________________
૧૩૬
પ્રવચન પાંચમું
જાતે ભોગ આપવા કોઈ તૈયાર નથી
આજે બધું જ સરકારને અને સામાજિક કે ધાર્મિક સંસ્થાઓને ભળાવી દેવામાં આવી રહ્યું છે. “રસ્તામાં કોઈ માણસ ઘાયલ થઈ ગયો છે. ચાલો. એમ્યુલન્સ બોલાવી લો.” એમ્યુલન્સ કોની? સરકારની. તમારે શું કરવાનું? અમારે માત્ર ફોન કરવાનો. સિવાય કશું નહિ.
યાદ રાખજો, આજે દરદીઓ તે હોસ્પિટલોને અને દીકરા-દીકરીઓ શિક્ષકોને સોંપાઈ ગયા છે પણ હવે તો એ યુગ આવી રહ્યો છે કે મા-બાપ ઘરડાઘરોમાં સોંપાઈ જશે. અને બાબા-બેબીઓને “બેબી સેટીંગ સેન્ટરોમાં માતાઓ જ મૂકી જઈને નોકરી કરવા ચાલી જશે.
તમે લખપતિ હો તો તમે કરી શિયાળાની કડકડતી ઠંડીમાં, સવારે વહેલા ઊઠીને, રોડ ઉપર સૂતેલા સેંકડો ગરીબોને કયારેય ધાબળા ઓઢાડી આવ્યા છો ?
મે આવા સમયે “લાયન” કે “જાયન્ટ કલબો વગેરેને કદાચ યાદ કરશો ! હાય! માનવ કેટલો સ્વાર્થમાં ફસાયો છો ?
માનવની આ નીતિને એક ચિન્તક “They-ism' કહે છે. “આ સેવાનું કામ કોણ કરશે?” તો કહે કે “they = પેલા કરશે.”...
“આ માણસને દાન કોણ દેશે?” તો કહેશે કે “પેલી કલબ દેશે.”... દરેક વાતમાં પેલો કરશે..અને પેલી કરશે...” આવી વૃત્તિ ધારણ કરવી એ જ ધેઈઝમ.”
તમારા ઘરમાં અને પેઢીમાં તમે દસ નોકરોને પોષી શકો છો. પણ મંદિરમાં એક પૂજારીને પગાર તમારા તરફથી આપવાનું ઔદાર્ય તમે કેળવી શકો છો ખરા?
મારા દસ નોકરો છે. ચાલો. દસ ભેગો આ એક અગિયારમો. હું એમ માનીશ કે મારી દુકાનમાં અગિયાર માણસો કામ કરતા હતા.” આવો વિચાર તમને આવે ખરો? તમારે કશું જ કરવાનું નહિ? તમારે માત્ર ઑર્ડરો જ કરવાના ? અફસોસ.
કેવો બન્યો છે માનવ ! “બધું બીજાઓ કરે એવી નફફટ વૃત્તિની પછેડી ઓઢી લઈને સ્વાર્થ અને વિલાસભર્યા જીવનની મીઠી નીંદર માણી રહ્યો છે!
વાલિ-પ્રશંસાથી અસહિષ્ણુ રાવણ
હવે આપણે વાલિના પ્રસંગમાં આગળ વધીએ. વાલિને સમગ્ર જીવન ધર્મમય હતું. એમના વિપુલ પુણ્યથી એમનો રાજ્ય-વ્યવહાર સુન્દર રીતે ચાલ્યા કરતો હતો.
