________________
૧૨૦
પ્રવચન ચોથું
જગતની બહ મામૂલી બાબત છે. આવા માણસો તો ક્યારેક “D.C, Current'ની માફક એકાએક એમના સ્થાનથી ભ્રષ્ટ થઈ જતા હોય છે.
સાધુ પોતાની શુદ્ધિ દ્વારા જ પોતાનો પ્રભાવ ફેલાવી શકે છે. સાધુ જે શુદ્ધ ન હોય તો એના ધર્મ પ્રચારની ઝાઝી કિંમત રહેતી જ નથી.
શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિઓ વારંવાર કહે: “સાધુ! તું તરસ્યો મરી જજે. આપઘાત કરજે. પણ અનાચારની પરબના પાણી કદી પીજે મા !” [વરં માિગ્નિ વેસો...”] સાધુ જે શુદ્ધ નહિ રહે તો પછી શુદ્ધિની અપેક્ષા કોની પાસે રાખીશું?
આહિંસાની પ્રતિષ્ઠાથી વૈરનાશ - સાધુ બ્રહ્મચર્યની આત્મામાં પ્રતિષ્ઠા કરીને પરાક્રમ અને ઓજ પામે છે. અહિંસાની પ્રતિષ્ઠા કરીને જન્મજાત વૈર ધરાવતાં પશુઓમાં પણ વૈરનાશ ઉત્પન્ન કરે છે. કહ્યું જ છે ને? “હૃાાતિયાં વૈર–ત્યા”
આત્મામાં અહિંસાની પ્રતિષ્ઠા કરો. અને જુઓ. તમારા પ્રભાવે બીજાઓ માંથી વૈરનો વિનાશ થશે. તમે નક્કી કરો કે સગા મા-બાપની સામે તો મારે ક્રોધથી બોલવું નહિ જ, પણ નાનકડા નોકર વગેરે પ્રત્યે ય મારે મૈત્રી ભરેલું વર્તન રાખવું.
આજે તો આવું ઉચ્ચ મુનિજીવન, બ્રહ્મચર્યપ્રાપ્તિ કે અહિંસાની પ્રતિષ્ઠા વગેરે પામવાનું લક્ષ્ય જ રહ્યું નથી. માનવના જીવનનું કોઈ લક્ષ્ય-Goal જેવા જ મળતું નથી. આજે તો નેતા બનવાનું યુવાનોનું લક્ષ્ય છે. આગળ વધીને હવે તો ઘણાને અભિનેતા બનવું છે. સાચા સાધુ બનવાનું લક્ષ્ય તો જાણે કે આ દેશમાંથી વિદાય જ લઈ રહ્યું છે.
સંતશાસનના નાશ માટે જ લોકશાસન
આ દેશની અંદર સંતોની શક્તિ સર્વત્ર જોવા મળતી હતી. પરંતુ આજે સંતશાહીનો વ્યવસ્થિત રીતે વિનાશ જ કરવામાં આવી રહ્યો છે. ભારતીય આર્યપ્રજાનો શ્વાસપ્રાણ હતો સંતશાહી; એ ખતમ એટલે આર્ય મહાપ્રજા ખતમ.
એક સમય એવો હતો જ્યારે ભારતની ભૂમિ ઉપર સંતોના પગ સર્વત્ર ફરતા રહેતા. કેટલાય પાપાત્માઓના પાપ એ ધોતા; કોઈના આંસુ એ લૂંછતા; અન્યાયી રાજાને પણ પડકાર કરીને એનો અન્યાય દૂર કરાવતા. સંતોની આણ સર્વત્ર રહેતી. સંતોને સહુ શિર ઝુકાવતા. એમની આમન્યાને કોઈ લોપતું નહિ. આ સંતશાહી જ આપણી સંસ્કૃતિનો પ્રાણ હતો. ભારતની આબાદીના મૂળ કારણમાં મુખ્યત્વે સંતશાહી પ્રત્યેની પ્રજાની અદબ જ હતી.