________________
૧૬૫
‘રામાયણમાં સંસ્કૃતિનો સંદેશ એમ કોઈ મને પૂછશે ત્યારે મારી આંતર-વ્યથા હું એને કહીશ. આમ મારું આ મૃત્યુ નિહાળતાં કોકનો આતમ જાગશે અને મારી સંસ્કૃતિને એ બચાવશે.
કુમારિક બલિદાન દેવા તૈયાર થઈ ગયો છે. એનું એ બલિદાન એળે જાતું નથી. એક યુવાન એને એક દી મળી જાય છે. બલિદાન સામાન્ય રીતે કોઈના ય એળે ગયા છે ખરા?
ભારત ઉપર આશીર્વાદ અને અભિશાપ
આ ભારતની પ્રજાના લલાટે એક આશીર્વાદનું સદ્ભાગ્ય અને એક અભિશાપનું દુર્ભાગ્ય અંકાએલું છે એમ ઇતિહાસના પાનાંઓ ફેરવતાં વિધાન કરવાનું દિલ થઈ આવે છે.
સંસ્કૃતિની રક્ષા કાજે જ્યારે જ્યારે જેણે જેણે બલિદાનો આપ્યાં છે એ બધા સામાન્ય રીતે નિષ્ફળ ગયા નથી. ભારતીય પ્રજાના માટે આ બાબત આશીર્વાદરૂપ જ સમજવી જોઈએ ને?
અને...જ્યારે જ્યારે આ ભારતીય પ્રજામાં યાદવાસ્થળી ઓ સર્જાણી છે – અંદરોદર ફૂટ પડી છે ત્યારે ત્યારે ધર્મસંસ્કૃતિના અનેકસ્તરોનો ખાત્મો બોલાઈ ગયો છે. અંગ્રેજોએ પણ આ દેશમાં પ્રવેશ કરવા માટે અને સ્થિર થવા માટે યાદવાસ્થળીનું જ શસ્ત્ર અપનાવ્યું હતું. ઘણી વાર એવું બન્યું છે કે ટોચ કક્ષાની સમૃદ્ધિએ જ્યારે ભારતીય પ્રજાએ ડગ મૂક્યો છે, ત્યારે આપસની યાદવાસ્થળીએ જાગી પડીને બધા લાભોને ધમરોળી નાંખ્યા છે. મુસલમાનો વગેરેના રાજ્ય કાળમાં પણ આવું જ બન્યું છે.
મેં પહેલાં ય કહ્યું જ કહ્યું હતું કે ભારતીયો જ ભારતીયોને, રશિયનો રશિયનોને, વૈષ્ણવો વૈષ્ણવોને, મુસલમાનો મુસલમાનોને મારવાના પ્રયાસ કરશે. આ યાદવાસ્થળી આર્યાવર્તની મહાપ્રજા ઉપર અભિશાપનો કાળો ઓળો બનીને વારંવાર ઉતરી છે.
બળતા કુમારિકને જોવા જતા માનવો
લોકો બધા એને જોવા જાય છે, પરંતુ કોઈ પૂછતું નથી કે, “ભાઈ ! તમે કેમ બળી મરો છો ?” દૂર-દૂર એક યુવાન ઊભો હતો. એ જઈ રહેલાં લોકોને પૂછે છે, “ભાઈઓ! તમે બધા કયાં જાઓ છો ?” ત્યારે લોકો જવાબ આપે છે. “એક મહાન પંડિત બળી મરે છે એને જોવા જઈએ છીએ ?” ત્યારે એ યુવાને પૂછે છે, “એ કેમ બળી મરે છે? લોકો કહે છે, “એ અમે પૂછ્યું નથી. અમને એ પૂછવાની ફરસદ પણ નથી. અમે તો તમાસો જોવા જઈએ છીએ.” કેવી છે આ પ્રજા? કુમારિક શા
