________________
૨૨
પ્રવચન પહેલું સાહેબ! મારાથી હવે એ સંભળાતી નથી. આના કરતાં તો મને એ ઝેર આપી દે તો વધુ સારું! મહારાજ સાહેબ ! આપ એને કાંઈક સુધારો.”
આ બેનની આ વાત સાંભળીને મારી આંખમાં આંસુ આવી ગયા! આ છે; ભારતની દશા ! હાય ! સગો દીકરો સગી માને છેલ્લી કક્ષાની ગાળો આપે!!!
પાપોના મૂળમાં કુસંગતિ
આ પરિસ્થિતિ કોણે સર્જ? મને પૂછતા હો તો આ કુસંગનું ભયંકર પરિણામ છે. શિક્ષણ પણ એટલું દોષિત નથી જેટલો દોષિત આ કુસંગ છે. ખરાબ મિત્રો અને ખરાબ બેનપણીઓના કુસંગે તો હાહાકાર મચાવી નાખ્યો છે.
શિક્ષણ ક્યારેય કહેતું નથી કે, “તમારી માતાને તમે ગાળ આપો.” શિક્ષણ ક્યારેય કહેતું નથી કે, “પૈસા ખાતર તમારા પિતાની સામે કોર્ટે લડી લો.” શિક્ષણ ક્યારેય કહેતું નથી કે, “તમે દારૂ પીઓ.”
અલબત્ત, શિક્ષણે એ પણ નથી શીખવ્યું કે, “તમે તમારા મા-બાપને પગે લાગો.” શિક્ષણે એ પણ નથી શીખવ્યું કે “પૈસા ખાતર તમારા પિતાની સામે કદી કોર્ટે ન જાઓ.” શિક્ષણે એ પણ નથી શીખવ્યું કે, “પિતૃ દેવો ભવ. માતૃ દેવો સવ. અતિથિ દેવો ભવ. તમારા માતાને, તમારા પિતાને તમારા આંગણે આવેલ અતિથિને દેવ સ્વરૂપ માનો. અને તેમની પૂજા કરો” શિક્ષણે એ પણ નથી શીખાવ્યું કે, “રસ્તે ચાલ્યા જતાં ગરીબોને દાન આપીને તમારા હૃદયની કરૂણ જીવંત રાખો.”
આવું સાંસ્કૃતિક જીવન જીવવાનું શિક્ષણ નથી શિખવ્યું એ એનો બેશક, મોટામાં મોટો ગુનો છે. પરંતુ શિક્ષણ કરતાંય કુસંગ બધુ ભયંકર છે, કારણ એણે આ બધા પાપો કરવાનું–માનવીય જીવનને સંપૂર્ણ બનેગેટિવ' બનાવવાનું–પાપી કાર્ય કર્યું છે. માટે જ આ યુવાનો અને યુવતીઓને ખાસ ભલામણ કરું છું કે ભાઈબંધો અને બેનપણીઓ કરતાં સો વાર વિચાર કરજે. મિત્રોના આ કુસંગે ચડેલો, એના રવાડે ચડેલો આત્મા કદાચ ક્યારેય નથી છૂટી શકતો.
હકનો હડકવા અને મા-બાપના વારા
આજના મિત્રો ૧૮ વર્ષના પોતાના યુવાન મિત્રને પૈસા ખાતર બાપની સામે કોર્ટે લડી લેવાનું શીખવે છે. શું આ દેશમાં જન્મેલા માનવો હકકની ખાતર ઝઘડા કરે ? આ દેશમાં આજે સમાન હકક્કોનાં વર્ષો ઉજવાય છે. નારીઓના હક્કો, યુવાનોના હકક, કામદારોના હક્કો!! હક્કોના ખાતર લડતા માનવો! અરે! જે દેશમાં નાહકની લડાઈ થતી. “મારે નહિ જોઈએ” “મારે નહિ જોઈએ' એવી