________________
“રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ
આથી જ માતા અને પિતાએ પોતાના જીવનને શુભ સંસ્કારોથી ખૂબ વાસિત બનાવવું જ જોઈ એ કે જેથી પોતાના આશ્રિતોનું જીવન પણ ખૂબ જ સંસ્કાર ભરપૂર બન્યું રહે.
૮૧
માતા કૈકસીની હૈયાવરાળ
પૂર્વ પ્રવચનમાં આપણે જોઇ ગયા તેમ, ધ...ર...ર્ ર્...ર અવાજ કરતાં, જતાં વિમાનને જોઈ ને માતા કૈકસીને મોટો પુત્ર રાવણ પૂછે છે, “ઓ મા! આ આકાશમાં શું ચાલ્યું જાય છે? ”
રાવણનો પ્રશ્ન સાંભળીને કૈકસી ગંભીર ખની ગઇ. થોડી વાર પછી તે ખોલી, “લંકાના સિંહાસનનો કબજો જમાવી ખેઠેલા રાજા ઇન્દ્રનો મુખ્ય સુભટ અને વિદ્યાધર વિશ્રવાનો પુત્ર આ વૈશ્રમણ હાલ લંકાનું રાજ્ય સંભાળે છે. આ વૈશ્રમણ મારો ભાણીઓ થાય છે. રાવણ! તારા દાદા સુમાલિ પોતાનાં વડવાઓનું લંકાનું રાજ્ય છોડીને આ પાતાળલંકામાં આવીને વસ્યા. સમર્થ રાજા ઇન્દ્ર સામે પોતે ઝઝૂમી શકે તેમ ન હતા એટલે બળવાન પુત્રની રાહ જોતા રહ્યા. પણ તારા પિતા ય તેવા બળવાન ન નીકળ્યા અને અને તમે ય મારા પેટે નિર્માલ્ય પામ્યા; મારી કૂંખ લવી.”
વળી કૈકસી બોલી, “આ વિમાનમાં તે વૈશ્રમણ જઈ રહ્યો છે જે મારો ભાણીઓ થાય છે પણ હું તો લંકાના એ લૂંટારુને કારાવાસમાં પડેલો અને ચીસો નાખતો જેવા માગું છું. ક્યારે મારા એ ધન્ય દિવસો આવશે કે જ્યારે પુત્રવતીઓમાં હું શિરોમણી બનીશ? પણ અફ્સોસ! તમારા જેવા ખાયલાઓ એની માને એ દિવસ ક્યાંથી બતાડી શકશે ? હાય ! મારો તો જન્મારો એળે ગયો !”
રાવણની દૃઢ પ્રતિજ્ઞા
“મા...ઓ, મા ! હવે બસ કર ! મારે તારો એક પણ શબ્દ સાંભળવો નથી. મા! હું આજે તને પ્રતિજ્ઞાપૂર્વક કહું છું કે એક દિવસ હું આ વૈશ્રમણ સામે; અને એના સ્વામી રાજા ઇન્દ્ર સામે જંગે ચડીશ; એ એય તો મારે મન તણખલા સમાન છે. અને એ એ ય ને પરાજિત કરીને આપણા વડવાઓનું રાજ્ય પુનઃ પાછું મેળવીને જ જંપીશ.
પણ ઓ મા ! તે માટે કુળપરંપરાથી ચાલી આવતી વિદ્યાશક્તિઓ પણ મારે સાધવી જોઈ એને? માટે હે માતા ! ઇન્દ્રને મારવામાં સહાયક બની જનારી દૈવી શક્તિઓ સાધવા જવાની મને આજ્ઞા આપો. જેથી મારા નાના ભાઈઓ સાથે તેની સિદ્ધિ કરવા ચાલ્યો જાઉં”
