________________
૧૪૯
‘રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સન્દેશ’
રાજા રાવણનું પુષ્પક વિમાન જેવું રાજર્ષિ વાલિના મસ્તકભાગની ઉપર આવ્યું તરત જ વિમાન સ્ખલના પામવા લાગ્યું. રાજર્ષિ વાલિ પોતે આ કામ કરતા નથી. એમને આવું કરવાની વૃત્તિ પણ ન હોય. પણ એમની આધ્યાત્મિક શક્તિના પ્રભાવક વર્તુળો આન્દોલિત થયા વિના રહેતા નથી. આવી આધ્યાત્મિક વિભૂતિઓને લંધીને વિમાન ચાલ્યું જાય અને વિમાનનો માલિક આવા મહાસંતના ચરણે નમસ્કાર ન કરે, એ ધર્મમહાસત્તાને મંજુર ન હતું. એથી જ વિમાન સ્ખલના પામવા લાગ્યું.
એ વખતે રાજા રાવણનો માન કષાય છંછેડાયો. કોણ છે; આ જગતમાં મારાથી સવાશેર ? એમ વિચારતા અને રોષથી ધમધમતા રાવણે આ સ્ખલનાનું નિમિત્ત જાણવા માટે વિમાનમાંથી નીચે ઉત્તરી પર્વતના ઉપરના ભાગ પર નજર કરી.
એણે જોયા ધ્યાનસ્થ રાજર્ષિ વાલિને! અને...એકદમ પેલો વાલિ દ્વારા પોતાના ભૂંડા પરાજયનો ભૂતકાળ એની નજર સમક્ષ ખડો થઈ ગયો. અને રાવણ સમસમી ઊઠયો.
સર્વત્ર તમારી પુણ્યાઈનો વિચાર કરો
દરેક વાતમાં માણસે પોતાના પુણ્યનો વિચાર કરવો જોઈએ. તમારો નોકર તમારું કહ્યું ન માનતો હોય અને ઉલટો તમારી સામે થતો હોય ત્યારે જો તમે તમારા પુણ્યનો વિચાર કરતા થઈ જશો તો મનમાં દુષ્મન ઉત્પન્ન નહિ થાય.
જો તમારું પુણ્ય નહિ હોય તો તમારો પુત્ર તમને પગે તો લાગશે નહિ, ઉલટો તમારી સામે અપશબ્દો બોલશે. તમારું કોઈ ઓપરેશન થયું હોય અને મે દૂર રહેતા દીકરાને ખોલવવા પત્ર લખાવશો : “બેટા ! એકવાર તું અહીં આવી જા. મને મોં બતાડી જા. હવે મારા દેહનો બહુ ભરોસો નથી.''—તો પણ એ કદાચ નહિ જ આવે.
એક અંગ્રેજી કહેવત છે :
Live for the Best, But Be ready for the worst.
ભલે; તમે કદાચ સારામાં સારું જીવન જીવવાની આશા રાખો. પણ ખરાબમાં ખરાબ જીવનને વધાવી લેવા માટે સદા સજ્જ બની રહો.
આવા ચિન્તનોથી જ સમાધિ મળશે
પુણ્ય જ જ્યારે વાંકું પડી જાય ત્યારે દીકરાને મળવાની આશાઓ ઉપર પણ પાણી ફરી વળે. જ્યારે પુત્ર જ સામે ચઢીને જાકારો દે ત્યારે તમારા ચિત્ત-સમાધાન માટે કદાચ તમારે વિચારી જ લેવું પડશે કે, મારો દીકરો હૉસ્પિટલમાં તો ન જ
