________________
‘રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સન્દેશ’
અને...કદાચ એને પાપ કરવું જ પડે તો ય તેના અંતરની રકાબી તો સદા ધ્રૂજતી જ રહે. પાપ કરવાનું આવે એટલે એનું અંતર રડતું જ રહે.
૪૧
હૈદ્રાબાદમાં એક મ્યુઝિયમ છે. તેમાં એક વિશિષ્ટ કોટિની રકાખી છે. પૂર્વના રાજા મહારાજાઓ આ રકાબી રાખતા હતા. આ રકાખીની જે ધાતુ છે તેની બનાવટ જ એવા પ્રકારની છે કે તેમાં ઝેરી ખાદ્યપદાર્થ મૂકતાં જ એ રકાબી તતડ તતડ અવાજ કરવા લાગે. જૂના કાળમાં રાજાઓને મારી નાંખવા માટે વિષપ્રયોગો થતાં, એમાંથી બચવા માટે આ પ્રકારની ખાસ રકાબી બનાવાઈ હતી.
ધર્મી માણસોનું હૃદય આવી રકાખી જેવું હોય છે. ન છૂટકે એમને પાપ કરવું જ પડે ત્યારે પણ એમના હૃદયની રકાબી ધ્રૂજ્યા જ કરે. એમનું અંતર [conscience] એમને સતત કરડ્યા [Bite] જ કરે.
((
એના અન્તરમાં એવા વિચારો ચક્કરો માર્યા જ કરે કે, “શા માટે હું આવું અકાર્ય કરું છું ? નાનકડા સ્વાર્થં ખાતર આવા ખોટાં કામ કરવા એ મને શું શોભે છે ? આનાથી મને કદી શાન્તિ નહિ મળે. વર્તમાન કાળનું થોડુંક સુખ મેળવી લેવા સારું નાહકના આ પાપો શા માટે મારે કરવા જોઈ એ ? જે પરલોક બગાડે, પરમલોક બગાડે. પરમાત્માને ભૂલાવે.”
વાલિના હૈયે ઘૂઘવાટ કરતો દયાનો સાગર
વાલિ આવા ધર્માત્મા હતા. યુદ્ધમાં થતી ધોર સંહાર-લીલા જોઈ વાલિના યે દયાનો સાગર ધૂંધવાટ કરવા લાગ્યો.
“ અનેકોનો વિનાશ કરનારું આ યુદ્ધ ! શા માટે પણ ? મરતા માનવોના બાળ બચ્ચાનું શું થશે ? એ બાળકોને નબાપા કરી નાંખવાનો આપણને શું અધિકાર છે ? કોઈ ની સ્ત્રીઓને વિધવા કરવાનું કે કોઈ મા-બાપોને નિરાધાર કરી નાંખવાનું આ પાપ-કાર્ય મારે ન જ કરવું જોઈએ. વળી મારા પરમલોકનું અને પરલોકનું શું? મારે મરીને જવું ક્યાં?”
વાલિના હૈયે વિરાજેલી યાની દેવી જાણે આ શબ્દો ઉચ્ચારતી હતી.
વાલિએ તુરત જ રાવણુને જણાવ્યું : “ એક વિવેક માણસ માટે સામાન્ય પ્રાણીનો પણ વધ કરવો જો યોગ્ય નથી તો આવા હારો પંચેન્દ્રિય પ્રાણીઓની હિંસા આપણાથી કેમ થાય? એક જ પરમાત્માના આપણે એય ઉપાસક, અહિંસાધર્મને માનનારા અને પાળનારા. શા માટે આપણી સત્તાભૂખ ખાતર હજારો નિર્દોષ જીવોની લોચ વાળી નાંખીએ? પરાક્રમી પુરુષો તો પોતાના બાહુબળથી જય અને વિજયને ઈચ્છે છે.”