________________
રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ”
જો સંસ્કૃતિને વધુ પડતું મહત્વ આપીને મોક્ષલક્ષી ધર્મક્રિયાઓને ઉપેક્ષિત કરી દેવામાં આવશે.
જે ધર્મક્રિયાઓને જ એકાંતે પ્રાધાન્ય આપીને ધર્મતત્ત્વ સાવ ગૌણ બનાવી દેવામાં આવશે તો ટૂંક સમયમાં જ આ બધું ય અંધ ધૃધીમાં અટવાઈ પડશે.
વ્યક્તિનું બળ રાષ્ટ્રમાં છે. રાષ્ટ્રનું બળ પ્રજાથી છે, પ્રજાનું બળ સંસ્કૃતિથી છે, સંસ્કૃતિનું બળ મોક્ષલક્ષી ધાર્મિક ક્રિયાઓથી છે અને ધર્મક્રિયાઓનું બળ ધર્મથી છે.
–જેણે વિશિષ્ટ વ્યક્તિઓને જીવાડવી હોય તેણે રાષ્ટ્રને જીવાડવું પડે. –જેણે રાષ્ટ્રને જીવાડવું હોય તે સુ-પ્રજાને જીવાડે : –જેણે સુ-પ્રજાને જીવાડવી હોય તે સંસ્કૃતિને જીવાડે; –જેણે સંસ્કૃતિને જીવાડવી હોય તે મોક્ષલક્ષી ધર્મક્રિયાઓને જીવાડે; -જેણે ધર્મક્રિયાઓને જીવાડવી હોય તે ધર્મતત્વ ને જયવંતુ રાખે.
ધર્મની જયજયાવલિમાં છે સહુનો જયજયકાર! આજે અવળી ગંગા
પણ અફસોસ! જુઓ તો ખરા, આ જગત સામે...કાંઈક જુદું જ સાવ અવળું જ–જોવા નથી મળતું ?
આજે વ્યક્તિઓ પોતાનાં હિતોને જાળવવાના મરણિયા પ્રયત્નો કરી રહી છે; અને તે ખાતર રાષ્ટ્રનો ભોગ આપી રહી છે; કોકના માટે ધરતીને આબાદ કરાઈ રહી છે; કોકને હવાલે કરાઈ રહી છે.
અને રાષ્ટ્રને આબાદ બનાવવાની ધૂનમાં પ્રજાનાં સત્વ, સુખ અને શાંતિ બરબાદ કરાઈ રહ્યાં છે. સુ–પ્રજાનું જાણે ક્યાંય દર્શન જ થતું નથી.
પ્રજા પણ પોતાનાં વ્યક્તિગત ભોગસુખોની કારમી ભૂખને સંતોષવા માટે શીલ, સદાચાર, ન્યાય, નીતિ, વિરતિ આદિની સંસ્કૃતિને ચિનગારી ચાંપી ચુકી છે.
સંસ્કૃતિના રખોપાઓ પણ પોતાની સંસ્કૃતિરક્ષાને એટલું વધુ મહત્વ આપી ચૂક્યા છે કે તેમાં ધર્મક્રિયાઓનો ભોગ લેવાયો છે.
અને....અહા! ધર્મક્રિયાના પક્ષકારો એટલી હદે ધર્મક્રિયાના વર્ધનમાં ધસી ગયા દેખાય છે કે તેમાં ધર્મનો ભોગ અપાઈ ગયો હોય તેવું જાણે જણાય છે!
આ ખૂબ જ ભયંકર બીના છે. આ અવળી ગંગાનાં ઘોડાપૂર સર્વનાશ વિના કશું જ ઓછું જ નહિ માંગે, તેમ મને લાગે છે.
