________________
૧૫૩
રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ ઉત્તરોત્તર ઓછા ઓછા કપાયવાળા છે. સૌથી છેલ્લો-છઠ્ઠો-તો અ યન્ત અલ્પ કપાયવાળો છે.
સાચો ધર્મ કેવો હોય?
જગતમાં સાચા ધર્મ માણસોને પાપ કરવું જ પડે તો પાપ કરે પરંતુ એ વખતની એમના મનની સ્થિતિ [લેશ્યા સામાન્ય રીતે અત્યંત ઉચ્ચ કક્ષાની તો ન જ હોય. આવા માણસો પોતાના સ્વાર્થ ખાતર બીજાઓને સંપૂર્ણ ખતમ કરી નાંખવાની મનોવૃત્તિ ધરાવતા નથી. જે માણસો “Hand to mouth” જેવું જીવન જીવે છે તેવા ગરીબોને લૂંટી લેવાની ચાલબાજીઓ તેઓ રમતા નથી. નીતના સુખ કાજે છતી શક્તિએ પોતાની પેઢીને ફૂલ કરીને દેવાળીઆ બનતા નથી.
વાલિની વિચારધારા
રાવણને આ વિચાર ન આવ્યો કે “અષ્ટાપદ પર્વતને ઉખાડી નાખવાની પાપી પ્રવૃત્તિના કારણે જિન મન્દિરોનો પણ નાશ થઈ જશે, અનેક પ્રાણીઓની નિષ્કારણ અધોર હિંસા થઈ જશે.
રાવણના આ અકાર્યની મહાજ્ઞાની રાજર્ષિ વાલિને જ્ઞાનબળથી ખબર પડી. તેઓ મનોમન વિચારી રહ્યા : “અરે! આ દુર્મતિ રાવણ હજી મારી ઉપર વેરભાવ રાખે છે? અરે! મારા પ્રત્યેની આવી ઈર્ષાના કારણે હજારો પ્રાણીઓનો અકાળે નાશ કરવા તૈયાર થયો છે? વળી આ પરમ પવિત્ર તીર્થનું શું ? જે કે મને રાવણ ઉપર લગીરે રોષ નથી. હું તો મારા શરીરમાં પણ નિઃસ્પૃહ અને નિઃસંગ છું. સમતાજળમાં નિમગ્ન છું. પરંતુ તારતીર્થના અને અનેક જીવાત્માઓના રક્ષણને ખાતર પણ મારે, લગીરે રાગષ વિના, તેને શિક્ષા તો કરવી જ પડશે.”
ધર્મરક્ષા કાજે શકિતસમ્પત્ર આત્માઓને શાસ્ત્રની આજ્ઞા
વાલિમુનિ જાણતા જ હતા કે મારી તી શક્તિએ, મારી જ આંખ સામે, આ તીર્થનો નાશ થઈ જતો હોય તો તે ચલાવી લેવાય એવી બાબત નથી. જૈન શાસ્ત્રકારો સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહે છે કે,
धर्मध्वंसे क्रियालोपे स्वसिद्धान्तार्थविप्लवे ।
अपृष्टेनाऽपि शक्तेन वक्तव्यं तनिषेधितुम् ॥ જ્યારે ધર્મમાર્ગનો ધ્વંસ થઈ રહ્યો હોય, મોક્ષલક્ષી ધર્મ-ક્રિયાઓને “જડ જડ” કહીને વગોવવામાં આવતી હોય, શાસ્ત્રના સિદ્ધાન્તોનો લોપ કરાઈ રહ્યો હોય તે
