surakSApUrvaka mArI jiMdagI pasAra karI lauM evuM mArAmAM kauvata nathI. mATe huM paraloka jAuM chuM. tamArI dIkarInA mota para AMsu sArazo nahi. paraMtu enA sarva upara prasanna thaje." ciThThI lakhIne, jhera ghoLIne dIkarIe ApaghAta karyo. nArIonI A te kevI nirmAlyatA? AvA to keTakeTalA yuvAno A samAjamAM phelAI cUkayA che e kahI zakAya tevuM nathI. zuM nArIo paNa A paristhitimAM sarvathA nirdoSa che ? nArIone potAnA zIlanuM gaurava kyAM che? aneka nArIo paNa nirmAlya banatI cAlI che. potAnA ziyaLavratano zuM mahimA che enI ene bicArIne khabara ja kayAM che? para game tema vartI jAya, game tevA aDapalAM karI jAya, ene nabhAvI laIne nArI-samAje potAnI jAte ja potAnI satyAnAzI vahorI lIdhI hoya tema nathI jaNAtuM zuM? AmAM doSita koNa koNa? A jagata ATaluM bhayaMkara rIte dUSita banatuM cAlyuM che temAM doSita koNa? samAja pote? hA...samAja pote to doSita che ja. paraMtu sAthe sAthe jenA mAthe
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ 107 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" saMskRtirakSAnI javAbadArI ladAyelI che tevA sAta sAta lAkha hindusthAnanA bAvAo ane saMnyAsIo zuM sarvathA nirdoSa che? samAjanI AMkho kholavAnuM kAma karavAnI bAbatamAM emaNe upekSAvRtti dAkhavI hoya tema nathI jaNAtuM zuM? e loko ghaNe aMzamAM potAnI javAbadArIo visarI gayA hoya ema nathI lAgatuM zuM? cUMthAI rahelA nArIonA zIla joIne, sadAcAravihoNA banatAM jatAM yuvAnonAM jIvana joIne zuM koInI AMkho UghaDatI nathI ? samAje emane khAvAnI-pIvAnI vagere tamAma javAbadArIomAMthI mukti ApI dIdhI hoya to zuM emanI koI pharaja nathI ke emaNe samAjane sarakRtinA sAcA mArgo samajAvavA joIe ? cotarapha phelAyelI bhogabhUkha pelI chokarI potAnA pitAne sApha zabdomAM lakhI nAMkhe ke "tamArI A dIkarInA maDadA para nAkhuza na thazo. AMsu na sArazo. paraMtu tamArI A dIkarI zIlarakSA khAtara A bhavamAM be pati karavA taiyAra na thaI enuM tame gaurava lejo" keTalI hiMmata ! kevuM gauravavaMtu balidAna ! Aje che AvI yuvatIo, je potAnA jIvananuM zIla mATe balidAna ApavA taiyAra hoya ? Aje to bhogonI bhayaMkara bhUkha cAre bAju maryAdA mUkIne phelANI che. A deza bhogapradhAna banI javAnA pApe ApaNe keTaluM nukasAna veThayuM che tenI tamane khabara che ? je je... pensila cholatAM AMgaLI na cholAya A badhI bhUtAvaLomAMthI chUTavA mATe huM to IcchuM ke badhA ja zramaNa thaI jAya. paraMtu e je zakya na ja bane to paNa manuSya potAnuM jIvana to evI rIte jIvavuM ja joIe ne ke jethI janmAMtaromAM ApaNuM jIvana bagaDI na jAya. lakhavA mATe baoNlapena ja vAparo to to jANe ciMtA nathI paraMtu pinsilathI ja lakhavuM hoya ane e mATe pensila cholavI ja paDatI hoya to bhale, paraMtu pensila cholatAM cholatAM tamArI AMgaLI na cholAI jAya, enI to tamAre kALajI rAkhavI ja joIe ne? bolapena jevuM sAdhujIvana che. e jIvana jIvatAM durguNathI AtmA bagaDI javAno sAmAnya rIte koI bhaya na gaNAya. paraMtu baoNlapena jevA munijIvanane
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ 108 pravacana cothuM pAmavAnI tAkAta ja na hoya ane pensila jevuM gahasthajIvana ja jIvavuM hoya to ya kama se kama tamArI AMgaLI cholAI jAya-tamAruM jIvana pApothI kharaDAI jAya e rIte to na ja jIvavuM joIe ne ? game tema jIvana jIvI jazo to e cAlI jAya evI bAbata nathI. kAraNa ke ApaNAM mAthe mota AvavAnuM che. A sunizcita banI cUkelI hakIkata che. gRharatha jIvana jIvatAM ApaNI gati (paraloka) ADI avaLI na thaI jAya ane ApaNI zubha gati ja thAya, evuM jIvana jIvavuM ja joIe ne? vaizramaNa sAthe rAvaNanuM yuddha A bAju...eka hajAra vidyA ane candrahAsa khaga meLavIne rAvaNanA aMtaramAM akhUTa AtmavizvAsa AvI gayo che. kuMbhakarNa ane vibhISaNa potAnA pitAnuM jUnuM vaira yAda karI laMkAne raMjADavA lAgyA. AthI vaizramaNe kaThora zabdomAM dUta dvArA rAvaNane saMdezo mokalAvyo. ane A upadrava baMdha karAvavA jaNAvyuM. paraMtu atyaMta baLavAna banI gaelo rAvaNa A badhuM sAMbhaLI krodhAnvita thaI gayo. ane vaizramaNa sAthenA vairanI jUnI Aga bhabhUkI UThI. tanA jatAMnI sAthe ja pAchaLa rAvaNa potAnA bhAIo ane sainyane laIne yuddha karavA mATe laMkA pAse AvI pahoMcyo. dUta dvArA samAcAra sAMbhaLI vaizramaNa paNa laDAI karavA vizALa senA sAthe laMkAnI bahAra dhasI Avyo. samarAMgaNa samatAMgaNa banyuM banne vacce khUnakhAra yuddha thayuM. paLe paLe -parAjayanA raMga badalatuM e yuddha hatuM. vaizramaNa paNa koI sAmAnya mANasa na hato. yuddhanI badhI ja vyaharacanAono e accho jANakAra hato. mahArAjA Indrano e kAbela senAdhipati hato. paNa Ama chatAM rAvaNanA atula baLa pAse vaizramaNanI senAno bhaMga thaI gayo. ane A joI vaizramaNano krodhAgni zAMta thaI gayo. ane khUnakhAra jaMga khelatAM vaizramaNe ekAeka taravAra dharatI upara pheMkI dIdhI. A dazya joIne rAjA rAvaNa stabdha thaI gayo. svayaM zastrahIna banI gayelA vaizramaNanI pAse doDI jaIne rAvaNe kahyuM: "Apa mArA jayeSTha baMdhu cho. mATe mArA aparAdhanI kSamA karo. ane niHzaMka thaI tame A rAjya grahaNa karo. Apa parAjayanA bhayathI DarI jaIne dIkSA na lo." paNa vaizramaNe kaMI paNa javAba Apyo nahi. jANe ke vaizramaNanuM aMtara bolI rahyuM hatuM..
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 109 "rAjA rAvaNa! jaya ane parAjyanuM gaNita meM mAMDI vALyuM che. A juo! ApaNI comera ghAyala thaelA sainiko ! kevA kaNase che? koInA hAtha, koIne paga, koInI garadana kapAI gaI che! sarvatra lohI reDAyuM che! dharatIe lohInuM ja snAna karyuM che! ohaApaNA benI vairapipAsAne zAMta karavA mATe ApaNe nirdoSa, niraparAdhI hajAro mAnavonI kaleAma karI. keTalI ya mAtAo putravihoNI banI. keTalI ya navoDhA vaidhavya pAmI. rAjA rAvaNa! A khUnarejInA darzane mAruM aMtara kakaLI UThayuM che. have mane dekhAya che mArI AMtara-duniyA! mAro AtamarAma! enA kalyANanI keDI-sarvasaMga parityAganI! rAvaNa bhIrutAmAMthI A virAga jAgyo nathI. enA raMga kAMI haLadariyA nathI. parAjayathI parAsta thaIne saMsAranA A vAghA utArI nAkhIne A dIkSA nathI leto. .....rAjA rAvaNu! mAro virAga parAjayanA duHkhamAMthI ja jAgyo nathI. bezaka, e parAjaya emAM nimitta banyo che kharo, paraMtu mane have A pApamaya- svArthamaya-bhogamaya saMsAra upara ja napharata jAgI che. have savAI laMkAnuM Adhipatya maLe to ya mane e na khape. lo rAjA rAvaNa! dharmalAbha. muni vaizramaNa A yuddhabhUmimAMthI vidAya le che." ane...muni vaizramaNa cAlavA lAgyA. rAvaNanI AMkho azruthI UbharAI gaI. jANe emanuM haiyuM bolatuM hatuM... re! koNa jItyuM? huM ke te ? lAkho lAkho vaMdana ho e munivarane! samarAMgaNane samatAMgaNa banAvatAM e kImiyAgarane!" du:khanA kAraNe paNa jJAna ane temAMthI vairAgya pragaTa tame kadAca kahezo ke "duHkhathI DarIne dIkSA levI zA kAmanI ?" ThIka che... A prazna sarvathA khoTo nathI. | duHkhothI DarI jaIne, bhAgI chUTIne dIkSA levI e sAmAnya rIte to ucita nathI ja, paraMtu ghaNI vAra evuM banatuM hoya che ke duHkha nimitta banI jaIne cittamAM jagatanA sAcA svarUpanuM jJAna pragaTa karavAmAM madadagAra banI jAya che. ane e jJAnamAMthI saMsAranA sukhamAtra upara vairAgya pragaTe che. vaizramaNanA prasaMgamAM AvuM ja banyuM che. kyAreka jIvanamAM evA AghAto ane pratyAghAto Ave che ke tyAre mAnavane sAcuM jJAna pragaTa thAya che. dharma ane saMskRtivihoNuM jIvananI bhayaMkaratAo samajAya che. paraMtu tyAre ghaNuM moDuM thaI gayuM hoya che. jIvananAM ghaNAM varSo tyAre barabAda banI gayA hoya che. je vastu pAchaLathI samajAya che je pahelethI samajI levAmAM Ave to ghaNAM AghAtomAMthI ApaNe UgarI jaIe.
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 110 pravacana cothuM bAbalo khovAtAM bAne brahmajJAna AghAta-pratyAghAtothI kyAreka jIvananA tAra jhaNajhaNI UThe che. ane AkhA jIvananuM parivartana thaI jAya che. | muMbaI zaheramAM banelI A sAcI bInA che. saMskArI mA-bApano ekano eka putra koI chakI gayelI jamAnAvAdI chokarI sAthe paraNI jAya che. paraNIne ghare AvelI A chokarI patine kahe che : "tamArA mAbApa sAva junavANI vicAranA che. mane emanI sAthe nahi phAve." pati kahe che: "tuM A zuM bole che ? A to tArA sAsu sasarA che. mArA mA-bApa e tArA ye mA-bApa che. emanI to tAre sevA ja karavI joIe." paNa...jamAnAnA unmAde caDhelI patnIne patinI A vAto pasaMda paDatI nathI. pati upara ekasarakhuM dabANa lAvIne aMte mA-bApathI chUTA thAya che. potAno svataMtra phalaeNTa vasAvI banne judA rahe che. thoDA vakhata bAda emane ghera putrano janma thAya che. enuM nAma pADavAmAM Ave che; suketu. suketu cAreka varSano thaI gayo haze tyAranI A vAta che. pati-patnI ane temano A nAnakaDo bAbo copATInA kinAre pharavA gayA. ravivArano divasa hato. hajAro mANaso tyAM pharavA AvyA hatA. emAM ekAeka suketu khovAI gayo. pati-patnIe suketune zodhavA mAMDyo. paNa ATalA badhA lokomAM e kyAM maLe ? mAtAnA aMtaramAM phALa paDI. enuM haiyuM raDI UThayuM. mAro bAbo!" "mAro suketu !' ema karatIkane mA bebhAna thaI gaI. thoDIvAre bhAnamAM AvI. patie khUba samajAvIne dhrusake raDatI patnIne zAMta pADI. polisa sTezane khabara ApavAmAM AvI. polise cAre bAju tapAsa karavA mAMDI. ghare AvIne potAnA mAtA-pitAne paNa patie phona karIne samAcAra ApyA. banne jaNe tAbaDatoba potAnA putranA ghare AvyA. sAsu AvIne vahune kahe : "beTA ! ApaNe bAbo kyAM gayo ?' ATaluM kahIne sAsu moTethI raDavA lAgyA. suketunI mA raDe che. enI sAsu raDe che. AkhuM ghara jANe raDI rahyuM che. cAra kalAka pasAra thaI gayA. ane ekAeka phonanI dhaMTaDI. raNakI UThI. polisa sTezanethI phona Avyo: "tamAro bAbo maLI gayo che. AvIne jhaTa laI jAo." A sAMbhaLIne sahu harakhaghelA thaI jAya che. pati ane patnI turata TekasI karIne polisa sTezane pahoMcI jAya che. bA potAnA bAbAne bAjhI paDe che !
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza sAsu-sasarA paNa atyaMta harSavibhora banI jAya che. chevaTe...putrane ane vahune kahe che... "dIkarA! ame have jaIe chIe..." vahu kahe che : "nA...bA ! tame Aje na jazo. ame AvatI kAle ApaNe suketu pAcho maLI gayAnI khuzAlImAM satanArAyaNanI kathA rAkhIe. te pachI ja tame jajo." sAsu ane sasarA e vAta svIkAre che. suketunI mAne keme karIne AkhI rAta UMgha AvatI nathI. e vicAronA vamaLamAM aTavAI che : "mAro cAra varSano suketu khovAI gayo; cAra kalAka ja mArAthI vikhUTo paDI gayo emAM huM keTalI bahAvarI banI gaI!! ane mArA svArtha khAtara mArA patine emanA mAbApathI meM vikhUTA pADyA. mAtra cAra kalAka mAro putra vikhUTo paDyo tenI akArI vedanA meM anubhavI. to cAra cAra varSa sudhI emanA mAtApitAthI mArA patine meM vikhUTA pADyA emAM e mArA sAsu ane sasarA kevuM jhUratA rahyA haze! chatAM Aje mAro putra khovAtAM sAsu dhrusake raDavA lAgyA. mArA sasarA sUnamUna thaI gayA. devadevI jevA A sAsu-sasarAne meM kevo cheha dIdho? koI vAMdho nahi. jAgyA tyArathI savAra." bIje divase satanArAyaNanI kathA thaI gaI. jyAre sAsu-sasarA javA lAgyA tyAre putravadhU kahe: "mAtAjI! Apane ekalA javAnuM nathI ame paNa ApanI sAthe ja rahevA mATe A ghara khAlI karIne AvIe chIe. have ApaNe sadA sAthe ja rahIzuM. mAro suketu cAra kalAka ja khovAtAM, Apano cAra varSathI khovAelo putra Aja Apane pAcho maLe che !" ane...sahu pastAze ja Aje keTalA ghare mA-bApathI putrane vikhUTA paDAvanArI nArIo pAkI haze ? jyAM jyAM jamAnAvAda peTho che, tyAM tyAM pAMca dasa paMdara varSe pastAvAno vAro AvyA vagara rahevAno nathI. kAraNa... A dezanI prajA saMskRtinA AdhAre ja cAlanArI hatI... saMskRtithI viruddha jaIne game eTalA lAbho maLI jatA hoya to paNa te kharekhara lAbhadAyI banatA ja nathI. tamane badhAne mArI khAsa bhalAmaNa che ke AryAvartanI saMskRtine tame badhA samajI lo. ane tyAMthI jarAya khasyA vinA mokSalakSI jIvana jIvavAno Agraha rAkho. pAzcAtya pragatinI aMjAmaNamAM je AvI jazo ane sAMskRtika jIvana praNAlIthI thoDAka paNa AghApAchA thazo to jIvananAM keTalAMka varSo to barabAda thaze; paraMtu tenI sAthe na kalpI zakAya teTalA bhayaMkara koyaDAo tamArA jIvanane gherI leze. have mULa vAta upara AvIe.
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ 112 pravacana cothuM vaizramaNane paNa parAjayanA bhayane kAraNe nahi, paraMtu parAjayanA AghAtanA nimittane AdhAre samagra saMsAra uparathI vairAgya utpanna thayo hato. ane emaNe dIkSA grahaNa karI. AthI AvA prakAranA AghAta-pratyAghAtothI paNa ghaNIvAra sAco jJAnayoga ane vairAgyayoga pragaTa thAya che. AvA rAvaNane "adhama kema kahevAya? je rAvaNa vaizramane laMkAne lUMTAruM mAnato hato, te ja vaizramaNe jyAre dIkSA lIdhI, tyAre rAvaNa tene namaskAra kare che. zuM AvA rAvaNane adhama kahI zakAya kharo ? rAvaNanA jIvanamAM sAmAnya rIte bhayaMkara koTinI adhamavRttio jevAmAM AvatI nathI. sItAne upADI javAno ane aSTApada parvata uparathI vAli munine pheMkI devAnA prayatnano-A be prasaMgo bAda karatAM sAmAnya rIte rAvaNanA jIvanamAM bhayaMkara kakSAnA pApaprasaMgo jovAmAM AvatA nathI. ukta be prasaMgomAM paNa sanasIbe rAvaNa sAva chelI kakSAe pahoMcyA nathI. sItAjIne upADI javA chatAM temanA vratabhaMganA pApa sudhI ke vAlimunine pheMkI devAno prayatna karavA chatAM tene pheMkI devAnuM pApa karavA sudhI rAvaNa pahoMcyA nathI. AthI ja rAvaNane pApAtmA kahI zakAya nahi. bAkI game tevo to ya rAvaNa saMsArI che enI pAse sAdhupaNAnI kakSAnA uttama bhAvonI apekSA zI rIte rAkhI zakAya ? guNa dekhIne nita prazaMsA karajo zAstrakAra paramaSio kahe che ke, "anAdi kALathI A jIvAmAM vAsanAthI pIDAI rahyo che. vAsanApIDita chavamAM tamane je koI suMdara majAno guNa jovA maLI jAya to Azcarya pAmajo; ane prasannatA anubhavaje." saMsArIo vAsanAgrasta hoya, anIti karatA hoya, aneka bIjA pApothI bharelA hoya to ya temAM jhAjhuM Azcarya nathI. AvA paNa saMsArI mANaso je sAcA hRdayathI dharmakriyA karatA hoya, paramAtmAnI bhakti karatA hoya, to te AzcaryanI ane AnandanI vAta che. A vidhAnane puSTa karane akabara-birabalano eka ramujI prasaMga jaNAvuM. akabara ane birabala eka divasa bAdazAha akabarane birabalanI majAka karavAnuM mana thayuM. sabhAnuM kAmakAja patyA pachI birabalane bAdazAhe kahyuM, "are birabala!
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 113 Aje huM UMghamAM hato tyAre mane eka svapna AvyuM. bahu vicitra svapna che. tane to nahi ja game." "jahAMpanAha! Apa svapnanI vAta bedhaDaka karo." birabale jaNAvyuM. sabhAjano samajI gayA hatA ke bAdazAha Aje to birabalano pataMga barAbara kApaze. sahu cokannA banI gayA. bAdazAhe vAtanI zarUAta karIH "vAta ema che ke rAtre svapnamAM ApaNe be ya ghoDesvAra banIne pharavA nIkaLyA. rastAmAM sAMkaDo mArga Avyo. ApaNe be ya saMbhALapUrvaka jatA hatA chatAM rastAnI be ya bAju upara-jyAM be kuMDa hatA tya--ApaNA beyanA ghoDAno paga lapasyo ane ApaNe be ya ekeka kuMDamAM paDI gayA. have AgaLanI vAta to karAya evI nathI. je karIza to tane mAThuM lAgaze." jyAre pharI birabale vAta pUrI karavAno Agraha karyo tyAre bAdazAhe kahyuM : "birabala ! e kuMDamAM eka hato attarano; ane bIjo hato vikAno. huM attaranA kuMDamAM paDayo; ane tuM..." ATaluM bolatAM ja AkhI sabhA peTa pakaDIne hasavA lAgI. dhIre rahIne birabala Ubho thayo. eNe kahyuM: "jahAMpanAha! gustAkhI mApha karaje, paNa sAcuM kahuM to mane paNa barobara AvuM ja svapna AvyuM hatuM. paNa paNa AnAthI thoDuMka AgaLa cAlyuM hatuM. huM kahIza to Apa nArAja thaI jazo. mATe javA do, nathI kahevuM." akabara kaheH "nA. tAre kahevuM ja paDaze. huM nArAja nahi thAuM...basa." eTale birabale AgaLa calAvyuM : "sAba! svapnamAM meM joyuM ke jyAre ApaNe be eka kuMDamAMthI bahAra nIkaLyA tyAre Apa mane cATavA lAgyA ane huM Apane." A sAMbhaLatAM ja bAdazAha akabara ekadama cATa paDI gayA. attara cATato saMsArI prazasya; viSTA cATato munijana aprazasya sAdhuo sAdhujIvananA attaranA kuMDamAM rahelA che. ane saMsArIo saMsAravAsa rUpI viSTAnA kuDumAM paDelA che. AthI akabaranI jema sAdhuo jo viSTAnA kuMDa jevA saMsAranA sukhonI viSTA cATavAno prayatna kare to te sArI bAbata na ja gaNAya. ane saMsAranA viSTA-kuMDamAM ja paDelA saMsArIo je vividha prakAranA dharmAnuSThAnorUpI attarane cATe (Acare) to te prazaMsanIya bInA banI jAya che. saMsArI-janamAM saguNo hovA te Azcarya jevI bAbata che. sAdhumAM sAmAnyataH durguNo hovA te Azcarya che.
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ 114 pravacana cothuM saMsArI mANaso anIti vagere AcaratA hoya to tene joIne AvuM na bolAya ke, "yo, joyo moTo dharma thaIne phare che. maMdire jAya che. paNa dukAne jaIne to lokonA gaLA kApe che. anIti kare che. dhULa paDI enA dharmamAM..vagere" tamAre dRSTikoNa badalI nAkho A prakArane dRSTikoNa khoTo che. A rIte adharmIonI dharmane dhikkArI nAMkhavAnI nIti khUba ja niMdya nIti che. hiMsA, jUTha, corI, abrahmacarya, parigraha, kaleza, kajiyA, cADI, cUgalI, dago, phaTako, vizvAsaghAta vagere hajAro pApothI A Akho saMsAravAsa bharelo che. AvA ghora saMsAravAsamAM rahenAro mAnavI paNa je munijanonA zubha saMsarganA kAraNe thoDAka paNa sadgaNa jIvanamAM meLavI zakyo hoya to te prazaMsAne pAtra bane che. sAthI AvA saMsArI mANasa mATe paNa je bolavuM ja hoya to ema bolo ke, "anIti karanAro, luccAI ane badamAzI karanAro evo paNa A mANasa zuM dharma kare che? zuM maMdire jAya che ? vAha dhanya che tene!" A vAstavadarza mAnavano dRSTikoNa che. je Avo vAstavadarzI dRSTikoNa ApaNe nahi apanAvIe to bIjA jIvo pratye dhikkAra-tiraskAra vagere durbhAvo ApaNuM antaramAM utpanna thaze. ane tethI ApaNane ja nukasAna thavAnuM che. rAvaNa cATe che to attara ja rAvaNa paNa saMsArI mANasa che. viSTAnA kuMDamAM paDelA birabala jevo che. AthI enAmAM koI durgaNa jovA maLatA hoya te te kAMI Azcaryajanaka nathI. paraMtu samarAMgaNane samatAMmaNa banAvI dIkSA lenArA vaizramaNa munine rAvaNa vandana kare che. AthI rAvaNa cATe che to attara ! eno pakSapAta to attara [dhame] tarapha ja che. potAnA ekavakhatanA zatrane caraNe mastaka jhukAvavAnI namratA AvavI e sAmAnya bAbata nathI. A vAta ApaNe barAbara samajI laIe pachI rAvaNane ApaNe "adhama" kahI devAnuM sAhasa karI zakIzuM nahi. sUrpaNakhA ane kharanuM lagna rAvaNanI bahenanuM nAma sUrpaNakhA hatuM. eka vAra khara nAmano vidyAdhara tenuM apaharaNa karIne upADI jAya che. sUrpaNakhA paNa potAnI icchAthI ja kharane paraNI jAya che. khara rAvaNanA bhayathI pAtALa laMkAmAM jato rahe che. rAvaNane A vAtanI jANa thatAM ja te khUba gusse thaI jAya che. ane kharane khatama karavA jAya che.
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 115 te ja vakhate rAvaNanI paTTarANI maMdodarI samajAve che : "jyAre sUrpaNakhAne potAne ja khara pasaMda che tyAre Apa tene mArI nAkhIne zuM karazo. ema karavAthI to tamArI ja bena raMDAze." maMdodarInI salAhathI rAvaNe kharano ghAta karavAnuM mAMDI vALyuM. ane tene pAtALa laMkAnuM rAja soMpI dIdhuM. AdityarajAnI dIkSA vAnaradvIpamAM AdityarajA rAjya karato hato. ene vAlI ane sugrIva nAmanA be putro hatA. yogya avasare AdityarajAe potAnA mahAbaLavAna putra vAline rAjyArUDha karIne dIkSA grahaNa karI. A dezanI aMdara Dagale ne pagale jaino, AyuSyano koI bharoso nahi hovAthI bAlyakALathI ja mAMDIne yathAzakya dIkSAo letA hatA. ane vaidiko potAnA vedasiddhAnto anusAra vRddhAvasthAmAM vAnaprastha svIkAratA hatA. kAlidAse varNavelI cAra avasthAo kAlidAsa jevA kavie paNa Arya manuSyanA jIvananI cAra avasthA varNavato zloka racyo che. "zezave'bhyastavidyAnAM yauvane viSayaiSiNAm / vArdhakye munivRttInAM yogenAnte tanutyajAm // " - A dezanA loko bAlyakALamAM vidyAono abhyAsa karatA hatA. yauvanamAM ja viSayonI IcchA karatA hatA. vRddhAvasthAmAM muni jevuM jIvana jIvatA hatA. ane yogasAdhanA dvArA zarIrano tyAga karatA hatA. eka ja zlokamAM kAlidAse prAthamika kakSAnA saMsArI mANasanI jIvanapaddhati samajAvI dIdhI che. sukhanA athane vaLI vidyA kevI? Aje to prAraMbhanI avasthAmAM paNa vidyAnuM arthipaNuM rahyuM nathI, je vidyAno atha hoya te ja vidyArthI kahevAya che. vidyAthIne mana sukhanI kazI ja paDI na hoya. mahAbhAratamAM kahyuM che, "suvAcinaH luto vidyA, vidyArthinaH yukata muvam !" sukhanA lAlacune vaLI vidyA kevI ? ane vidyAnA athIne vaLI sukha kevuM? AjanI zALA-kolejonI zuM sthiti che? vidyAnA dhAmo Aje zenA dhAma banyA che? kevI A AdezanI sthiti sarjAI che?
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 116 pravacana cothuM moTI vidyApIThonI kevI dazA? saMskRtine ja prAdhAnya ApatI gujarAtanI eka prasiddha moTI vidyA-saMsthAnI zuM dazA thaI te tame jANo cho ? e saMsthAmAM bhaNatA chokarAo haDatALo pADavA lAgyA, tophAno karavA lAgyA, are! zikSakone mAravA paNa lAgyA. AvI beDhaMgI paristhiti joIne tyAMnA kulapatie tene tALAM marAvyAM. banArasa jevI vizvavikhyAta vidyApIThomAM ke je kevaLa saMskRti prasAranA lakSa sAthe UbhI thaI hatI, tyAM paNa Aje zuM cAle che, enI tamane khabara che ? chokarA-chokarInA jIvanane sudhAranArI A saMsthAonI vAto varNavI zakAya evI nathI. koIne AnI ciMtA che? jyAM juo tyAM A dazA jovA maLe che. skUla ane kolejamAMthI nIkaLatAM vidyArthIonI vAto sAMbhaLo. basanI kabUmAM UbhelI vidyArthinIonI vAto jarA sAMbhaLo. khUNAmAM ToLe vaLIne UbhelI chokarA ane chokarIonI ToLakIonI carcAno viSaya zuM che? e jarA kyAMka chupAI jaIne sAMbhaLI lo, to tamane cakkara AvI jaze. tamArA aMtaramAM thaze ke, A amArA AryadezanI dazA che? kone Aje A badhI bAbatonI cintA che ? mA-bApone? saMtone? saMnyAsIone? pradhAnone? samAja sudhArakone? lokazAhInA puraskartAone ? koIne jANe koInI paDI ja na hoya tevuM dekhAI rahyuM che. ane kadAca koI sArA mANasane AnI ciMtA hoya to paNa lokazAhInA AjanA bahumatInA jamAnAmAM emanuM cAle paNa zuM? vartamAna mAnavonI viparIta cAra avasthAo kAlidAsa Arya mAnavonI cAra avasthA batAve che. AjanI bahusaMkhya prajAnA kaDhaMgA jIvananA judA judA kALano vicAra karatAM A ja zlokane judI rIte bolavatuM mana thaI jAya che. zarAva travAnAm ' bAlyakALamAM uttama vidyAonA abhyAsane badale bhraSTa vidyAo bALakomAM pravezatI cAlI che. "cIne viSamoninA" yauvanakALamAM mAnava jANe asadAcAranA jhera ghoLI ghoLIne pI rahyo che. ane... "vArdhakyuM jAnavRttInAM" ghaDapaNa AvavA chatAM vRhonI dhana vagerenI vAsanAo paNa zAMta thatI nathI. balake e vRttio kUtarA jevI banatI jAya che.
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' dhaDapaNamAM mANasa vagara matano bola bola karato hoya eTale AkhA kuTuMbane kUtarAnI jema bhasato hoya tevo lAge che. ane yoga sAdhanA dvArA mRtyu varavAne badale Aje to rogamAM te rogamAM ja mANasa marI jAya che. rooLAnta tanutyanAm ' ghenanI goLIo khAI ne bhayaMkara rogomAM sapaDAI ne rIbAI rIbAI ne mANasa marI jAya che. 117 parabrahmanuM dhyAna dharo koNa ? moMdhu maLeluM A mAnava jIvana jo A ja rIte pUruM thaI jAya to e ati duHkhada bAbata che. eka ciMtaka kahe che ke, 'bAlastAvat krIDAraktaH, taruNastAvat taruNIraktaH / vRddhastAvat cintAmagnaH pare brahmaNi ko'nulagnaH // " tr jyAM sudhI khALapaNu che tyAM sudhI bALaka ramatagamatamAM rakta rahe che. yauvana kALamAM mAnava taruNImAM Asakta rahe che. vRddhAvasthAmAM cintAmAM magna banI jAya che. re ! to pachI parabrahmamAM [paramAtmAnA dhyAna ane bhaktimAM] ekAkAra banyo che koNa ? vAnaradvipanA rAjA AdityarajA jema dIkSA grahaNa karIne muni banyA. tema A AryadezamAM yatra tatra sarvatra munipaNAnI vAto thatI. zuM sAdhuo harAmanuM khAya che? meM pUrve kahyuM hatuM ke aMgrejo A dezane khAvA ane saMtonI bhUmi kahetA hatA te taddana sAcuM che. Aje keTalAka loko kahe che ke 'sAdhuo harAmanuM khAya che. ' paraMtu tamane khabara nathI ke AvA aneka prakAranA juThThANAo dvArA tamAruM Brainwash [mastakamAMthI (saMskAronuM) dhovaNa] karavAmAM AvI rahyuM che. A brena vaoNza'nI sAme have amAre tamArA lokonuM out right brainwash [samULaguM magajanuM dhovaNa] karavuM paDaze. e vagara saMto ane munibhagavaMtonA pavitra aNu- paramANuonI A jagata upara keTalI prabhAvaka asaro che te tamane nahi samajAya. eka arthaniSNAtano arthaghana abhiprAya jApAnanA arthataMtrano abhyAsa karavA bhArata sarakAre jemane mokalyA hatA tevA eka prophesara jyAre bhArata pAchA AvyA tyAre rAjakoTamAM temanA bhASaNo goThavAyA hatA. temanA A bhASaNomAM keTalAka cUMTelA ja mANasone bolAvavAmAM AvyA hatA.
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ 118 pravacana cothu jApAnanuM arthataMtra kema vikAsa sAdhI zakayuM che ane bhArata potAnA arthataMtranI bAbatamAM kema nabaLuM rahyuM che? tenI vigatavAra samajUtI ApIne te prophesare chellA divasanA potAnA bhASaNano upasaMhAra karatAM jaNAvyuM hatuM ke, "jApAna Arthika rIte game teTaluM vikAsa pAmyuM hoya, ane bhArata e bAbatamAM bhale pAchaLa rahyuM hoya, chatAM tame samajI rAkhajo ke bhArata kadI barabAda thavAnuM nathI. kAraNa ke jyAM sudhI A A dezanI dharatI upara saMto ane mahAsaMto ghUmI rahyA che, AbUnI guphAomAM, parvatonI kotaromAM ke gAmaDe gAmaDe pharatA sadAcArI saMtonA aNu-paramANuo jyAM sudhI bhAratamAM ghUmarI laI rahyA che tyAM sudhI bhAratano vinAza kadI thaI zakaze nahi." bhAratanA eka samajadAra vidvAna A vAta kare che. jayAre Aje bIjA aneka azraddhALuo AkSepa kare che ke "sAdhuo harAmanuM khAya che" e vAta zuM ucita che? chatAM A prakAranA "breInavoza' dvArA samAjanA lokonuM magaja evuM kahovAI naMkhAyuM che ke enA kAraNe saMskRtinI A vAto samajAvavI khUba kaThaNa banI gaI che. dharmanA viSayamAM lokamAnasa eTaluM dUSita karavAmAM AvyuM che ke A paristhitimAM dharma aMge sApha sApha vAto karanAra sAdhu, je enI pAse viziSTa koTinuM gurukRpAjanina puNyabaLa na hoya to kadAca mAra khAya athavA enI dharmasabhAmAM dUriyo bolAya. bagADo che; paNa TakA keTalA? Aje sAdhuo pratyenI zraddhA DagavA mAMDI che. enA kAraNamAM alabatta, sAdhuonA jIvanamAM ya bagADo peTho che, temAM nA nathI. paNa TakAvArI mUko to keTalI? munionA ujaLI cAdara jevA jIvanane kALA DAgha lAgyA che; paraMtu samAja jyAre nevuM TakA kharAbIothI ubharAI gayo che tyAre sAdhusaMsthAmAM mAtra be pAMca TakA ja kharAbI peThI che. pAMca TakAno A bagADo AgaLa karIne AkhI sAdhusaMsthAne vagovavI e sajajanonA kAma nathI. je sAdhu bhagavaMtonI zuddhi upara ja samAjanA bhayaMkara prazno hala thatA, loko jemanA caraNa sparza mAtrathI zAMti ane samAdhi prApta karatA, te munijanone Ajano yuvAna varga "harAmanuM khAnArA" kahe e iSTatAnI parAkASTA nathI? kahevAtA su-zikSito (!) paNa AvI dhRSTatAno bhoga banyA che brahmacaryanI pracaMDa tAkAta bhAratanA dakSiNa rAjyanA koI pahADanI pAse vahI jatI prazAMta nadInA taTe eka yuvAna vidyArthI beTho hato. "pAMtajala yogasUtra" pustaka vAMcatAM vAMcatA trAtiSThAvAM vIryamaH A sUtra enI najare AvyuM.
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 119 tyAM sAmethI eka dubaLo-pAtaLo saMnyAsI Avato hato. yuvAna emane joIne hasI paDyo. pelA sUtrano jANIne moTethI pATha karavA lAgyo. ane dhIre dhIre bolavA lAgyo: "A moTo brahmacArI! kyAM ya dekhAya che; vIryalAbha? AnA karatAM to durAcArIo paNa paTTA hoya che. ha! pAtaMjala yoga Out of date' tamane nindA karavAno adhikAra che? atyaMta kharAba vAMcana karanArA, kharAbamAM kharAba cIjo khAnArA ane jenArA. chellI kakSAnA pApo AcaranArA AjanA yuvAno brahmacArIonI TIkAniMdA karavAmAMthI UMcA ja AvatA hotA nathI. re! evA brahmacArIono sparza karavAmAM ya nAnama samajatA hoya che. AkhA jagatanuM khAI javAnI vRttivALA loko, AkhA jagatanI hitaciMtA karanArA sAdhuo ane saMtonI mazkarI karatA hoya che! kevI kamanazIbI! kevuM maLyuM haze emane kaoNlejamAM zikSaNa! pelo yuvAna "vIryalAbha'no artha samajato na hato. roja pApa karanArA durAcArIo paNa puNyanA prabhAve haSTapuSTa dekhAtA hoya emAM kAMI navAI nathI. zarIranI hRSTapuSTatA e kAMI vIlAbha" nathI. zabdamAM tAkAta, AtmAmAM teja ane mukha upara ojasa e sAco vIryalAbha che. najIka Avato saMnyAsI yuvAnanA manobhAva pAmI gayo. yuvAnanI pAse AvIne sattAvAhI sUre saMnyAsIe kahyuM : " ! 38. i mera sAtha." koI aNa-prIgyA AkarSaNe kheMcAto yuvAna enI pAchaLa cAlavA lAgyo jevo saMnyAsIe potAnI guphAmAM praveza karyo ke traNa bAjuthI traNa siMha enI pAse doDI AvyA. pUchaDI paTapaTAvatAM UbhA rahyA. jANe pALelA kUtarA! pelo yuvAna to dhrujI gayo. ane saMnyAsInA be paga vacce bharAI gayo. saMnyAsIe traNe siMhane udezIne kahyuM : "mA! vacce nA yadAM se! samajhate nahi ho? tithi kAMpa rahA hai"ane...pUchaDI paTapaTAvatA siMho cAlyA gayA. pagamAMthI bahAra nIkaLelA yuvAnane potAnI sAme khaDo karI daIne saMnyAsI bolyA: "o nava samAna gAyana, "vrArthapratiSThAyAM vIryamA" | matava vasyA hai?" yuvAna zaramiMdo banI gayo. ane saMnyAsInA caraNomAM namI paDyo. zuddhi dvArA ja sAco camatkAra AtmAnI zuddhi dvArA utpanna thato camatkAra e ja sAcA camatkAra che hipnoTIjhama' karIne lokone kheMcavA athavA camatkAranA prayogo karavA e to A
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ 120 pravacana cothuM jagatanI baha mAmUlI bAbata che. AvA mANaso to kyAreka "D.C, Current'nI mAphaka ekAeka emanA sthAnathI bhraSTa thaI jatA hoya che. sAdhu potAnI zuddhi dvArA ja potAno prabhAva phelAvI zake che. sAdhu je zuddha na hoya to enA dharma pracAranI jhAjhI kiMmata rahetI ja nathI. zAstrakAra paramarSio vAraMvAra kahe: "sAdhu! tuM tarasyo marI jaje. ApaghAta karaje. paNa anAcAranI parabanA pANI kadI pIje mA !" [varaM mAigni veso..."] sAdhu je zuddha nahi rahe to pachI zuddhinI apekSA konI pAse rAkhIzuM? AhiMsAnI pratiSThAthI vairanAza - sAdhu brahmacaryanI AtmAmAM pratiSThA karIne parAkrama ane oja pAme che. ahiMsAnI pratiSThA karIne janmajAta vaira dharAvatAM pazuomAM paNa vairanAza utpanna kare che. kahyuM ja che ne? "hRAAtiyAM vaira-tyA" AtmAmAM ahiMsAnI pratiSThA karo. ane juo. tamArA prabhAve bIjAo mAMthI vairano vinAza thaze. tame nakkI karo ke sagA mA-bApanI sAme to mAre krodhathI bolavuM nahi ja, paNa nAnakaDA nokara vagere pratye ya mAre maitrI bhareluM vartana rAkhavuM. Aje to AvuM ucca munijIvana, brahmacaryaprApti ke ahiMsAnI pratiSThA vagere pAmavAnuM lakSya ja rahyuM nathI. mAnavanA jIvananuM koI lakSya-Goal jevA ja maLatuM nathI. Aje to netA banavAnuM yuvAnonuM lakSya che. AgaLa vadhIne have to ghaNAne abhinetA banavuM che. sAcA sAdhu banavAnuM lakSya to jANe ke A dezamAMthI vidAya ja laI rahyuM che. saMtazAsananA nAza mATe ja lokazAsana A dezanI aMdara saMtonI zakti sarvatra jovA maLatI hatI. paraMtu Aje saMtazAhIno vyavasthita rIte vinAza ja karavAmAM AvI rahyo che. bhAratIya AryaprajAno zvAsaprANa hato saMtazAhI; e khatama eTale Arya mahAprajA khatama. eka samaya evo hato jyAre bhAratanI bhUmi upara saMtonA paga sarvatra pharatA rahetA. keTalAya pApAtmAonA pApa e dhotA; koInA AMsu e lUMchatA; anyAyI rAjAne paNa paDakAra karIne eno anyAya dUra karAvatA. saMtonI ANa sarvatra rahetI. saMtone sahu zira jhukAvatA. emanI AmanyAne koI lopatuM nahi. A saMtazAhI ja ApaNI saMskRtino prANa hato. bhAratanI AbAdInA mULa kAraNamAM mukhyatve saMtazAhI pratyenI prajAnI adaba ja hatI.
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ 121 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" pUrvabhUmikArUpe rAjAzAhIno nAza saMtazAhInI A sarvocca tAkAtano nAza karavA mATe ja aMgrejo dvArA lokazAhInI sthApanA karAI che. paNa sau prathamato saMtazAhInA nAza mATe rAjAzAhIno nAza karavAnuM emane jarUrI lAgyuM eTale rAjAzAhIno nAza karavAno paMtaro aMgrejoe racyo. "rAjAo kharAba che...rAjAo vilAsI che...emane prajAnI kaI paDI nathI" AvI AvI aneka prakAranI uzkeraNIo aMgrejo dvArA phelAvavAmAM AvI ane lokonA magajamAM AvI japhI vAto phasAvavAmAM AvI. rAjAzAhIno nAza karavA mATe aMgrejo dvArA kevA kevA kAvatarA racavAmAM AvyA hatA...vagere vAto, tAjetaramAM pragaTa thaelAM keTalAka rAjakAraNanA pustako tame vAMcazo eTale ApoApa samajAI jaze. sarvatra guruonuM tUTatuM jatuM varcasva vartamAnamAM saMto pratyenI adabane jANe bhedI rIte khatama karI devAmAM AvI che. dareka dharmomAMthI dharmaguruonA varcasvane toDI nAMkhavAmAM AvyA che. A mATe keTalAka dharmaguruone paNa jamAnAnA jhera pAI devAyA che. ane emanA vaibhavo ane ThATha-ThaThArAo prajA samakSa ughADA pADIne emanI hAMsI uDAvAI che. saMtazAhIne toDavA mATe dharmasthAno ane dharmazAstronI AjJAo upara AlokazAhInI chApavALI saMsthAo dareka dharmomAM goThavI devAmAM AvI che. saMsthAo potapotAnA dhamane nabaLA pADIne toDavAnuM kAma karatI rahI che. pArasIomAM paMcAyata goThavAI gaI. muslImomAM muslIma lIga sthapAI gaI vaiSNavomAM vaiSNavo AvI gayuM. zIkhomAM gurudvArA kamiTI racAI ane bauddhomAM mahAbodhi sosAyaTInI sthApanA thaI. jenomAM paNa mahAmaMDaLo, terApathI mahAsabhA, vagere goThavAI gayA che. badhethI saMto sAdhuo UThI gayA. hA; emane uThAvI levAmAM AvyA. jANe ke emane pheMkI devAyA. Ama chatAM sadbhAgye jainomAM hajI jamAnAvAdI mANasonA niNayo cAlI zakatA nathI. zvetAMbara mUrtipUjaka munionuM varcasva Aje paNa jaina dharmamAM jovA maLe che. paNa e varcasva paNa kyAM sudhI Takaze e have kahI zakAya tema nathI. jyAM jyAM bahumatI pravezI che tyAM tyAM zAstrajJAno nAza thayo che. bahumata vAdanA A sANasA nIce jamAnAvAdI mANasonuM jora jAmI gayuM hoya, pachI zAstranI
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ 122 pravacana cothuM vAtone UMcakIne pheMkI devAmAM vAra zI lAge ? cUMTaNI prathAthI kevaLa jhaghaDAo dharmasthAnomAM paNa have to bahumatinA jora para cUMTaNIo yojAvA lAgI che. TrasTonI aMdara paNa A cUMTaNI prathAo pravezI cUkI. joke, madrAsa ane muMbaInI hAIkoToMe to tAjetaramAM cUkAdo Apyo che ke "TrasTomAM cUMTaNIprathA dvArA jhaghaDA ane mArAmArIo thAya che mATe dharmAdA TrasTomAMthI A prathA kADhI nAMkhavI joIe." huM pUchuM chuM ke je dharmAdA TrasTamAM cUMTaNIprathAne kAraNe thatAM jhaghaDAnuM brahmajJAna tamane thayuM to rASTranI aMdara paNa A prathAthI thayelA ane thatAM bhayaMkara nukasAnono tamane khyAla Avato nathI zuM? paNa bahumatI rAja kare che ja kayAM? vaLI Aje to kharekhara bahumatI rAja kare che ema zI rIte kahI zakAya ? so TakAnI prajAmAMthI 50 TakA varga to matadAna ja karato nathI. bAkInA 50 TakAmAM eka pakSane 26 TakA mata maLe ane bAkInA 24 TakA bIjA badhA pakSomAM vahecAI jAya, to 26 TakA mata meLavI janAro pakSa 100 TakAnI prajA upara rAja karavA lAge che. A 26 TakAmAM paNa lAMca, dhAkadhamakI, jJAti AdinI lAgavAnA lagabhaga 20 TakA mato hoya che. vaLI pakSano hIpa ane mahAsattAmAM vaparAtI "vITo'-e zuM bahumatInA tatvo che? Ama bahumatInA juThThA AMcaLA heThaLa saMtazAhIna ane sajajanarazAhIne nAza karAI rahyo che. raNuM choDIne muni bano AryadezamAM Dagale ne pagale sAdhupaNAnA AdarzonI ja vAto thatI hatI. A bAbata huM tamane jaNAvI gayo chuM. enI puSTimAM eka bIjI vAta karuM. "raNachoDa" zabda jainetara vargamAM suprasiddha che. eno artha apekSAe ema karI zakAya ke raNamAM praveza thayA pachI to saMsAra choDo. "ekAvana varSanI uMmara thAya eTale mANasa vanamAM (=raNamAM) praveze che. ane aThThAvana thAya eTale "vana'no cheDo AvI gayo. chevaTamAM chevaTa aThThAvana varSe to mANase saMsAra choDI ja devo joIe. je saMsAramAM kauTuMbika rIte paNa sukhapUrvaka
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza' rahevuM hoya to paNa tame jAhera karI do ke aThThAvana varSanI ummare to amAre saMsAra choDI ja devo che. Aje to sIttera varSano bApa thAya to ya saMsAra choDato nathI ane dukAnanI cAvI paNa soMpato nathI. AthI chokarAo trAsI jaI te bolI UThe che ke Doso marato nathI ne mAMco mUkato ya nathI.' 123 kharekhara to jainasiddhAntAnusAre A ja varSanI uMmare dIkSA levI joI e kumarka AyuSyano koI bharoso nathI. paNa tema na thAya to ya vahelAmAM vahelI take asAra evA A saMsArano parityAga karavAno saMkalpa karIne tene jAhera karI devo joIe. Ama thaze to gharamAM haDadhUta thavAnuM maTI jaze ane dharano vaDIla bhagavAnanI jema pUjAze. bAkI jIvananA chellA zvAsa sudhI saMsAravAsamAM gaLAbUDa rahevuM emAM koI buddhimattA nathI ema jarUra kahI zakAya. noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMtaHkaraNathI 'micchAmi dukkaDam. -avataraNakAra
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya: 50 paisA zuM rAmAyaNanAM A pravacano Apane khUba gamyA che? jo hA.. to A pravacanonI nakalo vizALa saMkhyAmAM kharIdIne teno tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajano ane snehIomAM khUba prasAra karo. mAtra pacAsa paisAmAM ati mUlyavAna ciMtana meLavo. : prAptisthAno : muMbaImAM amadAvAdamAM mAtra ravivAre- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 1. rAmAyaNa-pravacana sthaLa : 2777 "che. pra. saMskRti bhavana" plejhanTa pelesa jagavalalabha pArzvanAthanI khaDakI nArAyaNa dAbholakara roDa nizApoLa, rIlIpha roDa vAlakezvara, muMbaI-6 suratamAM roja mATe- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 2. zrIpALanagara upAzraya kesara bahAra bilDiMga, pAMcame mALe 12, jamanAdAsa mahetA mArga gopIpurA, posTa ophisanI pAse. vAlakezvara, muMbaI- 6 navasArImAM- 3. sevaMtIlAla vI. jaina akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa bhUlezvara, lAlabAga C/o. nItina gamanalAla jhaverI jaina upAzraya somAbhAI TelaranI upara mAdhavabAga pAse, muMbaI-4 moTA bajAra khAsa noMdha : uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacano maMgAvavA M. 9. karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA muMbaImAM rahetA svajano dvArA Apa pravacano meLavI zakazo. prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika InsTITayuTa sAme, amadAvAda-1 [phona naM. 30081] mudrakaH pra. pu. bhAgavata, mauja prinTiMga bUro, giragAma, muMbaI - 4
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakAra, pUjaya siddhAtamahoI,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizAmaLigacchAdhipati,svargIdha sUripuradara AcArya bhagavAna zrImad vijyapremasUrIzvarajI mahArAjA ziSyaratna pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhA_candravijayajI pravacana sthaLa : plejhanTa pelesa, muMbaI-6 pravacana 1 pravacana - pAMcamuM [ 31-7-77 prakAzana prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAja sAhebe, suMkhaI (vAlakezvara] khAte, hajAro mAnavonI vizALa sabhA samakSa, rAmAyaNanuM pAMcamuM pravacana karatAM, rAmAyaNanI mULa-kathAmAM, pratidina prAtaHkALe paramAtmAnA prasAdonuM puNyadarzana karatA dharmAtmA vAli, vAli ane rAvaNanuM khUnakhAra yuddha yuddhamAM hajAro prANIono dhora saMhAra joIne vAline haiye ghUghavATa karato dayAno sAgara, vAli dvArA agalamAM dabAI jato rAvaNa, ate vAlinuM pratrajyAnA punitapanthe prayANa, anAsakta rAjarSi vAlinuM aSTApada upara yAna, rAvaNanuM vimAna-skhalana, ane aSTApada parvata pheMkI devAno rAvaNano khAliza prayatna, tIrtharakSA khAtara rAjarSi vAlidvArA rAvaNane sakhata duSTa ane rAvaNano pAvaka pazcAttApa vagere prasaMgonuM hRdayasparzI varNana karyuM hatuM. avasarocita,sarvadharmonA nAza mATe ja karAyelI 'sekyulara sTeTa 'nI jAherAtanI sacoTa rajUAta, jAtajAtanA anekAneka jaMgalomAM aTavAtI jatI bhAratanI garavI majA, jIvana kaTorAmAM hajAro prakAranA nirantar reDAtAM jatAM jheranA mAraNano garavo upAya H paramAtma-bhaktinI noLavela, sukhIo ane du:khIo--sahu koInA satkalyANano sarasa ane subhaga sanmArga : paramAtmAnI prIti ane pAponI bhIti, jamAnAnA nAme AryadezanI saMskAra-samRddhine samagI saLagAvI nAkhatA samAja upara sIdho AkSepa : 'jamAno palaTAyo nathI, tame palaTAyA cho. kALa bagaDyo nathI, agaDayuM che; mAnavanuM kALajuM', pArakAnI mahAnatAnI moTI lITIne kApI nAMkhIne potAnI adhamatAnI tuccha lITIne moTI batADavAno mUrkhatAbharyo prayAsa karatA mAnavone sacoTa javAba, mAnavane ja mAratA mAnava samAja upara cInI siMhaNa-yugalanA dRSTAnta dvArA vedhaka kaTAkSa, mokSanA talasATavihoNI zaktio A dezanI mAnavajAta mATe dharatIkampa karatAM ca vadhu honAratanI sarjaka, kapALe be AMgaLI mUkatA ja, saLagatA saMsAranA saghaLA savAkSonuM samAdhAna sAdhI ApatI "samAdhAnuM samAdhi"nI sundara ane sarasa vyAkhyA ane ante pApa karanAro mAnava paNa pazcAttApanA pAvakamAM prajjavaLIne punita ane puNyazALI banI zake che, e vidhAnane viziSTa zailImAM vAgoLatI, sukha-duHkhanA ilakAtAM salilathI sabhara saMsAranA sama daramAM saMcaratA saMsArIne sAdhanAnI subhaga naukAmAM besADIne bhavasAgarane pele pAra pahoMcADatI, parama zAntatA, prazAntatA ane upazAntatAnA maMgalamaya pATho samajAvatI, paramapAvatAriNI ane paramapadanA pathapara prayANa karavAnI preraNAnuM pradAna karavAmAM parAyaNI, pUjyapAdazrInI parama pavitra pravacanadhArAnuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. zrIpALanagara, muMbaI - 6 --muni bhAnucandravijaya tA. 27-7-1977
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMka: 5 ravivAra pra. zrAvaNa suda 8 vi. saM. 2033 anaMtopakArI kalikAlasarvajJa jainAcArya bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe "jena rAmAyaNa" nAmanA jaina itihAsa granthanI racanA karI che. jemAM zrI rAvaNa, zrI rAma ane zrI lakSmaNajI vagerenuM caritra-varNana karavAmAM AvyuM che. Ano AdhAra laIne-tathA sAthe sAthe vividha rocaka ane saMrakRtipoSaka prasaMgone jeDIne -"rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" e viSaya upara A pravacanamALA zarU karavAmAM AvI che, jenuM Aje pAMcamuM pravacana che. A rAmAyaNamAM sau prathama zrIrAvaNanuM caritra AvatuM hovAthI ApaNe ene ja pahelAM vicArI rahyA che. rAjyasiMhAsana upara vAli laMkAnI andara rAjya karatA potAnA mAsiyAI bhAI vaizravaNa sAthe rAvaNe yuddha karyuM. yuddhamAM thayelo senAno bhaMga joI vaizravaNa virAgI thayA. emaNe saMyama dharma svIkAryo. rAvaNe vaizravaNa pAsethI laMkA ane puSpaka vimAna kabaje karyA. A badho prasaMga ApaNe vistArathI gayA pravacanamAM vicArI gayA chIe. rAkSasIpanA rAjAone vAnaradIpanA rAjA AdityarA sAthe maitrIbharyA sambandho hatA. kALakrame AdityarajAe dIkSA lIdhI. dIkSA letAM pahelA temaNe siMhAsana upara potAnA moTA putra vAline sthApita karyo. vAlie potAnA sugrIva nAmanA nAnA bhAIne yuvarAjapade sthApyo. vAli: mahAna dharmAtmA vAli uttama kakSAnA dharmAtmA hatA. emanuM lakSa dharmadhyAnamAM ja vizeSa rahetuM hatuM. vidyAzaktionA upayoga dvArA dararoja samagra jambudvIpanA paramAtmAnA maMdironA darzanArthe teo jatA hatA. teo rAjya karatA hatA. chatAM emane mana rAjya e gauNa bAbata hatI. ane dharma e jIvananuM pradhAna aMga banI rahyo hato. vAlinA jIvanamAM dharma hato mATe ja teo prajAmAM atyanta priya thaI paDyA hatA. jyAM dharma che tyAM dayA, prema, karuNA, lokaprIti vagere guNe AvIne ja rahe che.
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ 128 pravacana pAMcamuM sarvadharmonA nAza mATe ja sekayulara sTeTa Aje hindustAnamAMthI dharmatattvanI nAbUdI karavAmAM AvI che. dezane "Secular State' jAhera karIne dharmane khUbIpUrvaka uDAvI devAyo che. sarakArI stara uparathI ema samajAvavAmAM AvI rahyuM che ke "ame to sarvadharmane samAna mAnIe chIe. mATe ja ame dezane "sekayulara sTeTa" jAhera karyo che. "sekyulara sTeTano artha dharmono nAza nahi, paNa sarvadharmasamanvaya che. vagere" paNa A badhA taddana juTA AzvAsano che. A rIte prajAnI AMkhe UMdhA pATA bAMdhavAmAM AvI rahyA che. dharmono nAza karavA mATe ja bhAratane "sekyulara' jAhera karavAmAM Avela che. je Ama na hota to dhArmika TrasTonA dAnane karamukti zA mATe ApavAmAM AvatI nathI? je saMsthAone dharma sAthe kazuM lAgatuM vaLagatuM nathI evI aneka sAmAjika jAhera saMsthAonA dAnane, kAmottejaka sinemA vagerene paNa karamukti ApavAmAM Ave che ane dhArmika TrasTone ja temAMthI bAkAta rAkhavAmAM Ave che. evuM zA mATe? rAjakAraNanI DakhalothI saMskRti-nAza hakIkatamAM to dharmasaMsthAomAM rAjakAraNe hastakSepa ja karavo na joIe. badhe ja rAjakAraNe ghasaNakhorI karI hovAthI aneka muzkelIo UbhI thavA pAmI che. sekyulara sTeTanA siddhAntanA oThAM nIce karAtI rAjakAraNanI Dakhaloe prajAnA zikSaNa vagere staramAMthI saMskRtino nAza karavAnuM kAma karyuM che. nizALomAM pUrve evA pATho zIkhavavAmAM AvatA ke jenAthI bALakomAM dhArmikavRttio pedA thatI. jyAre Aje "sekyulara sTeTanA oThAM nIce vyAvahArika zikSaNamAMthI dharmanI vAtone paNa dUra karavAmAM AvI che! zikSaNamAMthI dharmatattvane dezavaTo vyavahArika zikSaNamAM dharmanI zuM jarUra che? ene mATe judI pAThazALAo sthApo." AvI bUmarANa macAvI cAvIne zikSaNamAMthI dharmane rada karAyo. dharma zikSaNa mATe judI pAThazALAo UbhI karAI. bIjI bAju vyavahArika zikSaNa upara eTaluM badhuM jora ApavAmAM AvyuM ke lokapravAha vyavahArika zikSaNa upara jorathI dhasavA mAMDayo. ane peluM dhArmika pAThazALAonuM zikSaNa to bicAruM kyAnuM kayAMya pAchaLa rahI gayuM.
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ 129 rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza' cotarapha jAtajAtanA jaMgalo AryAvartanI mahAprajAne tamAma staromAM vyApaka varUpe dharma otapreta hato. mATe ja IndriyanigrahAdinA kAraNe prajAjana sahaja rIte ArogyasaMpanna hato; kauTuMbika zAntithI tRpta hato; samAjanA niyamonA pAlanathI udbhavatA sukha ane zAntino svAmI hato. na hatA, ene evA ragaDA kuTuMbanA, ke na hatA, ene evA vera virodhIonA. na hatA, enA dehamAM evA roga; ane na hatA, enA cittatatramAM moTA zeka. paNa jyArathI dharmane dUra haDaselAyo tyArathI A prajAnI panotI besI gaI dharmane dUra karavAthI prajAkIya jIvananA pratyeka kSetramAM eTalA badhA prazno, koyaDAo, samasyAo jAgI paDyA che ke prajAnA kahevAtA AgevAno A badhAnA ukelomAMthI kadApi bahAra nIkaLI zakatA ja nathI. DaoNkaTaronA jaMgala bephAmapaNe bhogo vadhI jatAM prajAmAM rogo vadhavA lAgyA eTale bIjI bAju DaoNkaTarI vidyAono abhyAsa vadhArIne DaoNkaTaronA jaMgalo UbhA karavAmAM AvyA. rogo UbhA thayA che? cAlo. DaoNkaTarone bolAvo. tapAsa karAvo. Blood test; urine test; stool test vagere vagere." re! bhAI! A badhuM ATalA badhA pramANamAM AryadezamAM hatuM ja nahi. khAvAnI upara ja evI rIte niyantraNa mUkI devAmAM AvatuM ke enA kAraNe davAo, DaoNkaTaro, hospiTalo vagerenI khAsa jarUra ja paDatI na hatI. pUrve to Arya dezanA vaidyo bagAsA khAtA beThA rahetA hatA. kAraNa.. AjanI jema prajA chAzavAre ne chAzavAre mAMdI paDatI ja na hatI. Aje to rogIonI lAIna lAge che davAkhAnAomAM; ane hospiTalomAM. haoNspiTalonA jaMgala - Aje je potAnA gAmamAM hospiTala thAya che to gAmanA loko khUba rAjI thaI jAya che. "cAlo..bahu sAruM thayuM. ApaNAM gAmamAM haoNspiTala thaI. ApaNA gAmano vikAsa thayo !re! A vicAra kevo mUrkhAI bharelo che? hospiTala thavAthI rAjI thavAnuM ke nArAja? pahelAM tamArA gAmamAM loko ochA mAMdA paDatA hatA mATe haoNspiTala vagara cAlatuM hatuM. have haoNspiTalanI jarUriyAta ubhI thaI, mATe nakkI thayuM ke have gAmamAM loko mAMdA vadhu paDavA lAgyA che. AmAM rAjI thavAnuM zuM hoya?
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ 130 pravacana pAMcamuM baMdhAyA pachI amuka varSo thatAM loko bolavA lAge che : "have to to amArI hospiTala joradAra cAle che. eTalA badhA daradIo Ave che ke have to pacAsa khATalA vadhArI mUkavA paDyA che. loko haoNspiTalano khUba lAbha le che." haoNspiTalo thavAthI rAjIpa te hoya? mane to AmAM lokonuM gAMDapaNa dekhAya che. hospiTalamAM khATalA vadhyA enuM kAraNa zuM? e to koI zodhatuM ja nathI. keTalI bhayaMkara rIte viSayavAsanAo vadhI haze? hoTalonA jevA tevA AcaDakucaDa khAnapAna keTalA vadhyA haze? ekadhArA TI.vI. ane sinemAnA jevAtAM dazyone kAraNe AMkho ane magajanA rogo kevA vadhI gayA haze ? paNa A badhI vAto koI samajatuM ja nathI. ane loko hospiTalanA davAonA ane DaoNkaTaronA vadhatAM jatAM jaMgalomAM sadA mATe phasAI javA chatAM pAchA rAjI thAya che. kevI kamanazIbInI vAta che ! A jaMgalomAMthI ugAraze, mAtra dharma prajAnA jIvanamAM rogo vadhI rahyA che. kauTumbika lezoe mAjhA mUkI che. strIonA ane puruSonA sambandhomAM vikRtio peThI che. mAtA ane pitAo sAthe putronA ane putravadhUonA roja saMgharSo cAlI rahyA che. sinemA ane TI vI o dvArA mAnavIya jIvanamAM vAsanAo bhaDake jalAvAI che. hoTalo dvArA gandhAtA bhojano khavaDAvIne prajAnuM Arogya khatama karAyuM che. AvI viSaya paristhitimAM bahAvarA banI gayelA mAnavane emAMthI bahAra nIkaLavuM atyanta muzkela banI gayuM che. AvA jaMgalone kSaNa mAtramAM saLagAvI nAMkhavA mATe dharmanA zaraNanI eka ja cinagArI basa che. hajAro prakAranA jhera vartamAna mAnavajIvanamAM hajAro prakAranAM jhera vyApI rahyA che. evA jherI tamane na caDe e mATe ame tamane kahIe chIe ke "sinemAo na juo" "enA posTaro upara paNa najara na karo" hoTalonuM khAvAnuM baMdha karo." "sekasI dazyo ne prasAratA TI. vI. gharamAM na vasAvo." "kusaMganA phaMdAomAM na phasAo" phezananA mohamAM na paDo..." vagere... paNa AvA aneka prakAranA jheranA dvArA badha karavA tamArA mATe azakya nahi hoya to paNa dazakya jarUra che. kAM jhera caDavA na do; athavA caDelA jherane UtAravA mATe vAraMvAra noLavelanI pAse jatA raho.
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ 131 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" tenuM jhera nivAraNa phaNuM sama... ema kahevAya che ke sApa ane noLiyAnuM jyAre yuddha thAya che tyAre sApa potAnA joradAra DaMkha dvArA noLiyAnI nasenasamAM jhera utAravA mathato hoya che. bIjI bAju noLIo paNa sApane joradAra bacakAM bharI rahyo che. sApane bacakAM bharIbharIne tenA dehanA phuracAM uDAvI devAnI jhanUnI ramate te caDyo hoya che. AvA yuddhamAM banne samAna-balI banI rahe che. kadAca be yanuM mota e ja A yuddhanuM pariNAma banI rahe che. paNa noLiyAno vijaya noLavelamAM chupAyo hoya che. yuddha khelato nokiyo game te rIte sApane noLavela nAmanI vanaspati sudhI DhasaDI jAya to bAjI enI tarapheNamAM palaTAI jAya che. sApe enA dehamAM caDAveluM jhera noLavelane saMdhavA mAtrathI utarI jAya che ane pachI noLiyo joradAra prahAra karavA mATe sApa upara trATake che. ane sApa motane bheTe che. ane noLiyo vijayI bane che. noLiyAnA A vijayanuM baLa noLavelanI zaraNAgati che. saMsAranA jhera utAranArI noLavela : madiro tamArA jIvanamAM vyApyA che AvA koI ra? hiMsA, jUTha, corI, aprAmANikatA, kAmavAsanA, krodha, vizvAsaghAta ke dagAbAjI vagerenA... AvA badhA saMsAranA aneka prakAranA pApomAMthI sIdhA ja chUTI javAya to bahu sarasa. paNa e na ja bane to e pAponA jheranI tANumAMthI chUTo. ane e mATe tamArA nAke noLavela lagADo. nolavelane tame suMdho. jIvanamAM jAmelI viSayanI vAsanAo, kaSAyonI hoLIo, aneka prakAranA kusaMgo, manamAM phelAyelI zayatAnI vRttio-AvA so so sApanA jheramAMthI choDAve che, vItarAga paramAtmA temanuM maMdira ane temanI parA bhakti! vAli roja prAta:kALe paramAtmAnA madiromAM jatA hatA. tame paNa roja paramAtmAnA darzanArthe mandiromAM jAo. ane bhagavAnanI bhakti karo. A bhakti saMsAranAM hajAro prakAranAM jherone UtArI nAMkhanArI noLavela che. gAma ane ghara paNa kevAM joIe? pUrvanA kALanAM ema kahevAtuM ke evA gAmamAM vasavATa karavo joIe ke jyAM koI paNa kAraNe gAma bahAra javAnuM hoya to kayAMka paNa mandira bhaTakAI ja jAya.
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ 132 pravacana pAMcamuM gAmanA koI paNa daravAjethI tame bahAra nIkaLo to mandiranI divAla to ghasaya. arthAt mandiro to vacce Ave ja. vaLI evA makAnomAM rahevuM joIe ke jyAM savAranA pahoramAM pathArImAMthI UThatAMnI sAthe ja bArIethI mandiranI dhajA dekhAya. gharamAM sUtA, besatA ke UThatAM vAraMvAra pilI dhajA dekhAtA tene namaskAra karavAnI taka maLe. ghara ane gAma AvA joIe, jyAM mokSadAtA ISTa paramAtmAnuM mandira maLe. Aje paNa hindusthAnanA sAta lAkha gAmo tame joI Avo. tamane lAkho gAma evA maLaze ke jyAM aneka mandira jovA maLe. saMsAranA viSaya ane kaSAyanA jhera utAranArI bhakti e to ApaNuM jIvananuM mukhya sAdhana banI javuM joIe. pAyAnA be ghama IzvaraprIti ane pApabhIti dharma vinA cAlI zake evI sthiti ja nathI. dharma zabda sAMbhaLIne bhaDakI UTho nahi. uttama kakSAnA mokSaprA paka anudAna-dhama jIvanamAM na AvI zake to ya ma navachananane saphaLa banAvavA sAruM chevaTamAM chevaTa be dharmo to jIvanamAM AtmasAt karavA ja joIe. eka dharma che; IzvaranI prIti ane bIjo dharma che; pAponI bhIti. dharmano pAyo ja A prIti ane bhIti che. A pAyAnA maMDANa upara ja UMcI kakSAnA sadguNa prApta thAya che. pApathI DaranAro sukhamAM ya khoTuM kare nahi pApathI DaranAro mANasa khoTAM kAma nahi karI zake. kAraNa ene khabara che ke huM amuka kAma karIza to tenAthI mane pApa lAgaze. Avo mANasa lAMca-rUzavata nahi le. anIti nahi kare. dago-phaTako nahi Acare. phaleTo vasAvI laIne emAM bhogasukho mANI levAnuM pasanda nahi kare. kAraNa ke enA aMtaramAM pApanI bhIti che. jenA aMtamAM pApano lagIre bhaya nathI evA mANasone mandiro, mALAnA maNakAo, ke dharmasthAnonA corasAo ghasAI javA chatAMya phaLadAyI banI zakatA nathI. dhera pratye prItivALAne du:khamAM ya zAMti jayAre jyAre jIvanamAM duHkho Ave, AghAta ane pratyAghAto Ave, tyAre paramAtmArUpI A mAtAnI godamAM te sUI jAya che.
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ 133 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" je te vaidika paramparAne mAnanAro hoya to ema bolI UThe che ke, "mArA mAthe hajAra hAthano dhaNuM beTho che. ene gamyuM te kharuM. bhagavAnanI IcchA AvI ja haze tethI Ama banyuM. A mAro sago dIkaro mArI sAme paisA khAtara korTe caDhayo che. paNa kAMI vAMdho nahi! bhagavAna kadAca A ja rIte mArI kasoTI karatA haze." je te jaina paramparAne varelo haze to, jagatkartatvanA mate paNa izvarane ya chevaTe jenI sAme javuM paDe che, te karmane ja prAdhAnya Apaze. ane kaheze ke, mArA ja pApakarmonA udaya thayA hoya temAM bIjo koI zuM kare? chokaro ya zuM kare? mArI sAme eNe dAvo mAMDyo. bhale emAM eno koI doSa nathI. badhuM karmanA gaNita pramANe bane ja jAya che. emAM vaLI zoka zo ?" vadhu pApo kyAM? sukhIone tyAM pApo vadhyA che kyAM? sukhIone tyAM ja ne? keTa-keTalAM che sukhIonAM jIvanamAM pApa ? du:khIo to bicArA evA pApa karI zakatA nathI. pApo karavAnI sAmagrIo-atyanta sundara rU5, DhagalAbaMdha sampati, hRSTapuSTa zarIra, jorAvara juvAnI, badhA ja prakAranI anukULatAo,-A badhuM zrImo pAse che. jenI pAse noTonI thapIo che. ene ghaNuM moTA pApa karavAnuM paNa sahela thaI paDe che! du:khIo pAse AmAnuM kAMI nathI. emane to bicArAone eka TaMkanA bhojananA ya phAMphA che. e zI rIte vilAsI jIvananAM pApa AcArI zake? sukhIonA jIvanamAM paNa je IzaprIti ane pApabhIti pravezI jAya to sukhanA kALamAM AvI jatuM bhogo pratyenuM pAgalapaNuM ane temAMthI janma pAmatuM pAponuM AcaraNa baneya dara thaI jAya. zuM saMsAra sadA lIlochama raheze? zuM tame ema mAno cho ke tamArI peDhIo kadI paNa UThI javAnI nathI? zuM tame ema mAno cho ke tamArA jIvananA badhA ya varSo AvAne AvA ja pasAra thavAnA che? zuM tame mAno cho ke tamArA baMgalAo ane phaleTomAM sadA kALa svarga rahevAnuM che? zuM tame ema mAno cho ke tamArA patnI ke bALako kyAreya paNa cheha devAnA ja nathI ?
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ 134 pravacana pAMcamuM zuM tame ema mAno cho ke tamAro saMsAra sadA mATe lIlochama ja rahevAno che? karmonI uthalapAthalo, vAsanAonA aNadhAryA tophAna ane tenI sAthosAtha AjanuM viSama rAjakAraNa sukhI mAnavanA saMsArane game te paLe uthalAvI nAMkhavAnI pUrI tAkAta dharAve che. AvI viSama sthitimAM dharma-tattva vinA have koI zaraNa nathI. loko Aje dharmanI nA pADe che. paraMtu jIvanamAM AvatA sukhaduHkhanA alaTApalaTAonI sAme TakavA mATe dharma vinA kadI cAlI zakavAnuM nathI. AbarTa AInsTAInanI vadhatI jatI IzvarazraddhA AInsTAIna jevo vaijJAnika potAnI AtmakathAmAM lakhe che ke "keTalIkavAra jyAre huM mArA rUmamAM gaNitanA koyaDA ukelato beTho houM chuM, ane samIkaraNo zodhato houM chuM, tyAre je mane koI ukela na maLe to huM AMkaDAonI vacamAM "G" lakhuM chuM. A "G"no artha thAya che "God'. arthAta bhagavAna. huM bhagavAnanuM smaraNa karuM chuM eTale tarata mArI mUMjhavaNa dUra thaI jAya che." anyatra teNe kahyuM che, "vRddhAvasthAmAM mArI Izvara pratyenI zraddhA vadhatI cAlI che." jenI pAse apekSA paNa na rAkhI zakAya tevA mANasomAM Izvara ke dharma pratyenI zraddhA vadhatI jAya che tyAre A dezanA lAkho lokonI dharmazraddhA naSTabhraSTa thatI jAya che ! kevI kamanazIba dazA ! pUrve, dharmathI ja prajAnuM paraspara rakSaNa jyAM sudhI A dezamAM dharma utkRSTa rIte jIvana hato tyAM sudhI sahu sukhe alIna ane duHkhe adIna banIne jIvatA hatA. sAmAnya rIte bhadra samAja potAnA parasparanA kartavyone samajato hato. eka citake A vAta A zlokamAM jaNAvI che... "na rAjyaM na ca rAjA''sIt , na dharmoM na ca dhaarmikH| dharmeNaiva prajAH sarvA rakSyanti sma parasparam / / " dA. ta. rastAmAM jo koI ghAyala mANasa paDyo hoya tene UMcakIne ghera laI javo ane tenI yathAyogya saMbhALa karavI e ApaNuM kartavya che ema e samayanA loko sahaja rIte samajatA hatA.
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ 135 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" zuM A mANaso vastutaH sudhArelA che? Aje to paristhiti palaTAI gaI che. Aje to rastAmAM paDelA ghAyalane mATe tarata phona karavAmAM Ave che. eNbyulansa bolAvavAmAM Ave che. ane hospiTalamAM dAkhala karavAmAM Ave che. paNa potAnI moTarano upayoga karavAnuM, potAnA ghare laI jaI teno yogya upacAra karavAnuM koIne dila ja thatuM nathI! ' are! khuda pitA bimAra paDe to tene turata dIkaro hospiTalamAM dAkhala karI de che. ane tyAMnA DaoNkaTarone kesa soMpI daIne pote ciMtAmukta thaI jAya che! patinI sevA patnIe ja karavI joIe A Aryaniyama Aje bhulAyo che. ane ethI ja patnI potAno pati nasone soMpI de che aphasosa! AvA mANaso potAnI jAtane zikSita kahevaDAve che athavA sudharelA gaNAve che! jamAna palaTAyo che ke mANasa? loko kahe che: "jamAna paTalAI gayo che." huM kahuM chuM : "jamAno palaTAyo ja nathI. mANasa ja palaTAI gayA che. jamAnAne nAme potAnI aihika AsaktionuM jera chAvaravAnA kAma sudharelAzikSita kahevAtA loko karI rahyA che." koNa kahe cheH kALa palaTAI gayo che? kALa palaTAyo ja nathI. mANasanuM kALajuM palaTAI gayuM che. kALa nahi, kALajuM bagaDyuM che potAnI dIkarI je skarTa paherIne bahAra pharavA nIkaLe to AjanI mAtAne Ananda thAya che. enAM ubhaTa kapaDAM joIne mA khuza thAya che. ane jayAre e mAtAne kahevAmAM Ave ke "A zuM banI rahyuM che? AvA kapaDA tamArI dIkarIne zobhatA haze?" tyAre mAtA pha laIne javAba Ape cheH "kALa kharAba Avyo che. ApaNuM zuM cAle ?" A haDaDatuM juThANuM che. kALa kyAreya kharAba na hato. Aje ya nathI. paNa prajAnuM kALajuM ja kharAba thaI gayuM che. kALajAnI kharAbIne DhAMkavA kALanI kharAbInuM o dharavAmAM AvyuM che.
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ 136 pravacana pAMcamuM jAte bhoga ApavA koI taiyAra nathI Aje badhuM ja sarakArane ane sAmAjika ke dhArmika saMsthAone bhaLAvI devAmAM AvI rahyuM che. "rastAmAM koI mANasa ghAyala thaI gayo che. cAlo. emyulansa bolAvI lo." emyulansa konI? sarakAranI. tamAre zuM karavAnuM? amAre mAtra phona karavAno. sivAya kazuM nahi. yAda rAkhajo, Aje daradIo te hospiTalone ane dIkarA-dIkarIo zikSakone soMpAI gayA che paNa have to e yuga AvI rahyo che ke mA-bApa gharaDAgharomAM soMpAI jaze. ane bAbA-bebIone "bebI seTIMga senTaromAM mAtAo ja mUkI jaIne nokarI karavA cAlI jaze. tame lakhapati ho to tame karI ziyALAnI kaDakaDatI ThaMDImAM, savAre vahelA UThIne, roDa upara sUtelA seMkaDo garIbone kayAreya dhAbaLA oDhADI AvyA cho ? me AvA samaye "lAyana" ke "jAyanTa kalabo vagerene kadAca yAda karazo ! hAya! mAnava keTalo svArthamAM phasAyo cho ? mAnavanI A nItine eka cintaka "They-ism' kahe che. "A sevAnuM kAma koNa karaze?" to kahe ke "they = pelA karaze."... "A mANasane dAna koNa deze?" to kaheze ke "pelI kalaba deze."... dareka vAtamAM pelo karaze..ane pelI karaze..." AvI vRtti dhAraNa karavI e ja dheIjhama." tamArA gharamAM ane peDhImAM tame dasa nokarone poSI zako cho. paNa maMdiramAM eka pUjArIne pagAra tamArA taraphathI ApavAnuM audArya tame keLavI zako cho kharA? mArA dasa nokaro che. cAlo. dasa bhego A eka agiyAramo. huM ema mAnIza ke mArI dukAnamAM agiyAra mANaso kAma karatA hatA." Avo vicAra tamane Ave kharo? tamAre kazuM ja karavAnuM nahi? tamAre mAtra oNrDaro ja karavAnA ? aphasosa. kevo banyo che mAnava ! "badhuM bIjAo kare evI naphaphaTa vRttinI pacheDI oDhI laIne svArtha ane vilAsabharyA jIvananI mIThI nIMdara mANI rahyo che! vAli-prazaMsAthI asahiSNu rAvaNa have ApaNe vAlinA prasaMgamAM AgaLa vadhIe. vAline samagra jIvana dharmamaya hatuM. emanA vipula puNyathI emano rAjya-vyavahAra sundara rIte cAlyA karato hato.
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 137 emano prajA pratyeno prema, sajajanonuM bahumAna, dIna duHkhitonI anukampA, prauDha prauDha pratApa ane balavattA vagere guNonI suvAsa cotarapha prasarI hatI. dharmAtmA vAlino utkarSa rAjA rAvaNathI na khamAyo. rAjA vAlinI kIti ane kaMTakanI jema khUMcavA lAgI. rAjA rAvaNa irSAnI AgathI bhaDake saLagavA lAgyA. bIjAnI lITI kApIne mahAna na banAya bIjAnA sadgaNonI suvAsa vadhatI jatI joIne tene khatama karI nAMkhavAnI vRttithI kadI mahAna banI javAtuM nathI. bIjAnA guNono prabhAva phelAto joIne ghaNIvAra mANasa laghutAgranthi [Inferiority Complex]nI pIDAthI pIDAto jAya che. A sAruM nathI. eka nAnI lITI doravAmAM AvI hoya te lITIne moTI batADavAnA be rastA che. (1) te lITIne bAjumAM rahelI moTI lITIne eTalI badhI bhUMsI nAkhavI ke bAjumAM rahelI nAnI lITI moTI dekhAya. (2) ane te nAnI lITIne ja moTI karavAmAM Ave ke jethI hakIkatamAM ja te moTI banI jAya. A be rastAmAM bIjo rasto ja zreSTha che. durjana mANaso pahelo rasto svIkAre che. potAnA durgaNone DhAMkavA, ene chAvaravA mATe durjano bIjA mANasonA cAritra upara AkSepo karavA sudhI jAya che. bIjAone gALo de che. Ama karavA dvArA e potAnI jAtane-lITIne-moTI dekhADavAno prayatna kare che. Akho samAja Aje lagabhaga AvA ekabIjAnA cAritryakhaNDana karavAnA niA kAmamAM aTavAI gayo che ema nathI lAgatuM zuM? ..to to bIjAnI garIbI ja tamArI zrImannAI che paNa yAda rAkhajo ke bIjAonI moTI lITI kApI nAMkhavAthI kAMI ApaNI lITI moTI banI jatI nathI. bIjAone gALo devAthI kAMI ApaNe mahAna banI jatA nathI. ane je bIjAnI halakAImAM ja ApaNI moTAI siddha thaI jatI hoya to bIjAnI garIbI ja ApaNI zrImannAI banI jAya che. bIjanI halakAIe ja je ApaNI mahAnatA banI jatI hoya to bIjAnI garIbI e ApaNI zrImaMtAI banI ja jaze ne? vAha! to to zrImaMta thavA mATenI badhI mahenata maTI jaze!
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ 138 pravacana pAMcamuM moTA thavA mATe sajajano Avo halako rasto pasaMda karatA nathI. e pote jAte ja mahAna banIne jagatamAM mahAna tarIke prakAzatA hoya che. bIjAnI ciMtA karanAranI badhA cintA kare rAvaNa kharekhara to mahAna ja hatA. Ama chatAM vAlinA utkarSa-darzanamAM teo cUkI gayA. vAlinI prazaMsA temanAthI sahana na thaI ane teo ISyamAM phasAI gayA. vAlinI prazaMsA badhA ja karatA hatA. je mANaso prajAnA pAlaka hoya, udAra hoya, jAte ghasAIne paNa bIjAnuM karI chUTavAnI vRttivALA hoya ene badhA ja cAhe. bIjAonI kAMI karI chUTavAnI vRttivALAonI badhA ja cintA kare che. ene potAne enI cintA karavI ja paDatI nathI. re! pArakAnA sukhanI tame cintA karo ema kahevAnuM to dUra rahyuM paNa tamArA kuTuMbIjanonA viSayomAM ya kevo svArtha Aje phelANo che? bAra keLAM ghare laIne jato bApa, rastAmAM cha keLA khAI jaIne pAcho gharamAM cha mAMthI potAno eka bhAga mAMgato hoya to e zuM svArthanI parAkASTA nathI ? je mANaso potAnA gharanI vyaktio sAthe paNa AvuM AcaraNa kare che evA svArthazarA mANase bIjAonI sevA kare e to azakya jevI vAta jaNAya che. rAvaNano saMdezo ane vAlino camacamato javAba rAvaNa jAte vAlinI jema mahAna banavAnI vRtti keLavavAne badale enA upara krodhe bharAyA. ane ene potAnA dUta sAthe sadezo kahevaDAvyo ke, "tamArA pUrvajo amArA pUrvajonA zaraNe AvyA hatA tyArathI mAMDIne ApaNA banne rAjyo vacce svAmisevaka bhAvano sakhadha jaLavAyelo che. tamArA pitAne paNa yamarAjAne tyAMthI baMdIkhAnethI choDAvanAro huM ja hato e vAta sarvavidita che. AthI tame ApaNuM A svAmisevaka bhAva-sambandhanA nAte amArI sevA karo." na pAsethI rAvaNano A sadezo sAMbhaLIne vAli kahe che ke : "rAkSasIpa ane vAnaraThIpanA rAjAo vacce Aja sudhI akhaMDita nehabhAva jaLavAI rahyo che te huM jANuM chuM. samapatti ane vipattinA kALamAM paraspara karelI sahAya enuM kAraNa mAtra nehabhAva che; nahi ke sevakabhAva.
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 139 "he ta! tArA svAmIne kahe ke sarvajJa arihantadeva ane nirjhanya guruo sivAya have mArA mAthe kadI bIje dhaNI nahi thaI zake. mane e samajAtuM nathI ke tArA svAmIne AvA prakArano manoratha kema thayo che? he dUta ! tArA rAjAthI thAya te karI le. ene pratikAra karavA huM taiyAra chuM. have tuM ahIMthI vidAya thaI jA!" vAlino saMdezo laIne dUta cAlyo gayo. kevo vaLe che; sarvatra svArthabhAva! vAli ane rAvaNanI takarAra snehabhAva ane svAmisevaka bhAvanA kAraNe UbhI thaI hatI. Aje to A banne bhAvone ya TapI jAya evo eka bhAva cAre bAju joradAra phelAyo che. ane te che; svArthabhAva. lagabhaga AkhA jagatanA jIvo upara A svArthabhAve potAno paMjo phelAvyo che. - banAsakAMThAnA eka gAmanI A vAta che. eka sToDiyo tyAM raheto hato. eka vakhata e khUba paisA kamAyo eTale potAnI patnIne kahe che ke, "have huM khUba paisA kamAyo chuM. to e aDhaLaka paiso sonAnA ghareNamAM nAMkhI devo joIe. jethI bhaviSyamAM vAMdho na Ave." patnIne to A managamatI vAta hatI. thoDA ja divasomAM sonAnAM ghareNAM banI gayA. vaLI saTTAnA cAra pAMca dAva bhAre saphaLa gayA. paNa chaThThI vakhate te badhA paisA hArI gayo. ene mAthe moTuM devuM thaI gayuM. valaNamAM cUkavavA mATe enI pAse paisA na rahyA. have zuM kare? eka divasa rAtre te patnIne kahe che: "mAre valaNamAM paisA cUkavAnA che. tuM tArA ghareNAM hamaNAM kAmacalAu mane Ape. to sArA vepArIne tyAM te gIrave mUkIne huM valaNa cUkavI zakuM." te vakhate patnI ghasIne nA pADI de che! pati kahe che, "jo tuM dAgInA nahi ja Ape to kadAca AvatI kAla sUja mArA mATe Ugaze nahi." patnI kahe: "evI dhamakI to ghaNI ApI. mane enI koI cintA nathI." patnIe ghareNAM na ja ApyA. ane atte kharekhara eno pati savAre cAra vAge ghara choDIne cAlyo gayo. vIsa varSa sudhI potAnA patine patto lAgyo nahi. chatAM patnI ghareNAM vagere
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ 140 pravacana pAMcamuM paheravAno moha choDI zakatI nathI. eTale svajane kahe che: "have to tArA pati marI gayA haze. have to vaidhavya svIkAra. A badhuM tane zobhatuM nathI." chatAM pelI strI kahe che: "nA e vAta tyAre ja mAnuM ke jyAre tame mAra. patinuM maDaduM lAvIne dekhADo." keTalI hada sudhI A svArthabhAva vakarI gayo che! vartamAna kALamAM je patine patnI na gamI to turata chuTA cheDA daI devAya che. patnIne lagna thatAM thoDA ja samayamAM garbha rahe to bALa--ucheranA kaMTALAthI garbhapAta karAvI nAMkhe che. hAya! have to e samaya paNa AvI rahyo che ke gharaDA mA-bApo paNa poSavA mATe bhAre paDaze to "Slow Poison' dvArA patAvI nAMkhavAmAM Avaze. jene tame tamArA mAno cho e kadI tamArA rahevAnA nathI. jemanI khAtara aneka kALAM kAma karatAM mANasa acakAto nathI e ja sanehIo potAnA svArthamAM evA cUra che ke jyAre ene dago daI deze te kahI zakAya tevuM nathI. koI kyAreya koInuM saguM thavAnuM nathI. sagAM che; sahu svArthanA ! mAtra svArthanA ! vAli-rAvaNanuM yuddha have mULa vAta upara AvIe. mahArAjA vAlIno saMdeza laIne te rAjA rAvaNane pahoMcADyo. sAMbhaLatAM ja pagathI mAthA sudhI-rUvADe rUMvADe rAjA rAvaNa jalI UThayA. ane...eka dI raNaziMgA phUkAI gayA. yuddhanI nobato bajI gaI. mahArAjA vAlI ane rAjA rAvaNa vacce khUnakhAra jaMga zarU thaI gayo. cAre bAju..cIso ane cIcIArIo; gaganamAM addhara UDatAM dhaDa ane mAthAM kapAI jatA hAtha ane paga dharatI upara DhaLI paDatAM hasti ane azvonA dazyo e AkhI yuddhabhUmi jANe bhayAnaka tAMDava banI gaI paNa sabUra! khUnakhAra jaMga khelatA rAjA vAlinA haiye koI cena nathI. aghora hiMsAnuM e tAMDava enAthI joyuM jAtuM nathI. haidrAbAdanI rakAbI jevuM ghamanuM hRdaya dharma AtmA sau prathama to pApa kare ja nahi. jema bane tema e pApothI bhAgato nAsato ja phare.
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' ane...kadAca ene pApa karavuM ja paDe to ya tenA aMtaranI rakAbI to sadA dhrUjatI ja rahe. pApa karavAnuM Ave eTale enuM aMtara raDatuM ja rahe. 41 haidrAbAdamAM eka myujhiyama che. temAM eka viziSTa koTinI rakAkhI che. pUrvanA rAjA mahArAjAo A rakAbI rAkhatA hatA. A rakAkhInI je dhAtu che tenI banAvaTa ja evA prakAranI che ke temAM jherI khAdyapadArtha mUkatAM ja e rakAbI tataDa tataDa avAja karavA lAge. jUnA kALamAM rAjAone mArI nAMkhavA mATe viSaprayogo thatAM, emAMthI bacavA mATe A prakAranI khAsa rakAbI banAvAI hatI. dharmI mANasonuM hRdaya AvI rakAkhI jevuM hoya che. na chUTake emane pApa karavuM ja paDe tyAre paNa emanA hRdayanI rakAbI dhrUjyA ja kare. emanuM aMtara [conscience] emane satata karaDyA [Bite] ja kare. (( enA antaramAM evA vicAro cakkaro mAryA ja kare ke, "zA mATe huM AvuM akArya karuM chuM ? nAnakaDA svArthaM khAtara AvA khoTAM kAma karavA e mane zuM zobhe che ? AnAthI mane kadI zAnti nahi maLe. vartamAna kALanuM thoDuMka sukha meLavI levA sAruM nAhakanA A pApo zA mATe mAre karavA joI e ? je paraloka bagADe, paramaloka bagADe. paramAtmAne bhUlAve." vAlinA haiye ghUghavATa karato dayAno sAgara vAli AvA dharmAtmA hatA. yuddhamAM thatI dhora saMhAra-lIlA joI vAlinA ye dayAno sAgara dhUMdhavATa karavA lAgyo. " anekono vinAza karanAruM A yuddha ! zA mATe paNa ? maratA mAnavonA bALa baccAnuM zuM thaze ? e bALakone nabApA karI nAMkhavAno ApaNane zuM adhikAra che ? koI nI strIone vidhavA karavAnuM ke koI mA-bApone nirAdhAra karI nAMkhavAnuM A pApa-kArya mAre na ja karavuM joIe. vaLI mArA paramalokanuM ane paralokanuM zuM? mAre marIne javuM kyAM?" vAlinA haiye virAjelI yAnI devI jANe A zabdo uccAratI hatI. vAlie turata ja rAvaNune jaNAvyuM : " eka viveka mANasa mATe sAmAnya prANIno paNa vadha karavo jo yogya nathI to AvA hAro paMcendriya prANIonI hiMsA ApaNAthI kema thAya? eka ja paramAtmAnA ApaNe eya upAsaka, ahiMsAdharmane mAnanArA ane pALanArA. zA mATe ApaNI sattAbhUkha khAtara hajAro nirdoSa jIvonI loca vALI nAMkhIe? parAkramI puruSo to potAnA bAhubaLathI jaya ane vijayane Icche che."
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ 142 pravacana pAMcamuM rAvaNe vAlinI A vAta svIkArI lIdhI. kAraNa rAvaNa paNa dharmanA jANakAra hatA. dvayuddha zarU thayuM. banne vacce judA judA dAvapeco khelAvA lAgyA. kemeya rAvaNano vijaya vAvaTo pharato nathI. rAvaNa je je astro ane zastrAstro choDe che ene vAli parAsta karI nAMkhe che. badhAya dAvo niSphaLa jatAM krodhe bharAyelA rAvaNe chellAmAM chelluM, devAtmA pAsethI prApta kareluM, candrahAsa nAmanuM khaga upADyuM. ane...vAli tarapha jorathI doTa mUkI. vAlinI AMtara-dazA dUrathI dhasI AvatA, krodhathI dhamadhamatA, mAnanI bhayaMkara bhUkhe valavalatAM rAvaNane Avato jotA vAlie zuM zuM nahi vicAryuM hoya? e dharmAtmAne AMtaracakSuthI sattA lAlasAnI aganajavALAo kevI dekhAI gaI haze? "arere ! A mAnadazA! dharatInI ATalI kALIbhUkha !! enI khAtara ATaluM badhuM khunnasa! ANe mitrane ya zatru banAvyo! eka ja dharmanA upAsaka hovA chatAM, eka ja bhagavAnanA bhakta hovA chatAM, potAnuM dAsatva svIkarAvavAnI svAthI mAnadazA khAtara ATaluM bhayaMkara yuddha !! bIjAnuM paDAvI levAnI ATalI ghora svArthAndhatA !! dhikkAra che; A saMsArane! viSayone ane kaSAyone! mAre na khape A saMsAra ane na khape A siMhAsana ! khera...je banI gayuM te kharuM. have rAvaNane jarAka bodhapATha AvI dauM ane tarata ja mAro kalyANano mArga ArAdhI lau" mAnavane ja mArato mAnava mANasa vadhumAM vadhu je koIno zatru hoya to te mANasano ja che. eka cInI kathA che. jaMgalamAM eka siMhaNa, potAnA baccA sAthe UbhelI hatI. tyAM bAjumAMthI "lephaTa-rAITa' "lephaTa-rAITa'...karatAM sainiko mArca karI rahyA hatA. emane joIne siMhaNanuM baccuM gabharAI UyuM ane tharathara dhrujavA lAgyuM. mAtAnI pAse jaIne lapAI gayuM. e vakhate enI mA-siMhaNa ene kahe che. "beTA! gabharAIza nahi. A sainiko ApaNane mAravA AvatA nathI. A to emanA ja jAta bhAIone mAravA jaI rahyA che. vAgha, siMha, rIMcha, ziyALa vagere prANIo evA che ke je potAnA
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 143 jAtabhAIne jaladI mAratA nathI. eka mAtra A mAnava jAta ja evI che ke je potAnA jAtabhAIone mAravAmAM paNa jarA ya hicakicATa anubhavatI nathI. Apasa ApasanI yAdavAsthaLI mAnavo, mAnavone to mAre che; emAM ya bhAratIyo ja moTe bhAge bhAratIyonuM ahita karatA jovA maLaze. pAkistAna kadAca bhAratane eTaluM nukasAna nahi karI zake jeTaluM nukasAna bhAratanA ja lokothI bhAratane thaze. bhAratIyo-bhAratIyomAM ya vaLI gujarAtI gujarAtIonuM, paMjAbIo paMjAbIonuM ahita karavA vadhu jaladI AgaLa AvI jaze. jeno ja jainonuM ane brAhmaNe ja brAhmaNanuM ahita karI bese te azakya che. yAdavasthaLI e jANe keTalAya kALathI Arya prajA upara paDelo abhizApano kALo oLo che! ethI ja A dezane bhAre hAni thaI rahI che. rAvaNane bagalamAM laI letA vAli rAvaNa candrahAsa khalsane laIne jevo vAli pAse Avyo ke bhAre capaLatA pUrvaka vAlie tene eka daDAnI mAphaka bagalamAM dabAvI dIdho. tyAra bAda vAli pRthvI upara eka moTuM cakkara mArI AvyA. kevuM asAdhAraNa puNyabaLa ! ' pUrve eka vAra kahyuM hatuM ke, A jagatamAM Adhibhautika zakti khUba vadhI dekhAya che; parantu enAthI ya caDhiyAtI Adhidaivika zakti hoya che. enI pAse pelA bhautika zaktinA svAmI vaijJAniko bicArA rAMkaDA jevA che. paraMtu sabUra ! A Adhidaivika zaktiothI paNa kyAMya caDhI jAya evI hoya che; AdhyAtmika zaktio. cAritryazuddhinA baLa pAse vAmaNAM che; devIbaLo jenA rUMvADe ya vikAra nathI evA mahAbahmacArI munivaronA caraNonA dAsa banI jAya che; pelA svarganI bhUminA devo! bhautika prApti mATe evA devonA japa karavAnA prayatna sAdhu kare nahi. je sAdhuo pAse cAritrayanI zuddhinuM pracaMDa baLa che; zuddhinI jALavaNI khAtara jeo rAtrinA samayamAM niraMtara dhyAna vagere karatA hoya che evA munio jagatanA sukhonA poSaNa khAtara devone siddha karavA mALA pheravatAM nathI. ane je kadAca deva AvI caDhe to emane gAMThe ya nahi evI masta khumArIne sAdhuo anubhavatA hoya che.
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ 144 pravacana pAMcamuM je rAvaNa candrahAsa kharza laIne vAline khatama karavA taiyAra thayo hato te rAvaNane maccharanI jema bagalamAM dabAvI devA chatAM vAli tene khatama karI nAMkhatA nathI. paNa dayAthI prerAIne tene jamIna upara choDI de che. e vakhate rAvaNanuM mastaka lajajAthI nIcuM namI jAya che. pravrajyAnA paMthe vicaratA vAli tyAra bAda mahArAjA vAli kahe che : "rAjA rAvaNa! tamane ATalI bhayaMkara sattAnI bhUkha jAgI ? ApaNI vaccenA snehabhAvane visArI daIne mArA svAmI thavAne mAnapAya tamane jAgI UThayo ? "mAre mATe to A jagatamAM vItarAga, sarvajJa ane trilokapUjya devAdhideva sivAya koI namaskArya nathI, mArA svAmI e ja; bIjo mAre svAmI kevo ?" "jyAM sudhI vAnaradvIpa upara huM rAja karavAnI IcchA karuM tyAM sudhI to tamArA nasIbamAM enuM rAja karavAnuM saMbhavita ja nathI. paNa...have to huM jaIza. makSa sAmrAjyanA paramakAraNabhUta pravrajapAnA kalyANakara pathe! ane yuvarAja sugrIva tamArI AjJA dhAraNa karIne vAnaradvIpanI rAjadhAnI kikiMdhAnuM rAjya calAvaze. bIjAnA durguNo joIne ya preraNA pAmI zakAya rAvaNanI sattAbhUkha joIne vAline vairAgya thayo. AvuM ghaNuM vAra A jagatamAM banI jatuM hoya che. bIjAno krodha joIne ApaNane vairAgya thaI jAya. paDozI potAnI patnIne ane bALakone mUDha mAra mArato hoya tyAre tame kadAca, pelo purUSa bahu jhanunI hoya to bacAvo nahi evuM paNa bane. paraMtu ghera jaIne tamArA patnIne tame jarUra kahe ke, "bALako vagerene ApaNe kadI A rIte mAravA na joIe." duniyAnA kAmI mANasane joIne tamane vairAgya thaI jAya evuM paNa bane. AvA kAmAMdha to ApaNe na ja banavuM joIe evuM tamane thaI jAya. duSTa chokarA ane chokarIone joIne tamArA chokarA-chokarIone bacAvI levAno tame saMka95 karo e susaMbhavita che. tame ema kahezo ke, "jamAno kevo bhayaMkara Avyo che ke Aje chokarAone kaoNlejamAM na mokalIe to cAle evuM nathI. paraMtu pelA chokarA jevuM, dArUDiyuM ane durAcArI jIvana mArA dIkarAnuM to nahi ja thavA dauM. juone...e chokarAe potAnA bApanI jiMdagI paNa khalAsa karI nAMkhI.
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 14pa chokarAnI ciMtAmAM te ciMtAmAM eno bApa bicAro pAgala jevo thaI gayo! hAya ! mArA dIkarAnuM jIvana evuM na bane enI sakhata kALajI karIza." AvuM vicAranArA pitAo paNa hoya che ne ? guNIone joIne guNa pAmo: avaguNIone joIne avaguNa tyAga munionA ujajavaLa brahmacarya vagerene joIne tamane brahmacarya vagerenA guNa meLavavAnI IcchA thaI haze. paNa huM kahuM chuM ke durAcArIonA durAcAra joI ne, emanA jIvananA bhayaMkara leze, emanI zaktionA vinipAta, vikRta raMgonI utpattio vagere joIne tamane AvA durgaNanA nAzanI icchA kyAreya paNa thaI che kharI ? guNIone joIne tamArA jIvanamAM guNa prApta karI. paNa A jagatamAM harahameza guNIjanono sukALa to na ja hoya ne ? to, jagatamAM avaguNIAnA jIvananA avaguNa joIne emAMthI utpanna thatAM hajAro doSo joIne, avaguNonA pApe enA jIvananI bolAyelI bhayaMkara tArAjI joIne evA avaguNI na banI javAya e mATeno bhISma saMkalpa tame jarUra karI leje. - TUMkamAM avaguNIne joIne tenA tarapha tiraskAra karavAne badale tamArA mATe koIka suMdara preraNA meLavI leje. sugrAva: rAvaNano khaMDiyo rAjA vAline rAvaNanI sattA bhUkha joIne vairAgya thayo ane emaNe dIkSA lIdhI. e pahelA vAlie sugrIvane rAvaNano khaMDiyo rAjA banAvI dIdho. 2.jA vAlinA manamAM ema paNa haze ke sugrIvanI evI tAkAta ke evuM koI viziSTa puNya nathI ke te rAvaNane haMphAvI zake. eTale vyavasthA ja evI karI dIdhI ke sugrIva rAvaNanA dAsatva nIce AvI jAya. ane enAthI rAvaNanuM mAna paNa jaLavAI jAya. sArA rAjAo dharatI bhUkhyA nahi, paNa mAnabhUkhyA hatA rAvaNane paNa A vAta maMjUra hatI. pUrvanA kALamAM sArA rAjAo dharatIbhUkhyA na hatA, paNa mAnabhUkhyA hatA. je zatru rAjA dAsatva svIkArI le eTale tyAM ja kAma patI jAya. pachI vijetA rAjA zatrunI dharatIne aDe paNa nahi. e zatrurAjAne kahI detA, "tuM mAro khaDiyo rAjA banI gayo. basa. mAruM kAma patI gayuM!
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ 146 pravacana pAMcamuM arezatru rAjA dAMtamAM zaraNAgatine darzAvatuM taNakhaluM le eTalA mAtrathI ja ene vijetA rAjA choDI mUkatA. ane pAchA cAlyA jatA. sAdhu banyA bAda plAniMga na hoya to?, dIkSA lIdhA bAda rAjA vAli svakalyANanI ugra sAdhanA kare che. je sAdhu jIvanamAM praveza karyA bAda "sAdhu banIne have mAre zuM karavAnuM che? enuM koI Planning" na hoya, to saMsAranA bhAvone pharI e sAdhunA manamAM pravezavAnI taka maLI jAya che. keTalIka vAra to khUba UMcA sthAne gayA pachI vAsanAo vadhu jorathI bhabhUkI UThatI hoya che. enI sAme je tapa, tyAga, svAdhyAya, jJAna, dhyAna, bhakti vagereno jIvanamAM bharapUra pramANamAM yoga sAdhavAmAM na Ave to tyAgIonA antaramAM ya punaH saMsAra bhAvanAo pravezI javAnI pUrI zakyatA rahe che. je saMsAra tyAgIone potAnA AtmakalyANanI talapa jAgatI nathI teo patanabhAva pAmI jAya to paNa navAI pAmavA jevuM nathI. jaina darzana kahe che bhogavirakitanI sAthe sAthe guNavirakti keLave - rAjarSi vAli pote asAdhAraNa koTinuM saMyama ArAdhe che. enA prabhAve emanAmAM aneka prakAranI labdhio ane zaktio utpanna thaI jAya che. jaina darzana kahe che ke, sAdhanAnA prabhAve yogIonA pezAbamAM ane ghUMkamAM paNa siddhio prApta thaI jAya to paNa eno upayoga karIne camatkArAdimAM koIe paDavuM na joIe. jagatanA bhogasukho puNyayoge maLI jAya to temAM virakti meLavavI e hajI kadAca sahela banI jAya. paraMtu saMsAranA e bhogasukhone choDIne tyAgI banI gayA pachI viziSTa sAdhanA dvArA prApta thatI labdhio ane zaktiomAM virakti keLavavI e atyanta kaThina bAbata che. jema bhoga-virakti keLavavI joIe tema bhogonA tyAga dvArA prApta thatI zaktiomAM paNa virakti keLavavI joIe. hRdayamAM mokSanuM arthipaNuM Ave tyAre ja A virakti rAjya bane che. mokSanA talasATa vihoNI zaktio : mArakaNI mATe ja jaina munio sAmAnya rIte camatkAro dvArA dharmano prabhAva phelAvavAnI pravRttimAM paDatA nathI. jene mokSa ja meLavavo che e zaktiono AvI rIte durvyaya zA mATe kare ?
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 147 mokSanA talasATa vagara jIvanamAM je puNyabaLe zaktio prApta thaI jAya to te mArakaNI bane che. AvA talasATa vihoNA AtmA pAse praca7 vidvattA hoya ke sundara rUpa hoya, athavA prabhAvaka pravacana zakti hoya, baLavAna zarIra hoya, sattAnuM siMhAsana hoya, ke zrImannAInuM puNya hoya to te zaktio tenuM patana ja kare. AvI zaktiothI teno nAza ja thAya. sAdhanA vinA mAtra puNyakarmanA jora upara meLavI lIdhelI zaktio prasiddhinI sAthosAtha patananI bakSisa Ape che. pUrvanA puNyanA je kadAca lakhalUTa lakSmI maLI gaI hoya to paNa je tyAM mokSano talasATa na hoya to e ja lakSmI te mANasanuM gaLuM pIsI nAMkhanArI bane che. tene AdhyAtmika daSTie mArI nAMkhe che. mokSa-talasATa vihoNA pracArako FlashjevA mokSanA talasATa vagaranA kahevAtA sathrahastho ke tyAgI sAdhuo je aMtaraMga rIte patita thaI jAya to temAM kazI navAI nathI. evA pracArako jagatanuM utthAna karavA mATe zI rIte samartha banI zakaze? emanI pAse puNyanuM jora hoya to kyAreka ema lAge ke hajAro mANaso emanI pAse Ave che ane emane sAMbhaLe che paNa A badhuM eka Flash-camakArA jevuM hoya che. ghaDIbhara enI aMjAmaNamAM loko aMjAI jatA hoya; enA dvArA ghaNuM mANasa UMce caDhI jatA hoya ema lAge paNa A badhuM kAmacalAu ja sAbita thatuM hoya che. eka tyAgIne patana A jagatanAM moTA dharatIkaMpa karatAM paNa vadhu bhayaMkara honArata sarje che. je hajAro loko emanAthI dharma pAmyA hoya che emanA antaranI AdhyAtmika bhUmiomAM kaDAkA bolAya che. ane ghaNI vAra evA ardhadagdha AtmAo bicArA dharmatatvathI hajAro gAu dUra bhAgI chUTatA hoya che. sAdhutva pAlana, mokSArthiva vinA asaMbhavita sAdhu banatAM pahelA so so vAra vicAra karaje. AtmAmAM paripakava vairAgya keLavaje ane sAdhu banyA bAda ene barAbara pALI jANajo. AvuM sAdhupaNAnuM uttama pAlana mokSane pAmavAnA tIvra talasATa vagara saMbhavita ja nathI. jenA antaramAM mokSanuM arthipaNuM AvI jAya che ene bAhya bhautika sukho ane AMtarika siddhionI Asakti rahetI nathI. saMnyAsIne ATha mahAsiddhi = ATha kAMkarA eka moTA sanyAsI pAse eka yuvaka sanyAsa svIkAravA Avyo. gurue yuvakane saMnyAsa Apyo. keTalAka varSa bAda gurune kensarane bhayaMkara vyAdhi thaI gayo.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ 148 pravacana pAMcamuM emaNe potAnA A vinIta ziSyane bolAvIne kahyuM : "mArI pAse ATha siddhio che. aneka prakAranA mantro ane sAdhanAo dvArA te meM meLavelI che. have mAruM mRtyu najadIka AvyuM che. huM A siddhio tane ApavA mAguM chuM. A siddhio tAre sAdhavAnI jarUra nahi paDe. mArI kRpAthI e tane svataH siddha banI jaze." pelo vinIta ziSya pUche che : "A siddhiono upayoga zo? A siddhio mokSa ApI zake kharI? jo nA... to mAre enI jarUra nathI. je ATha siddhio mokSa na ApI zake e mAre mana ATha siddhi o nathIH mAtra kAMkarA che. Apa ApanI sAthe ja e laI jAo." A ATha siddhiomAM evI paNa siddhio haze ke jenAthI taLAvanA pANI upara saDasaDATa cAlI paNa zakAya; pANImAMthI hajAronuM sainya paNa UbhuM karI zakAya. AkAzamAM UDI paNa zakAya. judA judA camatkAro sarjI zakatI judI judI siddhio paNa je, sarvathA sarvadA vAsanAonA chUTakArA rU5 mokSa ApI zakatI na hoya to te kAMkarA barAbara che. ziSyanI AvI manodazA para guru ovArI gayA. mArgAnusArI jIvananI prAthamika kakSAnA saMtanI je A sthiti hoya to enAthI ghaNI UMcI kakSAe rahelA munijanonI sthiti keTalI bhavyatama hoya ? paraNavA jatA rAvaNanuM vimAna-khalana rAjarSi vAli AvA mahAna koTinA munivara hatA. eka vAra aSTApada nAmanA mahAgiri upara dhyAna dharatA hatA te vakhate ratnAvali nAmanI rAjakanyA sAthe lagna karavA mATe rAvaNa puSpaka vimAnamAM jaI rahyA hatA. rastAmAM aSTApada tIrtha AvyuM. covIse ya tIrthaMkaradevonA ratnajaDita biMbothI maMDita jinAlayathI e tIrtha dhanya banyuM hatuM. paNa Aje enI dhanyatAmAM ora abhivRddhi thaI hatI. kAraNa ke jaMgama tIrthasamA rAjarSi vAli paNa e ja tIrtha upara dhyAnastha banIne kAyotsarga-mudrAmAM khaDA hatA. varSo sudhI ghora tapa tapIne rAjarSi vAlie aneka siddhio prApta karI hatI. paNa e to mokSanA abhilASI hatA. A abhilASAe ja pilI siddhio pratye emane beparavAha banAvI dIdhA hatA. A nirIhatAnI AdhyAtmika siddhie emanA puNya prakarSa karI mUkyo hato. daivI baLo paNa emanuM sAnnidhya karatA; mAnavo to zuM? rAnI pazuo paNa jyAre e mahAtmAnI AsapAsa copAsa maitrI ane premanA vAyumaMDaLamAM praveza karatAM tyAre Apasa ApasanA verabhAvane vIsarI jatA. AvA hatA; rAjarSi vAli! paramapadanI sAdhanAnI keDIe saphaLa prayANa karatA mahAtmA vAli!
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ 149 'rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' rAjA rAvaNanuM puSpaka vimAna jevuM rAjarSi vAlinA mastakabhAganI upara AvyuM tarata ja vimAna skhalanA pAmavA lAgyuM. rAjarSi vAli pote A kAma karatA nathI. emane AvuM karavAnI vRtti paNa na hoya. paNa emanI AdhyAtmika zaktinA prabhAvaka vartuLo Andolita thayA vinA rahetA nathI. AvI AdhyAtmika vibhUtione laMdhIne vimAna cAlyuM jAya ane vimAnano mAlika AvA mahAsaMtanA caraNe namaskAra na kare, e dharmamahAsattAne maMjura na hatuM. ethI ja vimAna skhalanA pAmavA lAgyuM. e vakhate rAjA rAvaNano mAna kaSAya chaMcheDAyo. koNa che; A jagatamAM mArAthI savAzera ? ema vicAratA ane roSathI dhamadhamatA rAvaNe A skhalanAnuM nimitta jANavA mATe vimAnamAMthI nIce uttarI parvatanA uparanA bhAga para najara karI. eNe joyA dhyAnastha rAjarSi vAline! ane...ekadama pelo vAli dvArA potAnA bhUMDA parAjayano bhUtakALa enI najara samakSa khaDo thaI gayo. ane rAvaNa samasamI UThayo. sarvatra tamArI puNyAIno vicAra karo dareka vAtamAM mANase potAnA puNyano vicAra karavo joIe. tamAro nokara tamAruM kahyuM na mAnato hoya ane ulaTo tamArI sAme thato hoya tyAre jo tame tamArA puNyano vicAra karatA thaI jazo to manamAM duSmana utpanna nahi thAya. jo tamAruM puNya nahi hoya to tamAro putra tamane page to lAgaze nahi, ulaTo tamArI sAme apazabdo bolaze. tamAruM koI oparezana thayuM hoya ane me dUra rahetA dIkarAne kholavavA patra lakhAvazo : "beTA ! ekavAra tuM ahIM AvI jA. mane moM batADI jA. have mArA dehano bahu bharoso nathI.''--to paNa e kadAca nahi ja Ave. eka aMgrejI kahevata che : Live for the Best, But Be ready for the worst. bhale; tame kadAca sArAmAM sAruM jIvana jIvavAnI AzA rAkho. paNa kharAbamAM kharAba jIvanane vadhAvI levA mATe sadA sajja banI raho. AvA cintanothI ja samAdhi maLaze puNya ja jyAre vAMkuM paDI jAya tyAre dIkarAne maLavAnI AzAo upara paNa pANI pharI vaLe. jyAre putra ja sAme caDhIne jAkAro de tyAre tamArA citta-samAdhAna mATe kadAca tamAre vicArI ja levuM paDaze ke, mAro dIkaro haoNspiTalamAM to na ja
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ 150 pravacana pAMcamuM Ave. paNa mArI chAtI upara caDhI besI mArI gaLacI paNa dAbI nAMkhe te ya asaMbhavita to nathI ja; kemake meM jIvanamAM keTakeTalAM kALAM kAma karyA che. dago! phaTako! vizvAsaghAta! corI! jUTha! prapaMca! durAcAra ! mArA mAthe to duHkhanA Abha tUTI paDavA joIe ane to ya mAre sadA hAsatA ja rahevuM joIe. yuvAnImAM meM keTalAnA jIvana barabAda karyA che. sattA ane puNyanA jore meM kone kone nathI phasAvyA ? mane kensara thAya to paNa te mArA ja karelA kamanuM phaLa che. meM dhaMdhAmAM keTalAMne barabAda karyA che? meM koInI patnI upara AkSepo karIne enA pati sAthe kevA jhaghaDA karAvyA che ! have zA mATe mAre putra na Ave teTalA mAtrathI dukhI thavuM joIe? mAruM puNya Aja paravArI gayuM che. dIkaro chUTo thaI gayo. amane mA-bApane rajhaLatA mUkIne cAlyo gayo. kAMI vAMdho nahi. huM patnIne kahuM chuM; duHkhI thavuM nahi. rokakaLa karavI nahi. mAthuM kuTavuM nahi. huM bhale vRddha thayo. chatAM tane A umare ya nokarI karIne khavaDAvIza. tArA chokarAnI cintA karIza nahi. badhuM puNya ane pApa gaNita pramANe bane jAya che." AvA vicAro karazo to ja samAdhimAM rahI zakazo. bAkI duHkha Ave eTale jarA jarAmAM raDI paDazo to jIvana jIvI zakAze nahi. ane game tema jIvI jazo to ya zAMti to raheze ja nahi. tame dhaMdhAmAM DUla thaI gayA? kAMI vAMdho nahi. ema paNa bane. covIza varasano chokaro ekAeka marI gayo? hA... te marI ya jAya. puNyanA hisAba pUrA thayA. letI detI cUkate thaI gaI. patI gayuM. emAM ATalI hAyavoya zA mATe? rokakaLa zA mATe? enAthI kAMI dIkaro pAcho thoDo Ave che? kapALa upara be AMgaLI samAdhAna samAdhi duHkhanA bhayaMkara samayamAM paNa tamArA kapALa upara be AMgaLI mUkI do ane vicAro ke, "mAruM puNya ATaluM ja che. be AMgaLI jeTaluM ja. pachI huM zA mATe nakAmA udhAmA karuM chuM? zA mATe hAyavoya karuM chuM?" be AMgaLI kapALe mUkIne ATalo vicAra karazo eTale tamane samAdhi caDhI jaze. samAdhi e kAMI apekSAe bahu moTI vastu nathI. zvAsa caDhAvI devo prANAyAma karavA ane parabrahmamAM lIna thaI javuM e to UMcI samAdhinI vAta thaI. bAkI samAdhi eTale bIjuM kazuM nathI : samAdhAnam samAdhiH | sukhanA ane duHkhanA prasaMgomAM mananI sAthe samAdhAna karI levuM e ja samAdhi. ApatkALe mananI sAthe je AtmA samAdhAna karI le che emane samAdhi
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 151 caDhI jAya che. be AMgaLI kapALe mUkI mananI sAthe samAdhAna karI lo eTale tameya thaI gayA mastarAmajI! tamAro AtmA AnaMdamAM masta! vAli upara krodhe dhamadhamato rAvaNa rAvaNa potAnuM vimAna aTakatAM A samAdhAna keLavI zakyA nahi. ane ethI ja krodhe bharAyA. dAMta kacacAvatA samasamI uThelA rAvaNa bolyA : "hajI A vAli mArI Upara krodha rAkhe che. hajI A mAro cheDo choDato nathI ! hajI A abhimAnInuM abhimAna osaryuM nathI ! ! sAdhuno svAMga sajayo che paNa mana to evuM ne evuM ja naphaphaTa lAge che ! jagatane chetaravA A badho daMbha karyo lAge che. nahi to atyAre mArA A vimAnane khalita karavAnuM ene zuM prayojana hatuM ? pUrve ya AkhA sainya vacce mArI phajetI karIne, koI mAyAjALa vaDe mane upADIne pheravyo hato. ane maccharanI jema mane pheMkI dIdho hato. ane "rAvaNa badalo vALaze to?" evA bhayathI tatkALa dIkSA laI lIdhI. kAMI vAMdho nahi. huM eno e ja chuM. so vAtanI eka vAta ke, gaI kAla tArI hatI. paNa yAda rAkha ke Aja mArI che. candrahAsa khaNa sAthe mane upADIne jema pheravyo hato tema A parvata sahita sahita ukheDIne samudramAM tane pheMkI daIne ja jaMpIza! pahADane khaLabhaLAvato rAvaNa AvA atyanta Aveza sAthe, rAvaNe vimAna nIce utAryuM. ane moTo khADo khodIne te parvatanI nIce paDe. madota banelA rAvaNe eka hajAra vidyAonuM smaraNa karyuM. AkhA parvatane potAnA mastaka upara lIdho. jorathI halAvavAno prayatna karyo. ane agAdha baLonA svAmI rAjA rAvaNe pahADane khaLabhaLAvI mUkyo. ane...dhabA...dhabAka...karatI moTI zilAo gabaDavA lAgI. samakathI jANe rasAtaLa purAvA lAgyuM. samudromAM kSobha thayo. vananA hastio kSubdha thayA. girInitaMbanA upavanonA vRkSo bhAMgavA lAgyAM. parvata hAle zI rIte? zuM mAtra mAthuM halAvavAthI Akho pahADa hAlI UThe? nA...enI pAchaLa pracaMDa puNyabaLa ane viziSTa daivI baLa hatuM mATe ja Ama banyuM. zuM mAtra svIca dabAvavAthI globamAM prakAza thaI jato haze? nA..je pAvarahAusa sAthe kanekazana hoya to ja svIca dabAvavAnI kriyA karavAthI prakAza thAya. nahi to nahi ja. dekhItI rIte svIca dabAvavAthI prakAza thayo hoya tevuM lAge paNa hakIkatamAM to pAvarahAusa sAthenA kanekazanane kAraNe ja prakAza thAya che. kanekazana tUTI jAya to prakAza thAya nahi.
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana pAMcamuM mAtra mAthuM halAvavAthI pahADa na hAle. paraMtu rAvaNa pAse sAdhanA dvArA meLaveluM hajAra vidyAonA adhiSThAtA devonuM je khaLa hatuM tenI sAthe tenuM kanekazana cAlu hatuM mATe ja parvata hAlI UDyo. 152 kyAyanI taratamatA upara jAtmya vRkSanuM dRSTAnta rAvaNe parvata halAvyo tenI pAchaLa paNa teno kaSAyabhAva to hato ja. ema paNa kahI zakAya ke munine ja UMcakIne samudramAM pheMkavAne badale Akho pahADa tIrthasthAno sati-samudramAM pheMkavAno krodhabhAva kharekhara dhaNI ugratA pAmyo hato. jaina zAstromAM mAnavanI krUratA [kaSAyAdi]nI taratamatA samajAvavA mATe jAMbU khAvAnI icchAvALA cha mANasonuM dRSTAMta ApavAmAM AvyuM che. eka jAMbUnuM jhADa hatuM. tenI pAse jAMbU khAvAnI icchAvALA che mANaso AvyA. e cha ye mitra hatA. [1] emAM eka mANasa kahe che : " ApaNe jAMbU khAvA che ne? to cAlo. ApaNe A AkhuM jAMbUnuM jhADa mULamAMthI ja ukheDI nAMkhIe. pachI peTa bharIne jAMbU khAI zakIzuM." [2] khIjo kahe che : "bhAI ! ApaNo jAMbU khAvA che temAM mULamAMthI ja AkhuM jhADa ukheDI nAMkhavAnI zI jarUra che? mAtra jAMbUvALA moTA moTA DALA kApI nAMkhIe. "" [3] trIjo kahe che : nA... moTA moTA DALA kALavAnI ya zI jarUra che? ApaNe jAMbUnI lUmavALI nAnI DALIo tozuM to ya jAMbU khAvA maLI jaze. [4] cotho kahe che mitro ! ApaNe jAmbU ja khAvA che ne? to DALIo toDavAnI paNa zI jarUra che? ApaNe jAMbUnI lUmo ja toDI laI e. H "" [5] pAMcamo kahe che : "are! AkhI lUmonI lUmo ya toDavAnI kAMI jarUra nathI. DALIo upara pAkI gayelA jAmbUo ja ApaNe toDI laI e. [6] tyAre...ThTho mitra kahe che : "re! mitro! ApaNe jAmbU ja khAvA che to temAM jAmbU vRkSa uparathI jAMbU toDavAnI ya hiMsA karavAnI zI jarUra che? nIce jamIna upara paDelA ja pAkA jAmbU ApaNe laI laI e to ya ApaNane khAvAnuM maLI jaze. jagatamAM pApo to badhA kare che. paraMtu pApo karanArA mAnavonI mana:sthitiomAM [ adhyavasAyomAM] paNa AvI cha prakAranI taratamatAo [ochAvattApaNuM] druoya che. A chamitromAM sauthI pahelo atyanta krUra adhyavasAyavALo che. te pachInA
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ 153 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza uttarottara ochA ochA kapAyavALA che. sauthI chello-chaThTho-to a yanta alpa kapAyavALo che. sAco dharma kevo hoya? jagatamAM sAcA dharma mANasone pApa karavuM ja paDe to pApa kare paraMtu e vakhatanI emanA mananI sthiti [lezyA sAmAnya rIte atyaMta ucca kakSAnI to na ja hoya. AvA mANaso potAnA svArtha khAtara bIjAone saMpUrNa khatama karI nAMkhavAnI manovRtti dharAvatA nathI. je mANaso "Hand to mouth" jevuM jIvana jIve che tevA garIbone lUMTI levAnI cAlabAjIo teo ramatA nathI. nItanA sukha kAje chatI zaktie potAnI peDhIne phUla karIne devALIA banatA nathI. vAlinI vicAradhArA rAvaNane A vicAra na Avyo ke "aSTApada parvatane ukhADI nAkhavAnI pApI pravRttinA kAraNe jina mandirono paNa nAza thaI jaze, aneka prANIonI niSkAraNa adhora hiMsA thaI jaze. rAvaNanA A akAryanI mahAjJAnI rAjarSi vAline jJAnabaLathI khabara paDI. teo manomana vicArI rahyA : "are! A durmati rAvaNa hajI mArI upara verabhAva rAkhe che? are! mArA pratyenI AvI IrSAnA kAraNe hajAro prANIono akALe nAza karavA taiyAra thayo che? vaLI A parama pavitra tIrthanuM zuM ? je ke mane rAvaNa upara lagIre roSa nathI. huM to mArA zarIramAM paNa niHspRha ane niHsaMga chuM. samatAjaLamAM nimagna chuM. paraMtu tAratIrthanA ane aneka jIvAtmAonA rakSaNane khAtara paNa mAre, lagIre rAgaSa vinA, tene zikSA to karavI ja paDaze." dharmarakSA kAje zakitasampatra AtmAone zAstranI AjJA vAlimuni jANatA ja hatA ke mArI tI zaktie, mArI ja AMkha sAme, A tIrthano nAza thaI jato hoya to te calAvI levAya evI bAbata nathI. jaina zAstrakAro spaSTa zabdomAM kahe che ke, dharmadhvaMse kriyAlope svasiddhAntArthaviplave / apRSTenA'pi zaktena vaktavyaM taniSedhitum // jyAre dharmamArgano dhvaMsa thaI rahyo hoya, mokSalakSI dharma-kriyAone "jaDa jaDa" kahIne vagovavAmAM AvatI hoya, zAstranA siddhAntono lopa karAI rahyo hoya te
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ 154 pravacana pAMcamuM vakhate koI mANasa teno virodha karavAnI preraNA na kare to paNa zaktizALI sAdhuoe teno sarva ucita rIte niSedha karavo ja joIe. dharmarakSA khAtara zaktisampanna munioe koIne joyA vagara avasare kudI paNa paDIne dharma zAsananuM rakSaNa karavuM ja joIe. vAli muni dvArA rAvaNane zikSA AthI ja rAjarSi vAlie dharatI upara potAno aMgUTho dabAvyo, ane tarata ja Akho pahADa dabAyo. rAvaNa pAse to mAtra mAnavIya ane daivI zakti hatI. jyAre mahAmuni vAli to AdhyAtmika zaktionA agAdha sAgara hatA. emanA pracaMDa AtmabaLa AgaLa kazuM ja asAdhya na hatuM. parvatanI nIce pehelo rAvaNa e vakhate cIso nAMkhavA lAgyo. enA bhujadazya bhAMgI gayA. mukhamAMthI lohI vamato rAvaNa jorathI rovA lAgyo. rAvaNa' nAma kema paDayuM? jana rAmAyaNakAra kahe che ke A ja vakhate, atyAra sudhI je dazAnana kahevAto hato enuM rAvaNa evuM nAma paDayuM che. "ra" dhAtuno saMskRta bhASAmAM "avAja karavo' evo artha thAya che. rAvaNa raDavA dvArA khUba avAja karavA lAgyo mATe rAvaNa kahevAyo. pApano pazcAttApa karato rAvaNa tyAra bAda rAvaNanA antaramAM pazcAttApano dAvAnaLa bhabhUkI UThayo. jeTalI jhaDapathI rAvaNe pApa karI nAMkhyuM eTalI ja jhaDapathI tene bhUlanuM bhAna paNa thayuM. anAdi kALanI kuTevonA saMskArothI jIva bhUla kare temAM zI navAI? ane teTalA mAtrathI tene adhama paNa kema kahevAya? parantu e bhUlonI pAchaLa hArdika pazcAttApa karavo e ja navAInI vAta che; e ja to enI mahAnatA che. rAjA rAvaNa potAnA jIvanamAM tIrthanAza ke parastrI-apaharaNa jevI ati gaMbhIra bhUlo karI bese che chatAM te "mahAtmA" kahevAne lAyaka che; kemake te bhUlonI pAchaLa teno hAdika baLApo paNa vAraMvAra jIvaMta banI gaelo jovA maLe che. astu. pazcAttApanA AMsu vahAvatA rAvaNa, rAjarSi vAlI pAse pahoMcI gayA. emanA caraNomAM ALoTI gayA. punaH punaH potAnA aparAdhonI kSamAyAcanA karavA lAgyA.
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 155 rAjarSi vAlI to kharekhara kSamAzramaNa hatA; kSamAsAgara hatA. emaNe kSamA ApI. pApanuM prAyazcitta karanArA dharmAtmA che jaina darzana kahe che ke pApa kare te pApI ja kahevAya tevo ekAnta niyama nathI. pApa karIne paNa jenA aMtaramAM atyaMta pazcAttApa thAya che, e hakIkatamAM pApI nathI; paNa dhamAM che. jIvananA chellA samaye paNa je jIvananA saghaLAM pAponuM prAyazcitta kare che e pApAtmA nathI paraMtu dharmAtmA che. bAkI jagatamAM pApa koNa nathI karatuM? kAcanA gharamAM rahenAro jIva je bIjAnA kAcanA ghara paththara mArato hoya; pote pApI chatAM bIjAne pApI kahIne je vagovaNI karato hoya to te jarAya sArI rIti nathI. pApa karIne ya pApa karyA badala ugra pazcAttApa karanArA AtmAo A jagatamAM AMgaLInA veDhe gaNAya eTalA che. rAvaNa pApa karavA chatAM pazcAttApa karanArA hatA, mATe ja te dharmAtmA kahevAne lAyaka banyA. noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gusUdevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMtaHkaraNathI micchAmi dukkaDam. --avataraNakAra - % 2
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya : 50 paisA zuM rAmAyaNanAM A pravacano Apane khuba gamyA che? je hA....to A pravacanonI nakalo vizALa saMkhyAmAM kharIdIne teno tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajano ane nehIomAM khUba prasAra karo. mAtra pacAsa paisAmAM ati mUlyavAna ciMtana meLavo. : prAptisthAno muMbaImAM amadAvAdamAM- mAtra ravivAre- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 1. rAmAyaNa-pravacana sthaLa : 2777 "jI. pra. saMskRti bhavana' plejhanTa pelesa jagavallabha pArzvanAthanI khaDakI roja mATe- nizApoLa, rIlIpha roDa 2. zrIpALanagara upAzraya 12, jamanAdAsa mahetA mArga suratamAM vAlakezvara, muMbaI-6 akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa . sevaMtIlAla vI. jaina kesara bahAra bilDiMga, pAMcame mALe bhUlezvara, lAlabAga gopIpurA, posTa ophisanI pAse. jaina upAzraya mAdhavabAga pAse, muMbaI-4 navasArImAM- 4. pArasa TreDIMga ku. akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa B-12, "maMgaLakuMja" C/o. nItina gamanalAla jhaverI jAmalI galInI bAjumAM somAbhAI TelaranI upara borIvalI (vesTa] moTA bajAra khAsa noMdha : uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacano maMgAvavA M. 9. karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA svajano dvArA Apa pravacano meLavI zakaze. prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika InsTITyUTa sAme, amadAvAda- 1 (phona naM. 30081] mudraka. pra. pu. bhAgavata, mauja prinTiga bUro, giragAma, muMbaI -4
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakAra, pUjaya siddhAntamahodadhi,karmazAstraLipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamunigacchAdhipati,svargIya sUpuiradara AcArya bhagavatta zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjA ziSyaratna pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhALucandravijayajI pravacana sthaLaH plejhanTa pelesa, muMbaI-6 pravacana 1 pravacana-cha ThuM [ prakAzana 31-7-77 | 2-7 prakAzakaH kamala prakAzana TrasTa
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAja sAhebe, muMbaI [vAlakezvara] khAte, vizALa mAnava maherAmaNu samakSa, rAmAyaNanuM chaThThuM pravacana karatA, tIrtharakSA khAtara rAjarSi vAli dvArA rAvaNane karAtI zikSAnI vAtano punarucAra karIne dharmarakSA khAtara karAto jhagaDo e to zaktisampanna AtmAonuM kartanya che, e vAtanuM sacoTa dalIlo dvArA samarthana karyuM hatuM. prasaMgopAtta, parastrI-apahartA rAvaNunI sAme jaMge caDhelA ane jIvasaTosaTanA khela khelIne ya adharmano pratikAra karatA javAMmarda jaTAyuno ane saMskRti sAthe zahIduM thaI janArA zUravIra kumArila bhaTTano hRdaya vIMdhI nAMkhato arjuna-prasaMga rajU karatI, jaga-kalyANanI vAto karanArA mAnavIonI sva-kuTumbIjano sAthenI ca ayogya vartaNuMka upara AkarA prahAro karatI, vartamAnakAlIna viSama paristhitinA vAtAvaraNa vacce paNa pravacanazravaNa kAje doDyA doDyA AvatA hajAro yuvAno ane yuvatIone jotAM ja dUra-sudUranA kSitijamAM thaI rahelA eka AzAnA kiraNano udgama samajA vatI, pote ja zA kAje bolI rahacA che e praznano sacoTa rIte samAdhAna ApatA-lAla phALiyuM gaganamAM pharakAvIne saMbhavita honAratano hAhAkAra aTakAvI detA rabArInA chokarAnuM sundara dRSTAnta rajU karatI, saMskRti-nAza dvArA prajAno ane mandira nAza dvArA saMskRtino nAza karavAnA bhedI gaNita upara racAyelI aMgrejonI bhayAvaha ane bhISaNa cAlabAjIone coTadAra rIte khullA pADatI,'sTIma rolara' anIne anekone kacaDI nAMkhatA keTalAMka zrImatonA ujaLAM kapaDAMnI ganyAtI gaTaronI nIce vahI jatA pAponA pANInI badanonI bihAmaNI bAbato rajU karIne sAmprata samAjane sAco sanmArga cIMdhatI, gaMgA ane jamAnAnA pANIthI pApakarmoM to dhovAya-paNa te kaiM gaMgA ane jamanA e vAtanuM tarkagamya rahasyoddhATana karatI, saMsAranI atRpta kAmanAo-vAsanAomAMthI ja udbhavatA krodhanA AvirbhAvanuM vizleSaNa karatI, rAmanA pratiaimbanA darzanamAtrathI palAyana karI jatA rAvaNanA aMtaranA kAma aMgeno viziSTa prakAza pAtharato ajaina-prasaMga rajUkaratI, aMtarane AMgaNe zuddhi, bhakti ane maitrInA AmravRkSone AropIne tene praphulla ane prakAzita karanArA dharmatattvanA amRtarasapUrNa kumbhone DhoLatI, antastalamAM ArAdhanAnI amRtamayI amIdhArA sIMcIne anokhI ane anupama AtmamastInA avarNanIya Anandano AvirbhAva prasAratI, antaHkaraNanA ambodhimAM adhyAtmarasanA vAmbha vAgbha mojAone uchALatI, pUjyapAdazrInI amRtavANInuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che zrIpALanagara, muMbaI - 6 --muni bhAnucandravijaya tA 2-8-1977
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMka : 6 ravivAra pra. zrAvaNa vada 1 vi. saM. 2033 ananta upakArI kalikAla sarvajJa bhagavAna hemacansUrIzvarajI mahArAjAe racelA jaina rAmAyaNa"nA AdhAre zarU karelI "rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza" e viSaya uparanI pravacanamALAnuM Aje chaThThuM pravacana che. rAvaNe laMkAno vijaya prApta karavA kevI sAdhanA karI, pachI vaizravaNa sAthenuM yuddha, senAbhaMga joI vaizravaNano vairAgya ane dIkSA, vAlinI prazaMsAthI asahiSNu banelA rAvaNe vAli sAthe kareluM yuddha, temAM rAvaNano parAjaya ane ante rAjA vAlinuM rAjarSi vAlimAM rUpAntara, vAlinI ugra sAdhanA, ane emane prApta thatI mahAna labdhio ane zaktio vagere prasaMgo ApaNe pUrve joI gayA che. saMsAra samagrano tyAga karyA pachI UMcI koTinI dharmasAdhanA dvArA je labdhio ane zaktio pragaTa thAya che temAM ya tyAgI munioe virakti keLavavI ja joI e. ane AvI guNavirakti bhogavirakti karatAM ya kaThina khAkhata che. saMsAranA sukhone lAta mAranArA paNa prApta thayelI labdhio vagere upara kyAreka virakti keLavI zakatA nathI. AthI keTalIka vAra eno upayoga camatkAro vagere batADIne lokone AkarSavAmAM karAto hoya che. A bhAre akalyANakArI bAbata banI jAya che. tIrtharakSA khAtara rAvaNane zikSA rAjarSi vAli potAne prApta labdhizaktio upara ajaba vairAgya keLavI zakyA hatA. ratnAvalIne paraNavA jatA rAvaNanuM vimAna skhalita thatAM rAvaNa dhyAnastha evA rAjarSi vAli upara krodhe bharAya che. ane samasta aSTApada pahADane hacamacA vavAno prayatna kare che tyAre tIrthonI rakSA khAtara rAjarSi vAli rAvaNune dRzya kare che. ahIM sudhIno prasaMga paNa gayA pravacana ApaNe vicArI gayA. rAjarSi vAline mana to jIvana-maraNu samAna hatA. paNa je tIrtha-mandiromAM paramAtmAnA darzana karIne lAkho loko potAnI pA5 vAsanAono nAza karatA hoya, e tAraka tIrthono jo nArA bolAI jAya to te haragija ucita na hatuM. mATe ja akhUTa adhyAtmabaLanA svAmI rAjarSi vAlie rAvaNane zikSA karI. zuM dharma khAtara jhaghaDo na thaI zake ? A prasaMga vartamAna paristhitinA saMdezamAM khUba mahattvano banI rahe che. Aje aneka loko amane salAha ApavA Ave che ke 'koI paNa vAtamAM jhadhaDavuM nahi!'
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana chaThThuM AvI vAto karanArA mANasone A prasaMga lapaDAkarUpa che. dareka vAtamAM maitrI, prema ane karuNAnI vAto AgaLa karIne AvA loko 'jhadhaDo' nahi karavAnI zikhAmaNa Ape che!! 160 huM kahuM chuM ke maitrI ane karuNAnI vAtono sAco amala to sAcA sAdhuo ja kare che. baTAkAmAM rahelA anantA jIvone abhayadAna ApanArA, maitrIno upadeza ApIne hajAro jIvone vera-jheranA saMkajAmAMthI choDAvanArA munio maitrInA sAcA upAsaka che ke saMsa!ramAM rahIne roja hajAro jIvonI jANe-ajANe katala karI nAMkhanArA ane moMDhethI maitrInI vAto karanArA A saMsArI jano? maitrI konI sAcI? sAcA tyAgI munionI ke AvA gRhasthonI ? dharma sAthe ceDAM karanArane calAvI levAya ? samraLA dharmatattvone jIvADanArI je dayA che, je 'zAsana' che, ane je sAvaronu uttama cAritra samagra vizvanA sukhanI 'dharI' che, enI sAme koI ceDAM kare, e zAsana ane dharmatattvanI sAme koI game tema bole tyAre sAdhune paNa haiyAmAM pUrI karuNA sAthe AMkhamAM lAlAza lAvavI ya paDe, jIbhamAM kaDavAza ane mukha upara roSanI rekhAo khatADavI paNa paDe, paNa tevA samaye maitrInI vAto hAsyAspada banI rahe che. yAda rAkho ke jema amaitrI khoTI che tema, game te avasare, game tevA mANaso" nI sAthe, maitrInI vAto karavArUpa atimaitrI paNa khoTI che. vAli munine koI paNa jAtano aMgata svArtha na hato. eka mAtra tAraka tIrthono nAza na thavA devAnI zuddha buddhi hatI. e mATe ja temane rAvaNane zikSA karavAnuM Avazyaka banI gayuM. tuccha svArtha khAtara jhaghaDanArA maitrIno upadeza Ape che !! huM to mAnuM chuM ke dharmazAsananI upara jayAre jyAre AkramaNo AvatAM jaNAya tyAre tyAre zaktisaMpannamunio je AMkha lAla na kare ane yathocita mukAlabo na kare to temane kharekhara sAdhutA pacI ja na kahevAya. zuM dharmazAsana e kAMI khoDI bAmaNInuM khetara che ke jene jema phAve ema enI sa the vartI zake ane kholI zake? evA samaye evA mANaso sAthe na chUTake paNu jhadhaDo karavo ja paDe to tevA jhadhaDAthI vaLI DaravAnuM kevuM? zuM vartamAna jagatamAM vakIlo, nyAyAdhIzo ane nyAyAlayo UbhA karavAmAM AvyA che e jhadhaDAnA ja pratIka rUpa nathI ? jo jagatamAM, tamArA koInA dharomAM
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 161 ke jIvanamAM jhagaDAo ja na hota to vakIlo ane nyAyAlayonA gIca jaMgalo Ubha karavAnI jarUra raheta kharI? saMsAranA tucchamAM tucha svArtho khAtara jhaghaDA karanArA ane korTa janArA mANaso-je vizvanA samagra jIvonA sukhanuM parama kAraNa che evA dharmazAsananI rakSA kAje na chUTake kaThora vANImAM bolanArA-sAdhujanone jhaghaDAkhora kahe che ! kevI kamanazAbInI vAta che ? rAvaNanI sAme ya jaTAyunI javAMmardI eka ajaina bhAI pAse meM eka prasaMga sAMbhaLyo hato. mahAsatI sItAjIne laIne jyAre rAvaNa vimAnamAM laMkA tarapha jaI rahyo tyAre vimAnamAMthI sItAjI potAnA AbhUSone eka pachI eka nIce phekatA jatA hatA. kAraNa kadAca temanI zodha mATe koI nIkaLe to te, A AbhUSaNonI nizAnI dvArA te dizAne pakaDI zake. sItAjIne UMcakI jatAM rAvaNane joIne jaTAyu nAmanuM eka pakSI moTI pAMkho phaphaDAvatuM vimAna upara trATakyuM. sadA vanamAM ja rahetuM e pakSI rAmacandrajI ane sItAjInuM sArI rIte AtmIya banI gayuM hatuM. parapuruSa dvArA sItAjIne upADI javAtA joIne e rAvaNano sAmano karavA dhasI gayuM. rAvaNa upara trAkaTIne enA moM upara eNe jorathI cAMco mAravA mAMDI, rAvaNane mahAta karavA ane sItAjIne choDAvavA eNe potAnI zakti mujaba badhuM karI joyuM. zarU zarUmAM to rAvaNe ene sAmAnya pakSI samajI javA dIdhuM. paNa joradAra humalA karatuM joIne rAvaNa atyaMta krodhe bharAyo. kamarethI kaTAra kheMcI kADhIne eka jhATake enI pAMkha kApI nAMkhI. maraNatola rIte ghAyala thaI gayeluM jaTAyu dhabAka daIne nIce jamIna upara daDadaDatuM jaI paDayuM. tenI cophera lohInuM khAbociyuM. banI gayuM. thoDI vAra bAda vanavAsI loko doDI AvyA. temaNe jaTAyune kahyuM. "re! pakSIrAja ! tame konI sAthe bAtha bhIDI? tame jANatA na hatA ke zatru kevo baLiyo hato? zaktinuM mApa kADhIne pachI laDavuM joIene? garuDarAja ! zuM tame ATaluM paNa na samajI zakyA?" jaTAyuno javAba: "adharma mArAthI jevAyo nahi vanavAsIone tyAre jaTAyue kahyuM: "vanavAsI baMdhuo! tamArI vAta sAcI che. mane khabara ja hatI ke baLiyA dekhAtA rAjA sAthe laDavAmAM mAro parAjaya
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ 162 pravacana chaDuM nizcita hato. mAruM mota aphara hatuM. chatAM huM kema enI sAme paDyo eno javAba eka ja che ke parastrInA apaharaNane eNe Acarelo adharma mArAthI jovAyo nahi. e eka sabaLa rAjA hato. huM enI pAse eka nirbaLa pakSI hatuM. paNa e sabaLo ane huM nirbaLa e vicAra ja asthAne hato. mukhya vAta e ja hatI ke mArAthI A adharma joI na zakAyo ane mATe ja huM enI sAme thaI gayo." jema adharma karavo e pApa che. ema bIjA dvArA karAto adharma nI zaktie nivAravo nahi, te mATe prayatna paNa na karavo, te ya pApa che. tyAgIva mArgadarzana ApavuM ja rahyuM je karALa A kALamAM yuvAnomAMthI naSTa thato jato sadAcAra, benomAMthI khatama thatuM jatuM zIla ane vepArIomAMthI dUra thatI jatI nItimattA vagere jaIne paNa sauthI UMco gaNAto tyAgIvarga je sAcuM mArgadarzana na Ape to te zuM ucita che? tame A badhI vAto sAMbhaLIne keTaluM amalamAM mUkavuM joIe e tamAre vicAravAnuM che; paNa dharmarakSAnA prayatnamAM to zaktisaMpanna AtmAoe sadA sajaja banI ja rahevuM joIe. zikSaNa vagere dvArA saMskRtinAza aMgrejo A dezamAM jyArathI piThA che tyArathI A dezanI saMskRtine mAthe bhAre bhaya toLAI rahyo che. emaNe dAkhala karelA zikSaNathI AjanI prajA potAnI saMskRtinA gauravone bhUlI gaI che ane enAthI sIdhI ke ADakatarA hajAro nukasAno hindustAnanI prajAne thaI cUkyA che. AjanA jeTalA DIgrIdhArI mANaso che ene huM dezI aMgrejo kahuM chuM. mAro kahevAno bhAva e che ke aMgrejI paddhatinA zikSaNe bhAratIya prajAnA mAnasanI aMdara eTalI badhI vikRti vRttione pisADI dIdhI che ke tethI te zikSita mANasanA jIvananuM--enA badhA ja staromAM-eTaluM moTuM parivartana thaI cUkyuM che ke tenA tarapha dhyAnathI jovAmAM Ave to te aMgreja ja lAge. jIvananI saghaLI vRtti-pravRttio ane mahattvAkAMkSAomAM kyAMya je AryatvanI jhAMkhI paNa zodhI na jaDe te tevA DigrIdhArI bhAratIya lokone dezI aMgreja kema na kahevA? "have to kALA gorAothI bacAve eka vAra eka dainikamAM lekha Avelo. tenuM zirSaka hatuM. have to A kALa gorAothI dezane bacAvo!" temAM jaNAvyuM hatuM ke, "A kALA (bhAratIya) gorAo
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 163 ja-jemaNe aMgrejI paddhatinuM zikSaNa lIdhuM che - amArI saMskRtino nAza karIne prajAnA sAcA sukhazAntinI saghaLI AdhArazilAno dhvaMsa karI rahyA che." Arya mahAprajAnA sarvanAzanI AvI katalanI paLomAM paNa jo ame bolIe nahi to kema cAle? bhAratanA bIjA paNa aneka saMnyAsIo A bAbatamAM cUpa zA mATe rahyA che e mane samajAtuM nathI! tame zA mATe ATaluM badhuM bolo cho? zuM tamArA bolavAthI badhuM badalAI jaze?" AvuM jyAre jyAre mane koI kahe che tyAre huM pelA jaTAyunI jema ja, javAba ApuM chuM ke mArAthI saMskRtinAzano A adharma joyo jAto nathI eTale ja huM boluM chuM. bezaka dharmano upadeza Apavo e to mAruM kartavya che ja. bauddhadharmano pracAra pUrve paNa aneka vAra A saMskRtinI sAme Akto AvI che. paraMtu tyAre tyAre aneka saMskRti premI AtmAoe enI rakSA karavA kamara kasI che. ghaNA varSo pUrve bhAratanI andara bauddho dvArA vaidikone mAnya mokSamArganI saMskRti naSTa karAI rahI hatI. bauddho mokSane svIkAratA nathI. e mokSano artha "AtmAnuM dIpakanI jema bujhAI javuM' evo kare che. mokSanuM A vAstavika svarUpa nathI. beizaka; mokSanA ravarUpamAM vaidika ane jaina mAnyatAmAM matabheda che. paNa te vicAra ahIM aprastuta che.] A Aryadeza jIvananI pratyeka karaNIomAM mokSane ja AgaLa rAkhIne cAlata. ane ethI eno nAza koI paNa rIte kSamya banI zakato nathI. bauddhoe mokSanuM je vaidikamAnya svarUpa che teno paNa lopa karavA mAMDyo. ane jyAre potAnA vikRta mokSasvarUpane pracAravA mAMDayuM tyAre eka AtmAnuM antara kakaLA UThayuM. kumArilabhaTTanI Antara vyathA kamArila bhaTTa nAmano brAhmaNa paMDita bauddhanA A pracArane sahana karI zakyA nahi. eno AtmA akaLAI UThayo. bauddha darzanamAM ugra dehadamana ane tapatyAgAdi upara jora ApavAmAM AvyuM nathI. AthI emano mata jaladI svIkArAvA lAgyo. vaidika matamAM pUjA-pATha ane priyAMkADo vizeSa pramANamAM hovAnA kAraNe ane bauddha dharmamAM ghaNI chUTachATo bhogavavA chatAM dhama kahevaDAvavAno sagavaDiyo rasto hovAthI aneka rAjAo bauddha dharma svIkAravA lAgyA.
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana chaThThuM pApo karatA rahIne paNa jagatamAM dharmI tarIke pharatA rahevAnuM prajAne bahu anukULa AvI jAya e sahaja che. ethI ja khauhamatano vyApaka phelAvo thavA lAgyo. A badhuM kumAreilathI sahana na thayuM. eno AtmA atyanta vedanA anubhavavA lAgyo. kumArilano vAdomAM vijaya kumArile bauddhazAstrono UMDo abhyAsa karyo. enA zAstronI nabaLI kaDIo jANI lIdhI. tyAra bAda baudgha banI gayelA rAjAo pAse jaI ne eNe vAdo karavA mATe AjJAno ApyAM. rAjAonI khuzAmata karavA mATe bauddha paNDitomAM rUpAntarita thaI gayelA aneka brAhmaNa paNDito sAthe vAdo karIne kumAreila bhaTTe vijaya prApta karyAM. parantu te chatAM paMDito kahevA lAgyA ke, " ame to bauddha dharmane ja svIkArazuM. bauddha darzanano parityAga ame karI zakanAra nathI. amane to e ja dharma majAno lAge che. "" 164 AvA abhiprAyo saMbhaLatA kumArilanI AMtaradvedanA atyanta vadhI ga TheraThera vAdo karIne, vijayo prApta karIne, e bauddha-sammata abhiprAyonA bhuka kholAvato gayo to paNa enA kAryamAM ene saphaLatA na sAMDI. rAjAo ane aneka prajAjanoe vaidika dharmano tyAga karavAnI jANe ke spardhA mAMDI. dvilathI ane dehathI zekAto jato kumArila anta...vedakalpita mokSanI saMskRtinI dhora khotI bauddha-mAnyatAonA puSkaLa pracArathI saMtapta banI jate, kumArile gAma bahAra eka mATI tuSanI gaMjI UbhI karAvI. dhauMnA chotarAMnA e DhagalA upara jaI te kumArila esI gayo. (cethI e gaMjI saLagAvAI. dhIre dhIre AkhI gaMjImAM dAhakanA utpanna thavA lAgI. upara kheDelA kumArilano deha tapavA lAgyo. ane dhIre dhIre saLagato e agni kumArilane kAMI khecAra kalAkamAM bhacuM karato nathI; parantu divasonA divaso javA lAgyA ane kumArila emAM zekAto gayo. loko kholavA lAgyA H ra A paMDita nakAmo paMcAta kare che. nAhaka saMskRtirakSAnI vAto potAnA mAthe laI er3o che ! enA mA-bApa nathI ke zuM ? enA ekanA maravAthI zuM vaLavAnuM che?" paraMtu kumArilanA hRdayamAM eka ja tamannA che ke mArI saMskRtinI thaI rahelI krUra hAMsI; koka dI mane jotAM, koInA haiyAne aDI jAze. ' tuM zAne saLagI rahyo che ?,
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ 165 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza ema koI mane pUchaze tyAre mArI AMtara-vyathA huM ene kahIza. Ama mAruM A mRtyu nihALatAM kokano Atama jAgaze ane mArI saMskRtine e bacAvaze. kumArika balidAna devA taiyAra thaI gayo che. enuM e balidAna eLe jAtuM nathI. eka yuvAna ene eka dI maLI jAya che. balidAna sAmAnya rIte koInA ya eLe gayA che kharA? bhArata upara AzIrvAda ane abhizApa A bhAratanI prajAnA lalATe eka AzIrvAdanuM sadbhAgya ane eka abhizApanuM durbhAgya aMkAeluM che ema itihAsanA pAnAMo pheravatAM vidhAna karavAnuM dila thaI Ave che. saMskRtinI rakSA kAje jyAre jyAre jeNe jeNe balidAno ApyAM che e badhA sAmAnya rIte niSphaLa gayA nathI. bhAratIya prajAnA mATe A bAbata AzIrvAdarUpa ja samajavI joIe ne? ane...jyAre jyAre A bhAratIya prajAmAM yAdavAsthaLI o sarjANI che - aMdarodara phUTa paDI che tyAre tyAre dharmasaMskRtinA anekastarono khAtmo bolAI gayo che. aMgrejoe paNa A dezamAM praveza karavA mATe ane sthira thavA mATe yAdavAsthaLInuM ja zastra apanAvyuM hatuM. ghaNI vAra evuM banyuM che ke Toca kakSAnI samRddhie jyAre bhAratIya prajAe Daga mUkyo che, tyAre ApasanI yAdavAsthaLIe jAgI paDIne badhA lAbhone dhamaroLI nAMkhyA che. musalamAno vagerenA rAjya kALamAM paNa AvuM ja banyuM che. meM pahelAM ya kahyuM ja kahyuM hatuM ke bhAratIyo ja bhAratIyone, raziyano raziyanone, vaiSNavo vaiSNavone, musalamAno musalamAnone mAravAnA prayAsa karaze. A yAdavAsthaLI AryAvartanI mahAprajA upara abhizApano kALo oLo banIne vAraMvAra utarI che. baLatA kumArikane jovA jatA mAnavo loko badhA ene jovA jAya che, paraMtu koI pUchatuM nathI ke, "bhAI ! tame kema baLI maro cho ?" dUra-dUra eka yuvAna Ubho hato. e jaI rahelAM lokone pUche che, "bhAIo! tame badhA kayAM jAo cho ?" tyAre loko javAba Ape che. "eka mahAna paMDita baLI mare che ene jovA jaIe chIe ?" tyAre e yuvAne pUche che, "e kema baLI mare che? loko kahe che, "e ame pUchyuM nathI. amane e pUchavAnI pharasada paNa nathI. ame to tamAso jovA jaIe chIe." kevI che A prajA? kumArika zA
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana chaThuM sAruM balidAna Ape che e aMge jANavAnI paNa jene jarUra dekhAtI nathI. kevA bhayaMkara svArthanA kocalAmAM A prajA phasAI gaI haze? svArthanA kocalAmAM phasAyelI prajA zuM vartamAna kALanI paNa majA AvA kocalAmAM phasAI gaI hoya evuM nathI lAgatuM? kyAMya jANe koI pratyenI mAyALunA jevA ja maLatI nathI. potAnA paDozInA duHkho pratye paNa koI hamadardI Aje jovAmAM AvatI nathI. lagabhaga koIne koInI kazI ja paDI nathI evI sthiti dekhAya che. are ! zabane UMcakavA mATe svajano paNa AghApAchA thatAM hovAthI sarakAre zabavAhinIo taiyAra karI che! emAM goThavAelI pUtaLIo ja chAtI phUTI le che ! svajanone samayano abhAva hovAthI IlekaTrIkathI thoDI ja vAramAM zabane bALI nAMkhavAnI vyavasavA karavAmAM AvI che. yuvatInA mRtyunI sAthe ja-Aga TharatAM pahelAM ja-yuvaka navA eMgejamenTanI cintAmAM garakAva banI jAya che! kevo bhayaMkara svArthodhabhAva! AkhA jagatanA kalyANanI vAto karanAro-"vasudhaiva kuTumna"nI bhAvanA bhAvanAro mANasa potAnA kuTuMbIjano pratye paNa sabhya vartana keLavI zakato nathI ! potAnA paDozInA duHkhomAM e sahabhAgI banI zakto nathI! potAnA mAtA, pitA, patnI, bALako, ghATIo ane munimonA ya kalyANanI vAMchA karI zakto nathI! kyA moMDhe e AkhI vasudhAne kuTumba banAvavA nIkaLyo che ? e kayA moMe "mA vazcita suvimA ma" kahevA nIkaLyo che e ja samajAtuM nathI. kevA daMbha, kevAM pAkhaMDa ane kevAM A sudharelA loko che jUThANAMthI AkhuM jagata UbharAI che! yuvAno paNa moTI moTI vAto kare che; mAnavatAnI, du:khIono uddhAra karavAnI ane garIbI haTAvI devAnI. parantu avasara Ave tyAre koI potAnA bhAga sukhane choDavA taiyAra nathI. avasare potAnuM balidAna ApavA koI paNa taiyAra nathI !! | svArthadhatAnA gaMdavADothI khadabadI UThelA samAjanA A kevA AghAtajanaka kaTu satyo che ! aphasosa! chatAM A samAjanA loko zikSita, sudharelA, ane sabhya kahevAya che! pelo yuvAna akaLAI UThIne kahe che, "are! tame badhA baLI maratA paMkitane jevA jAo cho? tame koI pUchatA ya nathI ke "bhAI! tame kema marI rahyA cho? keTalA badhA tame svArthanipuNa banI gayA cho? e yuvAna lokonI sAthe sAthe kumAdilanA dahana thaLe AvI Ubhe che. AvIne dagdha banelA kumArikane jotA ja e akaLAI UThe che. utAvaLe e
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ " rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' kumArilane pUche che, 'o mahApaMDita! tame kema Ama marI rahyA cho? A tamArI khaLatI jaLatI kAyA mArAthI joI jAtI nathI.' 167 kumArilane vArasadAra lAdhI gayo sArA tyAre AnaMdita banI gayelA kumArila manomana kholI UThayA, AMtaranAdane sAMbhaLanAra yuvAna Aje mane maLyo kharo! mAruM mRtyu paNa have maMgala banI jAze.' kumArila yuvAnane kahe che, 'bhAI! have mAre kAMI bolavuM nathI. jagatane samajAvI samajAvI huM thAkI gayo chuM. have to basa mAre marI ja javuM che. jenI pAse haiyuM haze te pUchaze. AMkha haze te joze. jo tuM mArI A baLatI-jaLatI kAyA joI zakato na hoya to huM tane pUchuM che ke tArI saMskRti-mAtA marI rahI che, enI baLatI-jaLatI kAyA tuM joi zaka che? huM bahArathI zekAI rahyo chuM te tArAthI jovAtuM nathI emAM tane duHkha thAya che to tane saMskRtinA thaI rahelA nAzanuM koI duHkha nathI ? o! navayuvAna ! mArI kAyA khaLatI jaLatI tArAthI jovAtI nA hoya to tuM saMskRtimAtAnA kheMcAI rahelAM cIranI rakSA karavAnA zapatha le. bauddo ApaNA vedamAnya mokSapadane uDADI rahyA che. ene parAsta karIne ahIMthI hAMkI kADhavAno saMkalpa kara ! huM A saMskRtinA thaI rahelA vinAzane joI zakato nathI, ethI ja mArI kAyAne Aja jalAvI rahyo chuM !' cuvAnanA zapatha ane kumArilano dehatyAga yuvAnanuM hradaya kampI UThe che. kumArilanI manovedanAne e yathAyatha rIte parakhI jAya che. ene ema lAge che ke A mANusa bahArathI jeTalo khaLe che enA karatAM aMdarathI vadhu khaLe che. enI bahAranI vyathA karatAM AMtarika vyathA dhaNI bhayaMkara che. te ja dhaDIe AkAzamAM sUryano udaya thAya che. sUryanI sAkSIe hAthamAM pANI laI ne e yuvAna soganda le che. " o ! mahA--paMDita ! tamArI A saMskRti-bhaktine mArA lAkhalAkha vaMdana che. huM hAthamAM pANI laIne zapatha svIkAruM chuM ke mArA zarIramAM prANa haze tyAM sudhI huM A saMskRtinI rakSA kAje athAga prayatna AdarIza ...mArA jAnanI phesAnI karI daiza...tame nizciMta banI jAo...ane sukhethI paraloka tarapha prayANa karo..." yuvAnanA e zabdo sAMbhaLIne AnaMdavibhora banI gayelA paMDita kumArilanI AMkhomAM harSanAM AMsu ubharAya che. ane te mRtyune vare che. dagdha emanI kAyAmAMthI
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ 168 pravacana chaThuM prANa paMkheruM UDI jAya che. potAnA mizanane AgaLa dhapAvanAra koI mADI jAyo potAne maLI gayo eno Atma-saMtoSa laIne ! AjanI sthiti vadhu bhayaMkara AjanI sthiti to kumArilanA kALa karatAM ya vadhu bhayaMkara dekhAya che kevA bibhatsa citrovALA sinemA Aje prasAra pAmI rahyA che ! sinemA karatAMya nATako to ati nirlajaja banatA cAlyA che !samagra AryAvartanI prajA sAMskRtika vinAzanI kevI bhISaNa khAI tarapha dhasI rahI che? samasta AryaprajA jANe aMgreja prajAmAM rUpAntara pAmI rahI hoya evuM jaNAya che. chatAM...AzAnuM eka kiraNa paNa... A sthitimAM ya mane eka AzAnuM nAnuM kiraNa dekhAya che. ke tame Avo vAto paNa ATalI moTI saMkhyAmAM ane ATalI zAMtithI sAMbhaLavA doDI AvI cho! apekSAe ATalA jozathI ane jorathI bolavAnA amArA A zrama karatAM ya, aneka prakAranA kAma mUkIne, jIvana AkhuM jamAnAvAdanI AMdhIe sapaDAI gayuM hovA chatAM bhogapradhAna jIvana aMgenI sApha sApha kaTu vAto sAMbhaLavA paNa tame doDyA doDyA Avo cho e kharekhara Azcarya ane Ananda upajAve evI bAbata che. vyAkhyAno kAnethI sAMbhaLIne, ene hRdayathI samajavAno ane hRdayathI samajIne ene jIvanamAM pAmavAno prayatna karanArA aneka loko A sabhAmAM beThA che. anekAneka yuvAno mArI pAse AvIne sinemA, TI. vI. tyAga, paramAtmapUjA vagere aneka prakAranI pratijJAo laI jAya che. A anaMta aMdhakAranI vacce paDelI nAnakaDI tejarekhA che. mArA jevAo mATe AzAnuM eka nAnakaDuM kiraNa che. AryAvartanI mahAprajA upara pAzcAtya jIvana paddhatinA vikRtibharyA raMgo game teTalA caDI gayA hoya to paNa te raMga haLadarIo che. thoDAka prayatna kadAya dhovAI jAya tevA che. kemake game tema to ya prajAnuM je AryabIja che te khUba ja uttama saMskAre rasAyeluM che. A khUba ja moTo amAro AzAvAda che. >> kiraNa che. zaktizALIoe bolavuM ja joIe bIjA badhA saMnyAsIo, mahaMto ane tyAgIo nathI bolatA ane tame thoDAka ja tyAgIo kema bolo cho?' evuM ghaNA mane pUche che. huM kahuM chuM ke "bhAI! A savAla jeo nathI bolatA emane pUchavA jevo che. mane pUchavAthI zuM? huM
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 169 boluM chuM e hakIkata che. badhA ja dharmarakSakoe A viSayamAM bolavuM joIe ane prajAne mArgadarzana ApavuM joIe ema huM mAnuM chuM." mAre koIka vAra rAjakAraNI mANaso sAthe ya A bAbatamAM moTI cakamaka jharI gaI che. saMskRti nAza dvArA prajAno kevI bhedI rIte nAza karAI rahyo che ane emAM mekolenuM A zikSaNa keTalA moTA aMzamAM javAbadAra che A badhI vAto meM teone samajAvI hatI. e mANasoe A vAto te samaye nahotI svIkArI, paNa Aje e ja rAjakAraNIo chApAo dvArA bole che ke, "aMgrejoe sthApelI zikSaNa paddhati vagerethI prajAne pArAvAra nuksAna thaI cUkyuM che." AthI ja huM kahuM chuM jenuM puNyabaLa hoya ane zakti hoya teNe A viSayamAM kahevuM to joIe ja. zuM rabArIno chokaro honArata na aTakAvI zake ? dhAro ke so kilomITaranI spIDe kALa vege dhasamasato rAjadhAnI ekSapresa AvI rahyo che. ane e vakhate koI nakSalIsTa mANase pATAmAMthI amuka bhAga ukheDIne dUra pheMkI dIdho che. te vakhate phATakano sAMdhAvALo mANasa AjubAju koI gAme gayo che athavA bIjA ja agatyanA kAryamAM rokAI javAnI tene pharaja paDI che. have zuM karavuM? sadbhAgye pATAnI bAjumAM ja gADarone carAvavA Avelo eka rabArIne chokaro Ubho che. mAthe lAla phALiyuM che ane hAthamAM kaDiyALI -DAMga che. eNe paristhitinI bhayAnakatA mApI lIdhI. je lAla signala ApavAmAM na Ave to moTI honArata sarjAI jAya tema che. tenuM pariNAma paNa bhayaMkara Ave. alabatta, signala ApavA mATe e rabArInA chokarAno koI adhikAra nathI. enI pAse sattA ya nathI. ane sarakAra mAnya lAla jhaMDo paNa nathI. paNa paristhitinI gaMbhIratA mApI laIne "hAjara so hathiyAra" e ukti pramANe eNe pelI kaDiyALI DAMgamAM potAnA mAthethI lAla phALiyuM kADhIne lagAvI dIdhuM ane gADarone paDatA mUkIne dUrathI AvatI rAjadhAnI ekSapresa tarapha jaI Ubho. lAla phALiyAvALI DAMga UMcI karIne e enijana-DrAIvarane signala ApavA lAgyo. DrAIvare dUrathI pharakatuM lAla kapaDuM joI lIdhuM. ane enjinane breka mArIne aTakAvI dIdhI. rabArInI sAva pAse ja AvI jaIne TreIna aTakI gaI. ane moTI honAratamAMthI sahu ugarI gayA. zuM AvI paLe ejIna DrAIvara pelA rabArIne tataDAvato ema kadI kahe kharo
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ 170 pravacana chaThuM ke, "sAMdhAvALAnI gerahAjarImAM-taddana bina adhikArI evA tane Ama karavAno zuM hakka che ?" bolo.A vakhate e rabArIno chokaro dhanyavAda ne pAtra gaNAya ke gunegAra gaNAya ? viSama paristhiti ja bolavAnI pharaja pADe che samagra Arya saMskRtine Aje dharamULathI nAza karavAnI bhedI-atyaMta bhedI kAryavAhI cAlI rahI che. dharmo upara aneka prakAranI Aphato AvI rahI che. samagra saMskRtinI rakSAnI atyAre tAtI jarUriyAta ubhI thaI jaNAya che. A viSama paristhiti ja mane, pevA rabArInA chokarAnI jema lAla phALiyuM pharakAvavAnI pharaja pADe che ane mATe ja bIjAo bole che ke nahi enI cintA karyA vagara huM A badhI vAto tamArI samakSa rajU karI rahyo chuM. tIrthanAza mATe udyata thayelA rAvaNane rAjarSi vAli sakhta daNya kare che. A ghaTanA amane samagra dharma ane saMskRtinA thatA jatA bhedI vinAzanA avasare bolavAnI preraNa kare che. dharma saMskRtine bacAvavA mATe jhaghaDA to zuM paNa je kAMI ucita karavA jevuM hoya te karavuM paDe. bhedI kAryakramo dvArA saMskRtino vinAza rAjaSa vAli uttama kakSAnA dharmAtmA hovA chatAM e tIrthanAzanI saMbhavitatAne calAvI letA nathI. jyAre Aje to tIrthasthAnono vikAsa karavAnA nAme ja teno bhedI vinAza karavAmAM AvI rahyo che. dharatIne AbAda karavAnA tamAma kAryakramo prajAne barabAda karavAmAM pariNamI rahyA che. alabatta, prajA saMkhyAnI dRSTie ghaTI rahI che tevuM nathI. kAraNa maraNonI sakhyAmAM pUrva karatAM ghaTADo thaI gayo che. moTA yuddho have pahelAMnI jema thatA nathI. paNa chatAM prajA potAnI jIvAdorI samI saMskRtine jhapATAbaMdha khoI rahI che; enA prANasamA pAviyanI upara to cAre bAjuthI jIvaleNa humalAo thaI rahyA che. mAMka vikAsanA nAme, kyAMka ektAnA nAme, to kyAMka bheLaseLa karIne, to kyAMka vaLI saMskRtinA baLavAna tatvone-judA pADIne ke uttejana na ApIne-nabaLA pADI daIne nAza karavAnA bhedI kAryakramo paradezI aMgrejonA vaphAdAra amIcaMdo ane mIrajApharo svarU5-A ja bhAratanA--dezI aMgrejonA hAthe ja nirAbAdhapaNe jhapATAbaMdha amalI banI rahyA che. ane...bhoLI Arya prajA! potAnA bhoLapaNanA kAraNe ja A kAryakramone vadhAvI levAnI akSamya bhUla karI rahI che.
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ 171 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" saMskRtinA nAza dvArA prajAnAza ane maMdironA nAza dvArA saMskRtinAza eka aMgreje kahyuM che ke, To kill people, kill Sanskrity; To kill Sanskrity, kill temples. "je tamAre koI dezanI prajAne khatama karavI hoya to tenI jIvAdorI samI saMskRtine ja khatama karo. ane je tamAre te saMskRtine khatama karavI hoya to tene chavADatA maMdirone ja khatama karo" e aMgrejanI A vAta keTalI bhayaMkara che ! saMskRtino nAza karavAmAM Ave eTale tenI prajA sApha thaI ja jAya. pachI prajAne khatama karavA mATe nepAma ke eTama boMba pheMkavAnI jarUra ja na rahe. sAMskRtika rIte prajA khalAsa thaI jAya to koI ucca koTinA mahApuruSo A dharatI upara pedA ja na thAya. A rIte saMskRtinA nAza dvArA ja prajAno nAza thaI jAya. ane saMskRtino nAza karavA mATe te aMgreja kahe che ke "mandirano nAza karo" te te maMdiro dvArA ja saMskRti jIvaMta rahe che. AthI je bhraSTAcAra ane vikRtio dvArA maMdironI ane tIrthasthaLonI pavitratA naSTa karAya to e te maMdiro bhale UbhA rahetA--khaMDIera na banatA-to ya tArakatAnA prANa vinAnA maDadA jevA maMdiro saMskRtinA jIvaMta dhAmo kadI banI zakanAra nathI. tIthonA vikAsanA nAme tAraktAno vinAza A rIte maMdironA vikAsamAM maMdirono-maMdironI tAratAno vinAza karavAnI cAlabAjI abhipreta che. evAM maMdiro bhAratanA mAtra jovA lAyaka sthaLo banI jAya che. paradevAnA aneka loko AvIne te jue ane tenAthI bhAratanuM kahevAtuM gaurava vadhe; hAya! Ama-darzananA sthaLo purAtatvanA pradarzananA sthaLo banI rahyA che. | tIrthasthAnono vikAsa e ja hakIkatamAM tenA prANano vinAza karanAro banI jAya che. tIrthasthAnomAM UbhI karAyelI vanarAji ke baMdhAvAyela adyatana sagavaDo bharapUra dharmazALAo bhraSTAcAranA dhAma banI rahI che. oberoya ke azokA hoTalo jemane moMghIdATa paDe temane A tIrthasthaLo ja anukULa banI rahe che. A eka kaThora paNa vAstavika satya che. je A rIte bhraSTAcAro dvArA tIrthonuM pAvitrya khatama thaI jatuM hoya to tevA tIthaunA vikAsano koI artha nathI. evA tIrthadhAmomAM lAkho loko AvatA hoya to paNa tenI zuM kismata che?
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ 72 pravacana chaThThuM vikAsa, ekatA, bheLaseLanA eNTamabaoNmbo maMdiro ane tIrthonI pavitratA upara ja bhAratanI prajAnuM pAvitrya TakI rahyuM che. jo maMdironI tAraka maMgaLamayatA dUra thAya to saMskRtino avazya nAza thaI jAyaane jo saMskRti khalAsa thaI jAya to Arya prajA so baso varSathI jhAjhu jIvI zake e mane to saMmarvita lAgatuM nathI. nArInA jIvana vikAsanI vAto dvArA nArInA zIlano bukaDo bolAvAI gayo che. dhArmika zikSaNane juduM pADIne vyAvahArika zikSaNane pradhAnatA ApIne prajAnA haiyethI tamAma sadguNone vALI jhUDIne sApha karAyA che. ekatAnA lobhAmaNA nAme AryabIjamAM bheLaseLa karAyo che; bIja bhraSTa karAyuM che. saMskRtinA badhA ja aMgo upara vikAsa, ekatA, bheLaseLa vagere svarUpa eTama bombo pheMkAi cUkyA che. haju paNa 'sama salAmatanI sAyan AvI gaMbhIra paristhiti jANyA pachI paNa jo ame 'saba salAmata'nI sAyarana ja vagADyA karIe to amArA jevA dharmadrohI, prajAdrohI ane saMskRtidrohI khIjA koI nahi hoya, ema kadAca kahI zakAya. rAjarSi vAli jo tIrthabhUminI rakSA khAtara rAvaNane lohI vamato karI zakatA hoya, jaTAyu o parastrInA apaharaNanA adharmane dUra karavAnA sadAzayathI rAvaNa upara trATakI zakatA hoya, to bhayaMkara koTino naitika, sAMskRtika ane AdhyAtmika vinipAta prajAnA moTA bhAganA staromAM AMkhe AMkha dekhAI rahyo hoya, tyAre paNa zaktimAna AtmAoe mUMgA besI rahevuM joIe evI apekSA kevI khedI che? AsurI tattvone udhADA pADavA ane emanI sAme jhajhamavuM e ja ApaNuM kartavya, pachI pariNAma to prAyaH sahuM AvIne ja raheze. sAdhuo vinA mArgadarzana Apo koNa ? yuvAnomAMthI sadAcAra dezanikAla pAmI rahyo hoya, khenonA zIladharmanA kuracA UDI rahyA hoya, vepArI vargamAMthI nItinA dhoraNo tUTI rahyA hoya, sarakArIstara uparathI nyAya dUra haDaselAI rahyo hoya, keTalAka saMto paNa temanA zAstrone neve mUkIne takavAdI, jamAnAvAdI ane bhAgavAdI rItarasamo ApanAvI rahyA hoya, tyAre paNa jo sAcA sAdhuo mauna ja raheze to A jagatanA jIvonuM keTaluM moTuM ahita thaI te raheze? jagatanA koI paNa prakAranA mAnapAnanI tamA karyAM vagara sAdhuo sanmAga tarapha AMgaLI nahi cIMdhe to jagatane sAcuM mArgadarzana Apaze koNa ?
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ 173 rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" rAvaNanI kSamAyAcanA potAnI gaMbhIra bhUlane najaramAM laIne rAvaNe mahAtmA vAlimuninA caraNomAM vandanA karI ane kSamA yAcI. eNe kahyuM : "bhagavad ! anyAyI ane lobhI mAnavAmAM huM agresara chuM. nirlajaja thaIne huM aparAdho karuM chuM. ane pracaMDa zakti hovA chatAM Apa te sahana karo cho. Ape mArA upara athAga kRpA karavA mATe ja pRthvIno tyAga karyo che; ApanA asAmarthyanA kAraNe to nahi ja. A vAta mane barobara samajAI gaI che. pUrvanA koI vairabhAvathI Ape mane A zikSA karI nathI. paraMtu Ape to mAtra tIrtharakSA khAtara ja Ama karyuM che. Apa mane kSamA Apo." mahAtmA vAlimuni rAvaNane kSamA ApI de che. duHkhIo ane pApIo Akhare jAya kyAM? sAdhu-mahAtmAonA caraNe ja emanuM AzvAsana kendra che ne? Aje duHkhIone koNa UbhuM rAkhe ema che? mAnavatAnI vAto karanArA du:khIne dhakkA mAre ? potAnI bAjumAM raheto paDozI kyAreka duHkhanA saMyogomAM mukAI jAya ane bAjumAM ja rahetA zrImanta pAse koIka mAMgaNI kare; tyAre e zrImanta potAnA ja duHkhI paDozIne gALa daIne kADhI mUke che!! mAnavatAnI moTI moTI vAto karanArA mAnavatAvAdIonA makAnamAM jo koI garIba-dukhiyAro pesI jAya to tene lApho mArIne bahAra kaDhAvAya che!! zuM mAnavatAnI vAto duniyAmAM sastA mAnapAna meLavI levA mATe ja karavAmAM Ave che? koIka vAra amArI pAse koI zrImanta beTho hoya ane te ja samaye koI garIba AvI jAya tyAre ame pelA zrImantane kAMIka madada karavAnuM kahIe to jANe amArA bAra vAgI gayA...amane ema lAge ke AvA zrImanto pAse AvA viSayamAM mauna ja rahevuM vadhu sAruM. sajana dekhAtA zrImaMto kevA che? eka kisso kharekhara evo banI gayo hato. ekavAra eka zrImanta koI sAdhu mahArAja pAse beTho hato. tyAre ja eka garIba mANasa tyAM Avyo. sAdhu mahArAje pilA zrImaMtane audArya dAkhavavAnuM sUcana karyuM. tarata e zrImate dasa rUpiyAnI noTa kADhIne pelA garIbane ApI dIdhI. pelo garIba tyAMthI harSabhera vidAya thayo. tyAra bAda turata e zrImanta, "mAre agatyanuM kAma che. huM have jAuM chuM" ema sAdhu mahArAjane kahIne Ubho thaIne cAlavA lAgyo. pelA garIba mANasanI sAthe ja nIce Utaryo. e zrImatte pelA garIba AdamIne pUche, "bhAI! tAre
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ 174 pravacana chaThuM kyAM javuM che? cAla... huM tane mArI moTaramAM rastAmAM tyAM utArI daIza." garIbane A zeTha atyanta mAyALu dekhAyA. e garIba mANasa zeThanI moTaramAM besI gayo. jevI moTara thoDIka AgaLa vadhI ke tarata zeThe pelA garIba mANasane eka tamAco ThokI dIdho. ane kahyuM: "badamAza! sAdhu mahArAja dvArA mArA dasa rUpiyA laI gayo! tamArA jevA harAmakhoro ahIM bahu Ave che. ane sAdhuonI sUcanAne kAraNe amArAthI nA paNa paDAtI nathI. harAmakhora ! dasa rUpiyA ane pAchA ApI de ane utarI jA; moTaramAMthI.." pelo garIba to zeThanA AvA vartanathI stabdha ja thaI gayo. jayAM pelA garIbe rUpiyA pAchA AvyA tyAM zeThe ene dhakko mArIne moTaramAMthI utArI mUkyo. bahArathI sajajana dekhAtA zrImanta mAnavonI kevI vikRta manodazA! gaMdA jIvana-jaLa kayAM sudhI chupAya? tamArA koIno naMbara to AmAM nathIne? mane lAge che ke A prazna pUchavAnI ya have jarUra nathI, kema ke samAjanuM vAtAvaraNa keTalI hada sudhI nIce utarI gayuM che. enuM spaSTa citra mArI pAse che. aneka lokonA bhItarI jIvana keTalI hada sudhI kharAba banI cUkyA che ke e badhuM joyA ane jANyA pachI have ghaNI vakhata evA loko sAthe vAta karavAno paNa umaLako thato nathI. ujaLAM kapaDAMnAM DhAMkaNuM nIce vahI jatI gaMdhAtI gaTaronA gaMdA jIvana-jaLa kayAM sudhI chuyA chupAyA rahI zake? du:khI ane pApIne zaraNya: saMto ane bhagavaMto potAnI bhUla badala rAjA rAvaNane ghora pastAvo thAya che. enA duHkhano koI pAra nathI. duHkhI ane pApIo keTalIka vAra paramAtmAnA ane saruonA zaraNa jaladI pAmI zakatA hoya che. pApIonA pApa pacAvavAnI saMsArIjanonI koI tAkAta nathI. eka pApInuM pApa jANyA pachI gRhastho enA pApanI nindA karyA karatA hoya che. samAjamAM ene halako cItaravAnA prayAsa karatA hoya che. jANe kAcanA gharamAM rahenAro bIjAnA kAcanA ghara upara paththara mAre che. saMsAramAM rahIne svayaM hajAro pApo karavA chatAM bIjAne "pApI' kahe che. enA upara thuMke che. koI ene pUchI paNa zakatuM nathI ke, "bIjAne pApI kahenArA tame pote kevA cho?' AvA mAnavono A samAjamAM toTo nathI.
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 175 Aje to sAcI mAnavatA ane sAcuM Aryatva A zabdo zabdakoSamAM to jovA jarUra maLe, bAkI koInA jIvanakoSamAM zodhavA hoya to zodhyA na jaDe tevI sthiti che. mATe ja ema kahI zakAya ke dukhI ane pApIne zaraNabhUta che; ninya saMto ane paramakRpALu bhagavaMto. prabhu bhakitamAM ekAkAra rAvaNa rAvaNa vimAnamAM besIne te ja tIrthanA jinAlayamAM gayA. aMtaramAM valovAtAM duHkhe, sthAvara ane jaMgama-beya-tIrthanA nAzanA prayatnanA dUjhatA pApe rAvaNanA cittane atyaMta khinna banAvI dIdhuM hatuM. duHkhI ke pApI jIvane sAcuM AzvAsana to mAtra paramAtmAnA ja maMdire maLe ne? rAvaNa jinabhaktimAM taraboLa thayA. paTTarANI maMdodarIe nRtyano AraMbha karyo. rAvaNe hAthamAM taMta lIdhI. raMgata evI jAmI ke rAjA rAvaNa jinabhaktimAM ekakAra banI gayA. sarva Atmapradeza e bhaktimAM ekarasa banI gayA. jANe ke tIrthanAzana prayatnanuM thayeluM pApa ja A bhaktino ekasara jamAvavAmAM madadagAra banI gayuM. ane...ekAeka e taMtano eka tAra tUTyo. raMgamAM bhaMga na paDe, te mATetana sahaja rIte jinabhakta rAvaNe jAMghanA mAMsala bhAganI eka nasa jerathI UMcI karIne sthira karI dIdhI. enI bAjumAM taMta goThavI dIdhI ane tAlabaddha, layabaddha rIte nRtya vaNathaMkhyuM cAlu ja rahyuM. deha ane AtmAne judA samajyA vinAnI ene judA anubhavyA vinAnI paLomAM A dehadamana asaMbhavita hatuM. sAcI sAdhanA dehAdhyAsa bhulAve - sAdhanA te ja sAcI kahevAya jemAM dehanuM bhAna suddhAM bhUlI javAya. dhyAna dharatAM ke mantrano jApa karatAM dehano koI khyAla suddhAM na rahe e ja ucca koTinuM sAcuM dhyAna ane sAco jApa ! dhyAna ke maMtrajApa pUrNa thayA bAda potAnA ja dehane pote zodhavo paDe, eTalI hada sudhI dehabhAnanuM visarjana thaI jAya to e sAcI ane uttama kakSAnI dharmasAdhanA banI jAya che. jemane dhyAnAdi samaye DAsa ane marachara mijabAnI uDAvatA hoya tyAre cittamAM bhAre becenI ke krodha bhAva AvI jAya che; Dagale ne pagale jene dehAdhyAsa satAve che, evA AtmAo sAcI dharmasAdhanA kare che tema kahI zakAya nahi.
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ - 16 pravacana chaThuM alabatta, prAthamika kakSAmAM sAmAnya kakSAnI avidhivALo dharma paNa uparanI kakSAmAM laI javAnA hetuthI kAmacalAu calAvI levAya, e eka judI vAta che. paganI nasane AMcako ApIne UMcI caDAvavA chatAM tenI vedanAne rAvaNane koI anubhava nathI. e to niraMtara paramAtmAno vaMdanA karavAmAM mazagUla banI gayA che. TenisanA bolanI jema pApI UMce caDhe che ghaNI vAra evuM banatuM hoya che ke dharmI mANase jyAre dharma kare che, tyAre te jeTalA temAM ekAkAra banI zakatA nathI, teTalA pApI mANaso jyAre dharma kare che tyAre temAM ekAkAra banI jatA hoya che. kahevata che ne ke "merI te dhame". gaI kAla sudhI je adharmI mANasa bhayaMkara gALo Apato hato, vagara dArU pIdhe pIdhelA jevI hAlatamAM bhaTakato hato, e mANasa paNa jo kyAreka jIvananuM ajaba parivartana pAmI jAya to pote karelA kALAM pApo badala e bolI UThato hoya che... mAM sama jauna kuTi, varu, #AmI... sama yauna kuTi, varu, nI... pApI jyAre pApAtmA maTIne puNyAtmA bane che tyAre kyAreka jhaDapathI dharmanI Toca kakSAe paNa pahoMcI jato hoya che. Tenisano daDo jeTalo nIce pachADo enAthI ghaNo vadhu e UMce jato rahe che. pApI mATe ya keTalIka vAra AvuM bane che. e jeTalo nIce pachaDAyo hoya che enAthI munijanono satsaMga vagere prApta thatAM vadhAre UMce caDhI jAya che. mahAtmA daDhaprahArI vagerenA prasaMgamAM AvuM ja banyuM che ne? jinanAmakarma bAMdhatA bhaktirasataraboLa rAvaNa rAvaNa paNa potAtA aparAdhono bhayaMkara pastAvo kare che. potAnA duHkhanI koI sImA nathI. enA haiye bhabhUkI UThI che; pApanA pazcAttApanI pAvanakAriNI aganajavALAo! ane enA ja baLe jANe ke enA manano tAre tAra jhamI gayo che paramAtma-bhaktinA gIta-gUjanamAM ! pApanI pArAvAra vedanA ane paramAtmAne anaMta anaMta vaMdanA ! e vedanA ane vaMdanAnI joDalIe rAvaNane jinanAmakarmanI bheTa karI dIdhI! AjanA rAvaNa...bhAvI kALanA paramAtmA banavAnA amUlakha sadbhAgyane varI gayA! dhanya che; rAvaNa! Apane! maDhya lokanA eka rAjA ane rANIne AvI anupama prabhu-bhakti karatA joIne paramAtmAnI bhakti karavA AvelA dharaNendra temanI upara prasanna banI gayA.
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' jinamaMdirethI bahAra nIkaLelA rAvaNane temaNe kahyuM : "ApanI paramAtmabhakti kharekhara khUba suMdara che. emAMya tamArI bhAvanAthI te bharapUra e bhaktine joI ne huM tamArA upara khUba saMtuSTa khanyo chuM. paramAtmAnA guNu-kIrtananuM mukhya phaLa to mokSa ja che, parantu hajI tamArI sAMsArika vAsanAo jIrNa thaI nathI to huM tamane zuM ApuM te jaNAvo. ' UThI AMkhonA gaMgA-jamanAnA nIra pApa pakhALe rAvaNu to manamAM IcchatA haze ke 'koI mArA pApo dhoI nAMkhe to sAruM. mAre je joI e che te pAponuM dhovaNa koI ApI zakatuM nathI. ane have je ApavA mAMge che te mAre joItuM nathI. re! deva to zuM, paNa khuda paramAtmA paNa mArA pApakone emane ema mApha karI zakatA nathI.' dharatI upara vahI jatA gaMgA ane jamanAnA pANImAM ya pApakarmo dhoI nAMkhavAnI tAkAta nathI. hA...pazcAttApanA paripAkarUpe nIkaLatA, DAkhI ane jamaNI AMkhomAMthI vahI jatAM gaMgA ane jamanAnA pANImAM AtmAnA keTalAka pApakamAMne dhoI nAMkhavAnI tAkAta jarUra che. khAkI nadInA pANIthI zarIrano mela dhovAya. AtmAno mela dhovA mATe to AMkhonA pANI [=pazcAttApa] ja joI e. rAvaNanI ajanma ni:spRhatA rAvaNa kahe che : "dharaNendra ! amArI paramAtmabhakti joI tame khuza thayA e tamArI paNa prabhu--bhakti ja sUcave che. parantu varadAna ApatA tamArI prabhu-bhaktino utkarSa thAya che to varadAna ravIkArI letAM mArI prabhubhaktino apakarSa thAya che. mATe mAre tamArA varadAnano koI khapa nathI. .. jo ke saMbhava to nathI jaNAto paNa, dhAro ke kadAca tamArI pAse koI deva AvIne varadAna mAMgavAnuM jaNAve to IcchiAnA ane huMnA atirekamAM AvI jaI te te vakhate tamAruM hArTa to esI na jAya ne?? Aje to svapnamAM koI pAMcako jue to savAre UThIne ja maTakAmAM pAMcako lagAvI Ave ! rAvaNunI AvI niHspRha manovRtti joI te vadhu prasanna banI cUkelA dharaNendra amodha-vijayA zakti ane rUpa parAvattinI vidyA rAvaNane bheTa ApI. kahevAya che ne ke moTA mANasonA darzana viphaLa jatA nathI ?
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ 178 pravacana chaDuM pApa kare te pApI ja, evuM nahi ahIM upasthita thaelA sabhAjanone have huM pUchuM chuM ke AvA rAvaNane pApAtmA kahI zakAya kharo? meM pUrve paNa eka vAra kahyuM hatuM ke pApa kare te badhA pApI ja kahevAya ane dharmakriyA kare te badhA dharmo ja kahevAya evo ekAnta-niyama jainazAstrakArone mAnya nathI. pApI dekhAto AtmA paNa divase pApa karIne je rIte raDato hoya. potAnI patnIne ya khabara na paDe te rIte paNa rudana karato hoya to te vastutaH pApI nathI; kAraNa...enA antaramAM pApano pazcAttApa che. A jIvanamAM karelA pApanA pazcAttApathI mAtra A jIvananA pAponI dhULa ulecAtI nathI kyAreka to enI sAthosAtha janamojanamanA pAponI dhULa paNa ulecAI jAya che! rAvaNane maLelI devapradatta be bakSisomAM amoghavijayAno upayoga rAvaNe, rAmacandrajI sAthenA yuddha vakhate lakSmaNane bebhAna karI nAMkhavA mATe karyo hato, je prasaMga AgaLa Avaze. ane rUpavikAriNI vidyAno upayoga rAvaNe kyAre karyo, ene lagato eka ajaina rAmAyaNano prasaMga mane sAMbhaLavA maLyo che te tamArI samakSa te rIte ja rajU karuM chuM. sItAne maMdodarInI athAga samajAvaTa jyAre sItAjI rAvaNanI kedamAM purAyelA hatA tyAre rAvaNa sItAne divasonA divaso sudhI samajAve che. chatAM rAvaNa niSphaLa jAya che. tyAre rAvaNa potAnI paTTarANa maMdodarIne sItAjIne samajAvavA mokale che. maMdodarI sItAne samajAve che ke "tuM mArA patinI vAta mAnI jA. nahi to kadAca mArA pati tArA sukhanA virahamAM marI jaze. tAro pati to jaMgalamAM rakhaDanAro vanavAsI che. jyAre mArA pati to laMkAnA svAmI che. sonAnI ImArato ane sonAnI dhajAo je nagarInA zeThiyAonA makAnonI upara pharaphare che evI nagarInA mAlika mArA pati che. tuM mArA patinI vAtane have vilaMba karyA vagara svIkArI le." maMdodarI paNa eka mahAsatI che. potAnA pati sivAya bIjAno manathI paNa vicAra nahi karanArI strI che. AkhI laMkAmAM mahAsatI tarIke e paMkAyelI che. maMdodarI jevI mahAsatIne, bIjI eka mahAsatIne, asatI thavAnI vAta karavI paDatI haze tyAre tenuM hRdaya kevuM cIrAI jatuM haze? zuM evuM bolatA maMdodarInI jIbha paNa
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ 179 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza thotharAtI nahi hoya? haiyuM pAI jatuM nahi hoya? paNa...eka mAtra patinA Adezane vaza thaIne, mane kamane paNa sItAne potAnI vAta samajAvI rahI che. sItAno jaDabAtoDa javAba enI vAta koI paNa saMyogamAM svIkAravA mATe sItAjI taiyAra na thAya e sahaja bInA che. sItAjI to ene dhutkArI nAMkhe che. mandodarIne sItAjI kahe che : "tuM pativratA strI thaIne mane AvI salAha Ape che? tane kadAca koI AvI salAha Ape to? tArAthI mane AvA zabdo paNa saMbhaLAvAya kharA? tuM mane zuM samajAvavA AvI cho ? jA...tArA patine ja samajAva ke A jIda mUkI de. tArA patinA pakSe ghora asatya paDeluM che. enA mAthe mota bhamI rahyuM che. Aryaputra AvI ja rahyA che. yuddhanI nobato bajI rahI che. tArA patine kahe ke A yuddha thAya e pahelAM mane hemakhema pahocADI de, nahi to Aryaputra ene nahi choDe." stabdha banIne mandodarI sItAjInI vAta sAMbhaLI rahI. lAcAra ane hatAza thaIne te udyAnamAMthI cAlI gaI sItAjI pAsethI potAnI vAsanAnI pUrti thatI na hovAthI rAvaNa dinapratidina adhika vyathita rahevA lAgyA. rAvaNa pathArImAM paDakhAM ghasyA kare che. ene UMdha AvatI nathI. eka vAra kumbhakarNa rAvaNanI A sthiti joIne temanI pAse jAya che. ane rAvaNane pUche che : "moTAbhAI! Apane UMdha kema nathI AvatI ? Apa paDakhAM kema ghasyAM karo cho?" rAvaNa kahe che: "mane UMdha kema AvatI nathI ema pUche che? huM kyA kAraNe vyathita chuM te tuM zuM nathI jANato? zA mATe jANI joIne mane pUchIne herAna kare che?" kAmamAMthI janme che; kodha rAvaNanA moM upara krodhanI TIzIo phUTI nIkaLe che. jyAM kAma hoya tyAM sAmAnyataH krodha hoya ja. gItAmAM kahyuM che, "BImAt zodhoDaminAya ." kAmamAMthI krodha utpanna thAya che. pachI e kAma koI paNa prakArano hoI zake. mAtra kAmavAsanA ageno ja hoya evuM kAMI nahi. paisA aMgeno, patnI anukULa
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ 180 pravacana karyuM cAlatI na hoya to te aMgeno, chokarAonI uddhatAI aMgeno, ke zarIra sAruM rahetuM na hoya to te aMgeno paNa kAma hoI zake. ahIM kAmano artha kAmanA-IrachA-vAsanAkaravo. koI paNa jAtanI sAMsArika IcchA tRpta na thAya eTale e atRpta kAmanAmAMthI krodha utpanna thAya. tamAro svabhAva cIDiyo banI gayo hoya, jarA jarAmAM tamane krodha AvI jato hoya to tamAre samajI levuM ke tamArA hRdayamAM koI kAma-vAsanA-kadAca paDela haze. tenI pUti nahi thatAM e kAma ja krodhamAM rUpAMtarita thayo che. A uparathI ema kahI zakAya ke krodhane je zAnta karI devo hoya to kAmanAo IcchAo-AkAMkSAo-apekSAone ja zAnta karI devI joIe. jeTalI vadhu apekSA eTalI vadhu krodhanI saMbhAvanA. je mANaso A satyane kyAre ya sparyA ja nathI teo puNyanA yoge je netRtva dhAraNa kare; koI strInA pati bane; be bALakonA saMtAna bane; ke cAra nokaronA zeTha bane to badhA pAsethI jAtajAtanI apekSAo rAkhyA vinA nahi rahe. ane jyAre jyAre te apekSAnI pUrti nahi thAya tyAre tyAre te ekadama cIDAI jaze; gALo devA lAgaze; krodhathI rAtApILA paNa thaI jaze. Avo netA, pitA, pati ke zeTha kharekhara A dharatI uparano, enA samAjano enA gharano atyaMta trAsadAyaka mANasa banI rahe che. enuM astitva ja sahune akaLAvanAruM ane ciMtA upajAvanAruM banI rahe che. icchAo upara ja niyatraNa mUko vAta ATalethI ja aTakatI nathI. kAmanAomAMthI krodha jAgyA bAda, gItAmAM kahyA mujaba krodhamAMthI kSubdhatA [ saMmoha] jAge che; emAMthI smRtibhraMza pedA thAya che. je aMte buddhinAzamAM pariNamI jaIne jIvanane saghaLI rIte barabAda karI nAMkhe che. AvI bhayAnaka honAratomAMthI jeNe ugarI javuM hoya teNe kAmanAo (IcchAo) upara ja bhAre moTuM niyaMtraNa mUkI devuM joIe. IcchA karavI ja hoya to eka ja icchA karo ke -"sarva sAMsArika icchA vinAno banI jAuM." Desire to be desireless. jenI rAtre paNa niMda harAma thaI gaIevA rAvaNe hAthe karIne peTa coLIne zULa UbhuM karyuM hatuM
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' 181 parastrInA sukhanI kAmanAmAMthI ja krodha, raghavATa, becenI, anidrA vagere bhAvo jAgrata thayA hatA ne! mATe ja kuMbhakarNa sAthe vAta karavAmAM paNa rAvaNa cheDAI jAya che ne! rAvaNane kuMbhakarNanI salAhu 66 rAvaNane akaLAyelo joI ne kuMbhakarNa premALabhAve rAvaNane kahe che : "zI vAta che ? mAMDIne kaho."... rAvaNe kahyuM, "zuM tane e vAtanI hajI paNa khabara nathI ke huM vanavAsI rAmanI patnI sItAne upADI lAvyo chuM; ane ene mArI paTTarANI banAvavA mATe chellAmAM chellI hadanA kAlAvAlA karI rahyo chuM? tene rIjhavavAnA prayatnomAM lagIre kacAza rAkhato nathI ? vaLI...mAre pratijJA che ke parastrI icche nahi to tenI sAthe pApa karavuM nahi. mArI kAmavAsanA bhaDabhaDa saLagI rahI che. chatAM huM pratijJAnA kAraNe pApa karI zakato nathI. vaLI pratijJA bhaMga mATe huM kadI taiyAra paNa nathI ja. "" A ja rAvaNunI mahAnatA che. sItAne hA paDAvavA e athAga prayatna kare che, chatA pratijJAbhaMga karavA e kadI taiyAra nathI. kuMbhakarNa rAvaNane kahe che : " paNa moTAbhAI! mArI vAta jarAka zAnta citte sAMbhaLo. Apane to sItAnAM dehasukha sAthe ja saMbaMdha che ne? e bhoLI sItAne ya khabara na paDe evI rIte ApanuM icchita pAra paDI jAya to ?" A zabdo sAMbhaLatAM ja rAvaNa zayyAmAMthI saphALo eThA thaI gayo. e ekadama bolyo, " alyA, kuMbhA ! bhalA ! jhaTa kahe; mane jaladI kahe; kyo eno upAya che ? hA... mAre eTaluM ja kAma che. pachI e mArI paTTarANI na cAya to ya cAlaze. paNa have tuM mane eno upAya jaladI kahe." rAvaNanI adhIrAInI jarA ya asara mana upara lIdhA vinA kuMbhakarNe kahyuM : "bhAi! pelI rUpaparAvartinI vidyA e ja upAya . Apa enA japanA baLathI vidyAdevIne hAjarAhajura karo ane pachI ene kaho ke Apane Akhekha rAma banAvI de. khasa... pachI cAlyA jAo; Apa rAma banIne sItAnI pAse... ane ApanuM kAma karI lo. .. rAvaNano uttara : "rAmane jotAM ja mAro kAma maLI gayo cha kuMbhakarNanA A zabdo sAMbhaLatAM ja rAvaNanI utsukatA TharI gaI. eNe moTo nIsAso nAMkhyo. teNe kuMbhakarNane kahyuM; " alyA, kuMbhA ! tArA moTAbhAI ne teM Aja <<
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana chaThThuM 182 sudhI mUrkha ja mAnyo che ke? zuM tuM ema mAne che ke meM A upAya nahi ajamAvyo hoya ?'' "to... to... zuM ApanI prasiddhi na thaI ? zuM Apane sItAe oLakhI kADhyA ? zuM Apa AbehUba rAma na banI zakyA ?" ekI zvAse kuMbhakarNe praznonI jhaDI varasAvI. "" "are, mUrkhA! jarAka zAntithI sa MbhaLa to kharo. utAvaLo thA mA. rAvaNe kahyuM. maiM vidyAdevIno jApa karyAM ya kharo ane vidyAbaLe huM rAma banI to gayo; paNa huM Aema rAma banyo chuM ke nahi ? te jovA mATe A moTA AyanAnI sAme jaI te huM Ubho rahyo, ane... jyAM meM AyanAmAM 'rAma'nuM darzana karyuM, tyAM ja o kuMbhA ! parastrI aMgeno mAro kAma haiyAmAMthI baLIne khAkha tha` gayo! have tuM ja kahe niSkAma A rAvaNa zI rIte sItA tarapha Daga mAMDe?" rAvaNanA A zabdo sAMbhaLatAM ja kuMbhakarNathI manomana rAmane namaskAra thaI gayA. rAmanA darzanathI rAvaNano kAma zamI gayo evuM nirupaNa meM kyAMka sAMbhaLelA ajaina-prasaMgamAM che. ema to rAvaNAnI khena candrakhAne rAmanuM sAkSAt darzana karatAM paNa kAma UlaTo jAgI paDyo hato. A jaina-prasaMga AgaLa ApavAno che. paNa AvuM banavAmAM te te jIvonI tevI pAtratA paNa kAraNa banatI hoya. dareka bhUmimAM khIjanuM vAvetara karavAthI dhAnya pAka ja evuM na paNa bane. ukhara bhUmimAM dhAnya na paNa Uge. bhUmi bhUminI tAsIra judI judI hoya che. ema to paramAtmA mahAvIradetranA sAkSAta darzanathI kheDUtane dveSa utpanna thayo hato. ane te tyAMthI bhAgI gayo hato. ethI kAMI paramAtmAnA darzanathI dveSa utpanna thAya evuM sAmAnya vidhAna na ja thAya ne? nahi to upA. yazovijayajI mahArAje "viSaya-laganakI agani mujhAvata" vagere pado dvArA prabhunA nAmAdino mahimA gAyo na hota. rAvaNano Indra upara vijaya ratnAvali sAthe rAvaNanA lagna thayA bAda keTaloka kALa pasAra thaI gayo. Indra nAmanA rAjAnA dUta laMkA-pati vaizravaNu sAthe yuddha karIne rAvaNu jItyo to
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 183 kharo. paraMtu khuda Indrane jItavo hajI bAkI hato. AthI rAvaNe cauda hajAra vidyAdharone laIne Indra sAthe yuddha karyuM. emAM rAvaNano javalaMta vijaya thayo. tyAra bAda laMkAmAM pAchA AvIne rAvaNe Indrane kArAgRhamAM pUrI dIdho. Indrane jItIne rAvaNe laMkAnuM saMpUrNa Adhipatya prApta karyuM. ane e vaitADhyanI banne zreNIonA nAyaka tarIke siMhAsana upara ArUDha thayo. IndranA pitA sahastrAranI AjIjIthI rAvaNe Indrane choDI mUkyo. ane nirvANasaMgama muninA satsaMgathI Indra potAnA putra dattavIryane rAjya ApIne dIkSA lIdhI ane ugra tapa tapIne teo mokSe gayA. rAvaNanI anupama pratijJA eka vAra anantavIrya nAmanA kevaLI munibhagavantanA caraNomAM rAvaNa vandanArthe gayA. munivarane bhAvabharI vandanA karIne rAvaNe amRtamadhurI muninI dezanA sAMbhaLI. dharma AtmAo hameza dharmavANInuM zravaNa karatA ja hoya che. je jIvananA pApo dUra karavA hoya to sAcA sazuruonA zrImukhe pravacanonA zravaNa karavA ja joIe. mokSalakSI dhArmika granthono svAdhyAya paNa bIjA nambare lAbhadAyI bane che. prathama nambaramAM to mokSalakSI saddharmavANInuM zravaNa ja Atma kalyANakArI bane che. AvI uttama dharmavANInuM mUlya karoDo rUpiyA karatAM vadhu kimatI hoya che. zramaNa ane zravaNa to mokSamArganA sAcA rAhabara che. muninI dharmadezanAnA anta rAvaNe pUchyuM: "bhagavAna ! mAruM mRtyu zA kAraNathI thaze? ane konAthI thaze?" jJAnI munivare jaNAvyuM : "rAjana ! bhAvi vAsudevanA hAthe ane parastrInA kAraNe tAruM mRtyu thaze." rAvaNane A vAta koI saMyogamAM maMjUra na hatI. parastrInA kAraNe potAnuM mota thAya e ene haragija maMjUra na hatuM. kUtarAnA mote marI javAnuM rAvaNane pasaMda hatuM paraMtu parastrInA kAraNe bharavuM paDe e rAvaNane jarA ya ucita jaNAtuM na hatuM. savA mahAtmAnA vacanothI kSubdha banI gaelA rAvaNuM atyaMta ciMtAtura banI gayA. thoDIka paLomAM ja temane eka vicAra AvI gayo. pANI pahelAM ja pALa bAMdhI levA jevI pratijJA karavAno temaNe saMkalpa karIne sarvajJa bhagavaMtane kahyuM, "mane pratijJA ApI ke, mane nahi ichatI strI sAthe mAre
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana chaThThuM kadI viSaya aMgenuM pApa:karavuM nahi." dhanya che rAvaNa ! avayaMbhAvI dhaTanAne paNa mithyA karI daI te akalaMkita jIvana jIvavAnA tamArA bhagIratha manokhaLane ! 184 A prasaMga bIjA pravacanamAM meM vistArathI lIdho ja hato chatAM ahIM kramazaH Avato hovAthI TUMkamAM ApaNe vicArI gayA. 66 ahIM "jaina rAmAyaNa '" nA rAvaNanA caritra aMgenA be sarga pUrA thAya che. kevA bhayaMkara che; bhAgasukho? have pachInA pravacanomAM hanumAnajInI mAtA aMjanAsundarInA prasaMganuM varNana Avaze. e vAto eTalI badhI rasika che ke tamane e sAMbhaLatA A saMsAranA sukho ApatAM puNyo kevA takalAdI ane binabharosApAtra che e satya bahu sarasa rIte samajAI jAze. kevA bhayaMkara che sukho! enI Asaktie mAnava jevo mAnava zayatAna paNa banI jAya! paramAtmAno ApaNA uparano asIra upakAra visarAvI de, emanA pratye ApaNune kRtaghna banAvI de, jIvanathI bhraSTa banAve ane jagatanA yApAtra jIvo uparano hRdayano kAruNyabhAva naSTa karI nAMkhe. jene khUba bhAvI gayA; bhogasukho; e mAnavanI kevI avadazA thaI ! garIbonI sAme najara paNa karatA e baMdha thaI gayo. mA krUra ane kaThoramAM kaThora jIvana jIvato banI gayo. potAnA khAkhA, khekhI ane patnInA saMsAramAM ja gaLAbUDa DUbI gayo. nathI ene koI dIna hIna du:khIArAnI yA! nathI ene potAnA paralokanI cintA ! nathI ene paramapadane prApta karavAnI koI khevanA! puNye retImAMya nAva saDasaDATa cAle kevo che; vItarAga paramAtmAno ananta upakAra ! pUrvanA koI janamomAM jANe ajANe A paramAtmAnA koI darzana vandana, pUjana thaI gayA haze, tyAre ja Aje tamArA nAva retImAM ya saDasaDATa cAlavA lAgyA che samajI rAkho ke prabhunA darzanAdithI utpanna thayeluM puNya jo pAsaruM nahi hoya to tamArA tAtA puruSArtha paNa niSphaLa thaI janAra che. mANasa game tevo muddhimAna gaNAto hoya paNa jo enuM puNya pahoMcatuM na hoya to eno game tevo puruSArtha paNa kAmiyAba nIvaDato nathI. 66 "huM A badhuM karuM chuM. mArAthI ja A saMsAra cAle che. huM na houM to A kuTumbIjanonuM zuM thAya ?" Avo phrAMDho dhaNA mANaso rAkhIne pharatA hoya che. paNa
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' emane khabara nathI ke jyAre buddhimAna gaNAtA chatAM puNyanA hINAM lAkho mANasonA nAva pANImAM ya AgaLa khasatA nathI tyAre tamAruM nAva retImAM ya saDasaDATa doDayuM jAya che, emAM tamArA puruSArthano mahimA hovA karatAM puNyano mahimA mUddI UMcero che. 185 du:khonI AgamAM zekAnAro ya kokanA puNye sukhI evI lokokti che ke AkhuM dhara sukhe bharyuM rahetuM hoya tyAre temAM kAraNabhUta koI sulakSaNa dIkarA ke dIkarIno janma hoya, athavA koI puNyavaMtI putravadhUnA pagalAM hoya, athavA mAtAnuM ke pitAnuM tapa-japanuM anuSThAna hoya; yA to pUrvajono puNyaprakarSa hoya. kaTU satya to evuM che ke bhogarasika mAnavanA puruSArthamAM je anyAya, anIti, nisAsA, hIbakAM ane AMsunA avirata kalaMko dharakhAyelAM che, enI tAkAta to enA samagra jIvanane kuTumbIjanonI sAthosAtha--du:khonI aganajvALAomAM paTakI nAMkhavAnI che. chatAM e mAnava moja ane mahephIlonI raMgarAgabharI duniyAno AdazAha banI beTho che . emAM kokanuM koka puNya ja ADuM AvI gayuM che! vitta meLavavA jatAM zuddha citta khovANuM pUrvajanmamAM evo koI dharma AcarAI gayo haze ke A janamamAM kazoya dharma na karavA chatAM--khUba anicchanIya akAryo karavA chatAM--keTalAka mANaso khUba sukhI jovA maLe che. parantu puNye ja maLelA e bhogasukhonI madamastImAM je AtmAo aTavAi jAya che te badhA potAnI jAtanI zuddhi, dIna:dukhato pratyenI maitrI ane paramAtmAnI bhaktine sampUrNapaNe khoI bese che. hAya! vitta meLavavA jatAM zuddhi, maitrI ane bhaktinuM sundara citta khovAI gayuM ! bahArano karoDapati andarano bhikhArI banI gayo !! du:kha ane pApa karatAM ya apekSAe sukha bhayaMkara jo duHkhanI vAta karIe to jagata AkhA ya te--are! kITa, pataMgane paNa duHkha kharAba lAge che! paNa Ayane to duHkha karatAM ya vadhu kharAkha pApa lAge che; kemake du:kha janme che; pApomAMthI. je pApa karato nathI tene duHkha hotuM nathI.
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ 186 pravacana chaThTha paNa buddhimAna mANasane to pApa karatAM ya vadhu bhayAnaka bhogasukha [sukhanI Asakti] lAge che. kemake e sukha ja bahudhA badhA pApa karAve che. je sukhathI virakta che e pApa karato nathI. AgAmI pravacanamAM mahAsatI aMjanAsuMdarInA jIvanamAM jAgI paDelA duHkhanA dAvAnaLanuM jyAre ApaNe darzana karIe tyAre e mahAsatya paLabhara paNa na vIsarIe ke du:khanI janetA pApa che; pApanI janetA bhogasukha che...mATe bhoga sukha ja A jagatanuM sauthI kharAba tatva che. noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMta:karaNathI micchAmi dukkaDama. - avataraNakAra
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ pU. pravacanakArazrInA upalabdha tamAma pustako vagereno seTa Aje ja tamArA gharamAM vasAvI lo AkhA seTanuM eka baoNkasa [ rola-kelenDara vagere sahita]. rU. 25nI kiMmatanuM baoNsa rU. 200 mAM. ke ApanA mitramaMDaLamAM paNa A baoNsa vasAvI levAnI preraNA karo. ja navI peDhInA kalyANanuM bhAthuM A baoNkesamAM paDayuM che. * A pustakoe gujarAta ane saurASTranA anekAneka yuvAno ane yuvatIonA jIvananuM AmUla parivartana karyuM che. zrIpALanagara tathA plejhanTa pelesa [vAlakezvara-muMbaInA buka sTolanI Aje ja mulAkAta lo dharma, saMskRti ane rAjakAraNanA viSayone nIDarapaNe carcAtuM, adhyAtmanI anokhI saragama saMbhaLAvatuM, munirAjazrI candrazekharavijayajInA ciMtananuM vAhaka muktidUta' mAsika saMpAdaka : hasamukha zAha lavAjama: vArSika rU.pa-00 trivArSika rU. 15-00 AjIvana: rU. 100-00 zrIpALanagara tathA lejhanTa paeNlesanA buka sTaoNla upara lavAjama svIkAravAmAM Ave che.
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya: 50 paisA zuM rAmAyaNanAM A pravacano Apane khUba gamyA che? je hA....to A pravacanonI nakalo vizALa saMkhyAmAM kharIdIne teno tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajano ane nehIomAM khUba prasAra karo. mAtra pacAsa paisAmAM ati mUlyavAna ciMtana meLavo. : prAptisthAno : muMbaImAM- amadAvAdamAM mAtra ravivAre akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 1. rAmAyaNa-pravacana sthaLa : 2777 "jI. pra. saMskRti bhavana' plejhanTa pelesa jagavallabha pArzvanAthanI khaDakI roja mATe- nizApoLa, rIlIpha roDa 2. zrIpALanagara upAzraya 12, jamanAdAsa mahetA mArga suratamAM- vAlakezvara, muMbaI- 6 akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 3. sevaMtIlAla vI. jaina kesara bahAra bilDiMga, pAMcame mALe bhUlezvara, lAlabAga gopIpurA, posTa ophisanI pAse. jaina upAzraya mAdhavabAga pAse, muMbaI-4 navasArImAM- 4. pArasa TreDIMga ku. akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa B-12, "maMgaLakuMja' C/o. nItina gamanalAla jhaverI jAmalI galInI bAjumAM somAbhAI TelaranI upara borIvalI (vesTa] moTA bajAra khAsa noMdha : [1] uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacano maMgAvavA M. 9. karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA svajano dvArA Apa pravacano meLavI zakazo. [2] nIce ApelA prakAzakanA saranAmethI paNa pravacano maLI zakaze. prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa" 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika insTITyUTa sAme, amadAvAda-1 (phona naM. 30081] mudraka : pra. pu. bhAgavata, moja prinTiga bhUro, giragAma, muMbaI -4
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ uDara uri 3:: rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza pravacanakAra. pUjaya siddhAtamahodadhi,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati,svargIrya zUpuiradara AcArya bhagavaMta zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaraLa pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja :avataraNa: munizrI bhAQcandravijayajI pravacana sthaLa: plejhanTa pelesa, muMbaI-6 pravacana 1 pravacana -sAtamuM [ 14--77 prakAzana 7-8-77 prakAzakaH kamala prakAzana TrasTa
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAjanA muMbaI [vAlakezvara] khAtenA, rAmAyaNamAM saMskRtino adeza" e viSaya uparanA sAtamA pravacanamAM mAnavono jANe mahAsAgara umaTayo hato. nava hajAranI lagabhaga medanI haze! pUjyazrIe pravacananA prAraMbhamAM AryAvartanI nArI aMge khUba ja rasaprada ane sarasapada vAto karI hatI. AryAvartanI gauravAnvita mahAsaMskRtimAM nArIne apAyeluM adbhuta sanmAna "ra strI svAtimati' e sUtranuM sApekSa arthaghaTana, AryadezanI AdayAtmika rAkRddhinA mULa svarUpaH nArI tatva ane bhaoNrika samRddhinA mULarU5 : pazuta, nArI to jhaverAtanuM ya jhaverAta hovAthI ja zIla rakSA mATe tenuM anivArca parataya ane paraspAra jatana, nArI gyA nahi kintu rahyA e vAstavikatAnuM vidhAna, strI-sAta-yanA nAme ja strInA palanA kuracA uDAvI denArA saMskRtidrohI ane jamAnAvAdIonA vighAtaka vidhAnonuM vedhaka vighaTana, varNa asAMsya dvArA bIja surakSAnI sAthosAtha saMkaLAyela vRtti-asAMryanI vAstavaspazI rajUAta, nArI. harijana, Ayurveda vagere tatvonA vikAsanA nAme ja tenA vinAzano vikRtivAdIoe vIMjhelo vinAzakArI haMTara, saMskRtinA gulAbane maroDa ApavA jaati cImaLAIne gaMdhAI UDelI-vikRtinA kIDAothI khadabadalI gula-pAMkhaDIonI sundara vAta, mAtA-pitAnA manovikAranI saMtAno upara paDatI jabaradasta asara aMge kavi ane namujalAno aitihAsika prasaMga, rAmarAjya sthApavAnI raLiyAmaNu vAto karanArA rAjakAraNIone zuM koI vasiDanI jarUra nathI? evo vedhaka savAla, vagere aneka viSayone AvarI laI prasaMgopAtta AjanA bibhatsa nATako upara AkarA prahAro karIne nArIone sajaga banavAno sandarA saMbhaLAvatI, jamAnA-vAdanI breka vinAnI kisalara kAramAM beThelA mAnavIne "sAvadhAna'no sAda suNAvatI, aMjanAsuMdarInA oja ane tejano anokho anubhAva samajAvato ajaina-prasaMga rajU karatI, jaina rAmAyaNanA anusAre lagnapUvo bhAvI pAnIne nirakhavA jatA pavanaMjayane aMjanAnA manane kAraNe udbhavatA kaMdhAvega sudhInuM nirUpaNa karatI, sAmprata samAjanA saLagatA savAlonuM sacoTa samAdhAna sAdhI ApatI, kayAreka hasAvI jatI, to kayAreka raDAvatI, to kayAreka saMskRtinA mUlyavaMtA gauravano ekadhAro thato jato vinAza varNavIne atarane UMDA vicAravamaLamAM garakAva karI detI, sacoTa ane sundara, subhaga ane sarasa, satarka ane sukhada, zAnta ane zItaLa. sumadhura ane sudhArasabharI pUjyapAdazrInI amRtavANInuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. bApALanagara, muMbaI - 6 -muni bhAnucavijaya vAMka 10-8-1977
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMka: 7 ravivAra pra. zrAvaNa vada 8 vi. saM. 2033 ananta upakArI kalikAla sarvajJa bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe triSaSThi zalAkApuruSa caritra mahAgranthanA sAtamA parvamAM "jaina rAmAyaNa"nI racanA karI che. jenA AdhAre ApaNe "rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" e viSaya upara yojelI A pravacanamALAnuM Aje sAtamuM pravacana che. sIdho sTroka mAryA vinA cAle tevuM nathI meM pUrve paNa jaNAvyuM hatuM ke ApaNI A rAmAyaNa "Dabala rolamAM cAlavAnI che. jUnI rAmAyaNanI sAthe sAthe tamArA ghara-gharamAM cAlatI navI rAmAyaNonI vAto paNa mAre karavI che. AthI kayAreka evuM paNa banI rahe ke rAmAyaNanI mULa-kathA ochI Ave ane tamArI rAmAyaNanI vAto vadhu Ave. paNa ethI tamAre akaLAvAnI koI jarUra nathI. kAraNa ke jyAre mota paNa mIThuM lAgI jAya evA bhayaMkara jIvananA sukha ane zAMti banI gayA hoya tyAre enA upara vicAraNA karyA vinA have cAle tevuM nathI. zrI rAmacandrajI vagere kevA uttama hatA enuM sIdhuM varNana ja huM karI dauM ane keTalAka sIdhA phaTakA jevA kaDavA satyo na jaNAvuM to AjanI prajA vinAzanI gartAmAM paDatI ugarI jAya e vAta saMbhavita jaNAtI nathI mATe ja mAre keTalIka vatamAna samasyAo upara keTalIka aNagamatI vAto paNa rajU karavI paDe che. itihAsa mAtra vAMcavAno nathIH sarjavAna paNa che rAmAyaNano ItihAsa e mAtra vAMca pAMca karavAnI kathA nathI. paraMtu e itihAsa vAMcIne jAte itihAsa sarjavAno che. rAmAyaNa vAMcIne paNa ApaNe e kALanA uttamottama Adarzone jIvanamAM utArIne e kALanA puruSo jevA uttama banavA mAMgatA na hoIe to rAmAyaNa vAMcavA mAtrathI zuM? chaThThA pravacana sudhImAM ApaNe zrIrAvaNanA caritranI vAto saMkSepamAM pUrNa karI. have zrI aMjanAsundarInA jIvananI keTalIka vAto Aje laIzuM ane bAkI rahelI AvatA pravacanamAM laIzuM. pavanaMjaya, e hanumAnanA pitA hatA; ane aMjanA-suMdarI hanumAnajInA mAtA hatA. aMjananA jIvana-prasaMgamAM e eka avasare mauna rahI, eTalA mAtrathI e mahAduHkhamAM dhakelAI gaI. e mauna rahI te gUno na hato. paraMtu enA pati pavanaMjaye ene gUno gaNyo. ane pavanaMjaye ene tiraskArI nAMkhI. tAM bAvIsa
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ 192 pravacana sAtamuM varSa bAda kALe paDakhuM badalyuM ane aMjanAnA pApakarmo pUrA thayA. ene punaH bhautika sukho prApta thayA. mAre na chUTake nIcalA starethI vAta karavI paDe che A badho prasaMga vistArathI letA pahelA AryAvartanI Adarza nArI kevI hoya che enI keTalIka vAto mAre tamane karavI che. mArI A je vAto che te mArgAnusArI jIvananA nIcalI kakSAnA dhoraNe che eTale ene e ja rIte vicAraje. vartamAna mAnavanuM jIvana dhoraNa khaba ja naM cuM UtArI gayuM che. AthI ene najaramAM rAkhIne ja mAre A vAto karavI paDe che. pUrvanA kALamAM santo ane munibhagavAne AvI nIcI kakSAnI vAto karavAnI jhAjhI jarUra ja na paDatI. kAraNa mAnava pote ja potAnI Arya-maryAdAo samajIne evI rIte jIvato ke ene mAtra sarvasaMgatyAganA uttama jIvananA ja uttama AcArone pAmavA aMgenI vAto saMbhALavavAmAM AvatI hatI. vana ve sTrITa' baneluM mAnavonuM magaja jyAre Aje samagra mAnavasamAjanuM "maoNrala" eTalI hada sudhI nIce UtarI gayuM che ke jethI vAtavAtamAM e aneka anArya paddhationI vakIlAta karavA lAgI gayo che. emAM mukhyatve strIone svAtaMtrya ApavA vagerenI bAMgo pukAravA lAgyo che. strIne svatantratA na apAya" e ArSavANuone ghaNI vakhata enA sAcA arthamAM e samajI zakyo paNa nathI. vartamAna mAnavanuM magaja "vana ve sTrITa' jevuM banyuM che. pariNAme navI peDhInA yuvAno ane yuvatIonA magajamAM agaNita kutsita vicAradhArAo-tenI sAme koI sacI vicAradhArAo nahi TakarAtI hovAnA kAraNe jaDa banatI cAlI che. ane AvI kuvicAra-dhArAone ja Ajano e yuvA-samAja aMtima satya mAnI beTho che. ghaNI vAra ekanI eka juThThI vAta paNa vAraMvAra pracAravAmAM AvatI hovAnA kAraNe e jUTha, jUTha mahIne satya banIne bhAsatuM hoya evuM bane che. AvA prakAranA satyane "gobelsa satya" kahevAmAM Ave che. bhautika ane AdhyAtmika samRddhinuM mULa: pazu ane nArI A dezamAM naranI jema nArInuM paNa ghaNuM moTuM gaurava hatuM. paraMtu nArIne svataMtratA ApavAnI judI vAtoe enA vAstavika gauravane dharatIbheguM karI nAMkhavAmAM AvyuM che. A dezanI tAsIra ja evI che ke jyAre enI nArIo zIlavaMtI banI rahetI tyAre e AdhyAtmika dRSTie khUba samRddha banI raheto. ane jyAre enI pAse
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ 193 rAmAyaNamAM saMskRtine sanDeza" pazubaLa jhAjhuM rahetuM tyAre te bhautika rIte samRddha banI raheto. A vAtane jarAka vigate vicArIe. A dezanA saghaLA pazuo-gAya, bheMsa, baLada, gheTAM, bakarA, gADaro vagere- potAnA chANa-viSTA vagere dvArA dezane bhautika samRddhithI AbAda rAkhatA. je pazuono nAza to mAnavaprajAne ya nAza jo bhAratanI dharatI uparathI pazuono nAza karavAmAM Ave to bhAratanI mAnavaprajAno paNa vinAza thaI jAya. haLanI khetI, khetaro ane sendriya khAtara vinA bhAratanI mAnavaprajA TakI zake ema nathI. paraMtu Aje to Dhoro mATe rAkSasI yAtrika katalakhAnAo UbhA karavAmAM AvyA che. emAM evI adyatana sAmagrI lAvavAmAM AvI che ke devanAra jevA katalakhAnA to rojanA cha hajAra moTA Dhorone sahelAIthI kApI nAMkhe che. AvA kula bAra katalakhAnAo A dezamAM UbhA karavAmAM AvanAra che. jemAMthI cAra to sAMbhaLavA mujaba kAma karatA thaI gayA che. A rIte prajAnAyako pazunAza mATenI bhedI yojanAo goThavI cUkyA hoya tema jaNAya che. gAyo vagerenA mAMsanI nikAsanI vAto karavAmAM AvI rahI che. ane buddhivihoNo zikSita (!) varga emAM sAmela thaI rahyo che. dasa bAra varSa pUrve rokaphelara phAunDezana taraphathI nibandha harIphAI mATe pAMca lAkhanA InAmo pragaTa thayA hatA. eNe eka nibandha mAMgyo hato, jeno viSaya hato, "bhAratanI khetIne trIsa TakA sudhI nIce zI rIte lAvI zakAya !" TrekTara ane oIla enjinonI khetI pazuone taddana binajarUrI banAvaze. ane ethI emanI rakSA karavAne badale saunI najara dUdha tarapha thaze. dUdhALA DhoronI rakSAnI ja vAto sahu karaze. pachI jyAre "phuDapekeTono pravAha bheTa rUpe Avaze tyAre e dUdhALA Dhoro paNa "nakAmA" gaNAze. emanI paNa katala thaI jaze. Ama samagra pazuono nAza thaze. zuM moTaronI jagyAe gAya vagere na rAkhI zakAya? A dezamAM A prakAranI pazuonI kaleAmathI to azuddha dUdha vagerenA abhAve bALako nirmAlya pAkaze. tamArA bALakone paradezamAMthI AyAta karelA pAvaDaro vagerenA dUdha pAI pAIne emanuM khUTatuM poSaNa pUruM karavuM paDaze ane jyAre e paradezIonI maherabAnI pUrI thaze ane A madada karavAnuM baMdha karaze te dI bhAratanI parAvalaMbI prajAnA karoDo hADapiMjaro smazAna tarapha ghasamasatA-doDatA- jovA maLe to jarAya navAI nahIM.
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana sAtamuM pUrvanA kALamAM dareka mANasa potAnA ghera Dhoro rAkhato, enA cokhkhA ghI-dUdha bALako vagere sau khAtAM ane puSTatA pAmatA. enAthI rogo vagere vyApaka pramANamAM phelAtA nahIM. 194 jyAre Aje loko kahe che ke mANasone ja rahevA mATe jagyA nathI tyAM Dhoro te kyAM rAkhIe ? huM pUchuM chuM ke, tamane jo moTaro rAkhavAnI jagyA maLe che to pazuo rAkhavAnI jagyA maLatI nathI! moTara pArkIMga'nI tamAma jagyAomAM Dhorone rAkhI zakAya che. paNa AAjanA mAnavone mana Arogya karatAM moTaranA vilAsanuM mUlya vadhu che. cAraso rUpIAno Dakhkho lAvIne tenuM cokhkhuM ghI na khAI te paNa Ajano yuvAna cAraso rUpInuM penTa paheravAmAM bhAre magarUo samaje che, gAya eTale ja DerI + pharaTIlAyajhara plAnTa bhAratanI sarakAre pazuonA upayogI ane bina upayogI evA be bheda pADyA che. upayogI pazuo ja jIvavA lAyaka ane binaupayogI talane pAtra gaNAya che. paNa vartamAna jagata jene nakAmA gaNIne khatama karavAmAM tatpara anyuM che, tevA paNa vasukI gayelA gAya vagere Dhoro pazu upakAraka che. e chANa ane mUtranAM ati mUlyavAna khAtara Ape che; je bhAratanI khetIno prANa che. enAthI dharatI rasakasavALI khate che. tamArA AjanA pharaTIlAijharo karatAM paNa vadhu guNavattA gAyanA chANamAM hoya che. sendriya khAtaramAM je tAkAta hoya che te rAsAyaNika khAtaronAM hoto nathI. vaLI gAya e svayaM DerI' ane 'pharTIlAIjhara plAnTa' che. AvI hajAro gAyo eTale hajAro DerIo ne hajAro pharaTIlAIjhara plAnTo, pakSo ane rasAyaNone kAraNe khetIno nAza Avo upakAraka pazu varga hovA chatAM teno katalo karavA mATe karoDo rUpIAnA dhumADA karIne moDha-moTA aMtrika talakhAnAo UbhA karAI rahyA che; paraMtu pazuonI nikAsa karIne je kahevAtA lAbho thAya che enA karatAM dhaNA vadhu lAbho pazuo bacAvavAthI thAya che. ane ema karatAM mahenata ochI ane La vadhu prApta thAya che. 'Minimum efforts and maximum result'--paraMtu A vAta koI samajavA paNu taiyAra nathI. eka bAju katala khAnAo, kRtrima duSkALo, dUdhanA pAvaDaro ane yAMtrika khetIo dvArA bhAratamAMthI pazuono bhayAnaka vegathI dhaTADo karavAmAM AvI rahyo che. to khIjI khAju paMpothI kheMcAtA pANI, TaeNkaTaronI khetI ane khAtara tarIke jalada rAsAyaNono dhUma upayoga--A traNe bhegA maLIne dharatInA starane bhayaMkara dhakko
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ 195 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza pahoMcADI rahyA che. Ama thatAM dasa varasamAM dharatI khetI mATe sAva nakAmI thaI jaze. pachI basa... parAvalaMbI bano. hAthamAM zakorUM laIne videzamAM bhIkha mAMgo. bhUkhe maro. ane aMte marI jAva AvI sthiti thaze. AvI kaMgALa sthiti na thavA devI hoya to prajAe potAnA ma kSalakSI jIvana mATe pazuonI katala sarvathA baMdha ja karI devI joIe. A mATe nikAsa ane huMDiyAmaNu-prAptinI kALI ghelachAmAMthI sarakArI mANasoe tAbaDatoba mukta thaI javuM joIe. A to ApaNe sApekSarIte bhautika samRddhinA mULarUpa pazuonI vAta karI. have ApaNe AdhyAtmika samRddhinA mULarUpa nArItatva--tene zIlano-vicAra karIe. A AkhI vicAraNA sApekSa rIte samajaje. nArI bhogyA nahi, rahyA che AryAvartamAM nArIne gharanI rANI gaNavAmAM AvatI. jhaverAtonuM paNa e jhaverAta manAyuM hatuM; ethI ja mUlyavAna jhaverAta enAM aMge caDatuM. laukika dRSTie paNa e kAMI mAtra bhogyA na hatI; paraMtu vizeSataH to rahyA hatI. kemake bhAratIya prajAnA mUlyavAna ratnomAMnuM e eka rana gaNAtuM hatuM. AnuM sauthI mukhya kAraNa nArInI garbhadhArakatA hatI. je nArI zIla pALIne kamArI avasthAmAM ja mahAsatI sAdhvI banI jAya tenA jevuM uttama te bIju eke ya na hoya; paraMtu badhI nArIo ATalI tAkAta dharAvatI na hoya eTale te badhI nArIo lagna to karatI ja hoya che ane AthI ja tenI saMtati savazALI ane saMskAra bharapUra banI rahe tenI jabaradasta javAbadArI mAtAnA mAthe ja mukhya hoya che. saMtatimAM sattva ane saMskAranuM AdhAna karavA mATe mAta e saMpUrNapaNe zIlavatI ane dharmaniSTha banavuM ja paDe. enA tana, mananA saMskAro prAyaH garbhamAM Utare che; bALakamAM pAMgare che; tenI kizora-vayamAM khIlI UThe che; yuvAna vayamAM asadAcArathI rakSaNa paNa apAve che. AthI ja mAtAnA lohImAM pAvi rahevuM ja ghaTe. bahAranA puruSo dvArA tenAmAM apavitratA na ghusI jAya tenI kALajI mAtAe rAkhavI ja paDe. AnA kAraNe te mAtA dvArA evA saMskAro bALakomAM praveze ke ko to te uttama kakSAnA sAdhu bane. athavA to saMskArapracura banIne kuLadIpaka bane. dIkarI paNa sAsare jAya to tyAMya saMskAronI suvAsa phelAve. jenAmAM svAbhAvika rIte ja puruSa karatAM vizeSa rU5 ane lAvaNya che; e nArIne zIla pALavAnuM kAma keTaluM kaThina che? e taM e ja jaI zake; temAM ya je
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ 196 pravacana sAtamuM kALamAM puruSavarga vadhu naphaphaTa ane nirlajaja banyo hoya te kALamAM to zIla pAlana e to lohacaNa cAvavAthI paNa vadhu kaThina banI rahe che. nArInA rUpamAM lavaNimA ane puruSanA manamAM vikAronI jhaDapI uttejanA e to anAdikALathI sAmAnyataH vizeSa ja rahyA che, ane tethI ja sadAkALa mATe nArIne raDyA (rakSaNa karavA lAyaka) ja vizeSata: mAnavAmAM AvI che. nArI to jhaverAtonuM jhaverAta che je nArInA zIlanI paripUrNa rakSA na thAya to kuzIlatA ane svacchaMdatAthI nArI je kAMI lAbha uThAvI le te badhA ya lAbha tenA zIlanA nikaMdanane geralAbhonA DhagalA nIce kayAMya daTAI jAya teTalA tu ane nAcIjha hoya che. je nArI svachaMdatAnA lAbhone jatA kare to "zIla'nA uttama baLathI te evI vIraprasUtA mAtA bane ke jagata enI IrSyA kare; evI pativratA patnI bane ke parapuruSano vicAra paNa tene svapnamAM ya na aDe; evI sahaja siddhine pAmIne jIvananuM aMzata: sAphalya prApta kare. e evI Adarza strI bane ke jagata tenA darzane potAnA aMtaranA ya pApa dhoI nAMkhe. AvA lAkho lAbho tenA zIlanI rakSAmAM paDelA che. mATe ja nArIne rahyA mAnIne RSioe kahyuM. "na strI svAtImati " jhaverAtonuM ya je jhaverAta che te nArIne svAtanya (zIla saMbaMdhita) ApI zakAya nahi. mUlyavAna jhaverAta tame cauTe ke cAra raste khulluM mUkatA nathI, paraMtu ene to tame atyaMta majabUta tijorInA khAnAnA khAnAnA ya khAnAmAM mUko cho. jhaverAtane goMdhI rAkho cho. chatAM "A rIte kAMI jhaverAtane goMdhI rakhAya ?" evuM koI ja bolatuM nathI. kAraNa je cIja atyaMta mUlyavAna che tene bhara bajAramAM khullI na ja mukAya. to jhaverAtanuM ya jhaverAtanArI ene paNa jagatanA cogAnamAM kema mUkI zakAya? nArIne jAheramAM kema levAya ? jJAti, jAtinI vyavasthA zA mATe? eka bAju zIla-rakSAnA lAkho lAbho che; ane te aMgenI kaDakAI svarUpa keTalAMka kahevAtAM du:khanAM geralAbha paNa che. bIjI bAju svachaMdatAnA keTalAka kahevAtA sukhI jIvananA lAbho paNa che. parantu tenI sAme kuzIlatAnA lAkho geralAbho che ke jenAthI satvahIna ane azAnta jIvanathI.mAMDIne nirvIrya ane nirmAgha putronA mAtRtva sudhInA ahito pedA thAya che. A ahita samagra prajAmAM aMdhAdhuMdhI UbhI karIne vyApaka banatuM jAya che.
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 197 saMtAno sArA saMskArI bane e mATe ja to jJAti ane jAtionI vyavasthA hatI. amuka jJAtivALI amuka jJAtivALAno na paraNI zake enuM kAraNa zuM? game te vyakti game te jJAtivALAne paraNI jAya to temAM vAMdho zuM? eno eka ja javAba hato ke tema karatAM bIjanI surakSA rahe nahi. ane jo bIja bagaDayuM to samagra prajAnA naitika, AdhyAtmika, sAmAjika-tamAma-jIvananA sukha ane zAnti barabAda thaI jAya. bIja rakSA kAje varNa vyavasthA bhAratIya prajA pAse dharma ane mokSanA puruSArthanuM aNamola tattvajJAna jyAM sudhI haiye jIvaMta hatuM, tyAM sudhI artha ane kAma upara ApoApa niyatraMNa AvI jatuM. artha, anarthonuM mULa banato nahi; ane kAma, anAcAranuM rUpa pakaDato nahi, artha ane kAmanuM sevana karanArI prajAmAM paNa mokSaprAptino Adarza jIvaMta hato. mATe ja mokSa pAmavA mATe sadgatinI prAptinI paNa icchA rahetI hatI. te sadgati mATe maraNanI samAdhi apekSita rahetI. ane e samAdhi kAje jIvanane saghaLo samaya zAtithI pasAra thato. e zAnti maLatI hatI; cAra puruSArthanI saMskRtinI suMdara vyavasthAnA svIkAramAMthI. jene zAti ja khapatI; samAdhi ane sagati ja apekSita rahetI e AtmA arthano saMcaya karatAM svayaM Darato. kAma upara svAbhAvika rIte niya--Nu mUkI deto. Ama mokSa ane paralokanAM ciMtano ja samasta saMskRtinI mahA vyavasthAne jArI rAkhatA ane tethI samagra prajA zAtithI jIvatI. prajAno A varase ekadhArI rIte peDhI dara peDhI Utarato hato mATe ja saMtAnone bIjamAM ja nyAya nIti, dayA, tyAga, titikSA vagere saMskAro maLI jatA. jIvanano samagra vyavahAra, vyApAra vagere badhuMya bIjamAM UtaratA saMskAro dvArA ja maLI rahetuM. pachI e saMskArone ubodhana pUratuM ja "nAmanuM zikSaNa levuM paDatuM. AvA saMskAra bharapUra bIjanI rakSA kAje ja varNavyavasthA hatI. varNanI saMkaratA na thaI jAya enI behada kALajI levAtI ane behada baMdhane paNa ladAtAM. vArasAgata dhaMdhAonI viziSTatA enI sAthe vepAranI saMkaratA na thaI jAya enI paNa pUrI takedArI rakhAtI. koInA vArasAgata dhaMdhAmAM koI bIje mANasa hAtha nAMkhI zakto nahi. Ama darekano vArasAgata dhaMdho nizcita hovAnA kAraNe ja koI paNa prajAjana kadI bekAra raheto nahi.
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ 198 pravacana sAtamuM varNasArya ane vRttisakayuM nahi hovAthI ja sahu roTalo raLI zakatA; sahu sukhethI jIvatA. AnuM ja nAma je samAjavAda hoya to e samayamAM samAjavAda pUrabahAramAM jIvaMta hato. vartamAna paristhitinuM viSama citra vartamAna sthitinuM citra atyaMta duHkhada che. enuM mukhya kAraNa varNanuM ane vRttinuM (dhaMdhAnuM) sAMkaryA che; kemake A banneya sAMAnA kAraNe bIja bagaDI cukyuM che. bIja bagaDavAthI vArasAgata maLatA rahetA taiyAra saMskAro bagaDI cUkyA che. AthI ja kheDUtanA dIkarAne khetInuM zikSaNa levuM paDe che! vepArIno dIkaro bI. koma thavA mATenI parIkSA ApavA beTho che ! jANe ke sarasvatIjI bhaNavA beThA! vaLI rojI raLavAnA navA prakAranA je dhaMdhAo utpanna thayA che te vaMza vArasAgata cAlatA na hovAthI paNa bhayAnaka bekArI phelAvA lAgI che. vakIlano dIkaro vakIla ja bane tevuM nathI. DaoNkaTaranA dIkarAne DaoNkaTara banavuM hoya to svabaLa lagAvIne tabIbI parIkSAo pasAra karavI ja paDe. zikSakanA dIkarAne vArasAmAM ja zikSaNapaNuM maLI jatuM nathI. TUMkamAM ema jarUra kahI zakAya ke varNa ane vRttino bheLaseLa thavAthI bIja bagaDyuM che, ane bIja bagaDavAthI vArasAgata saMskAro, kalA, kauzala vagere khatama thayAM che; ethI ja bhAratIya prajAjanomAM bekArIno virATa phATyo che. huM to kahuM chuM..bIja bacAvo je bIjagata saMskAronI hajI paNa rakSA nahi karAya ane enA bagADane utpanna karatI bAbatone ja uttejana apAyA karAze to bekArI, garabI vagere prajAnAzaka aniSTonuM kadI paNa nivAraNa to nahi thAya paraMtu e aniSTomAM varSovarSa dharakhama vadhAro thato ja raheze. koI rAjakAraNI puraSa bUmo pADIne kahe che; "lokazAhI bacAvo." koi vaLI kahe che ke dezane sAmyavAdathI bacAvo." koI kahe che ke, pratyAghAtIothI ke mUDIvAdIothI bacAvo." huM to eka ja vAta mukhyatve kahevA mAMguM chuM ke, "sau prathama to bIja bacAvo." re! gagheDAnI olAda sudhAravA mATe paNa sarakAra lAkho rUpIA phALavI zakatI hoya. ghoDAnI resamAM joDAvavA mATenA vAchaDAnI pasaMdagI karatI vakhate tenI sAtamI peDhI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sandarA" 199 sudhInI dAdI-ghoDIonI paNa resa-vijayone dhyAnamAM levAtA hoya, to mANasonA ja bIjanI sariyAma upekSA kema karAya che ? emAM bheLaseLa kema karAI rahyo che? sarakArI stara upara A bheLaseLane kAryakrama yuddhanA dhoraNe kema AgaLa dhapAvAI rahyo che? rUDhione toDavAnA prayAsa karo mA Aje te harijano sAthe lagna karanArane sarakAra taraphathI aDhIso rUpIA InAma apAtuM hovAnuM jANavA maLayuM che. paMjAba sarakAre paradezIo sAthe lagna karanAra bhAratIyone pAMca hajAra rUpI bAnuM InAma ApavAnuM jAhera karyAnuM paNa keTalAka varaso pUrve sAMbhaLyuM hatuM. A rIte bhAratIya prajAnuM bIja bagaDI rahyuM che. bIja bagaDatAM keTaluM bhayAnaka nukazAna thAya teno koI vicAra ja karatuM nathI. je rUDhi lAkho varasothI TakI rahI che te zuM ema ne ema ja TakI rahI haze? enI pAchaLa zuM kazuM baLa-yukti nahi hoya? te te rUDhi pote virATa baLa svayaMbhU rIte na dharAvatI hota to tene khatama karI nAkhanArA videzIonA ghAtakI paribaLone kayAranI saphaLatA maLI cUkI hota! "raDhi kahIne koIpaNa zubha paraMparAne vakhoDI nAkhatA pUrve buddhijIvI loko ATaluM jarUra vicAre. A dezanI saMskRtino-rUDhiono nAza karavAnA anekAneka prayAso thayA hovA chatAM saMskRti Aje ya aDIkhama UbhI che. sinemA, TI. vI. dvArA bIja-bagADa joke Aje paNa AvA aneka ku-prayAso jANe ajANe cAlI ja rahyA che. mahArASTranI aMdara biyara pIvAnI sarakAra taraphathI lagabhaga kTa mUkI devAmAM AvI che. nArIone sinemA ane TI. vI. dvArA sekasI dazyo dekhADIne zIlavihoNI karAI rahI che. AvI nArIone emanA pApone DhAMkanArA saMtati niyamananA sAdhano paNa apAI ja rahyA che. tema chatAM e ya niSphaLa jAya to garbhapAta paNa kAyadesara banAvAI gayo che. A rIte bIjano bagADa karI nAMkhyA bAda badhuM ja bagaDI jAya emAM zI navAI che? koka kheDUtane pUcho ke bIja bagaDI gayA bAda game eTalo varasAda paDe to koI lAbha thAya kharo? bIjano bagADa thAya eTale vepArano ya bagADa thAya. bIjane vepAra sAthe ya saMbadha che. A vAta jarA vistArathI samajIe.
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ 200 pravacana sAtamuM vRtti [vepAra]nuM asAMkarya Arya mahAprajAnA vividha samAjonA hitaciMtakoe potAnI badhI ja buddhi vAparIne vRtti (vepAra) ane varNanA asarmano siddhAnta samAjane lAgu karyo. koIe koInA vepAramAM dAkhala thavuM nahi te vRtti-asAMkarya. koI e koIne varSanI bheLaseLa karavo nahi te varNa--asAMkarya. vaMzavArasAmAM je dhaMdho paraMparAthI cAlyo Avato hoya te ja vaMdhA upara dIkarAe besI javAnA niyamane lIdhe koIne kadI bekArIno prazna ja jAgyo na hato. vaLI te dhaMdho jIvanabhara karatA hatA. tethI temanA lohI-vIryamAM ja te dhaMdhAnI hathoTInA saMskAra saMkrAnta thaI jatA. ethI putronA bIjamAM ja e dhaMdhAnA saMskAro utarI javAthI e dhaMdhA mATe bhaNavA javAnI kadI jarUra ja paDatI nahi. tapovanamAM joDAtA. vidyArthIne akSarajJAna maLatuM ane vadhArAmAM bApIkA dhaMdhAnA jJAnavALA anubhavI vAnaprasthAzramI pAsethI bApIkA dhaMdhanuM the DuMka anubhavajJAna maLyuM na, maLyuM tyAM to e dhaMdhAmAM e vidyArthI niNAta banI jato; kemake bIjamAM ja e dhaMdhAnI saMskRti jIvata paDI hatI. vaLI koIne dhadhAmAM koIthI paNa praveza thaI zakto nahi. je kadAca koI tema kare to tene dehAMta daMDa sudhInI sajAnI jogavAI rahetI. Aje to samAna hakkanA naphaphaTa nyAye mocInA dhaMdhAmAMya vaNiko vagere pravezI gayA che. vaNikabuddhithI ja e loko A dhaMdhAmAM lAkho rUpIA kamAI jAya che; ethI pelA bicArA mocIno dATa vaLI jAya che. A satya, samAna hakkanA nazAvAdI luccA mANasone vicAravuM paNa nathI ! je A vRtti-asAMkanI punaH pratiSThA thAya to bekArI, moMdhavArI ane garIbI -traNe ya prazno ukalI jAya. bApIkA dhaMdhe sahu besI jatAM bekAra koNa rahe? jene dhaMdho maLyo che tene garIbI kayAMthI hoya? badhA ya A rIte kAme lAge to jIvananI jarUrI cIjonuM utpAdana vadhatAM ane mAMga vadhatAM moMdhavArI paNa na rahe. pUrve to aMgrejone potAnI ophisomAM nokarI karavA vANiyAnA dIkarAonI jarUra paDatI to paNa teone koI nokarI karanArA maLatA na hotA. vaNiko kahI detA ke "jAo. jAo. amAro dIkaro nokarI zono kare ? e to vepAra karaze." te vakhate bekAro zodhyA jaDatA na hatA. Aje bekArono rAphaDo phATyo che. jainabrAhmaNo vacce, koLI-kaNabI vacce, vagere aneka vaNa vacce lagna vagere dvArA ekatA karavA jatA AkhuM bIja bagaDI gayuM. ene kAraNe dhaMdhAnI hathoTIo khalAsa thaI gaI
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ 201 rAmAyaNamAM saMskRtine sadeza" vaNanuM asAMkya ekabIjAnA varNamAM ekabIjAe praveza na karavo e varNanuM asAM che. je varNanuM sAMkarya thAya to bApIkA dhaMdhAonA vArasAgata saMskAronuM bIjagata baMdhAraNa tUTI jAya; zIla vagerenA te te vaNenA niyamonuM niyamana tUTI jAya; prajA durAcArI pAkavA lAge. piMgata je je saMskArI hoya che tenI jo jALavaNI thAya to zikSaNAdinA saMskAranI lagIre jarUra rahetI nathI. sadAcArI mAtapitAnuM saMtAna sAmAnyataH sadAcArI ja nIkaLe; durAcArI vaDIlonuM saMtAna sAmAnyataH durAcArI ja nIkaLe. varNanuM asakirya bIjagata zuddhionuM jatana karavAmAM atyaMta madadagAra banatuM ethI ja AryaprajAmAM brAhmaNa, kSatriya, vaizya ane zudra e cAra varNonI vyavasthA karavAmAM AvI hatI. AmAM kyAMya varNanuM sAMkarya thaI zakatuM nahi. eTale ja kSatriyonA putro pUrI kSAtravaTavALA ja pAkatA ane dezanA sImADAonI rakSA karatA. brAhmaNanA putro prajAnA saMskAra-prasArano dharma sahaja rIte bIjamAM ja pAmI jatAM ane e rIte adhyayana-adhyApanamAM otaprota rahetA. vaNikanA putrone bIjamAM ja vepAra karavAnuM kauzala maLI jatuM eTale dezanA vepAra-dhaMdhAone khUba jIvaMta ane atyaMta samRddha banAvatA. ane zUdronA putro zeSa kAryo bajAvatA ane potAnI roTI meLavI letA. je koLI-kaNabInA, vepArI-brAhmaNanA, ane kSatriya-zukranA bIja bhegA thatAM to vANiyo vaNika na raheto ane brAhmaNa brAhmaNa na raheto. e rIte potapotAnA kAryakSetro cUMthAI jatA. bheda khaze... paNa bhedabhAva nahi. AmAM kyAM ya bhedabhAva hato ja nahi. bezaka bheda jarUra hato; parantu te bheda vyavasthA pUrato hato. Aje paNa vyavasthAo mATe "bheda anivArya manAya ja che. nizALomAM vaga e bheda nathI? majUra maDaLImAM vargo nathI? rAjA prajAno bheda jIvaMta nathI ? vaDApradhAna, paMtapradhAna, sInIara pradhAna, nAyaba pradhAna, oNphisara, kalArka, kArakuna, paTAvALo...e badhA bhedathI AkhuM vizva dhamadhamatuM nathI? strI ane purUSamAM bheda che ja; ane te sadA raheze. sAdhu ane saMsArImAM bheda che ja; ane te sadA raheze.
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ 202 pravacana sAtamuM rogI ane nirogImAM bheda che ja; te kadI maTavAno nathI. bheda rahevA chatAM bhedabhAva na hovo joIe atyaMta mAnya vAta che. prajAnA hajAro samAjone jIvADatI varNabhedanA vyavasthAmAM bhedabhAva to kyAreya na ja hato. dhikkAra, tiraskAranI vAta kadI na hatI. A badhuM to gorA lokoe prajAne paraspara laDAvI mAravA mATe pracAreluM haDahaDatuM jUTha hatuM. paNa kamanasIbIe bhoLA bhAratanI prajA enA chalamAM phasANI? have enAM kaTutama phaLo ene ja khAvAnAM AvyAM che! harijana sAthe ekatA karanArA A vicAre harijano vagere sAtheno bheda maTADIne ekatAnI vAto karanArAone huM kahuM chuM ke harijano sAthenI ekatAnI zuM vAta karo cho ? DheDa ane bhaMgIo paNa judA che. emAMya teo eka banI zakyA nathI. alabata; ApaNe harijanono dhikkAra ke tiraskAra na ja karIe ane e nIti pUrve hatI ja. hA...ApaNe ekasaMpI jarUra karI zakIe. navabhArata TAImsa (30-7-1977nA aMka) mAM eka lekha Avyo che. jemAM harijanono vyavasAya chInavI letAM emane keTaluM nukasAna thayuM, e vAtanuM varNana karavAmAM AvyuM che. harijanonA uddhAranA nAme ja harijanono kevo nAza thaI gayo che e jaNAvIne emanA bApa-dAdAnA pAraMparika dhaMdhA pAchA sapavAthI ja emano samAja sAthe saMbaMdha joDAze ema jaNAvyuM che. harijano pAse hAthazALa vagereno udyoga hato ja. paraMtu Aje bhAratabharamAM moTI moTI mIlo UbhI thaI, enAthI ja emanI rojI tUTI gaI che ema zuM na kahI sakAya? je harijanono sAco uddhAra karavI hoya to A badhI bAbato tarapha najara nAMkhavI ja paDaze. bAkI koI ekAda harijanane pradhAna banAvI devAthI ke kUvA upara badhAyane bhegA karI devA mAtrathI emano uddhAra thaI jAya ema mAnavuM bhUla bhareluM che. Aje harijanone sAphasuphInA kAmanI vAta bhedabhAva tarIke eTale ke emanA tiraskAra rUpe gaNAvAya che. paNa mane lAge che ke A loko "mudra" koNa e ya hajI samajyA nathI. balidAna kone mAthe na hatuM? vaLI jo sAphasuphInA kArya dvArA apAtA bhautika sukhonA balidAnanA kAraNe temanA pratye bhedabhAva darzAvAyo hovAnI vAta thatI hoya, to te paNa prajAne avaLe dorI jatI rajuAta che. kemake Arya prajAmAM konA mAthe balidAnanuM kArya nathI e ja prazna che.
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ 203 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" kSatriyone topanA moe caDhI jaI sagaLatA rASTranA simADAonI rakSA karavAnA kartavyamAM balidAna kevuM khIcokhIca bharyuM che, e to juo. "jaya kisAna nI jema zAstrIe ApeluM "jaya javAna"nuM sUtra A satyanI sAkSI pUratuM nathI zuM? brAhmaNonA mAthe naMkhAyelI lokonA prAthamika adhyayana-adhyApana AdinI sAMskRtika javAbadArImAM keTalA bhogavaibhavone tilAMjalI devA rUpa balidAna paDeluM che; te to juo. bhejAnuM dahIM karIne dhanaprApti karavAnI; ane rASTranA hita mATe jyAre jarUra paDe tyAre e dhananA bhaMDAro rAjakoSamAM ThAlavI devAnI vaizyonI naitika pharajamAM zuM balidAnanuM darzana ja thatuM nathI ? kone mAthe balidAnanI javAbadArI nathI? re! strIne zIlarakSA kAje balidAna devAnuM che to puruSane samasta kauTuMbika saMsAra sAMskRtika paddhatipUrvaka nabhAvavA pAchaLa keTalo zaktivyaya karavo paDe che!! strI to hajI gharanI rANuM che. ane puruSa! bicAro majUra! AkhodI Dhora-majurI kare tyAre kamAya ! AvA che; samAjanA hitaiSI buddhijIvIo!! jenA tenA pakSe besI jaIne, jenA tenA duHkhanI vAto karanArA kahevAtA buddhijIvI hitaiSIoe bhAratIya samAjavyavasthAne hataprata karI nAMkhI che. ethI badhA ja lobhalAlace phasAIne potapotAnA sthAnathI bhraSTa thaIne du:khI ja thayA che. bicAro! harijana ! hAthazALa vagereno bApIko udyoga gumAvIne maravA paDyo che! chatAM keTalAka hajArane ja kayAMka nokarI apAvyAnI vAto rajU karIne kahevAtA samAja-hitaciMtako samasta bhAratIya prajAne avaLe raste doravI rahyA che. bicArI strI ! enA svAtaMtryanI vAto karIne anekonI gulAmadazAmAM - pelA kahevAtA enA hitaciMtakoe - mUkI! enA zIlanA phuracA UDyA! enA jIvananI ciMtA enA ja mAthe AvI! strInuM zIla bagaDatA sArA sArA gharanA saMtAnonAM jIvana vAsanAonI Age bhaDake baLavA lAgyA. samagra prajA sarvanAzanA mArge jANe DhasaDAtI cAlI che. AmAMthI bahAra nIkaLavAnI ke AvA aneka kutsita mArgone dUra pheMkI devAnI kAti Aje koI karI zakatuM nathI. re! rogano roga tarIke svIkAra karavAnI paNa jyAM taiyArI nathI; tyAM auSadha zodhavAnI to vAta ja kyAM rahI?
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ 204 pravacana sAtamuM gAMdhIjInI manobhAvanA khuda gAMdhIjIe ekavAra kahyuM hatuM ke, "jo huM hindustAnano vaDopradhAna banuM to pahelA ja kalAkamAM A dezamAMthI sinemA ane dArUne dezavaTo ApavAno vaTahukuma bahAra pADuM. "" sinemA ane vagere dArU dvArA potAnA vyaktigata sukhone meLavI levA jatAM jo AkhI prajA homAI jatI hoya to evA pApo zA sAruM apanAvavA joIe? ekAda vaDIlanI koI bhauttika sukho meLavI levAnI vAsanAjanita kuTanne kAraNe jo AkhuM kuTumba enA de phasAI jatuM hoya to zuM e vaDIlo e potAnI e kuTevone tilAMjali na ApavI joI e ? ApaNane maLeluM A samagra mAnavajIvana vAsanAone dUra karavA mATe che; nahi ke pAponI AgamAM peTrola chAMTavA mATe. mananI pApanI paNa bIjamAM asara A to mAtra kAyAnA pAponI vAta thaI paraMtu mananA pApo paNa keTalI paNa keTalI jakhkhara tAkAta dharAve che tenA tarapha paNa najara to nAMkho. manamAM saMtAkUkaDI ramatI vicAradhArAo kAyAmAM devI asara kare che teno tamArA ja chApAomAM Avelo eka paradezano prasaMga kahuM. paradezamAM eka pati ane patnI banne gauravarNanA hatA. paraMtu ekavAra e strIne kALAvarNano--hampsI jevo--putra thayo. pati vicAramAM paDyo kaiM, 'mArI patnI ane huM banne gaurI chatAM putra kALo kema ?' patine patnI upara adacAlanI zaMkA gaI. patnIe hRdayapUrvaka nikhAlasa khulAso karavA chatAM patinA manano zaMkAno kIDo dUra na thayo. eNe korTamAM tenI upara kesa karyo. A kisso sAMbhaLI jaja paNa cakti thaI gayo. jjane paNa A kesamAM rasa paDyo. patnIe korTamAM IzvaranA sogaMda khAI ne pote nirdoSa hovAnI vAta jaNAvI. e strInA hRdayanA udgAro ane mukhanA hAvabhAvo jotAM jajane patnI nirdoSa jaNAI, paNa chatAM khALakanA zyAma varNanuM zuM kAraNa, e jajane paNa na samajAyuM. jajane ekAeka kaMIka vicAra suryAM. jaje riyAdI puruSane jaNAvyuM ke, cAlo...huM tamArA dhare AvuM chuM..." ghera jaI ne eNe tapAsa karI. ekAeka enI najara te pati-patnInA zayana khaNDamAM paDI. palaMganI bilakula sAme patinA mitra eka habsIno phoTo laTakato hato. A phoTo jotAM ja jaje pote manomana nirNaya karI lIdho. '
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' "" jo jyAre cukAdo Apyo tyAre jaNAvyuM ke, " je samaye pati sAthe rahelI A strIne garbha rahyo haze tyAre tenuM dhyAna A haksImAM hovuM ja joI e. enA ja kAraNe strInA manamAM hakhsInuM evuM citra paDI gayuM ke ene prApta thayeluM khALaka paNa e dukhmI jevuM kALuM thayuM." 205 A prasaMgamAMthI e samajAya che ke mananA vikAranI paNa keTalI jambara asara khIja upara thAya che? mAtAoe potAnA mAnasika vicAronI khAkhatamAM paNa keTalA vizuddha rahevuM joIe e samajI levuM joI e. Avo ja eka bIjo bhUtakALano aitihAsika prasaMga tamane kahuM. rAjA karNadeva ane namuMjavAno prasaMga gujarAtano mahAna rAjavI, siddharAja jayasiMha pATaNamAM raheto, e dhArmika ane khUba parAkramI gaNAto. vaidika dharmano pAlaka hovA jatAM anya dharmono paNa premI hato. A rAjA paNa jasamA nAmanI oDaNa upara mohita thaI gayo. mahAsatI rANakadevI upara tene kAmavAsanA jAgI. enuM kAraNa zuM? enA khIjamAM evuM zuM hatuM. ke jeNe enA jIvanamAM kAmano Avo agni peTAvyo e vAta upara prakAza pheMkato A aitihAsika prasaMga che. siddharAjanA pitA rAjA karNadeva. mInaLadevIne paraNelA. mInaLadevInAM zarIrano raMga saheja zyAma hato. AthI karNadeve eno tyAga karelo. aMtaHpuramAM rahetA A rANIe potAnuM jIvana paramAtmAnA bhaktirasamAM ja taraboLa banAveluM. AryadezanI nArI A kAraNe pApakarmanA yoge patithI tarachoDAya to paNa khaLavo na kare. korTe na jAya. cUpa ja besI rahe. ane parmAtmAnA gItagAna gAtI jIvana pUrNa kare. karNadevanA rAjyamAM eka rAjanakI hatI. namuMjalA tenu nAma. rAjyamAM AvatAM mahemAno vagerenuM te nAcagAna AdithI manoraMjana karatI, eka divasa nartakI namuMjalAnA anupama nRtyathI rAjAnI najara bagaDI ane rAjA karNadeva moha pAmyA. ene meLavavA rAjA talapApaDa anyA. paNa rAjAthI AvuM kAma thAya nahIM. rAjA to prajAno rakSaka che. chatAM karNadevanA aMtaramAM vAsanA bhaDabhaDa baLI rahI che. e vAsanAnA agnine dehamAM ja prajvaLavA
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ 206 pravacana sAtamuM de che. divase divase enuM zarIra kSINa thatuM jAya che. e koI ne kazuM ja kahetA nathI. paNa rAjAnuM kSINa thatuM jatuM zarIra joi ne maMtrIzvarane ciMtA thAya che. mahArAjane prajALatI ciMtAne joI ne maMtrIzvara atyaMta bhArapUrvaka pUche che. na chUTake rAjA karNadeva kahe che : "mane namuMjalA satata yAda Ave che. paNa mArI jIbha upaDatI nathI. jo mArI IcchA pUrNa nadgi thAya to kadAca huM marI jaIza." khUba vicArane ante maMtrIzvara kahe che : "mahArAja ! Apa AjJA Apo to game tema karIne paNa namuMjalAne huM manAvI lAvuM. gaLagaLA sAde mahArAjA maMtrIne pUche che : " paNa maMtrIzvara ! evuM pApa mArAthI thAya kharuM ?" maMtrI e vakhate mauna rahe che. maMtrIzvara samakSa paNa dhaNI muzkelIo hatI. AryadezanI nartakIo paNa kevo ? maMtrIzvara vicakSaNa che. rAjA pAsethI jAya che. rAjanartakI pAse pahoMce che. nartakI maMtrIzvaranuM svAgata kare che. bhUmikA banAvIne maMtrIzvara kahe 'namuMjalA ! mahArAja tArA vinA jhure che. kadAca e marI jaze. ' "6 : namuMjalA A vAta sAMbhaLIne chaMcheDAI jAya che. e kahe che : "maMtrIzvara ! huM rAjanartakI chuM. vaizyA nathI. mArA maDadAne cUMthavuM hoya to tame cUMthI zako cho. mArA jIvatA dehane to tame aDI paNa nahi zako. zuM joI ne tame mane samajAvavA AvyA cho? jAva. mahArAjane samajAvo. sAco maMtrI to rAjAne sAcI maMtraNA karIne sAcI vAta samajAve. AvI to vicAraNA paNa na thAya. tamArA mahArAjane kaho ke namuMjalA nartakI che; vezyA nathI. mArA karma kyAM che ke A dehanA aMgabhaMgathI mAre lokaraMjana karavuM paDe che." A AryadezanI nartakI paNa kevI hatI !? keTalA UMcA Adarzone dharAvanArI hatI...!! maMtrIzvara aMtaramAM to khuza thaya che ane chevaTe eka tukko magajamAM sUjhatA maMtrIzvara kahe che : "namuMjalA ! tuM na ja Ave to kAMI nahi; chevaTe tArAM vastro ane alaMkAro to ApIza ne?" tucchakArabharyA svare namuMjalA kahe che : " laI jAva vastro ane alaMkArone'...maMtrIzvara, nartakI namuMjalAnA vo--alaMkAro lai te mahArANI mInaLadevI pAse Ave che. maMtrIzvaranI kunehu kr maMtrIzvara kahe che : "mahArANI ! huM ApanI sahAya yAcuM chuM. Apane Aje mahArAjane mahele padhAravAnuM che."
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' " mInaLadevI kahe che : " maMtrIzvara ! mazkarI zuM kAma karo cho? bhUlI jAva e vAta. emaNe to mAro tyAga karyo che. have huM to prabhu-bhaktimAM masta chuM. mane khIjI kazI khevanA nathI." 207 maMtrIzvara kahe che : "mahArANI! sAcI vAta kahuM chuM. mahArAja, nartakI namuMjalA upara mohita thayelA che! ApanA e patideva namuMjalA khAtara jhure che. emanuM zarIra divase divase kSINa thatuM jAya che. Apa ja emane emAMthI bacAvI zako ema cho. huM namuMjalAnA vastrAlaMkAro laI Avyo chuM. e paherIne Apa mahArAja pAse mahele padhArajo. mahArAja sAthe jarA paNa kholazo nahIM. mauna ja rahejo. ane prasaMga maLatAM pratIka tarIke mahArAjanA hAthanI vIMTI laI lejo.' ,, mInaLadevI saMmata thAya che. e pachI maMtrIzvara mahArAja karNadeva pAse jAya che. maMtrIzvara kahe che : "mahArAja ! Aje rAtre prathama pahore namuMjalA ApanA zayanakhaMDamAM padhAraze. paNa eka zarate. te vakhate khaMDamAM dIpazikhAo mujhAI gayelI hovI joI ze. nartakIne kholAvavA koI prayatna na karazo." saMdhyA thai. kaNaideva namuMjalAnI rAha jue che. zarata mujaba dIpazikhAo mujhAI gaI. jhAMjharanA jhaNakAra sAthe namuMjalAnA vastrAbhUSaNomAM mInaLadevI praveze che. rAjA to mInaLane namuMjalA ja samaje che. e samaye mahArAja karNadeve mAnasika rIte je pApa karyuM ane ethI mInaLadevIne je garbha rahyo te ja siddharAja jayasiMha ! namuMjalAnA vezamAM AvelA mInaLadevI cAlyA gayA. sAthe rAjAnI mudrikA letAM gayA. savAra paDI. rAjAne khUba AdhAta lAge che. potAnA pApa badala dhora pastAvo thAya che. rAjAe maMtrIne bolAvyA. rAjA kahe che : "maMtrIzvara ! meM kevuM mahApApa karI nAkhyuM. mArA mATe citA taiyAra karavo. mAre marI javuM che. je divase huM durAcArI banIza te divase mArI prajAnuM zuM thaze?" tyAre maMtrI sAcI vAta jaNAvIne rAjAne zAnta kare che. saMtAnone sudhAravA mA-bApo vyavasthita ane jo prajAnA jIvananI raheNI karaNI azuddha haro to tenAthI khALakonA jIvanamAM kevA kusaMskAro paDaze eno AjanA mAtApitAone koI khyAla haze kharo? jo vaDIlo ja paddhatisaranuM jIvana jIvavA taiyAra thaI jAya to temanA saMtAno paNa suvyavasthita banI jAya. vaDIlo potAnA vaiyaktika sukho meLavavA jatAM saMtAnonA jIvana barabAda karI nAMkhe te jarAya ucita gaNAya kharuM? saMtAnone sadAcArI banAvavA khAtara paNa vaDIloe mAnasika rIte paNa sadAcArI thavuM joI e.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ 208 pravacana sAtamuM kevo A kALa che? Arya dezano mAnava Aje ema bole che... "sinemA jovAmAM zuM pApa ?" re! sinemA jevuM bhayaMkara pApa kadAca bIjuM ekeya nahi hoya. nAnA nAnA bALako paNa yAra ane mahobatanA gaMdhAtA gIto gAtAM thaI gayAM che! cauda pandara varSanA keTalAMka bALakonAM jIvana Aje A sinemA vagerenA pApe behAla thaI gayelAM jovA maLe che. A badhAnA mULamAM mAtApitAnA jIvananI bALakone mana upara avyakta rIte thatI kharAba asaro paNa kAraNabhUta hoya che. AryAvartamAM bIjazuddhi upara bhAra AthI ja AryAvartamAM bIjanI zuddhi upara khUba bhAra mUkvAmAM Avyo che. je bIjanuM sakirya thaI jAya to saMtAnonA jIvana raphedaphe thaI jAya. A bIjazuddhi nArInA zIla upara mukhyatve nirbhara che. mATe ja nArInI rakSA e A prajAnuM pradhAna kArya banI jAya che. zIlarakSA mATe ja strIne svAtanya ApavAno niSedha karavAmAM Avyo che. jema potAnA zIlanI rakSA mATe nArIne svachaMdatAnAM AbhAsika sukhonuM balidAna devAnuM che, tema dezanA sImADAnI rakSA kAje yuvAnone jAtanuM balidAna devAnI taiyArI paNa keLavavI ja paDe che. je topanA goLAthI dhaNadhaNI uThelI sarahadanI rakSA karavA mATe bharavAnI taiyArI sAthe jato javAna e "bicAronathI gaNAto; balka laukika dRSTie AziSo ane abhinaMdanane pAtra gaNAya che to zIlanI saMskRtinI rakSA kAje potAnA vilAsI sukhano havana karatI nArI kadApi "bicArI nathI. balake e atyaMta sanmAnanIya che. "ra strI vAsaMmati'nuM sApekSa arthaghaTana Arya puruSonA "strI svItAvati " vAkyamAM strIne aravAtanyanI je vAta karI che te sApekSa vAta che. badhI vAte te asvatanna hovI joIe tevuM A nirapekSa vidhAna nathI. paraMtu bahAranI bAbatomAM tene asvAta- jaNAvAyuM che. A uparathI ja puruSane gharanI vAtomAM asvAtanya ApameLe phalita thAya che; strIne bahAranI ja bAbatomAM asvAtantraya hovAthI gharanI bAbatomAM tene svAtanuM pradAna thayeluM ja che. rasoI kaI banAvavI ? bALakone kaI rIte ucheravAM? temanAmAM kaI rIte saMskAronuM AdhAna karavuM? emanAM lagnAdi bAbatanA viSayamAM zuM karavuM? e badhI vAta enA kabaje hatA; eTaluM ja nahi paNa dhana kamAIne AvelA puruSane e dhana paNa potAnI patnIne daI devuM paDatuM. e dhananI mAlikaNa strI hatI. enA
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" 209 viniyoganA viSayamAM bava adhikAra eno hato. strI gharanI marAmata-zaNagAra vagere karavAmAM paNa mukta hatI. patinI sevA paNa e ja karatI. Ama ghaNI rIte strI ja kharI svatantra hatI. Aje paNa mahArASTramAM paraNIne sAsare pahelIvAra paga mUkatI navoDhA UMbare paga mUke tyAre te uMbara para dhana mUkavAmAM Ave che. tene lAta mArIne ja te nava DhA gharamAM praveza kare che. tenI pAchaLa jabaradasta saMskRti-ciMtana paDeluM che. dhanane lakSmIne lAta mAratI strI lakSmIne ema kahe che ke, "Aja sudhI A gharamAM tuM phAve tema pharatI vartatI hatI paNa have A gharanI rANI huM banI chuM. tAre mArI AjJA pramANe ja rahevuM paDaze; nahi to tane Ama lAta mArIne kADhI mUkIza." have kaho jouM, ApaNI saMskRtimAM strI svatantra hatI ke gulAma ? svAtavyanA nAme ja nArIne gulAmI mane to ema kahevAnu dila thaI jAya che ke strIsvAtatrayanA nArA nIce ja strIone saMpUrNapaNe gulAmaDI banAvavAmAM AvI che. have potAnI badhI ciMtA eNe potAne ja karavAnI AvI! "TAcheDA" nA kAyadAnA jamAnAmAM jIvatI nArIe patinI AjIvana TUMpha maLaze' e AtmavizvAsa saMpUrNapaNe gumAvI dIdho che. "game tyAre pati ravAnA karI de' evI sthitinI kalpanAne kAraNe tene nizALamAM dAkhala thaIne TheTha koleja sudhI pahoMcavuM paDe. kaoNlejanAM e jIvanamAM ja nArInA "zIla" nuM lIlAma thavAnuM zarU thAya to navAI nahi. bhaNelI nArIe keTalAyanA bIsIjhama" nIce nokarInuM jIvana jIvavAnuM! A bosIjhama" e nArInI kAramI gulAmInuM pracchanna svarUpa nathI to bIjuM zuM che? patisvarUpa eka puruSanA pArata-ne sakaMjo-gulAmI-keda-vagere kahenArAoe nArIne emAMthI mukta karIne keTalAnAM pArataya vaLagADyAM? keTalAMnI gulAmI bajhADI? enA sukha zAMti ane cena badhuM ja gUMTavAI gayuM. hAya! koIne ya A bhayajanaka sthitie pahoMcelI nArInA zIlanI lagIre ciMtA thatI nathI! vAsanAo jalatI puruSanA haiyAnI bhaThThI! ane nAma..nArI svAtavyanuM ! kaMgALa che te bhAratanI nArIo; jenI najaramAM A bheda Avato nathI. re! enA ja potAnA raMgaDhaMga badalAI gayA hoya tyAM bIje kare paNa zuM? AyurvedanA vikAsanA nAme teno vinAza Ama chatAM game te mANaso Aje game tevI saMskRti viruddha vAto kare che ane emAM mAvajIbhAIomatuM mAre che.
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ 210 pravacana sAtamuM jema nArIone svAtanya ApIne teno vikAsa karavAnA bahAne vinAza karAyo tema AyurvedamAM paNa evuM ja banyuM che. Ayurvedano vikAsa karavAnA nAme Ayurvedane vinAza karAyo che. keTalAka zaheromAM AyurvedanI moTI saMsthAo sthapAI che; paraMtu temAM taiyAra thatA navA vaidyo "Tethoskopa pakaDe che. ane DaoNkaTaranI jema zarIra upara lagADIne roga tapAse che. nADI hAthamAM laIne vana....thI... kIra... phAIva e rIte "palsa' gaNe che. paNa vAta, pitta ane kaphanA prakopa upara teo eTaluM dhyAna ApatAM nathI. blaDa presara...hAIpresara...vagerenA AdhAre roganuM nidAna kare che. AyurvedanA vikAsanA nAme AyurvedanI davAo, tenA pekIMgo ane tenA nAmo vagere badhuM ya aMgrejI Dhabe thavA lAgyuM che. AyurvedanA niSNAto pUrvanA samayamAM to dardIne kadI bolavA na detA. pote ja nADI pakaDIne badho roga dardIne kahI detA. je DaoNkTaronI jema rogIne pUchI pUchIne ja nidAna karavAnuM hoya to mane to e lokone pUchavAnuM mana thAya che, "tamane ahIM bolAvyA'tA zuM karavA?" have A Ayurvedano vikAsa thayo ke vinAza? e tame ja vicArI leje. gulAbano maroDa Apa mA! te cImaLAI jaze. jema koI mANasa sundara majAnA dekhAtA gulAbanI pAMkhaDIone maroDa ApavA mATe je ene sparza kare ane jarA Amatema vALe to zuM e pAMkhaDIo vadhu suMdara bane ke cImaLAI jAya? are! bhAI! gulAbane kudarate ja saundarya bakyuM che emAM te zuM maroDa ApavAno hato? paNa...A vAta nahi samajato mANasa gulAbanI pAMkhaDIne maroDa ApavA jatAM ene cImaLI nAMkhe to emAM kadAca kIDA paDe; ane te suvAsa khoI bese. saMskRtinA viSayamAM paNa jyAM jyAM vikAsane nimitta AgaLa karIne mULabhUta tattvomAM pheraphAra karavAmAM AvyA che tyAM tyAM enI suvAsa cAlI gaI che ane vikRtionA kIDA paDyA che. vikAsanA oThA nIce nArIne bhale adyatana banAvI paNa enI zIlanI suvAsa cAlI gaI ane enAmAM kuzIlanA kIDA paDI gayA. pUrvanA kALamAM potAnI patnI apaMga thaI jatAM pati svakartavya samajI patnIne sAcavI ja leto. avasare enI sevA paNa karato. tyAre Aje TAcheDAnI tAtI talavAra strIne mATe sadA laTakatI ja rahe che. aMjanAnAM prasaMgamAM pati taraphathI ene paDatA duHkho ane ene kAraNe
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 211 aMjanAne devuM paDeluM potAnA sukhanuM balidAna vagere sAMbhaLatA have tamane AMcako nahi Ave ema mane lAge che. saMtAnone sudhAravA mAtAo sudhare je mAtAo potAnA saMtAnone sajajana banAvavA mAMgatI hoya, dharmapremI ane saMskRti premI banAvavA mAgatI hoya to teNe potAnI vAsanAono vinAza karavo ja joI e kayI sAcI mAtA potAnA putrone saMskArasabhara, kuLadIpaka ane dharmazAsananA dIpaka banAvavA mAMgatI na hoya? paraMtu potAnA putronI AvI uttama sthiti jovA mATe mAtAe potAnA ehika vilAsapradhAna jIvanane tilAMjali ApavI na joIe zuM? je mAtA sArI haze to saMtAno sAmAnyata: sArA pAkaze ja. ane jo mAta-pitA sArA saMskArI nahi hoya to saMtAno sArA pAke evI AzA rAkhavI prAyaH ThagArI nIvaDaze. jo ke saMtAnanA kusaMskArI jIvanamAM bIjA paNa aneka tatvo kAma karI jatAM hoya che. chatAM mAtApitA ema mukhya bhAga bhajave che emAM sAmAnyataH kahI zakAya. kuLanI khAnadAnI have putrone bacAvaze kharI? keTalAka mAtA ane pitAo potAnA mananI vAsanAone hajI potAnI khAnadAnAnA pratApe dabAvI zakyA haze. ane tene kAyA sudhI pahoMcavA dIdhI nahi paNa hoya. paraMtu e dAbelI vAsanAo ane mAnasika pAponI asara saMtAno upara thayA vagara vagara rahevAnI nathI. ane e saMtAno vaDIlonI jema khAnadAnInA kAraNe potAnI icchAone kAyA sudhI DhasaDI jatI nahi rokI zake. kulavaTe ADe AvIne bhale vaDIlone bacAvI lIdhA; paraMtu saMtAnone e kulavaTa bacAve e zakyatA have bahu ochI jaNAya che. mATe ja saMtAnonA bhayaMkara dekhAtA jIvana upara ekalI pastALa pADavAnA badale vaDIloe potAnA jIvananuM AMtaranirIkSaNa karavAnuM paNa atyanta jarUrI che. vepArI varga rASTra ane prajAnA rakSaNArthe Apelo bhoga jema mAtAone saMtAnonA saMskAranI surakSA arthe bhoga ApavAno che ema vepArIone paNa dukALa vagerenA AphatonA avasare prajAne bacAvavA potAnI saMpattine nyochAvara karavArUpa bhoga avazya ApavAno hoya che. bhale.. kamAvAnA avasare teo kamAtA rahetA hoya paNa khare TANe A ja vepArI koma prajAne duHkhamAM sahAyaka banatI. ane AthI ja pUrvanA kALanA rAjAo vepArIone kahetA hatA ke, "ame tamArA dhaMdhAmAM hastakSepa nahi karIe. tame tamArI rIte vepAramAM
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ 212 pravacana sAtamuM AgaLa vadho. paraMtu rASTra ke dharmanI surakSA vakhate ane mArI marakInA upadravo vakhate kharI sahAya karajo. ane tamArI kamANI prajAne ane rASTrane arpaje." ane kharekhara vepArI varge AvA avasare prajAne jambara sahAya karI che. dharmAtmA jaga zAha ane vIra bhAmAzAhanuM daSTAnta emAM ajoDa che. paccIsa hajAra sainikone bAra varSa sudhI nabhAvI zakAya eTaluM dhana ekalA A jaina-vepArI bhAmAzAhe rAjAne ApyuM hatuM. mahAjanamAM zudronuM ya kevuM gaurava! are! mAtra vepArIo ja nahi, zudronuM paNa paMca (mahAjana) mAM varcasva hatuM. zudro upara dhikkAra-tiraskAra kyAre ya na hato. A to aMgrejoe juThTho Aropa karIne jANI joIne sAMskRtika paraMparAone badanAma karI che. mane khabara che ke rAdhanapuramAM mahAjana saMsthAmAM pAMca mANasonuM paMca nImAtuM; emAM brAhmaNa-vaNikanI jema suno ya pAMcamo naMbara raheto. sudrane kyAre ya ApaNe tiraskArya gaNyA nathI. harijanone achata kahIne tiraskAravAmAM AvyA hovAnI judI vAto rajU karIne aMdaroaMdara laDAvI mAravAnA kAma keTalAka saMskRtidrohI mANasoe karyA che. mATe ja A badhuM tUta che. Aje emane UMce lAvavAnI yojanAothI ja e loko vadhu marI rahyA che. Aje nArItatva ane bIjI prAsaMgika vAto ApaNe eTalA mATe karI ke aMjanAnuM jIvana mAre tamane saMbhaLAvavuM che. aMjanA eka Arya sannArI hatI. AthI ja AryAvartanI nArI kevI hatI ane Aje nArInuM samAnatAnA nAme kevuM vita svarUpe karavAmAM AvyuM che te meM jaNAvyuM. aMjanAnI vAta sAMbhaLatA tamane e nirdoSa nArI mATe hamadardI utpanna thaze. AMkhamAMthI AMsu vahI jaze. paraMtu aMjanA potAnA pati taraphathI karAto anyAya paNa je sahana karI na leta ane sAmo baLavo karata to keTaluM moTuM nuksAna thAta ane saMskRtinA jAjavalyamAna gauravane kevI jhAMkhapa lAgatA te ya tamAre vicAravuM paDaze. AvA kutarko karajo mA A prasaMgo tame kyAMthI lAvyA? eno uttara e che ke AtmAne preraNAdAyI keTalAya prasaMgo evA che ke je itihAsa vagerenA pAne kadAca na paNa caDyA hoya ane lokamukhe khUba sArI rIte caDI gayA hoya. - saurASTramAM sAyalA ane sudAmaDAnA vihAranA samayamAM meM eka koLI pAsethI eka kiraso rAmAyaNano sAMbhaLelo. sItAjI jyAre devaramaNa udyAnamAM beThA hatA tyAre eka dAsI sAthe emanA thayelA vArtAlApano e prasaMga che. Aje nahi bhaviSyamAM e
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ * rAmAyaNamAM saMskRtino sandeza' prasaMga huM tamane kahIza. mAre kahevuM ja paDaze ke pAsethI sAMbhaLyo che. 213 bhAI ! paraMtu tame ema ja pUchyo ke A prasaMga kayAMthI lAvyA? to A prasaMga lokamukhe caDelo che. meM gAmaDAnA mANaso hRdayanI nikhAlasatAthI ane eka mAtra sahunA kalyANanI satbuddhithI huM jyAre kAMIka kaheto houM tyAre AvA prazno UbhA karavA e tamArA mATe ya hitakara nahi bane. huM to jhaMkhuM chuM; sahunA AtmAnuM kalyANa! huM to mAguM chuM; jIvananI sAcI zuddhi ! have huM tamane aMjanAsuMdarIno je prasaMga ahIM kahuM chuM te jaina rAmAyaNamAM Avato prasaMga nathI, eTaluM dhyAnamAM rAkhIne AkhA prasaMgane sAMbhaLajo. jethI tamArA dvArA koI anyAya karI na besAya. A prasaMgamAMthI aMjanAsuMdarInA sattvanA ane tejanA ja darzana karAvavAnI mArI icchA che. aMjanAnI guphAmAM rAma vagerenuM Agamana kahevAya che ke potAnI pAblI vayamAM aMjanAsuMdarI vanamAM rahIne tapazcaryA karatA hatA. eka vakhata tyAMthI ja rAdhavendra [rAmacandrajI] vimAnamAM jaI rahyA hatA. vimAnamAM hanumAna, vAnarAdhIpa sugrIva, naLa, bharata, lakSmaNa vagere paNa hatA. cr potAnI mAtAnI guphAnI najIkanA ja vistAramAMthI vimAna javA lAgyuM tyAre hanumAne rAdhavendrane hAtha joDIne vinaMti karatAM kahyuM, Apa ATale sudhI padhArI gayA cho to ahIM najIkamAM ja mArI mA tapa tapI rahyA che. Apa nIce padhArIne temane darzana na Apo?" hanumAnanI bhAvanAne vadhAvI levAmAM AvI. vimAna te guDhDhA tarapha vaLyuM. guphA pAse UtaryuM. hanumAnanA AkhI 'TIma ' te guDhDhA pAse AvI gaI. sauthI AgaLa doDatAM jaI te hanumAne kahyuM, " o, mAtAjI ! sAkSAt rAdhavendra padhAryAM che. cAlo... bahAra...jaladI cAlo...darzana karo... ,, tapasvinI aMjanAsuMdarI UbhA thayA. atithino satkAra karavA guphAnI khahAra AvyA. bhAre gaMbhIratAthI beThA. enA mukha para Ananda jaNAto nathI. emane kazuMka ochuM AvyuM lAge che. rAdhavendrane jotAMnI sAthe ja UbhA thaI te tapasvinIe bhAvabharyAM namaskAra karyAM. phrI potAnA sthAne jaI ne beThA. lakSmaNa tarapha AMgaLI karIne hanumAne kahyuM : mAtAjI! A rAdhavendranA laghubaMdhu lakSmaNajI che."
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana sAtamuM mAthA upara pAMca maNano khoja paDyo hoya evI rIte--jANe ke bhAre muzkelIthI--tapasvinIe mAthuM UMcuM karyuM; ane lakSmaNajIne namaskAra karyAM. ane vaLI mAthuM nIcuM nAMkhI dIdhuM. 214 hanumAnane manamAM prazna thayo ke Aje mAtAjIno Avo vartAva kema che? umaLako kema jaNAto nathI ? rAdhavendra pote padhAryAM che chatAM emanA mukha upara AnaMdanI urmio uchALA kema mAratI nathI ? haze .. "mAtAjI ! A bharatajI ! anAsakta yogI jevuM jIvana jIvatA rAvavendranA khIjA laghubaMdhu !" hanumAne kahyuM. t " haze...'' tapasvinI kholyA. " ane mAtAjI...A vAnarAdhipati sugrIva ! '' "hA... haze..." moM macakoDIne aMjanAe kahyuM. " ane A...naLa; jemaNe laMkA vijaya vakhate samudra upara virATa setu khAMdhyo hato. " "te...haze..." vaLI moM vAMkuM karIne, taddana lAparavAha banIne tapasvinIe javAba vALyo. lakSmaNano aMjanAne savAla have to hada AvI gaI hatI. lakSmaNajIthI to na rahevAyuM. AkhA rAmAyaNamAM lakSmaNajI eka evuM pAtra che ke je anyAyane kadI saDI zakatA nathI. anyAyane jotAM ja teo chaMcheDAI paDe che. lakSmaNajI jhaTa UbhA thaI ne tapasvinI pAse gayA. hAtha joDIne kahyuM, "kSamA karajo, mahAsatIjI! ApanI A udAsIna vartaNUMka mane ucita nathI lAgatI. Apa kaTANuM moM karIne zA mATe juo cho? ApanA putra hanumAnanI AgrahabharI vinaMtithI ja ame ahIM AvyA chIe. chatAM je prakArano atithi-satkAra ApanI pAsethI apekSita hoya te ya dekhAto nathI; eTale mArA manane thoDoka kheda thayo che." aMjanAsuMdarIno jaDabAtoDa javAba 66 have aMjanAsuMdarIe mAthuM UMcuM karyuM. lakSmaNanI sAme dRSTi sthira karIne AMkhonAM bhavAM jarAka UMcA caDAvIne kAMIka kaThora bhASAmAM aMjanAsuMdarI kholyA : 'lakSmaNajI ! huM kema becena chuM e Apane sAMbhaLavuM che ne ? to te huM saMbhaLAvuM chu. paNa enAM Apane mAThuM lagADavAnuM hoya nahi. mAruM to mane ja khUba lAgyuM che ane tethI ja mArI vartaNUMkamAM Apane khAmI dekhAya te svAbhAvika che, bAkI Apa javA
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 215 mahAna puruSo ahIM padhAre ethI to mArI A jhuMpaDI pAvana thaI gaI! mAro ya janmAro pAvana thaI gayo ! paraMtu mArI udAsInuM kAraNa..mArA putra hanumAnanI nirmAlyatA che." lakSmaNa kahe che : zuM vAta karo cho mAtAjI! Apano putra nirmAya? are! rAmacaMdrajIne rAvaNa sAthenA yuddhamAM vijaya apAvavAmAM mukhya to Apano putra hanumAna ja che !! kevuM emaNe parAkrama karyuM che? ane Apa emane nirmAlya kaho che?" aMjanA AvezamAM AvIne bole che... "sItA jevI sa ne laMkAnA rAjA rAvaNe kabaje karI. ene mukta karavA mATe A rAghavendrane TheTha lakA sudhI lAbA zA mATe thavuM paDyuM? re! mAro hanumAna je kharo parAkrame hota to te akalo ja laMkA jaIne ene choDAvIne lAvI na zakayo? keTalo nirmAlyA sevaka jyAre Avo nirmAlya pAkyo tyAre ja enA svAmIne lohInAM pANI karavA paDyA ne! lakSmaNajI! A hanumAnanI nirmAlyatAe mArI to kUkha lajAvI che. have e doDha DAhyo thaIne ahIM AvIne tamArI oLakha Ape che emAM mane zo harakha Ave? meM ene zuM saMskAra ApyA hatA? kevA dhAvaNa pAyA hatA?" so dUdha meM tere ko pIlAyo >> Ama bolatAM bolatAM ja aMjanAsuMdarIne hRdayamAM putra-vAtsalyanI choLo uchaLavA lAgI. hoThethI kaThora chatAM haiyAnI komaLa e aMjanAnA stanamAMthI jorathI dUdhanI dhAra vachuTI. ane sAme ja paDelI zilAne athaDAI zilAnA be kakaDA thaI gayA! AMkhanA bhavAM UMcA karIne tapasvinIe hanumAnane kahyuM, "eso dUdha mai tereko pIlAyo, lekina hanumAna ! teM mero kUkha lajAyo !" Aje AvI mAtAo maLe kharI? Aje AvI mAtAonI apekSA rAkhI zakAya kharI? jemAM gandhAtA gIto gavAya che evA sinemAone TI. vI. upara jovA mATe potAnA putro ane putravadhaothI paNa AgaLa AvIne sophA upara besI janArI mAtA pAse AvA parAkramI putranI apekSA zI rIte rAkhI zakAya? vartamAna kALanA jIvanamAM pravezI cUkelI aMgrejI paddhatioe AryAvartanI lotha vALI nAMkhI che. zI rIte AvI paddhatione varelI mAtAo uttama saMtAnone janma Ape ke je bhaviSyamAM uttama sAdhuratno ke sajjano banI zake? rAmarAjya sthApavuM che paNa vasiSTha to Izane? Aje rAjakAraNIo rAmarAjya lAvavAnI vAta kare che. paraMtu huM chuM ke
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana sAtamuM rAmarAjya lAvavuM haze to ya koI vasiSTa [arthAta koIpaNa sAcA sadaguru 1 ne to e rAjakAraNIone potAnA mAthe rAkhavA ja paDaze ne ? AjanA sattAdhIzo mAthe AvA koI vasiSTha che kharA? re! saMtone mAthe rAkhavA to dUra rahyA paNa Aje to ekAda be vyaktinA doSane AgaLa karIne samasta saMsthAne badanAma karI nAMkhavAnI eka paNa taka buddhijIvIo jatI karatA karatA nathI. emAM ya dharmatatvane lagatI bAbatomAM to A kuTilacAla te loko avazya ramI nAMkhatA hoya che. pelI kahevata che ne ke kUtarAne ThAra karavo hoya to loka-lAgaNI potAnI tarapheNamAM lAvavA mATe tene haDakAyo" jAhera karavo paDe ! yAda rAkho... ke jagatamAM je koI sAcA saMto ane munibhagavaMto jIvatA ja na hota ane badhA ja potAnI gAdI nIce hajAro rUpiyA bhegA karatA hota to dariyAmAM ghUghavATa karatA A je mojA kAMThe AvIne pAchA phare che te pAchA na pharatA hota. samudra mAjhA mUkIne AkhA muMbaIne potAnAmAM garakAva karI dIdhuM hota. pADAnAM vAMke pakhAlIne DAma na devAya AjanA rAjakAraNIo to potAnA adhivezanamAM vajane namaskAra kare che. paraMtu koI sadgara emane Aja sudhImAM namaskAra karavA yogya jaNAyA ja nathI !! have AvA loko rAmarAjya lAvavAnI vAta kare to te keTalI hAsyAspada vAta gaNAya? je sAdhu saMsthAmAM kyAMka-be pAMca TakA paNa garabaDa piThI hoya to tene dUra karAvIne paNa sAcA sAdhuone prajAnA rAhabara tarIke sanmAnavA ja paDaze. TUMkamAM sAdhuo svArtha ane prapaMconA potAnA kocalAmAM phasAvavAnuM baMdha kare; ane gRhastho koka sAdhunA kAraNe AkhI sAdhusaMsthAne vagovavAno-pADAnAM vAMke pakhAlIne DAma devAno-vaMdho baMdha kare. have ApaNe aMjanAsuMdarInA jIvana aMge vistArathI vicAra karIe. mahAsatI aMjanAno jIvana-prasaMga vaitADhyagiri upara ApelA Adityapura-nagaramAM prahalAda rAjA rAjya karato hato. tene ketumatI nAme patnI hatI. ane pavanaMjaya nAmano parAkramI putra hato. datI parvata upara mAhendrapuranagaramAM mahendra nAme vidyAdhara-rAjavI hato. tene hadayasundarI nAme patnI hatI. ane aMjanA nAme atyanta rUpa-lAvaNyavatI putrI hatI. vidyAdhara eTale vidhAne dhAraNa karanArA vividha vidyAonA dhAraka mAnavIo vidyAdhara kahevAtA. mahendra AvA ja vidyAdharonA rAjA hatA.
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ 'rAmAyaNamAM saMskRtino sanDeza" 217 aMjanAne yogya varanI tapAsa karatA mastrIoe aneka rAjakumAronA citro lAvIne rAjA mahendrane batAvyA. rAjA hiraNyAbhanA putra vidyuta--bha ane rAjA pralAdanA putra pavanaMjaya-e ya rAjakumAra rAjA mahendrane potAnI putrI mATe yogya lAgyA. bannenI kulinatA ane ane rUpAdi samAna hovAthI rAjA mahendra maMtrIne pUchayuM: "AmAMthI kyo vara aMjanA mATe pasaMda karavo?" maMtrIzvare javAba ApyoH "rAjana ! vidyuprabha aDhAra varSanuM ja AyuSya dharAvanArI che. paNa chatAM A ja bhavamAM mokSamAM janAro che. jyAre pralAdano putra pavanaya dIrdhAyuSI che. mATe ApaNI aMjanAne mATe pavanaMjaya ja vadhu yogya che." rAjA pradyAre eka vAra naMdIzvaranI yAtrAe nIkaLelA rAjA mahendrane kahyuM : tamArI putrI aMjanAne mArA putra pavanaMjaya vere paraNAvo." rAjA mahendra potAne managamatI vAta turata ja svIkArI lIdhI. aMjanAne jovA pavanaMjayanI adhIrAI traNa divasa bAda mAnasa-sarovaranA tIre aMjanA ane pavanaMjayanA lagna goThavAyA. te prasaMge pavanaMjaye potAnA khAsa mitra prahasitane pUchyuM: "aMjanA kevI che? te joI che?" hasIne prahasita pratyuttara vALyo: "hA... aMjanA to rUpa rUpano aMbAra che." potAnI bhAvI patnIne jovA adhIrA banI gayelA pavana prahasitane kahyuMH "mitra! hajI vivAhano divasa dUra che. ane mAre Aje ja aMjanAne jevI che. enuM rUpa nihALavuM che. to ApaNe zuM karIe ?" pavanaMjaya adhIro banI gayo. enI adhIrAInI A eka moTI bhUle aMjanAnA jIvanamAM kAjaLa-kALuM du:khanuM vAdaLa umaTI paDyuM. bibhatsa nATako vagere sAme nArIo sajAga bane Aje to paraNavA nIkaLelA yuvaka mATe Avo prazna ja upasthita na thAya. yuvAno lagna pUrve ja yuvatIne ekAntamAM maLI letA hoya che. ane citra-vicitra prazno pUchI letA hoya che. hAlamAM to sinemAo karatAM ya nATakomAM keTalI azlIla rajUAto thAya che ? gaMdA saMvAdo, vikRtibharI kathAo ane spardhA mAMDatI bibhatsa jAhera-khabara ! A paristhiti kyAM jaIne pahoMcaze e samajI zakAtuM nathI.
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ 218 pravana sAtamuM koNa Ane rokAvA AgaLa Ave e savAla che...strI jAtanA AvA apamAno sAme enoe ja AgaLa AvavuM joi e. chevaTamAM chevaTa eka paMdara paisAnuM virodha vyakta karatuM kArDa paNa lakhavA korTa taiyAra na hoya to te keTaluM duHkhada gaNAya ? je dezanI andara mAnasika vikArane paNa pApa gaNavAmAM hatuM; re! manathI paNa jene pati mAnyo ene ja A jIvana AdhIna rahevuM e satIvrata lekhAtuM hatuM e dezanI yuvatIonI lagna pahelAMnI pasaMdagI vakhate yuvakonI aMgata mulAkAta samayanI cheDatIonuM varNana karatAM kaMpArI chUTe tevuM che AvA mANaso phoravarDa' kahevAya che ! ! aphasosa ! AvA samAjanA loko potAne sudharelA (!) zikSita (!) ane 'lAyana' ke 'jAyanTa' gaNAve che!!! ' jo AvA mANaso sudharelA hoya to pachI pachAta kodhyu? e mAro savAla che. je AdivAsIo potAnI patnI khAtara prANa ApatA hoya, enI sAme kunajara karanAranI ya khabara laI nAMkhatA hoya, e AdivAsIo pachAta ! baeNMkavarDa ! ane sudharelA, sabhya ane zikSita gaNAtA loko game tevA kAma kare to ya phoravarDa!! vAh! zuM vyAkhyAo banAvAI che ! AryadezanI sannArInI sAme AMkha paNa UMcI karavAnI koI hiMmata karI zakatuM nahi. ane Aja ? mA-enonI lUMTAtI jatI Ijjata tekaM te paNa dharano vaDIla kadAca mauna rahI paDe che! zuM thAya ?...khenone ja potAnA zIlanI paDI nathI tyAM khIjA kare ya zuM? mAre to have AvA samAjane eTalI bhalAmaNa karavI che ke nirmamAMMda pApo na ja choDavA hoya to paNa kamase kama potAne 'sabhya' 'zikSita' ke 'sudharelA' kahevaDAvavAnuM temaNe to baMdha ja karI devuM joI e. je pApone varNavatAM ya zarama Ave evA pApo AcaranArA mANaso potAne sudharelA kahevaDAve che! ane nAhe bhaNelA kheDUto ke AdivAsIo. sAMskRtika jIvana jIvatA hoya to ya pachAta (bI. sI.) kahevAya che. kevI avaLI gaMgA vahI rahI che. ! AnA karatAM bhayaMkara-haLAhaLa-kaLiyuga khIjo kyo AvavAno haze ? civilizationnA nAme game tevA pApo karanArA AvA AtmAone sAkSAt paramAtmAnA darzana paNa zI rIte lAbha kare ? hAya ! nirlajja ane naphphaTa loko maMdimAM AvIne sudharavAne badale kadAca maMdirone ja bhraSTa karI nAMkhaze !
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ 219 'rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza" jamAnAvAdanI breka vinAnI krisalara kAra pavanaMjaye aMjanAnuM rUpa paNa joyuM nathI! te kALamAM lagnAdi tamAma vyavasthAmAM mA-bApa kare te aMke so gaNAtuM. Aje to mA-bApane khabara paNa hotI nathI ane chokarAo emanI meLe sagapaNadinuM kAma patAvI nAMkhe che !! AkhI prajA jANe sAmUhika ApaghAtanA paLe dhasI rahI che. paraMtu sabUra! jamAnAvAdanI A khUMkhAra doTa, breka vinAnI krisalara moTara jevI ApaghAta-kAraka nIvaDavAnI che. jamAnAvAdanI moTaramAM beThelo mANasa hAthe karIne pazcimanA anukaraNanI aMdhiyArI khAImAM jhaMpalAvIne ApaghAta karI rahyo che! have to prAcIna pavitra sAMskRtika maryAdAone pAchI lAvyA vagara Arya prajAne koI ArovAro dekhAto nathI.! aMjanAnI sakhIono vArtAlApa bhAvI patnI-aMjanAnuM rUpa jevA utsuka banelo pavanaMjaya te ja rIte mitra prahasitane sAthe laIne aMjanAnA mahele Ave che. aMjanA sAtame mALe rahelI che. tyAM AvIne eka guptacaranI jema be saMtAI rahe che. aMjanA eka koDa bharelI kanyA che. e jANe koI soNalAMomAM ramI rahI che. enuM attara jANe hasuM hasuM thaI rahyuM che. aMjanAnI AsapAsa tenI sakhIo beThelI che. te vakhate vasaMtatilakA nAmanI sakhI aMjanAne kahe che : "aMjanA ! tuM kevI bhAgyazALI che ke tane pavanaMjaya jevo pati maLyo!" A vAta sAMbhaLIne mizrakA nAmanI bIjI sakhI bolI uThe che : are! sakhI! vidyu--bha jevA uttama varanA badale bIjA varanI prazaMsA zA mATe kare che?" tyAre vasatA tene kahe che : "are! bhoLI! vighaTyabha game tevo hoya to ya alpa AyuSyavALo che. tethI te vara aMjanA mATe yogya na gaNAya." vaLA mizrakA kahe che : "are! tuM to maMdabuddhivALI lAge che. amRta thoDuM hoya to ya zreSTha che. viSa ghaNuM hoya to ya nakAmuM che." AryAvartanI eka pavitra mAnyatA che ke kAma vinA bolavuM na joI e temAM ya jema bane tema ochuM ja bolavuM joIe. paNa Ama chatAM mizrakA nAmanI bIjI sakhIne manamAM ema haze ke A vidyaprabha A ja bhavamAM mokSe janAro hovAthI ane sAdhukakSAnuM uttama jIvana jIvanAro hovAthI te ja zreSTha che. joSIoe jeSa joIne enuM AyuSya bhale
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ 220 pravacana sAtamuM chuM kahyuM to ya te vAta gauNa che. pati lAMbu jIve ke TUMkuM paNa uccakakSAno te AmAM hoya to te ja aMjanA mATe moTA sarbhAgyanI vAta gaNAya. jyAre vasaMtAnA manamAM ema haze ke pavanaMjya lAMbu jIvanAro che. vaLI saMsAranA bhogane rasika che ethI ja aMjanA mATe enI pasaMdagI thaI e ucita che. aMjanAno bharathAra to nakakI thaI ja gayo hato. have AvI koI vicAraNA karavAno artha ja raheto na hato ke "pavanaMjaya sAro ke vidhutrabha?" paNa chatAM sakhIo A rIte vAtanuM vatesara karavAmAM paDI gaI. aMjananA mAnathI pavanaMjyane krodhAvega pavanaMjaye aMjanAne joI lIdhI. enA rU5 upara e mugdha thaI gayo. parantu sakhIonI vAto sAMbhaLIne e vicAravA lAgyo ke "pelo vidya-prabha ja aMjanAne priya lAge che; nahi to teNe bIjI sakhIne bolatI aTakAvI kema nahi?" pavanaMjaya AvA vicArathI ekadama phodhamAM AvI gayo. ane eno hAtha sIdho ja talavAra tarapha jAya che...have krodhAnvita A pavanaMjaya zuM kare che? vagere viSaya AgAmI pravacanamAM vicArIzuM. noMdha : A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAjJAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMtakaraNathI "micchAmi dukkaDam.... -avataraNakAra mUlya: 50 paisA prakAzaka : "kamala prakAzana TrasTa 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yAjJika InsTITayUTa sAme. amadAvAda-1 phona naM. 30081] mudraka : pra. pu. bhAgavata, mauja priTiga bUro, giragAma, muMbaI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ pproja, AAMIL unnar 7i5 * * * * * * * * * * * * E * AAAPKE AWARD dara varSe rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza pravacanakAra, pUjya siddhAntamahodadhi,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati, svargIya sUripurandara AcArya bhagavA zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhANucandravijayajI ExaE2828 ELLENDEDABAD pravacana sthaLaH plejhanTa pelesa, muMbaI-6 pravacana 1 pravacana - AThamuM prakAzana ! ra1 77 14-8-77 4. prakAzaka : kamala prakAzana TrasTa
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImada candrazekharavijyajI mahArAja sAhebe muMbaI khAte, lagabhaga dasa hajAranI virATa mAnavamedanI samakSa rAmAyaNanuM AmuM pravacana karatAM, pavanaMjya dvArA aMjanAne thayelA anyAya bharyo tyAga chatAM e tyAganI pAchaLa paNa AryasaMskRtine navo draSTikoNa, bAvIza varSanA dIrdhakALa sudhI aMjanAne patino viraha, yuddhamAM prayANa karatAM aMjanAne patinuM darzana ane enI apAra AMtaravyathA, pavanaMjyanI ghora avagaNanA chatAM aMjanAnI sarvadA karmane ja doSa devArUpa anupama vinamratA, aMjanAnuM hRdayavidharaka AkaMda, mAnasarovarane tIre sAMjanI zAna paLamAM cakravAkanA virahAnalamAM baLatI cakravAkInI tINI ciciyArIomAMthI pavanajyane lAdhatuM hRdayaparivartananuM vicArabindu, pavanaMjyanuM punarAgamana, parapuraSa prahasitane jotAM ja aMjanAnA svasatItvane dIpAve tevA mukhabola, pavanaMjyane pazcAttApa ane aMjanA sAthenuM milana, e milanamAMthI puna: sarjAtI du:khanI dardabharI ane diladrAvaka kahANI, sAsu dvArA aMjanAne tiraskAra ane gRhabahiSkAra, piyaramAMthI paNa putrIne prApta thato dhikkAra ane jAkAra, anarAdhAra raDatI nirAdhAra aMjanA| vasaMtA sAthe vana prayANa, acAnaka prApta thatuM mahAtmA amitagatinuM anupama darzana, mahAtmAne upadeza dvArA lAdhatI apUrva cittazAMti ane jinadharmaprApti, guphAmAM hanumAnane janma, pratisUryanuM Agamana, sahunuM hanapuramAM gamana, yuddhamAMthI pAchA AvatA pavanaMjayane aMjanAnI hakAlapaTTInI vAta sAMbhaLatA bhayaMkara AghAta, aMjanAnI zodha mATe bhaTakato pavanaMjya, mRtyu-prApti kAje pavanano niradhAra, bhaDake baLatI citAmAM bhUtavanamAM bhasmIbhUta thavAnI pavananI taiyArI ane ane aMjanAnuM sukhada milana, vagere prasaMgonI khUba ja hRdayaMgama ane bhAvavAhI rIte rajUAta karI hatI. prasaMgopAttA, samAjamAM cAlatI mithyA AkSepabAo dvArA "nirdopa khUnone kAraNe kaTutama banelA mAnava-jIvana, pratyeka pravRttimAM dIrdhadazitA keLavIne lAbhanukasAnonuM saravaiyuM kADhavAno Aryavartano Adarza, lokajIvanamAM vyApaka banatI jatI bhraSTatAonI sacoTa vAto, sukhane vadhAravA ane du:khane ghaTADavAne kamanIya kImiyo, saMsAramAM vaMjhAtA AghAta ane pratyAghAtonA vAyarA vacce ya potAthI adhika du:khIne joIne jIvanamAM "eDajasTa' thaI javAnuM elAna, mananA 'vekayumIne pUrI devA mATe zubhamatranA jApa ane Izabhakitane zubha mArga, lokazAhInA eTama bombanI aMgrejonI bheTa upara kAramI mamatAne kAraNe AryaprajAnuM parampAra ahita, 'TayUbavelo'nI pravRtti dvArA lAbhane badale ghora geralAbhanuM tarkabaddha nirUpaNa, AvartanI dIrdhadazitA upara sItAjInA dAsI sAthenA saMvAdanuM suMdara draSTAnta, elopethI ane AyurvedanA vijJAnanI bhedarekhA, vagere muddAo aMge viziSTa vizleSaNa karatI, puSpamAMthI nIkaLatI parAganI jema sAdhutAmAMthI prasaratI sAdhanA dvArA tadana sAhajika rIte suSTine sanmArga cIMdhatI, tananA tApa, mananAM pApa ane jIvananA saMtApane saMharI letI, gaMgAnA kalakala vahI jatA nIranA zAnta ane prazAnta ninAdanI yAda apAvatI, pIyUSavaSiNI, pUjyapAdazInI punita pravacanadhAra puraya avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. zrIpALanagara, muMbaI-6 - muni bhAnucandravijaya tA. 18-8-7
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacanAMka: 8 ravivAra pra. zrAvaNa vada 0)) vi. saM. 2033 anaMta upakArI pUjyapAda kalikAla sarvaza AcArya bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe triSaSThi zalAkApuraSacaritranA sAtamA parvarUpe racelA "jene rAmAyaNa' nA padArthone mukhyatve najaramAM rAkhIne ane sAthe bIjA rAmAyaNonI paNa jIvanamAM preraNAdAyI aneka vAtone sAMkaLI laIne je pravacanamALAnuM ApaNe Ayojana karyuM che tenuM Aje AThamuM pravacana che. mArI kalpanA mujaba aDhArathI vIsa pravacanamAM ApaNI A pravacanamALA pUrNa thaze. have pachInA navamA pravacanamAM rAmacandrajInA pUrvajo rAmacandrajInA dAdA - anaraNya ane temanA pitA dazarathanI vAta khAsa karIne laIzuM ane dasamA pravacanathI rAmacandrajInA jIvanamAM praveza karIzuM. rAmAyaNanI vAta sAMbhaLatAM raDI UThazo - rAmAyaNanI A vAto jyAre bharadariye-madhyamAM-Avaze tyAre keTalIka vAra tamArA aMtara raDI UThaze. evI khUba ja preraka rAne bodhaka A rAmAyaNanI vAto che. gata pravacanamAM, potAnI bhAvI patnI aMjanAne jovA mATe pavanaMjaya adhIro banI gayo. enA mitra prahasitanI sAthe te aMjanAnA mahelamAM chUpI rIte tene jovA gayo. temAM aMjanAnI eka bahenapaNI vasaMtatilakAe "kayo pati sAro?" evA praznamAMthI udbhavelA vArtAlApamAM pavanaMjayano pA lIdhe. jyAre bIjI sakhI mizrakAe vidya -bhane pakSa lIdho. AvA prakAranI carcA vyartha lAgavAthI aMjanA mauna rahI ane enAthI pavanaMjya krodhe bharAyo. ahIM sudhIno rAmAyaNanI mULa kathAno viSaya AvarI lIdho hato. pavanajyane akAryathI aTakAvato prahasina pavanaMjyanI e apekSA hatI ke jyAre vidya~bha sAro pati gaNAya evI mizrakAe vAta karI tyAre teNIne aMjanAe rokavI ja joIe. jo vidya -bha upara ene prema na hoya ane mArA upara ja aMjanAne sAco prema hoya to teNe mauna na ja rahevuM joIe; ane vasaMtatilakAnI tarapheNamAM potAno spaSTa abhiprAya ApIne mArA pratyenA snehane vyakata karavo ja joIe.' jyAre AdizanI eka maryAdA hatI ke gaMbhIra kanyA AvI potAnA pati -aMgenI vAtomAM athavA jenuM koI viziSTa phala nathI tevI koI paNa vAtamAM-bole nahi. A daSTie ja aMjanA mauna rahI, jenuM arthaghaTana pavanaMjaye khUba ja 'vicitra karyuM.
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ 224 pravacana AThamuM roSe bharAelA pavanaMjyano hAtha ekadama talavAranI mAna upara gayo. AvezamAM eNe prahasitane kahyuM, "vidya-bhanI sAthe paraNavAnuM ane tenI sAthe paraNAvavAnuM jene ucita jaNAya che e [ aMjanA ane mizrakAnA [ bannenA mastaka hamaNAM ja chedI nAMkhuM chuM. vidya-bha sAthe ja aMjanAne paraNavAnuM mana hoya to mAre tenI sAthe lagna zA mATe karavuM? A hisAba atyAre ja patAvI nAMkhavo joIe." jANe pavanaMjya kahe che ke "A nArI kulaTA che. AthI ja to ene mArA sivAya bIjo puruSa paNa hajI game che. mATe ja e mauna rahe che ne? AvI strI sAthe huM koI paNa saMyogamAM parArI zakIza nahi." e vakhate prahasine pavanaMjyano hAtha pakaDI lIdho. ane ene A akArya karatAM vAryo. mitre to AvA ja karajo mitra karavA ja hoya to AvA karavA joIe. bhAIo jevA tevA bhAIbaMdha na kare. ane baheno jevI tevI bahenapaNIo na kare. evA loko kyAreka samagra jIvananuM nikaMdana kADhI nAMkhatA hoya che. AjanA mitro ane bahenapaNIo, to potAnA sukha khAtara mitranA ja gajavA khAlI karAvI nAMkhatA hoya che ane ene dhIre dhIre evA prakAranA nittva pApomAM-potAnI vAsanAone poSavA khAtara- tANI jatA hoya che ke jenAthI pelAnuM jIvana sApha thaI jAya! Aje yuvAno patnI kone banAvavI ane yuvatIo pati kone banAvavo eno vicAra kare che. paNa huM to kahuM chuM ke tamAre tamAro mitra kone banAvavo eno khAsa vicAra karajo. game te prakAranuM jIvana jIvanArA mitro anAdikAlIna kAmavAsanA vagere uddIpta karIne jIvananuM dhanotapanota kADhI nAMkhavAnA paNa kAma kare che. mATe AvA mitro karatAM khUba ja sAvadhAna banI jajo.. pavanaMjayane lagna mATe InkAra ane prahasitanI samajAvaTa prahasita uttama koTino mitra hato. AthI ja talavAra ugAmatA pavanane te roke che. ene kahe che. "are mitra! jema gAya sadA avadhya che ema strI aparAdhI hoya to paNa vadhyuM nathI. jyAre aMjanAsuMdarI to niraparAdhI che. e mauna rahI che temAM enI suMdara lajA ja kAraNabhUta banI che. A enuM gAMbhIrya che. A kAMI tene doSa na kahevAya." A rIte prahasita pavanaMjayane samajAvIne zAnta pADe che. tyAra bAda pavanaMjaya pitAnA AvAsamAM Ave che. AkhI rAta pavanaMjaya duHkhita hRdaye pasAra kare che..
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 225 savAre pitAnA mitra prahasitane kahe che ke, "he mitra! mAre aMjanA sAthe paraNavuM nathI. eka sAmAnya nokara paNa jo zeTha paratve zraddhA-sadabhAva dharAvato na hoya to koI vAra ApaNane muzkelImAM mUkI de che; to A to strInI jAta! eno zo bharoso ! cAla.. mitra! Ane tajIne ApaNe ApaNI nagarImAM pAchA cAlyA jaIe." A pramANe kahIne pavanaMjaye jyAre cAlavA lAgyo tyAre prahasane tene pakaDI lIdho. ane ene samajAvavA lAgyo ke, "he mitra! je kArya ApaNe svIkAryuM hoya ene pazu ullaMghI javuM e moTA puruSane chAjatuM nathI. to sadA anullaMghanIya Apa- evA gurajanoe (vaDIloe) je kArya svIkAryuM hoya ene phagAvI devAnuM akArya ApaNAthI kema thAya? vaLI aMjanA to sarvathA nirdoSa che. tArA mAtA ane pitA jagatamAM "mahAtmA' tarIke paMkAyelA che. Ama chatAM he mitra! tuM tArI svachaMda vRttithI ahIMthI cAlyA javAno vicAra kare che to tane zarama nathI AvatI? tAre zuM teone jagatamAM badanAma karavA che?" AvI rIte mitra prahasita pavanaMjayane sakhata zabdomAM jaNAvyuM eTale muzkelIthI pavanaMjaya mAnyo ane tyAM rokAI gayo. AvA nirdoSa khUna karo mA.. aMjanA sarvathA nirdoSa hovA MaaN ene ADakatarI rIte paNa 'kulaTA' jevI gaNIne tenA upara pavanaMjaye A prakArane je AkSepa karyo, ene huM AjanI bhASAmAM nirdoSa khUna kahuM chu. vartamAna samAjamAM paNa AvA prakAranA nirdoSa khUna' bhAre moTI saMkhyAmAM cAle che. A pUnamAM rAmapurI cappAnI jarUra paDatI nathI. enAthI lohI paNa nIkaLatuM nathI. ane mANasa marI paNa jato nathI. vagara cappAe, vagara lohI kADhe, ane vagara mote mANasa AvA prakAranA nirdoSa khUna dvArA bahu barAkhe rIte marI jato hoya che. jIvato rahevA mAM lokomAM enI pratiSThA ane AbarUne evo bhayaMkara dhakako pahoMcI jAya che ke samAjamAM ene jIvavuM vasamuM thaI jAya che. AvA khUnane huM nirdoSa' eTalA mATe kahuM chuM ke AvA khUnanA keso korTamAM cAlatA nathI. korTanA kAyadA dvArA AvA AkSepa rUpa nirdoSa khUno doSita gaNAtA nathI. evA khUnI mANasone jelamAM rahevuM paDatuM nathI ke korTa dvArA ene daNDa pharamAvAto nathI. koI paNa kAraNasara bIjAnI upara tadana juThA evA cAritraya-bhraSTatAnA, harAmakhorInA, chInALInA ke anItikhora tarIkenA evA AkSepa thatA hoya che ke jenA kAraNe e bicArA mAnavone jIvavuM jhera jevuM thaI jatuM hoya che.
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ 226 pravacana aham are! vAtamAM kazo ja mAla na hovA chatAM ghaNAM halakI vRttinA mANaso evuM surasuriyuM choDatA hoya che ke "tArI patnI Aje bapore kokanI sAthe khAnagImAM vAto karatI meM joI hatI." kaI pati-patnInA saMsAramAM je sukha ane zAMti hoya e nahi joI zakavAne kAraNe keTalAka IrSALuo athavA bIjAnA sukhI saMsArane saLagAvI mAravAnI pApI manavRtti dhAraNa karanAra loko AvA AkSepa karatA hoya che. AvA AkSepo drArA koInA jIvana jhera na karo. 'tArI patnIne meM phalANA sAthe joI hatI evI vAta sAMbhaLatAM ja eka vAra to e strIne pati zaMkAmAM paDI jAya, eTale pelA duSTa mANasanuM kAma pUruM thaI jAya! kema ke zaMkAmAtrathI pati-patnInA jIvananI zAMti saLagI UThe che. AvA kAvatarAMthI du:khI thaI gayelI strI bolI UnI hoya che ke, "AnA karatAM te mane e mANase kra ApIne mArI nAMkhI hota to sAruM thAta. zA mATe eNe mArA patine tadana khoTI zaMkAmAM nAMkhI daIne mAruM jIvanara jhera banAvyuM?" kyAreka vaLI evuM paNa banatuM hoya che ke AvA mANasone kokanI pAsethI kAMka meLavavuM hoya che ane e na maLe eTale AvA tadana halakA ane juThA AkSepo dvArA AvA nirdoSa khUna karIne sAmI vyakitanuM zAntithI khaLakhaLa vahI januM jIvana jaLa DahoLI nAMkhavAmAM Ave che. AvA mANasone huM "mANasa" kahevA taiyAra nathI! potAnI sattA ke zrImanAI vagerenA jora upara musatAka banIne game tevA AkSepa karavA e zuM mANasAI che? sAcA ane sArA mANasone AkSepa dvArA jIvatA rAkhIne mArI nAMkhavAnI A pravRttine huM sAmAnya kakSAnuM pApa mAnato nathI. bhAre AghAta ane AzcaryanI bInA to e che ke achA-chA dhamAM dekhAtA mANaso paNa AvA khUna aneka vAra karatAM hoya che, ThaMDe kaleje ane hasate moMe. cAritrabhraSTanA sudhInA AvA AkSepo karIne aneka lokonA nirdoSa pUna karanArA samAjamAM ubharAI gayelA evA hajAro strI-puruSone huM kahevA mAMgu chuM ke kadI koInI upara juThA AkSepo na karo. tamane koI mATe kAMI paNa jANavA maLe tyAre tame sAmI vyakita pAse jAte ja jaIne khulAso meLavo. thoDI himmata keLavo. vAyaro vAtane laI ya e rIte game tevI jUThI vAtone tame svIkArI laIne eno gaNagaNATa samAjamAM karavA lAgI juo e tamArA mATe jarAya zobhAspada nathI. bane draSTikoNathI A vAta vicArIe A daSTikoNathI vicArIe tyAre to ghaDIbhara ApaNane eka "meka pArlAmenTa
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 227 UbhI karIne AropInA pAMjarAmAM pavanaMjayane Ubho karavAnuM mana thaI jAya. tyAM ene pUchavAnuM paNa mana thaI jAya ke "zuM adhikAra (Right) hato tamane A rIte eka niraparAdhI aMjanAne ATalo ghora anyAya karavAno? pavanaMjya! tame doSita sAbita thaI jAo che!" paraMtu bIjo paNa eka Angle ApaNI pAse che. ene paNa jarA vicArIe to pavanaMjyane Ama karavAnuM kema mana thayuM te samajI zakAze. pavanaMjyanA aMtaramAM eka vAta cokkasa hatI ke aMjanA kulaTA che ane mATe ja koI paNa saMyogamAM levI strIne calAvI na levAya. alabatta, A kalpanA bhrAta hatI temAM koI saMdeha nathI, paraMtu pavanaMjyanI potAnI patnI pAse saMpUrNa vizuddhinI apekSA hoya to temAM khoTuM paNa zuM che? strInuM satva to zuddha ja joIe. strInA zIlamAM jo zuddha na hoya to bhAvamAM pAkanArA saMtAno vageremAM paNa sAcAritA ane vizuddhi prApta na thAya e khUbaja saMbhavita che. AvI koI vicAraNA pavanaMjayanA aMtaramAM ramI rahI hoya ane ene ja kAraNe saMskRtinA tattvomAM custapaNe mAnanArA A puruSe aMjanAnI pote kapelI azuddhi paNa calAvI lIdhI nA hoya te susaMbhavita che. Ama ApaNe A ghaTanAnI banne bAjuone dhyAnamAM levI ja rahI. A ja kathAmAM AgaLa upara AvanArA prasaMgamAM-sAsuketumatI paNa AvA ja koI daSTikoNathI aMjanAne ghara bahAra ravAnA karI de che, aMjanA ghaNA khulAsA kare che ke "mAtAjI! ApanA putranA kAraNe ja mane garbha rahyo che. bAkI, parapuruSane vicArasuddhAM paNa karyo nathI. vagere..."- paraMtu A vAta sAsunA gaLe na utaratAM teNe aMjanAne ghara bahAra kADhI mUkI. AmAM paNa sAsunI gerasamajano doSa-akSamya kakSAne aparAdha-cakkasa hovA chatAM e vAta paNa eTalI ja spaSTa che ke sAsu pote zIlanA sacoTa Adarza ane AgrahavALI hatI. ane mATe ja sAsue aMjanA pAse zIlano ATalo Agraha rAkhyo. AryadezanI sAsue kulaTA vahune calAvI letI na hatI. kulaTA strI jIve te karatAM kUvo pUre temAM ochuM nukasAna che e vAta pUrvanA yugamAM daDha-mULa hatI. Arya koNa? anArya koNa? A yuganA jamAnAvAdI lokone A vAta nahi ja game e huM samajuM chuM. paNa keTalIka kaDavI vAto karyA vinA have chUTako paNa dekhAto nathI. tame sahu janme te Arya cho kAraNa ke tamAro janma AryadezamAM thayo che.
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana AThamuM paraMtu e badhA AryA jIvanathI Arya che kharA? saMtAnonI badhI ja pravRtti calAvI laIne temane sukhI thavA devA jee jhaMkhatA hoya tene jIvanathI anArya ja kahevA joIe ne! 228 je mANasa tAtkAlika lAbhAnAja vicAra karIne sukha meLavI levAmAM paDayA che e jIvanathI 'anArya' che. ane... je dIrghakALanA vicAra karIne, vartamAna sukhane phagAvI devAthI bhAvInA moTA lAbha-nukasAnone vicArI zake che te 'Arya' che. AvA jIvanathI anArya mAnava Aje ne Aje bIja vAvIne, vRkSa ugADIne tenA uparathI phaLa meLavI levAnI icchA rAkhe che! hamaNAM ne hamaNAM ja lAbha meLavI leA. hamaNAM ja paisA banAvI leA. kAlanI vAta karajo mA! paraleAka te vaLI cheja kyAM? enI paMcAta ja kare! mA! chUTAcheDAnA himAyatIo A vicAre AvI TUMkI najaranI vAto karanArAo jIvanathI anArya banI ya teja saMbhavita che. AjanA lokone khabara nathI ke eka strIne chUTAcheDA apAvIne mAno ke enA pitanA mArapITa vagerenA du:khamAMthI tame ene mukita tA apAvI dIdhI, paraMtu AvI rIte keTalIka strIone sukhI karavA jatAM tame keTalI lAkhA srIbAne bhayaMkara du:khanI gartAmAM dhakelI dIdhI! duniyAnI ghaNI strIe AvA prakAranI nathI. AthI sArI strIo che temanuM paNa-pati vagerenA bIjI strIo sAthenA saMbaMdhane kAraNe pati chUTAcheDA ApI daIne-jIvana barabAda karI nAMkhavAnI rAkSasI-anukULatA pAmyA che. chUTAcheDAnA kAyadAnI evI aneka kalamo che jenA kAraNe chUTAcheDA vagere dvArA sArI evI aneka strIone mAta bhegI karI devAmAM AvI che. vaLI zuM vakIlAnA jaMgalA A mATe ja UbhA karavAmAM vyA che? are ! bIjI srIne paraNatAM je pacAsa hajAra rUpiyA maLavAnI zakyatA hoya te khuda pitA peAtAne putrane pUrvanI patnIne patAvI nAMkhavAnI sUcanA kare che! ane pati ema karatAM acakAto paNa nathI! AvA mANasone potAnA pApane poSanAra vakIlo ya maLI ave che. pacAsa hajAra khAtara AvuM dhAra apakRtya karavAnA kissAo A vizvamAM aneka banI cUkyA che. ruDhicustatA 'gALa' nathI, paNa 'guNa' che huM AvI vAto karuM eTale ghaNA loko mane 'ArthoDokasa' (rUDhicusta ) kahe
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 229 che paNa evuM bolanArAone khabara nathI ke tame amane gALa" devArUpe rUDhicusta kaho cho tyAre ame to tene "guNa" samajIe chIe. tame amane "orthoDokasa' kIdhA eTale ame to ema ja samajIe chIe ke vAha! cAlo, ApaNe kharekhara bhagavAna AdinAthanI ane tIrthaMkara paramAtmA mahAvIradevanI mULabhUta paraMparAne mAnanArA TharyA. A to bahu sarasa thayuM! Ajano jamAne to roja savAre, bapore ane sAMje palaTAya che evA nita palaTAtA jatA jamAnAne vaphAdAra rahevA karatA, ekadhArI rIte hajAro varSothI cAlyA AvatA ane baddhamUla banelA dharmazAsananI ke saMskRtinI paramparAone ja vaphAdAra rahevAmAM ame to gaurava samajIe chIe. eTaluM samajI rAkho ke A jagatamAM aneka jhaMjhAvAtonI vacce paNa te ja TakI jAya che: agaNita AMdhIonI vacce paNa teja aDaga rahI jAya che. dhasamasatA viSama kALanA ghoDApUronI aMdara paNa teja aDIkhama rahI jAya che, je svayaM majabUta hoya che. je svaye majabUta nathI e AMdhI, tUphAna ane jhaMjhAvAto vacce aDaga rahI zakatA nathI. hajaro varSa purANI samyaka evI rUDhio ane paramparAo atyAra sudhI TakI rahI che e ja enA svayaMbhU baLanI tAkAta batAvI Ape che. mATe ja rUDhiomAM custa rahevuM ene ame citAjanaka bAbata samajatA nathI. ane ethI ame evA AkSepothI da:khI paNa thatA nathI. parivartana maMjUra paNa zAstrAnusArI alabatta, avasare palaTo amaneya maMjUra che. parantu e zAstrAnusArI ja hovo joIe. zAstra-siddhAntone AdhAre parivartana amane paNa mAnya ja che. varSo jatAM sAgaranA kinArAo jo palaTAya to nakazAo paNa palaTavA ja paDe; emAM koInuM cAle paNa nahi. pAMcaso varSa pUrve sAgaranA je rItanA kinArAo hatA, temAM jo parivartana kharekhara aAvI gayuM hoya to te vakhate paNa "ame to jUnA nakazA pramANe ja cAlazuM. ame parivartana karavAnA ja nathI,' ema kahevAmAM Ave to dizAo bhulAI jAya ane sAgaramAM vahANa DUbI jAya. hajAro mANasanI janahAni paNa thaI jAya. para A rIte parivartana karavAno adhikAra game te mANasone na ja soMpAya. tenA adhikArI puruSe ja e karI zake. jema sItA satI che ke nahi? ene nirNaya dhAro ke karavAne Ave to te adhikAra asadAcAriNI strIonI sabhAne maLI jato nathI. teo sItAnA satItvano nirNaya zI rIte karI zake? e adhikAra to zIlavatI nArIone ja hoI zake.
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ 239 pravacana AThamuM e ja rIte AjanA jamAnAvAdIo, buddhijIvIo ane DIgrIdhArIo ke jemane zAstranI vAtano koI khyAla suddhAM nathI evA lokone zAstrIya patine parivartana karavAno koI adhikAra nathI. e adhikAra to gItArtha saMvina ane zAstra mahApuruSone ja che. e puruSo ja nirNaya karI zake ke vartamAna kALamAM sAgaranA kinArA palaTAyA che ane have je nakaze (nItiniyama) badalavAmAM nahi Ave to nukasAna thaze. gItArtha mUnivaronI sabhA bese ane emAM te zAstrasiddhAnatAnusArI parivartano karavAno nirNaya paNa zAstramatithI karI ja zake che ane te barobara paNa che. hIrasUrijI mahArAjAe jAhera karela apavAda pUjyapAda jainAcArya hIrasUrIzvarajI mahArAjAe potAnA kALa daramiyAna, batrIza varSanI ummara thAya tyAM sudhI strIbone dIkSA nahi ApavAno niyama paTTaka bahAra pADayo hato. kAraNa te vakhatanA saMyogomAM sAdhvI saMsthAne mAthe moTo bhaya Ubho thayelo. emanA cAritrajIvana mATe bIjA paNa baLAtkAra vagere aneka prakAranA jokhame te pU. AcArya bhagavAne jaNAyA haze ane tethI te samayamAM palaTAyela sAgarano kinAro joIne te pUjyapAdazrIe nakazA badalyA. ane strIone mATe 32 varSa pachInI dIkSAyogyatA mATenI maryAdA nakkI karI. vaLI pAchuM A kAraNa dUra thayuM eTale pAcho mULabhUta nakazo batrIza varSa pahelAM paNa dIkSA ApI zakAya te aMgenA-AvI gayo. bAkI, deza... kALa. samayanI mAMga... jamAnAno pukAra... vagere vAto karIne jamAnAnA bhakato AMdhaLAzmana banIne zAstrIya satyane UMce abharAIe caDAvI devAnI vAto karatA hoya to te koI paNa saMyogomAM calAvI levAya evI bAbata nathI a-dIrdhadarzitAnA kAraNe AryaprajAne nukasAna dekhItA tAtkAlika lAbhano vicAra karIne Ajane ja mANI levAnI vRttivALo ane dUragAmI pariNAmono vicAra nahi karanAro mAnava, janma AryadezamAM utpanna thayo hoya chatAM jIvanathI to te anArya ja kahevAya. AvA prakAranA parivartanathI ane tatkAlIna lAbho tarapha ja najara rAkhavAthI samagra Arya mahAprajAne bhArethI paNa bhAre nukasAna thayAM che. jo hajI javAbadAra mANase nahi jAge to koI moTI honArata jAgI paDaze ema mane lAge che. rAsAyaNika khAtaro, pharTilAIjhara plAnTa, dUdhanA pAvaDaro, DerIo ane hAIbrIDanuM anAja vagere prajAnI zArIrika tAkAta teDI nAMkhIne dharatI, prajA ane saMskRtinI kamara toDI nAkhe che. paraMtu Aje sahu AjanA ja sukhane mANI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza 231 levAmAM paDayA che. ane ethI ja prajAnA dUragAmI suMdara pariNAmeAnA vicAra paNa karavAmAM AvatA nathI. kheDUta kahe che ke "Aje ja mAre lakhapati thaI javuM che... rAsAyaNika khAtaro dvArA dhUma anAja ugADI daIne dhUma kamANI mane karI levA de... dharatIne jyAre baLI javuM hoya tyAre bhale baLI jatI." rAjAzAhImAM keTalAka dekhItA du:kho hatA. e dUra karIne sukha meLavI levAnA bahAne rAjAzAhIne khatama karI...nA...aMgrejoe tene ukheDI naMkhAvI. rAjAzAhI jatAM lAkazAhI AvI; ane leAkazAhInA nAme keTalAka luccA mANasAnA hAthamAM sattA AvI gaI. jene ghera bhANAM khakhaDatA hatA tevA mANasAnA hAthamAM AkhuMya bhArata AvI jAya to tevI lokazAhIne te lAko kema na icche? te mATe tenA guNa peTa bharIne kema gAyA na kare? trIsa trIsa varSanA A AjhAdInA kALamAM e sattAdhIzAe zuM ukALyuM e huM pUchavA mAMguM chuM. trIsa varSanA A kALamAM garIbI vadhI. mAMghavArI vadhI; bekArI vadhI; luccAI vadhI. hAyavAya ane hArAkIrI paNa vadhI. prajAnA sukha ane zAnti naSTa thayA. dUdha ane ghInI nadIo sukAI. durAcAra ane bhraSTAcAra cAphera phelAI gayA ! lAkazAhInI sthApanA zA mATe ? mane to spaSTa zabdomAM ema kahevAnuM mana thaI jAya che ke jemanI pAse rAja karavAnI kula paraMparAgata hathoTI hatI tevA mANasAnA hAthamAMthI sattAnuM sukAna khUMcavI levA mATe; ane keTalAka vicitra mANasAnA hAthamAM sattA soMpI daIne - temanA hAthe ja temanA dezanI prajAno nAza karavA mATe geArAoe rAjA zAhIne ukheDI naMkhAvIne leAkazAhInI sthApanA karAvI hAvI joIe. AthI ja atyAre A dezanI je jesaMsthAe briTiza pArlAmenTarI paddhatinI leAkazAhI rItarasama pramANe cAlanArI hoya ene ja karamukita vagere ApavAnuM nakkI karAyu che. aMgrejoe joI lIdhuM ke ahIMnA potAnA vasavATa daramyAna Arya prajAnI jIvAdorI samA mULabhUta sAMskRtika baMdhAraNane nukasAna pahoMcADavuM hatuM teTaluM nukasAna pragati, vikAsa vagerenA lAbhAmaNA nAma nIce pahoMcADI dIdhuM che. have bAkI rahelA emanA vinAza ApaNAthI thaI zake ema nathI. mATe have emanA vinAza, emanA ja - paNa ApaNA prAgatika DhAMcA pramANe taiyAra karAyelA - mANasA dvArA ja karIzuM. ApaNuM adhUruM kAma A ja mANasA pUruM karaze."
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ 232 pravacana AkhuM ane A mATe ja aMgrejo ApaNane svarAja ApIne cAlI gayA hoya tevuM vartamAna aMdhAdhUMdhI jotAM anumAna thaI jAya che. A loko evA "dekhAva" UbhuM karI gayA ke jANe emanI pAsethI bhAratanI prajAe svarAjya AMcakI lIdhuM che. paNa vastuta: khUba ja yogya samaye e lokoe bhAratIya prajAne svarAjanI bheTa karI che. jenA dvArA "sva" eTale emanuM potAnuM - bhAvimAM - kAyamI rAja banI jAya. potAnA ja hAthe bhAratanuM sukAna, potAnI nItirItione anukULa Ave evI pazcimaparasta vyakitaone aMgrejoe soMpI dIdhuM. AthI dezanI dharatI pragati pAmatI jAya ane dezanI prajA tathA tenI dharma saMskRti naSTa thatI jaya. lokazAhI eTamomba upara mamatA te karAya? A paristhitimAM dezanI prajA have sArA sukhanA divaso june e mane bahu ja muzkela jaNAya che. have tame zikSaNanI navI tarAha lAvo ke rAjakAraNanI koI navI nItipaddhatio lAve emAM kazo ya lAbha A dezanI saMskRtine ane prajAne thAya evuM mane dekhAtuM nathI. kemake "beIjha" badalAI gayo che. pUrva tarapha mAM rAkhIne cAlatA mANasane pazcima dizA tarapha moM pheravI devAnI pharaja pADI che. have te doDe to "pragati' bhale kahevAze paNa te "pragati' aMdhakAra taraphanI ja raheze. kAraNa ke lokazAhIne A evA prakArano sANase bhAratanA gaLe lagAvI devAmAM Avyo che ke jemAMthI bahAra nIkaLavuM have khUba muzkela thaI gayuM jaNAya che. bhale. tema ja ho... prAcIna vyavasthAo tarapha have pAchA vaLI zakAya tema na ja hoya to ya chevaTe AjanI lokazAhIne su - lokazAhImAM to palaTAvI ja paDaze. ane te mATe dharmAbhimukha prajA taiyAra ja karavI paDaze. jema koInA gharamAM eka mANasa eTamabomba bheTa ApI gayo. have koI samajAve ke, "bhAI ! A to eTama bomba che, jo game tyAre phuTI jaze to to satyAnAza nIkaLI jaze. mATe tene bahAra mUkI de." paraMtu pelo gharadhaNI kahe: "A to mane bheTa maLelI cIja che. ene huM kema choDuM?' AvI mamatA pharIne eTama bombane ghara bahAra pheMkI na de ane gharamAM ja sAcavI rAkhe to te mANasanuM ko'ka dI zuM thAya? dhanota pata ja nIkaLI jAya ne! enA jevI A vAta che. briTiza pArlAmenTarI paddhatine lokazAhI nAmano eTama bomba aMgrejo bhAratane ApI gayA che ane A dezanA mukhya mANaso A to amane bheTa maLelI cIja che ema mAnIne enA pratye kAramI mamatA sevI rahyA che. paNa emane khabara nathI ke A mamatA kadAca AkhI Arya mahAprajAnuM
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza nikaMdana kADhI nAMkhanArI banI jaze. AvuM na ne te mATe vahelAMmAM vahelI take lAkazAhIne dharmapradhAna leAkazAhI teA bnAvavI ja rahI. 233 aMgrejonI bhAratane be bheTa: mArA mate aMgrejoe A bhAratane be vastunI bheTa karI che. emAM eka te che krikeTanI meca. jemAM badhA eka thaI jAya che. tyAM hiMdu- muslImanA bheda paNa naDatA nathI. aMgrejo dvArA A krikeTa mecAthI ekatAnuM sarjana karAyuM che. jyAre aMgrejoe ApelI bIjI bheTa che leAkazAhInA eTamabAmba, jenA dvArA samagra Arya prajAno ane saMskRtino khAtamo bolAvAI ya. lAkazAhI-prakriyA cUMTaNI, humatI AdinA je tattvA upara taiyAra thaI jAya che te te tattvo khUba ja pratyAghAtI che. mAre sattAnuM siMhAsana joItuM nathI A badhI vAta karIne mAre koI sattAnuM siMhAsana prApta karavuM nathI. kema ke huM te jaina sAdhu chuM. parantu A badhI vAta jaNAvIne huM prajAne cetavI devA mAguM chuM : AryAvarttanI mahAprajA vinAzanI A gartAmAMthI UgarI jAya e ja mArI apekSA che. hindustAnanA eka moTA rAjakAraNI puruSa kahe cheke, 'yazApavita teDI nAMkhA, e badhuM nakAmuM che.' tA bIjA eka Toca kakSAnA rAjakAraNI ema kahe che ke: 'aTakomAMthI have zAti AdinA sUcaka nAmeA kADhI nAMkhe.' koI rAjakAraNI vaLI kahe che: dharme ja badhA jhagaDA UbhA karyA che mATe dharmanA nAza karo.' A badhI vAtA kevI bAliza vAta che? sastI kIrti kamAI levAno A kevA saraLa rastA che? AvI bAbatAthI zuM prajAnuM kalyANa thaI jaze ? zuM A badhA evA gaMbhIra praznA che? saMtatiniyamana dvArA prajAnI sevA ke kusevA ? dIrghadaSTi vinAnI AvI te aneka rItinItiothI prajAne bhayaMkara koTi-nuM nukasAna thayuM che. vasatinuM niyaMtraNa karavA mATe saMtatiniyamananAM sAdhanA UbhA karavAmAM AvyA. are! paNa tamane khabara che ke vati ochI karIne tAtkAlika sukha meLavI levAnA AvA kAryakramathI AryasaMskRtine keTalI bhayaMkara hAni thaI che? jarA tapAsa karo ke, A sAdhanA cAra chekarAnA bApa banelA puraSA ane srIo ja vadhAre pramANamAM vApare che ke kaoNlejamAM bhaNatA kumAro ane kumArikA potAnA jIvananA pApAne chAvaravA ane DhAMkavA mATe enA upayoga dhUma pramANamAM kare che? ane je paristhiti ATalI bhayAnaka hoya te have vicAra karavA joIe ke AvA prakAranA kAryakramA dvArA prajAnI sevA karAI che ke nitAMta kusevA ?
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ 234 pravacana AThamuM motanuM "riekazana" lAvanArI davA levAya kharI? rogane maTADavA mATe koI paNa davA evA prakAranI na ja levI joIe ke je lIdhA pachI enuM jIvaleNa riekazana Ave. dhAro ke tamane mAthuM khUba du:khatuM hoya ane tame DaoNkaTara pAse davA levA jAo tyAre DaoNkaTara tamane evI goLI Ape ke je letA pAMca ja miniTamAM tamAruM mAthuM to UtarI jAya; paranuM be kalAka pachI tamane tenuM evuM joradAra 'riekazana Ave ke jenAthI tamane "hemareja' thAya ane thoDI ja vAramAM tamAruM mRtyu thAya. to zuM evI davA tame levA mATe taiyAra thazo kharA ? nahi ja ne? e ja rIte saMtatiniyamana dvArA kadAca vasati ghaTADo thaI jAya ane enAthI bhAratanA lokonA sukhane kadAca vadhAro thato hoya to paNa A evI bhayaMkara davA che ke jenAthI prajAnuM cAritrya ane saMskRti sApha thaI jAya. je mANasa lAMbA gALAnA pariNAmono vicAra na karI zakatA hoya e ja kAmacalAu mAthuM utAravA jevo vasati ghaTADo karI laIne meta jevA prajAnA cAritryanAzane paNa nibhAvI zake. buddhizALI ane dIrghadarza manuSya to kadApi nahi. vasatinA vadhArAne rokI ane vasatighaTADo karatI davA jo vasatIbhavADAmAM pariName to tenA tAtkAlika lAbhone vicAra karanAro mANasa kadI Arya na kahevAya. AvuM ja che; rAsAyaNika khAtaronuM. jenA dvArA kAmacalAu rIte dharatImAM khUba pAka meLavI levA jatAM dasa varSamAM dharatInAM rasakasa khatama jaI javAnA che. Ama thatAM anAjanI tIvra achata UbhI thaze. eTale cappaNiyuM laIne videza pAse anAjanI bhIkha mAMgavI paDaze; ane madada ApavAnA viSayamAM jyAre e videzI prajA vize, ane tethI bhAratane anAja ApavAnuM baMdha karaze to bhAratanA karoDo mANase akALe mRtyu tarapha dhakelAI jaze. 'TayUbavelo'nI pAchaLanuM bhedI rahasya AvuM ja che pAtALakUvAno (tube well) nI yojanAnuM. pAtALakUvAo dvArA khetaromAM khUba pANI kheMcavAthI chevaTe zuM thAya che e tame jANo cho? TayUbavelo dvArA dharatImAMthI khUba ja pANI kheMcI levAthI dharatImAM mIThA pANInI jagyAo khAlI (vacum) paDe che ane e "vakama'mAM dariyAnA khArA pANI pahoMcI jAya che. Ama thatAM kuvA, taLAva, nadI nALAM vagerenA mIThAM pANImAM te pANInI khArAza pravezI jAya che. A vastu e batAvI Ape che ke aMgrejo potAnA bhedI kAryakramo dvArA bhAratIya prajAnI tamAma jIvAdorIone kApIne sApha karI nAMkhavA mATe ja vividha madado vagere ApI rahyA che.
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ 235 rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza lAMbA gALAnA pariNAmo vicAra rAjakAraNI mANase AvA prakAranI yojanAo karatAM Avo koI UMDo vicAra kema karatA nathI? koIne jANe A prajAnA hitanI kema paDI ja nathI? "amAruM peTa bharAya eTale basa; bIjAnuM je thavuM hoya te thAya." A vicAra kevo ghAtakI vicAra che? dareka viSayamAM je koI janAo ke je koI pravRttio karavAmAM Ave tyAre tenA UMDANamAM jaIne enA lAMbA gALAnA pariNAmone paNa vicAra karavo joIe. sItAjIne rAvaNa upADI gayo tyAra bAda eka vAra dAsIo sAthe sItAjIne je vArtAlApa thAya che te vArtAlApane darzAvate eka prasaMga dIrghadarzitAnA AryavicAra upara khUba suMdara prakAza pADI jAya che. A prasaMga me pUrve pravacanamAM jaNAvyA pramANe sudAmaDAnA vihAra daramiyAna eka ajena bhAI pAsethI sAMbhaLelo che. rAmAyaNanA keTalAka prasaMge granthomAM kayAMya na jaDe ane lokamukhethI sAMbhaLavA maLI jatA hoya evuM bane che. A ajena prasaMga khUba bodhaprada ane AryonI pariNAmadarzitAne siddha kare che. AryonI pariNAmadarzitA rAmacandrajInA virahamAM sItAjI devaramaNa udyAnamAM ekAkIpaNe divaso pasAra karI rahyA hatA. rAvaNa AjIvana sItAnA dAsa banIne rahevAnI pratijJA karavA taiyAra thayA to ya sItAe tene macaka to na ja ApI; paNa tenI kaMgALa yAcanAone dhutkArI nAMkhI. rAvaNanI sakhata zabdomAM khabara laI nAMkhI. A bAju rAmacandrajIne sItAnI bhALa maLI gaI hatI. prAthamika prayatnamAM saphaLatA na maLI eTale rAmacandrajIe laMkA upara yuddha laI javAnI taiyArIo AraMbhI dIdhI. laMkAmAM core ne cauTe yuddhanI vAte zarU thaI gaI. laMkAnA ghaNA nara-nArIo A adharmanA yuddhathI nArAja hatA paNa badhA ya kahetA, "dhaNIne koNa samajAve? dhaNIne koI dhaNI nahi." devaramaNa udyAnamAM cekI bharatI rAkSasIone yuddhanA samAcAra maLyA. sahu gamagIna banyA, nAhaka A yuddha zA mATe vahorI levAya che? te koIne samajAtuM nahi. yuddhottara vinAzanAM karuNa dazyanI kalpanAthI eka rAkSasI dhrujI gaI hatI. te jAte sItAjI pAse gaI. zuddha ane tenA pariNAmonI bhayAnakatAnuM citra hubahu rIte teNe rajU karyuM. teNIe vaNapUchayuM ja kahI dIdhuM : "mahAdevI! A yuddhamAM be ya pakSe bhayAnaka khuvArI thaze. ethI hajAro mAtA pitAnA lADakavAyAone gumAvIne mahinAo sudhI dina-rAta rudana karaze. ane lAkhe patnIe potAnA priyatamane gumAvIne vidhavA banaze, enI seMthInA siMdura bhUMsAI jaze.
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ 236 pravacana AThamuM devI ! Apa strI che to ya strI jAti uparanI A Aphata pratye ApanI hamadardI nathI ? zuM lAkha strIonA vaidhavyanI Apa ArAmathI kalpanA karI zake che?" gaMbhIra vadane sItA bolyA : "vRddha mAjI! A badhuM ya mArA khyAlamAM na hoya tevuM bane kharuM? mAro prazna to e che ke rAthI tame mArI pAse zuM Icche che? mane spaSTa zabdomAM jaNAvo." rAkSasIe kahyuM : "je ke bolatAM mArI jIbha upaDatI nathI chatAM hiMmata karIne mAro abhiprAya spaSTa zabdomAM huM jaNAvuM chuM ke, je yuddhathI lAkhe strIo vidhavA thatI hoya to tenA karatAM bahetara che ke Apa laMkApatinI IcchA pUrNa karo ane yuddhane aTakAvI do. bhale temAM ApanuM satItva haNAze paraMtu "lAkho vidhavAnI samasyA to hala thaI jaze! ghaNAM moTA pAyanuM nivAraNa karavA mATe nAnakaDA apAyane vadhAvI levo e Apaddharma tarIke sAro mArga nathI zuM?" sItAjIe kahyuM : "mAjI! tamArI samajaNa ghaNI bhUla che. ethI ja tamane AvA vicAro Ave che. paNa temAM tamAro doSa nathI; tamArA dezone bauddhika vikAsa jevo hoya eTaluM ja tamane samajAya. astu." have mArI vAta sAMbhaLo. tame je "lAkha vidhavAnuM nukasAna jaNAvyuM te mane mAnya che. paNa have AgaLa vadhIne mAre tamane eka prazna pUchavo che ke, tamArI sUcanA mujaba huM mAruM satItva khatama karuM ane mAro deha seMpI dauM to kadAca yuddha to baMdha thaI jAya paNa jyAre jyAre je strIo mArA jevI paristhitino bhoga banaze mAre te badhI strIo mAruM daSTAMta che ane kahe ke "rAjA rAmanI mahAsattvazAlinI sItA paNa ghaNI jhUmavA chatAMya aMte lAcAra banIne jo laMkApatine zaraNe gaI to ApaNuM zuM gajuM?" Avo vicAra karIne Arya dezanI te kanyAo ane strIo parapuruSanA phaMdAmAM phasAtA jo tene AdhIna thavA lAge to ? "Ama karoDo strIo A dezamAM kulaTA banaze. "have tame ja mane kaho ke lAkhone vidhavA banAvato vikalpa . svIkAravo ke karoDone kulaTA banAvatA vikalpanI abhimukha banavuM ? tame kone pasaMda karo cho ? huM to IcchuM chuM ke eke ya vikalpanI sthitinuM sarjana na thAya; kema ke beya vikalpo sArA nathI. paratu na chUTake zuM karavuM? tenuM mArgadarzana have tame ja mane Apo." bicArI ! rAkSasI ! zuM bole ? sItAjInI A daradarzitAne tenuM mAthuM jhakI gayuM. sItAjIne praNAma karIne, kazuM ya bolyA vinA tyAMthI cAlI gaI.
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza Aje A dUradarzitva naSTaprAya: thaI cUkayuM che. mAnavanI kSullaka-dRSTie bhAratIya saMskRtinA mahAvinAzamAM ghaNA moTA phALA noMdhAvyA che. 237 dUradarzitA e ja Aryatva. a-duradarzitA e ja anArya-va. sItAjInuM daSTAnta laIne karoDo strIo kulaTA pAke enA karatAM lAkha strIonuM vaidhavya A Arya dezane maMjUra hatuM. A ja vAta batAvI Ape che ke tAtkAlika lAbhAne meLavIne khUba kamAI levAnA, peAtAnuM peTa bharI levAnA ke peAtAnI vAsanAe pASI levAnA mArga A AryadezamAM ninda manAyA che. 'Aja'ne mANI lenArAne parAkanA vicAra paNa na Ave ane meAkSanA te sANalAM ya na Ave e te dharmasaMskRtinA jAjaramAna gauravAthI ApatA A deza mATe A atyaMta anucita bAbata che. evA vyakitagata bhautika lAbha meLavI levA mATe Arya mAnava kadI prayatna na kare ke jenAthI peAtAnuM bhAvI jokhamAtuM hoya athavA jenAthI prajAne tenuM nukasAna pahoMcatuM hoya. pavanaMjaya dvArA aMjanAno parityAga aMjanA sAthe lagna nahi karavAnA daDha nirNayavALA samajAve che ke, "pitAjIe nizcita karelI A vAtane mATe jara ya ca nathI." prahasitanI A prakAranI samajAvaTane kAraNe pavanaMjaya potAnA manamAM zalya hovA chatAM tyAM ja rahyoA, ane nirNita divase AjanA sAthe pavanaMjayanA lagna thaI gayA. pavanaMjayane prahasita khUba khoTI pADavI e ApaNA tyAra bAda. prahlAda rAjA potAnA putra-putravadhU vagerene laine harSapUrvaka potAnI nagarImAM AvyA. tyAM rAjAe aMjanAne atyaMta suMdara sAta mALanA eka mahela rahevA mATe ApyA. parantu pavanaMjayane aMjanA upara eTalA Aveza che ke enI sAthe vAta paNa karatA nathI. lagnanA prathama divasathI ja eNe nAne tyAgI dIdhI. koNa jANe ? kadAca pavanaMjayanA manamAM ema paNa hoya ke mArI srI parapuruSamAM anurAgI hoya te bhAvImAM janmanArA amArA saMtAno kadAca kAmI ane kAmAnya paNa pAke. maneAvikAranI paNa kayAreka khUba ja pracaNDa asara hAya che. manovikAranI asara aMge punarutlekha A aMge meM gayA pravacanamAM namuMjalA ane siddharAjanA pitA karNadevanA prasaMga kahyoA hatA. potAnI ja patnI mInaLadevImAM 'naguMjalA'nI buddhithI karNadeve je kArya karyuM enA ja koI prabhAvanI asaranA kAraNe siddharAjanA jIvanamAM kAmAMdhatA pravezI gaI ema ItihAsa kahe che. siddharAjamAM amuka kakSAnA dharma hovA chatAM paNa enAmAM asadAcAra Adi pApanI je kALI kAMkakathA ItihAsa bAle che emAM enI pAtAnI pAtratA---pApa- vAsanA vagere mukhya kAraNa haze. paNa enA pitAnA manovikArane paNa kAraNa tarIke avagaNI na zakAya. bhAvInI ciMtA hoya toya sinemA, TI.vI. choDo ane choDAvo manovikAranI ATalI asara je dezamAM saMtAneAnA jIvananA upara mAnya
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ 238 pravacana AThamuM gaNAI hatI te dezamAM kevA azlIla sinemA ane nATako cAlI rahyA che ? !! tame jyAre tamArA gharamAM TI.vI. cAlu karo cho tyAre tamane tamArA bhAvInI koI cintA che kharI ? AvA azlIla ke mArAmArInA dazyo jonArA saMtAno bhaviSyamAM kadAca evA kAmI athavA kAmAMdha bane ke tamAre Ita sAthe mAthuM aphALavAno avasara Ave. evAM saMtAno potAnA vaDIlonA motanI paLamAM ya kadAca emanI sevAmAM upasthita na hoya. pitAnA paga dabAvavAnA to dUra rahyA paNa temanI gaLacI na dabAve to ya teone Adhunika kALanA rAma ke zravaNa kahevA paDe. A sthiti zuM tamane maMjUra che? AvI dazA zuM tamane akaLAvanArI nahi bane? jo vaDIlo temanA saMtAnonuM bhAvI suMdara ane surekha jovA mAMgatA hoya to kamasekama sinemA, nATaka ane TI. vI.no temane saMga paNa karavA na dezo. enAM kAtIla nukasAna samajAvIne enAthI emane sahaja rIte cheTA rAkhI dejo. elopethIka davAonA kaTu pariNAmo sItAjIno dAsI sAtheno ukata saMvAda dareka vAtamAM bhAvI pariNAmonI citA karavAnuM sUcave che. Ayurvedika davAonA upayoga dvArA sAmAnyata: roga mULamAMthI dUra thato hoya che, paNa e rogane lAMbA gALe maTADe che. mATe Aje loko elopethI" tarapha khUba AkarSAI rahyA che. sukhI prajAne ghaNo kharo varga 'TerAmAIsIna" ne kalaramAIsITIna" jevI davAo keTalI khataranAka hoya che ene vicAra karyA vagara tatkALa rAhata meLavI levAnA lobhamAM - ene dhuma upayoga karato jovA maLe che. sukhI mANasone Ayurvedika paddhatino kaDho pIvo ke parejI pALavI e jarA ya paravaDatuM nathI. elopethImAM evuM kazuM ja hotuM nathI. vaLI, je khAvuM hoya te khAI zakAya; ane roga maTI javAnI khAtrI (!) ApI zakAya. A paddhatithI rogo ghaNI vAra khUba vadhI jAya che. elopethI sAyansamAM evuM bane che ke roga maTADavA davAo apAya che ane e davAomAMthI navA rogo UbhA thAya che. AthI "roga mATe davA' ane 'davAmAMthI roga" AvuM viSacakra satata cAlyA kare che. AnA kaTu pariNAmarUpe dardInA nasIbamAM davAo khAI khAIne chevaTe rIbAI rIbAIne ghenamAM ane ghenamAM ja marI javAnuM bAkI rahe che. A sthiti tAtkAlika lAbha (!) meLavI levAnI lalacAmaNI paddhatione kAraNe ja thAya che; parantu AjanA mekolo zikSaNane pAmelA lokonA magajamAM A badhI vAto UtaratI ja nathI e atyaMta duHkhada bInA che. jo A rIte dUradazitA khAIne moTI saMkhyAnA loko tAtkAlika pariNAma meLavI levAnI lAlacamAM phasAze to kadAca A anAryatA samagra prajA upara bhAre moTA bhayarUpa sAbita thaze. pativirahathI ativyathita aMjanA aMjanAnA mahelanI aMdara enA pati kayAreya paga mUkatA nathI. enA kAraNe aMjanA atyaMta du:khI che. candra vinAnI rAtri jevI aMjanA AMkhamAMthI vahI jatA azrujaLane kAraNe kALA mukhavALI banI gaI che. zarUAtamAM to te ema vicAratI haze ke Aryaputrane rAjyanA ghaNAM kAmo haze ethI AvI zakatA nahi hoya. paranuM jyAre ene potAnA patie karelA tyAganI jANa thaI haze, ane e
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 239 tyAganI pAchaLanuM koI paNa kAraNa jaNAvavAmAM AvyuM nahi hoya, tyAre enI vyathAne koI ArovAra raho nahi hoya. raDI raDIne e rAtrie gujAravA lAgI. palaMgamAM paDI paDI e baMne paga pachADavA lAgI. mAnasika samatulA jANe vAraMvAra gumAvavA lAgI. du:khe pApakarmathI ja Ave aMjanA jo karmanA tattvajJAnane khUba sArI rIte samajI zakI hota to ATalo joradAra AghAta tene na lAgata. jyAre jyAre jIvanamAM AghAto ane vyathAo Ave tyAre e yAda karavuM joIe ke, "meM ja je pApakarmo bAMdhyA che te udayamAM Ave tyAre du:kha to Ave ja. mArA ja pApakarmanA kAraNe du:kha Ave; emAM nathI IzvaranI preraNA ke nathI koI bIjo mANasa doSita." dareka vAtamAM IzvaranI IrachAne vacamAM na lAvo. mahAdayALa Izvara koIne du:khI karavAnI IcachA paNa zA mATe kare ? eka mANasa jhera khAIne marI gayo. te vakhate ema kahevuM ke "IzvaranI tevI ja IcchA hatI." te te barobara na kahevAya. koI paNa mANasa vadhAre pramANamAM jhera khAI jAya to te marI ja jAya. jherane e ja svabhAva che! e ja rIte pApakarmano svabhAva ja evo che ke e udayamAM Ave eTale du:kha Ape ja. pApakarma "TAIma bomba" jevuM che. TAIma bomba ene TAIma thAya tyAre phUTe. ema bAMdheluM pApa karma ane samaya Ave eTale e phaTe ja. ane jyAre e phuTe tyAre du:khAdi paNa Ape che. emAM Izvarane vacce lAvavAnI kazI jarUra jaNAtI nathI. jIva bhale sArAmAM sAruM paNa kharAbanI pUrNa taiyArI sAthe - gharamAM bAbe Ave eTale badhA khuza thaI jAya che. pitA ene cUmIe bhare che ane baheno ene ramADe che. mAtAne to harakha mAto nathI. paraMtu emAMnA koIne khabara che ke A bAbato ATha ja varSano thatA marI javAno che? ane jo kharekhara ATha varSe te marI jAya to zuM thAya? kevA AghAta ane pratyAghAto jIvanamAM Ave? AvA to aneka prakAranA AghAtothI ghaNI vAra mA-bApa mRtyu paNa pAmI jatA hoya che. mATe ja meM pUrve kahyuM hatuM ke : Live for the best but be ready for the worst sArAmAM sAruM jIvana jIvavAnI AzA bhale rAkhe. paraMtu kharAbamAM kharAba jIvana vadhAvI levAnI taiyArI paNa rAkhe. Ajane karoDapati AvatI kAlano roDapati (bhikhArI ) paNa thaI jAya. A jagatamAM AvuM badhuM ja banI zake. dharatIkaMpa thAya che tyAre AvuM ja bane che ne? moTa-moTA makAno dhArAzAyI banI jAya, mahelAtomAM vasanArA zrImaMto raste rajhaLatA bhikhArI paNa banI jAya. pAkistAnanA bhAgalA vakhate hajAro loko behAla, gharabAra vihoNAM ane mAla milakata vagaranA banI ja gayA hatA ne?
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ 240 pravacana AThamuM lokajIvanamAM vyApelI bhraSTatA AvI viSamasthiti daramyAna te ja mANaso TakI zake che ke je munijanonA satsaMgamAM sadA rahetA hoya che. sAcA sAdhuvaronA pravacana-zravaNa karatA hoya che. jIvananI taDakI-chAMyaDIo vakhate samAdhi keLavavA mATe guruno saMga khUba jarUrI che. jemanI pAse sAce satsaMga nathI temanI pAse vipula saMpatti ke Toca sattAnuM sthAna hoya to paNa te 'bicAro" che. sasaMga vinAnA jIvanamAM to bhraSTatAnA so so kALotarA nAga pesI jaIne cakkara mAratA hoya che. evA lokonA jIvana dekhAvamAM ja ujaLA hoya che; hakIkatamAM emanI bhItarI duniyA kAja baLathI paNa kALI hoya che. prajAnA jIvanamAM vyApaka staramAM bhraSTatA vyApI gaI che. ethI to bahArano ja 'dekhAva' joIne koIne jhaTa 'sArA' kahI devAnuM have dila thanuM nathI. dareka vAtamAM so garaNe pANI pIvA jevI sAvadhAnI rAkhavI paDe che. AkhA jagatane sukhI karavAnI vAto karanArA mAnavatAvAdI mANasanI bhItaranI duniyAnI vAto cAmaDAnI AMkhe joI jAtI nathI. AvA mANaso keTalIka vAra amArA jevAne paNa chetarI jatA hoya che. dhoLA kapaDAmAM kALAmAM kALA kAma karanArA loko vartamAna jagatamAM khUba ja moTI saMkhyAmAM UbharAvA lAgyA che. AvA jagatane sudhAravAnuM kAma atyaMta muzkela che. zera dUdhamAM pAMca zera pANI.. rAmakRSNa paramahaMsano eka prasaMga che. e samayanA paNa lokomAM vyApI cUkelI bhraSTatAnuM hubahu varNana rAmakRSNa eka ja vAkayamAM karI batAvyuM che. rAmakRSNane jIvananI AthamatI saMdhyAe kensarane bhayaMkra vyAdhi thayo hato teo kAlI devInA upAsaka hatA. kaeNnsarane kAraNe have rAmakRSNajI ghaNuM nahi jIve evuM emanA bhakatone lAgatuM hovAthI, lokonA ToLAMnA ToLAM emanA aMtima darzanArthe AvatA hatA. rAmakRSNa jIvananA chellA divasomAM potAnI ArAdhya 'mA' nI bhakitamAM DUbI javA IcchatA hatA. AthI bhakatonA A ToLAM emane vidana janaka lAgatA hatA. paNa karuNAnA kAraNe teo spaSTa niSedha karI zakatA nahi. eka vAra khUba kaMTALI jaIne e jagadambAnI mUrti pAse gayA, ane pokAra karIne kahyuM ke, "mA! tuM zA mATe mArI pAse A bhakatonA ToLAone moklI Ape che? A bhakatone sudhAravAnuM kAma mAre che ke tAruM? maherabAnI karIne temane mArI pAse mokalIza nahi. emane huM sudhArI zakuM tema nathI. kAraNa A loko zera dUdhamAM paDelA pAMca zera pANI jevA che! mAre zI rIte e pANI bALavavuM?" jo te kALamAM paNa rAmakRSNa lokajIvananA starane sudhAravAmAM moTI hatAzA anubhavatA hoya to AjanI sthitinI te zuM vAta karavI? jo "vakatRtvekAna hi' zAstravacana amArI najaramAM na hota to amane paNa kAramI hatAzA gherI vaLata. bahArano ujaLo aMdarathI kALe vartamAna lokonA jIvana eTalA badhA "DIgreDa" thaI gayA che; yuvAnono sadAcAra eTalo badho kehavAyo che; bahenonA zIla eTalA hIna thavA lAgyA che ke
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 241 bahArathI ujaLAmAM ujaLo dekhAte koka mANasa aMdarathI kALAmAM kALo ane pApI hoya to jarAya navAI pAmavA jevuM rahyuM nathI. kayAreka to AdhunikatAnA raMge sarjAyelI rUpavatI strI aMdarathI atyaMta kurUpa dekhAya che. rUpALo dekhAto juvAna aMdarathI sAva nirmAlya thaI gayo jaNAya che. bahArathI sArA dekhAtA koka saMta aMdarathI pUrNa jamAnAvAdI, takavAdI ane bhegavAdI banI cUkelA jovA maLe che. ATalA badhA vyApaka bagADanuM jo koI mukhya kAraNa hoya to te eka ja che; satsaMgatino dukALa. sAco satsaMgI du:kha du:khI na thaI jAya; ane pApanI paLomAM pApIna banI jAya. mATe sAce satsaMga karajo - zramaNa ane tenuM zravaNa to tamArA jIvananI jIvAdorI che. patinA virahamAM pIDAtI aMjanAsuMdarI to nisteja vadane mahelamAM vasI rahI che. enI pAse vasaMtA vagere enI sakhIo sivAya bIjuM koI nathI. potAnA sukha du:khanI vAto karIne je te rIte sakhIo aMjanAne sAMtvana Ape che. sukha vaheMce to sukha vadhe. du:kha vahece te du:kha ghaTe. sukha jema vaheMcavAmAM Ave tema vadhe. ane du:kha jema vaheMcavAmAM Ave tema ghaTe covI lokokita che. sajajana puruSone ekalA ekalA cAha pIvA karatAM bIjo koI mitra sAthe pInAro hoya to cAha pIvAmAM vadhu sukha lAge che. 'kapa mAro, to rakAbI tamArI' AvI emanI manovRtti hoya che. sajajano mAtra khAvApIvAmAM nahi, paNa bIjAne khavaDAvavA ane pIvaDAvavAmAM teo vadhu AnaMda anubhavatA hoya che. cAha pIvAnuM sukha vaheMcyuM - bIjAne ApyuM to te vadhyuM. kAraNa sukha vaheMcavAthI sukha vadhe che. ane jo pote khUba du:khI hoya paNa e du:khI mANasane bIjo koI potAno mitra vagere enA du:khanI vAta sAMbhaLanAro maLI jAya to enuM du:kha ghaTI jAya che. be strIo bahenapaNI hoya ane dhAro ke ekane potAnA pati taraphathI khUba trAsa - mAra paDato hoya paNa te strI potAnA du:khanI vAta bIjI strIne kare che tyAre tenuM du:kha aDadhuM thaI jAya che. bhale te strI potAnI sakhInA du:khamAM kazo ghaTADo na paNa karAvI zake, paraMtu paraspara vAta karavA mAtrathI paNa sahAnubhUti utpanna thAya che. saha eTale sAthe je anubhUti karAya e ja sahAnubhUti. eka bahenapaNInA du:khanI vAta sAMbhaLatAM bIjI bahenapaNI e strInA du:khanI sahasAthe anubhUti kare che. AthI ja enuM du:kha haLavuM thaI jAya che. aDadhuM thaI jAya che. tamArA apazabdothI garIbonA du:kha vadhI jAya che mATe ja mAnavatAnI daSTie paNa kahuM chuM ke koI du:khiyArAnA du:kha-chevaTe tenA du:khanI vAta mAtra sAMbhaLIne paNa-haLavA karavAnI taka kadI javA dezo nahi. tamArA ghara - AMgaNe koI du:khI garIba Ave to "cala... haTa cAlyo ja ahIMthI, badamAza... tArA jevA to ahIM bahu Ave che' AvA jevA tevA pazabdo bolIne e du:khInA du:kha vadhArI mUkatA nahi. AjanA zrImaMta garIbone dhakkA mArIne bahAra kADhI mUke cheemAM ya jo koI zarIrane hRSTa puSTa jaNAtA bhikhArI paisA mAge tyAre to A zrImaMta
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ 242 pravacana ApyuM bolavAmAM bAkI rAkhatA nathI. "cAla ..nAlAyaka. paThANa jevuM zarIra che. chatAM nokarI karavI nathI ane maphatiyuM mAMgI khAvuM che.. nIkaLa ahIMthI bahAra AvuM bolavAthI zo lAbha thAya che? tamAre nA ja ApavuM hoya to tame jANo .. paraMtu maphata bolI zakAtAM mIThAM zabdo bolIne ya jo garIbonA du:kha haLavA thatA hoya to zA mATe eTaluM paNa audArya keLavI zakAtuM nahi hoya? zrImaMtAInA ajIrNanuM ja A pApa haze ne ? aMjanAnI du:khita sthiti vasaMtA mIThA zabdo dvArA aMjanAne khUba zAtA Ape che. enAthI aMjanAne thoDuM du:kha ochuM thAya che paraMtu vAraMvAra patinuM smaraNa thatAM pAchuM e du:kha vadhI jAya che. e kazuM bolatI tha nathI. jANe hemaMta RtunI koyala!! bole nahi ne cAle nahi. bAvIza bAvIza varSa sudhI aMjanAne A du:kha sahana karavuM paDe che. e raDatI jAya che ane divase gujAratI jAya che. A sthiti tamArI thAya to tame zuM karo? A ja rIte raDyA karo ane divase pUrA karo ke je prakAranuM jIvana banI gayuM tene anukULa thaI jAo ? Adjustment of life jIvana jevuM maLyuM hoya ene anukULa thaI javAnI kaLA zIkhI levI joIe. tame sAdhAraNa sthitinA ho to je khUba garIba hoya je divasanA pAMca rUA. paNa meLavI zakato na hoya tenI sAme najara karo. tamane ema thaze ke mArI pAse ghaNuM che. huM to roja peTa bharIne khAI paNa zakuM chuM. jyAre A bicArAne te peTa pUratuM khAvA ya maLatuM nathI." tamArA AvAM vicArathI sAdhAraNa sthiti aMgenuM tamAruM du:kha tarata ja jatuM raheze. ekasiDanTamAM tamAro paga kapAI gayo hoya to tame jenA banne paga kapAI gayA che evA sAva apaMga mANasane juo. tamane thaze ke, "mane to eka paga paNa che. A bicArAne to be ya paga khalAsa thaI gayA!' A vicArathI eka paga kapAI gayA aMgenuM tamAruM du:kha haLavuM thaI jaze. - tame baherA-mugAnI zALA tarapha najara nAMkhe. rIsesamAMthI nIkaLatA e baherA ane mUMgA chokarAone jotAM aMtaramAM karaNA ubharAI jaze. AMkhamAM kadAca AMsu ya chalakAI jaze. paraMtu e loko to hasatA khIlatA cAlyA jatA haze. jANe IzArAo dvArA kaMIka vAto karatAM mAluma paDaze. meM gAvA bALakone joyA che, tyAre mane e ja vicAra Avyo che ke A bALakoe potAnA jIvanane A sthitimAM kevuM "eDajasTa karI dIdhuM che. Adjustment of life nuM sUtra kevuM jIvanasAta karI dIdhuM che!! duHkha duHkhAdhikaM pazya jyAre je paristhiti Ave tyAre tene anukuLa thavuM ja paDe. emAM ApaNe pheraphAra karI zakatA na hoIe tyAre roI roIne sadA udAsa banIne jIvatA rahevAthI artha sarato nathI.
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 243 janmanA AMdhaLA mANaso paNa "breIna" lipimAM kevuM lakhI-vAMcI zakatA hoya che e juo. TayumaranA dardathI pIDAtA mANase tarapha jarA najara to karo. keTakeTalA bhayaMkara trAsamAMthI e loko jIvana pasAra karatA hoya che! A badhuM jotA tamane tamAruM du:kha e du:kharUpa lAgaze ja nahi. peluM vAkya yAda karo: "Tu yuvadhi " "tuM du:khI che? to tArAthI paNa vadhu bhayaMkara du:khIne huM je." - tamArAthI ghaNAM vadhu bhayaMkara du:khI loko A jagatamAM jarUra che emAM koI zaMkA nathI. zuM tamArA paga bahu ja du:khe che? to tame jenA page 'esiDanTa' thayA pachI saLiyo naMkhAvo paDyo che ane hospiTalanA eka rUmamAM khATalA upara paDelA palaMgamAM sUtA jene potAno paga covIse kalAka addhara laTakato rAkhavo paDayo che, evA dardIne juo. zuM tamane mAthuM bhayaMkara du:kha che? to A samaye kensara ane TayUmaravALA dardIone tame yAda karo. kevuM bhayaMkara du:kha e bhogavI rahyo che? jANe enA mAthAnA kaTakA thai rahyA che!! kensaranA roganA kAraNe bheMta joDe mAthuM aphALatA dardIone meM pote joyA che. zuM AthI vadhu tamane mAthuM du:khe che? jo nA... to evA du:khAvAthI du:khI zA mATe thaI javuM? zuM tamane A vyAkhyAna-sabhAmAM khUba garamI lAge che? to A ja miniTe jamazedapuranA tAtAnA kArakhAnAmAM kAma karatA majUrone tame yAda karo. dhagadhagatI bhayAnaka AganI bhaThThI pAse rahIne e majUro atyAre kAma karI rahyA che. A vicAra karazo eTale to tamane 'A sabhAmAM te khUba ThaMDaka che evo bhAsa thaze. mananA 'vekayuma'ne pUrI devA mATe maMtrajApa ke bhakita apanAve du:khanI bhayaMkara Aga vacce paNa sImalAnI ThaMDaka mANavA mATe koka maMtra ke bhajana ke zubha vicAra saraNInuM AlaMbana tamAre levuM ja paDaze. navarA paDI jatAM manamAM du:khonA vicAro jayAre bharAvA - UbharAvA lAge che evA 'vekayUma' nA samayane sArA ciMtana, bhajana, maMtrajapa dvArA pUrI devo joIe. niyata samayanA kAryakramomAM aDadhI miniTa paNa vahelo koI kAryakrama pUro thaI jAya to reDiyo -enAunsara koi saMgItanI rekorDa vagADI daIne e vekyUma' pUrI de che. tevuM tamArI pAse kAMIka' hovuM joIe. jIvanamAM keTalIkavAra evA bhayaMkara AghAta ane du:kha AvI paDe ke je mANasane bAgho banAvI de che. zuM karavuM tenI samajaNa ja na paDe tevA vakhate, du:khano e bhAra mana upara savAra na thaI jAya e mATe, suvihita matronA jApa, prabhubhakitanA gIto ke koI sArA sAMtvana ApanArA pustakonuM vAcana vagere tamAre taiyAra rAkhavA ja joie ke je mananA 'vekyumanI jagyAo pUrI de. aMjanAnA mAthe tUTI paDelA du:khano bhAra mana upara svArI na karI bese te mATe tene paNa AvA tatvanI jarUra hatI. aMjanAnA mananI sthiti atyaMta dayanIya hatI. vasatA vagere sakhIo khUba AzvAsano to Ape che paraMtu zuM thAya? puruSanI jAta che. game tema te ya pavanaMjaya
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ 244 pravacana AThamuM pati che. enI sAme strIthI baLavo kema thAya? kadAca baLavo karavAthI ekAda strIne koI prakAranA rAkha maLI paNa jAya to ya enAthI bhAvImAM kevA bhayaMkara nukasAno thaI jAya teno paNa vicAra to karavo ja joIene? raDavA-kUTavAnA rivAjanI pAchaLanuM rahasya AryadezanI lagabhaga tamAma paraMparAo zubha hanI. are! koInA mRtyu pachI chAtI mAthu kuTavAnA rivAja suddhanI pAchaLa paNa rahasya hatuM. alabatta, AdhyAtmika draSTie A rivAja bhale tyAjya gaNAte, paranuM prAthamika kakSAnA jIvI mATenI vAta tana nyArI che. eka strI potAno pati mRtyu pAmI jAya eTale sahajamAve codhAra AMsue raDI paDanI ragane chAtI-mAthuM kUTavA lAgI jatI. enA e du:khamAM sahabhAgI banIne tene AzvAsana ApavA bIjI strIo paNa raDatI. ane ekavAra A rIte roNIne peTa bharIne raDI levA dIdhA pachI enA da:khamAM 75 TakA ghaTADo thaI jato. Ama AghAtanI akArI vedanAonA saMbhavita trAsamAMthI e nArI mukata banI jatI. paraMtu Aje je rIte ArivAja cAle che ane emAM marI janAra dhaNInI strIne AMsu na AvatA hoya to paNa je rIte parANe cUMTI khaNI khANIne ke AMkhamAM bAma lagADAvIne raDAvavAno prayatna karavAmAM Ave che e jarAya ucita nathI. AvA prakAranA rudana ane AMsu e to magaranAM AMsu banI rahe che. AjanI viparIta sthiti AjanI sthitinI to vAta ja karavA jevI nathI. covIza varSanI juvAna patnI, potAno pati marI jatAM hajI to enA dehanI rAkha paNa thaI na hoya, roTalAmAM to navA 'egejamenTa' mAM rokAI jatI hoya che!! kevI kaMgALa che, AryanArInA adha:patananI A vAstavikatA !! potAno sago gharaDo bApa marI jAya che tyAre tenuM maDaduM bahAra nIkaLatAMnI sAthe ja be bhAI o laDI paDe che. eka kahe che: "bApAjIvALA A rumamAM have huM rahevAnuM rAkhIza."to bIjo bhAI kahe che: "nA huM ja temAM rahIza." jaNe 2 bApa mare ane rUma khAlI thAya evI manodazA dharAvatA AjanA keTalAka dIkarAo jovA maLI jAya che. A badhI atyaMta AghAtajanaka manodazA che. aMjanAno sUnakAra saMsAra vasatAnA mithyA AzvAsanonI aMjanA upara koI asara thatI nathI. aMjanAnI saMsAranI draSTie-sohAgaNa gaNAtI rAtrio sAva nakAra bharelI pasAra thAya che. enA jIvananuM jaNe badhuM ja sukha sApha thaI jAya che. kapALa UparathI kumakumanA tilaka bhUMsAI gayA che. mAthAmAMthI seMthInA sidUra cAlyA gayA che. deha uparathI AbhUSaNo dUra thayA che. hatheLI ane paganA taLiyAmAMthI meMdInA raMga sukAI gayA che. moMmAMthI taMboLanA pAna dUra thayA che. AMkhethI aMjane vidAya lIdhI che. gAla besI gayA che ane hoTha sukAI gayA che. have konI khAtara A dehane zaNagAravAno? patideva to kadI mahele padhAratAja nathI!! patine batADavA mATe ja A zaNagAra che. parapuruSane dekhADavA mATe nahi.
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 245 pArakAne dekhADavA mATe strIonA deha nathI. aMjanA suMdarI Avo vicAra kare che. enA hADa ane mAMsa sukAI gayA che, moM upara koI nUra dekhAtuM nathI. vadana sAva nisteja banI gayuM che. Arya dezanI strIo kevI? kayAreka vasaMtatilakA jema tema bolI nAMkhatI hoya che. "A pavanaMjyane kevo dhAryo hato ne kevo nIkaLyo ? tane ATaATalA du:kha ApatA zaramAto paNa nathI? ema lAge che ke, AnI sAme saMskArasabhara aMjanA turata vAMdho uThAvatI haze. ane kahetI haze ke, "game tema to ya Aputra mArA patideva che. enI sAme eka harapha paNa na ja uccArAya. khabaradAra che; have pachI AryaputranI sAme kaMI paNa bolI che to?" AryadezanI nArIne patiparAyaNatAne ke ucca Adarza! pitAnI priya sakhI janAne taraphaDatI ane ati du:khI joIne enI sakhI vasaMtA jevuM kevuM vicAratI haze ane bolatI haze? ane tyAre aMjanA ene eka ApanI tarIke kevI rIte vAratI haze tenuM anumAna ja ApaNe to karI zakIe. te aMjanA A samayane prabhu bhakitane samaya banAvI zakata aMjanAne evI koI uttamottama daSTi prApta na thaI; nahi to e potAnA du:khanA A samayane paNa paramAtmAnI viziSTa bhakita dvArA rasataraboLa banI javAno samaya banAvI zakI hota. jema mIrAMe potAnA patie ene tarachoDI tyAre teNIe potAnA iSTadevanI bhakitamAM pitAnuM jIvana rasataraboLa karI dIdhuM! eNe gAyuM, "prItama nuM eka yAro akhaMDa saubhAgya mAro, raMDAvAno bhaya vAryo mohana pyArA ..' AvA gIto gAIne jo mIrA jevI lakika kakSAnI strI paNa pitAnA ISTadevanA gAnamAM masta banI zakI ane lokokita pramANe patie mokalelAM viSane amRta banAvI zakI to loko ttara dharmazAsanane varelI vyakitao to du:khanA kALamAM ya kevI samAdhi-masta hovI joIe? pravacanonA prasAraNa dvArA maphatanuM puNya meLavo... jIvanamAM du:khamAM ya zAMti ane samAdhi keLavavA mATe koIne koI Alebane te pakaDavuM ja paDaze. koI sArA pustakonA vAcananuM paNa AlaMbana laI zakAya che. re! tame dara ravivAre je vyAkhyAno sAMbhaLo cho te chapAIne AgAmI ravivAre bahAra paDI ja jAya che. te laI jAo ane vAMco. tamArA sahune mATe athAga parizrama laIne A pravacananuM avataraNa thaIne mudrita thAya che. mAtra thoDA paisAmAM prApta thatI A pustikAone 50 paisAmAM 50 grAma maLI jatI magaphaLI barobara gaNI levAnI bhUla karajo mAM. kadAca A pustikAo to tamane jIvana jIvavAno koI navo ja daSTikoNa detI amUlya amRtadhArA banI raheze. bIjA anekone A pustikA vaMcAvIne teno pracAra karo. koka pUNyavatI paLa jAgaze to ko'ka strI A vAMcIne zIlavatI banI jaze. ko'ka pati potAnI strIne mArajhUDa karavAnA pAmara kRtyane phagAvI deze. koka yuvAna enA
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ 246 pravacana AThamuM mAtApitAnA tyAgI maTIne rAgI banI jaze. ko'ka dharmAtmA dhanA sAcA rahasyone prIchI laIne; jIvana koI ujajavaLa paMtha hAtha karI leze. tame tamArA jIvanamAM je kAMI pravRtio karo cho temAM DuM thoDuM paNa bIjAone pustikAnI preraNA karavAnuM puNya je maphatamAM khUba sahelAIthI maLI janAruM che, te bheguM karo. mAnavajIvana maLyuM che to te mAtra peTa bharavA mATe ja nathI maLyuM. ane jo peTa bharavA mATe ja A jIvana hoya to kUtarAne ya kyAM peTa bharatA nathI AvaDatuM ? peTa bharavA mAtrathI mAnavanI zI mahAnatA che? rAvaNane dUta dvArA saMdezo have ApaNe saMjanAnA prasaMgamAM AgaLa vadhIe. aMjanAnA jIvanano keTaloka duHkhita kALa pasAra thaI rahyo hato tyAre eka vAra rAkSasapati rAvaNanA dUte AvIne rAjA phlAdane jaNAvyuM ke, "varuNa nAmano rAjA rAvaNanI sAthe niraMtara vaira dhAraNa karato hato ane rAvaNanI ANa svIkAra na hato. vaLI rAvaNanI ANane svIkArI levAnI tene vAta karatA te jema tema bolavA lAgyo. tenA jevA tevA kaTu vacano sAMbhaLIne rAvaNe kra ddha banI tenI upara caDhAI karI. enI nagarIne gherI lIdhI ane khuMkhAra yuddha jAmI gayuM. A mahAsaMgrAmamAM varuNanA putro kharane bAMdhIne potAnI nagarImAM laI gayA che. AthI have rAvaNe vidyAdhara rAjavIone sainya sahita bolAvavA mokalyA che. tamane paNa huM e mATe ja bolAvavA Avyo chuM." yuddha mATe pavanaMjayanuM gamana dUtanI vAto sAMbhaLIne rAjA prahalAda rAvaNanI vahAre dhAvA taiyAra thayuM. tyAre praphlAdanA putra pavanaMjaye pitAne kahe che: "pitAjI! Apane A mATe javAnI koI jarUra nathI. rAvaNane manoratha huM pUrNa karIza." A rIte AgrahapUrvaka pitAnI saMmati laIne pavanaMjya yuddhamAM javA cAlI nIkaLyo. patinI A yuddha- yAtrAnA samAcAra lokamukhethI sAMbhaLIne aMjanA suMdarI temane maLavA atyaMta utkaMThita thaI gaI. aMjanAnA aMtaramAM evI abhilASA hatI ke, Aje to mArA svAmInAtha jarUra mane maLavA Avaze ja. yuddhanA morace javuM eTale motane varavA javuM. jANe ke, chellI vidAya ... game teve vairI paNa vaira bhUle ane svajanane prema batADe, to mArA patidevamAM kAMI pApaNa jevI kaThoratA to nathI ja. ke te Aje ya mane bhUlI jAya. Aje to jarUra mArI pAse Avaze. paraMtu aMjanAnI e AzA ThagArI nIvaDI. pavanaMjyane to aMjanAne maLavAno vicAra suddhAM paNa na Avyo. enI duniyAmAM badhA ja hatA; sivAya aMjanA ... aMjanAnuM enA haiye koI sthAna na hatuM. patine jovA adhIrI aMjanAnI dazA potAnA patideva pavanaMjyane nirakhavA adhIrI banI gayelI aMjanA mahelamAMthI dhaDadhaDa karatI nIce UtarI AvI. jANe AkAzamAMthI devAMganA UtarI!! patine jovA mATe eka thAMbhalAne Teko daIne pUtaLInI jema sthira UbhI rahI.
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 247, enA aMtaramAM jANe aramAna haze ke, "game tema e mArA patideva che. emane huM jarUra aTakAvIza. mAre emane priyavacana devAM che ke, yuddhamAM vijya varIne Avajo zuM eka patnI tarIke mane ATalo ya adhikAra nahi hoya?' jevo pavanaMjya mahelanI najIka AvI jAya che ke teNe aMjanAne joI. aMjanA animeSa najare pavanaMjyane joI rahI hatI. asvasthatAthI enuM hRdaya pIDita hatuM. bIjanA candra jevI kRza enI dehalatA hatI. zithila kezalatA vaDe enuM lalATa DhaMkAyeluM hatuM. DhIlI paDI gayelI bhujalatAo laTakatI hatI. enA hoTha para tAMbUla na hatuM. AMkhanA AMsuthI enuM moM dhovAI rahayuM hatuM. ane AMkhomAMthI aMjana to kayAranuM cAlyuM gayuM hatuM. AvI aMjanAne pavanaMjaye joI. jatAM ja eNe vicAryuM : "ahe! A strI keTalI nirlajaja ane nirbhaya che.! AvI rIte vacce AvIne UbhI rahI che. huM AnA duSTa manane pahelethI ja jANato hato, chatAM zuM thAya? mAtA-pitAnI AjJAna ulaMghananA bhayathI ja mAre tene paraNavuM paDayuM! gAma pheravavA karatAM gADuM pherave jayAre pApakarmonA udaya thAya che tyAre badhuja avanavuM bane che. tame kadAca tamArA mAtA-pitAnA cothA naMbaranA putra che ane mAtApitA traNe putra upara khUba heta rAkhatA hoya paraMtu tamArA upara jarAya heta na dharAvatA haiya evuMya bane! tamArA pApakarmo tamane kyAMya priya thavA detA na hoya. badhethI kadAca tamane jAkAro ya maLato hoya. tamane kayAMya yazakIrti prApta thatI na hoya. AvI sthitimAM ke tame koInuM azubha ciMtavazo nahi. AtmAnI aMdara anupama samAdhi keLavajo. - tamArA mAtApitAne doSa dejo mA. te vakhate tame vicAro ke, "mArAja pApakarmo AmAM kAraNa che. AthI ja badhA joDe mAre laDhavADa vagere thAya che. mAruM ja pUNya ochuM che. Ane kAraNe huM sahune zatru jevo lAguM chuM. AthI have mAre ja mAruM puNya vadhAravuM joIe ane e puNya dharmathI ja prApta thatuM havAthI dharma tattvanuM ja zaraNa svIkAravuM joIe." badhA ApaNA mATe sAruM vicAre evuM na vicAro. gAma pheravavA karatAM gADuM keravI nAMkhavuM e khUba mahattvanuM che. tame ja tamAruM puNya vadhArI do to badhuM sAruM thaI jAya. aMjanAnI pavanaMjyane vijyakAmanA aMjanA pavanaMjyanA caraNomAM paDI jAya che. ane aMjali joDIne kahe che: "he svAmInAthI tame badhAnI saMbhALa lIdhI. badhAnI sAthe haLyA maLyA; parantu mArI jarA ya saMbhALa na lIdhI? bhale. svAmInAtha! Apane jarakuM te kharuM. have mArI Apane eka ja vinaMti che ke Apa mane kadI bhUlazo nahi. Apano mArga sukhakArI banI raho. yuddhamAM Apa vijyalakSmI varIne puna: vahelA padhArajo. ApanI A abhAgiNI dAsI ApanA yazane jhaMkhe che. padhAre... svAmIdeva! zivArta prasthAna : santa" vicAronA suSupta manamAM paDI jatA pratibimbA pavanaMjya nIcuM joI jAya che. e kazuM ja bolatuM nathI. paNa eka vAra
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ 248 pravacana AThamuM enI daSTi barAbara aMjanA upara paDI gaI hatI. enA suSupta manamAM aMjanAnA sukAI gayelA ane nisteja mukhAraviMdanuM, enA bhUMsAI gayelA seMthInA siMdUra ane UMDI cAlI gayelI AMkhanuM pratibiMba paDI gayuM. enA taddana naMkhAI gayelA zarIrano phoTo' manamAM paDI gayo. mANasa je kAMI jue che, vicAre che ane sAMbhaLe che e sauthI pahelA jAgRta manamAM upayogarUpe Ave che ane pachI e ja darzana, ciMtana ane zravaNa suSakha manamAM mananI anya prakriyAo rUpe cAla jAya che. atyAre tame je vyAkhyAna sAMbhaLo cho te bahAra nIkaLIne jyAre tame cAMpala zodhavA lAgazo coTalAmAM ja vyAkhyAnanI A vAta manamAM rUpAMtarita banIne cAlI jaze. sTImarolara na bane pavanaMjya aMjanA pratye tiraskAra meLavIne cAlyo gayo. AjanA vartamAna jIvanamAM paNa vaDIlo ghaNI vAra vAtavAtamAM jIbha kacaDatA hoya che. krodhamAM AvI jatA hoya che. jANe ( steam rollar ) banIne jIvatA hoya che. pitAnA ja kuTuMbIjane vaDIlazAhInA jora para game te rIte kacaDI nAMkhavA e kharekhara khUba ja hIcakA apakRtya gaNAya. bIjAne "sanmAna ApavAnI kaLA zIkhe zuM A sAcA zAhukAronA jIvana che? pitAnA ja gharamAM koI sabhya koI yogya vastunI mAMgaNI kare eTalA mAtrathI AvezamAM AvI javAya? zuM bIjA koIne gharamAM yogya rIte jIvavAno adhikAra nahi hoya? (Revenance for life) bIjAne sanmAna ApavAnI nItinI to jANe vAta ja nahIM? hAya! keTalI kUratA? eka strI potAnA mA-bApanA samagra piyarane mUkIne patinA ghera AvI. eno artha zuM evo thoDe che ke pati game te rIte patnI upara mArajhUDa karI zake che? bALakone vAtavAtamAM tiraskArI zake che? bIjAne sanmAnavAnI kalA je nahi apanAvAya to e gharanA tamAma svajanone vaDIlazAhI nIce dhIkanI dharA jevI lAcAra jiMdagI pUrI karI nAMkhavI paDaze. hamaNAM hamaNAM to buDhA thaI gayelA bApA, dIkarAone paNa gamatA nathI. gharanA ghATIo ane DrAIvarone mAlika upara sadabhAva rahyo nathI. phlesa je potAnA munimone ya sAMbhaLI zakato nathI, potAnA gharane ya nirdoSa snehathI bharI zakato nathI te mANasa banAsakAMThAnI ativRSTinI honAratamAM jo moTuM dAna deto hoya to mane ema kahevAnuM mana thaI jAya ke te mAtra sastI kIti kamAI levA nIkaLyo che! ene dayA sAthe kazI nisbata nathI. nahi to enI potAnA ja gharanI eNe zarUAta karI na hatI? pILiyo thayA pachI badhuM pILuM ja dekhAya pavanaMjaya pratyenI apAra patibhakitanA kAraNe ja aMjanA UbhI rahI. paraMtu pavanaMjyane teya UMdhuM paDatuM. jyAre mANasane pILiye thayo hoya tyAre badhuM UMdhuM ja dekhAya che. A samAjamAM ghaNA loko evA hoya che ke je gharanI bahAra badhAnI sAthe sabhya
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 249 vartAva rAkhI zake che. AIsakrImanI pArTIomAM jAva ke beroya hoTalamAM jAva badhe ja hasatA khIlatA rahI zake che. paraMtu gharanI aMdara AvA mANasene krodha ane Aveza sivAya bIjI kaI bhASAmAM bolatA ja AvaDatuM nathI. A kevI kamanazIbI kahevAya ? samAjanI aMdara eTalI badhI hada sudhI AvI kharAbIo vyApI rAkI che ke mATe ja mAre A rAmAyaNamAM tamArI rAmAyaNo aMgeya sAphasUphI karavI paDe che. ane keTalIka sApha sApha vAta jaNAvavI paDe che. mAnasarovare pavanaMjyane paDAva pavanaMjyanA suSupta aMtaramAM A vAta jaDAI gaI hovI joIe ke jo aMjanA kharekhara kulaTA hota to e mAMmAM pAna cAvatI hota. AMkhe aMjana hota. hasatI ane khilatI hota. khuzakhuzAla hota. paraMtu enAthI to sAva UlaTuM ja enA deha para jaNAtuM hatuM. paNa jANe pAchA pavanaMjayano vicAra vaLAMka leto haze ane e bolI UThato haze. "paNa. nA.. tethI zuM? kulaTAne to badhAja cALA karatA AvaDatA hoya che." patie karelI potAnI avagaNanAne kAraNe aMjanAnA du:khano koI pAra na rahyo. e aMta:hamAM jaIne jamIna upara paTakAi paDI. pavanaMya mAna sarovare Avyo ane sAMjanA samaye tyAM ja potAno nivAsa nAMkhyo. pavanaMjaya vidyAdhara hato. AthI vidyAzakitanA baLe teNe eka prAsAda UbhuM karyo. sarya asta pAmI gayo ane jANe pavanaMjyane jIvanane samULaguM pheravI nAMkhatuM eka parivartana bindu prApta thaI gayuM. pavanaMjayane prApta thatuM parivartana bindu acAnaka pavanaMjyanA karNapaTala upara koi pakSInI tINI cIso athaDAya che. pavanaMjya vicAre che: konI A cIso haze? palaMga upara beThelA pavanaMjaye joyuM to eka cakravAkI tenI najare caDhI. potAnA pati cakravAkanA virahanI pIDAthI enuM aMtara pIDita hatuM. Akho divasa cakravAka sAthe ja gujAravA chatAM jevo sUryAsta thAya ke tarata ja e bane paMkhIDA avazya chUTA paDI ja jAya. jANe kudaratane evo kAnUna che. AthI ja cakravAkI cIsa pADI rahI hatI. cakravAkanA virahathI pIDAtI, cakravAkI mRNAla latAne khAtI nathI. zItaLa jaLathI paNa jANe paritApa pAmI rahI che. candranI yosnI paNa jANe ene agnijavALA lAgI rahI che. Amatema doDatI, athaDAtI, kUTAtI tathA kAramI ane karUNa ciciyArIone pADatI cakravAkIne jotAM ja pavanaMjayanA aMtaramAM eka vicAra jhabUkI gayo: " A cakravAkI A be divasa potapotAnA pati sAthe krIDA kare che. chatAM rAtri mAtra paNa teno viraha khamI zakatI nathI. oha! to pelI aMjanAnuM zuM thatuM haze? lagnanI pahelI ja rAtrithI meM teno parityAga karI dIdho hato. teNe mAre mATe parastrI na hoya! enuM kalpAMta karyuM haze? enA rUMve rUMve keTalI tIvra vyathArano haze? lAkha lAkha DaMkha ene kevA bheAtAM haze? . are! paNa e to kulaTA hatI .. meM to ane parapuruSanI anurAgiNI mAnelI. to zuM mArI bhUla thAya che?
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ 250 pravacana ApuM hA....jarUra..! e kulaTA na hoI zake. enA hAthamAM meMdI na hatI. seMthImAM sindura na hatuM. e hasatI khIlatI na hatI .. jarUra A kulaTA na ja hoya; nathI ja. A to pativratAnA sulakSaNo che. hAya! dukhanA bhArathI dabAyelI, cAMpAyelI, akaLAyelI ane anAtha dazAmAM mukAyelI, meM enI saMbhALa paNa na lIdhI ! ! dhikkAra che, mArA avivekane ! enI hatyAnA pApo karIne have huM kyAM jaIza?" pavanaMjayanuM aMjanAnA mahele Agamana potAnA aMtaranI A vAta prahasinane jaNAvI. prahasita to kharekhara khuza thaI gayo. eNe pavanaMjayane kahyuM : "mitra! ghaNA vakhate paNa tene sAru samajAyuM e khUba sAruM thayuM che. aMjanAnI dazA to viyogI ArasI pakSI jevI che. patinA virahamAM jhUranI strInA je lakSaNo hoya e aMjanAmAM mane dekhAtA hatA. mane enAmAM kulaTAnA lakSaNo dekhAyAM nathI. dhanyavAda ! pavanaMjaya ! moDe moDe paNa tane A brahmajJAna thayuM kharuM. have to turata tenI pAse jaIne tene AzvAsana ApIne puna : 2hIM pAchA AvavuM e ja ucita che." pavanaMjyanuM attara jANe ema kahevuM hatuM. eka niraparAdhI strIno ghora aparAdha karyo che. mAre enI mAphI mAMgavI ja joIe.' pavanaMjya ane prahasina bane vidyAnA baLe AkAzamAM UDIne aMjanA suMdarInA mahele pAchA Ave che. aMgrejoe vAvelA bIjenA kaTu phaLa tame loko ema na mAnaze ke AjanA vijJAnIo ja badhI siddhio meLavI zakyA che. are. A aMge pAse to kAMI nathI. emanI pAse je siddhio hatI enAthI kayAMya caDI jAya evI siddhio bhArata pAse hatI. eka nAnakaDI vIMTImAMthI aneka paDavALo eka Akhe kApaDano tAko atyaMta mulAyama ane jhINI banAvaTavALo A AryadezanA kArIgaro pAse hato. ane AvA kArIgarone cAlAkI ane sIphatathI aMgrejoe mArI paNa nAMkhyA che. na jANe evA to keTalAya bhAratIya kalAkArono e garAoe saMhAra karI nAMkhyo haze! aMgrejo sAme huM amasto ja Ama nathI bolato. alabatta mane emanA upara lagIre 8Sa nathI paNa emaNe vAvelA jherI bIjonA kaTuphaLa Aje AryaprajAne je rIte ArogavA paDyA che e joIne mArI vyathA vadhI gaI che. AjanA rAsAyaNika khAtA, DerI, pharTIlAijhara plAnTa, kUra katalakhAnAo vagere badhA evA bhedI sANasAo aMgrejoe ahIM mUkI dIdho che ke "meM te maruM, magara tumako bhI barabAda karuM.' enA jevo ghATa ghaDAyo che. aneka prakAranI cIjo Aryadeza pAse hatI. A vAta jo barAbara ApaNane samajAI jAya te aMgejonI siddhiomAM aMjAI javAnI ke emanuM anukaraNa karavAnI bhUla kadI nahi pAya. aMjanAne huMkAra : parapuruSane kADhI mUko prahasita sauthI pahelo aMjanAnA gharamAM praveze che. tyAre aMjanA alpa
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza 251 jaLamAM rahelI mAchalInI jema taraphaDatI palaMga upara paDI che. hRdayanA AMtara tApathI enA hAranAM motI phUTI jatAM hatAM. asahya pIDA pUrvaka paDAtI bhujAothI miNanAM kaMkaNA bhAMgI jatAM hatAM. vasaMtA ene vAraMvAra AzvAsanA ApatI hatI. prahasitane ekadama petAnA gharamAM pravezelA joIne aMjanA bAlI ke, " are tame koNa che ? parapuruSa hovA chatAM tame ahIM kema AvyA che ? parastrInA gharamAMthI cAlyA jAo. o vasaMtA! A parazurUSane pakaDIne bahAra kADhI mUka. mArA svAmI pavanaMjaya sivAya A gharamAM pravezavAno koine adhikAra nathI. namaskAra karIne prahasita bolI UThayA: devI ! ApanA svAmI pavanaMjaya ahIM padhArI gayA che. huM emanA mitra prasita chuM." ' aMjanA kahe che: " are! prahasita! durbhAgye ja mArI mazkarI karelI che. have tame vadhAre zA mATe mArI mazkarI karo che ? mArA pUrvakarmanA ja doSa che. nahi to kuLavAna mAro pita mane zA mATe tarachoDe ? lagnanA divasathI mAMDIne ja patie mAro tyAga karyA che. Aja bAvIza varSanA vahANAM vAI gayA. to ya huM pApiNI Aje ya kema jIvuM chu? eja savAla che." pavanaMjya ane aMjanAnuM milana << aMjanAnA A vacano sAMbhaLIne ja atidu:khita banI gayelA pavana jaya ekadama aMdara AvI gayo ane gadgad vANIe bAlI UThayA : mudra budhdhivALA evA mArI bhUla thaI gaI che. aMjanA! mane mApha kara. mArA pApe tArI AvI dazA thaI gaI. mArA bhAgyayoge ja tuM jIve che. ni ta kadAca marI gaI hota." sAkSAt patine joIne, temane oLakhI laIne, zaramAI gayelI aMjanA palaMganI iMsanA TUMkA laIne mukha nIcuM nAMkhI daI UbhI rahI. pachI aMjanAe kahyuM:" nAtha! evuM na bAlA. huM te tamArI sadAnI dAsI chuM. je banyuM che temAM mArA ja pApakarmanA vAMka che. ApanA emAM kaze| doSa nathI. Ape mArI kSamA mAMgavI te jarAya cita nathI. aMjanA ane pavanaMjaya banne te rAtrie sAthe rahyA. aMjanAne vIMTInuM pradAna savAre vahelA pAchA jatAM pavanaMjayane aMjanA kahe che : ravAminAtha ! Apa jo mane jIvatI jovA IcchatA hA te sattvara pAchA Avajo. vaLI Aje ja mane kadAca garbha rahe te mAre zuM kahevuM? kadAca loko mArI niMdA kare." pavanaMjaye kahyuM : "aMjanA, huM jema bane tema jaladI pAchA AvIza. Ama chatAM jarUra paDe te mArA AgamananA pratIkarUpe mArA nAmathI aMkita A mudrikA batAvaje. pachI tArA upara koI paNa prakAranI zaMkA koI nahi kare." pavanaMjaya A pramANe kahIne puna: mAnasa sarovare cAlyA gayA. pavananaMjaya gayA ane jANe aMjanAnA jIvanamAM sukhanI eka nAnakaDI vIjaLI jhabUkI gaI ane vaLI pAchI du:khanI kAjaLakALI aMdhiyArI rAta zarU thaI. aMjanAne te ja rAtrithI garbha rahyo. enA avayavAmAM pheraphAra thavA lAgyo. garbhanA cihno tenA zarIra upara dhIre dhIre jaNAvavA lAgyA. aMjanAno gRha bahiSkAra e joIne sAsu ketumatI chaMcheDAI UThI. eNe tiraskArapUrvaka aMjanAne kahyuM : "are ! pApiNI ! tAro pati to kayAranA dezAMtara gayA che. ane huM
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ 2Sara pravacana AThamuM gabhivI kema thaI ? kuLane kalaMka ApanAruM AvuM kRtya teM kema karyuM? Aja sudhI pavanaMjaya dvArA thatI tArI tarjanAne huM te- ajJAna samajatI hatI. Aje meM jANyuM ke tuM kharekhara sadAcArivI nathI" sAsunA atyaMta AghAtajanaka zabdo sAMbhaLIne raDI paDelI aMjanAne patinA AgamananI sUcaka evI vIMTI banAvI, to pava ketumatIe mAnyuM nahi ane kahyuM : "re! duSTa : tAro pati tAruM nAma paNa leto na hato to te tArI pAse zI rIte Ave ? kulaTA strIo chetarapiMDInA badhA prakAra jANatI hoya che. cAla...tuM hamaNAM ja mArA gharamAMthI bahAra nIkaLI jA." ane...raDate hadaye, nItaratI AMkhe aMjanA vasaMtAnI sAthe rathamAM besIne potAnA piyare cAlI gaI. ketumatIe cokkasAipUrvaka tapAsa karyA vagara aMjanAne kADhI mUkI te enI bhUla jarUra gaNAya. te paNa aMjanA pratyenA vyakitagata tiraskArathI sAsue tene kADhI mUkI na hatI; paraMtu aMjanA pratye 'kulaTApaNAnI kalpanAne kAraNe ja sAsuthI A kArya thaI gayuM hatuM. A uparathI siddha thAya che ke A dezanI sAsu vahunA kuzIlane kadApi calAvI letI na hatI. jenA jIvanamAM zIla nathI evI vastuo samagra kadaMbanuM nikaMdana kADhI nAkhavAmAM nimitta banI jAya to navAI nahi. ene mATe ja vahu ziyaLavihoNuM jIvana jIve enA karatAM kUvo pUre temAM ochuM nukasAna gaNavAmAM AvatuM hatuM. eka bAju eka vyakitanuM mota thAya che ane bAju samagra saMskRtinA zIladharmanI surakSA vadhu sthira thAya che. bemAMthI ja pasaMdagI karavAnI hoya to zIlanI surakSAne prathama naMbara Apavo ja rahyo. AvI vicAraNA ketumanInA aMtaramAM haze mATe ja eNe aMjanAne kADhI mUkI evuM anumAna ApaNe jarUra karI zakIe. pitA dvArA paNa aMjanAne asahAya aMjanA ane vasaMtA potAnA pitAnA ghare AvI UbhI rahe che. pratihArI dvArA banelI sAcI hakIkata vasaMtatilakA rAjAne jaNAve che. e sAMbhaLIne rAjA pote vicAramAM paDI gayo ke "strIonuM caritra kharekhara acinya hoya che. A kulaTA aMjanA mArA gharane kalaMkita karavA ahIM AvI che. eTalAmAM prasannakIrti nAmano rAjAno putra AvIne kahevA lAgyo : "A duSTAne satvara ahIMthI kADhI mUko. eNe ApaNA kuLane kalaMkita karyuM che." Arya dezamAM dayA karatAM ya zIlanuM vadhu mahattva aMkAnuM hatuM. mATe ja prasanakIrtie aMjanAne kADhI mUkavAnI vAta karI. paraMtu rAjAe ane rAjAnA putre sAcI vAtanI tapAsa na karI eTalI to emanI ghaNI gaMbhIra bhUla kahevAya. mahatsAha nAmano maMtrI rAjAne kahe che : "rAjana ! putrIne aMte to pitA e ja zaraNa che. sAsue ja kadAca khoTI rIte ALa caDhAvyuM hoya to ? mATe sAbitI na thAya tyAM sudhI tene gupta rIte sAcavI rAkhe." paraMtu maMtrInI vAta rAjAne gaLe na UtarI. eTale rAjAjJAthI dvArapALe aMjanAne kADhI mUkI. sudhA ane tRSAthI pIDita, zrAta ane kalAnta, ni:zvAsa nAkhatI, azru varSAvatI, pagale pagale khalita thatI ane vRkSe vRkSe vizrAma letI aMjanA vagaDAnI vATe cAlI nIkaLI.
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 253 aMjanAnA AMsu sukAtA nathI. enA AkraMdane koI pAra nathI. chatAM e koIne doSa detI nathI. sarvanuM zubha vAMchatI e AgaLa vadhI rahI che. vasaMtanuM AzvAsana vasaMtA ene sAMtvana ApatA kahe che : "aMjanA ! cAla...cAla. ApaNe dUra cAlyA jaIe. jo ne..A jaMgala kevuM majAnuM che ! mAnavajAta daze deze paNa A kalakala vahI jatI nadInA nIra ane AkAzamAM UDatA A paMkhIDA kadI dago nahi de. A dharatI paga nIcethI kadI sarakI nahi jAya. ane A Abha kadI AkAza uparathI tUTI nahi paDe. A taraNAMne bhegA karIne tenI jhuMpaDI banAvIne mojathI rahIzuM. tuM ciMtA na kara. jo huM tArI sAthe ja chuM. svArthI mAnavoe ApaNane bhale choDI dIdhA A nirdoSa haraNiyAM Apane nahi choDe. ApaNuM puNya sAruM Avaze tyAre ApaNane koI jAkAro nahi Ape." vasaMtAnA zabdothI kAMIka zAtA pAmatI aMjanA pharatI pharatI eka guphA pAse Ave che. guphAmAM pravezatAM ja dhyAna dharatAM eka munine teNIe joyAM. amitagati nAmanA te cAraNa munine jotAM ja khuzakhuza thaI gayelI e banne sakhIoe namaskAra karyA ane vinayapUrvaka temanI sAkha beThI. dhyAna pUruM thatAM madhurA vacane munie "dharmalAbhanI AziSa ApI. mahAtmAne meLApa vasatAe jyAre aMjanAnA bhAgyanI A avadazAnuM kAraNa pUchayuM tyAre munie aMjanAne pUrvabhava jaNAvyo. te bhavamAM karelA pApanA karaNe A kaTa phaLo ene bhogavavA paDyA che. paraMtu have te du:khane aMta najhmadikamAM ja che. aMjanAnA mAmA vagere akasmAta AvIne tamane laI jaze. ane TUMka samayamAM teno pati sAthe meLApa paNa thaze. have tame kalyANakArI jinadharma svIkAro." bane sakhIoe muninI vAta svIkArI. tyAra bAda cAraNamuni tyAMthI jatA rahyA ane aMjanA ane vasaMtA e ja guphAmAM rahyA. tyAM munisuvratasvAmInI jinapratimA banAvI roja tenuM pUjana karavA lAgI. hanumAnane janma eka divasa aMjanAe siMha jevA parAkramI putrane janma Apyo. vasaMtAe tenuM ucita ka. bALakanA janmathI AnaMdita chatAM aMjanA raDavA lAgI : "he putra ! tAro A ghora vanamAM janma thayo. eTale have tAro janmotsava zI rIte karuM?" A rIte raDatI aMjanAne, yogAnuyoga tyAMthI pasAra thatAM vidyAdhara pratisu joI ane tenA du:khanuM kAraNa pU. vasaMtAe badhI vAta karatAM pratisUrya aMjanAnA mAmA che te vAta pragaTa thaI. pratisUrya bane sakhIo ane nAnA bALakane laIne potAnA nagare laI gayo. janmatAM ja A bALaka hajupura nagaramAM Avyo mATe tenuM nAma hanumAna pADayuM. pavanaMjyane AghAta A bAju...pavanaMjaye yuddhamAMthI pAchA pharyo. AvIne mAtApitAne praNAma
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ 254 pravacana AThamuM karIne aMjanAnA vAsagrahamAM gayo. tyAM ajanAne na jotAM teNe koI strIne pUchayuM tyAre tene jANavA maLyuM ke durAcAranI zaMkAne kAraNe potAnI ja mAtAe aMjanAne kADhI mUkI che. A sAMbhaLIne priyAne maLavA utsuka pavanaMjaya pavanavege potAnA sasarAne ghera Avyo. tyAMthI paNa tene kADhI mUkavAmAM AvI che e jANatAM ja pavanaMjya vane vana ne parvata parvata rakhaDavA lAgyo. chatAM ane ene jyAre aMjanAnA koI ja khabara na maLyA tyAre pavanaMye potAnA pitAne prahasita dvArA saMdeza mokalAvyo ke, "je mane aMjanA suMdarI maLI jaze to ThIka che nahi to huM citAmAM baLI marIza.' A saMdezo sAMbhaLatAM ja kevumatI mUchita thaI gaI. e karuNa kalpAMta karavA lAgI. potAnI jAtane nirdoSa aMjanAne kADhI mUkavAnI bhayaMkara bhUla karavA badala AMsu sAravA lAgI, ane pavanaMjayane A rIte vanamAM ekalo mUkI AvavA badala prahasitane Thapako ApavA lAgI. aMte aMjanA-pavanaMjayanuM milana prahalAda rAjA pavanaMjyanI zodhamAM nIkaLyA. zodhatAM zodhatAM bhUtavanamAM AvyA. tyAM pavanaMjyane agnimAM praveza karavAnI taiyArI karato joyo. pavanaMjyane jhuMpApAta karavAno uchALo mAro joIne vihavaLa thaI gayelA prahalAde pavanaMjayane hAtha pakaDI lIdho. ane kahyuM : "tArI mAtAe aMjanAne kADhI mUkavA jevI je UtAvaLa karI tevI have bIjI moTI bhUla tuM na kara. sthira thA. buddhimAna thA. tArI patnIne zodhavA meM hajAro vidyAdharone mokalyA che. thoDa samaya vadhu rAha jo." aMjanAnI zodha mATe mekalAyelA vidyAdharomAMthI keTalAka hanupUra AvI pahoMcyA. badhI vAta jaNAvI ane turata ja vimAnamAM besI mAmAM pratisUrya ane aMjanA bhUtavana tarapha cAlI nIkaLyA. dUrathI AvatA vimAnane joIne sahu enI tarapha joI rahyA. vimAna najIka AvI gayuM. sahue nIce UtarI prahalAdane praNAma karyA. ane aMjanA ane pavanaMjyanuM milana thaI gayuM. aMjanAnA pApakarmonA udayane ana Avyo. have aMjanAnA putra hanumAnanA jIvana prasaMge AgAmI pravacanamAM laIzuM. noMdhaH A pravacananA AvataraNa-saMkalanamAM zrIjinAzAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMta:karaNathI "micchAmi dukkaDama '. -avataraNakAra
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjya pravacanakArazrInA upalabdha tamAma pustaka vagerene seTa Aje ja tamArA gharamAM vasAvI le AkhA seTanuM eka boksa rilakelenDara vagere sahita ] rU. 225nI kiMmatanuM baeNkasa rUA. 200mAM.. 3 ApanA mitramaMDaLamAM paNa A bokasa vasAvI levAnI preraNA karo. = navI peDhInA kalyANanuM bhAthuM A bokasamAM paDayuM che. * A pusatakoe gujarAta ane saurASTranA anekAneka yuvAno ane yuvatIonA jIvananuM AmUla parivartana karyuM che. zrIpALanagara tathA plejhanTa pelesa | vAlakezvara-muMbaI) nA buka sTolanI Aje ja mulAkAta le dharma, saMskRti ane rAjakAranA viSayone nIDarapaNe carcAtuM, adhyAtmanI ane khI saragama saMbhaLAvatuM, munirAjazrI candrazekharavijayajInA ciMtananuM vAha mukitadUta' mAsika saMpAdaka: hasamukha zaha lavAjama: vArSika: rU. 5-00, trivArSika: rU. 15-00 AjIvana: rU. 1000 zrIpALanagara tathA plejhanTa pelesanA buka sTola upara lavAjama svIkAravAmAM Ave che.
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUlya: 50 paisA mAtra ravivAre- zuM rAmAyaNanAM A pravacane Apane khUba gamyA che? je ho. te A pravacanonI nakale vizALa saMkhyAmAM kharIdIne tene tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajane ane nehIomAM khUba pracAra kare. mAtra pacAsa paisAmAM ati mUlyavAna ciMtana meLave. : prAptisthAne? muMbaImAM amadAvAdamAM - akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 1. rAmAyaNa-pravacana sthaLa: 2777, "jI. pra. rAMskRti bhavana" plejhanTa pelesa. jagavallabha pArzvanAthanI khaDakI ja mATe nizApoLa, rIlIpha roDa... 2. zrIpALanagara upAzraya suratamAM- 12, jamanAdAsa mahetA mArga vAlakezvara, muMbaI-6 akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 3. sevaMtIlAla vI. jaina kesara bahAra biDiga, pAMcame mALe bhUlezvara, lAlabAga gopIpurA, posTa oNphisanI pAse. jaina upAzraya mAdhavabAga pAse, muMbaI-4. navasArImAM akhila bhAratIya saMrakRti rakSaka daLa 4. pArasa TreDIMga kuM. B-12, 'maMgaLaka je' C/o nItina gamanalAla jhaverI jAmalI galInI bAjumAM somAbhAI TelaranI upara borIvalI (vesTa). moTA bajAra. khAsa noMdha: (1) uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacano maMgAvavA M. . karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA svajano dvArA Apa pravacane meLavI zakazo. (2) nIce ApelA prakAzakanA saranAmethI paNa pravacane maLI zakaze. prakAzaka : "kamala prakAzana TrasTa' 5082/3 bIje mALe, gAMdhIroDa, ratanapoLa nAkA, yAzika InsTITayUTa sAme, amadAvAda-1. phiona naM. 3081] . mudraka : dhIrUbhAI je. desAI, sTeTsa pIpala presa, ghogA sTrITa, muMbaI-1
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza pravacanakAra, pUjaya siddhAMtamahodadhi,karmazAstranipuNamati,vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati,svargIya sUpuiradara AcArya bhagavatta zrImad vijyapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pUjyapAda munirAjazrI caMdrazekharavijayajI mahArAja : avataraNa: munizrI bhANacandravijayajI pravacana sthaLaH plejhara pelesa, muMbaI pravacana 1 21-8-07 ] pravacana - navamuM pravacana - navamuM / prakAzana [ 28-8 prakAzaka: kamala prakAzana TrasTa
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjayapAda munirAja zrImad candrazekharavijayajI mahArAja sAhebanA muMbaIzrIpALanagara khAtenA vartamAna cAturmAsa daramiyAna dara ravivAre "rAmAyaNamAM saMskRtinA sandeza" e viSaya upara bapore aDhIthI cAranA samaya sudhI yojAyela jAhera pravacanoNInA navamA pravacananuM zrAvaNa karavA kAje, dUrasudUranA parAmAMthI doDayA doDayA AvatA hajAro yuvAno -yuvatIo, prauDho ane vRddhothI 'lejhanTa pelesa'nuM paTAMgaNa khIcokhIca bharAI gayuM hatuM. agrasthAne jagyA meLavI levAnI AkAMkSAthI bapore bAra ane eka vAgyAthI AvIne besI jatA anekAneka bhAgyazALIonI pUjyazrInI pravacana-vANI sAMbhaLavAnI tapazcaryAnI lazrutirUpe ja jANe barAbara aDhI vAge padhArelA pUjyazrIe navamuM pravacana karatAM, zrIrAmanA pUrvajonI vairAgya rasathI bharapUra jIvana-kahANIo, emAM rAjakumAra vajrabAhunA jIvanamAM mahAtmA guNasAgaranA anupa darzane saLagI UThelA vairAgyanA dArUgoLA ane emAM sALA udayasundaranI mIThI mazkarInuM vAstavikatAmAM rUpAntara, aMte aneka rAjakumAronI ane tenA mAtApitAnI pravrajyApariprApti, AryAvarttanI paramapAvana dharaNImAM sarvatra guMjArava karatA sAdhutvanA uccatama Adarza, jIvanamAM game tyAre, game te nimitte saMbhavita 'TarniMga poInTo', vairAgyarasathI oLaghoLa AtmAnI badalAI jAtI jIvanapaddhati; mahAtmAonA mRtadeha, dhUma ke bhasmanA paNa darizaNa mAtramAM pApa-vAsanAonuM prakSAlana karavAnI paramapAvanI pracaMDa tAkAta, samagra saMsArabharanI kUrmazilA samI mahAtmAnA cAritryavizuddhinA sUkSmabaLanI sRSTikalyANakarI sacoTa zakita, bAlyAvasthAmAM ja cAritrya prApti kAjenA zAstrIya vidhAnanI sarasa ane sutarkapUrNa siddhi, saMsAranI bhayaMkaratA aMge sacoTa tarkatripuTI - IcchAvihANA janma, pApabharelA jIvana ane ribAIne prApta thatAM maraNa, putra gopIcaMdanI bhAgavilAsamAM cakacUratAne kAraNe dhrUsake raDatI ane avasare mArmika Takora dvArA saMnyAsane mArge mokalI ApatI AryAvartanI Adarza mAtA, dharmakaraNI kAje atyAvazyaka tvarita vega ane adharmanA kAryamAM sadA sulaprada banI rahetA suvilamba, rASTranA, prajAnA, saMskRtinA ane dharmazAsananA vaphAdArone mAthe sadA jhIMkAtI AghAto ane AphatAnI jha MjhAjhaDI ane eve TANeya sadA jAnaphesAnI ane kurabAnI keLavavAnA AryAvartanA Adarza puruSonI sacoTa sAkSAtkRti karAvatA mahAmaMtrI kalpakanA hRdayaviAraka karuNa-prasaMga,vagere aneka muddAonI Marvellous rajUAta karI hatI. vadhumAM, mitra sahakiraNanI dIkSAne kAraNe zrIrAmanA dAdA anaraNyanA vairAgya ane pravrajyA, eka mAsanA dazarathanA rAjyAbhiSeka, naimittaka dvArA rAvaNanA mRtyunI bhaviSyavANI, bhAtRprItithI uzkerAyelA vibhISaNanuM dazaratha ane janakanI hatyA mATe (anusaMdhAna 285 mA pAne)
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravivAra pravacanAMka : 9 | dri. zA. suda 7 vi. saM. 2033 anaMta upakArI kalikAla sarvaza jainAcArya bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe "jaina rAmAyaNanI racanA karI che tene anulakSIne "rAmAyaNamAM saMskRtine sanTeza" e viSaya upara cAlatI ane bIjA paNa aneka upayogI rAmAyaNanA preraka prasaMgone AvarI letI A pravacanazreNInuM Aje navamuM pravacana che. AjanA pravacanamAM rAmAyaNane pUrvArdha pUrNa thaze ane AgAmI pravanathI tene uttarArdha zarU thaze. zrI rAmacandrajInA pUrvajonA caritravarNanamAM ApaNe vadhu mahattvanA traNa prasaMgone laI laIzuM ane tyAra bAda zrI rAmanuM caritra laIzuM. lehImAM prApta thatA saMskAre cothA sargamAM praveza karatAM kalikAlasarvaza AcArya bhagavate zrIrAmanA keTalAka pUrvajo kevA uttama saMskAranA dhAraka hatA tenuM varNana karyuM che. temAM sauthI prathama vajabAhu kumArano eka vairAgyabharapUra prasaMga rajU karyo che. tyAra bAda - anya pUrvajone na sparzatA - ApaNe sIdhA zrIrAmanA dAdA anaraNya ane zrIrAmanA pitA dazarathanA jIvananI ghaTanAo vicArIzuM. pUrvajonI jIvana - ghaTanAo ane saMskAro saMtAnomAM jabbara asara kare che. potAnA zubhAzubha karmonI jema mAtA pitAnA lohI-vIryamAM cAlyA AvatA saMskAro paNa aAtmA upara eka kAma karanArI cIja che, e vAta tamane A prasaMge dvArA samajaze. keTalIka vAra pUrvajonI kuLa paraMparAgata hathoTIo saMtAnone prApta thatAM vArasAmAM bahu mahattvano bhAga bhajavI jatI hoya che. Arya eTale sAdhutAne premI rAmacandranA pUrvajo aMgene A eka suMdara prasaMga che. emanuM nAma hatuM vajabAha. lagnane yogya vaya thatAM mAtApitAe IbhavAhana nAmanA rAjanI manoramA nAmanI rAjakanyA sAthe kumAra vajubAhunA lagna karyA. sAsariyAnI mIThI mahemAnagIrI pAmIne vabAhu, manoramAne laIne potAnA rAjaya tarapha javAnI taiyArIo karavA lAgyA. ratha joDAI gayo. sALo udayasuMdara banevIne vaLAvavA mATe taiyAra thayo. sAMja paDatAM rathamAM sahu beThA; vAjabAhu, manAramAM ane udayasuMdara. rAte koI guphAmAM paDAva karyo. savAre musApharI zarU thaI. mahAtmA guNasAgaranuM anupama darzana daDamajala karato ratha cAlyo jAya che. divasanA daseka vAgyAnA sumAra
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana navamuM haze. e vakhate eka nAnakaDI TekarI pAsethI ratha pasAra thayo. e TekarI upara eka munivara dhyAna dazAmAM UbhA hatA. nAma hatuM; guNasAgara ! AtApanA letAM munivaranuM darzana karatA kumAra vajrabAhunuM zira emane jhUkI gayuM. enA mukhamAMthI zabdo nIkaLI paDayA: 260 "aho mahAtmA ko'pyeSo, vandanIyo mahAmuniH / cintAmaNiriva mayA dRSTaH puNyena bhUyasA // mArA jevA abhAgIne, koNa jaNe kyA pUrvabhavanA ke pUrvajonA puNye AvA jaMgalamAM A mahAtmA munivaranA darzana maLyA ! A muni darzanIya che. vaMdanIya che. cintAmaNI ratnanA jevA te Aje mane prApta thayA che! ahA ! kevI anupama mastI, A munivaranA mukha upara saMtAkUkaDI ramI rahI che! vagara paise ! keTaluM sukha! vagara srIe ! keTaleA AnaMda! vagara gharabAre ! keTalI mastI ! kevuM eja ane teja emanA mukha upara jhaLakI rahyuM che! jyAM ame saMsArIjanoe svarga joyuM tyAM - AsakitaonI e vaitaraNImAM--AmaNe narkAgAronA darzana karyA. ane ... ene tyAgIne cAlI nIkaLyA; khAMDAnI dhAra thI saMyamajIvananI kaThora keDI upara ! uddayasu daranI mazkarI kumAra vajrabAhue rathane thaMbhAvI dIdhA. e TekarI upara javAnI icchA vyakata karI. emanA moM upara phUTI nIkaLelI virAganI saravANIone joIne, sALA udayasuMdarane majAka karavAnuM mana thayuM. hajI tAjA paraNelA che. paraNyAne hajI cAvIsa kalAke thayA nathI. ane tyAM ja A vajrabAhunI AvI ceSTA joIne udayasuMdare mazkarI karI : " kema ? banevIjI! A sAdhu mahArAjane joIne kAMI sAdhu thaI javAnA bhAva jagI gayA che? jo jo hAM... avA bhAva hAya to mane. ya kahejo... ekalA ekalA lADavA khAI javA e sArA mANasanuM lakSaNa nathI." udayasuMdara tarapha pharatAM vajrabAhue kahyuM: "sALAjI! che tema, kAMIka evuM ja! tame kahyuM tema A mahAtmAnA dariNe sAdhu banI javAnA maneAratha thAya che. A mahApuruSanA mukha uparanI apAra mastI joyA pachI mArA aMtaramAM te IrSyA jAgI gaI che! kevuM masta che; A viratinuM jIvana !" vasaMtazaila TekarIe caDatAM kumAranI cAla badalAI gaI! vANI badalAI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 261 gaI! mukhAkRti paNa badalAI gaI ! jANe kumAra vajubAhanA jIvanane "TaniMga piInTa' AvI gayo hato. harniga poInTa kayAre Ave e kahevAya nahi... kayAre konA jIvanano Tarniga poInTa' Ave ne kahI zakAya nahi. eka paLa evI AvI gaI ke bhayaMkara lUMTAro vAliyo vAlmIki banI gayA. atyaMta kAmAMdha bilvamaMgaLa saMta sUradAsa banI gayA. svapatnI ratnAvalimAM atyaMta Asakata tulasI gosvAmI tulasIdAsa banI gayA. ane e sahue pitapotAnI kakSA anusAra mAnavone sudhAravAnuM kArya karyuM. emAMnA kokano Tarniga poInTa" ko'ka sAdhunA samAgame AvI gayo ! to ko'kane kUve UbhelI panihArIonI cheDatI karatAM AvI gayo ! to ko'kane sAsarAnA ghare patnInA maheNAM mAtrathI AvI gayo ! vajabAhunA jIvananuM parivartana bindu paNa e dhyAnastha mahAtmAnA darzana nathI AvI gayuM. udayasuMdara eka ja paLamAM paristhitinuM gAMbhIrya pAmI gayA. have e koI majAka na rahI. A to parama - satyane AMbavA mATenA hanumAnakUdakAne bhagIratha puruSArtha ArAdhI levAnA draDha saMkalpanI dizA taraphanuM mahAbhiyAna banI gayuM. zagInI cAla paNa badalAI jAya mahAtmAnA jIvana tarapha najara nAMkhatAM vajabAhanI cAla badalAI gaI hatI. virakita AvyA pachI jIvananI cAla badalAya ja. jIvanamAM saMsAra pratye vairAgya Ave pachI jo cAla (jIvanapaddhati) badalAya nahi to e sAro vairAgya na kahevAya. udayasuMdaranI bahena maneramAnA haju to cheDA baMdhAyelA che! mIMDhaLa bAMdhelA che! bhogasukhone pAmavAnA soNalAM sevatI e sahAgaNa che!! enuM moM joIne ja bhAInA ure vicAronI eka vIja jhabUkI ane doDI gaI. udayasundare kahyuM: "...paNa e to huM mazkarI karato hato. vivAhanA gItonI jema upahAsanA vacane kAMI satya hotA nathI." vajabAhue kahyuM: "tamArI mazkarI DAhyAnI mazkarI hatI ke eka pAgalanI? tamArA jevA DAhyA mANasonI mazkarImAM ya koI tatva paDeluM hoya." bajabAhune prazna: "manoramA kulIna ke alIna' vaLI gaMbhIra svare udayasuMdare kahayuM:"tame dIkSA lezo to A mArI benanuM zuM thaze? hajI hamaNAM ja to lagna karyA che!! eno vicAra tame karyo kharo?"
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ 262 pravacana navamuM TekarInA adha vaca pagathIe thobhI jaIne vajabAhue kahayuM: "udayasuMdara! tamArI bahena maneramAM kulIna che ke akulIna? "jo kulIna hoya to patinA pagale pagaluM dAbavAnI enI ekanI eka pharaja kharI ke nahi! ane jo akulina hoya to tene mArga kalyANakArI thAo. paraMtu mAre to have A bhego na khape." A sAMbhaLatAM ja udayasuMdara avAka banI gayA. jhaDapabhera palaTAtI paristhitine tAga pAmI gayA. vajabAhunA zabdonI manoramA upara camatkArika asara | manoramAe A zabdo sAMbhaLyA. hajI to jenA aMtaramAM bhegarasa ja bharyo paDayo hato tenA ja aMtaramAM, "kulIna che ke akulIna?" e prazna ja virAganI dhUNI dhakhAvI nAMkhI. A eka ja zabda eNe pote manomana nirNaya karI lIdho:"pati je mArge jaze te ja mArge huM jaIza." ane... jIvananuM A mAMgalya varI levAno draDha saMkalpa karI lIdhuM. sahu munivara pAse pahoMcyA. munivaranI amInajara paDI. ane amRta jharatI mIThI dezanA sAMbhaLIne vabAhu, manoramA ane udayasuMdaranA aMtarane vairAgya ekadama pAko thaI gayo. mahAtmAonA maDadAnA dhumADAnA ke bhasmanA darzananI paNa ajaba tAkAta sAdhu bhagavaMtanA darzana mAtrathI zuM kAma thAya che? e juo. puyapu vonA - mahAtmAnA darzana mAtra AtmAnA pApano nAza kare che. kahyuM che: " mahApAtakayuktA vA yuktA vA copapAttika : paraM padaM prayAntyeva mhdbhirvlokitaa:| kalevaraM vA tadbhasma taddhamaM vApi sattama ! yadi pazyati puNyAtmA sa prayAti parAM gatim // " "atyaMta bhayaMkara pApAtmAonA pApane paNa puruSonA darzana mAtrathI vinAza thayo che. moTA puruSonI eka amI najara mAtra kyAreka paramapada tarapha mokalI ApavAmAM nimitta banI jAya che. sAdhujananA darzana mAtra nahi, paraMtu sAdhu puruSanA darzane jatA mAnavane evA samAcAra maLe, ke huM je mahAtmAnA darzane jAuM chuM te to paralokavAsI thayA che, to tevA mahAtmAnA maDadAnA jaIne karelA darzana paNa pApa* nAza kare
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 263 "are! javA do ... maDadAnA darzananI vAta paNa dUra raho. darzanArthe jatA mAnavIne koIka kAraNasara jarA vadhu moDuM thaI gayuM ane eTalA samayamAM mahAtmAnuM mRta zarIra paNa bhasmIbhUta thavA lAgyuM. AthI mahAtmAnA mRtadehanA darzana paNa na thaI zakyA. teya kAMI vAMdho nahi. e mahAtmAnA baLI gayelA dhUmADAnA paNa jo tame darzana karazo to ya tamArA pApa dhovAI jaze. are! paNa jatAM jatAM ethI paNa vadhu moDuM thaI gayuM ane baLI rahelA dehane dhUmADo paNa have zAMta thaI gayo. te ya kAMI vAMdho nahi. baLI jaine TharI gayelI e dehanI rAkhanA paNa tame darzana karo enAthI ya tame parAgati pAmI zakazo!" mahAtmAnI bhasmanI zaraNAgatimAM ya parAgati ApavAnI zakita ! ! kevI tAkAta che sAdhu mahAtmAonA mRtadeha, dhUmADA ane bhasmamAM paNa!! ajaina zAstroe satsaMgane kevo viziSTa mahimA gAyo che ! moTA pApIo ane lUMTArAo paNa mahAtmAonA prabhAve puNyAtmA banI gayAnA jaina zAstromAM. ya ghaNA draSTAto jovA maLe che. kumAra vajubAhune paNa ema ja thayuM. mahAtmA guNasAgara muninA darzane vajabAhunI vAsanAono nAza thayo ane upAsanAnA mArge te cAlI nIkaLyA. AtmAnI zuddhinuM baLa keLavavuM ja rahyuM e mahAtmAnA jIvanamAM sUkSmanI keTalI tAkAta haze!? AtmAnI zuddhirUpI sUkamanI tAkAta vinA vyAkhyAnakAro ke vidvAna prophesaro lokonAM jIvana upara sAro prabhAva nahi pADI zake. chApAo vAMcI vAMcIne ke mIThuM madhUruM bolI nAMkhIne karAtuM pravacana, jo sUkSmanI zuddhinuM baLa nahi hoya te jaDa evA jagatane aMzata: paNa, puna: racaitanyavaMtu nahi banAvI zake. chApA ane mIThA bhASaNa e to jaDa che. sthUla che. A sthUlanI karatAM AtmazuddhinI-sUkSmanI-zakita ghaNI vadhu caDiyAtI che. A tAkAtane sahAro lIdhA vinA bhegarasika AtmAonuM kalyANa - kArya saphaLatA pAmI zake nahi. jema jema jagatamAM adhamatA vadhatI jAya tema tema tyAgIomAM uttamattA vadhavI ja joIe. jo sAdhu suMdara pravacana Adi karIne amuka prakAranA paisA meLavI levAnI ke tIvra mAna-sanmAna meLavI levAnI, ke malAI khAvAnI vRtti dhAraNa karaze to tevA sAdhuothI jagatanuM kalyANa thaI zakaze nahi. sUkSmanA baLa vagaranuM sthUlanuM baLa sva-para kalyANa mATe sAva nakAmuM che. jo AtmAmAM zuddhinuM baLa na hoya te pracAra, pleTaphorma ane patrikAo dvArA kazo ja lAbha thaI zake nahi.
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ 264 pravacana navamuM sUkSmanA baLanI tAkAta upara traNa vakatAonu udAharaNa jenI pAse sUkSmanuM baLa hoya che eka udAharaNa ApuM. ene kevo prabhAva hoya che enuM tamane eka sabhA che. temAM eka vakatA bhASaNa karavA Ave che. dasa hajAra mANasAnI e sabhAmAM atyanta kolAhala macelA che, ene zAnta karavA mATe vakatA khUba rADo pADe che: "zAnta rahA... zAnta raheA." dasa miniTa bAda sabhA mAMDa mAMDa zAMta rahe che. have bIjo eka vakatA AvIne UbhA rahe che. ghoMghATa karatI sabhAne zAnta karavA mATe e peAtAnA jamaNeA hAtha ja UMcA kare che ane sabhA ekadama zAta thai jAya che. have trIjo vakatA Ave che. enA Agamana pUrve sabhAmAM bhayaMkara garabaDa macelI hatI. paNa jevA e AvIne sTeIja upara bhASaNa karavA UbhA thAya che ke turata ja, ene jotAMnI sAthe ja sabhA ekadama zAMta thaI jAya che. * bAlA ...A traNemAM sauthI vadhu sthUlanuM baLa konI pAse che ? pahelA vakatA pAse ja! enI pAse rADo pADavA vagerenuM sthUlabaLa che. paraMtu e sthUla baLathI loko jhaTa phrAMta thatA nathI. enAthI caDiyAtA vakatA che; bIjA naMbarA. jenA hAtha UMcA karavA mAtrathI sabhA zAnta thAya che. kAraNa enI pAse sUkSmanuM baLa vadhu che. ane trIjA vakatA pAse sauthI vadhu sUkSmanuM baLa che. AthI ja enA Agamana mAtrathI ja sabhA surata zAnta thaI jAya che. be prakAssu jIvana tA na ja jIvAya munijanAe sUkSmanuM baLa utpanna karavA mATe potAnA jIvananI bhautika vAsanAonuM - kAmanAonuM balidAna ApyA vagara chUTako ja nathI. jo saMsAratyAgIo potAnI aneka prakAranI IcchAo - kAmanAone nAza nahi kare te jagatanuM kalyANa teo karI zake e zakya ja nathI. be prakAranuM jIvana [Dyuala kerekaTara] jIvavuM e munione mATe nitAMta ayogya che. jo koI sAMsAratyAgI vyakita bahAranA dekhAvanuM jIvana khUba suMdara jIvatI hoya ane aMdarakhAne krodha ane kAma vagerenA viSayamAM anucita rIte vartatI hoya tA zuM tevuM be prakAranuM jIvana jIvavuM ucita che kharuM? AvuM mAyAvI jIvana jIvanArAo kadI vAstavika para kalyANa karI zakaze kharA ? jagatane upadeza devA mAtrathI kAma nahi cAle. jagatanA sAcA kalyANa mATe te jIvanamAM sAcI rIte vizuddhinuM utpAdana karavuM ja rahyuM.
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 265 nA! te che ke huM nA paDe " svAmI vivekAnaMdanA eka ziSya hatA. nAma emanuM bibhUtAnaMda. eka gAmamAM cAturmAsa - nirgamana karIne pachI emaNe vidAya lIdhI. kRtajJa loko emane vaLAvavA gayA. cha mAIla dUranA eka gAma sudhI vaLAvIne svAmIjInA chellA caraNa sparza karIne loko to pAchA pharI gayA. paraMtu eka strI- jenA antaramAM svAmIjI pratye cAturmAsanA samaya daramyAna vikArabhAva jAgI UThayo hato te - na ja gaI. badhA cAlI gayA bAda svAmIjI makAnanA TheTha aMdaranA khaDamAM gayA. pelI strI paNa temanI pAchaLa pAchaLa TheTha aMdara AvI gaI. teNe aMdarathI bAraNA baMdha karI dIdhA. ane vikRta abhinaya darzAvavA lAgI. - bibhUtAnaMdajI samajI gayA ke "mAmalo vicitra che. A strI nakhazIkha vikArathI saLagI uThI che.' jo thoDIka paNa suMdara brahmacaryanI tAkAta na hoya to AvA prasaMgamAM TakavuM atyanta muzkela banI rahe che. jo jIvanamAM amuka prakAranuM cAritryanuM oja ane teja pragaTa thAya nahi, to vikAronA pUrathI bacI javuM azakaya prAya: che. vikAronI sAme Takkara jhIlavI ane jIvanane aNizuddha rAkhI levuM e jarA ya saraLa bAbata nathI. bibhUtAnaMda e strInI sAme vedhaka najare joI rahyA. enI AMkhamAMthI evI dhAradAra tejadRSTi paDI ke pelI strI che jI uThI. e ja vakhate bibhUtAnaMda bolI UThayA: "mA! tere che je te kAnA jA" A zabdomAM evI pracaNDa tAkAta utpanna thaI ke pelI strInA vikAro ekadama zAMta ja thaI gayA. jo saMsAra - tyAgI pAse sUkSmanI pracaMDa tAkAta na hoya ane puNya khuba jora karavuM hoya to tenuM patana avazya thaI jAya. sthULa baLonI tAkAtathI pracAra kAryanI laMbAI - pahoLAI vadhI zake che; paNa UMDAI to sUkSma baLanA prabhAvathI ja prApta thAya che. bibhUtAnaMda jevA mArgAnusArI jIvananI kakSAnA svAmIjImAM paNa jo A tAkAta hoya to lokottara kakSAnA munijananI sthiti to kevI bhavya hovI joIe? samanI zakita aMgeno utkRSTa-prasaMga A prasaMgane kayAMya TapI jAya evo prasaMga tIrthaMkara paramAtmA mahAvIra devanA jIvanamAM jovA maLe che. potAnI daSTinA jherathI agaNita jIvone mArI nAMkhanAra daSTiviSa sarpa aMkosiyAnI samakSa mahAvIradeva eka ja vAkya bole
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ 269 - pravacana navamuM che... "bujhajha bujhajha caTTosiyA !" A zabdo sAMbhaLatAnI sAthe ja cakauzika sane jAtismaNa jJAna thAya che. ane aMte tene samatA bhAvano satsaMga lAdhe che. enA jIvanano TarniMga poInTa Ave che ane krodhano bhayaMkara bhAva khalAsa thaI jAya che. zAMtarasamAM masta banIne kalyANanA mArge e vaLI jAya che. mahAtmAonA darzane pA5vAsanA nakha thAya eka ja vacananA uccAraNa mAtramAM AvI adbhuta tAkAta bIje ApaNane jovA nahi maLe. sUkSmanI anupama tAkAta aMge mahAvIradevathI caDiyAto dAkhalo bIje kayAMya jovA nahi maLe. sAcA sAdhu bhagavaMtanA darzana mAtrathI ja kAmI onA kAma khalAsa thaI jAya che, lobhIono kAramo lobha dUra thaI jAya che ane dhUtArAonuM dhUtArApaNuM khatama thaI jAya che. vajubAhu vagere anekanI dIkSA mahAtmA guNasAgaranI dezanA sAMbhaLI badhAyano vairAgya dRDha thayo. udayasuMdarane ya ema thaI gayuM ke mArA banevInI sAthe huM ya cAritramArge cAlyo jAuM. vajabAhue udayasundara, manoramA ane bIjA pacIsa rAjakumAro sAthe dIkSA lIdhI. vajabAhunI dIkSAnA samAcAra sAMbhaLIne tenA pitA vijayarAjAne thayuM ke 'vajabAhune eka muninA darzana mAtrathI vairAgye thayo. vAha! bALaka chatAM e kevo uttama! ane huM saMsArano bhegI evo Aje vRddha thayo chatAM mane cAritra levAnuM na sUjhayuM.' Ama vicArIne rAjAe yurandara nAmanA potAnA ladhuputrane rAjya upara besADIne dIkSA lIdhI. have ApaNe rAmacandrajInA pUrvajo aMge vacalA aneka rAjAonI vAta choDIne sIdhI, zrIrAmanA dAdA anaraNyanI vAta karIe. ayodhyAmAM anaraNya rAjA rAjya karatA hatA. tene eka sahastrakiraNa nAmano mitra hato. ekavAra rAvaNa sAthenA yuddhamAM tene vairAgya utpanna thavAthI dIkSA lIdhI. A samAcAra maLatA ja anaraNyane paNa vairAgye thayo. ane potAnA khAsa mitranI sAthe tene ya cAritra levAnuM mana thayuM. e nATakamAM ya virAga, Aje maMdiramAM ya rAga - A Arya dezamAM pUrve te saMsAramAM rAga jAgavo kaThina hato. paraMtu vairAgya jAgavo bahu sahelo hato. vAta vAtamAM aneka lokone vairAgya jAgI jato ane teo cAritra dharma levA doDI jatA. pUrvenA nATakomAM ya aDhaLaka vairAgya pIrasAta. re! AjathI 50 varSa pUrve ja bhartuharinuM nATaka joIne aneka lokone vairAgya thaI gayo ane teo saMnyAsI banI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza gayA hatA. te vakhate aneka lokone 'bAvA' banI jatA joIne sarakArane e nATaka baMdha karAvavAnI pharaja paDelI. 217 Aje nATakonI dhAra babhatsatAnI vAta javA do. paNa maMdiromAM kyAreka rAganA tAphAno, ko'kanA jIvanamAM jAgI paDatA hoya che. kevA bhayaMkara AvI gayA che A kALa ! saMsArano tyAga kyAre karavA ? kharekhara sasaMsAranA tyAga te bALavayathI ja karavA joIe. ajaina darzanAmAM vRddhAvasthAmAM vAnaprastha svIkAravAnI vAta Ave che. mIrAM kahe che ke, 'ghaDapaNamAM goviMda gAzuM ho rAja, ghaDapaNamAM goviMda gAzuM.' paNa A vAta barAbara jaNAtI nathI. kAraNa AyuSyanA koI ja bharosA nathI. kaI ghaDIe, kayAre, koNa, marI jAya e kahI zakAya tevuM nathI. re! mAtAnA garbhamAM raheluM bALaka paNa marI jatuM hoya che. janma pAmyA bAda paNa bALa avasthAmAM ke, kizora avasthAmAM ke yuvAnImAM paNa hajAro ane lAkho loko marI jatA hoya che. badhAne ghaDapaNa Ave ja evA niyama nathI. ... bAra mAsamAMthI game te mAsa, sAta vAramAMthI game te vAra, ane ekathI akatrIza tArIkhamAMthI game te tArIkhe mRtyu AvI jAya, evuM banI zake ema che. ApaNA mAthA upara mRtyunI talavAra sadA laTakI rahI che. have AvI sthitimAM ghaDapaNamAM gAviMda gAvAnI vAta zI rIte saMgata lAge? baLadIkSA pAchaLanuM UMDuM rahasya A ja kAraNasara jainadarzane supAtra AtmAe mATe bALa avasthAmAM dIkSA levAnI vAta upara khUba bhAra mUkyo che. ghaNAM loko AvA prazna kare che ke, "bALakane bALa vayamAM dIkSA ApI devAthI tene yuvAnI AvatAM ja vikAro jAge ane pachI tenuM patana thaI jAya tA zuM thAya?" paraMtu AnI sAme huM te ema kahevA mAguM chuM ke bALavayamAM dIkSA lenArane mATe patananI zakyatA ghaNI ochI che. jo nahi paraNelAo mATe ke bALakone mATe dIkSA lIdhA bAda yauvanamAM patananA bhaya UbhA thatA hoya te paraNelAo mATe te vadhu jokhama UbhuM thAya che. bALadIkSitAne tA yauvanamAM kadAca anAdikAlIna vAsanAonA saMskAronA jore 'emAM zuM haze?" evuM kUtuhala utpanna thAya. paraMtu e kUtuhala to zAnI guruonA sadupadezathI ke tapa - tyAgAdinA jIvana-drArA ke zAstronA svAdhyAya vagere dvArA sAmAnyata: zamI jAya che.
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ 268 pravacana navamuM paranuM jeo paraNelAM che ane jemaNe A ja jIvanamAM saMsArano bhogavaTo karelo che emane to e saMsAranI yAda AvavAnI khUba moTI zakyatAo che. saMsArAvasthAnI strI potAnI pAse AvatA e badhA saMskAranuM smRti dvArA khUba jaladI jAgaraNa thaI jAya javAnI saMbhAvanAo che. je bhakatabhAgI (saMsAra sevIne AvelA) evA dIkSita che emane rakRtinI vadhu zakayatAo hovAthI ja, e smaraNa emane mATe kyAreka AMtarika maraNa samAna banI jatuM hoya che. jo pUrvajanmanA saMskAranuM jAgaraNa thavA dvArA bALadIkSitone patananuM jokhama hoya to A ja janmanA bhegasaMskAronA smaraNa dvArA bhukatabhogIone mAthe patananuM keTaluM moTuM jokhama gaNI zakAya? A A vicAra jainAcArya zrImAne haribhadrasUrijI mahArAjAe 'upadezapada' nAmanA zArAmAM karyo che. IcchAviheNuM janma, pApabharelA jIvana ane ribAIne maraNa. A dezamAM dIkSAnI vAto sarvatra thatI hatI. sahu samajatA ke A saMsAramAM jyAM sudhI jIvIzuM tyAM sudhI jyAM ne tyAM janma thayA karavAnA che. jyAM ApaNI icchA na hoya tevA sthaLe paNa ApaNA janma thaI jAya. ane je janma thAya te jIvana to jIvavuM ja paDe. e jIvana pApa vihoNA to saMbhave ja nahi. ane pariNAme chevaTe game te rIte ribAI ribAIne aMte maraNa paNa thAya ja. zuM A rItanA maraNa ISTa che?! jIvavAnI IchA khAtara mANasa keTakeTalAM valakhAM mArato hoya che? koIne bhayaMkara roga thAya ane e kesa jo bhAratamAM koI DaoNkaTara dUra na karI zake to sukhI mANasa TheTha paradezamAM javA ravAnA thAya che. keTalI joradAra jijIviSA! paraMtu kharekhara je vicAro...to ApaNo AtmA to marato ja nathI. ane jene bacAvavA -TakAvavA ApaNe mathIe chIe e zarIra to sadA TakavAnuM ja nathI. tame banAvelo A baMgalo, A bALaka, A patnI, A bhAga - vaibhavo, badhuM ja eka vAra ahIM mUkIne ja cAlyA javuM paDavAnuM che. AtmA ene e raheze. kAyA palaTAI jaze. paNa.. chatAM mANasane mAtra kAyAno palaTo thaI jAya a paNa lagIre pasaMda nathI. keTalI ghora mamatAne AdhIna mANasa banyo che. jyAMne tyAM IchA vinAnAM janma, pApa dvArA ja TakanArAM jIvana, ane aMte ribAIne thatAM maraNa... A ghaTamALa anAdi kALathI cAlI AvI che. je tamane AvuM jIvana jarIke pasaMda na hoya; je tame A. anaMta ghaTamALathI kharekhara
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 269 kaMTALyA ho, to tame A ghaTamALathI chUTavAno je sAco ane zreSTha mArga che tene pakaDI lo. A viSacakramAMthI chUTavAne koI upAya? jyAM jIvana hovA chatAM pApa karIne jIvavAnuM nathI; jyAM janma nathI ane maraNa paNa nathI; jyAM sadAkALa jIvavAnuM che, evuM sthAna tame jo Iccho cho, to koka sAdhu bhagavaMtane pUcho ke, "he mahAtmA! mAre pApI jIvana jIvavuM nathI to pApavihoNuM sadAbahAra jIvana jyAM che evA sthAnane pAmavAno upAya zo? IcchA vinAnA janma, pApI jIvano ane ribAmaNA bharelA maraNonI kalpanAthI paNa huM jI UThayo chuM. mane pelA mApadane pAmavAno upAya batAvo." ... tyAre saMto upAya batAve che ke, "jene have janma joIto nathI te bIjA janma ApavAmAM nimitta thavAnuM baMdha kare. kemake je saMsAravAsa sevavA dvArA bIjane janmAvavAnuM cAlu rAkhe che enA janma baMdha thatA nathI. vaLI te bIjAone mAravAnuM baMdha kare; kemake je bIjAone mAravAnuM cAlu rAkhe che enA maraNa aTakatAM nathI. saMsAramAM raheto mANasa hAlatA-cAlatA, khAtA -pItA, aneka jIvonA mota karato ja hoya che, bIjAone mAranAro pote mare ja che." ane pApavihoNuM jIvana jIvavuM hoya to, te to mAtra vItarAga sarva prarupelA munijIvanamAM ja zakya che. mATe ja jaina zAstrajJo munijIvana upara khUba bhAra mUke che. paraloka sudhAravA ya muni bane Arya dharmo paNa A ja saMdeza Ape che ke tamAre paralokane ya sukhI banAvavo hoya to A jIvanane niSpApa jIvavuM ja paDaze. hamaNAM paraloka (mokSa) yAda na ja Ave to ya tamArA AgAmI janmane paNa sudhAravA mATe-sArI jagyAe janma levA mATe- paNa chevaTe sAdhu banavuM joIze. paraloka aMgenI mAnyatAo A dezanA lagabhaga sarvadarzanamAM mAnya hatI, ane mATe ja ATha ATha kanyA sAthe jenA lagna thayelA evA rAjakumAra gopIcaMdane potAnI ja patnI sAthe vilAsa karato joIne enI Arya - mAtA raDI UThI hatI. sAdhupaNAne mArga na hoya te? saMsAra tyAgIne sAdhu thavuM e to A dezane sarvamAnya Adarza hato. ane mATe ja aneka gRhastho saMsArano tyAga karIne sAdhu banatA. je gRhastha mATe jinokata munijIvanane mArga na hota to koI nimittathI virakata banatA dharmI gRhastha kyAM jAta?
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ 20 pravacana navamuM zAlibhadra jevA uttama puNyAtmA saMsArano vairAgya pAmyA bAda kayAM jata? rUpakozAnA sohAmaNA saMsAra uparathI virAgI banyA bAda sthUlabhadra kyAM jAta? bAtharUmamAM patnI subhadrA sAthe vArtAlApa karatAM virakata banI gayelA dhannAjI kayo paMtha pakaData ? mAtAe gharamAMthI kADhI mUkelo yuvAna siddhasena kyAM jAta? bahAravaTiyA draDhaprahArInuM zuM thAta? gRhonA jIvanamAM jyAre pApakarmanA joradAra udaya jAge che tyAre evA tIvra AghAta - pratyAghAto AvatA hoya che ke evA samaye virAga sulabha banI jato hoya che. A virAga jo prazasta hoya to te ja vakhate te AtmA munijIvanano svIkAra karIne TUMka samayamAM AtmakalyANa sAdhI zake che. potapotAnI kakSA mujabano virAga ane saMnyAsa bhAratanA dharmomAM otaprota hato. gopIcaMdane prasaMga e vAtanI puSTi kare che. bhogavilAsamAM cagara gepIcaMda gopIcaMda rAjAno ekano eka putra hatA. rUpamAM to eno joTo na maLe; sAkSAta madana ja joI lyo. ane saubhAgya to badhI vAte maLyuM hatuM. pitAno e lADIlo hato. mAtAno e vahAlasoyo hato. yitanAM haiyAno e hAra hato. yauvananA uMbare eNe paga mUkayo ke vaDIloe enuM aneka rUpavatI kanyAo sAthe lagna karyuM. devone paNa irSyA thAya evAM vaibhavI sukhone A rAjakumAra mANato. divase, mahinAo, ane varSo vItavA lAgyAM. vaibhava ane vilAsamAM gaLAbUDa DubelA rAjakumAranI jiMdagI jhapATAbaMdha pasAra thavA lAgI. kALa kadI koInA mAthe paLabhara paNa thobhyo che kharo?' putranA paralokanI mAne cintA rAjakumAra gopIrAMdanA mAtAjIne A vAtanuM bhAre du:kha hatuM. 'mAro dIkaro Ama ne Ama potAnuM jIvana pUruM karI nAkhaze? enAM badhAM ya pUNya ahIM ja bhagavAIne khatama thaze? oha! to bicArAnuM paralokamAM zuM thaze? eka divasanI vAta che. havelInA uparanA jharUkhe mAtAjI UbhA hatA. nIce parasALamAM rAjakumArane enI priyatamAo snAna karAvI rahI hatI. pUrA AnaMdathI, pUrI mastIthI. karukhe UbhelI mA joI ja rahyA! thoDI vAramAM snAna pUrNa thayuM. Dila lUchavAnuM kArya cAlatuM hatuM. tyAM ja mAtAjInI AMkhamAMthI daDa, daDa, daDa AMsu vahI javA lAgyAM.
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 271 mA vicArI rahI che."Amane Ama jo mAro dIkaro saMsArano kIDo banIne potAnI strIo sAthe ya maryAdA bahAranuM jIvana jIvaze. te enuM thaze?" mAtAne potAnA putranuM AvuM bhegI jIvana jovuM ya gamatuM nathI. chatAM mAtA pote potAnA sagA dIkarAne cokhkhA zabdomAM kahI zakatI paNa nathI. mAtAnI AMkhanA AMsunAM e buMda dIkarAnI pITha upara ja paDayAM! garama TIpAnA sparzathI cakita banelA kumAre UMce najara karI. joyuM to mA raDI rahI hatI. dhrusake raDatI gepIcaMdanI mA.... AMkhanA AMsu dIkarAnI pITha upara paDI gayA che, e jANI gayelI mA turata aMdaranA khaMDamAM gaI ane tyAM dhru sake raDavA lAgI. raDatI mAtAne joIne mAtRbhakata gopIcaMda snAnanA ja kapaDe mA pAse doDayo. eNe pUrA kapaDAM ya na paheryA ane aMge zaNagAre ya na sa . mAtAnA pagamAM paDyo ane pUchayuM : "o, mA! ATaluM badhuM raDe che zA mATe? zuM che? tArI AMkhamAM A zA kAraNe anarAdhAra AMsu vahyA jaya che?" mAtA bhAvAvezamAM AvI jaIne UbhI thAya che ane kahe che: "dIkrA! tArI ja khAtara raDuM chuM. Aje ja nahi, roja raDuM chuM. tane to Aje ja khabara paDI. beTA! tArA jIvanamAM koI tyAga nathI, koI tapa nathI, prabhunAmano koI japa ke dhyAna kazuM ja nathI. tArA puNya tArA bApa A saMpatti mUkI gayA che, paraMtu tene khabara che ke, beTA! tArA bApa paNa eka dI marI gayA. tArA karatAM ya tArA bApa zarIre pahelavAna hatA; chatAM smazAnamAM jaIne eka dI sUI gayA. ane emanA dehanI bhasma thaI gaI! beTA! tAreya eka dI marI javuM paDaze. tArA dehanI paNa rAkha thaI jaze." putrane saMnyAsa apAvatI Adarza mAtA gagaIthaI gayela dIkaro pUche che: "te mA huM zuM karuM?" mAM rasto batADe che: "beTA! saMnyAsa le . jA... tArA paralokane sudhAra. A bhAga -vilAsa to tane durgati bhego karI deze. nabaLA - dubaLA puNyanA yoge maLelA vaibhavamAM chakI na jA." | mAnI vAta sAMbhaLIne kumAra stabdha thaI gayo. Adarza mAtAnA e Adarza putre e ja paLe saMsArano parityAga karyo. bhagavA paheryA; ane vana bhaNI cAlI nIkaLyo. mA pitAnA vahAlA dIkarAnI pITha bhaNI joI rahI. ane mAnI AkhamAMthI harSanAM 2 mAMsu paDavA lAgyAM.
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ 272 pravacana navamuM amArA vagara na cAle evuM kahenArA A vicAre... Aje to sahu ema mAne che ke "mArA vagara saMsAra cAlato ja nathI." koI strIne pati marI jAya to zuM thAya? e mane kaho. zuM e strIne saMsAra aTakI jAya che?? zuM enA bALa - baccAM badhA marI jAya che? saMsAra koIne kadI aTako ja nathI. "mArA vagara saMsAra na ja cAle. ema mAnavuM e narI mUrkhAmI che. je loko AvuM mAne che, emane huM kahIza ke jarA kabrastAnamAM jaIne dhyAna dharo ane vicAro ke "A kabaramAM sUI janArAomAMnA ghaNAM mArI mAphaka ema mAnatA hatA ke amArA vagara saMsAra na ja cAle, ane chatAM emanA marI jatAMnI sAthe ja, bIjA ja kalAkathI emanA svajanono saMsAra majethI AgaLa vadhyo che." amArA vagara kazuM na cAle" evo khoTo phAMkA magajamAM rAkha mA.... AjanA ghaNA kharA pitAo potAnA dIkarAo be bALakonA pitA thaI javA chatAM ema ja mAnatA hoya che ke, hajI A chokarAomAM vepAranI kuzaLatA, paripakavatA ane samajaNa AvyA nathI, mATe mAre dukAne javuM ja paDe. huM mAtra dharmadhyAna ryA karuM to chokarAonuM ane dhaMdhAnuM zuM thAya?' A mAnyatA khUba ja bhrAmaka che. AvI rItanA vartanathI to ulaTA pitAo . potAnA putranI aprItinuM paNa kAraNa thAya che. eka mAsanA dazarathane rAjaya sahacakiraNa rAja dIkSA le che, eTale anaraNya paNa dIyA le che. e samaye dazarathanI uMmara mAtra eka ja mAsa hoya che. nAnakaDA A bALaka upara rAjyane abhiSeka thAya che. rAjyane svAmI dazaratha bane che. paNa enA vatI enA maMtrI rAjyano vahIvaTa saMbhALe che. gharmamAM te, Aja Aja bhAI! atyAre dIkSA kyAre levAya? tamane thaze ke AvA nAnA bALakane mUkIne dIkSA levAya? hA.... mahAbhAratamAM kahe che: " va vita, tarata ane ." je samaye dIkSA levAnuM mana thaI jAya e ja samaye dIkSA laI levI joIe. adhyAtmanI duniyAmAM kAla upara koI kAma choDAya nahi. adhyAtmanI duniyAmAM kAla' jevI koI varavuM ja vicAro mA. kazuM ja che ne ke, "kala karanA so Aja kara, Aja karanA so aba marara volyo gata hai, udhara je va." tamane dAna devAnuM mana thayuM che? to hamaNAM ja pacAsa hajArano ceka kADhe. ane sArA dharmakAryamAM mokalI Ape.
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ 273 rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza kAle karavAno dharma Aje ja karo. ane Aje karavAno atyAre ne atyAre ja karo. kahyuM che ne? 'Aja Aja bhAI! cAtyAre." pApamAM Aje nahi; kAle.... ane jo koI pApa karavAnuM mana thayuM hoya to tene dUra Thelo. Aje ja sinemA jovAnuM mana thayuM che? te e vAta AvatI kAla upara delo. 'Aje to nahi ja; pachI vAta. ema manane kaho. pApamAM vilaMba karavAthI pApanI paLo TaLI javAnuM sadabhAgya ghaNI vAra prApta thaI jAya che. AryadezamAM gurakhA, cera, are! kUtarA paNa vaphAdAra eka mAsanA dazarathane rAjya prApta thAya che. e dazarathane kevo jabara puNyodaya gaNAya? nAnakaDo bALaka rAjA ! ane rAjya calAvanAro maMtrIgaNa eno sevaka ! tamane thaze ke "zuM e kALamAM maMtrIe paisA khAI jatA nahi hoya?" nA... eTaluM samajI rAkhe ke pUrvanA kALamAM sAmAnya rIte praja, maMtrI, nokaro badhA potAnA mAlikane vaphAdAra ja rahetA. ane mAliko paNa Azritone vAvata saMskRtine ane dharma - zAsananI sattAne vaphAdAra rahetA. ' are ! A dezanA gurakhA ane cAro ya vaphAdAra hatA. cAra paNa evA hatA ke je zeThanA gharanuM nimaka [mIThuM] bhUlathI paNa khavAI gayuM to tene tyAM corI karyA vinA ja pAchA cAlyA jatA.coro paNa nimakaharAma nahi ki, nimakahalAla hatA. | dazarathanA maMtrIo rASTra vagerene vaphAdAra hatA. dazaratha to eka mAsano nAno bALa hato. AthI teo dhArata eTaluM dhana AjanA lokonI jema dara bheguM karI zakata. are! rAjya suddhAM pacAvI pADI zakata. paNa te jamAnAmAM AjanA jevI bhAkara paristhiti na hatI. rASTrabhakata mahAmaMtrI ka95ka kalpakano prasaMga tame jANo cho? rASTranI khAtara e mANase kevI phanAgIrI keLavI hatI, te ahIM joIe. jyAre pahelAM naMdanuM magadha upara zAsana hatuM tyAre kalpaka tene mahAmaMtrI hato. AkhA sAmrAjyamAM e mAnIta thaI gayo hato. AnA kAraNe enA pratye anya rAjakIya mANasone khUba IrSyA jAgI UThI hatI. koI paNa hisAbe kalpakane AphatamAM mUkI devAnI e mANasonI melI murAda hatI. koI evuM chaTakuM goThThIne kalpakanuM ane tenA AkhA kuTuMbanuM dhata pane kADhI nAMkhavAnI e lokonI duSTa vRtti hatI.
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ 274 pravacana navamuM sAcA mANasone khamavuM te paDe ja.. rASTrane, saMskRtine ke dharmazAsanane vaphAdAra rahenArAone keTalI gALI khAvI paDe che? keTaluM keTaluM khamavuM paDe che? badhuM ja bane. sArA ane sAcA mANasanA mAthe mAchalA dhonArAo A samAjamAM hameza mATe rahevAnA. mArI sAme Aropa? mArA upara jUThA AkSepa?" AvuM belIne sAcA mANasoe akaLAvAnI koI ja jarUra nathI. jIvananI cAdara ujaLI hoya te DaravAnI zI jarUra? jyAM sudhI jIvananI cAdara ujaLI rahe tyAM sudhI koI Dara rAkhavo nahi. Aje te sArA mANasonA paNa mana eTalAM ALAM thaI gayAM che ke koIka AkSepabAjIne nanAmo kAgaLa lakhe toya rAjInAmuM ApI devA taiyAra thaI jAya che. koI AvIne game te kahe ke game tevuM lakhe ame kadI rAjInAmuM. siAdhu jIvanamAMthI] ApavAno vicAra suddhAM karIe kharA? sahakuTumba kuvAmAM utArAtA maMtrIzvara ka95ka rAjA naMdanI pAse kalpakanA saMdarbhamAM khUba ja khoTI kAnabhaMbheraNI karIne kalpakanA virodhI duSTa tattvo, rAjAne uzkeryo. kAcA kAnanA rAjAe paNa kalpakane mArI nAMkhavAno hukama choDyo. paraMtu pelA nIca mANasone kalpaka ema sIdhI rIte marI jAya te ISTa na hatuM. emanI IcchA to kalpakane enA AkhA kuTuMba sAthe ribAvI ribAvIne mAravAnI hatI. AthI e lokoe rAjane salAha ApI ke, "rAjana ! e rIte ene mArI na nAMkho. paraMtu koI avAvarA kUvAmAM enA AkhA kuTumbane paNa utArI do. ane tyAM ja bhUkhyA tarasyA enI meLe ja e badhAne marI javA do." kAcA kAnanA rAjAne A yojanA pasaMda paDI gaI. jUnA jamAnAnA e kALamAM evA avAvarA kUvA AvI sajAo mATe rakhAtA hatA. kalpasahita enA AkhA ya kuTumbane kUvAmAM utArI devAmAM AvyuM. mAtra eka moTo chokaro bahAragAma gayo hato, te mAtra ugarI gayo. kavAmAM utArAtI bhajananI eka ja thALI rAjAnI AjJAthI te kUvAmAM e AkhA kaTumba vacce roja mAtra eka bhejananI thALI utAravAmAM AvatI. eka thALInuM bhojana AkhA kuTumbanA sabhyone zI rIte pUruM paDe? cAra-pAMca divasamAM ja nAnA bALakonA zarIra sukAvA lAgyA. paMdara divasa thayA eTalAmAM to aneka maDadAM paDavA lAgyA. kUvAmAM ghora aMdhakAra hato. sAMkaDI jagyA hatI. maDadAnI bhayaMkara bada paNa AvavA lAgI. AvA karaNa saMyogomAM uparathI utaratI bhajananI thALI koNa khAvA taiyAra
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ 275 rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza thAya? eka divasa kalpahajI bacI gayelA nAnA bALakone thALInuM bhojana jamADavA khUba Agraha kare che. bALako kahe che ke "nA! pitAjI 25 khAo. amAre nathI khAvuM." rASTranI rakSA khAtara jIvita rahevAne patnIne Agraha kalpakanI patnI potAnA patidevane kahe che ke, "svAmInAtha! mArI eka vinaMtI sAMbhaLe. bhojananI coka ja thALIthI badhA jIvI zake tema nathI. vaLI kayAreka paNa rASTranI upara zatruo dvArA bhayaMkara AkramaNa Avaze ja ane te vakhate A rASTra duSTonA kabaje na thavA devuM hoya to tamAre jIvatA rahevuM ja paDaze. ko'ka dI rAjAnaMda pUba herAna thaze tyAre tamane yAda karaze ane kadAca kaheze ke "meM A kAvatarAbAjone oLakhyA nahi. have tamAre ja rASTrane saMbhALavuM paDaze." bhaviSyamAM dezanA karoDo bALakone ane lokone bacAvavA hoya to amane badhAne maravA do; ane tame ja roja AkhI bhojananI thALI jamI laIne ya jIvatAM rahI jAo." ka95kanA kuTuMbIjanonI kurabAnI tarata ja bIjA sahu kuTumbIjane kahe che ke, "ame jIvIe to ya zuM? Apa jIvazo to anekone jIvADI zakazo." kevI rASTrabhakita! kevI janaphephsAnI! A vAta jyAre huM yAda karuM chuM tyAre AjanA rASTra ane dharma saMskRtinAM karoDo bevaphA mANasothI UbharAI gaeluM bhArata mArI najaramAM AvI jAya che. rASTra pratyenI bhakita-je prAthamika kakSAnI sAva sAmAnya vAta gaNAya te paNa Aje jovA maLatI nathI. pachI saMskRti, dharma ane dharmazAsana pratyenI vaphAdArI to kyAM zodhavA javI? ka95kanI karUNa dazA tamAma svajanonI vAto sAMbhaLatAM kalpakanI AMkho AMsuthI chalakAI jAya che. rASTranA aneka lokone bacAvavA na chUTake, raDatA hRdaye, kalpaka bhojana kare che. bhUkhathI mRtaprAya: thatAM jatAM bALako ane patnIne maMtrIzvara joI zakatA paNa nathI. dhIre dhIre eka pachI eka tamAmanA maDadAM paDavAM lAge che. chatAM magnIvaranA aMtaramAM eka abhilASA che ke "kAle kadAca bahAra nIkaLIza to A rASTrane bacAvI zakIza." aMdhakAra ane AzAnI otha laIne matrIzvara kaparAM divaso pasAra karI rahyA che. chelle mandIvaranI patnI paNa vidAya le che. enuM ya maDaduM maMtrInA khoLAmAM paDe che.
Page #279
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana navamuM naMdane 95kanI tAtI jarUriyAta ane.. kharekhara eka divasa AvI lAgyo ke jayAre maMtrIzvara kalpakanI gerahAjarIno lAbha levA mATe zatruoe ekaThA thaIne magadha upara AkramaNa karavAnI taiyArIo zarU karI. kyA bhUha racavA ane kevI rIte zatruono mukAbalo karavo eno koI khyAla na AvatAM rAjA naMda gabharAI gayo. ane kahevA lAgyo : "jo kalpaka jIvato hota to kharekhara ApaNe ugarI jAta. ApaNane kazo vAMdho na Avata. paNa have to ka9paka atyAra sudhI zI rIte jIvato haze?" A sAMbhaLIne kalpaka pratye khUba Adara dharAvanAra eka mANase rAjane kahAM; "rAjana ! mandIzvara kalpaka hajI jIvatA hoya evuM kadAca banI paNa zake. kAraNa ke rAjaya taraphathI je bhojananI thALI jAya che te hajI svIkArAya che. AthI kUvAmAM koka jIvanuM che. eTaluM to anumAna karI ja zakAya." aMte kalapakane ugAra ane tenA dvArA rASTra-rakSaNa rAjAe tapAsa karAvI kharekhara kalpaka jIvatA hatA. DolamAM besADIne kalpakane bahAra kaDhAyA. rAja atyaMta harSavibhora banI jaIne kalpakane bheTI paDyA. enA pagamAM paDIne potAnA aparAdha badala vAraMvAra mAphI mAMgI. udAra dila maMtrIzvara kalpake rAjAne kSamA ApI. kalpake rASTrono dora potAnA hAthamAM lIdho. TUMka samayamAM ja zatruone mArI haTAvyA. ane rAjA naMdanuM rAjaya puna: susthira banI gayuM. ema kahevAya che ke sikaMdara jo bhArata upara potAno kabajo meLavI zako na hoya to temAM mahAmatrI kalpaka ja kAraNa hatA. je je kALamAM bhArate AbAdInA darzana karyA che te kALa rASTra-vaphAdArIne kALa hato; prajAnA dharmamaya jIvanane kALa hato. prajA jo sAcA arthamAM dhArmika hoya ane rASTranA saMcAlako jo vaphAdAra hoya to AbAdInA kALa avataraNane jhAjhuM cheTuM rahetuM nathI. vartamAna vaDApradhAna aMge keTaluMka A dezanI vadhumAM vadhu barabAdI karanArA keTalAka prAthamika avaguNomAM jo koI moTA avaguNo hoya to te bevaphAIno ane nAstikatAno avaguNa kahI zakAya. vartamAnamAM kahevAtI AjhAdI prApta thayA pachI paNa dezanI prajA vadhu ne vadhu barabAda thatI hoya to tenuM kAraNa prajanA moTA bhAganA varganuM rASTra, praja, saMskRti ane dharma pratyenuM bevaphApaNuM che. Aje prajAne jo koIka AzA hoya to te che, bhAratane hAla prApta thayelA vaDApradhAna zrI morArajIbhAI desAI! temanA mATe lagabhaga sarvatra evI eka chApa che, ke teo rASTrane vaphAdAra che taduparAMta temanAmAM
Page #280
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 277 viziSTa koTinI prAmANikatA, zistabaddhatA vagere guNo ThIka ThIka pramANamAM vikasyA che. tAtparya che ke bhUtapUrva dIrdhakAlIna evA tamAma vaDApradhAna karatAM vartamAna vaDApradhAna A viSayamAM agrasthAne hovAnI prajAkIya mAnyatA che. parantu to che, te ekalA kadI A prajAno sAro uddhAra karI zakaze kharA? Avo savAla thavAnA aneka kAraNo che. (1) pote khUba ja vaphAdAra ane prAmANika hoya to paNa temanA sAgrIto-tamAma-tevA na paNa hoya. (2) temane paNa lokazAhI paddhatithI ja kAma karavAnuM che eTale potAnI sAcI vAtamAM paNa bahumatI meLavyA vinA teo kAma karI zake tema nathI. ane AvI bahumatI maLavI Aje khUba muzkela che. (3) vaLI pote paNa Arya prajAnA sAcA sukha ane zAMti mATenI pAyAnI prAcIna vyavasthAonA viziSTa koTinA jJAtA ane tenA ja kaTTara pApAtI hovA joIe. mane AmAM zaMkA che. jo A badhI bAbatono ucita rIte samanvaya thAya to ja koI paNa sattAdhIza mANasa samagra prajAno sAco rAhabara banI zake. ekladokla sAcakalA paNa mANasanuM lokazAhI paddhatinI kAmagIrImAM keTaluM baLa? keTaluM mahattva? vaLI prAcInakALamAM khUba ja saphaLa puravAra thayelI rAjavyavasthAonuM talasparzI zAna, tenI prIti ane teno AdaraNIya pakSapAta AjanA buddhijIvI vargamAM keTalo hoI zake? A badhA khUba ja nAjuka savAlo che. lokazAhI dvArA utthAna? asaMbhavita vartamAnakALamAM keTalAMka sthApita hitAvALA ke jeonA paradezomAM moTAM hite che tevA, udyogapationA aMgata sva-kalyANo (!) vagere dezamAM evA phelAI gayA che ke vartamAna lokazAhI dvArA prajAno ke saMskRtino sAco uddhAra thAya e mane to saMbhavita jaNAtuM nathI. huM to eTale sudhI kahIza ke hajI kadAca AkAzamAMthI tArA toDI lAvavA sahelA che, paraMtu mokSalakSI cAra puruSArthanA pAyA vinAnI bahumata ane cUMTaNInA tatra upara UbhelI vartamAna lokazAhI dvArA prajAnA sAcA utthAnanI AzA asaMbhavita jaNAya che. lokazAhI paddhatithI cUMTAelA mANaso ja dezanA Toca-sthAna upara caDIne jo cha cha karoDa rUpiyAnA kaubhAMDa karI zakatA hoya, lokazAhI rIto dvArA ja dezanI prajAne jo kacaDI nAMkhI zakAtI hoya; lokazAhInA puraskartA gaNAtA baMdhAraNa dvArA ja lokonA sAcA sukha ane zAntino nAza karI zakAto hoya te, te lokazAhI. pAse AvatI kAlanI kayI AzA rAkhI zakAya? sArA ane sAcA bhAvi mATe lokazAhI khatarAo paNa kyAM sudhI karavAnA
Page #281
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana navamuM heya ? temAM cAra pAMca sArA mANase hoya teA paNa enA upara A dezanuM rAja cAlI zakavAnuM nathI. ane evA sArA gaNAtA mANasAne paNa bAkInA cUMTAyelA mANasA kAma karavA de ke kema, e meTo savAla che. 278 jagatamAM sarvatra puNyanA prabhAva ane rAjAe prajanA premI hatA. AthI ja nAnakaDA dazarathanI sAthe tenA maMtrIo raMge ramyA nathI. pUrvanA kALamAM prAya maMtrI AmAM dazarathanuM puNya paNa kAma karatuM hatuM. eka mAsanA bALaka dazaratha rAjA banI zakayA te pracaMDa puNya vagara banyuM haze? sAmAnya rIte puNya vagara jagatamAM kyAMya kazuM ja cAlatuM nathI. je puruSArthathI ja, badhuM cAlatuM hota to Aje cAra karoDa zikSita bekAra kema 2khaDe che? emAM keTalA ya yuvAnone amanA mA-bApAe peTe pATA bAMdhIne bhaNAvyA haze!! keTalAMka kadAca 'phorena rITarna' paNa haze!| chatAM Ama kema? have teA e bhaNelA bekArone bhaththuM ApavAnuM paNa sarakAra vicArI rahI che. zuM zikSitAnI AvI sthiti emanA kAcA puNyanuM ja pariNAma nathI? jagatamAM puNya vagara eka DagaluM ya bharI zakAtuM nathI. jyAre AjanA mAnava puNya-pApane 'hambaga' kahevA lAgyA che!! Arya dezanI A kevI kamanazIbI che! puNye retImAM ya nAva saDasaDATa cAle eka mAravADInA dIkaro. khAvAnAM ya ene phAMphAM hatA. eka vAra bhamatA bhamatA rAjasthAnanI koI tIrthabhUminI dharmazALAe jaI caDyA. dayALu munIme enI vAta sAMbhaLIne eka mAsanA ATha AnAnA pagAra peTe rAkhI lIdhA. paNa sAMja paDatAM ja e cheArAne rajA ApavI paDI, kemake e sAva aNu nIkaLyA. yAtrikAnAM gAdalAM, vAsaNAnI noMdha karatAM paNa tene AvaDatuM na hatuM. teA ya dayALu munIme pUrA ATha AnA ApIne vidAya ApI. varSo vItI gayAM. kALapuruSe paDakhuM badalyuM. ane eka hI e yuvAna mAravADI roja lAkhA rUpiyAnI hArajIta karatA muMbaInA prathama paMkitanA zrImaMta banI gayo. RRNathI mukata thavA mATe eNe pelI dharmazALAne eka lAkha rUpiyAnuM dAna karIne enA jIrNoddhAra karyo hatA. paNa A zeTha Aje ya evA ne evA ja abhaNa hatA. cekabukanAM pAnAMo upara sahI karavA mATe ghUMTI ghUMTIne sahI zIkhyA hatA eTaluM ja mApha. Aje to bhaNaze nahi tA khAze zuM? evA vicAro vyApakathavA lAgyA che. A zeTha tA eka paNa paisAnA inkamaTekSA bharatA nahi. puNyanA yoge enuM nAva retImAM ya saDasaDATa cAlavA lAgyuM hatuM.
Page #282
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza eka divasanI vAta che. sekreTarIe cAlIza ceka upara sahI karAvI paNa durbhAgye eka ceka upara sahI barAbara thaI nahi. je rIte zeTha ghUMTIne sahI zIkhelA, tevI na thaI. e ceka pAchA pharavAnI sekreTarIne bhIti lAgI. paNa zeThane zI rIte kaheluM ke, 'Ape A pAnA upara sahI barobara karI nathI? 're! ema karatAM zeThanA pittA jAya te kyAMka neAkarImAMthI pANIcuM parakhAvI detA ? 'miyAMnI bhesane DAbuM kema kahevAya ? ' eTale sekreTarIe mukita karI. e pAnuM kholIne e sahI sAme ekITaze jovA lAgyA. eka paLamAM zeTha badhI vAta pAmI gayA. enI haDapacI pakaDIne UMcI karI. ane kahyuM, 'e mUrkha! tyAM zuM jue che? mArA kapALa sAme jo gAMDA ! ceka to mArA puNyathI svIkArAya che.' sekreTarI zarama~dA banIne cAlI gayA. cUka kharekhara svIkArAI gayA. 209 'bhAgyathI ja ceka svIkArAya che. sahIthI nahIM' e vAta sekreTarI rAbara samajI gayA. A prasagA jotAM nAstikane ya zraddhA thai jAya kayAre konuM bhAgya jAge te kahI zakAya nahi. bhAratanA vartamAna vaDApradhAnanuM bhAgya to jurA ! eka dI teo hariyANAnI jelamAM beThelA. paNa bhAgya palaTAyuM... ane eka ja rAtamAM emanI jIta thaI. ane janatApakSa racAI gayA. kahevAtI ekatA paNa sadhAI gaI. ane ... teo dilhInI gAdI upara ArUDha thaI gayA. AmAM puNya sivAya bIjuM kAMI che kharuM? mane lAge che ke puNya aMgenuM A tattvajJAna jo barAbara samajAI jaya tA game tevA nAstika mANasane ya karmanA tattvajJAna upara sampUrNa zraddhA utpanna thaI jAya. ane koInA paNa puruSArtha mATe game eTalA phAMkA hoya toya UtarI jAya. dharma vinA puNyAtpAdana azakaya ATaluM jo barAbara samajAya te dharma tarapha je bedarakArI thavA lAgI che te dUra thaI jAya. kAraNa puNyanuM utpAdana dharmanA AcaraNa vinA saMbhavita nathI. jaMgI puruSArtha hAvA chatAM paNa jo dharma dvArA utpanna thayeluM tamAruM pUNya yArI nahi ja ApatuM hoya te koI paNa sAhasamAM tame saphaLatA nahi pAmI zako. dazaratha meATA thAya che. ane dhIre dhIre rAjyanI badhI sA AtAnA hAthamAM laI le che. yuvAna thayA bAda kauzalyA, sumitrA, ane suprabhA nAmanI traNa rAjakanyAo sAthe dazarathanA lagna thAya che. eka vakhata rAjA dazarathane mAthe bhayaMkara Aphata UtarI paDe che.
Page #283
--------------------------------------------------------------------------
________________ 280 pravacana navamuM rAvaNane naimittikane prazna aneka dezone jItIne laMkAnuM rAjya suvyavasthita karavAnA prayatnomAM rAjA rAvaNa Ataprota banI gayA.. eka divasanI vAta che. laMkAnI rAjasabhAnuM kAmakAja cAlatuM hatuM tyAM aSTAMga nimittinA jANakAra koI paradezI naimittika Avyo. rAvaNe enA jJAnanA lAbha levAnA vicAra karyo. rAjyanuM kAmakAja pUruM thayA bAda rAjA rAvaNe naimittikane prazna karyo, "mAruM mAta zI rIte thaze?" anantavIrya kevali bhagavaMtane A ja prazna rAvaNe pUchyA hatA paraMtu kevali bhagavaMtanA aniSTa uttara sAMbhaLIne rAvaNanI niMda harAma thaI gaI hatI. potAnA kalaMkita jIvananI kalpanAe ene dhrujAvI mUkatI hatI. ethI ja eNe A ja prazna naimittakane pUchyA. naimittike kahyuM, "ApanuM meAta rAjA janakanI dIkarInA kAraNe thaze; ane mahArAjA dazarathanA saMtAnanA hAthe thaze. " ATaluM sAMbhaLatAM ja rAjA rAvaNanA mAthe jANe Abha tUTI paDayuM. vaLI e ja vAta ! ... parastrInA kAraNe mAta ! peAtAnA jIvana upara phiTakAra varasAvatA rAvaNa sUnamUna thaI gayA. paNa A vAtane laghubaMdhu vibhISaNa na jIravI zakyA. jyeSTha baMdhu rAvaNa upara ene athAga prema hatA. peAtAnA bhAInI AvI kathA itihAsanA pAne kALA akSare lakhAya e to vibhISaNane haragIja maMjUra na hatuM. dazaratha ane janAnA nAza karavA vibhISaNanA niradhAra siMhAsana uparathI akadama UbhA thaI jaIne, bhAre AvezamAM vibhISaNa bolyA : " jo ke A naimittakanuM vacana satya ja hoya che parantu A vakhate te huM ja tenI A agama - vANIne mithyA banAvAM daIza. rAjA janaka ane rAjA dazarathane hajI saMtAnaprApti thaI nathI. huM e beya ne mArIne ja jaMpIza. mULiyuM ja UkhaDI jAya pachI DALA - pAMkhaDAMnI hastInA savAla ja kayAM rahe che?' vibhISaNanAM hiMmatabharelAM vacano sAMbhaLI rAjA rAvaNe anumati ApI. ane vibhISaNa potAne ghera AvyA. sauthI prabaLa jijIviSA rAvaNane suMdara rIte jIvavAnI keTalI IcchA che? mATe ja e'mAruM meta zI rIte thaze?' ema pUche che ne?
Page #284
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 281 Aje jijIviSA [jIvavAnI IcchA kone nathI? jijIviSAne kAraNe ja loko paradezamAM oparezana karAvavA doDe che ne? lokonI dhana aMge jevI vRtti che tenA karatAM paNa jIvavAnI IcchA vadhu tIvra nathI zuM? A jagatamAM sauthI moTI va jijIviSA che. enI khAtara mANasa badhuM ja karI chUTavA taiyAra hoya che. mAnava potAnI jIvavAnI IcachAnA kAraNe kyAreka bIjanAM prANa suddhAM laI levA taiyAra thaI jatA hoya che. akabara ane birabala ekavAra akabara ane birabala vAto karatA hatA. te vakhate potAnA nAnakaDA baccAne atyaMta vahAla karatI eka vAMdarIne rAjA akabara jue che. akabara birabalane kahe che: "virava! Teva to saho, yadu vaMza ane vane jo vitatA gara karatI hai ! lagatA hai ki avasara Ane para zAyada vo usake liye apanA prANa bhI re reve" birabala akabane kahe che: "hAMpanAruM! sApanI jatI hotI hai. samI jIvako apane para jo pyAra hotA hai vaha dUsare kIsIke upara nahIM hotA / apanI AtmAko bacAne ke samaya baMdarI apane bacce ko bhI cheDa degii| akabara kahe che: "jaisA nahIM huM sattA" tyAre birabala kahe che: "grdra ! avasara ghara vAta !" te pachI ekavAra birabala vAMdarIne tenA baccAnI sAthe nIkanA pANImAM nAMkhI de che. ane nIkanA pANImAM dhIre dhIre vadhAro kare che. vAMdarI potAnA baccAne keDamAM laIne UMcI UbhI rahe che. pharI pANIno vadhAro karavAmAM Ave che. eTale vAMdarI potAnA baccAne mAthA upara laIne UbhI thatI jAya che. puna : pANInI vRddhi thatAM, potAno prANa jokhamamAM samajIne potAnA baccAne ja pANImAM nAMkhI daIne, vAMdarI tenI upara caDI jAya che ane e rIte potAno prANa bacAve che. bAjumAM ja UbhelA akabarane birabale jaNAvelI vAta have khUba ja sAcI lAgI. sauthI vadhu prema potAnI jAta upara jyAre gharamAM bhayaMkara Aga lAgI gaI hoya e vakhate patnI gharamAM rahI gaI hoya. baMbAvALo kaheto hoya ke "zeTha! strIne bacAvI levA mATe gharamAM jazo to tame ja bhaN thaI jazo." AvA samaye zuM puruSa patnIne bacAvavA aMdara jaze kharo? tyAre to te ema vicAraze ke, "jIvato nara bhadrA pAme."
Page #285
--------------------------------------------------------------------------
________________ 282 pravacana navamuM garbhavatI strIne koI bhAre takalIpha UbhI thaI hoya te vakhate DaoNkaTara kahe ke "kAM tame bacazo, kAM peTanuM bALaka ! bemAMthI ekane ja jIvADI zakAze' tyAre strI zuM kare? bALakane marAvIne paNa bacavAno ja prayAsa kare ne? potAnA bhoge koI sAmAnyajana bIjane jIvADavA rAjI hoto nathI. kAraNa pratyeka manuSyanI jijIviSA atyaMta baLavAna hoya che. jagatamAM jo koIne paNa sauthI vadhu prema kyAMya paNa hoya to te potAnA upara ja hoya che. dazaratha ane janaka jaMgalamAM palAyana roSathI dhamadhamI UThelA vibhISaNe dazarathane khatama karavAno saMkalpa jAhera karyo. ane... eka divasa vibhISaNa rAjamahelamAMthI nIkaLI gayA. ekalA; ekalavIra banIne; AtmabaLa upara mustAka banIne. nAradajIne e vAtanI mAhitI hatI. tarata ja vidyAbaLa mahArAjA dazaratha pAse pahoMcyA. saghaLI vAta karI ane jaNAvyuM ke "baLiyA sAthe bAtha bhIDavAmAM majA nathI. enA karatAM ahIMthI bhAgI chUTo e ja koSTha che' bhayaMkara vaMToLiyo (sAyakalona)vAyo che e vakhate moTA moTA paNa jo tADanA jhADa akkaDane akkaDa UbhA rahe che to tUTIne khalAsa thaI ya che. jyAre nAnakaDo choDavo paNa namI jAya che to bacI jAya che. rAjA janakane paNa A samAcAra nArade ja pahoMcADI dIdhA. laMkAnA adhipatio pAse ayodhyA ke mithilAnA adhipatio to sAva vAmaNA hatA. yuddhane AmatraNa devuM eTale motane ja AmatraNa devA barAbara hatuM. maMtrI maMDaLa sAthe parAmarza karI laIne rAjA dazaratha ane rAjA janake potAnI rANIono tyAga karI dIdho. saMnyAsInA vAghA sajI laIne te be ya aTavI pradezomAM cAlyA gayA. dazarathane bacAvavA maMtrIone dekhAva mahArAjA dazarathanuM maMtrImaMDaLa atyaMta vicakSaNa hatuM. emaNe sUtelA dazarathanI mATInI AbehUba pratikRti banAvI. je divase vibhISaNa ayodhyAmAM gAvavAnA hatA te divase yuddhanI nobata bajavI. laDavA mATe lazkara sAbadu karAyuM. yuddha thayuM. paNa nA eka chapakalA jevuM ja karavAmAM AvyuM. vibhISaNathI DarI jaIne keTalAMka sainikoe nAsabhAga kyane dekhAva karyo. rAjamahelanA dvAre AvIne UbhelA; krodhathI dhamadhamatA vibhISaNane samajAvavA mATe strIoe ghaNA kAlAvAlAM karyA;
Page #286
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 283 amArA nAnakaDA rAjanI hatyA na karo;amArA rAjyane anAtha-azaraNa na banAvo." paNa vibhISaNe emanI vAtonI avagaNanA karI. vibhISaNa dvArA dazarathanI pratimAne nAza maMtrIone dhakko mArIne, eka bAju upara haDaselI mUkIne vibhISaNa khullI kaTArI sAthe rAjabhavananA zayanakhaMDamAM pravezyA ane AvezamAM AvelA teNe palaMgamAM sUtelA dazarathanA gaLA upara dhaDAka karatI kaTArI pheravI nAMkhI. kAmI ane krodhI e bene AMkha hotI ja nathI arthAta, chatI AMkhe teo aMdhApo bhogavatA hoya che. lAlaraMge [lAkhanA lAlaraMge!] taraboLa thaI gayelI kaTArIne vijyanA kephamAM hAthamAM UMcI karIne vibhISaNe aTTahAsa karatAM kahyuM:"hAza! pApa gayuM! dhaDa ane mAthuM juduM thaI gayuM !" rANIvAsamAM ka2Na vilApa zarU thayo, bAhoza matrImaMDaLe khUba sArI rIte A nATaka bhajavI nAMkhyuM. vibhISaNane leza paNa gaMdha na AvI. bahAra nIkaLIne vibhISaNe vicAryuM ke have janakane mAravAnI kazI jarUra nathI. beyanA saMtAnathI mArA bhAInuM mota hatuM ne? be hAthe tALI paDavAnI hatI ne? paNa eka hAtha to meM khatama karyo che. have ekalA janakanA saMtAnathI vaDIla- baMdhunA motanI zakyatA saMpUrNapaNe maTI jAya che. to nAhakanI hatyA zA mATe karavI? vibhISaNa laMkA tarapha vaLI gayA. maravuM koIne na game; jIvavuM sahune game...paNa aphasosa! potAnA jIvanamaraNane vicAra karato saMsArI-jana parAyAnA jIvana-maraNano lagIre vicAra karavA lAcAra che! kevI haze enI bhegarasikatA! jijIviSA! potAnA jIvana khAtara parAyA jIvanane nAza e kare! pitAnA jIvana mATe bIjAne metanA ghATa utArI de! A bAju dazaratha ane janaka uttarApathamAM bhegA thaI gayA. tyAM rAjagRhI na garInA zubhamati rAjAnI putrI kaikeyIno svayaMvara hato. AthI banne svayaMvaramaMDapamAM gayA. ane samucita Asane banne beThA. puNyazALInI vAta nyArI puNyazALInI vAta to sAva nyArI che. puNyanA udaya kALamAM koI kazI ja lAdhA pahoMcADI zakatuM nathI.
Page #287
--------------------------------------------------------------------------
________________ 284 pravacana navamuM jo puNyano udaya hoya to bekanA paTAvALAne paNa laoNTarImAM lAkha rUpiyAnuM InAma lAgI raya. bekanA menejare ya rUpiyAnI TikiTa lIdhI hoya to ya tene InAma na maLe ane paTAvALAne maLI jAya. te vakhate menejara ene kahe ke "cala cala tuM to paTAvALo che. tane zenuM InAma lAge? InAma lAge to mane ja lAge." to evuM cAlI zake kharuM? InAma lAgavuM na lAgavuM e to bhAgyanI vAta che! emAM kAMI menejarane ja lAge ane paTAvALAne nahi evo koI niyama nathI. dazarathanI bhAgya lIlA lera karatI hatI eTale dazarathanA viSayamAM paNa evuM ja banyuM. bI aneka rUpavAna dhanavAna rAjakumArone paDatAM mUkIne kekeyIe dazarathanA gaLAmAM ja varamALA nAMkhI dIdhI. A joIne bIjA rAjAone temAM potAnuM apamAna lAgyuM. ane. svayaMvara maMDapamAM hAhAkAra macI gayo! tamAma rAjakumAroe myAnamAMthI taravAro kheMcI nAMkhI. zubhamati rAjane kahyuM, "zuM AvuM cApamAna karAvavA mATe tame amane badhA ya ne tamArI dIkarInA "svayaMvaramAM AmanyA hatA? zuM banyuM che; e dazarathamAM? te tamArI putrI ane potAnA vara tarIke pasaMda karyo?" sabUra." dazarathe paDakAra pheMkatA kahyuM, "tamArI jIbhaDI salAmata rAkhe. huM koNa chuM? e to hamaNAM ja nakkI thaI jaze. phAtriyo lavArA karatA nathI; e to khAMDAnA khela khelIne ja jaya-parAjyano nirNaya karI letA hoya che. cAlo, AvI jAo. mArI sAthe; ApaNe kharAkharIno khela hamaNAM ja khelI laIe; koNa vAmaNo che ane koNa virATa che? evo nirNaya A ja paLe meLavI laIe." rAjakumAre sAthe dazarathanuM yuddha ane dazarathane vijaya mardAnagInI raMga-choLa uDADatI vANIne sAMbhaLatAM ja kaikeyInAM rUMverUMve AnaMda vyApI gayo. rAjA zubhamati paNa AvA jamAIne pAmIne AnaMdamAM AvI gayA. teo dazarathanA pakSe AvI UbhA hatA. bAjumAM ratha Ubho hato. kekeyI sArathi banI gaI ane rathane dorI lAvI. dazaratha rathamAM caDI gayA. ane bhayaMkara tumula yuddha thayuM. svayaMvara maMDapa jANe motano ghATa banI gayo. bANo upara bANo chUTatA gayA. rAjakumAronA aneka bAso niSphaLa thatA gayA. kekeyIe to kamAla karI nAMkhI. ene evuM paurasa caDhayuM ane eNe rathane evo ghumAvavA mAMDayo ke dhasI AvatA
Page #288
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza bANA e rathane ja bhaTakAI-bhaTakAIne dharatI upara paDatA rahyA. dhIre dhIre badhA ja rAjAone nasADI bhagADI mUkyA. 285 kaikeyInA A parAkramane joIne dazaratha paNa mAMmAM AMgaLA nAMkhI gayA. dazarathanA atula parAkramane joIne badhA rAjakumAro herata pAmI gayA ! sahu zaraNe AvyA. AveA pati pasaMda karyA badala rAjakumAroe kaikeyIne dhanyavAda ApyA. have kaikeyInI ratha-kaLAthI prabhAvita thayelA rAjA dazaratha tene varadAna mAMgavAnuM kahe che tyAre kaikeyI zuM varadAna mAMge che, vagere prasaMga AvatA pravacanamAM laIzuM. noMdhaH A pravacananA avataraNa -saMkalanamAM zrIjinAzAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM hoya to te badala aMta:karaNathI 'micchAmi dukkaDam '. -avataraNakAra [pAnA 258 thI cAlu ] prayANa, banne rAjavIonuM uttarApathamAM gupta rIte gamana, dazarathanA maMtrIgaNa dvArA vibhISaNanI chetarapiMDI, kaikeyInA svayaMvaramAM dazarathanI upasthiti ane dazarathane kaThe varamALA-AropaNa, kaikeyInA svayaMvaranuM samarAMgaNamAM parivartana, kaikeyInI rathasaMcAlananI AzcaryakAriNI kaLA ane aMte, dazarathane vijaya vagere rAmAyaNanI mULa kathAnA prasaMgone paNa pUjyazrIe bhAvavibhora zailImAM rajU karyA hatA. purAtanakALanA mAnavAnA uttuMga zikharo upara sadA laherAtI......vIMjhAtA vAyarAnI thapATAthI pha...............avAja karatI......saMskRtinI e dhavalI dhajA sAme AMgaLIciMdhaNuM karIne, pravartamAna kALanA ataLa ane UMDA pAtALanI pragADha ane gahana guphAonA aMdhakAra jevI aMdhiyArI.......vikRtionA kAdavathI khAbakIne UbharAI gayelI......mAnavajIvananI khAImAM athaDAtI kUTAtI ane gaMdhAI UThelI- pelI saMskRtinI dhajAne UMcakI laI, ene vizuddha ane suvizuddha banAvI daI, puna: sva-jIvananI dharatImAM khoDaMgI devAnI ahAleka pukAratI pUjyazrInI pravacanapIyUSavarSAnuM sArabhUta avataraNa ahIM ApavAmAM AvyuM che. -muni bhAnucandravijaya zrIpALanagara, muMbaI-6. tA. 258-77
Page #289
--------------------------------------------------------------------------
________________ IMDA bhayAnaka gA rAgA utpanna kare che A che, vikhyAta DaoNkaTarAnu mantavya aNDe viSa se bhare haiM / aNDoM se dila kI bImArI vaijJAnika parIkSaNoM ne yaha siddha kiyA hai ki eka-eka aNDe meM lagabhaga 4 grena kolesTarola nAmaka bhayAnaka tatva pAyA gayA hai / kolesTarola kI itanI adhika mAtrA ke kAraNa aNDe dila kI bImArI, hAI blaDa prezara, dhamaniyoM meM jakhma Adi roga paidA karate haiM / -Dr. Robert Gross, Prof. Irving Davidson --Dr. Ketherine Nimmo, D.C.R.N., Oceano, California (U.S.A.) aNDoM se peTa meM sar3Ana aNDoM meM kArbohAiDreTasa bilkula nahIM hote aura kailaziyama bhI bahuta kama hotA hai ataH inase peTa meM sar3Ana paidA hotI hai / --Dr. E. V. Mc. Collum - A Great Medical Authority. Newer Knowledge of Nutrition - Page 171 aNDoM meM DI. DI. TI. viSa 18 mahInoM ke parIkSaNa ke bAda 30 pratizata aNDoM meM DI. DI. TI. milA Agriculture Deptt. Florida-America-Health Bulletin October. 1967. aNDe manuSya ke hAz2ame ke pratikUla haiM vitta aura labalabA kA raha aNDe kI saphedI ke sAtha nahIM milate haiM / aNDe kI saphedI kA 30 se 50 pratizata bhAga bhojana praNAlI se binA haz2ama hue nikala jAtA hai / Prof. Okada. =
Page #290
--------------------------------------------------------------------------
________________ chevaTe; bhautika dRSTie paNa IMDAnA tyAga karI IMDA karatAM maga, caNA vageremAM ghaNAM pASaka tatvo che. yA che; vaijJAni - anveSaNa bhArata sarakAra dvArA prakAzita hailtha buleTina naM. 23 nAma padArtha mUMga ur3ada arahara ( tuvara) masUra maTara canA lobhiyA- caulA soyAbina badAma kAja nAriyala tila mUMgaphalI pistA akharoTa zAkAhArI khAdya yama rasa proTIna cikanAI khanija kArbo- kailazi- phaoNsapho- lohA kailorI lavaNa hAiDreTsa 24.0 1.3 3.6 56.6 24.0 1.4 3.4 60.3 22.3 1.7 3.6 57.2 25.1 0.7 2.1 59.7 22.9 1.4 2.3 63.5 22.5 5.2 2.2 58.9 24.6 0.7 3.2 55.7 43.2 19.5 4.6 22.9 20.8 58.9 2.9 10.5 21.2 46.9 2.4 22.3 13.0 4.5 41.6 1.0 25.2 18.3 43.3 5.2 31.5 39.8 2.3 19.3 19.8 53.5 2.8 16.2 15.6 64.5 1.8 11.0 18.7 15.0 5.8 36.6 3.0 44.1 4.2 6.3 jIrA methI panIra gho spreTA dUdha pAUDara 38.0 aNDA machalI bakarI kA mAMsa suara kA mAMsa 26.2 5.8 24.1 25.1 98.0 -- 0.1 6.8 15.0 mAMsAhArI khAdya 13.3 13.3 1.0 22.6 0.6 0.8 18.5 13.3 1.3 18.7 4.4 1.0 - 353 346 358 372 0.14 0.28 8.4 334 0.20 0.37 9.8 350 0.14 0.26 8.8 0.13 0.25 2.0 0.03 0.36 5.0 0.07 0.31 8.9 0.07 0.49 3.8 0.24 0.69 11.5 0.23 0.49 3.5 0.05 0.45 5.4 0.01 0.24 1.7 1.44 0.57 10.5 327 432 655 596 444 564 0.05 0.39 1.6 549 626 687 356 333 0.52 2.1 348 900 347 0.14 0.43 13.7 0.10 0.38 4.8 1.08 0.49 31.0 0.16 0.37 14.1 0.79 1.37 1.00 1.04 0.06 0.22 2.1 173 0.02 0.19 0.9 91 0.15 0.15 2.5 0.03 194 0.2 2.3 114
Page #291
--------------------------------------------------------------------------
________________ mulya: 50 paisA rAmAyaNanAM pravacane mAtra nIcenA be ravivAra mATe baMdha raheze 1. ravivAra tA. 11-9-77 ki. zrA. va. 13 2. ravivAra tA. 18-9-77 bhAdaravA su. 6 vaLI - bhAdaravA suda pAMcamathI bhAdaravA suda bArasa sudhI rojiMdA 9 thI 10 nA pravacana, praznottarI tathA savAre 6 thI 7nI vAcanAo paNa saMpUrNa baMdha raheze. bhAdaravA suda 13 [tA. 25-9-77 ravivAre bapore 2-30 thI 4 sudhI rAmAyaNanuM pravacana thaze ane tyArathI rojidA pravacane, vAcanA vagere paNa zarU thaI jaze. AnI khAsa noMdha levA saune bhalAmaNa che. - avataraNakAra dharma, saMskRti ane rAjakAraNanA viSayone nIDarapaNe carcAtuM, adhyAtmanI ane khI saragama saMbhaLAvatuM, AdhyAtmika, sAMskRtika, sAmAjika ane rAjakIya bAbate aMge spaSTa, sacoTa ane tarkabaddha rIte keI na ja prakAza pheMkatuM, munirAjazrI candrazekharavijayajInA ciMtananuM vAhaka mukitadUta' mAsika saMpAdaka: hasamukha zAha lavAjama: vArSika rU. 5-00 trivArSika rU. 15-00 AjIvana: rU. 100-00 grAhaka saMkhyA : 10,000 saLaMga aMka: 100 101 (saMyukataka) navembaranI pahelI tArIkhe bahAra paDI rahyo che. AvatA varSathI lavAjamamAM vadhAro AvI rahyo che. te pahelAM Aje ja trivArSika lavAjama rUA. 15 bharo ane [ divALI sudhImAM] "mA-bApane bhUlazo nahi" e kelenDara bheTa meLavo. prakAzaka: "kamala prakAzana TrasTa' 5082/3 bIje mALe, bAMdhI roDa, ratanapoLa nAkA, yArika InsTITayUTa sAme, amadAvAda-1. phina naM. 3081] mudraka : dhIrUbhAI je. desAI, sTeTsa pIpala presa, ghogA sTrITa, muMbaI-1
Page #292
--------------------------------------------------------------------------
________________ haradevaDara 1333kk Tda SeajhajhUjhabUta 'eBE3N2w rAmAyaNamAM saMskRtino saMdeza *pravacanakAra, Issue pUjaya siddhAnta mahodadhi,karmazAstravipuNamati, vAtsalyavAridhi, trizatamuLigacchAdhipati, svargIya sUripurajadara AcArya bhagavA zrImad vijayapremasUrIzvarajI mahArAjAnA ziSyaratna pUjyapAda munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAja : avataraNaH munizrI bhA_candravijayajI Im 12 daka88 TITUTE A AE pravacana sthaLaH plejhara pelesa, muMbaI-6 pravacana ra8-70 ] pravacana - dasamuM | prakAzana 4-977 prakAzaka: kamala prakAzana TrasTa
Page #293
--------------------------------------------------------------------------
________________ pUjyapAda munirAja zrImadacandrazekhara vijayajI mahArAja sAhebanI dara ravivAre "rAmAyaNamAM saMskRtine sadeza" e viSaya upara yojAyelI jAhera pravacanazreNInA dasamA pravacananA avasare ja, muMbaI - myunisipala korporezana taraphathI muMbaInI sudharAInI zALAnA bALakone IDA ApavAnI yojanAnA saMdarbhamAM bapore ra thI 3 nA samaya daramiyAna virodhanI eka virATa jAherasabhAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. jene savistara ahevAla A ja pustikAmAM anyatra ApavAmAM Avyo che. plejhanTa pelesanA paTAMgaNamAM hakaDeTha bharAyelA mAnavamaherAmaNa samakSa rAmAyaNanuM dasamuM pravacana karatAM pUjyazrIe, rAjakumAro sAthenA yuddhamAM kaikeyIe dAkhavelI rathakaLAnuM adbhuta kauzala, tenAthI prasannacitta banelA dazarathanuM varapradAna, varane thApaNa rUpe rakhAvatI kaMkSI, rAjA janakanI rANI videhInI kUkhe sItA ane bhAmaDaLane janma, kALAntare upadravonI zAti arthe zrI rAmanuM Agamana ane sItA mATe janakanuM vAgdana, pUrvajanmanA vairI devAtmA dvArA bhAmaDaLanuM apaharaNa ane pAlakapitA banatA candragati dvArA tenuM pAlana ane saMvardhana. devAMganAeneya tucchakAra karatA sItAnA apratima rUpanuM nirdoSa bhAve darzana karavA AvatA nAradajI ane dAsIo dvArA nAradajInI hakAlapaTTI, vera vALavA nAradajI dvArA bhAmaDaLane sItAnuM citradarzana, ajJAta bhAmaDaLane sItA upara udbhavate kAmAgni, kuza banatA bhAmaDaLane candragatinI pRcchA, aMte mitro ane nAradajI dvArA satya-sphoTa ane candragatine janakane bolAvavA Adeza vagere rAmAyaNanI mULakathAnA prasaMgo khUba sundara rItie varNavyA hatA. prasaMgAnurUpa, koI paNa zubhakAryamAM saMkalpathI zubhArambha ane zuddhinA pracalDabaLathI prApta thatI siddhi, sisodiyA vaMzanA kesarIsiha zA rANA pratApane khumArIvaMta prasaMga, puNyavAna ane zuddhimAna mAnavInA will power nI prabhAvaka tAkAna, nepoliyanane haMphAvanAra eka rAjakumAranI khamIravaMtI sthA, vairanA visarjananA abhAve rabArInA chokarAne akAraNa khatama karI nAMkhatI bheMsanA dRSTAMta dvArA kSamApanAnA puyaparvanuM amUluM AkhyAna, nAtaruM karatI nAra jevI binabharosAdAra puNyakarmanI paristhiti, karmarAjanI citra-vicitra lIlAnA prabhAve gatane aghora trAsa, khataranAka kAmavAsanAonA jhaMjhAvatI paribaLenA kAraNe utpana thatI zArIrika kSINatA, vikAradaSTie parastrInuM rUpadarzana eTale ja khAdhA vagara utpanna thatAM ajIrNanI sacoTa ane sutarkazIla rajUAta, vaiSayika vRttionI bhayaMkaratAne coTadAra rIte samajAvato sokreTIsane saMvAda, gAMjo, carasa ane biyara pIne jIvanane TakAvavA mathatA viSayAMdha mAnavanI jIvatAM maDadAM jevI kaMgALa sthiti, (anusaMdhAna 305 mA pAne)
Page #294
--------------------------------------------------------------------------
________________ ravivAra pravacanAMka : 10 di. zrAvaNa suda pUrNimA vi. saM. 2033 anaMta upakArI kalikAla sarva jainAcArya bhagavAna hemacandrasUrIzvarajI mahArAjAe triSaSThizalAkA puruSa caritranA sAtamA parvamAM je "jaina rAmAyaNa' nI racanA karI che tene mukhyatve najaramAM rAkhIne, "rAmAyaNamAM saMskRtine sadeza" e viSaya upara dara ravivAre bapore aDhIthI cAranA samaya daramyAna pravacanamALA goThavavAmAM AvI che. jenuM Aje dasamuM pravacana che. pUrva kathA-parAmarza gata pravacanamAM, rAmacandrajInA dAdA anaraNya ane dazarathanA keTalAka prasaMga ApaNe vicArI gayA. vaLI rAvaNanA 'mAruM mota zI rIte thaze?' evA praznanA uttaramAM naimittake kahayuM ke "dazarathanA putranA hAthe ane janakanI dIkarInA kAraNe - e sAMbhaLI vibhISaNane bhayaMkara krodha utpanna thayo. e janaka ane dazarathane mArI nAMkhavA gayo. A samAcAra nArada dvArA prApta jatAM ja janaka ane dazaratha jaMgalamAM palAyana thaI gayA. ane vibhISaNa sAthe dazarathanA maMtrIone chetarapiMDI karI. | uttarApathamAM palAyana thaI gayA bAda dazaratha rAjA zubhamatinI putrI keyInA svayaMvaramAM jaIne tene paraNe che. ene paraNe anya rAjakumArone apamAna lAge che. AthI e rAjakumAronuM dazaratha sAthe yuddha thayuM. yuddhamAM keyIe sArathipaNuM svIkAryuM ane enI ratha pheravavAnI kaLA joIne dazaratha prasanna thaI gayA. ahIM sudhIne prasaMga paNa ApaNe gata pravacanamAM joI gayA chIe. have rAmAyaNanA A prasaMgamAM ApaNe AgaLa vadhIe. jo ke ajaina rAmAyaNamAM AvI vAta Ave che ke rathanA paiDAnI khIlI nIkaLI jatAM kaikeyI temAM AMgaLI nAMkhIne rathane cAlu rAkhe che ane dazaratha ene varadAna mAMgavA kahe che. paNa jene rAmAyaNamAM A vAta AvatI nathI. varadAnane thApaNe 2khAvatI kekeyI A rAmAyaNamAM kahayuM che ke kaMpInI rathAkaLAthI atyaMta prabhAvita thayelA dazarathe kamIne kahAM: "huM tArA AjanA sArathipaNAthI khUba prasanna thayo chuM. mATe tuM varadAna mAMga." tyAre keyIe kahayuM ke, "svAmina! jayAre samaya Avaze tyAre huM varadAna mAMgI laIza. tyAM sudhI mAruM A vara Apa thApaNa tarIke rAkhI mUko. dazarathe e vAtano svIkAra karyo. mukhyatve dazarathe potAnA svabaLe (saMkalpa baLe) vijaya prApta karyo. saMkalpabaLathI prAraMbha: zuddhibaLe siddhi jayAre koI paNa zubha kArya karavuM hoya che. tyAre sau prathama ApaNuM svabaLa-rAMkalpa
Page #295
--------------------------------------------------------------------------
________________ 292 pravacana dasamuM baLa taiyAra hovuM joIe. jo ApaNAmAM saMkalpabaLa (will Power) na hoya to kAryano AraMbha paNa karI zakAto nathI. vaLI mAtra saMkalpanuM baLa hoya to eTalA mAtrathI paNa cAlatuM nathI. saMkalpabaLanI sAthe zuddhinuM baLa paNa hovuM jarUrI che. melA ghelA puNayavALA mANaso kadAca zubha kAryano AraMbha karI zake che paraMtu sArA kAryomAM siddhine hAMsala karI zakatA nathI. jo mANasa aMdarakhAne bagaDele hoya, garavaTiyo hoya, to paNa saMbhava che ke te mAtra puNyanA jora upara koI zubha kAryanI zarUAta karI zake. paNa e zubha kAryane saphaLatApUrvaka pAra pADavuM hoya te temAM zuddhi-ramAtmAnI ane sAdhananI-bane hovI khUba jarUrI che. mATe dareka zubhakAryamAM sau prathama daDha saMkalpa ane zuddhi A baMne vastunuM khUba dhyAna rAkhavuM jarUrI che. huM zuddhinI je vAta karuM chuM temAM khAsa karIne brahmacaryanI zuddhi samajavI. je mAnavI brahmacaryanI bAbatamAM zuddha che te prAya: potAnA kAryanI sAphalyapUrvaka siddhi prApta karI zake che. peluM vikhyAta vAkaya yAda kare : Knock and it shall be opened to you. tame bAra khakhaDAvo. ene khuLe ja chUTako che. Ask and it shall be given to you. tame mAMgo. tamane maLe ja chUTako che. daDha saMkalpa karIne zuddhipUrvaka kArya karanArane pracaNDa siddhi prApta thAya che. e koI kaThina bAbata nathI. sidiye kesarI rANe pratApa sisodIyA vaMzanA kesarI javA gaNAtA rANA pratApano prasaMga tame jANo cho? hindustAnanA pazcimanA kinArA upara trIjA khalIphAe karelA AkramaNathI muslimonuM A dezamAM prathama Agamana thayuM. tyAra bAda cAra varSe dilhInI gAdI upara akabara Avyo. e ja vakhate rANA pratApa thayo hato. mogalanA rAkramaNone kAraNe kaleza thayA. kajiyA thayA. ane khUMkhAra yuddho paNa thayA. abare aneka rAjaene jItI lIdhA. paNa mevADano vIra rANA pratApa na jatA. enA aneka sagAMvahAlAomAM mAnasiMha ane pRthvIrAja jevA paNa vaTalAI gayA, chatAM udepurano e sIsodIo kesarI kadI na namyo. Ane ja kAraNe pratApane AkhuM mevADa devanI jema pUjavA lAgyuM hatuM. rAjasabhAmAM akabaranI jUThI rajUAta : pratApa koI paNa saMyogomAM jIvAta na hato, ethI eka vAra akabare pitAnI
Page #296
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 293 rAjasabhAmAM banAvaTa karI ane juThThI jAherAta karI ke, "pratApe mArI ANa svIkArI lIdhI che. ane evA prakArano eNe mane patra mokalyo che." mAnasiMha vagere aneka rajapUtanI dIkarIone akabara paraNI gayo hato. AthI enA kAraNe aneka rajapUtoe akabaranI zaraNAgati svIkArI enI sabhAmAM nokarI paNa svIkArI lIdhI hatI. akabare je jAherAta karI e rAjasabhAmAM beThelA aneka rajapUtoe sAMbhaLI paraMtu badhA rajapUta darabArIe A vAta asaMbhavita jaNAvI ane tene mAnI levAnI sApha nA pADI dIdhI. pRthvIrAjane AghAta ane pratApane pRcchA akabarane tyAM pRthvIrAja nAmano eka vaTalAyelo rajapUta paNa nokarI karato hato paraMtu enAmAM potAnA dezanuM ane jAtinuM jabaradasta gaurava hatuM. AthI akabare pratApe zaraNAgati svIkAryAnI je vAta karI, e sAMbhaLIne ene khUba AghAta lAgI gayo hato. ene rAtre UMgha paNa AvatI nathI. bIje di eNe pratApane patra lakhIne jaNAvyuM ke, "mahArANAjI! Ape zaraNAgati svIkAryAnI rAjasabhAmAM akabare karelI jAherAta jo sAcI hoya, to mArA aMtarAtmAne bhayaMkra AghAta lAgyo che. ame vaTalAyA to bhale vaTalAyA. parantu Apa paNa je vaTalAzo ane akabarane namI jazo to hindu saMskRtino sUrya AthamI jaze." pratApane pratyuttara : "sisodIe siMha piMjare nahi purANa pratApe pratyuttara ApatAM jaNAvyuM ke, "A vAta bilakula binapAyAdAra ane haDahaDatI juhI che. A sisodIo siMha kadI akabaranA piMjare nahi purAya. pratApa kadI zaraNe nahi jAya ane hiMdu saMskRtino dhvaja sadA pharakato rAkhaze ja." ane kharekhara pratApe potAnuM vacana maratAM sudhI pALyuM. ekale hAthe, adbhuta parAkrama sAthe, mogalonI sAme pacIsa varSa sudhI jhajhUmanAra A pratApe mRtyuzadhyA uparathI potAnA sAthIone pratijJA levaDAvI ke "jyAM sudhI mogalonuM zAsana nahi ukhaDe tyAM sudhI ame jampIne besIzuM nahi. ane dezanA e duzmano sAthe ame sadA jhajhUmIzuM." IMDA-prakaraNa sAme paDakAra pheMkavo ja rahyo huM e kahevA mAguM chuM ke zuddhi sAthenA koI paNa saMkalpane siddhi to maLe ja che. Aje muMbaInI prajA kevI bhayaMkara paristhitimAM sapaDAI che! muMbaInI aMdara myunisipAliTIe potAnA hastakanI tamAma zALAmAM bALakone bAphlAM IMDA ApavAnuM nakkI karyuM che. A kevuM bhayaMkara mAkaraNa che; AryAvartanI saMskRti upara! AkhI annAhArI Arya prajAne mAMsAhAranA raste DhasaDI javAno A kevo khataranAka kAryakrama che!
Page #297
--------------------------------------------------------------------------
________________ 294 pravacana dasamuM sattvazALInA eka ja TahUkAra kAphI che tamAre sahune jAgavuM ja rahyuM. tamArA Will Power nI asara cokkasa thavAna che. emAM zaMkA rAkhavAnI koI ja jarUra nathI. eka bAju lAkhA ziyALiyAonuM TALuM hAya ane bIjI bAju eka ja siMha hAya! to paNa siMha kadI DaratA nathI. ziyALiyAonI jaMgI bahumatIthI e kadI gabharAto paNa nathI. bAvanA caMdananA vanamAM eka bAju lAkhA sApa hoya ane bIjI bAju mAralAno eka ja TahakAra hAya, tA e TahUkAra kAphI che; lAkhA sAAne bhagADI mUkavA mATe! AvI tAkAta tyAre ja utpanna thaze, yAre zuddhinuM - AtmAnA brahmacaryanI surakSAnuM--baLa utpanna thayeluM haze... ane evI zuddhipUrvaka paDakAra pheMkavA ja paDaze, bIe rane kare evuM sattvazALI mANase vicAravuM paNa na joIe. pelA vananA rAjA siMha eklA hAya; asahAya banI gayA hoya, zarIre sukAI gayA hoya, maravA paDayA hoya tyAre paNa ene koInI kadI cintA thatI nathI, kemake e to enA sattva upara ja mustAka hAya che. koike tA taiyAra ja thavuM rahyu phrAnsanA bhAgyavidhAtA gaNAyelA nepoliyana mAra mAra karatA cAre bAju trATakI rahyo hatA. enA nAmanI cAmera hAka vAgatI. rAjAnI raiyatanuM nAnakaDuM bALaka paNa enuM nAma sAMbhaLatAM ja raDatuM baMdha thaI jatuM. e rAjyamAM sauthI moTI vAta hatI; AtmavizvAsa. game tevI kaphoDI sthitimAM paNa e hiMmatathI AgaLa dhapatA ane potAnA zUrA sainikonA dilamAM hiMmata bharI detA. AvA samrATathI koNa hebatAI na jAya? eka vakhatanI vAta che. eka meTA rAjA enA AgamananI jANathI kaMpI UThyA. paNa have karavuM ya zuM? jo naeNpeliyanane zaraNe na jAya te meAta hatuM. AthI e rA parAmarza karavA mATe peAtAnA aneka rAjaputrA sAthe ekaTho thayo, koIe zaraNe javAnI rajUAta karI; koIe nAsI chUTavAnI vAta karI; koI e AtmahatyA karavAnI vAta karI. aneka rAjaputrAnI sAthe beTA eka navayuvAna rAjakumAra A dhAranI vAta sAMbhaLI rahyo hatA. ene eya rajUAtamAM sArapa jaNAtI na hatI. narI nirmAlyatAnuM e darzana na karI zakayA. ekadama pAtAnI beThaka uparathI e navayuvAna UbhA thaI gayA. eNe kahyuM, "AvI namAlI vAto karavAnA koI artha nathI. zaraNe javAthI, nAsI javAthI ke marI javAthI ApaNI koI Ijajata rahevAnI nathI. huM tamane kahuM chuM ke e samrATanI vijya paraMparAthI tame hebatAIna jAe. je ApaNe vijayI banavuM hAya tA jarAya aMyA vinA ko'ke te e samrATane paDakAravA paDaze; ane dhasyA AvatA aTakAvavA ja paDaze."
Page #298
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 295 te rAjakumAra bolyo hato ke " somebody must stop him some where" e rAjakumAranuM A vAkya sAMbhaLIne badhA rAjakumAro garama thaI gayA. emane e samajAI gayuM ke ApaNe badhA ja jo pANImAM besI jaIe te te bilakula na cAle... ane kharekhara e rAjakumAro nepoliyanane jItI gayA. saMka95 ane zuddhinA svAmIthI sattA paNa Dare A to jagatanA bhautika baLonI vAta thaI. AdhyAtmika kSetramAM to saMkalpa ane zuddhinuM baLa khUba jarUrI che. potAnI pAse jo e baLa hoya to kAma thaI jAya. mAtra puNyanA baLe e AtmA potAnA kSetranA viyo hAMsala karI zakato nathI. hiMdustAnanI dharatInI samagra prajane dhrujAvI zakanArI zakita paNa ni: zastra evA sAcakSA mANasothI DaratI hoya che. sAcA khamIravaMtA mANasothI ja khoTA mANaso DaratA hoya che. bhale emanI pAse zastronA gaMja hoya chatAM sAcA saMkalpa ane zuddhinA mAlika jovA mANaso zastrahIna hoya to ya tenAthI bhAre Dara lAgato hoya che. zastradhArIo paNa jo ni:zastrathI DaratA hoya; sattAvALAo paNa jo sattA vagaranAthI bItA hoya; saMpattivALAo paNa je saMpattivihoNAno pAse bhaya pAmatA hoya to mAnavuM ja rahyuM ke temAM e ni:zastra, sattAhIna ke akiMcana mANaso pAse paNa koIka saMkalpanuM, zuddhinuM ke rASTra, prajA 2AthavA saMskRti paratvenI bhakitanuM baLa kAraNarUpe hovuM ja joIe. jenA AtmAnI cAdara ujaLI hoya che e ja kharekhara kyumI zake che ane e ja mANaso, puNyabaLanA sahAre jhaMjhAvAtamAM jhaMpalAvI zake che ane vijyanI varamALA paherI paNa le che. dazarathanuM rAjagRhImAM ja raheThANuM ane rAma-lakSmaNane janma dazarathanuM saMkalpabaLa ane puNyabaLa jera karatuM hatuM. AthI ja teo rAjakumAronI sAme yuddhamAM kudI paDyA ane emAM kaMkeyInA rathasaMcAlanano sahAro maLI gayo. pahelAM to dazarathane e ya khabara na hatI ke kaikyI tene mATalI jabbara sahAya karaze. A yuddhamAM dazarathe javalaMta vijaya hAMsala karyo. - tyAra bAda dazaratha rAjagRhI nagarImAM ja rahyA ane tyAM ja potAnI kauzalyA vagere rANIgAne bolAvI lIdhI. temanA manamAM eka aMdezo hato ke vaLI pAchI rAvaNane khabara paDe ke dazaratha to hajI jIvatA che ane to pharI kadAca khatama karavAne prayatna kare? - A ja rAjagRhInagarImAM dazaratha rAjAnI prathama rANI kauzalyAnI kathiI atiyazALI rAmacandrajIne janma thayo. tyAra bAda keTalAka vakhata pachI sumitrAnI kukSithI
Page #299
--------------------------------------------------------------------------
________________ 296 pravacana dasamuM lakSmaNano janma thayo. rAma ane lakSmaNanA janma vakhatanA nAma to pA ane nArAyaNa hatA paranuM lokomAM teo rAma ane lakSamaNa tarIke prakhyAta thayA. AthI prastuta rAmAyaNakAra teone te ja nAme jaNAvaze. moTA thayelA A banne rAjakumAro yuddha vagere LAomAM atyaMta nipuNa thayA. emanuM pracaNDa bhujAbaLa ane zastrAronuM kauzalya joIne rAjA dazaratha have potAne devAsurothI paNa ajeya mAnavA lAgyo. dazarathane ema lAgyuM ke, have ayodhyA jAuM to mane kazo vAMdha Ave ema nathI!' AthI te potAnA parivAra sAthe ayodhyAmAM AvI gayA. ayodhyAmAM praveza thayA bAda eka divasa kaikeyI rANIe bharatane ane suprabhAe zatrunane janma Apyo. cAre ya bhAIo khUba AnandathI rahevA lAgyA. ane dazaratha paNa AvA putrone kAraNe atyata prasanna rahevA lAgyA. sItA-bhAmaDalane janma - rAma-lakSmaNanA bhAvi jIvananI vAta hamaNAM ApaNe bAju upara rAkhIne sItAnA jIvananI thoDI vAto vicArI laIe. mithilA nagarImAM janaka rAjAnI rANI videhAe eka divasa eka bALaka ane bAlikAnA yugalane sAthe ja janma Apyo. AmAM je bAlikA hatI te ja bhAvi sItA hatI. ane e bALaka te sItAno bhAI bhAvI bhAmaMDala hato. A bhAmaMDalane koI vairI deve janaka rAjAnA putrarUpe janmelo joI kALa caDhayo. ane tenuM janmatAnI sAthe apaharaNa karI lIdhuM. gheranA visarjananuM parva krodha kevo bhayaMkara che? pUrvajanmanA vairane kAraNe e devAtmAne krodha caDhayo!!! jana zAstroro krodha bhAvanA visarjanane mATe ja saMvatsarI parva batAvyuM che. "vairanI gAMTha choDo cAne vAtsalyanI gAMTha bAMdho.' A parvane A sandaza che. jemanI sAthe tamAre vizeSa prakAre vaira baMdhAyA hoya tenI sAthe vizeSa karIne kSamApanA karavI joIe. mAtra vyavahAra khAtara 15 pai.nuM posTakArDa lakhI nAMkhe te na cAle. vaLI jenI sAthe vizeSa vairanuM nimitta banyuM hoya, to sAvasare tenA ghare jaIne paNa enI khAsa kSamApanA karavI ja joIe. jena zAstro to kahe che ke je saMvatsarI parva-prasaMge paNa sAmApanA karato nathI, tenI jaina saMghamAMthI ApameLe hakAlapaTTI thaI jAya che. tene jainasaMghamAMthI radabAtala karavAnI paNa jarUra rahetI nathI. gheranA vibhAve chokarAne khatama karatI bheMsa huM gatavarSe navasArImAM caturmAsa hato tyAre meM eka prasaMga chApAmAM vAMcyo hato. eka bheMse eka choksane akAraNa mArI nAMkhyuM. emAM evuM banyuM ke koI
Page #300
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 297 gAmanA rastA vaccethI eka rabArIne chokaro pasAra thato hato. ane pelI bheMse je. jotAMnI sAthe ja bheMsa A chokarAne mAravA doDI. rabArIne e chokaro paNa gabharAIne nATho. chokaro AgaLa ane bheMsa enI pAchaLa! doDatA doDatA chokaro hAMphI gayo ane nadInA retALa paTamAM te aTakI gayo. tarata ja bheMsa e chokarAne zigaDA ja mAravA mAMDI. bhegA thaI gayelA lokoe khUba prayatna kya, chatAM teo te chokarAne bheMsanA jIvaleNa AkramaNamAMthI choDAvI zakyA nahi. ane anate.... zigaDAnA prahAro dvArA pelI bheMse e chokrAne lohIluhANa karIne mArI nAkhyo. rabArIne e chokaro kadI e gAmamAM Avyo ja na hato. pahelI ja vAra eNe e gAmamAM paga mUkelo. ane bheMsane kazuM paNa aDapaluM karyuM na hatuM. chatAM e chokarAne jotAnI sAthe bheMsane ATalo krodha caDhayo ane ene mArI nAMkhyo. enI pAchaLa zuM kAraNa? A janmamAM to koI ja kAraNa jovA maLatuM nathI. to pachI pUrvajanmanuM koI vaira bheMsane jAgRta thayuM hoya ane tene kAraNe bheMse AvuM kArya karI nAMkhyuM hoya evuM anumAna spaSTa rIte karI zakAya. anyathA eka pazunI jata koI paNa jAtanA raMjADa vagara eka nirdoSa mAnavane zA mATe mArI nAMkhe? kSamApanAnuM parva: kSamA mAMge ane Ape anya darzanemAM koI parva evuM nathI ke jemAM janama janamanA vera teDavA mATenuM ArAdhana batAvavAmAM AvyuM hoya! eka jaina darzanamAM ja AvuM mahAna parva batAvyuM che; jemAM tame bIjAnI sAmApanA mAMgo ane bIjAne mA Ape, evuM vidhAna karavAmAM AvyuM che. puNyazALI bALa bhAmaMDaLa ane ugarI gayo bhAmaMDalane jotAM pelA devane vairabhAva jAgyo. pUrvajanmanA vairabhAvanI sAmApanA nahi karI hoya eTale ja A janmamAM zatru pratye krodha ubhava ne? devane A bALakane jotAM ja, "Ane hamaNAM ja A zilA joDe aphALIne haNI nAkhuM."tevo bhAva utpanna thayo. jANe devane e AtmA rAjakumAra tarIke jIve ane mejamajA kare e maMjUra na hatuM. mATe ja ene khatama karI nAMkhavAno vicAra Avyo hoya! parantu bhAmaMDalanuM puNya evuM joradAra tapanuM hatuM ke thoDIvAramAM ja e devanI vicAradhArA badalAI gaI. "AvA rUparUpanA aMbAra jevA kumArane mArIne zuM karuM? bicAro e jANato paNa nathI ke e mAro zatru che. meM ja duSTakarmo karyA haze enA phaLa mAre ja bhogavavAnA che. A bALanI hatyA karIne zA mATe mAruM bhava-bhramaNa vadhArI dauM?"
Page #301
--------------------------------------------------------------------------
________________ 298 pravacana dasamuM cadragati dvArA bhAmaMDaLanuM grahaNa ane pAlana A devane krodha AvatA to AvI gayo; paraMtu paralokanI bhIrutAnA vicAre A zAnta thaI gayo ane te bALakane kuMDalAdi AbhUSaNothI zaNagArIne vaitADhayanI dakSiNa zreNImAM rathanUpura nagaranA eka udyAnamAM mUkI dIdho. tyAra bAda A bALaka rathanupuranA rAja candragatinA jovAmAM Ave che. divya vastrAlaMkArathI vibhUSita ane bALakane joIne candragatine tene upADI levAnuM mana thAya che. ane potAne putra nahi hovAthI A ja bALakane potAnA putra tarIke svIkArI le che. bALakane rAjamahelamAM lAvIne potAnI rANI puSpAvatIne arpaNa kare che. ane nagaramAM evI ghoSaNA karAve che ke, Aje gUgarbhA devI puSpAvatIne eka putrane janma Apyo che.' rAjA candragati bALakanA janmano utsava kare che. ane sattAvAra rIte jANe bALaka potAnuM ja hoya tevo AbhAsa Ubho kare che. bALakanA mukha upara khUba ja kAMti hovAne kAraNe tenuM "bhAmaMDaLa" evuM nAma pADe che. A rIte candragati bhAmaMDaLano pAlaka pitA bane che. putra-apaharaNathI videhAne ka9pAnta A bAju janaka rAjAnI rANI videhAnA bALakanuM jyAre devadrArA apaharaNa thayuM tyAre videhA karuNa lpAta karavA lAgI. mAruM bALaka kyAM gayuM?' ema kahIne bUmo pADavA lAgI. mAtAnA karuNa AkraMde samagra kuTumbIjanone zokasAgaramAM DUbADI diIdhA. rAjA janake cAre bAju tapAsa karAvavA mAMDI paraMtu bALakano koI ja patto lAgato nathI. nAtaruM karatI nAra jevuM puNyakarma puNya kevuM takalAdI tattva che? kayAre e dhaDAko karI bese ane kyAre ravAnA thaI jAya e samajI zakAya evuM nathI. mATe ja puNyakarmane nAtaruM karatI nAranI upamA apAya che. jUnA jamAnAmAM nIcalA varNanI strIo nAtaruM karatI. patnI kyAre dago de ane bIjA puruSanA ghare jaIne bese enuM ThekANuM nahi. AthI ja puruSa strIne kabATanI cAvI soMpato nahi. kyAre enuM mAthuM phare ane dhireNuM laIne cAlatI thaI jAya ene zo bharoso? takalAdI puNe UbhA thayelA saMsArane kadI jIvananI cAvI na soMpAya. kyAre e dago daI de ane AtmAne dargati bhego karI de enuM ThekANuM nathI. "DAyAsanA rUpALA nAmathI mAla badalAta nathI. Aje sArA gharamAM ya kyAreka strI ghara badalatI hoya che. paNa tene DAyavarsanuM
Page #302
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 299 rUpALuM nAma ApavAmAM AvyuM che! paNa ethI kAMI vastu sthiti badalAI jatI nathI. mIThAnA DabbAne "sAkaranuM lebala caTADavAthI mIThuM kAMI "sAkara' na banI jAya. rUpALA nAmathI mAla badalAto nathI. chatAM Aje rUpALA nAmo ApavAthI mAla badalAI gayAnI eka havA UbhI karIne bhedI lokoe prajanI sAMskRtika jIvana-paddhati sAthe bhayaMkara chetarapiMDI karI che.. AvA puNyanA bharose rakhe rahetA! huM e kahevA mAguM chuM ke puNyakarma e vaMThelI strI jevuM che. eka puruSanI patnI eTalI vicitra ane vaMThelI hatI ke kadI ane kahyuM to mAne nahi; ulaTAnI potAnA dhaNInI upara rUAba kare. enI vAraMvAra avagaNanA kare. tiraskAra kare. pati kyAre ya kaMI paNa kahe to sAmo evo dhaDAko kare ke patinI bolatI ja cUpa thaI jAya. Ane ja kAraNe pati potAnA mitro vagerene paNa koI di pitAnA ghare AmatrI zakato nahi. patnInA A trAsathI pati kaMTALI gayelo. paNa saMsAranA dAmAM phasAyelo che. bahAra zI rIte nIkaLI zake? eka divasanI vAta che. patie patnIne kahyuM: "jo sAMbhaLa; Aje tAre mArI AbarU rAkhavI ja paDaze. tuM kaheze to tArA pagamAM paDIza; re! tArA paga joIne tenuM pANI paNa pI jaIza. paNa Aje mArI AbarU rAkhavI ja paDaze." "paNa che zuM? zuM huM kAMI tamArI nokaraDI bekaraDI chuM? mAMDIne badhI vAta karo; pachI huM mAro nirNaya jaNAvIza." chaNakA sAthe patnIe sApha sApha suNAvI dIdhuM. tyAre patie khulAse karatAM jaNAvyuM ke, "vAta ema che ke mArA dasa bAra mitroe sAme caDIne mane kahyuM che ke, Aje sAMje ame tAre tyAM jamavA AvavAnA chIe, te koI di amane jamavAnuM AmaMtraNa ApyuM nathI." mitrono A dhaDAko sAMbhaLIne huM to daMga thaI gayo. meM ghaNI AnAkAnI karI paNa chevaTe nA chUTake meM AmaMtraNa daI dIdhuM che. have jo tuM A kAryakrama sArI rIte pAra na utAre mAruM zuM thAya? jIvanamAM meM tArI ghaNI badhI IrachAo pUrNa karI che. to tuM mArI A eka IchA pUrNa nahi kare?" tADUkI UThIne patnIe kahI dIdhuM: "e kAma mArAthI nahi banI zake." paNa chevaTe patie mAMDa mAMDa ene manAvI lIdhI, tyAre teNe zarata karI ke, tamArI pacAsa ja AjJA mAnIza. paNa pachI bhale bhAre paDI jAya evA dhaDAkA karIza." patie zarata kabUla karI.
Page #303
--------------------------------------------------------------------------
________________ 39 pravacana daramuM sAMja paDI mitro AvyA. 'pANI lAva, pATalA mUka, rUmAla mUka vagere vagere AjJA thatI cAlI. pelI vAre vAre besI jAya che. ane keTalI AjJA thaI te AMgaLIne veDhe gaNatI jAya che. jyAM bhojananI adhavacamAM AvyA tyAM ja pacAsa AjJA pUrI thaI gaI. have rokAvanamI AjJA thaI. "rAInuM lAvaje." ane ... jANe moTo bomba na paDayo hoya evA dhaDAkA sAthe zrImatI tADUkI UThayA... "e nahi bane . huM te zuM tamArI nokaraDI chuM? tamArA mitro zuM samaje che emanA manamAM? hAlI nIkaLyA che, khAudharA ! bhikhArI jevA!" mitro stabdha thaI gayA ... ghaDAkA upara dhaDAkA thatA joIne mitro to hAtha paNa dhoyA vinA ghara bhegA thaI gayA! bicArA patinI badhI ja mahenata pANImAM maLI gaI. eNe patnIne kahyuM: "are! te adhavacce ja A zuM kyuM?" patnIe kahyuM: "huM zuM karuM? tame mane pacAsa AjJAnI vAta karI hatI. paNa tame mane jayAre ekAvanamI AjJA karI tyAre huM zI rIte te mAnI zakuM?" pati to cUpa ja thaI gayo. kevo che; saMsAra? bAMdhI mUThI lAkhanI, ane khule te rAkhanI. enA jevo khela che; A saMsArano ! duHkhanuM osaDa dahADA puNyakarma A vaMThelI bAI jevuM che. e viphare to abajopatine eka rAtamAM bhikhArI banAvI de. ane e rIjhe to raMkane rAtorAta rAjA banAvI de. rAja janakanI paTTarANI videhAnuM puNya paravAryuM eTale turata enuM bALaka khavAyuM. rAjA ene khUba ja AzvAsana Ape che, ane zAta pADe che. kahyuM che ke, 'du:khanuM osaDa dahADA'. AthI keTaloka kALa pasAra thaI gayA bAda rANIne zoka maMda paDI gayo. kyAreka putra yAda AvI jAya paraMtu dhIre dhIre e jaNe bhulAI ja gayo. janakane sItA mATe patinI cintA ane aMte rAmane vAdAna A bAju janakanI dIkarI sItA dhIre dhIre moTI thavA lAgI. ene atyaMta rUpa-lAvaNya prApta thayA hatA. enA rUpane jaNe jagatamAM joTo na hato. yuvAna banelI putrIne mATe janaka rAjA cintAmAM paDyA hatA ke, "AvI putrIne yogya vara koNa thaze?" A samaye ardhabarbara dezanA daitya jevA ghaNA svecha rAjA janakanI bhUmi upara upadrava karavA lAgyA. Ane nivAravA mATe janake dazarathanI sahAya mAMgI. zrIrAme potAnA pitAne vinaMti karI ke, "Apa mane e kArya karavA javA de. kAraNa ke IzvAku vaMzamAM janmelA ApanA putra janmathI ja parAkramasiddha che." zrIrAma
Page #304
--------------------------------------------------------------------------
________________ 301 rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza potAnA nAnA bhAIo sAthe senA sahita mithilAmAM AvyA. zrIrAme dhanuSa upara paNacha caDhAvI ane TaMkAra karyo. ane oNchone mArI haTAvyA. zrIrAmanuM AvuM ajaba parAkrama joIne harSavibhora banI gayelA rAjA janake potAnI putrI sItA zrIrAmane ApavAnuM vAgdAna daI dIdhuM. sItAjIne jevA nAradanuM Agamana eka vAra loko pAsethI sItAnA-apsarAne ya zaramAve tevA-rUpanuM varNana sAMbhaLIne nAradajI tene jovA AvyA. jaina zAstromAM nava nAradanI vAta Ave che. emano sauthI moTo guNa hoya che; zIlacustatA. emanAmAM mazkarI-TIkhaLa karavAnI eka Teva hovA chatAM nave nArado mokSamAM gayA che. emAM emanA zIlano mahAna pabhAva ja mukhyatve kAraNabhUta hato. sajajhAyomAM Ave che ne ke "eka ja ziyaLa taNA baLe, gayA mukitamAM teha re." AnA uparathI e samajavAnuM che ke eka ja guNa paNa jo jIvanamAM AtmasAta karI levAmAM Ave to enI pachavADe aneka sadguNa kheMcAI Ave che. e rIte jo eka paNa avaguNa jo jIvanamAM ghara karI jAya to kayAreka enI pAchaLa bIjA hajara avaguNo kheMcAI Ave che. mATe ja dharmane pAmavAnI IcchAvALAoe eka guNane paNa siddha karI levo joIe. nArAjInI dAsIo dvArA hakAlapaTTI nAradajIe sItAnA kanyAgRhamAM praveza karyo. moTI pILI AMkhe! pILA vALA moTuM deta peTa! eka hAthamAM chatrI rAne bIjA hAthamAM daDa! kRza zarIra! nAradajInuM AvuM vicitra svarUpa joIne sItA to bhaya pAmI gaI. ane cIsa pADI UThI. o mA" ema kahetI tarata ja aMdaranA oraDAmAM pravezI gaI. nAradajI to mahAsadAcArI hatA. AthI eka nirdoSa bhAve ja sItAnuM rUpa jovA AvelA. paratuM sItA to nAradajIne joIne DarI UThI. AthI tatkALa doDI AvelI dAsIo ane dvArapALoe kolAhala karI mUko ane nAradajInI dalI, gaLuM ane bAhu pakaDI lIdhA. "mAro! mAro!" ema bolatA yamadUta jevA zastradhArI sainiko doDI AvyA. nAradajI to A joIne atyanta khaLabhaLI uThayA ane mAMDa mAMDa e saMkajAmAMthI chUTIne vaitADhayagiri upara AvI gayA. bhAmaMDalane sItAnA citranuM na nAradajI vicAre caDhayo: "A kevuM thaI gayuM! huM nirdoSatAthI sItAne jevA gayo emAM kevuM tophAna thaI gayuM! aksesa! jaNe huM koI rAkSAsa ja nA houM evI rIte sItA DarI gaI ane... pelI vAghaNa jevI dAsIo mane gherI vaLI ! mAMDa mAMDa huM chUTayo chuM! kAMI nahi! have sItAnuM atisundara rUpa paTa upara. cIta
Page #305
--------------------------------------------------------------------------
________________ pravacana dasamuM rIne candragatinA putra bhAmaNDalane huM batAvuM. ane e enuM baLAtkAre haraNa karaze eTale mArA vauranA badalA mane maLaze!' 302 AveA vicAra karIne nAradajIe sItAnuM citra paTa upara AlekhIne bhAmaMDalane ApyuM. sItAnuM adbhuta rUpa jotAnI sAthe ja bhAmaMDala stabdha thai gayo ane enA aMtaramAM sItA pratye kAma jAgI gayA. kanI vicitra lIlAe ! karmanA udaya kevA bhayaMkara che! sagI bena upara sagA bhAIne vikArabhAva jAgA gayA! karmanI A balahArI nahi to bIju zuM che? mATe ja zAstro kahe che ke A mAnavajIvanane pAmIne ApaNe karmAnA ja nAza karavA joIe. AtmAnA asaMkhya pradezA upara karme je DerA-tambu nAkhyA che, tene khatama karI nAMkhavA mATe ja A manuSya bhavanI prApti che ane te ja tenI sArthakatA che. AryadezamAM janma pAmI, mAnava tarIkenuM jIvana meLavIne, jo koI karavA jevuM kArya hAya aa te A eka ja che ke AtmAne anAdikALathI vaLagelA karmonA nAza karavA. nahi to te karma AtmAne ghera trAsa 2ApyA vinA rahenAra nathI. sItA pratyenA vikArabhAvane kAraNe bhAmaNDalanI niMda harAma I gaI. eNe madhurA khAna lAgyA; pINAM cheyA. ane eka yogInI jema mauna dhAraNa karIne rahevA lAgyA. khataranAka kAmavAsanA ! kAmavAsanA eTalI khataranAka hoya che ke enuM uddIpana thayA pachI mANasane peAtAnuM Icchita na maLatAM UMgha Ave nahi. khAvuM bhAve nahi. ane rAta-divasa enA ja vicAromAM zarIra paNa kSINa thaI jAya. mATe ja huM yuvAnone ghaNIvAra kahuM chuM ke, raste cAlyA jatA tame kadAca koine vikArabhAvathI joI lezeA te te vyakita teA cAlI jaze; paraMtu enA vicAronA pApe tamArI Atmika, mAnasika ane zArIrika zakitae khalAsa thaI jaze. tamAruM mana kohavAI jaze; pachI mokSamArganI ArAdhanA karavAne tame lAcAra banI jazeA. vikArabhAve parastrIdana = vagara khAdhAnuM a pU. upAdhyAya zrI yazeAvijayajI mahArAjA 'adhyAtmasAra' nAmanA zAstramAM kahe che ke, "je leAko khUba kerI khAya che ane tethI temane ajIrNa thAya che e vAta te jANe samajyA. paraMtu parastrInA rUpadarzana karanArane to vagara khAdhAnuM ajIrNa thAya che. je strInA rUpadarzana karIne vikAro utpanna thAya che, e vyakita te maLatI ja nathI ane bIjI bAju enI pratyenA vikArone kAraNe peAtAnI jAtane ja
Page #306
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 303 nAhaka bALavAnuM nazIbamAM rahe che." [AvuM ja sarvatra strIoe puruSo mATe samajI levuM.] Aje AvuM vagara khAdhAnuM ajIrNa bhayaMkara pramANamAM samAjamAM phelAruM che. megejhinomAM jenA tenA citro joIne, kacakaDAnI philmI-paTTIomAM paNa jenA tenA rUpa joIne mANasane thatAM AvA ajIrNono pAra rahyo nathI. ane enA pApe hAlatA ne cAlatA, UMghatA ane jAgatA mANasa potAnI Atmika ane zArIrika zakitao gumAvato ja jAya che. A mATe AjanA yuvAne khUba ja sAvadhAna banI jAya ane nAhakanA AvA pApamAMthI UgarI jAya e khUba IcchanIya che. navalakathAothI ghera nukasAna AjanI aneka praNayakathAomAM bIjuM zuM che? tamArA aMtaramAM eka prakAranI khoTI camacamATIo utpanna karavA sivAya e bIjuM zuM kare che? e mane samajAvo. AvA prakAranI navalothI ghaNuM nukasAna thaI rahyuM che. mokSalakSI sAdhanA karavAne ja - AryAvarnamAM janma pAmavA sarjAyelA mANasanuM Arogya jo pahelAM naMbaramAM khatama thatuM hoya to te mukhyatve abrahmacarya sambandhI vAsanAne kAraNe ja thAya che. abrA aMge sokreTIsane saMvAda sokreTIsane emanA eka ziSya ekavAra pUchayuM, ke "kAmavAsanAthI na ja rahevA hoya te na chUTake paNa jIvanamAM keTalI vAra pApa karavuM?" sokreTIse kahyuM: "satAnanI prApti mATe jIvanamAM eka ja vAra." ziSya: "paNa teTalAthI tRpti na thAya to?" sokreTIsa: "to varSamAM mAtra eka ja vAra." ziSya: "teTalAthI va kAma vaza na rahe to?" sokreTIsa: "to mahinAmAM eka vAra." ziSya: "teTalAthI paNa vAsanAonuM zamana na thAya to?" sokreTIsa: "kabaramAM sUvAnuM kaphana taiyAra rAkhIne mahinAmAM be vAra." sokreTIsanA A saMvAdathI kAmavAsanAnI bhayaMkara nukasAnakArakatA samajAya che. manuSya mahinAmAM be vAra paNa pApa kare to tenI zakitao keTalI dhovAIne sApha thaI jAya che eno citAra sokreTIsanA chellA javAbamAM spaSTa thAya che. mATe ja jaina zAstroe sAdhupaNAno Adarza jagatanI samakSa mUkyo che. jene haiye sAdhutAne Adarza jIvate nathI evA mANase sAcI mANasAIpUrvakanuM jIvana paNa jIvI zakatA nathI. AryAvartAnA dharmane je pAmI zakela nathI evo sokreTIsa paNa jayAre abrahma
Page #307
--------------------------------------------------------------------------
________________ 304 pravacana daramuM caryanI bhayaMkaratAne ATalI sarasa rIte samajI zakyo hoya tyAre Arya prajAjanonI daSTie to A viSayamAM keTaluM UMDANa bhareluM hovuM joIe? biyara vagerethI TakanArAe: jIvatA maDadAM jevA je mANaso atyaMta viSayAdhIna hoya che teo carasa, ela. esa. DI, gAMjo biyara ke sigAreTa vagerethI jIvana TakAvatA hoya che. aMdarathI khalAsa thaI gayelA AvA mANaso mArI daSTie jIvatA maDadA jevA che. jema marI gayelA mANasanuM maDaduM TekA vagara UbhuM rahI zakatuM nathI tema AvA mANaso nazIlA padArthonA TekA vagara jIvana TakAvI zakatA nathI. AvA prakAranA jIvanano jhAjho zo artha che? Ama mokSa pAmavA mATe to kharuM ja paNa potAnA Arogyane ya jo TakAvavuM hoya to mANasa mAtrane brahmacarya pALavuM anivArya banI jAca che. kRza bhAmaNDalane pitAnI pRcchA sItAnuM rUpa joIne bhAmaMDala kAmA thaI gayo. enuM zarIra nakhAI gayuM. bhAmaMDalanA pAlaka pitA candragatie bhAmaNDalane A nisteja joIne eka divasa pUchayuM ke, tene koI mAnasika pIDA che? ke zArIrika vyAdhi che ke pachI tArI AjJAne koIe bhaMga karyo che? che zuM te to kahe." parantu Aryadezane eka lajajALu suputra potAnA pitAne AvI vAta kema karI zake? bhADalane to lagIre khyAla nathI ke candragati enA sAcA pitA nathI paraMtu pAlaka pitA che. AthI potAnA pitAne AvuM kema kahevAya? ema vicArI bhAmaMDala mauna ja rahe che. tyAra bAda bhADalanA mitroe candragatine sAcI vAta karI dIdhI ke jayArathI nAradajIe abhuta rUpavatI eka nArInuM citra bhAmaNDalane batADayuM che. tyArathI enI panotI beThI che. e pratyenI kAmanA e ja bhAmaNDalanA du:khanuM kAraNa banI gayuM che." nArada dvArA satyane ghaTaskeTa rAjA candragatie nAradajIno saMparka sAdhIne temane ekAntamAM bolAvIne pUchayuM: bhAmaDalane tame je kuMvarInuM citra batAvyuM hatuM te kuMvarI koNa che? ane te konI kanyA che? mAro bhAmaNDala enI pAchaLa ghelo banyo che. to e kanyAne prApta karatAM bIjA zuM pratyAghAto Avaze teya mAre jANavuM che." nAdarajIe jaNAvyuM ke, " e kanyA mithilAnA janaka rAjAnI putrI che ane tenuM nAma sItA che. te ajoDa rUpavaMtI kanyAnuM rUpa meM citramAM citaryuM che te to kAMI nathI. AvI adbhuta kanyA
Page #308
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 305 tamArA bhAmaNDalane ja yogya che ema samajIne ja meM e citra batAvyuM hatuM. ane kharekhara enA ja kAraNe bhAmaNDala dina pratidina kRza thato jAya che." nAradanI vAta sAMbhaLyA bAda candragatie emane ucita rIte vidAya karyA. rAjA candragati ema mAnato hato ke huM koI sAmAnya koTine rAjavI nathI. huM te vidyAdharone mahAna rAjavI chuM.' AthI janakane te capaTI vagADatA ahIM bolAvI laIza. janakane belAvavA candragatine Adeza Ama vicAratA candragatie bhAmaNDalane sAtvana ApatAM kahyuM ke, "beTA! tuM cittA na kara. sItAne huM avazya tArI patnI banAvIza." A rIte candragatie AzvAsana ApIne bhAmaNDalane prasanna karyo ane janaka rAjAne bolAvI lAvavA pitAnA capalagati nAmanA vidyAdharane AjJA karI. have janaka rAjAne kaI rIte tyAM lAvavAmAM Ave che ane tyAra bAda janaka rAjA candragatine zuM javAba Ape che vagere prasaMga AvatA pravacanamAM ApaNe vicArIzuM. nodha: A pravacananA avataraNa-saMkalanamAM zrIjinAzAthI viruddha athavA pravacanakAra pU. gurudevazrInA AzayathI viruddha lakhAyuM che to te badala aMta:karaNathI "micchAmi dukkaDama '. -avataraNukAra (290 mA pAnAthI cAlu) vagere aneka viSayonI rasaparipUrNa chaNAvaTa karatI, jIvanamAM jhaLakATa, tanamAM taravarATa ane manamAM malakATa bharI detI, tapa - tyAga ane titikSAnA triveNI saMgamane sAdhI ApIne anatastalamAM koI anerI tejasvitA ane amitAne AvirbhAva prasAratI, himazikharonI tuMga ane uttuMga uccatA sadazI ane sAgaratanI atI ane athAga gaMbhIratAne tAdaza karatI, pUjyapAdazInI paviyamayI pravacanasudhAnuM cArabhUta avataraNa ahIM AlekhavAthAM AvyuM che. pAnagara, muMbaI - 6, -muni bhADuthandravijaya tA. 1-8-1970:
Page #309
--------------------------------------------------------------------------
________________ muMbaI- myunisipala korporezananI zALAnA bALaka mATenI bAphelA IDAnI rojanA aMge sakhta virodhanI eka virATa jAhera-sabhA pU. munirAjazrI candrazekharavijayajI mahArAjanuM pravacana tA. 28-8-77 ravivAra sthaLa: plejhanTa pelesa. bapore ra thI 3 [oMdha: muMbaI myunisipala korporezananI zALAonA sADAchalAkha bALakone peSaNa (!) mATe bAphelA IMDA ApavAnI yojanA vicArAI hatI, teno sakhata virodha karavA mATe eka virATa jAherasabhAnuM Ayojana karavAmAM AvyuM hatuM. A prasaMge pU. A. deva zrI subodhasAgarasUrIzvarajI mahArAja padhAryA hatA ane teoe prAraMbhamAM prAsaMgika jezIluM pravacana karyA bAda pU. munirAjazrI caMdrazekharavijyajI mahArAje, hajAro mAnavonI medanI samakSa IMDAnI AdhyAtmika, sAMskRtika, vaijJAnika ane zArIrika daSTie bhayaMkaratA rajU karavuM je hRdayasparzI pravacana karyuM hatuM tene mahattvano bhAga ahIM ApavAmAM Avyo che. pUjyazrInA pravacana bAda muMbaInA jANItA agraNI zrI. je. Ara. zAhe A sabhAmAM IDA aMge virodha-TharAva sarvAnumatIthI pasAra karyo hato ane zrI mukitalAla vIravADiyAe tene Teko Apyo hato. A prasaMge upasthita rahelA ejyukezanala ceramena zrI. Ara. sI. aMkalezvariyAe potAnA bhASaNamAM jaNAvyuM hatuM ke, jyAre IMDA ApavAnI A vAta myunisipala sabhAmAM mukAI tyAre sauthI prathama bulaMda avAje meM teno virodha karyo hato. ane pU. mahArAjazrIne jaNAvuM chuM ke jyAM sudhI A kAryakrama baMdha nahi rahe tyAM sudhI huM jaMpIne besIza nahi." A kAryakramane koipaNa bhoge mokUpha rakhAvavA mATe chellA eka saptAhathI rAtadivasa guptapaNe sakhata jahemata uThAvanAra zrI zAMtilAla guMdaravALAne tathA zrI surendrabhAI jhaverIne pUjyazrIe khAsa yAda karyA hatA. - avataraNakAra)
Page #310
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtine saMdeza 387 jyArathI A dezanI prajAmAM gAya vagere pazuonI kalleAma zarU thaI che tyArathI ja prajAne mAMsAhAra tarapha dhakelI devAnI yojanAnA zrIgaNeza maMDAyA che. bhAratanI bheLI mAjAnA bheLapaNane ja aparAdhI TharAvavuM joIe kemake A prajA AvA bhedI-kAyakramonA bhedane tarata pakaDI zakatI nathI. Aja sudhImAM karoDo gAya vagere pazuonI katala thaI cUkayAthI dUdha, ghI vagere paSaka padArthonI achata UbhI thaI che. e rIte prajAnA apoSaNane AgaLa karIne have poSaNa ApavAnA oThAM nIce muMbaInI sudharAInI tamAma zALAonA lagabhaga sADA cha lAkha bALako jaina-ajaina tamAmane kramaza: poSaNa mATe bAphelA IDa ApavAnuM myunisipala korporezanamAM vicArAyuM che. vastuta: "IDA Arogyane atyaMta hAnikara che' e vAta vizvanA vikhyAta DokaTaronA abhiprAyo ane virodha pragaTa thaI cUkela hovA chatAM kevI kamanasIbI che ke e ja IMDA ArogyaprAptinA jUThA oThAM nIce bALakone ApavAnuM vicArAya che. I keTalI bhayaMkara rIte ArogyanA ghAtaka che e nIcenA vidhAnothI samajAze. vikhyAta DokaTaronA abhiprAya: [1] keliphorniAnA vaijJAnika Do. ketharIna nIme, ane Do. je. amenajhA kahe che: "IDAmAM kolesTarola nAmaka jhera che. te viSe rakatavAhinIomAM cheda pADe che. tenAthI hArTa-eTeka blaDapresara, tathA kIDanInA rogo thAya che." [2] Do. Ara. je. viliyamsa ane Do. robarTa kahe che: "IDAnA sapheda bhAgamAM evIDina nAmanuM bhayAnaka tattva che. te kharajavuM, kensara vagere kare che." [3] Do. I. vI. mekkalama "hAu helbI Ara eDjha' pustakamAM kahe che? "daDAmAM kArbohAIDreTasa bilakula na hovAthI tathA kelazyamanI alpatA hovAthI moTA AMtaraDAmAM saDo pedA kare che. 4i] jarmana prophesara eDjharavarga kahe che: "IMDA jevo kaphakAraka bIje koI khAdyapadArtha nathI. dara se mANasamAMthI bAvana mANasone te kapha karIne dama, khAMsI vagere kare che." [5] muMbaInI hAphakIna InsTiTayUTa jaNAve che ke, nAnAM bALakonI pAcanazakita nabaLI hothI temane to IDA apAya ja nahi. tenAthI temanuM Arogya bagaDe che." [6] muMbaInI je. je. hospiTalamAM IDAnA badale magaphaLI ApavAmAM Ave che. ]i paradezamAM IDA atyaMta hAnikAraka hovAthI tenA sevana sAme vyApaka virodha thavA lAgyo che.
Page #311
--------------------------------------------------------------------------
________________ 308 pravacana dasamuM [] egrIkalcarala DIpArTamenTa-phalorIDA-amerikA "heltha-buleTina : ekaTa. '67nA ahevAla mujaba, 18 mAsanA parIkSaNa bAda, IDAmAM seMkaDe 30 TakA DI.DI.TI. jhera che ema sAbita thayuM che. IDA karatAM to keLAM, IMgadANA, tala, maga vagere proTIna ane kelarIthI bharapUra che. ane vaLI vadhu sastA paNa che. bhArata sarakAra dvArA pragaTa karavAmAM AvelAM heltha buleTIna naM. 23nA cArTamAM paNa IDA, mAchalI ane mAMsa karatAM zAkAhArI khadyamAM khUba vadhu proTIna vagere to che tema spaSTa jaNAvavAmAM AvyuM che. A aMgeno Akho cArTa rAmAyaNanA pravacanAMka-9 mAM pR. 287 upara vigatavAra Apyo che. te tyAMthI joI levA bhalAmaNa che. vaLI proTInanA abhAva karatAM ya Aje kelarInA abhAvathI rogo utpanna thatAM hovAnuM jaNAvAya che, to IDA karatAM kelarI paNa magaphaLI vageremAM ja vadhuM che. vaLI A badhA IDA karatAM khUba sastA paNa paDe che. khera, IDA mAMsAhArane padArtha che. AryAvartanI Arya prajA mokSalakSI jIvana jIvanArI prajA che. eTale vastuta: evA jIvananI ADe mAMsAhAranA tattvo AvatAM hovAthI ekAMte tyAjya che, chatAM Arogya vagerenI bhautika daSTie paNa e atyaMta tyAjya che. e batADavAne e cArTamAM prayAsa karavAmAM Avyo che. IDAnI yojanA pAchaLanuM rahasya have jyAre IDAmAM piSakatA, sastApaNuM vagere nathI; UlTI ArogyaghAtakatA ane moMghAI che te zA mATe A yojanA vicArAI haze? e prazna saheje Ubho thAya. enuM samAdhAna huM A rIte karIza. [1] IMDAnI pAchaLa ja, e ja poSaNanA muddA upara bhaviSyanI prajAmAM mAMsane dAkhala karI devAnI ati bhayaMkara yojanA hovI joie. mane jANavA maLyuM che ke chelI paMcavarSIya yojanAmAM bhAratIya sarakAre 96 karoDa rUpIA DukkaronA utpAdana, saMvardhana vagere pAchaLa phALavyA hatA. Aje gAmaDe gAmaDe Dukko phelAyA che. have tenA sarakAramAnya katalakhAnAMo TheraThera UbhA karAze. anAjanI kRtrima achata ane mAMsanA piSaka tatvono jUTho joradAra pracAra -A be dvArA-prajAne khUba sahelAIthI Dukkara pachI bIjA tamAma nA mAMsanA sevana tarapha vALI devAze. A daSTie mAMsanI pAIloTa-kAra iDA che ema spaSTapaNe kahI zakAya. gA2] vaLI sarakAre maraghA-uchera kendro ubhA karIne tenA Ayojakone karamukita vagere ApIne ghaNA moTA pramANamAM IThAnuM utpAdana karyuM che ane karAvyuM che. tene ThekANe pADavA mATe paNa bALakonuM bajAra UbhuM karavAmAM AvatuM hoya te saMbhavita che.
Page #312
--------------------------------------------------------------------------
________________ rAmAyaNamAM saMskRtinA saMdeza [3] evA udyoga calAvanArA mANase keTalIka vAra lAgavaga vagerenA rastA apanAvIne paNa pAtAnI tarapheNamAM bahumatI karI letA hoya te paNa saMbhavita gaNI zakAya. lAkazAhI rAjyapaddhatimAM AvA aniSTo bephAmapaNe cAlatA hoya che te satyathI koNa ajANa che?" IMDA dvArA bALakonA Arogya sAthe ceDAM 309 TUMkamAM bALakonA Arogyane dhAra hAni pahoMcADanArA IMDA khullaMkhullA sAbita thatA hovA chatAM bALakonA pASaNanA nAme ja AjanA keTalAka rAjakAraNI mANaseA bALakonA nirdoSa jIvana sAthe khataranAka ceDAM karI rahyA che ane keTalAka sthApita-hitAnuM hita jALavavA mATe kaTibaddha thayA che ema UghADe cheAga dekhAI Ave che. dArU, sinemA AdinA durAcAra tathA sthApita hiteAnI svArthasAdhanAe te bhAratIya prajAnA sAcA sukha ane zAntine lagabhaga khatama karyAM che; have je koI 'zeSa' rahyuM che ene rahe'sI-pIsI nAkhavA mATe IMDA ane mAMsane vegathI pracAravAmAM Avaze tema lAge che. jenA ja IMDA vagere khAya che' e AkSepane sacoTa javAba IMDAnA samarthanamAM myunisipala korporezananI sTenDIMga kamiTInA bhUtapUrva ceramena zrImatI lIlIbena paMDayAe AvezamAM AvIne dainikomAM eka vAta karI che ke, "jaino ja meoTA pramANamAM IMDA vagere khAya che. ane phIziMga Trola calAve che." A rajUAta samagra prajAne geramArge dAravatI chetarapiDI svarUpa che. lAkhA jainAmAM be ke traNa TakAthI vadhu saMkhyAmAM jainA IMDA khAtA nahi hoya. evA mAMDa traNa TakAmAM AvatA-keTalAka hajAra-kahevAtA janme jainonA nAme moTI saMkhyAnA jainAne IMDA khAtA kahevA e zuM AjanA zikSita kahevAtA lokonI nIti che? mAMsAhArI hoTalanA agraNI khuda zrI bedIe paNa zrImatI paMDayAnA AkSepane bina pAyAdAra jAhera karyo che. vaLI keTalAka loko adharma Acare eTale zuM zAstrokata dharma tyAjya banI jAya kharo? hajAro loko ApramANikatA acaratA hoya eTale zuM have prAmANikatAnI vAtA karavI e mUrkhAmI gaNAze? muMbaImAM ja cAlI rahelA ati azlIla nATakomAM roja baseA cAraso prekSako ekaThAM thatAM hoya to zuM lAkhA baheneAnA gaiAravanI satyAnAzI bAlAvatA te nATako sAme virodha na karavA joIe ?
Page #313
--------------------------------------------------------------------------
________________ 313 pravacana dasamuM jo Avo nyAya nakkI karavAmAM Avaze to dezamAM hajAro guMDAo, saMgrahakhoro, rASTradrohIo mojuda che mATe guMDAgIrI saMgrahakhorI vagerene koithI paNa virodha ja nahi thaI zake. vaLI zrImatI paMDaya e porabaMdaramAM phIziMganA dhaMdhAmAM moTAbhAganA jeno ja ja che evuM je vidhAna karyuM che te satyathI sAva vegaLuM che ema sattAvAra tapAsanA aMte huM kahI zakuM chuM. pitAnI vAtane sAcI TharAvavA mATe AvA vidhAna karavA e jarAya zobhAspada nathI. thoDA ja divasa pahelAM IDAnA sevananA samarthanamAM eka bahene gAMdhIjI paNa IMDA khAvAnuM kahetA hatA' evuM vidhAna karI nAkhyuM che! vaLI kevI dukhada vAta che ke bALakone IMDA khavaDAvAnI vyavasthA "AryavikAsa mahAmaMDaLanI baheno karavAnI che! mAMsAhAranI pravRtti e zuM AryonA vikAsa svarUpa pravRtti che? IDA-prakaraNa pAchaLa paNa rAjakAraNa! cakkasapaNe evuM anumAna karI zakAya ke AMkhe UDIne vaLage evA iDA-sevananA aniSTanI tarapheNamAM karavAmAM rAjakAraNa paNa saMDovavAmAM AvyuM che. AvI bAbatomAM rAjakAraNa dAkhala karavuM e rASTranA mAnavonI khulaMkhullA anyAyakAritA ja na kahevI joIe? jyAre cUMTaNIne samaya Ave che tyAre keTalAka loko dharmI prajAjanonA ghera ghera pharIne mata ApavAnI AjIjI karatA hoya che; bheLA dharmojane paNa pitAnA dharmonA kAma thai javAnI kalpanAthI mato ApavA taiyAra paNa thatA hoya che. cUMTAyelA sabhyo have matadArone bhUlI na jAya; cUMTaNI vakhatanA emanA ahesAnane bhUlavA jeTalI anucitatA na Adare. UlaTo emaNe mUkelo vizvAsa sAthe hato e sAbita karI Ape. enA mATe A zreSTha taka che. matadAronA vizvAsa karatA caDiyAtI evI koI varatuM nathI jene prApta karavAnI lAlacamAM paDatA e vizvAsano droha thaI jAyaM? sahune zIdhrAmeva buddhi prApta thAya. jene ajene sahu A virodhane sakhata banAve, bulaMda banAve, ucita rIte ajamAvIne je kAMi zakaya hoya te badhuM ja karI chUTe e ja mArI abhilASA che.
Page #314
--------------------------------------------------------------------------
________________ zuM rAmAyaNanAM A pravacane Apane khUba gamyA che? ne ho..te A pravacananI no vizALa saMkhyAmAM kharIdIne tene tamArA mitra-vartuLamAM tathA svajane ane nehIomAM khUba pracAra kare. mAtra 50 paisAmAM amUlya ciMtana * prAptisthAne ? muMbaImAM- 1. zrIpALanagara upAzraya 12, jamanAdAsa mahetA mArga vAlakezvara, muMbaI-6 2. sevaMtIlAla vI. jenA bhUlezvara, lAlabAga jaina upAzraya mAdhavabAga pAse, muMbaI-4. 3. jIvatalAla paratApazI 97, sToka ejJeja bilDIMga, phorTa, zerabadara, muMbaI-1 4. me. jyatilAla enDa ka. 547, cadraka, 8mI galI, mulajI jeThA mArakeTa, muMbaI-3 5. pArasa TreDIMga ku. B-12, "maMgaLakaMja jamalI galInI bAjumAM borIvalI (vesTa). amadAvAdamAM - akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa 2773, 'jI. pra. sAMskRti bhavana jagavallabha pAnAthanI khakI nizALa, rIlIpha roDa. suratamAM- akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa kesara bahAra bigi , pAMcame mALe gopIpurA, pisTa oNphisanI pAse. navasArImAM akhila bhAratIya saMskRti rakSaka daLa C/o nItina gamanalAla jhaverI semAbhAI TelaranI upara moTA bajAra, khAsa noMdha: (1) uparanA koI paNa kendramAM bahAragAmathI koIe paNa pravacana maMgAvavA M. 9. karavo nahi. kAraNa ke posTathI pravacano mokalavAnI vyavasthA rAkhavAmAM AvI nathI. ApanA svajano dvArA Apa pravacana meLavI zakazo. (2) kamala prakAzananA - prakAzakanA saranAmethI paNa pravacano maLI zakaze.
Page #315
--------------------------------------------------------------------------
________________ Dabla mUlya : 50 paisA yAda rAkhA, rAmAyaNanAM pravacana mAtra nIcenA be ravivAra mATe baMdha raheze 1. ravivAra tA. 11-9-'77 hiM. zrA. va. 13 2. ravivAra tA. 18-9-'77 bhAdaravA su. 6 vaLI bhAdaravA suda pAMcamathI bhAdaravA suda bArasa sudhI rojiMdA 9 thI 10 nA pravacano, praznottarI tathA savAre 6 thI 7nI vAcanAo paNa saMpUrNa baMdha raheze. bhAdaravA suda 13 [tA. 25-9-'77] ravivAre bapore 2-30 thI 4 sudhI rAmAyaNanuM pravacana thaze ane tyArathI rojiMdA pravacano, vAcanA vagere paNa zarU thaI jaze. AnI khAsa noMdha levA saune bhalAmaNa che. - avataraNakAra * dharma, saMskRti ane rAjakAraNanA viSayene nIDarapaNe catu, adhyAtmanI aneAkhI saragama saMbhaLAvatu, AdhyAtmika, sAMskRtika, sAmAjika ane rAjakIya khAkhatA aMge spaSTa, sacATa ane tarkabaddha rIte kAi nave| ja prakAza pheMkatu, munirAjazrI candrazekharavijayajInA ciMtananu vAhaka 'mukitadUta 'mAsika saMpAdaka : hasamukha zAha lavAjama : vArSika rUA. 5-00 trivArSika rUA. 15-00 AjIvana: rUA. 100-00 grAhaka saMkhyA : 10,000 saLaMga aMka: 100 101 (saMyukatAMka) navembaranI pahelI tArIkhe bahAra paDI rahyo che. AvatA varSathI lavAjamamAM vadhAro AvI rahyo che. te pahelAM Aje ja trivArSika lavAjama rUA. 15 bharo ane [ divALI sudhImAM] 'mA-bApane bhUlA nahi' e kelenDara bheTa meLavo. : prakAzaka : 'kamala prakAzana TrasTa' 5082/3 bIje mALe, gAMdhI roDa, ratanapALa nAkA, yAzika InsTITayUTa sAme, amadAvAda-1. [phona naM. 3081] mudraka : dhIrUbhAI je. desAI, sTeTsa pIpala presa, dhAgA sTrITa, muMbaI-1
Page #316
--------------------------------------------------------------------------
________________ Arya prajAjano ! sAvadhAna ! deza [rASTranI dharatI]ne AbAda banAvavAnI bhayaMkara ghelachAnA kAraNe bhAratanA buddhijIvI dizI aMgreja lokoe prajAnA sAcA sukha ane zAMtinI kabara khodI nAkhI che. prajAne hitakara evI mokSapradhAna cAra puruSArthanI saMskRtinA gaLe TUMpo daI dIdhuM che. dharatInA ja hitane khAtara ghaDAyeluM baMdhAraNa je prajAnA hitanA lakSapUrvaka hajI paNa nahi sudhArAya to AryAvartanI mahA prajAnuM bhAvi ati bhayAnaka jaNAya che. pAzcAtya paddhatinA zikSaNe mAnavane svArthI ane nAstika banAvyo che. IzvaraprIti ane pApabhItinA pATho gaLathUthImAM ja hajI paNa nahiM ApavAmAM Ave to keTalAka svArthI evA zikSita ane buddhijIvI mAnava dezanA cAvIrUpa sthAno upara caDI jaIne samagra prajAne bhraSTAcAra, anAcAra ane mAMsAhAranI agana-javALAomAM hajI vadhu dhakelI mUkaze. dezI aMgrejonI sAMskRtika maryAdAo pratyenI kAramI sUgamAMthI udbhavelI sarakArI nItirItioe AryAvartanuM samagra vAyumaDaLa nirdoSa pazuonI ciciyArIo ane bhadra samAjanA lAkho yuvAno ane yuvatIonA anAcAronI badabUthI bharI dIdhuM che ! keTalAka aNaghaDa mANasonA akhatarAo ane prayogoe AkhI prajAne andhAdhUMdhI, asvasthatA ane ciMtAturatAnI dharatI upara paTakI nAMkhI che. AryAvartanI khumArIvatI prajA ! bicArI ! Aje potAnA astitvano jaMga khelI rahI che! vyakitatvanA nirmANanI kathA to jANe hAsyAspada banI cUkI che! jo Ama ja cAlaze to kadAca saMbhava che ke, I. sa. 2050nI sAla sudhImAM hiMdustAna eka virATa kabrastAna banI jaze. ceto ! hajI paNa e bhedI yojanAonI cAlabAjImAM phasAtA aTako. 'vikAsa' vagerenA suMvALA AdarzAvALI yojanAonI rAkhanI nIce dharabAyelA prajAnA sarvanAzanA jIvaleNa aMgArAone joI lo. e dharmamAtA ! have to tAro ja tarapha saunI mITa maMDAyelI che! UgAraze to tuM ja UgAraze ! sivAya koI ArovAro jaNAto nathI. sTeTsa pIpala presa, ghoghA sTrITa, phorTa, muMbai-400 001