________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
સમજે છે કે, “હવે આ રોજનું થયું? રોજ આ કડાકૂટ છે...સંતાપ છે. શા માટે રોજ બળાપો અને હાયવોય કરવી. મૂંગે મોએ આ બધું સહન કરી લેવામાં જ મજા છે.” વગેરે વિચારીને એ મન વાળી લેતી હોય છે અને દુઃખને એ રીતે પચાવતી થઈ જાય છે.
પણ... પુણ્યયોગે જે સુખ મળી ગયા હોય તો તેને પચાવવા એ આસાન બાબત નથી. માટે જ દુઃખ કરતાં ય સુખનું પાચન વધુ કઠિન છે. કારણ...માણસ પાસે પૈસાના જોરે જ્યારે સુખની સામગ્રીઓ પુષ્કળ પ્રમાણમાં આવી જાય છે ત્યારે એનું માથું ફાટી જાય છે. એ કોઈનો વિચાર કરવા તૈયાર રહેતો નથી. એ સુખમાં છકી જાય છે. સુખ પ્રાપ્ત થતાં એમનું મગજ ફાટી જાય છે.
સ્વાર્થ કાજેની સંપત્તિના શા મૂલ?
મોક્ષદષ્ટિની વાત તો પછી કરશું પણ માનવતાની દૃષ્ટિએ પણ વિચારો તોય જે સમયે આડત્રીસ કરોડ માણસો રોજ ભૂખ્યા સૂઈ જતા હોય, દેહ ઉપર પહેરવા પૂરા કપડાં પણ પામતાં ન હોય, એવાં સમયમાં કોઈનો વિચાર કર્યા વગર, સુખમાં ફાટી જવું, એ કઈ રીતે સારી બાબત છે? તમારે પેટ ભરીને જમવું હોય તો તમે જાણો; પણ તમારે બીજાની અનુકંપા વગેરે વિચારવી તો જોઈએ જ ને? સ્વાર્થ માટે જ વપરાતી સંપત્તિનું આ જગતમાં કેટલું મૂલ્ય છે?
| પરાર્થનો વિચાર આજે ભુંસાઈ રહ્યો છે. ભાઈચારાની કોઈ વાત ક્યાંય જાણે જોવામાં જ આવતી નથી. મૈત્રી એવી શોધી મળતી નથી, જેમાં દગો ન હોય. રને એવો જોવા મળતો નથી, જ્યાં સ્વાર્થની બદબૂ આવતી ન હોય. દગા વિનાની મૈત્રી અને સ્વાર્થ વિનાનો સ્નેહ શોધ્યાં જડતા નથી.
આ તે પ્રગતિ કે પીછેહઠ?
આમ છતાં, “દેશ પ્રગતિના પંથે આગળ વધી રહ્યો છે, એવું બૂમરાણુ મચાવવામાં આવ્યું છે. પણ આમાં પ્રગતિ ક્યાં છે? એ જ મને સમજાતું નથી. આજે સહુ પ્રગતિની વાતો કરે છે, પણ હું કહું છું આ પ્રગતિ છે કે પીછેહઠ? હા, ભ્રષ્ટાચાર, અનાચાર, માંસાહાર વગેરેમાં કે ચોરી, હરામખોરી, બદમાશી વગેરેમાં પ્રગતિ થયાનું કોઈ કહેતું હોય તો તે વાત ધરાર મંજૂર છે. બાકી, નિર્ભેળ મૈત્રી અને સ્નેહ; દયા, દાન અને કરુણાની બાબતમાં આજે મોટી સંખ્યામાં પીછેહઠ જ થઈ રહ્યાનું જણાઈ રહ્યું છે. એમાં પ્રગતિ ક્યાં દેખાય છે?
