________________
૭૫
‘રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ” જીવન આપણને પાપોનો નાશ કરવા માટે મળ્યું છે એ ફરીફરી હાથમાં આવનાર
નથી.
જ્યાં પરમાત્માની આજ્ઞાઓ પ્રમાણે ચાલવાનું છે, જ્યાં જીવનપંથને સુધારવાની અનેરી તક મળે છે, એવા આ માનવજીવનને ખૂબ દીર્ઘકાળ સુધી ટકાવી રાખવા માટે જ આયુર્વેદનું વિજ્ઞાન આર્યપ્રજાને પ્રાપ્ત થયું છે.
આયુર્વેદનું વિજ્ઞાન શા કાજે?
“આયુર્વેદનો અર્થ તમે જાણો છો? આ એક આખો શબ્દ નથી. પરંતુ આ ક્રિયાપદયુક્ત વાક્ય છે.
“માયુ વે.” એટલે “હે માનવ! તારા આયુષ્યને તું જાણુ.” આ એનો અર્થે છે. “આખી જિંદગી તું ખા ખા કરીને તારા મનખા જનમને બરબાદ ન કરીશ. તારા જીવનનું મૂલ્ય તું સમજ. જેમ બને તેમ વધુ ને વધુ લાંબી જિંદગી તું જીવ. કારણ આ માનવ-દેહ ફરીફરીને મળનાર નથી. “સાત નવ ફારઃ” પણ આ દૃષ્ટિએ જ કહી શકાય ને?”
માનવજિંદગીને દીર્ધકાળ સુધી સંભાળી રાખવાની વાત એ દૃષ્ટિએ છે કે આ જીવન એટલું કિંમતી છે કે એમાં વાસનાઓના પનારે પડી શક્તિઓની બરબાદી ન જ કરી શકાય અને ક્રોધાદિ કષાયોથી આત્માને દૂષિત ન જ કરાય. મોક્ષભાવ પામવાની મહામૂલી સાધના આ જીવનમાં જ થાય છે.
વાસનાની આગ પર પાણી છાંટો; પેટ્રોલ નહિ
ન જાણે કેટલા ય કાળથી જનમોજનમ લેતાં આ જીવાત્માએ કેટલી વાસના. ઓની જવાળાઓ પ્રગટાવી હશે? હવે તો એ આગને શાન્ત કરવા માટે આ જીવનમાં પાણી જ રેવું જોઈએ; પેટ્રોલ તો કદાપિ નહિ.
પાણી છે; ધર્મસાધનાઓ અને પેટ્રોલ છે; પાપક્રિયાઓ.
બેશક; જીવનનું આવું સાફલ્ય જે પામી શકતા નથી તેવા માણસોની તાડના ઝાડ જેટલી લાંબી જિંદગીનો કોઈ અર્થ નથી.
દિમુ, મિતપુર, અરાલામુ
પાપવિહોણું માનવજીવન સુદીર્ઘ સાધના ભરપૂર બને માટે જ આયુર્વેદનું વિજ્ઞાન છે. “હે માનવ! તારે શું ખાવું? કેટલું ખાવું? કેવું ખાવું?” એના ઉત્તરમાં
