________________
પ્રવચન ત્રીજું
વૈજ્ઞાનિકો ચંદ્રલોક સાથે આ ધરતીનો પૂલ બાંધવા નીકળ્યા છે. માનવ–માનવને હૈયા વચ્ચેના પૂલ જયારે તૂટી ગયા છે; એક માનવ બીજા માનવને જ્યારે ચાહતો જ બંધ થઈ ગયો છે ત્યારે આવી ચંદ્રયાત્રાઓની શી કિંમત છે ! એ તો ખરેખર ફારસ બની જાય છે.
પ્રશંસા શેની હોય?
એક વાર વિવેકાનંદ પરદેશ ગયા હતા. ત્યાં તેઓ વારંવાર ભારતીય સંસ્કૃતિનાં ભરપેટ ગુણ ગાતા. એમના આવા ભાષણોથી અકળાયેલા કેટલાક અંગ્રેજોએ એમને પાઠ શીખવાડવાનું નક્કી કર્યું.
એ કાળમાં અદ્યતન રીતે તૈયાર થયેલું એક યાંત્રિક કતલખાનું જેવા તેઓ તેમને લઈ ગયા. વિવેકાનંદને જવું પડ્યું એટલે ન છૂટકે ગયા.
ત્યાં એક ભેંસ–ત્રણ જ કલાકમાં કપાઈ ગઈ તેના શરીરના જુદા જુદા અવયવો ૧૪ વિભાગમાં વહેંચાઈ ગયા અને તેનાં ૧૪ પેકેટો પણ બની ગયાં.
હવે તેઓ વિવેકાનંદની સામે જોવા લાગ્યા. તેમણે પૂછ્યું, “બોલો, માત્ર ભારત પાસે જ બધી કળા છે કે અમારી પાસે પણ છે? થોડા જ સમયમાં અમે કેવું સ્વચ્છ અને સરસ કામ કરી બતાડયું છે? અમારા માટે હવે તે “કાંઇક” પ્રશસ્તિ કરશો ખરા કે નહિ ?”
ગંભીર વદને વિવેકાનંદે કહ્યું, “મેં અહીં એક ભેંસને પાઈને ૧૪ પેકેટોમાં રૂપાંતર પામી જતી જોઈ
આની હું શું પ્રશંસા કરું? કોઈને મારી નાંખવાની કળા શી ? આને બદલે જો તમે એમ કરો કે તૈયાર થઈ ચુકેલા ૧૪ પેકેટમાંથી એક ભેંસ જીવતી કરી દો તો તમારાં વખાણ કરવાને હું તૈયાર થાઉં.”
બિચારા અંગ્રેજો થીજી જ ગયા. એમની બોલતી જ બંધ થઈ ગઈ.
આ કાળમાં વિવેકાનંદે અંગ્રેજોની સંહારક શક્તિની પ્રશંસા ન કરી. આ ગ્રંથકાર આચાર્યશ્રીએ પણ રાવણની દૈવી સિદ્ધિઓની પ્રશંસા પોતાના ગ્રંથમાં નથી જ કરી.
આધ્યાત્મિક બળ પાસે વામણું છે; ચમત્કારો
અલબત્ત, માનવીય બળ કરતાં દૈવી બળ વધુ ચઢિયાતું ગણાય છે. જે માનવો ન કરી શકે તેવી અનેક બાબતો દૈવી બળ દ્વારા થઈ શકે છે, પરંતુ દૈવી બળ કરતું
