________________
૨૧૦
પ્રવચન સાતમું જેમ નારીઓને સ્વાતન્ય આપીને તેનો વિકાસ કરવાના બહાને વિનાશ કરાયો તેમ આયુર્વેદમાં પણ એવું જ બન્યું છે. આયુર્વેદનો વિકાસ કરવાના નામે આયુર્વેદને વિનાશ કરાયો છે. કેટલાક શહેરોમાં આયુર્વેદની મોટી સંસ્થાઓ સ્થપાઈ છે; પરંતુ તેમાં તૈયાર થતા નવા વૈદ્યો “ટેથોસ્કોપ પકડે છે. અને ડૉકટરની જેમ શરીર ઉપર લગાડીને રોગ તપાસે છે. નાડી હાથમાં લઈને વન....થી... કીર... ફાઈવ એ રીતે “પલ્સ' ગણે છે. પણ વાત, પિત્ત અને કફના પ્રકોપ ઉપર તેઓ એટલું ધ્યાન આપતાં નથી. બ્લડ પ્રેસર...હાઈપ્રેસર...વગેરેના આધારે રોગનું નિદાન કરે છે. આયુર્વેદના વિકાસના નામે આયુર્વેદની દવાઓ, તેના પેકીંગો અને તેના નામો વગેરે બધું ય અંગ્રેજી ઢબે થવા લાગ્યું છે.
આયુર્વેદના નિષ્ણાતો પૂર્વના સમયમાં તો દર્દીને કદી બોલવા ન દેતા. પોતે જ નાડી પકડીને બધો રોગ દર્દીને કહી દેતા. જે ડૉક્ટરોની જેમ રોગીને પૂછી પૂછીને જ નિદાન કરવાનું હોય તો મને તો એ લોકોને પૂછવાનું મન થાય છે, “તમને અહીં બોલાવ્યા'તા શું કરવા?”
હવે આ આયુર્વેદનો વિકાસ થયો કે વિનાશ? એ તમે જ વિચારી લેજે. ગુલાબનો મરોડ આપ મા! તે ચીમળાઈ જશે.
જેમ કોઈ માણસ સુન્દર મજાના દેખાતા ગુલાબની પાંખડીઓને મરોડ આપવા માટે જે એને સ્પર્શ કરે અને જરા આમતેમ વાળે તો શું એ પાંખડીઓ વધુ સુંદર બને કે ચીમળાઈ જાય?
અરે! ભાઈ! ગુલાબને કુદરતે જ સૌન્દર્ય બક્યું છે એમાં તે શું મરોડ આપવાનો હતો? પણ...આ વાત નહિ સમજતો માણસ ગુલાબની પાંખડીને મરોડ આપવા જતાં એને ચીમળી નાંખે તો એમાં કદાચ કીડા પડે; અને તે સુવાસ ખોઈ બેસે.
સંસ્કૃતિના વિષયમાં પણ જ્યાં જ્યાં વિકાસને નિમિત્ત આગળ કરીને મૂળભૂત તત્ત્વોમાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યા છે ત્યાં ત્યાં એની સુવાસ ચાલી ગઈ છે અને વિકૃતિઓના કીડા પડ્યા છે.
વિકાસના ઓઠા નીચે નારીને ભલે અદ્યતન બનાવી પણ એની શીલની સુવાસ ચાલી ગઈ અને એનામાં કુશીલના કીડા પડી ગયા. પૂર્વના કાળમાં પોતાની પત્ની અપંગ થઈ જતાં પતિ સ્વકર્તવ્ય સમજી પત્નીને સાચવી જ લેતો. અવસરે એની સેવા પણ કરતો. ત્યારે આજે ટાછેડાની તાતી તલવાર સ્ત્રીને માટે સદા લટકતી જ રહે છે.
અંજનાનાં પ્રસંગમાં પતિ તરફથી એને પડતા દુઃખો અને એને કારણે