________________
૭૩
‘રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
રૂપ–શક્તિ ધરાવતી નારી પાસે રૂ૫ની પાચનશક્તિના અભાવે તેણુએ શીલ ગુમાવી દીધું હોય એમ નથી જણાતું?
વિત્ત–શક્તિ ધરાવતા શ્રીમંતો પાસે તેની પાચનશક્તિ ન હોવાથી, તેઓ દુરાચારના માર્ગે સહેલાઈથી લપસી પડવાની સ્થિતિમાં છે એમ નથી લાગતું?
પ્રચંડ મેધા ધરાવતા માનવો પાચનશક્તિને અભાવે અહંકારના ઉમાદે ચડીને પીધેલા જેવી હાલતમાં ભટકતાં હોય તેવું અનુમાન નથી થતું?
સત્તાનું અજીર્ણ પામીને સત્તાધારીઓ પ્રજાનું શોષણ, દમન અને ભક્ષણ કરતાં હોય તેમ નથી લાગતું?
પાચનશક્તિવિહોણું માનવ; જોખમી
સુખદુઃખની પાચનશક્તિ જે ખતમ થઈ જાય તો હજારો અન્ય શક્તિઓનો અવિર્ભાવ માનવ સંધ માટે વધુ જોખમી બને; ધરતી માટે એવો માનવ સંધ ભારભૂત બને; ધર્મસ્થાનો માટે અપાત્ર બને એ નિર્વિવાદ હકીકત છે. માટે જ સહુએ સૌ પ્રથમ સુખ અને દુઃખની પાચનશક્તિ તો મેળવી જ લેવી ઘટે.
એ પાચનશક્તિ પ્રાપ્ત થાય છે; રામાયણ જેવા ધર્મગ્રંથોના વાંચન અને શ્રવણથી; ચિંતન અને મનનથી.
સુખી માણસોના ત્રણ અપલક્ષણ
જે માણસો સુખમાં છકી જાય છે એ ત્રણ પ્રકારનો અંધાપો અનુભવતા હોય છે :
(૧) જાત પ્રત્યે તેઓ આંધળા બને છે અર્થાત જાતની પવિત્રતાની તેમને કોઈ પડી હોતી નથી.
(૨) જે પરમાત્માનો આપણું ઉપર અસીમ ઉપકાર છે, એના પ્રત્યેની ભકિત, સુખની તીવ્ર લાલસાના પાપે, વિસરાઈ જાય છે.
(૩) જગતના દીન અને દુઃખિયા જીવો પરત્વે તે આંધળો બની જાય છે. એ કદી ગરીબોનાં આંસુ લૂછી શકતો નથી. સુખની લાલચુ ગરીબોનો હમદર્દ બની શકતો નથી.
