________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સન્દેશ’
એમને ખબર નથી કે જ્યારે બુદ્ધિમાન ગણાતા છતાં પુણ્યના હીણાં લાખો માણસોના નાવ પાણીમાં ય આગળ ખસતા નથી ત્યારે તમારું નાવ રેતીમાં ય સડસડાટ દોડયું જાય છે, એમાં તમારા પુરુષાર્થનો મહિમા હોવા કરતાં પુણ્યનો મહિમા મૂદ્દી ઊંચેરો છે.
૧૮૫
દુ:ખોની આગમાં શેકાનારો ય કોકના પુણ્યે સુખી
એવી લોકોક્તિ છે કે આખું ધર સુખે ભર્યું રહેતું હોય ત્યારે તેમાં કારણભૂત કોઈ સુલક્ષણ દીકરા કે દીકરીનો જન્મ હોય, અથવા કોઈ પુણ્યવંતી પુત્રવધૂના પગલાં હોય, અથવા માતાનું કે પિતાનું તપ-જપનું અનુષ્ઠાન હોય; યા તો પૂર્વજોનો પુણ્યપ્રકર્ષ હોય.
કટૂ સત્ય તો એવું છે કે ભોગરસિક માનવના પુરુષાર્થમાં જે અન્યાય, અનીતિ, નિસાસા, હીબકાં અને આંસુના અવિરત કલંકો ધરખાયેલાં છે, એની તાકાત તો એના સમગ્ર જીવનને કુટુમ્બીજનોની સાથોસાથ—દુ:ખોની અગનજ્વાળાઓમાં પટકી નાંખવાની છે. છતાં એ માનવ મોજ અને મહેફીલોની રંગરાગભરી દુનિયાનો આદશાહ બની બેઠો છે . એમાં કોકનું કોક પુણ્ય જ આડું આવી ગયું છે!
વિત્ત મેળવવા જતાં શુદ્ધ ચિત્ત ખોવાણું
પૂર્વજન્મમાં એવો કોઈ ધર્મ આચરાઈ ગયો હશે કે આ જનમમાં કશોય ધર્મ ન કરવા છતાં—ખૂબ અનિચ્છનીય અકાર્યો કરવા છતાં—કેટલાક માણસો ખૂબ સુખી જોવા મળે છે. પરન્તુ પુણ્યે જ મળેલા એ ભોગસુખોની મદમસ્તીમાં જે આત્માઓ અટવાઇ જાય છે તે બધા પોતાની જાતની શુદ્ધિ, દીન:દુખતો પ્રત્યેની મૈત્રી અને પરમાત્માની ભક્તિને સમ્પૂર્ણપણે ખોઈ બેસે છે. હાય! વિત્ત મેળવવા જતાં શુદ્ધિ, મૈત્રી અને ભક્તિનું સુન્દર ચિત્ત ખોવાઈ ગયું ! બહારનો કરોડપતિ અન્દરનો ભિખારી બની ગયો !!
દુ:ખ અને પાપ કરતાં ય અપેક્ષાએ સુખ ભયંકર
જો દુઃખની વાત કરીએ તો જગત આખા ય તે—અરે! કીટ, પતંગને પણ દુઃખ ખરાબ લાગે છે!
પણ આયને તો દુઃખ કરતાં ય વધુ ખરાખ પાપ લાગે છે; કેમકે દુ:ખ જન્મે છે; પાપોમાંથી. જે પાપ કરતો નથી તેને દુઃખ હોતું નથી.
