________________
પ્રવચન ચોથું
આવ્યા નથી; બલ્કે એ ભોગો ઉપર તો અનેક જૈનાચાર્યોએ જાણે પસ્તાળ પાડી નાંખી છે. ભોગો તો ભોરિંગ કરતાં વધુ ભૂંડા છે એમ ખુલ્લે આમ જણાવી દીધું છે.
૧૦૦
સુખને સારા માનનાર ‘સારો” નહિ. ખરાબ માનનાર ‘ખરામ” નહિ
જૈન દર્શન કહે છે : સંસારનાં ભોગસુખો જેને સારા લાગે તે માણસ કદી પણુ સારો હોઈ શકે નહી. અને જો કદાચ તે સારો હોય તો પણ તે લાંબા સમય સુધી સારો રહી શકે જ નહી.
એ જ રીતે, ભોગસુખો જેને ખરાબ લાગે તે માણસ કદી ખરાબ હોય નહિ. અને જો તે માણસ કદાચ ખરાબ હોય તો તે લાંબો કાળ ખરાખ રહે નહિ. ભોગસુખો ભયંકર ઝેરીલા નાગ જેવા છે, માટે જ તો આ ગ્રંથકારશ્રીએ તેની પસ્તાળ પાડી નાખી છે.
સુખ પુણ્યથી; પુણ્ય ધર્મથી
અલબત્ત; સુખો મળે છે પુણ્યથી, અને પુણ્ય ઉત્પન્ન થાય છે ધર્મથી.
એ ધર્મ પછી શાસ્ત્રમાન્ય માનવતાનો હોય, દયા, દાન, કરુણા કે નીતિનો પણ હોય અને યાવત્ ઉચ્ચ કોટિના સાધુ જીવનના પાલનનો પણ હોય. ધર્મથી જ પુણ્ય ઉત્પન્ન થાય છે. અને પુણ્યથી જ ભૌતિક સુખોની પ્રાપ્તિ થાય છે. પરંતુ પુણ્યથી પ્રાપ્ત થતા સુખો તો સારા ન જ કહેવાય.
ચંદનથી ઉત્પન્ન થયેલો અગ્નિ પણ દઝાડે
चन्दनादपि सम्भूतो वह्निर्दहति पावकः ॥
જેમ ચંદનનું લાકડું શીતળતા આપતું હોવાથી સારું ગણાય પણ તેને સળગાવવાથી ઉત્પન્ન થતો અગ્નિ તો દઝાડનારો જ હોય છે. ચંદન ધસો તો તેમાંથી જરૂર સુગંધ ઉપન્ન થાય પણ ચંદનને દીવાસળી ચાંપીને પેટાવો તો તેમાંથી આગ જ ઉત્પન્ન થાય. અને એ આગ તો મુખ્યત્વે દઝાડવાનું જ કામ કરે. માટે એ અપેક્ષાએ તો આગ ખરાબ જ. ‘ચંદન સારું છે, માટે તેમાંથી ઉત્પન્ન થતી આગ પણ સારી' એમ કહેવાય જ નહિ. તેમ પુણ્યથી ઉત્પન્ન થતું ભોગસુખ સારું કહેવાય નથી.
વર્તમાનકાળમાં તો ભોગસુખોને સારાં માનનારો વર્ગ વધુ પ્રમાણમાં જોવા મળે છે. શિક્ષણ શા માટે છે? સાંસારિક સુખો મેળવવા માટે જ ને? છોકરા ભણે તો એમને ડીગ્રી મળે, દીકરી મળે, નોકરી મળે, છેવટે ભાખરી મળે.
