________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિના સંદેશ
૨૩૧
લેવામાં પડયા છે. અને એથી જ પ્રજાના દૂરગામી સુંદર પરિણામેાના વિચાર પણ કરવામાં આવતા નથી.
ખેડૂત કહે છે કે “આજે જ મારે લખપતિ થઈ જવું છે... રાસાયણિક ખાતરો દ્વારા ધૂમ અનાજ ઉગાડી દઈને ધૂમ કમાણી મને કરી લેવા દે... ધરતીને જ્યારે બળી જવું હોય ત્યારે ભલે બળી જતી.”
રાજાશાહીમાં કેટલાક દેખીતા દુ:ખો હતા. એ દૂર કરીને સુખ મેળવી લેવાના બહાને રાજાશાહીને ખતમ કરી...ના...અંગ્રેજોએ તેને ઉખેડી નંખાવી. રાજાશાહી જતાં લાકશાહી આવી; અને લેાકશાહીના નામે કેટલાક લુચ્ચા માણસાના હાથમાં સત્તા આવી ગઈ. જેને ઘેર ભાણાં ખખડતા હતા તેવા માણસાના હાથમાં આખુંય ભારત આવી જાય તો તેવી લોકશાહીને તે લાકો કેમ ન ઇચ્છે? તે માટે તેના ગુણ પેટ ભરીને કેમ ગાયા ન કરે?
ત્રીસ ત્રીસ વર્ષના આ આઝાદીના કાળમાં એ સત્તાધીશાએ શું ઉકાળ્યું એ હું પૂછવા માંગું છું.
ત્રીસ વર્ષના આ કાળમાં ગરીબી વધી. માંઘવારી વધી; બેકારી વધી; લુચ્ચાઈ વધી. હાયવાય અને હારાકીરી પણ વધી. પ્રજાના સુખ અને શાન્તિ નષ્ટ થયા. દૂધ અને ઘીની નદીઓ સુકાઈ. દુરાચાર અને ભ્રષ્ટાચાર ચાફેર ફેલાઈ ગયા ! લાકશાહીની સ્થાપના શા માટે ?
મને તો સ્પષ્ટ શબ્દોમાં એમ કહેવાનું મન થઈ જાય છે કે જેમની પાસે રાજ કરવાની કુલ પરંપરાગત હથોટી હતી તેવા માણસાના હાથમાંથી સત્તાનું સુકાન ખૂંચવી લેવા માટે; અને કેટલાક વિચિત્ર માણસાના હાથમાં સત્તા સોંપી દઈને – તેમના હાથે જ તેમના દેશની પ્રજાનો નાશ કરવા માટે ગેારાઓએ રાજા શાહીને ઉખેડી નંખાવીને લેાકશાહીની સ્થાપના કરાવી હાવી જોઈએ.
આથી જ અત્યારે આ દેશની જે જેસંસ્થાએ બ્રિટિશ પાર્લામેન્ટરી પદ્ધતિની લેાકશાહી રીતરસમ પ્રમાણે ચાલનારી હોય એને જ કરમુકિત વગેરે આપવાનું નક્કી કરાયુ છે.
અંગ્રેજોએ જોઈ લીધું કે અહીંના પોતાના વસવાટ દરમ્યાન આર્ય પ્રજાની જીવાદોરી સમા મૂળભૂત સાંસ્કૃતિક બંધારણને નુકસાન પહોંચાડવું હતું તેટલું નુકસાન પ્રગતિ, વિકાસ વગેરેના લાભામણા નામ નીચે પહોંચાડી દીધું છે. હવે બાકી રહેલા એમના વિનાશ આપણાથી થઈ શકે એમ નથી. માટે હવે એમના વિનાશ, એમના જ – પણ આપણા પ્રાગતિક ઢાંચા પ્રમાણે તૈયાર કરાયેલા – માણસા દ્વારા જ કરીશું. આપણું અધૂરું કામ આ જ માણસા પૂરું કરશે.”