________________
૧૩૮
પ્રવચન પાંચમું
મોટા થવા માટે સજજનો આવો હલકો રસ્તો પસંદ કરતા નથી. એ પોતે જાતે જ મહાન બનીને જગતમાં મહાન તરીકે પ્રકાશતા હોય છે.
બીજાની ચિંતા કરનારની બધા ચિન્તા કરે
રાવણ ખરેખર તો મહાન જ હતા. આમ છતાં વાલિના ઉત્કર્ષ-દર્શનમાં તેઓ ચૂકી ગયા. વાલિની પ્રશંસા તેમનાથી સહન ન થઈ અને તેઓ ઈષ્યમાં ફસાઈ ગયા.
વાલિની પ્રશંસા બધા જ કરતા હતા. જે માણસો પ્રજાના પાલક હોય, ઉદાર હોય, જાતે ઘસાઈને પણ બીજાનું કરી છૂટવાની વૃત્તિવાળા હોય એને બધા જ ચાહે.
બીજાઓની કાંઈ કરી છૂટવાની વૃત્તિવાળાઓની બધા જ ચિન્તા કરે છે. એને પોતાને એની ચિન્તા કરવી જ પડતી નથી. રે! પારકાના સુખની તમે ચિન્તા કરો એમ કહેવાનું તો દૂર રહ્યું પણ તમારા કુટુંબીજનોના વિષયોમાં ય કેવો સ્વાર્થ આજે ફેલાણો છે?
બાર કેળાં ઘરે લઈને જતો બાપ, રસ્તામાં છ કેળા ખાઈ જઈને પાછો ઘરમાં છ માંથી પોતાનો એક ભાગ માંગતો હોય તો એ શું સ્વાર્થની પરાકાષ્ટા નથી ?
જે માણસો પોતાના ઘરની વ્યક્તિઓ સાથે પણ આવું આચરણ કરે છે એવા સ્વાર્થશરા માણસે બીજાઓની સેવા કરે એ તો અશક્ય જેવી વાત જણાય છે.
રાવણનો સંદેશો અને વાલિનો ચમચમતો જવાબ
રાવણ જાતે વાલિની જેમ મહાન બનવાની વૃત્તિ કેળવવાને બદલે એના ઉપર ક્રોધે ભરાયા. અને એને પોતાના દૂત સાથે સદેશો કહેવડાવ્યો કે, “તમારા પૂર્વજો અમારા પૂર્વજોના શરણે આવ્યા હતા ત્યારથી માંડીને આપણા બન્ને રાજ્યો વચ્ચે સ્વામિસેવક ભાવનો સખધ જળવાયેલો છે. તમારા પિતાને પણ યમરાજાને ત્યાંથી બંદીખાનેથી છોડાવનારો હું જ હતો એ વાત સર્વવિદિત છે. આથી તમે આપણું આ સ્વામિસેવક ભાવ–સમ્બન્ધના નાતે અમારી સેવા કરો.”
ન પાસેથી રાવણનો આ સદેશો સાંભળીને વાલિ કહે છે કે : “રાક્ષસીપ અને વાનરઠીપના રાજાઓ વચ્ચે આજ સુધી અખંડિત નેહભાવ જળવાઈ રહ્યો છે તે હું જાણું છું. સમપત્તિ અને વિપત્તિના કાળમાં પરસ્પર કરેલી સહાય એનું કારણ માત્ર નેહભાવ છે; નહિ કે સેવકભાવ.
