Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita vAtriMzadvAtriMzikAprakaraNam / bhAga-4 (24 thI 32 batrIzI) : parizIlana : pU.A.bha.zrI.vi. candraguptasU.ma. -: prakAzaka: zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa Arthika sahakAra: zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyA zerI, mahIdharapurA, surata-3.
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ nyAyavizArada mahAmahopAdhyAyazrImadyazovijayajIviracita dvAtriMzadvArnizikAprakaraNam caturtha bhAga [24 thI 32 batrIzI] }C/ parizIlana ka pUjyapAda vyAkhyAnavAcaspati A.bha.zrI.vi. rAmacandra sU.ma.sA.nA paTTIlaMkAra pU. paramazAsanaprabhAvaka A.bha.zrI vi. mukticandra su.ma.sA.nA ziSya pU. paramasamatAniSTha A.bha.zrI.vi. amaragupta sU.ma.sA.nA ziSya pU.A.bha.zrI.vi. candragupta sU.ma.sA. # prakAzana zrI anekAnta prakAzana jaina rIlijIyasa TrasTa * Arthika sahakAra , zrI sALavInA AdIzvara bhagavAna jaina derAsara TrasTa chAparIyA zerI, mahIdharapurA, surata-3.
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ dvAtriMzadddvAtriMzikAprakaraNam - caturtha bhAga AvRtti : prathama * nakala : 500 mUlya : rUA. 800/- (seTanA : bhAga-1 thI 4) * prApti sthAna : * mudraka : mukuMdabhAi Ara. zAha 5, navaratna phleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007, * jatInabhAi hemacaMda zAha pene 'komala' chAparIyAzerI, mahIdharapurA, surata-395 003. * * pramodabhAi choTAlAla zAha 102, vorA AziSa, paM. solIsITara ro roDa, malADa (isTa), muMbai-400 097. * vijayakarabhAi kAMtilAla jhaverI premavardhaka phleTsa, navA vikAsagRha mArga, pAlaDI, amadAvAda-380 007. sUryakAMtabhAi caturalAla zAha C/o. paMkaja ejansIjha : 22, sAivihAra, 'gurudeva' hoTalanI upara, mu.po. kalyANa (ji. ThANe) 421 401. * sUcanA : A pustaka jJAnakhAtAnI rakamanA upayogathI chapAyeluM hovAthI tenI saMpUrNa kiMmata athavA yogya nakaro jJAnakhAtAmAM ApIne A pustakano upayoga karavA zrAvakone bhalAmaNa che. Tejas Printers F/5, Parijat Complex, Swaminarayan Mandir Road, Kalupur, AHMEDABAD-1. PH. (079) (O) 22172271 (R) 29297929 (M) 98253 47620
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ | parizIlananI pUrve A pUrvenI batrIzImAM avedyasaMvedyapadanA jayathI kutarkanI nivRtti thAya che e jaNAvyuM che. kutakanivRttithI sthirAdi chellI cAra daSTionI prApti thAya che. e cAra saddaSTionuM ahIM varNana karyuM che. "yogadaSTi samuccaya'nA AdhAre khUba ja saMkSepathI varNaveluM e svarUpa khUba ja dhyAnathI samajI levuM joie. - sUkSma bodhane laIne vedasaMvedyapadanI prAptinA kAraNe saddaSTionI prApti thAya che. pahelA sAta zlokothI sthirAdaSTinuM varNana karAyuM che. ratnaprabhAjevo ahIM bodha hoya che. pratyAhArasvarUpa yoganuM aMga hoya che. bhramAtmaka doSano abhAva hoya che ane sUkSmabodha svarUpa guNanI ahIM prApti thatI hoya che. anyadarzanAnusAra indriyonA pratyAhAranuM varNana ahIM vistArathI karAyuM che. viSayonA vikArathI rahita evI indriyonI avasthAvizeSa indriyono pratyAhAra che. samagra bhavaceSTA ahIM lajjA mATe thAya che. jJAnasvarUpa Atmatattvane choDIne anya saghaLuM ya upaplava svarUpa jaNAya che. sarpanI phaNAnA vistAra jevo indriya ane padArtha (viSaya) janya sukhano saMbaMdha jaNAya che. tethI AtmadharmathI bhinna evA puNya ane pApanA phaLamAM koI pharaka ja jaNAto nathI. A eka adbhuta siddhi ahIM prApta thAya che. dharmathI paNa prApta thayelA pAMca indriyanA viSayono bhoga caMdananA kASThathI utpanna thayelA agninI jema anarthabhUta lAge che... ityAdinuM khUba ja spaSTa varNana che. zloka naM. AThathI soLa sudhInA zloko dvArA kAMtAdRSTinuM varNana ahIM karAyuM che. tArAnI AbhA jevo ahIM bodha hoya che. yogA dhAraNAnI ahIM prApti thAya che. anyamud nAmano doSa A dRSTimAM hoto nathI ane mImAMsA nAmanA guNano ahIM AvirbhAva thAya che. zarIranA koI eka dezAdine vize je cittanI ekAgratA che, tene dhAraNA kahevAya che. cittanI sthiratAno 'ahIM prakarSa hovAthI dhyeyAtirikta viSayano ahIM pratibhAsa ja na hovAnA kAraNe anyamudra nAmano doSa nathI raheto. viziSTa koTino bodha hovAthI zratadharmamAM ja mana lIna hoya che. viSayopabhoganI pravRtti tethI bhavanuM kAraNa banatI nathI. bhogone atAttvika mAnatA hovAthI mokSamArganI sAdhanAmAM koI aMtarAya naDato nathI. AthI ja baLavALI dharmazaktine bhogazakti haNatI nathI... ityAdi viSayanuM varNana ahIM sarasa che. aMte sadasanI vicAraNA svarUpa mImAMsA hovAthI kAMtAdRSTimAM asamaMjasa evI pravRtti hotI nathI - e jaNAvIne A dRSTinI eka adbhuta siddhi darzAvI che. ajJAnanA kAraNe thanArI asamaMjasa pravRttinA nAza mATe jJAna vinA bIjo koI ja upAya nathI. saddaSTi batrIzIH eka parizIlana
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogAMga dhyAnanA sAravALI ane gu nAmanA doSathI rahita evI sAtamI prabhASTinuM varNana sattaramA zlokathI paccIsamA zloka sudhInA nava zlokothI karAyuM che. mukhyapaNe sa-vRttipada svarUpa asalAnuSThAnano ahIM acinhe prabhAva che. A asalAnuSThAnane prazAMtavAhitA vibhAgaparikSaya... ityAdi svarUpe anyadArzaniko je rIte svIkAre che tenuM varNana paNa ahIM karyuM che, je khUba ja svasthacitte vicAravA jevuM che. chellA sAta zlokothI parA nAmanI AThamI dRSTinuM nirUpaNa che, AsadoSathI rahita ane samAdhipUrNa A dRSTinI vizeSatA nirAcArapadane laine che. ityAdi viSayonuM nirUpaNa parizIlanIya che. aMte A batrIzInuM parizIlana karI ApaNe sau paramAnaMdamaMdire prayANa karavA samartha banIe e ja ekanI eka zubhAbhilASA... - A.vi. candraguptasUri malADa - ratnapurI kA.va. 5 : guruvAra saddaSTi batrIzI
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ [atha sadRSTidvAtriMzikA prArabhyate / anantaramavedyasaMvedyapadajayAt kutarkanivRttirbhavati, saiva ca vidheyetyuktam, atha tatphalIbhUtAH sadRSTIvivecayannAha A pUrve avedyasaMvedyapadane jItavAthI kutarkagrahanI nivRtti thAya che - e jaNAvyuM ane tethI kutarkagrahanI nivRtti ja karavI joIe ema jaNAvyuM. have tenA phaLasvarUpe prApta thanArI saddaSTionuM varNana karAya che- pratyAhAraH sthirAyAM syAd, darzanaM nityamabhramam / tathA niraticArAyAM, sUkSmabodhasamanvitam // 24-1 // pratyAhAra iti-sthirAyAM dRSTau pratyAhAraH syAd vakSyamANalakSaNaH / tathA niraticArAyAM darzanaM nityamapratipAti, sAticArAyAM tu prakSINanayanapaTalopadravasya tadutkopAdyanavabodhakalpamapi bhavati, tathAticArabhAvAd, ralaprabhAyAmiva dhUlyAderupadravaH / abhramaM bhramarahitaM / tathA sUkSmabodhena samanvitam / / 24-1 / / sthirAdRSTimAM pratyAhAra prApta thAya che. niraticAra sthirAdaSTimAM apratipAtI darzana hoya che ane te bhramathI rahita tema ja sUkSma bodhathI yukta hoya che." - A pramANe pahelA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke pAMcamI sthirAdaSTimAM yoganAM ATha aMgamAMnA pAMcamA pratyAhAra nAmanA aMganI prApti thAya che, jenuM svarUpa have pachInA zlokathI jaNAvAya che. niraticAra A sthirAdaSTimAM darzana(bodha) nitya arthAtu apratipAtI hoya che. sAticAra A dRSTimAM tevA prakAranA aticAranA sadbhAvanA kAraNe e bodha anavabodha jevo paNa hoya che. AMkhanA paDaLanA upadrava takalIpha) jemanA nAza pAmyA che; evA lokono e upadrava pharI pAcho prakopa pAme to te lokonI najaramAM jema pharaka paDe che; tema ahIM paNa aticAra(zaMkA, kAMkSA, vitigicchAdi)nA kAraNe bodha, anavabodha jevo bane che. ratnanI prajAne jema dhULano upadrava lAgavAthI te malina thAya che, tema ahIM aticAranA kAraNe bodhamAM mAlinka Ave che. A bodha-darzana bhrama-bhrAMtirahita hoya che. kAraNa ke kheda uga kSepa vagere yogabAdhaka doSomAMthI bhrAMti nAmano pAMcamo doSa A dRSTimAM hoto nathI ane A dRSTimAM vedyasaMvedyapadanI prApti thatI hovAthI sUkSmabodha paNa prApta thAya che. tethI A dRSTimAM sUkSmabodhathI yukta darzana hoya che... ityAdi barAbara samajI levuM. ra4-15 A dRSTimAM prApta evA pratyAhAranuM nirUpaNa karAya che- viSayAsamprayoge'ntaHsvarUpAnukRtiH kila / pratyAhAro hRSIkANAmetadAyattatAphalaH // 24-2 // eka parizIlana
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSayeti-viSayANAM cakSurAdigrAhyANAM rUpAdInAmasamprayoge tadgrahaNAbhimukhyatyAgena svarUpamAtrAvasthAne sati / antaH svarUpAnukRtizcittanirodhanirodhyatAsampattiH kila / hRSIkANAM cakSurAdInAmindriyANAM pratyAhAra: / yata utta--"viSayAsamprayone vitta(sva)svarUpAnuAra vaeNndriyALAM pratyAhAra:" kRti [2-14] kIdRzo'yamityAha - etadAyattatAphala indriyavazIkaraNaikaphalaH / abhyasyamAne hi pratyAhAre tathAyattAnIndriyANi bhavanti yathA bAhyaviSayAbhimukhatAM nIyamAnAnyapi na yAntIti / taduktaM - " tataH paramA vshytendriyALamiti" [2-19] ||24-2|| "viSayonA asaMprayogamAM(viSayonA grahaNamAM tatparatAnA abhAvamAM) indriyonA; cittasvarUpane dhAraNa karavA svarUpa indriyono pratyAhAra che, jenuM phaLa indriyonI svAyattatA (svAdhInatA) che." - A pramANe bIjA zlokano sAmAnyArtha che. enuM tAtparya e che ke yoganAM ATha yamAdi aMgomAM pratyAhAra pAMcamuM aMga che. enI pUrvenuM cothuM aMga prANAyAma che. prANAyAmathI yogInuM citta niruddha-sthira bane che. evuM citta viSayane grahaNa karatuM nathI. tethI cittane anusaranArI indriyo paNa viSayonuM grahaNa karatI nathI. indriyono svabhAva cittane anusaravAno che. ene laine te svayaM viSayagrahaNamAM pravarttatI nathI. prANAyAmanA kAraNe citta niruddha thavAthI teno viSayanI sAthe saMprayoga thato nathI. tethI viSayonI sAthe indriyono paNa saMprayoga thato nathI. AthI samajI zakAze ke; viSaya rUpa rasa vagere cakSu... vagerethI grAhya hovA chatAM cakSurAdi indriyo viSayagrahaNamAM jyAre abhimukhatA(tatparatA)no tyAga karI potAnA svarUpamAM ja avasthita hoya che; tyAre cittanA nirodhathI nirudhya(citta)nI saMpatti (prApti) arthAt cittasvarUpajevI avasthA prApta thAya che; te avasthAvizeSa ja indriyono pratyAhAra che. pAtaMjalayogasUtramAM (2-54mAM) paNa pratyAhAranuM svarUpa varNavatAM jaNAvyuM che ke - "indriyono potapotAnA viSayamAM asaMprayoga(sannikarSano abhAva) hote chate niruddha cittanA jevI indriyonI je avasthA che tene indriyono pratyAhAra kahevAya che. A pratyAhArathI indriyo vaza thAya che. arthAt ApaNane indriyo AdhIna bane che. pratyAhAranA abhyAsathI yogIne evI rIte indriyo AdhIna bane che ke jethI bAhya viSayo tarapha indriyone lai javAmAM Ave topaNa bAhyaviSayone abhimukha indriyo jatI nathI. pAtaMjalayogasUtramAM (2-55) e pramANe jaNAvyuM che ke - upara jaNAvelA pratyAhArathI indriyonI paramavazyatA-svAdhInatA prApta thAya che. yogIjanane indriyo svAdhIna hoya che. game tevA sArA paNa viSayo hoya toya yogIonI indriyo yogIjanonI icchA hoya to ja viSayagrahaNamAM pravartatI hoya che. sthirAdRSTinI A eka adbhuta siddhi che. graMthakAra paramarSie sthirAiSTinI sajjhAyamAM A pratyAhAranuM varNana karatI vakhate saddaSTi batrIzI 4
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ pharamAvela viSayavikAre na indriya joDe te chatAM pratyAhAro re' A paMkti niraMtara smaraNIya che. atyaMta saMkSepamAM varNaveluM pratyAhAranuM svarUpa khUba ja spaSTapaNe samajI zakAya che. [24-rA pratyAhArathI prApta thanArA phaLane varNavAya che- ato granthivibhedena, vivekopetacetasAm / trapAyai bhavaceSTA syAd, bAlakrIDopamAkhilA // 24-3 // ata iti-ataH pratyAhArAt / granthivibhedena vivekopetacetasAM bhavaceSTA'khilA cakravartyAdisukharUpApi bAlakrIDopamA bAladhUligRhakrIDAtulyA, prakRtyasundaratvAsthiratvAbhyAM trapAyai syAt / / 24-3 / / A pratyAhArathI graMthibheda thavAnA kAraNe vivekyukta cittavALA AtmAo mATe samagra bhavaceSTA bALakonI dhUlIkrIDAnI jema lajjAnuM kAraNa bane che." - A pramANe trIjA zlokano zabdazaH artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke A sthirAdaSTimAM indriyono pratyAhAra prApta thAya che. atyAra sudhI viSayo tarapha kheMcAtuM mana, A pUrve prANAyAmathI sthira bane che; jethI viSayagrahaNamAM pahelAMnI jema pravartatuM nathI. tethI manane AdhIna banI sArAnarasA viSayone grahaNa karavAdimAM pravartatI indriyo paNa have A pratyAhAranA kAraNe viSayAbhimukha banatI nathI. A rIte sukha-duHkhAdinI pratyenI tIvra rAga-dveSAdinI pariNati atyaMta maMda paDe che, je graMthi(tIvra rAgAdino pariNAma)nA bhedanuM mukhya kAraNa che. graMthibheda thavAthI yogInuM citta vivekI bane che. atyAra sudhI indriyonI viSayagrahaNanI pravRtti upAdeya jaNAtI hatI. paraMtu have heyopAdeyano viveka prApta thavAthI te heya jaNAya che. bALakonI dhULamAM ramavAnI kriyA jema asAra tuccha ane nirarthaka jaNAya che, tema cakravaryAdinA sukha bhogavavAnI paNa bhavaceSTA asAra tuccha nirarthaka ane mahApAyanuM kAraNa jaNAya che. e krIDA karatI vakhate svabhAvathI ja te asuMdara ane asthira(kSaNasthAyinI) hovAthI(jaNAtI hovAthI) A dRSTimAM lajjAnuM kAraNa lAge che. evI kriIDA, karmayoge karavI paDatI hovA chatAM te vakhate lajjA anubhavAya che... ItyAdi upayogapUrvaka vicAravuM. sUkSmabodha ane indriyono pratyAhAra A beno sumeLa A sthirAdaSTimAM jovA maLe che. sUkSmabodhanuM apratima sAmarthya indriyone viSayavikArathI dUra rAkhe che - e samajI zakAya che. 24-3 sthirAdaSTimAM mumukSu AtmAo zarIra ghara dhana vagere bAhyabhAvone mRgajaLa, AkAzamAM rahelA gaMdharvanagarAdi ane svapna vagerenI jema atAttvika jue che. sUkSma bodhanA kAraNe bAhya bhAvone asAra tuccha ane heya vagere svarUpe jANIne tene atAtvika mAne che. samyagu rUpe pariNAma pAmelA jJAnathI bAhyabhAvo avAstavika che - e samajAya che. A rIte bAhyabhAvo jo atAttvika che to sthirAdaSTimAM tAttvika zuM che? - evI jijJAsAmAM tattva jaNAvAya che- eka parizIlana
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvamatra paraMjyotisvibhAvakamUrtikam / viveka tamArUDhA, zeSa: punarupattavaH ra4-4|| tattvamiti-atra sthirAyAM jJasvabhAva ekA mUrtiryasya tattathA / jJAnAdiguNabhedasyApi vyAvahArikatvAt / paraMjyotirAtmarUpaM tattvaM paramArthasat / zeSaH punarbhavaprapaJco vikalpalakSaNaM talpamArUDha upaplavo bhramaviSayaH, paridRzyamAnarUpasyAbhAvAt / / 24-4 / / "jJasvabhAvasvarUpa paramajyotirUpa Atmatattva, A dRSTimAM pAramArthika rUpe jaNAya che. bIjo badho, vikalpamAM (vikalpAtmaka talpa-zayAmAM) ArUDha upaplava(bhrama) che." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke AtmAno jJasvabhAva (jANavAno svabhAva) che, te svarUpa ja Atmatattva che. paramajyotisvarUpa Atmatattva(jJAnasvarUpa) ja pAramArthika tattva che. AtmAnA jJAna darzana... vagere guNomAM je bheda che te vyavahAranayane AzrayIne che. vastutaH nizcayanayanA abhiprAya paramajyoti svarUpa Atmatattva(jJAtAsvabhAva) paramArthathI sat che. e rUpane choDIne bAkI badho bhavaprapaMca vikalpAtmaka zadhyArUDha hovAthI bhrama che. kAraNa ke temAM jevuM jaNAya che tevuM svarUpa nathI. mananA vikalpathI kalpeluM sAruM-narasuM ane iSTaaniSTa... vagere svarUpa pAramArthika nathI. paraMtu mana kalpita che. 24-4o. sthirAdaSTimAM paramajayotisvarUpa Atmatattvane choDIne bAkIno badho bhavaprapaMca upaptavasvarUpa bhAse che... e jaNAvIne tadaMtargata bhoganI bhayaMkaratA have jaNAvAya che bhavabhogiphaNAbhogo, bhogo'syAmavabhAsate / ___ phalaM hAnAtmadharmatvAt, tulyaM yatpuNyapApayoH // 24-5 // bhaveti-asyAM sthirAyAM / bhoga indriyArthasukhasambandhaH / bhavabhogiphaNAbhogaH saMsArasarpaphaNATopo'vabhAsate, bahuduHkhahetutvAt / nAnupahatya bhUtAni bhogaH sambhavati, tatazca pApaM, tato dAruNaduHkhaparampareti / dharmaprabhavatvAdogo na duHkhado bhaviSyatItyatrAha-yadyasmAt puNyapApayordvayorhi phalamanAtmadharmatvAttulyaM / vyavahArataH suzIlatvakuzIlatvAbhyAM dvayorvibhede'pi nizcayataH saMsArapravezakatvena kuzIlatvAvizeSAt / / 24-5 / / Azaya e che ke anAdikALanI saMsAsukhanI Asaktine laIne bhavaprapaMca atyAra sudhI tattvasvarUpa jaNAto hato. emAM paNa atyAra sudhInI ajJAnadazA mukhya kAraNa hatI. sthirAdaSTimAM sUkSmabodha prApta thavAthI e ajJAnadazAno vigama thAya che. tethI samagra bhavaprapaMca upaplavasvarUpa jaNAya che. e bhavaprapaMcanA mULabhUta bhoganuM svarUpa A dRSTimAM jevuM jaNAya che te jaNAvavA A pAMcamo zloka che, jeno akSarArtha: "A sthirAdRSTimAM viSayono bhoga, saMsArasvarUpa sarpanI phaNAnA vistAra jevo bhayaMkara bhAse che. kAraNa ke AtmAno dharma na hovAthI puNya ane pApanuM phaLa samAna ja che." - A pramANe che. saddaSTi batrIzI
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya spaSTa che ke indriyonA viSaya rUpAdi-janya sukhono saMbaMdha thavA svarUpa sukhano bhoga che. atyAra sudhI atyaMta suMdara jaNAto e viSayajanyasukhano bhoga A dRSTimAM prApta thayelA sUkSmabodhAdinA kAraNe bhavasvarUpa sarpanI phaNAnA vistAranI jema bhayaMkara bhAse che. kAraNa ke viSayajanya sukhono upabhoga ghaNAM ja duHkhonuM kAraNa che. prANIone duHkha pahoMcADyA vinA indriyArtha - sukhano bhoga zakya ja nathI. tethI tenA bhogathI pApano baMdha thAya che ane tenA kAraNe bhayaMkara duHkhonI paraMparA prApta thAya che. yadyapi dharmathI puNya baMdhAya che ane tethI sukhanI prApti thAya che. A rIte dharmathI prApta thayelA sukhabhogathI duHkha prApta thatuM nathI, paraMtu puNya ane pApa baMnnenuM phaLa (sukha ane duHkha.. vagere) AtmAno dharma na hovAthI samAna ja che. vyavahArathI suzIlatva(suMdarazIla) ane kuzIlatvanA kAraNe puNya ane pApamAM bhinnatA hovA chatAM nizcayathI to puNya ane pApa baMnne saMsAramAM ja praveza karAvanAra hovAthI ekasarakhAM ja che. kAraNa ke baMnnemAM saMsArapravezakatvasvarUpa kuzIlatva samAna ja che. Azaya samajI zakAya che ke je saMsAramApaka che, temAM kuzIlatva manAya che ane je saMsAramocaka che, temAM suzIlatva manAya che - e pramANe nizcayanayano abhiprAya che. vyavahAranayathI to laukika-vyavahArane anusarI suzIlatyAdine laIne puNya ane pApamAM tulyatA nathI. 24-pI. dharmathI utpanna thayelA bhogone asuMdara nahi mAnavA joie. kAraNa ke dharmathI te prApta thayelo hovAthI suMdara che - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- dharmAdapi bhavan bhogaH, prAyo'narthAya dehinAm / candanAdapi sambhUto, dahatyeva hutAzanaH // 24-6 // dharmAditi-dharmAdapi bhavana bhogo devalokAdau / prAyo bAhulyena / anarthAya dehinAM tathApramAdavidhAnAt / prAyograhaNaM zuddhadharmAkSepibhoganirAsArthaM, tasya pramAdabIjatvAyogAd; atyantAnavadyatIrthakarAdiphalazuddheH puNya(puSpa)zuddhayAdAvAgamAbhinivezAddharmasAracittopapatteriti / sAmAnyato dRSTAntamAha-candanAdapi tathAzItaprakRteH sambhUto dahatyeva hutAzanaH / dahanasya dAhasvabhAvAparAvRtteH / prAya etadevaM, na dahatyapi kazcitsatyamantrAbhisaMskRtAddAhAsiddheH sakalalokasiddhatvAditi vadanti / yuktaM caitannizcayato yenAMzena jJAnAdikaM tenAMzenAbandhanameva, yena ca pramAdAdikaM tena bandhanameva / samyaktvAdInAM tIrthakaranAmakarmAdibandhakatvasyApi tadavinAbhUtayogakaSAyagatasyopacAreNaiva sambhavAd / indriyArthasambandhAdikaM tuudaasiinmevetyacatra vitara: 24-ddA "dharmanA kAraNe paNa devalokAdimAM prApta thayelA bhogo(indriyArthasukhabhogo) bahulatayA prANIone anartha mATe thAya che. caMdanathI paNa utpanna thayelo agni bALe che ja." - A pramANe eka parizIlana
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ chaThThA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke dharmathI paNa prApta thayela indriyArthaviSayasukhano bhoga anartha mATe thAya che. dharmanI ArAdhanAthI baMdhAyelA puNyayoge devalokAdimAM AtmAne viSayajanya sukhonA upabhoganI prApti thAya che. paraMtu te vakhate tevA prakA2no pramAda karavAthI bahulatayA AtmAne anarthanI prApti thAya che. zlokamAM 'prAyoDanarNaya' ahIM je 'vas' padanuM upAdAna karyuM che, tenuM kAraNa e che ke koi vAra zuddhadharmane prApta karAvanAra bhogo tevA prakAranA pramAdanuM kAraNa banatA nathI. tethI tenA nivAraNa mATe 'prAyam' padanuM upAdAna karyuM che. atyaMta anavadya (cokkasa ja mokSamAM abAdhaka) evA zrItIrthaMkarapadanI prApti svarUpa phaLanI siddhi thavAthI tevA prakAranA puNyanI zuddhinA viSayamAM Agamano pakSapAta karavAthI dharma ja jemAM sArabhUta che evA cittanI upapatti thAya che. puNya ane zuddhine uddezIne AgamamUlaka kriyAno Agraha rAkhavAthI cittamAM dharmanuM ja prAdhAnya rahe che. tyAM bhogasukhanuM prAdhAnya rahetuM nathI, jethI te dharmathI prApta thayelA bhogo mokSabAdhaka banatA nathI. bAkI to dharmathI paNa prApta thayelA bhogo prANIone anartha mATe ja thAya che. A vAtane dRSTAMtathI samajAvatAM zlokanA uttarArdhvathI jaNAvyuM che ke caMdanathI paNa arthAt svabhAvathI ja tevA prakAranA zItasvabhAvavALA caMdanathI paNa utpanna thayelo agni bALe che ja. kAraNa ke agnino dAhaka svabhAva che. e dAhaka svabhAvanI parAvRtti(pheraphAra) zakya banatI nathI. koi vAra maMtrAdithI adhiSThita agni nathI paNa bALato - A vAta sarvalokaprasiddha che. A pramANe pUrvAcAryabhagavaMto jaNAve che - e yukta che. kAraNa ke je aMzamAM jJAnAdi che te aMze nizcayanayanI apekSAe baMdhana nathI. jeTalA aMzamAM pramAdAdi che teTalA aMze baMdhana che ja. AthI samajI zakAze ke zrI tIrthaMkaranAmakarma ane AhArakazarIranAmakarma vagerenA baMdhanA kAraNa tarIke anukrame samyaktva ane saMyama(sarvavirati) vagerene je varNavAya che, te upacArathI jaNAvAya che. zrI tIrthaMkara-nAmakarma vagerenA baMdhanA kAraNa vastutaH samyaktvanI sAthe avazya rahelA yoga(manoyogAdi) ane kaSAya che. tenI sAthe niyame karI rahelA samyaktvAdimAM to, temAM(yogAdimAM) rahelI tevA prakAranI(zrI tIrthaMkaranAmakarmAdinI) baMdhakA2NatAno upacAra karAya che. A rIte spaSTapaNe samajI zakAze ke sthirAdRSTimAM sUkSmabodhanI prApti thai hovAthI indriya ane tenAthI grahaNa karAtA viSayono saMbaMdha vagere bAhya nimitto karmabaMdhanI pratye kAraNa banatAM nathI. paraMtu te udAsIna ja rahe che... AthI vizeSa A viSayanuM varNana graMthakAra paramarSie vistArathI anyatra karyuM che. jijJAsue te mATe 'adhyAtmasAra' vagere graMthonuM adhyayana karI levuM joie. / / 24-6 / / upara jaNAvyA mujaba sthirAdRSTimAM bhogajanyasukho asAra pratIta thAya che... e jaNAvyuM; paraMtu bhogajanya sukhanA upabhogathI bhogecchAnI nivRtti thAya che, je yoganI prAptino upAya che tethI bhogane asAra mAnavA joie nahi - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- saddaSTi batrIzI 8
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ skandhAt skandhAntarArope, bhArasyeva na tAttvikI / icchAyA virati a~gAt, tatsaMskArAnatikramAt // 24-7 // skandhAditi-skandhAt skandhAntarArope bhArasyeva bhogAdicchAyA viratirna tAttvikI / tatsaMskArasya karmabandhajanitAniSTabhogasaMskArasyAnatikramAt / tadatikramo hi pratipakSabhAvanayA tattanUkaraNena syAt / na tu vicchedena prasuptatAmAtreNa veti / itthaM bhogAsAratAvibhAvanena sthirAyAM sthairyamupajAyate / satyAmasyAmaparairapi yogAcAryaralaulyAdayo guNAH procyante / yathoktam-"alaulyamArogyamaniSThuratvaM, gandhaH zubho mUtrapurISamalpam / kAntiH prasAdaH svarasaumyatA ca, yogapravRtteH prathamaM hi cihnam / / 1 / / maitryAdiyuktaM viSayeSu cetaH, prabhAvavaddhairyasamanvitaM ca / dvandvairadhRSyatvamabhISTalAbho, janapriyatvaM ca tathA paraM syAt / / 2 / / doSavyapAyaH paramA ca tRptiraucityayogaH samatA ca gurvI / vairAdinAzo'tha RtambharAdhIniSpannayogasya tu cihnametad // 3 // " iti / ihApyetadakRtrimaM guNajAtamita evArabhya vijJeyam // 24-7 / / "bhogasukhanA upabhogathI thanArI icchAnivRtti, eka khabhA uparathI bIjA khabhA upara mUkavAnA kAraNe thanArI bhAranI nivRttinI jema tAttvika nathI. kAraNa ke tyAM bhogajanya sukhanA saMskAronuM atikramaNa thayeluM nathI. A pramANe sAtamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke viSayonA bhogathI icchAnI(viSayecchAnI) nivRtti thAya che, paraMtu te tAttvika nathI. kAraNa ke te vakhate karmabaMdhanA kAraNe utpanna thayelA bhoganA saMskAro (vAsanA-Asakti... vagere svarUpa saMskAro) paDelA ja che, te gayA nathI. tevA prakAranA saMskAro to tyAre jAya che ke jyAre tenAthI viparIta saMskAronI (bhoganI asAratAdinI) bhAvanAthI te saMskArone atyaMta maMda banAvavAmAM Ave. icchAno viccheda thavAthI athavA to mAtra saMskAranA tirodhAnathI saMskArano atikrama (sarvathA apagama) thato nathI. saMskAranI vidyamAna avasthAmAM bhogathI bhoganI icchAnI je virati-nivRtti thAya che, te tAttvika nathI. eka khabhA upara mukAyelA bhArane bIjA khabhA upara mUkavAmAM Ave tethI bhArano apagama vastutaH thato nathI. sAmAnya rAhata thayelI jaNAya kharI, paNa te vAstavika nathI. basa ! AvI ja avasthA bhogathI thanArI IcchAnivRttinI che. A rIte sthirAdaSTimAM bhoganI asAratAnuM vibhAvana karavAthI sthirAdaSTimAM sthiratA prApta thAya che. evI sthiratA prApta thavAthI yogIne alaulya (lolupatAno abhAva) vagere guNo prApta thAya che - ema yogAcAryo kahe che. alaulya, Arogya, aniSpharatA, zubhagaMdha, alpamUtrapurISa, kAMti, prasAda ane svaranI saumyatAH A yoganI pravRttinAM prathama cihno che. te te viSayomAM maitrI vagerethI vAsita citta, prabhAvavaMtuM citta, vairyavALuM citta, zItoSNAdi kaMkothI aparAbhava, iSTa vastunI prApti tema ja janapriyatna yogIone hoya che. doSono vigama, eka parizIlana
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ parama tRmi, aucityapUrNa vyavahAra zreSTha koTinI samatA; vairAdino nAza ane RtaMbharA prajJA : A niSpannayoganAM cihno che - A pramANe yogAcAryoe jaNAvyuM che. indriyonI capaLatAne lolupatA kahevAya che. viSayonI pAchaLa doDatI indriyo viSayonI lolupatAne jaNAve che. yogIjanomAM evI lolupatA hotI nathI. temanuM zarIra rogarahita hoya che. mana niSphara hotuM nathI. zarIra sugaMdhI hoya che. laghunIti ane vaDInIti alpa hoya che. zarIranI kAMti ane prasannatA suMdara hoya che. svaramAM saumyatA hoya che. A badhA guNo, yogIonA yoganI zarUAtamAM hoya che. sarva jIvAdinA viSayamAM e yogIonuM citta maitrI vagere bhAvanAthI bhAvita hoya che. viziSTa puNyathI prabhAvavaMtuM ane game tevA duHkhanA prasaMgamAM vairyavALuM citta hoya che. zIta-uSNa, sukha-duHkha ke mAna-apamAna.... ityAdi vaMdomAM teo parAbhava pAmatA nathI. yoganI sAdhanAmAM abhISTa vastunI prApti sahaja rIte temane thAya che ane yoganA prabhAve teo lokomAM priya thatA hoya che. tema ja yoganI siddhi thavAthI teonA doSo kSINa thAya che; teone parama tRpti, aucityapUrNa yoga ane adbhuta samatA prApta thAya che. temanA vaira-virodhAdi nAza pAme che ane teone RtaMbharA prajJA pratibhajJAna) prApta thAya che.... A badhAM lakSaNo siddha thayelA yoganAM che. yogAcAryoe jaNAvelA e guNo ahIM paNa sthirAdaSTinI prApti pachI sahaja rIte ja zarU thAya che. yogAcAryoe jaNAvelA alaulya vagere guNonuM vistArathI varNana "yogadaSTi eka parizIlana"mAM A pUrve karyuM che. jijJAsue te tyAMthI jANI levuM joIe. ra4-7ll have chaThThI kAMtAdRSTinuM varNana karAya che- dhAraNA prItaye'nyeSAM, kAntAyAM nityadarzanam / nAnyamut sthirabhAvena, mImAMsA ca hitodayA // 24-8 // dhAraNeti-kAntAyAmuktarItyA nityadarzanaM / tathA dhAraNA vakSyamANalakSaNA / anyeSAM prItaye bhavati / tathA sthirabhAvena nAnyamud nAnyatra harSastadA tatpratibhAsAbhAvAt / hitodayA samyagjJAnaphalA mImAMsA ca saddhivAbhijA bhavati ra4-8 kAMtAdeSTimAM darzana nitya hoya che; anya janone prIti Upaje evI dhAraNA prApta thAya che. sthiratAnI prApti thayelI hovAthI anyamud nAmano doSa naDato nathI. tema ja hitanA udayavALI mImAMsA prApta thAya che." - A pramANe AThamA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba sthirAdaSTimAM sUkSma bodhanI prApti thavAthI uttarottara sthiratA vadhatI hovAthI kAMtAdRSTimAM darzana nitya hoya che. tArAonI prabhA jevuM e darzana(bodha) kyAre paNa maMda banatuM nathI, satata prakAze che. kAMtAdRSTimAM yoganAM ATha yamAdi aMgomAMthI chaThThA dhAraNA 10 saddaSTi batrIzI
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ nAmanA yogAMganI prApti thAya che. dhAraNAnuM svarUpa have pachI varNavAze. A dhAraNA sAmAnyathI anya jano mATe prItinuM kAraNa bane che. A dRSTimAM prApta thayelI sthiratAne laIne yoganA bAdhaka evA doSomAMthI "anyamudda' nAmanA doSano abhAva thAya che. yoga ane tenA sAdhanane choDIne anyatra harSa thato nathI. kAraNa ke A dRSTimAM e atattvabhUtano pratibhAsa thato nathI. Azaya e che ke kAMtAdRSTimAM samyagdarzananI prApti thayelI hovAthI mokSasAdhaka tattvane ja tattvasvarUpe pratIta karAya che. ene choDIne anya saghaLuM ye atattvasvarUpa pratIta thatuM hovAthI sAdhakane e badhuM yAda ja AvatuM nathI, jethI anyatra harSaAnaMda thavAno prasaMga Avato nathI. tema ja anyadarzanonA zravaNAdimAM paNa citta jatuM nathI. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka mokSamArgane choDIne anyatra tattvano pratibhAsa thato na hovAthI "anyamud doSa raheto nathI. zrI SoDazaka eka parizIlana... vageremAM anyamudda vagere doSonuM nirUpaNa vistArathI karyuM che. jijJAsuoe enuM anusaMdhAna karI levuM joie. adveSAdi ATha guNomAMthI mImAMsAguNanI prApti A daSTimAM thAya che. sthirAdaSTimAM prApta thayelA sUkSma bodhanA sAmarthyathI savicArAtmaka mImAMsAnI prApti thAya che, jenuM phaLa samyajJAna che. tattvanI prApti mATe mImAMsA, eka mahattvanuM sAdhana che. tattvano bodha(jJAna) pAmyA pachI sadasanI vicAraNA karavAmAM Ave nahi to tattvanI prApti nahi thAya. sadasanI vicAraNA karavAnuM kharekhara ja Avazyaka hovA chatAM Aje enI AvazyakatA ApaNane jaNAtI nathI. tattvanI pratipatti mATe e mImAMsA karyA vinA cAle evuM nathI. sthirAdaSTimAM prApta thayelo bodha jema jema vadhavA mAMDe tema tema A saMsArano uccheda kaI rIte thAya ItyAdinI ciMtA svarUpa savicAraNA(mImAMsA) paNa vadhatI jAya che. aMte ethI samyajJAnanI prApti dvArA AtmAne sarvaviratisvarUpa tattvanI prApti thAya che. 24-8ll dhAraNAnuM svarUpa varNavAya che- dezabandho hi cittasya, dhAraNA tatra susthitaH / priyo bhavati bhUtAnAM, dharmakAgamanAstathA // 24-9 // dezeti-deze nAbhicakranAsAgrAdau bandho viSayAntaraparihAreNa sthirIkaraNAtmA hi cittasya dhAraNA | yadAha-"dezabandhazcittasya dhAraNA" 3-1 / tatra dhAraNAyAM / susthito maitryAdicittaparikarmavAsitAntaHkaraNatayA, svabhyastayamaniyamatayA, jitAsanatvena parihRtaprANavikSepatayA, pratyAhRtendriyagrAmatvena RjukAyatayA, jitadvandvatayA, samprajJAtAbhyAsAviSTatayA ca samyagvyavasthitaH / bhUtAnAM jagallokAnAM priyo bhavati / tathA dharmakAgramanA bhavati / / 24-9 / / eka parizIlana
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ "zarIranA eka deza(nAbhi vagere)mAM cittane bAMdhI rAkhavA svarUpa dhAraNA che. te dhAraNAmAM sArI rIte sthiratAne pAmelA yogI prANIone priya bane che ane dharmamAM ja lAgelA manavALA bane che." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke nAbhicakra (nAbhimaMDalanAbhi), nAsikAno agrabhAga ane hRdayakamala vagere zarIranA eka deza upara athavA bAhya devAdiviSaya upara cittane sthira karavA svarUpa dhAraNA che. atyAra sudhI aprazasta evA strI vagere padArthomAM citta ekAgra hatuM. e aprazasta viSayono parihAra(tyAga) karI zarIranA te te dezAdine vize citta jyAre sthira bane che, tyAre cittane dhAraNAnI prApti thAya che. yogasUtra(3-1)mAM paNa jaNAvyuM che ke - devavizeSanI sAthe je cittano saMbaMdha che, tene dhAraNA kahevAya che. A dhAraNAmAM yogI susthita hoya che. kAraNa ke temanuM aMtaHkaraNa maitrI pramoda karuNA ane mAdhyacya... ityAdi suprasiddha bhAvanAothI vAsita hoya che. pAMca yama(ahiMsAdi) ane zauca saMtoSa tapa svAdhyAya tathA IzvaranuM praNidhAna svarUpa pAMca niyamo sArI rIte abhyasta thayelA hoya che. padmAsanAdi Asanone jItanArA hovAthI (arthAt Asana siddha thavAthI) yogI zvAsa-prazvAsanA vikSepane dUra kare che. indriyone viSayavikArothI dUra rAkhavAnA kAraNe sahaja rIte ja yogIonuM zarIra saraLa hoya che. zIta-uSNa, harSa-viSAda ane mAnApamAna ityAdi kaMkone yogI jItI le che ane saMprajJAtayoganA abhyAsamAM tatpara hoya che. tethI yogIjano dhAraNAmAM susthita hoya che. AthI teo sarva lokone priya bane che tema ja ekAgramanathI dharma karanArA teo bane che. ra4-lA. dhAraNAmAM yogI dharmane vize ekAgramanavALA bane che - enuM kAraNa jaNAvAya che- asyAmAkSepakajJAnAnna bhogA bhavahetavaH / zrutadharme manoyogAcceSTAzuddhe yathoditam // 24-10 // asyAmiti-asyAM kAntAyAM / kAyaceSTAyA anyaparatve'pi / zrutadharme Agame / manoyogAnnityaM manaHsambandhAd / AkSepakajJAnAnnityapratibandharUpacittAkSepakArijJAnAt / na bhogA indriyArthasambandhA bhavahetavo bhavanti / ceSTAyAH pravRtteH zuddha manonairmalyAt / yathoditaM haribhadrasUribhiryogadRSTisamuccaye // 24-10 // "kAMtAdRSTimAM cittAkSepaka jJAnanA kAraNe zratadharma-AgamamAM nitya manano saMbaMdha hovAthI pravRttinI zuddhine laine bhogo bhavanA hetu banatA nathI. jema kahyuM che ke je zlo.naM. 11mAM jaNAvAze) - A pramANe dazamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke saMsAranI koI paNa pravRttimAM A daSTine pAmelA yogIne AnaMda Avato nathI. sthirAdaSTimAM prApta karelA samyagdarzana ane samyajJAnanA prabhAve e yogIonuM citta A dRSTine laine mokSa ane tenAM prApta-aprApta sAdhanomAM ja lAgI rahe che. 12 saddaSTi batrIzI
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ te te karmanA udaye kAyAnI aviratipratyayika kriyA karatA hoya tyAre paNa A dRSTimAM rahelA yogIonuM citta AgamamAM ja lIna hoya che. cittane pakaDI rAkhanAra AkSepaka jJAnanA kAraNe, pAMceya indriyonA te te viSayono bhoga bhavanuM kAraNa banato nathI. kAraNa ke te vakhate ceSTA-pravRttinI zuddhi hoya che, je mananI nirmaLatAthI thAya che. prApta thayelAM sAdhanono yogya rIte upayoga karI aprApta sAdhanone prApta karavAnuM kArya A dRSTimAM sarasa rIte thAya che. sAdhana sAdhanAMtarane lAvI na Ape to prApta sAdhana siddhinAM kAraNa nahIM bane. A dRSTimAM sAdhanano upayoga karI aprApta sAdhananI prApti mATe yogI pUrNapaNe prayatnazIla hoya che. A dRSTinI e eka adbhuta siddhi che. maLelAM sAdhanono yogya rIte upayoga karI na zakavAnA kA2Ne ghaNAkharA sAdhako sAdhanAmArgathI vicalita banyA che... ityAdi ahIM yAda rAkhavuM. ||24-10nA u52 jaNAvelI vAtanuM samarthana karAya che. Azaya e che ke dazamA zlokamAM covitam - A padathI 'jema ke kahyuM che' - e pramANe jaNAvyuM hatuM, te have jaNAvAya che-- mAyAmbhastattvataH pazyannanudvignastato drutam / tanmadhyena prayAtyeva, thathA vyAyAtavarjitaH / / 24-11|| mAyAmbha iti-mAyAmbhastattvato mAyAmbhastvenaiva pazyannanudvignaH / tato mAyAmbhaso drutaM zIghraM / tanmadhyena mAyAmbhomadhyena prayAtyeva, na na prayAti / yathetyudAharaNopanyAsArthaH / vyAghAtavarjito mAyAmbhasastattvena vyAghAtAsamarthatvAt / / 24-11 / / yogadRSTisamuccayamAM (zlo.naM. 165) pU.A.bha. zrI haribhadra sU. mahArAjAe pharamAvyuM che ke - "jema vRkSanI chAyAmAM jaNAtA pANIne jeo pANIno AbhAsa samaje che - e pANI vAstavika rIte pANI nathI ema mAne che, teo temAMthI koi paNa prakAranA vighna vinA udvegathI rahitapaNe tarata ja nIkaLI jAya che." - A pramANe agiyAramA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke mRgajaLane je mRgajaLa svarUpe ja jANe che te udvega pAmyA vinA avarodharahitapaNe te mRgajaLamAMthI jaladIthI nIkaLI jAya che. kAraNa ke mAyApANI vAstavika rIte prayANamAM avarodha karavA samartha ja nathI. A pramANe A zlokathI dRSTAMtanuM varNana karyuM che. teno upanaya have pachInA zlokathI jaNAvAya che. 24-11 upara jaNAvyA mujaba dRSTAMtanuM varNana karIne have teno upanaya jaNAvAya che-- eka parizIlana bhogAn svarUpataH pazyaMstathA mAyodakopamAn / bhuJjAno'pi saGgaH san prayAtyeva paraM padam // 24-12 // 13
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogAniti-bhogAnindriyArthasambandhAna svarUpataH pazyan samAropamantareNa / tathA tenaiva prakAreNa / mAyodakopamAnasArAn bhuJjAno'pi hi karmAkSiptAnasaGgaH san prayAtyeva paraM padaM tthaa'nbhissvnggtathADaparavazamAvat ri4-12|| "tema ja pAMca indriyonA viSayonA bhogane svarUpathI asAra tarIke jANanArA yogI mRgajaLa jevA e bhogone bhogavato hovA chatAM temAM Asakta banyA vinA parama padane prApta kare ja che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke indriya ane rUpAdi arthanA saMbaMdha (grahaNa) svarUpa bhogone jeo vAstavika rIte mRgajaLa jevA asAra jANe che teo te karmathI AkSipta (kheMcAine AvelA) bhogone bhogavatA hovA chatAM temAM Asakta banatA nathI. tethI A dRSTine prApta karelA yogIjano pAMceya indriyonA viSayasukhone paramArthathI asAra mAnatA hovAthI temAM abhivRMga-rAga karyA vinA paramapade jAya che ja. kAraNa ke teone viSayopabhogamAM abhivRMga na hovAthI paravazatA nathI. AthI koi paNa prakAranA avarodha vinA teo paramapade jAya che. A chaThThI daSTimAM e eka adbhuta siddhi che ke bhoganI paNa pravRtti mokSa pratyenA prayANano avarodha karanArI banatI nathI. 24-1ro. upara jaNAvelI vAtanuM vyatirekamukhe samarthana karAya che- bhogatattvasya tu puna, na bhavodadhilaGyanam / mAyo kRDhAvezastena yAda : wthA ra4-1rUA bhogeti-bhogatattvasya tu bhogaM paramArthatayA pazyatastu na bhavodadhilaGghanaM / mAyodakadRDhAvezastathAviparyAsAt / tena yAtIha kaH pathA yatra mAyAyAmudakabuddhiH / / 24-13 / / viSayanA bhogane je pAramArthika mAne che tene bhavasamudrathI taravAnuM zakya banatuM nathI. mRgajaLane jeNe vAstavika jaLa mAnyuM che ke, te mArgathI kaI rIte jAya ?" kahevAno Azaya e che ke upara jaNAvyA pramANe bAramA zlokathI e jaNAvyuM che ke bhogane pAramArthika rIte atattva svarUpa jeo mAne che teo bhoganI pravRttimAMthI paNa avarodha vinA paramapade jAya che ja. enA vyatireka-abhAva svarUpe A zlokathI pUrvokta vAtanuM ja samarthana karAya che. jeo pUrve jaNAvyA mujaba bhogane atattvasvarUpa mAnatA nathI paraMtu bhogone svarUpathI (vAstavika rIte) tattvasvarUpa ja mAne che teo bhavasamudranuM ullaMghana karI zakatA nathI. A vAta zlokanA uttarArdhathI daSTAMta dvArA samajAvI che. eno Azaya e che ke je mArgamAM mRgajaLa che; te mRgajaLane je mANasa paramArthathI jaLa ja mAne che, evo kayo te mANasa che ke te mArge jAya? arthAt evo koI paNa te mArge jAya ja nahi. kAraNa ke mAyApANImAM tene vAstavika pANInuM jJAna thayuM che... ityAdi spaSTa che. l/24-13 saddaSTi batrIzI 14.
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhogane pAramArthika tattvasvarUpa mAnanArane bhavasamudrane taravAnuM azakya che enuM kAraNa je che te jaNAvAya che- sa tatraiva bhavo(yo)dvigno, yathA tiSThatyasaMzayam / mokSamArge'pi hi tathA, bhogajambAlamohitaH // 24-14 // sa iti-sa mAyAyAmudakasamAvezaH / tatraiva pathi / bhavodvignaH san / yathetyudAharaNopanyAsArthaH / tiSThatyasaMzayaM tiSThatyeva jalabuddhisamAvezAt / mokSamArge'pi hi jJAnAdilakSaNe tiSThatyasaMzayaM / monasvAtamodito monivanavipramohita tyartha: ra4-14. jene mAyApANImAM pANIno daDha Avela che te bhavamAM(bhayathI) udvega pAmelo, jema tyAM Ubho ja rahe che tema bhogarUpa kAdavamAM moha pAmelo te, mokSamArgamAM paNa Ubho ja rahe che." - A pramANe caudamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya samajI zakAya che ke mAyApANI hovA chatAM jene temAM "e pANI ja che' evo cokkasa nirNaya che, e te mArgamAM Ubho rahI ja jAya che; paraMtu saheja paNa AgaLa jato nathI. kAraNa ke mAyA pANImAM tene jalanI buddhi thayelI che. AgaLa pANI che ja ema mAnanAra AgaLa jAya ja nahi - e samajI zakAya che. AvI ja rIte bhoganA kAraNabhUta zarIra, viSayo ane indriyo vagerenA prapaMca(mAyA)thI moha pAmelA samyajJAna-darzana-cAritra svarUpa mokSamArge jatA ja nathI, jyAM che tyAM ja UbhA rahe che. kAraNa ke temane bhoga pAramArthika jaNAya che, mokSamArga pAramArthika jaNAto nathI. ra4-14 A rIte glo.naM. 11 thI 14 sudhInA cAra zlokothI akSarazaH yogadaSTisamuccayanA zloka naMbara 165 thI 168 sudhInA cAra zlokomAM jaNAvelI vAtanuM varNana karyuM. ethI samajI zakAya che ke bhogane pAramArthika na mAnavAnA kAraNe kAMtAdaSTimAM mokSamArgamAM cokkasapaNe daDhatApUrvaka gamana thAya che. paraMtu bhoganI pravRtti cAlatI hovAthI te dharmano bAdha karanArI to bane ja ne ? A zaMkAnuM have samAdhAna karAya che- dharmazaktiM na hantyasyAM, bhogazakti balIyasIm / hanti dIpApaho vAyulantaM na davAnalam // 24-15 // dharmazaktimiti-asyAM kAntAyAM / karmAkSiptatvena nirbalA bhogazaktiH / anavaratasvarasapravRttatvena balIyasI dharmazaktiM na hanti / virodhino'pi nirbalasyAkiJcitkaratvAd / atra dRSTAntamAha-dIpApaho dIpavinAzako vAyurvvalantaM davAnalaM na hanti / pratyuta balIyasastasya sahAyatAmevAlambate / itthamatra dharmazakterapi balIyasyA avazyabhogyakarmakSaye bhogazaktiH sahAyatAmevAlambate na tu nirbalatvena tAM viruNaddhIti / yadyapi sthirAyAmapi jJAnApekSayA bhogAnAmakiJcitkaratvameva, tathApi tadAM(da)ze pramAdasahakAritvamapi teSAM / eka parizIlana 15
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAntAyAM tu dhAraNayA jJAnotkarSAnna tathAtvamapi teSAM / gRhiNo'pyevaMvidhadazAyAmupacArato yatibhAva eva / cAritramohodayamAtrAtkevalaM na saMyamasthAnalAbhaH / na tu tadvirodhipariNAmalezato'pItyAcAryANAmAzayaH //ra4-11I. A kAMtAdRSTimAM balavatI evI dharmazaktine bhogazakti haNatI nathI. kAraNa ke dIpakane dUra karanAra vAyu baLatA evA dAvAnaLane dUra karato nathI." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A chaThThI kAMtAdRSTimAM pUrve jaNAvyA mujaba bhogone atattva svarUpa cokkasapaNe jANI lIdhelA hovAthI temAM svArasika pravRtti thatI nathI. tevA prakAranA sunikAcita karmanA yoge AvI paDelI e bhoganI pravRtti hoya che. e karmAlita hovAthI nirbaLa hoya che. enI apekSAe dharmanI zakti svAbhAvika hovAthI atyaMta prabaLa che. kAraNa ke A dRSTine pAmelA puNyAtmAo mAyApANInI jema bhogane cokkasapaNe pAramArthika nathI ja mAnatA. tethI niraMtara svabhAvathI ja pravartatI prabaLa dharmazaktine haNavAnuM sAmarthya taddana ja nirbaLa paravaza evI bhogazaktimAM saheja paNa nathI. A vAtanuM samarthana zlokanA uttarAddha dvArA dRSTAMtathI karAya che. jeno Azaya spaSTa che ke dIpakane dUra karanAra pavana dAvAnaLane bujhavavA samartha na ja bane. kAraNa ke game teTalo virodhI hoya to ya nirbaLa hoya to te kazuM ja karI zake nahi. uparathI te baLavAna hovAthI dAvAnalAdinI pratye sahAyaka bane che. A rIte ahIM paNa balavatI dharmazatine avazyabhogya karmano kSaya karavAmAM bhogazakti sahAya kare che. bhogazakti nirbaLa hovAthI dharmazaktine rokatI nathI. yadyapi sthirAdaSTimAM paNa jJAna hovAthI bhogonI pravRtti akiMcitkara che, topaNa sthirAdRSTimAM bhoganI pravRttimAM pramAda paNa sahakAritAraNa che. kAMtAdaSTimAM dhAraNAnA kAraNe jJAnano utkarSa thato hoya che. tethI bhogomAM pramAdanuM sahakAritva hotuM nathI. gRhasthone paNa A daSTimAM upacArathI sAdhupaNuM hoya che. bhaviSyamAM khUba ja najIkanA kALamAM gRhasthonI A sthiti sAdhutvanuM kAraNa bane che. tethI kAraNamAM kAryano upacAra karAya che. gRhasthone A kAMtAdRSTimAM cAritramohanIyakarmano udaya hovAthI saMyamasthAnono lAbha thato nathI. paraMtu kyAre paNa cAritravirodhI pariNAma saheja paNa thato nathI. A pramANe zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjano Azaya che. 24-1pa. chaThThI daSTimAM prApta thayelI mImAMsAnuM phaLa varNavAya che mImAMsA dIpikA cAsyAM, mohadhvAntavinAzinI / tattvAlokena tena syAna kadApyasamaJjasam // 24-16 // 16 saddaSTi batrIzI
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ mImAMseti-mImAMsA sadvicAraNA dIpikA cAsyAM kAntAyAM / mohadhvAntavinAzinI ajJAnatimirApahAriNI tattvAlokena paramArthaprakAzena / tena kAraNena / na kadApyasamaJjasaM syAd / ajJAnanimittako di tAva rUti ra4-1ddA "mohasvarUpa aMdhakArano vinAza karanArI dIpikA samAna mImAMsA kAMtAdRSTimAM hovAthI tenA tattvaprakAzanA kAraNe kyAre paNa asamaMjasa pravRtti thatI nathI." - A pramANe soLamA zlokano artha che. enuM tAtparya spaSTa che. mImAMsA saddavicArasvarUpa che, je ajJAnatimirano vinAza karatI hovAthI dIpikAsvarUpa che. te dIpikAnA paramArtha prakAzathI kyAre paNa asamaMjasa (avicArI) kRtya thatuM nathI. kAraNa ke enuM nimitta ajJAna che. paraMtu eno vinAza to mImAMsAthI thayo che. tethI kyAre paNa avicArI pravRtti thatI nathI. 24-16ll have sAtamI prabhASTinuM varNana karAya che- dhyAnasArA prabhA tattvapratipattiyutA rujA / varjitA ca vinirdiSTA, satpravRttipadAvahA // 24-17 // dhyAneti-dhyAnena sArA rucirA prabhA / tattvapratipattyA yathAsthitAtmAnubhavalakSaNayA yutA / rujA varjitA / vakSyamANalakSaNasatpravRttipadAvahA ca vinirdiSTA // 24-17 // dhyAnanA sAravALI prabhASTi che, je tattvamatipattithI yukta hoya che, gudoSathI rahita hoya che ane satyavRttipadane vahana karanArI jaNAvAI che." - A pramANe sattaramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke A sAtamI daSTi yoganA aMgabhUta dhyAnathI manane haranArI che. arthAt priya bane che. vAstavika svarUpanA anubhava svarUpa tattvamatipatti nAmanA yogaguNanI ahIM prApti thAya che. "A Ama ja che'... ityAdi prakAranA daDha nirNayane tattvapratipatti kahevAya che. A pUrve prApta thayelI tattvamImAMsAnA kAraNe jJAnanA viSayano daDha nirNaya thavAthI te te viSayamAM pravRtti ke nivRttinuM kAraNa, jJAna banatuM hoya che. jJAna, zraddhA ane pravRtti: A traNano saMvAda ja vastutaH tattvapratipatti che. e saMvAda A dRSTimAM pahelI vAra ja jovA maLe che. A pUrve jJAna, zraddhA ane pravRtti A traNano samAgama thayo na hato, je A dRSTimAM thAya che. tethI mumukSune sahaja rIte ja jJAnAdinA viSayamAM AdarAtizaya pragaTe che. ene laIne mumukSu zrI vItarAga paramAtmAnI AjJA mujaba akhaMDitapaNe anuSThAna karavA samartha bane che. tethI te te anuSThAnamAM koI paNa prakAranI skUlanA thatI nathI. evI skUlanA svarUpa doSane anuSThAnano roga kahevAya che, je ru nAmanA doSasvarUpe ahIM yogamArgamAM prasiddha che. A sAtamI daSTimAM e rugu doSano abhAva hoya che. e rudoSathI anuSThAnasAmAnyano uccheda thato nathI. paraMtu niraticAra eka parizIlana 17
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ anuSThAnano nAza thato hoya che. tethI sAticAra anuSThAna hovA chatAM vivakSita phaLanI prApti thatI nathI. sAtamI dRSTimAM evI avasthA hotI nathI. A dRSTi satyavRttipada(asaMgAnuSThAna)ne prApta karAvanArI che. sampravRttipadanuM svarUpa have pachI jaNAvAze. ra4-1LI, dhyAnanuM svarUpa varNavAya che- cittasya dhAraNAdeze, pratyayasyaikatAnatA / dhyAnaM tataH sukhaM sAramAtmAyattaM pravarttate // 24-18 // cittasyeti-cittasya manaso dhAraNAdeze dhaarnnaavissye| pratyayasyaikatAnatA visazapariNAmaparihAreNa sazapariNAmadhArAbandho dhyAnaM / yadAha-"tatra pratyayaikatAnatA dhyAnam" iti [3-2] / tatastasmAt sukhaM sAramutkRSTam / AtmAyattaM parAnadhInaM pravartate / / 24-18 // dhAraNAnA viSayamAM; mananI jJAnasaMbaMdhI je ekAgratA che tene dhyAna kahevAya che. tethI sArabhUta svAdhIna evuM sukha pravarte che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sUryanI prabhA jevI prabhA che jenI evA bodhavALI A dRSTimAM dhyAnasvarUpa yoganA aMganI prApti thAya che. cittanI dhAraNAnA viSayamAM je pratyarthakatAnatA che, tene dhyAna kahevAya che. je viSayanI dhAraNA che tenAthI visadaza evA pariNAmano parihAra karIne sadeza pariNAmanI dhArAmAM je citta lAgI rahe che, tene pratyAyanI(jJAnanI) ekatAnatA(ekAgratA) kahevAya che. pAtaMjalayogasUtramAM A aMge jaNAvyuM che ke "tatra pratyarthatAnA dhyAna rUrA. arthAt dhAraNAnA te te viSayamAM je dhyeyAkAra cittanI ekAgratA, tene dhyAna kahevAya che. je viSayamAM dhAraNA vaDe cittavRtti lagADelI hoya te viSayamAM vijAtIyavRttipravAhathI rahita sajAtIya vRttino niraMtara pravAha karI devA svarUpa dhyAna che. Azaya e che ke jenuM dhyAna karAya che te viSayaka ja cittavRttino pravAha rahe, paNa anyaviSayakacittavRttino pravAha rahevo nA joIe. Ane ja vijAtIya pratyayathI rahita sajAtIyapratyayapravAha kahevAya che. sAmAnyathI dhAraNAnA viSayamAM jJAnanI je ekatAnatA che, tene dhyAna kahevAya che. sthUladaSTie dhyAna ane dhAraNA : e baMnnemAM rahelA bhedane samajavo hoya to mULabhUta viSayamAM cittanI ekAgratA - e dhAraNA che ane enA vyApyabhUta avAMtara eka viSayamAM cittanI ekAgratA - e dhyAna che. dhAraNAmAM mULaviSayanI AsapAsa ja citta pharatuM rahe che. jyAre dhyAna vakhate te viSayanA ekadezabhUta viSayamAM ja citta sthira bane che... ityAdi yoganA jJAtAo pAsethI samajI levuM joie. A dhyAnathI parama utkRSTa evA sukhanI prApti thAya che; je AtmAyatta (svAdhIna) hoya che, bIjAne AdhIna hotuM nathI. ra4-18 18 saddaSTi batrIzI
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukha ane duHkhanuM svarUpa jaNAvAya che sarva paravazaM duHkhaM, sarvamAtmavazaM sukham / / etaduktaM samAsena, lakSaNaM sukhaduHkhayoH // 24-19 // sarvamiti-sarvaM paravazaM parAdhInaM duHkhaM, tallakSaNayogAt / sarvamAtmavazamaparAdhInaM sukham / ata eva hetoH / etaduktaM muninA / saGkSapeNa samAsena / lakSaNaM svarUpaM sukhaduHkhayoH / itthaM ca dhyAnajameva tattvataH sukhaM, na tu puNyodayabhavamapItyAveditaM bhavati / tadAha-"puNyApekSamapi hyevaM sukhaM paravazaM sthitam / tatazca ku vaitavRdhyAnanuM tAttvivaM suham IIchA" |ra4-11// parAdhIna badhuM duHkha che ane svAdhIna badhuM sukha che - A pramANe saMkSepathI sukha ane duHkhanuM svarUpa munioe jaNAvyuM che." - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha spaSTa che. eno Azaya Ama to khUba ja spaSTapaNe samajI zakAya che. paraMtu ene zraddheya banAvavAnuM khUba ja kaThina che. graMthakAraparamarSie jaNAvelI e vAtano vicAra karIe to na samajI zakAya evI e vAta nathI. saMsAramAM pApanA udayathI prApta thatuM duHkha to duHkha che ja. paraMtu puNyathI prApta thatuM sukha paNa duHkha svarUpa ja che. kAraNa ke te duHkhanI jema ja karmanA udayathI prApta thatuM hoya che. AtmA ane tenA guNone choDIne anya zarIra vagere saghaLA ya padArtho para che. saMsAranuM koI paNa sukha e parapadArthane AdhIna che, tethI te duHkhasvarUpa che. parapadArthanI apekSA e moTAmAM moTuM duHkha che. karmajanya zreSThamAM zreSTha sukho paNa duHkhanAM kAraNa hovAthI duHkhasvarUpa che. AthI samajI zakAze ke dhyAnanA kAraNe utpanna thanAruM sukha ja vAstavika sukha che. kAraNa ke te svAdhIna(Atmavaza) che. puNyanA udayathI prApta thanAruM koI paNa sukha parAdhIna hovAthI duHkhasvarUpa ja che. puNyanA udayathI prApta thanAruM sukha vastutaH sukha ja nathI. kAraNa ke temAM sukhanuM lakSaNa nathI. paraMtu temAM duHkhanuM lakSaNa che. yogadRSTi samuccayamAM (zloka naM.173) e pramANe jaNAvyuM che ke - puNyanA udayathI prApta sukha paNa paravaza che - e nizcita che. kAraNa ke puNya AtmAdithI para che. tethI puNyanI apekSAvALuM sukha paNa duHkharUpa ja che. kAraNa ke paravazatA svarUpa duHkhanuM lakSaNa e sukhamAM saMgata thAya che. A rIte dhyAnathI utpanna thayeluM sukha ja tAttvika sukha che- e spaSTa che. ahIM yogadaSTisamuccayanA zlo.naM. 173mAM cothuM pada dhyAna tatti suham A pramANe che. tenA sthAne e graMthamAM tazsaniyoti: A pramANe pATha che, jeno artha upara jaNAvyo che. ra4-1lA Atmavaza sukha hovAthI mahAtmAone te niraMtara hoya che, te jaNAvAya che eka parizIlana
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhyAnaM ca vimale bodhe, sadaiva hi mahAtmanAm / savA prakRmaroDA, chAzo ane vidhora4-20no. dhyAnaM ceti-vimale bodhe ca sati mahAtmanAM sadaiva hi dhyAnaM bhavati / tasya tanniyatatvAt / dRSTAntamAha-anabhre'bhrarahite gagane vidhoruditasya prakAzaH sadA prasRmaro bhavati, tathAvasthAsvAbhAvyAditi ra4-20|| nirmaLa bodha hote chate mahAtmAone sadAne mATe dhyAna hoya che; meghathI rahita AkAzamAM sadAne mATe caMdramAno prakAza prasarato hoya che." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke A sAtamI daSTimAM sadAne mATe nirmaLa bodha hovAthI dhyAna paNa sadAne mATe hoya che. kAraNa ke nirmaLabodhaniyata ja dhyAna hoya che. nirmaLa bodhathI potAnA zuddha svarUpanI pratIti thavAthI tene pragaTa karavA mATe mumukSu AtmAonuM mana mAtra mokSamAM lAgyuM hoya che. e rIte citta mokSamAM sthira banatuM hovAthI ahIM sadAne mATe dhyAna hoya che, tethI ja dhyAnathI janya evuM svAdhIna sukha A dRSTimAM niraMtara hoya che. e sukhanA kAraNe game tevI pravRttithI paNa dhyAnano viccheda thato nathI. spaSTa kSayopazamanA kAraNe utpanna thayelA nirmaLa bodhanA prabhAve tAttvika sukhano anubhava thavAthI atAtvika sukhamAM rati thatI nathI. karmayoge prApta thayelA viSama saMyogone paNa mokSanI prAptine anukULa banAvavAnI kuzaLatA A dRSTimAM prApta thatI hoya che, je nirmaLa bodhanI ja vizeSatA che. A vAtane daSTAMtathI khUba ja spaSTapaNe A zlokanA uttarArdhathI samajAvI che. meghathI rahita AkAzamAM caMdramAno prakAza prasarato hoya che, tema A daSTimAM prApta thayelA saraLa-nirmaLa bodhathI sadAne mATe dhyAna hoya che. tevA prakAranA svabhAvathI ja evI avasthA A dRSTimAM hoya che. 24-20nA pUrvokta sampravRttipadanuM svarUpa varNavAya che satpravRttipadaM cehAsaGgAnuSThAnasajJitam / saMskArataH svarasataH, pravRttyA mokSakAraNam // 24-21 // saditi-satpravRttipadaM ceha prabhAyAmasaGgAnuSThAnasajjJitaM bhavati / saMskArataH prAcyaprayalajAt svarasata icchAnarapekSyeNa / pravRttyA prakRSTavRttyA / mokSakAraNaM / yathA dRDhadaNDanodanAnantaramuttarazcakrabhramisantAnastatsaMskArAnuvedhAdeva bhavati, tathA prathamAbhyAsAddhyAnAnantaraM tatsaMskArAnuvedhAdeva tatsadRzapariNAmapravAho'saGgAnuSThanasaJjJAM labhata iti bhAvArthaH / / 24-21 / / "A prabhASTimAM asaMgAnuSThAna-saMjJAvALuM satyavRttipada; pUrvaprayatnathI svabhAve pravRtti thatI hovAthI mokSanuM kAraNa bane che." - A pramANe ekavIsamA zlokano sAmAnya artha che. saddaSTi batrIzI
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ enuM tAtparya e che ke A sAtamI prabhASTimAM sa-vRttipada prApta thAya che. A pramANe pUrve (zlo.naM. 17mAM) jaNAvyuM hatuM. e satyavRttipadanuM svarUpa A zlokathI jaNAvAya che. "asaMgAnuSThAna' A nAmavALuM satyavRttipada che. e asaMgAnuSThAna arthAt satyavRttipada saMskAranA kAraNe svarasataH thatI pravRttithI mokSanuM kAraNa bane che. A pUrvenA prayatnathI te te pravRttine anukULa evA saMskAra utpanna thAya che ane te te pravRttine karavAnI icchA vinAsvabhAvathI je pravRtti thAya che, te pravRtti saMskArathI ane svarasa(svabhAva)thI thAya che. AvI pravRtti prakRSTavRtti svarUpa hoya che. ene laIne A dRSTimAM thatuM asaMgAnuSThAna mokSanuM kAraNa bane che. Azaya e che ke daDha evA daMDathI cakranuM je bhramaNa thAya che, te prAraMbhika bhramaNa daDha daMDanA prayogathI thayeluM hoya che. paraMtu pachI je cakranuM bhramaNa thAya che te cakramAM utpanna thayelA vega nAmanA saMskArathI thAya che. arthAt cakrabhramaNanI paraMparA tenA vegAkhya saMskAranA anuvedhathI, svabhAvathI ja thAya che. tevI ja rIte ahIM paNa zarUAtamAM abhyAsathI dhyAna pachI tenA saMskArane laIne sahajapaNe ja dhyAnanA pariNAma jevA pariNAmano eka pravAha cAle che, jene asaMgAnuSThAna kahevAya che. ahIM sAtamA guNasthAnakano prakarSa hoya che... ityAdi samajI levuM. 24-21TI A asaMgAnuSThAnanuM varNana anyadarzanakAroe je rIte karyuM che, tenuM varNana karAya che- prazAntavAhitAsaGkha, visabhAgaparikSayaH / vivarta chuvAati, yojima te have ra4-rarA prazAnteti-prazAntavAhitAsajhaM sAGkhyAnAM / visabhAgaparikSayo bauddhAnAM / zivavartma zaivAnAM / dhuvAdhvA mahAvatikAnAm / ityevaM hi yogibhirado'saGgAnuSThAnaM gIyate // 24-22 / / / "A asaMgAnuSThAnane prazAMtavAhitA, visabhAgaparikSaya, ziva ane dhruvAdhyA nAmathI yogIjano varNave che." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke - sAMkhyadarzananA jANakAro asaMgAnuSThAnane, "prazAMtavAhitA'nA nAmathI varNave che. bauddho tene " vibhAganA parikSaya' rUpe jaNAve che. zavo tene zivavatma kahe che ane mahAvratiko tene "dhruvAdhvA' tarIke jaNAve che. viSayakaSAyanI pariNatinA abhAvane "prazAMtavAhitA' kahevAya che. viSayakaSAyanI pariNatine utpanna karanArA saMskAronA abhAvane "visabhAgaparikSaya' kahevAya che. avyavahita (vyavadhAnarahita-sAkSAtu) mokSamArgane zivavarlsa ane yuvAdhvA kahevAya che. sAmAnyathI A badhI avasthAo sAmarthyayoganI samIpanI che. anyatra varNavelI amRtAnuSThAnanI avasthAmAM ane ahIM varNavelI asaMgAnuSThAnanI avasthAmAM khAsa pharaka nathI. anuSThAnanA satata abhyAsathI paDelA daDhatara saMskAranA kAraNe AtmasAt thayeluM A asaMgAnuSThAna bhAvaprakarSathI pUrNa hoya che. eka parizIlana 21
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSanA nirmaLa pariNAma svarUpa Atmatattva ja vastutaH asaMgAvasthA che. vastu sArAmAM sArI ane rAga saheja paNa nahIM - A eka adbhuta siddhi che. prabhASTinI A prabhA ApaNA Atmatattvane pragaTa karanArI che. ra4- sAMkhyadarzanaprasiddha prazAMtavAhitAnuM svarUpa vagere jaNAvAya che prazAntavAhitA vRtteH, saMskArAt syAnnirodhajAt / prAdurbhAvatirobhAvau, tadvyutthAnajayorayam // 24-23 // prazAnteti-prazAntavAhitA parihRtavikSepatayA sadRzapravAhapariNAmitA / vRttavRttimayasya cittasya nirodhajAt saMskArAt syAt / tadAha-"tasya prazAntavAhitA saMskArAt" [3-10] / ko'yaM nirodha evetyata Aha-tadvyutthAnajayornirodhajavyutthAnajayoH saMskArayoH prAdurbhAvatirobhAvau vartamAnAdhvAbhivyaktikAryakaraNAsAmarthyAvasthAnalakSaNau ayaM nirodhaH / calatve'pi guNavRttasyoktobhayakSayavRttitvAnvayena cittasya tathAvidhasthairyamAdAya nirodhapariNAmazabdavyavahArAt / taduktaM-"vyutthAnanirodhasaMskArayorabhibhavaprAdurbhAvau nirodhakSavittAnto nirodhapariNAma" ti [39] ra4-rarUA. vRttinA nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI prazAMtavAhitAnI prApti thAya che. nirodhathI janya saMskArano AvirbhAva ane vyathAnathI janya saMskArano je tirobhAva che, te ahIM vRttiono nirodha che." - A pramANe trevIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke sAmAnya rIte vikSepano parihAra karavA vaDe cittano je ekAkAra niraMtara cAlato pravAha svarUpa pariNAma che, tene prazAMtavAhitA kahevAya che. A prazAMtavAhitAnuM svarUpa samajavA mATe e samajI levuM joie ke eka ja citta; sattva rajas ane taman guNane laine sAttvika rAjasa ane tAmasa : A prakArathI traNa prakAranuM che. tattvajJAna, prasannatA, prIti, utsAha, laghutA(haLavuM), dayA, kSamA, dhairya ane viveka vagere dharmathI yukta citta sAttvika kahevAya che. udyogazIlatA, paritApa ciMtAvizeSa), zoka, lobha ane IrSyA vagere dharmathI yukta citta rAjasa kahevAya che tema ja anughamazIlatA, vihvaLatA, ajJAnatA, jaDatA, dainya, ALasa ane bhaya vagere dharmathI yukta citta tAmasa kahevAya che. A rIte sattva rajasa ane tamas guNane laine citta triguNAtmaka che. emAM sattvaguNanI nyUnatA hoya ane rajoguNa tathA tamoguNanI samAnatA hoya tyAre zabdAdi viSayone tema ja aNimAdi aizvaryane priya mAnI temAM ja citta Asakta bane che, e citta lipta kahevAya che. jyAre sattva ane rajoguNano abhibhava karIne tamoguNano prasAra thAya che, tyAre ajJAna avairAgya ane nidrA vagere avasthApanna cittane mUDha kahevAya che. jyAre tamoguNanI prakSINatAthI sattvaguNano vikAsa thAya che. tyAre rajoguNanA lezathI yukta citta dharma, vairAgyAdimAM pravRttizIla bane che. evA - re re saddaSTi batrIzI
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ cittane vikSipta citta kahevAya che. mAtra sattvaguNamAM ja prAdhAnyano anubhava karanAruM svabhAvasthita citta paraprasaMkhyAna svarUpa che ane cittanI sarvavRttiono nirodha thavAthI citta niruddha kahevAya che. upara jaNAvelA kSipta mUDha ane vikSipta cittanI bhUmionuM je vyutthAna che ane niruddha cittanI bhUmi svarUpa je nirodha che, tenA saMskArano anukrame je tirobhAva ane prAdurbhAva che; te ahIM nirodhasvarUpa pariNAma che. vartamAna mArganI abhivyakti e ahIM prAdurbhAva che ane potAnuM kArya karavAnA sAmarthyano abhAva : e ahIM saMskArano tirobhAva che. cittanI vRttio ane citta e baMnne abhinna hovAthI vRttiono nirodha hovA chatAM vRttimaya cittanA nirodhathI utpanna thayelA saMskArathI prazAMtavAhitAnI prApti thAya che - ema varNavyuM che. pAtaMjalayogasUtra(3-10)mAM e pramANe varNavatAM jaNAvyuM che ke "nirodhajanya saMskArathI cittanI prazAMtavAhitAno lAbha thAya che. A nirodha zuM che? evI zaMkAnuM samAdhAna zlokanA uttarAddhathI jaNAvyuM che, jeno Azaya upara jaNAvyo che. vyutthAna-saMskAronI atIta avasthA (svakArya karavAnI asamarthatA) ane nirodhasaMskAranI vartamAnatA svarUpa cittano nirodha - pariNAma che. kSaNe kSaNe triguNAtmaka cittanI caMcaLatA hovA chatAM pUrvApara kSaNamAMnA pariNAmonA abhAvamAM paNa banne kSaNomAM cittano saMbaMdha hoya che ja. AvA prakAranI cittanI sthiratAne laIne cittanA nirodha - pariNAmano vyavahAra thAya che. kSaNe kSaNe je cittamAMthI vyutthAna - saMskAronuM nirgamana ane nirodhajanya saMskArono praveza che; te svarUpa ahIM cittano nirodha - pariNAma che. A vAtane jaNAvatAM pAtaMjalayogasUtra(3-9)mAM jaNAvyuM che ke - vyutthAna ane nirodhanA saMskArono anukrame je abhibhava ane prAdurbhAva che, tene nirodhasvarUpa cittasaMbaMdhAtmaka nirodhapariNAma kahevAya che...ityAdi adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joie. A sthAne sAtamA guNasthAnakanI ane sAmarthyayoganI avasthAnuM anusaMdhAna karavAthI uparyukta padArthane samajavAnI thoDI anukULatA thaze. ll24-23 nirodha pariNAmanuM varNana karIne prasaMgathI samAdhi-pariNAmanuM varNana karAya che- sarvArthataikAgratayoH, samAdhistu kSayodayau / tulyAvekAgratA zAntoditau ca pratyayAviha // 24-24 // sarvArthateti-sarvArthatA calatvAnnAnAvidhArthagrahaNaM / cittasya vikSepo dharma ekAgratA ekasminnevAlambane sadRzapariNAmitA tayoH / kSayodayau tu atyantAbhibhavAbhivyaktilakSaNau samAdhirudriktasattvacittAnvayitayA'vasthitaH samAdhipariNAmo'bhidhIyate / yaduktaM-"sarvArthataikAgratayoH kSayodayau cittasya samAdhipariNAmaH" iti [3-11] / pUrvatra vikSepasyAbhibhavamAtram, iha tvatyantAbhibhavo'nutpattirUpo'tItAdhvapraveza eka parizIlana
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ ityanayorbhedaH / ihAdhikRtadarzane tulyAvekarUpAlambanatvena sadRzau / zAntoditau atItAdhvapraviSTavartamAnAdhvasphuritalakSaNau ca pratyayau ekAgratA ucyate samAhitacittAnvayinI / taduktaM-"zAntoditau hi tu(tau tu)lyapratyayau cittasyaikAgratApariNAmaH" [3-12] / na caivamanvayavyatirekavastvasambhavaH, yato'nyatrApi dharmalakSaNAvasthApariNAmA dRzyante, tatra dharmiNaH pUrvadharmanivRttAvuttaradharmApattidharmapariNAmaH / yathA mRllakSaNasya dharmiNaH piNDarUpadharmaparityAgena ghaTarUpa dharmAntarasvIkAraH / lakSaNapariNAmazca yathA tasyaiva ghaTasyAnAgatAdhvaparityAgena vartamAnAdhvasvIkAraH, tatparityAgena vA'tItAdhvaparigrahaH / avasthApariNAmazca yathA tasya ghaTasya prathamadvitIyayoH kSaNayoH sadRzayoranvayitvena calaguNavRttInAM guNapariNAmanaM dharmIva zAntoditeSu zaktirUpeNa sthiteSu sarvatra sarvAtmakatvavyapadezeSu dharmeSu kathacidinneSvanvayI dRzyate / yathA piNDaghaTAdiSu mRdeva pratikSaNamanyAnyatvAdvipariNAmAnyatvaM / tatra kecitpariNAmAH pratyakSeNaivopalakSyante yathA sukhAdayaH saMsthAnAdayo vA / keciccAnumAnagamyA yathA karmasaMskArazaktiprabhRtayaH / dharmiNazca bhinnAbhinnarUpatayA sarvatrAnugama iti na kAcidanupapattiH / tadidamuktam-"etena bhUtendriyeSu dharmalakSaNAvasthApariNAmA vyAkhyAtAH rUi-rU] zAntohitAvyapaddezyadharmAnupAtI gharmI [3-14] "mAnyatve rimAnyatve riti [3-11]" ra4-24ll. sarvArthatA ane ekAgratAno anukrame kSaya ane udaya svarUpa samAdhi-pariNAma che. A darzanamAM ekasarakhA zAMta ane udita je pratyayo che tene ekAgratA kahevAya che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke citta caMcaLa hovAthI aneka prakAranA arthanuM grahaNa karavA svarUpa tenI sarvArthatA che, je cittano vikSepa svarUpa dharma che ane koI eka ja AlaMbanamAM nizcala vRttipravAhe sthiratA prApta karavAthI AlaMbanamAM samAna pariNAma svarUpa ekAgratA cittadharma che. AmAMnA sarvArthatAdharmano atyaMta abhibhava(tirodhAna), sarvArthatAnA kSaya svarUpa che ane ekAgratAnI abhivyakti svarUpa ekAgratAno udaya che. AvA kSaya ane udayane samAdhi kahevAya che, jene udrikta sattvathI yukta cittanA saMbaMdhI rUpe avasthita samAdhi-pariNAma kahevAya che. A vAtane jaNAvatAM pAtaMjala yogasUtramAM jaNAvyuM che "sarvArthartipratiyoH kSayothI vittI samathiriNAmaH" rU-11 eno artha upara jaNAvyA mujaba spaSTa che ke cittanI sarvArthatA (vikSiptatA) ane ekAgratAno anukrame nAza ane prAdurbhAva thavo e samAdhipariNAma kahevAya che. pUrve varNavelA nirodha-pariNAmamAM ane ahIMnA samAdhi-pariNAmamAM e vizeSatA che ke nirodha-pariNAmamAM vikSepano abhibhava mAtra hoya che ane ahIM samAdhipariNAmamAM teno vikSepano) kSaya hoya che. arthAta pUrve nirodha-pariNAma sthaLe vikSepano mAtra abhibhava hato (tirodhAna hatuM), ahIM samAdhi-pariNAmamAM vikSepano atyaMta kSaya thavAthI tenI utpatti ja thatI nathI, jethI teno atItamArgamAM praveza thAya che arthAt teno kSaya thAya che. saddaSTi batrIzI
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pAtaMjaladarzanamAM eka svarUpavALA AlaMbananA kAraNe ekasarakhA zAMta ane udita pratyayane ekAgratA kahevAya che. atItANDapraviSTa pratyaya zAMtapratyaya che ane vartamAnamArgapraviSTa (spharita) pratyaya uditapratyaya che. arthAt upara jaNAvyA mujaba vikSiptatAdharmano kSaya thavAthI zAMtapratyaya ane uditapratyaya : baMnne ekasarakhA thaI jAya che; tene ekAgratA kahevAya che, je samAdhiyukta cittano dharma che. e pramANe yogasUtra(3-12)mAM jaNAvyuM che. eno Azaya e che ke vikSiptatAdharmano kSaya thavAthI; je bhUta-vartamAna (zAMta-udita) pratyayo ekasarakhA thaI jAya tene cittanI ekAgratA kahevAya che. kahevAnuM tAtparya e che ke samAdhisvarUpa pariNAma sthaLe e pUrve samAdhiyukta cittano je pratyaya udita thaI zAMta thayo hato tenA jevo ja evo pratyaya pAchaLathI utpanna thAya che, tenAthI te pratyaya judo nathI. e baMnne pratyayo vakhate cittasvarUpa dharmI anugata hoya che.. ityAdi bhaNAvanAra pAsethI jANI levuM joIe. "A rIte zAMta ane udita pratyaya svarUpa ekAgratA mAnavAthI cittamAM anvaya(saMbaMdha, udita pratyayano sadbhAva) ane vyatireka(abhAva-saMbaMdhAbhAva, zAMta pratyaya) - A viruddha dharmono eka cittamAM samAveza saMbhavita nathI." - A pramANe kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke lokamAM paNa dharmasvarUpa avasthAonA pariNAmo dRSTigocara thAya che. kahevAno Azaya e che ke - mATI(kRttikA)svarUpa dharmI, potAnA piMDasvarUpa dharmano tyAga karIne ghaTasvarUpa dharmAtarano(bIjA dharmano) svIkAra kare che. A rIte eka ja dharmImAM dharmapariNAma jovA maLe che. lakSaNapariNAma e che ke jema te ja ghaTa, anAgatAdhvano (bhaviSyadavasthAno) parityAga karIne vartamAnAdhvano (vartamAnAvasthAno) svIkAra kare che athavA vartamAnAdhvano parityAga karIne atItAdhvano svIkAra kare che ane avasthApariNAma, te ghaTano ja prathama ane dvitIya kSaNano je pariNAma che (je prAcIna ane arvAcIna avasthA svarUpa che) te baMnne samAna kSaNamAMnA saMbaMdha svarUpa che. caMcaLa evI sattva, rajas ane tama svarUpa guNonI vRttionuM guNapariNamana (dharmasvarUpe pariNamana), zAMta ane udita evA zaktisvarUpe badhe rahelA dharma hote chate sarvAtmakatvanI jemajeno vyapadeza thato nathI evA te dharmo dharmIthI kathaMci bhinna hovAthI tenAthI saMbaddha dharmInI jema dekhAya che. Azaya e che ke sarvatra dharmo zaktisvarUpe te te dharmImAM rahelA che. vastunuM svarUpa e rIte sarvAtmaka che. paraMtu teno vyapadeza-vyavahAra thato na hovAthI te dharmone avyapadeza(avyapadezya) kahevAya che. te te dharmo jayAre paNa pariNAma pAme che tyAre dharmIno saMbaMdha hoya che. kathaMci bhinna dharmo hoya tyAre tenuM vipariNamana dharmI jevuM dekhAya che. dA.ta. mATIno piMDa ane ghaTAdimAM mATI, pratyeka kSaNe anya anya svarUpe rahelI hovAthI te svarUpa ja dharmonA vipariNAmomAM bheda che. e pariNAmomAM keTalAka pariNAmo pratyakSapramANathI ja jaNAya che. dA.ta. sukha, duHkha vagere pariNAmo ane saMsthAna vagere pariNAmo. keTalAMka karma saMskAra ane zakti svarUpa eka parizIlana 25
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAmo anumAnathI gamyamAna che. e pariNAmo jenA che te dharmo, pariNAmathI kathaMcid bhinnAbhinnarUpe te te pariNAmomAM sarvatra anugata(saMbaddha) che; tethI koi doSa nathI. A viSayamAM pAtaMjalayogasUtramAM (3-13, 14, 15) jaNAvyuM che ke - "cittanI pariNatinuM kathana karavAthI bhUta(pRthyAdi) ane indriyonA dharmapariNAma, lakSaNapariNAma ane avasthApariNAmonuM nirUpaNa karAyuM che." (3-13) Azaya e che ke dharmI vidyamAna hovA chatAM pUrva dharmanA tirobhAvapUrvaka bIjA dharmano je prAdurbhAva, tene dharmapariNAma kahevAya che. vidyamAna dharmonA anAgatAdi kAlano tyAga karavA pUrvaka vartamAnakAlatAdino lAbha thavA svarUpa lakSaNapariNAma che ane vivakSita vartamAna dharmanI prabaLatA ane tenAthI anya dharmanI vartamAnamAM je durbaLatA hoya che tene avasthApariNAma kahevAya che. cittanA vyutthAna ane nirodhasvarUpa dharmane AzrayIne cittanA dharmapariNAmAdi traNanuM nirUpaNa karavAthI pRthyAdi bhUto ane indriyonA paNa te te pariNAmonuM nirUpaNa thayeluM che ja. kAraNa ke e samajavAnuM saheluM che. vastumAtranI triguNAtmakatAnuM paribhAvana karavAthI e samajI zakAya che. ,, dharmapariNAmAdi je dharmInA che tenuM svarUpa varNavatAM jaNAvyuM che ke "zAMta, udita ane avyapadezya dharmanA anupAtIne(saMbaMdhIne) dharmI kahevAya che." Azaya e che ke vastumAtramAM bhUta vartamAna ane bhaviSyad dharmo hoya che. mRttikAnI vartamAna piMDAvasthA vakhate cUrNAvasthA atIta(bhUta-zAMta)rUpe hoya che ane ghaTAvasthA anAgata(avyapadezya-bhaviSyad)svarUpe hoya che, jyAre piMDAvasthA udita che. A rIte mRttikA sva-svarUpe sarvatra vidyamAna hovAthI tene dharmI kahevAya che. (3-14) A rIte eka dharmInA aneka dharmo (pariNAma) hoya che. tenuM kAraNa jaNAvatAM varNavAyuM che ke, "pariNAmonA bhedamAM kramano bheda kAraNa che." (3-15) Azaya spaSTa che ke prathama mATIno cUrNasvarUpe pariNAma thAya che. tyAra pachI piMDasvarUpa pariNAma thAya che ane tyAra pachI ghaTasvarUpe pariNAma thAya che. ghaTano nAza thAya eTale anukrame ThIkarA ane kaNasvarUpa pariNAma vagere pariNAma thAya che. A rIte kramavizeSanA kAraNe te te pariNAmomAM bheda jovA maLe che, je sarvajanasiddha che. ityAdi pAtaMjalayogasUtranA jANakAro pAsethI vyavasthita rIte samajI levuM joie. ahIM to prakRtopayogI aMzanuM ja varNana karyuM che, je graMthanA paramArthane samajAvavA mATe pUratuM che. 24-245 A prabhAdRSTine je kA2Ne satpravRttipadAvahA kahevAya che, te kAraNanuM varNana karAya che-- 26 asyAM vyavasthito yogI, tryaM niSpAdayatyadaH / tatoya vinirviSTA, satpravRttiSavAvA ||24-25|| saddaSTi batrIzI
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ asyAmiti-asyAM prabhAyAM vyavasthito yogI trayamado nirodhasamAdhyekAgratAlakSaNaM niSpAdayati sAdhayati / tatazceyaM prabhA satpravRttipadAvahA vinirdiSTA, sarvaiH prakAraiH prazAntavAhitAyA eva siddheH / / 24-25 / / "zlokArtha spaSTa che. Azaya e che ke dhyAnasArA pramA.. A (17) zlokamAM prabhASTine satyavRttipadAvahA' svarUpe varNavI che. enuM ja kAraNa che te jaNAvavA mATe A zloka che. A sAtamI prabhASTimAM rahelA yogI nirodha, samAdhi ane ekAgratA : A traNane sAdhe che. tethI A daSTine satyavRttipadane vahana karanArI kahevAya che. kAraNa ke nirodhAdinI sAdhanAthI badhI rIte prazAMtavAhitAnI (juo glo.naM. 22) ja siddhi thAya che, je asaMgAnuSThAna svarUpa che... ItyAdi A pUrve jaNAvyuM che. 24-2pA. have AThamI parAdaSTinuM varNana karAya che- samAdhiniSThA tu parA, tadAsaGgavivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca, taduttIrNAzayeti ca // 24-26 // samAdhIti-parA tu dRSTiH samAdhiniSTha vakSyamANalakSaNasamAdhyAsaktA / tadAsaGgena samAdhyAsaGgena vivarjitA / sAtmIkRtapravRttizca sarvAGgINaikatvapariNatapravRttizca candanagandhanyAyena / taduttIrNAzayeti ca sarvathA vizuddhayA pravRttivAsakacittAbhAvena / / 24-26 / / "samAdhithI yukta ane samAdhinA AsaMgathI rahita parAdaSTi che. temAM pravRtti AtmasAtu thayelI hoya che. tema ja koI pravRtti karavAnA AzayathI e uttIrNa(rahita) hoya che." - A pramANe chavvIsamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke yama-niyamAdi ATha yoganAM aMgomAMthI chellA AThamA "samAdhi aMganI prApti thAya che, tethI A parASTi samAdhiniSTha (samAdhithI Asakta-vyApta) kahevAya che. have pachI samAdhinuM svarUpa varNavAze. kheda, udvegAdi yogabAdhaka ATha doSomAMno AsaMga nAmano AThamo doSa paNa A dRSTimAM na hovAthI samAdhi; AsaMgathI rahita hoya che. prApta thayelA te te guNasthAnakane ja sArA mAnavAthI uttarottara guNasthAnakane prApta karavAnuM azakya banAvavAnuM kArya AsaMgadoSa kare che. "A ja anuSThAna sarasa che. AvA prakAranI buddhine AsaMga-abhivaMga kahevAya che. AvI buddhinA kAraNe bahu bahu to te anuSThAna surakSita rahe che. paraMtu tethI uttarottara vizuddha anuSThAnanI prApti thatI nathI. A sthitimAM sAdhakane ISTa sthAne pahoMcavAnuM zakya banatuM nathI. tethI eka rIte vicArIe to pUrve karelI sAdhanA nirarthaka banI jAya che. pravRttinI sArthakatA ISTanI prAptithI che, adhavacce aTakI javAmAM nathI - e vAtane A dRSTimAM sArI rIte samajI zakAya che. A daSTimAM AsaMgadoSathI rahita pravRtti hovAthI te AtmasAtu thayelI hoya che. caMdanano gaMdha jema ekarUpa thayelo hoya che tema ahIM AtmAnI sAthe pariNAmanI sAthe) badhI rIte ekarUpa eka parizIlana 27.
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ thayelI pravRtti hoya che. sarvathA vizuddha(icchAmAtrathI rahita) hovAthI "e pravRtti karavI che... ityAdi svarUpa adhyavasAya paNa hoto nathI. tethI pravRttivAsaka(prayojaka) evA cittano abhAva hoya che. tene laIne ahIM pravRtti, pravRttinA AzayathI uttIrNa(rahita) hoya che.. ityAdi spaSTa che. ll24-26ll samAdhisvarUpa yogAMganuM nirUpaNa karAya che svarUpamAtranirbhAsaM, samAdhi Anameva hi / vibhAgamanatikramya, pare dhyAnaphalaM viduH // 24-27 // svarUpeti-svarUpamAtrasya dhyeyasvarUpamAtrasya nirbhAso yatra tattathA / arthAkArasamAvezena bhUtArtharUpatayA nyagbhUtajJAnasvarUpatayA ca jJAnasvarUpazUnyatApatte Anameva hi samAdhiH / taduktaM-"tadevArthamAtranirbhAsaM svarUpazUnyamiva samAdhiH" iti [3-3] / vibhAgamaSTAGgo yoga iti prasiddhamanatikramyAnullaGghya pare dhyAnaphalaM samAdhiriti viduH / / 24-27 / / svarUpamAtrano nirmAsa jemAM che evA dhyAnane ja samAdhi kahevAya che. aSTAMga yoga che - A pramANenA yoganA vibhAgane AzrayIne dhyAnanA phaLane keTalAka vidvAno samAdhi kahe che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke dhyAnavizeSa ja samAdhi che ane jJAnavizeSa svarUpa dhyAna che. grAhya(jJAnanA viSayo arthanA grahaNathI bhUtArtha (viSayAkAra) svarUpa je jJAnasvarUpa che te svarUpavizeSa dhyAna che. dhyAnamAM jJAna ane zeya(dhyeya)no pratibhAsa hoya che; paraMtu jayAre abhyAsathI jJAnanuM svarUpa tirohita thavAthI mAtra dhyeyano ja pratibhAsa thAya che, tyAre te dhyAna ja samAdhi kahevAya che. arthAt dhyAna ja jyAre abhyAsathI potAnA dhyAnAkArane choDIne mAtra dhyeyasvarUpe prakAzita thAya che, tyAre te dhyAnane samAdhi kahevAya che. AthI samajI zakAya che ke dhyAnamAM dhyeya tathA dhyAnanuM bhAna hoya che ane samAdhimAM mAtra dhyeyano ja nirmAsa hoya che. arthAtu dhyeyanA svarUpamAM anugata thayelA dhyAnanuM dhyeyasvarUpe bhAna thAya che. A vAtane jaNAvatAM yogasUtramAM (3-3mAM) jaNAvyuM che ke, "te pUrve varNaveluM, artha(pleya)mAtranA nirmAsana karanAruM ane potAnA dhyAnAkArasvarUpathI zUnya evuM je dhyAna che - tene samAdhi kahevAya che. upara jaNAvyA mujaba dhyAnavizeSane samAdhisvarUpe varNavavAthI aSTAMga yoganA vibhAganuM atikramaNa thAya che. kAraNa ke samAdhine dhyAnavizeSasvarUpa varNavavAthI yoganAM aMga sAta ja thAya che. tethI yoganA vibhAganuM atikramaNa na thAya e mATe keTalAka bIjA yoganA jANakAro dhyAnanA phaLa svarUpe samAdhine varNave che, je samatAdi svarUpa che.. ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM joIe. // 24-2thI 28 saddaSTi batrIzI
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAdhi, dhyAnavizeSasvarUpa hovAthI prabhASTimAM ane parASTimAM khAsa pharaka hoya evuM nA lAge, tethI prabhA dRSTimAM ane parASTimAM je vizeSatA che - te jaNAvAya che nirAcArapado hAsyAmataH syAnnAticArabhAk / ceSTA cAsyAkhilA bhuktabhojanAbhAvavanmatA // 24-28 // nirAcAreti-asyAM dRSTau yogI nAticArabhAk syAt tannibandhanAbhAvAd / ato nirAcArapadaH pratikramAdyabhAvAt / ceSTA cAsyaitadRSTimato'khilA bhuktabhojanAbhAvavanmatA AcArajeyakarmAbhAvAt tasya bhuktaprAyatvAtsiddhatvena tadicchAvighaTanAt / / 24-28 / / A dRSTimAM yogIne aticArano saMbhava nathI, tethI ahIM yogIne koI vizeSa AcAra hotA nathI. A dRSTimAM yogInI badhI ja ceSTA bhaktanA bhojananA abhAva jevI manAya che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A parASTimAM, aticAranA nimittabhUta saMjavalananA kaSAyo nAzonmukha hovAthI aticAra lAgatA nathI. AThamA guNasthAnAdimAM prApta A dRSTimAM yogIo aticArathI rahita hoya che. A rIte ahIM parASTimAM aticArano saMbhava ja na hovAthI pratikramaNAdisvarUpa AcAra paNa hotA nathI, tethI ahIM nirAcArapadanA yogI hoya che. Ama chatAM ahIM je koi hitakAriNI ane ahitaparihAriNI ceSTA dekhAya che te bhaktanA bhojanAbhAva jevI manAya che. jeNe jamI lIdhuM che te jema bhojana karato nathI, tema ahIM paNa tevA prakAranI ceSTA hovA chatAM te nathI ema ja manAya che. kAraNa ke jJAnAdi AcArathI khapAvavA yogya karmono ahIM abhAva che. lagabhaga ahIM karmo kSINa thayelAM hoya che. tethI jamI lIdhelA mANasone jema jamavAnI jarUra nathI hotI tema ahIM muktaprAya(jamI lIdhelAnI jema) yogI hovAthI temane AcArathI koI phaLavizeSanI siddhi thatI nathI. kAraNa ke bhojana karI lIdheluM hovAthI tenI icchA jema nAza pAme che ane tethI tene bhojananuM koI prayojana rahetuM nathI tema ja ahIM paNa pUrva kALe karelA AcArathI karmono lagabhaga nAza thayo hovAthI yogIne AcAranuM koI prayojana nathI. 24-28, kathaM tarhi bhikSATanAdyAcAro'tretyata Aha upara jaNAvyA mujaba AThamI daSTimAM AcAranuM prayojana na hoya to pachI bhikSATana vagere AcAra ahIM kema hoya che. A zaMkAnuM samAdhAna karAya che ratnazikSAdRganyA hi, tanniyojanadRg yathA / phalabhedAt tathAcArakriyApyasya vibhidyate // 24-29 // eka parizIlana
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ raleti-ralazikSAdRzo'nyA hi yathA zikSitasya satastanniyojanak, tathAcArakriyApyasya bhikSATanAdilakSaNA phalabhedAdvibhidyate / pUrvaM hi sAmparAyikakarmakSayaH phalam, idAnIM tu bhavopagrAhikarmakSaya rUti ra4-2I "ratnano abhyAsa karanAra mANasanI ratna jovAnI dRSTithI jema ratnanI parIkSAmAM nipuNa mANasanI dRSTimAM bheda hoya che, tema ahIM paNa phaLanA bhedanA kAraNe bhikSATanAdinI kriyA pUrvenI e kriyAthI judI che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke ratnonuM jJAna meLavavAnI jemane icchA hoya che, tevA loko jyAre teno abhyAsa karatA hoya tyAre ratnane jovAnI dRSTi karatAM; ratnano vyApAra karatI vakhate je dRSTi hoya che, temAM pharaka hoya che. abhyAsakALamAM sAcA-khoTAno bheda pArakhavAnuM tAtparya hoya che ane ratnanA niyojana (vyApAra) kALamAM tenA mUlyane pArakhavAnuM tAtparya hoya che. ema ahIM AThamI dRSTi prApta thavAnI pUrvenI ane AThamI dRSTi prApta thayA pachInI bhikSATanAdinI kriyAmAM paNa bheda che. kAraNa ke A dRSTi prApta thatAM pUrve bhikSATanAdinI kriyAthI kaSAyapratyayika baddha karmono(ghAtI karmono) kSaya thato hato ane have A daSTi prApta thayA pachI bhavopAhI (aghAtI) karmono kSaya thAya che. A rIte phaLanI vizeSatAnA kAraNe te te bhikSATanAdinI kriyAmAM vizeSatA che... ityAdi yogadaSTi eka parizIlanathI barAbara samajI levuM. 24-2 zikSAcA... ItyAdi zlokathI varNavelA Azayane spaSTa karAya che- kRtakRtyo yathA rananiyogAdranavid bhavet / tathA tharmacAviniyogAtmahAmuniH ra4-rU. kRtakRtya iti-yathA ralasya niyogAcchuddhadRSTyA yathecchavyApArAdvaNigranavANijyakArI kRtakRtyo bhavet / tathAyamadhikRtadRSTistho dharmasaMnyAsaviniyogAd dvitIyApUrvakaraNe mahAmuniH kRtakRtyo bhavati // 24-30 // "jema ratnanA jANakAra ratnanA niyogathI kRtakRtya thAya che, tema A parASTimAM rahelA mahAmuni dharmasazvAsayoganA viniyogathI kRtakRtya thAya che." - A pramANe trIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke ratnanI jAti, tenA sAmarthya ane tenA mUlya AdinA jANakAro jema potAnI icchA mujaba vyApAra karavAthI kRtakRtya bane che; arthAt bhaviSyamAM evI koI apekSA rahetI nathI tema ahIM paNa bIjA apUrvakaraNe (AThamA guNasthAnake) rahelA mahAmunio paNa dharmasaLyAsayoganA viniyogathI (prayoga-vyApArathI) kRtakRtya thAya che. kAraNa ke tyAra pachI teozrIne koI paNa kArya karavAnuM rahetuM nathI. kSamAdi kSayopazamabhAvanA dharmono sarvathA tyAga jemAM che, tene dharmasayAsayoga kahevAya che, je sAmarthyayoga daramyAna hoya che. 30 saddaSTi batrIzI
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAramA guNasthAnakanA aMte yogI kSayopazamabhAvanA saghaLA ya dharmono tyAga karI kRtakRtya bane che... ityAdi anyatra anusaMdheya che. //ra4-3nA dharmasatyAsayogathI prApta thanArA phaLanuM varNana karAya che- kevalazriyamAsAdya, sarvalabdhiphalAnvitAm / paramparArthaM sampAdya, tato yogAntamaznute // 24-31 // kevaleti-kevalazriyaM kevalajJAnalakSmImAsAdya prApya sarvalabdhiphalAnvitAM sarvotsukyanivRttyA paramparArthaM yathAbhavyaM samyaktvAdilakSaNaM sampAdya tato yogAntaM yogaparyantamaznute prApnoti // 24-31 / / "tyAra bAda sarva prakAranI labdhiothI yukta evI kaivalyalakSmIne prApta karI ane bIjA jIvone zreSTha arthane prApta karAvIne yoganI pUrNatAne prApta kare che." - A pramANe ekatrIsamAM zlokano artha che. tenuM tAtparya e che ke dharmasabhyAsayoganA prayogathI yogIjano sarva prakAranI labdhiothI yukta evI kevalajJAnasvarUpa lakSmIne prApta kare che. koI paNa prakAranI utsukatAno AThamI dRSTimAM abhAva hovAthI dareka prakAranI labdhio pragaTe che. paraMtu vairAgyAdi guNone laine sarvathA ausujyathI parivarjita yogIjano mAtra AtmaramaNatAmAM lIna hoya che, tethI kaivalyAvasthAne teo prApta kare che. Ama chatAM teozrI dezanA dvArA bIjAone temanI yogyatA mujaba zreSTha evAM samyagdarzana, dezavirati ane sarvavirati Adi svarUpa parArthane prApta karAve che ane tyAra bAda yogAMtane (zailezI avasthAne) teozrI prApta kare che... ityAdi spaSTa che. 24-31 zailezI avasthAnuM (yogAtanuM) phaLa varNavAya che tatrAyogAd yogamukhyAd, bhavopagrAhikarmaNAm / kSaya kRtvA pratyuvaida, paramAnandandiram //ra4-rUrI tatreti-tatra yogAnte zailezyavasthAyAm / ayogAdavyApArAd yogamukhyAd bhavopagrAhiNAM karmaNAM kSayaM zrA kaNvantavAnta paramAnandandiraM prayAti //ra4-rUrI "yogAte manoyogAdinA abhAva svarUpa (nirodha svarUpa) sarvotkRSTa yogathI bhavopagrAhi karmono kSaya karI lokanA aMte rahelA paramAnaMdanA AzrayabhUta mokSe yogIjano prayANa kare che." - A pramANe batrIsamA zlokano sAmAnyartha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. zailezI avasthAmAM sarvotkRSTa yoganI prApti thAya che, je mana vacana ane kAyAnA vyApAranA nirodha rUpa che. yoganA aMte manoyogAdino koI vyApAra (prayoga-upayoga) hoto nathI, tethI ayogasvarUpa sarvotkRSTa yoganI prAptithI bhavopagrAhi (AyuSya nAma gotra ane vedanIya) - cAra aghAti karmono kSaya thAya che ane tethI sarvathA karmathI rahita evA yogI lokAkAzanA aMtabhAgamAM eka parizIlana
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnaMdanA maMdirabhUta mokSane prApta kare che. aMte A batrIzInA parizIlanAdithI ApaNe sau paramAnaMdanA maMdire prayANa karIe e ja eka zubhAbhilASA. ra4-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM sadRSTidvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA / 32 saddaSTi batrIzI
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve anaMtopakArI zrI arihaMta paramAtmAe A anaMtaduHkhamaya saMsAranA uccheda mATe je upAyo che, tenuM nirUpaNa karavA pUrve A saMsAranA mULa tarIke klezone varNavyA che. e mujaba mokSaprarUpaka te te jainetara darzanoe paNa saMsAranA mULa tarIke klezonuM varNana karyuM che. paraMtu te te darzano tenA vAstavika svarUpane varNavI zakyAM nathI - e A batrIzInA parizIlanathI samajI zakAya che. A pUrvenI covIsamI batrIzImAM sthirAdi cAra dRSTionuM varNana karyA pachI enI mokSaprApakatA klezahAninA upAya svarUpe ja che - e vAta jaNAvavA sAthe A batrIzIno prAraMbha che. prathama zlokamAM kleza hAninA upAya tarIke jJAna ane sadanuSThAnane varNavyuM che. A viSayamAM anyadarzanonI je mAnyatA che, te jaNAvavA pUrvaka tenA nirAkaraNanA nirUpaNano prAraMbha bIjA zlokathI karyo che. agiyAramA zloka sudhInA zlokothI bauddhonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAyuM che. bauddhonI mAnyatAnusAra Atmadarzana klezasvarUpa che. AtmadarzananA kAraNe "huM ane mAruM A adhyavasAya pravarte che, je mamatvabaMdhana saMsAranuM kAraNa che. eno ucchada, sarvatra nairAbhyadarzanathI thAya che. AtmadarzanathI tRSNA pedA thAya che, je janmanuM kAraNa che. AtmadarzananA viSaya pratye sneha utpanna thAya che. AtmAnA prema vinA sukhanAM sAdhanomAM koI doDatuM nathI. tethI sarvatra nirAbhyadarzanathI klezonI hAni thAya che... ityAdi bauddhonI mAnyatAnuM nirUpaNa karIne chaThThA zlokathI temAM doSa jaNAvAya che. AtmAno sarvathA abhAva mAnavAthI athavA to tene ekAMte kSaNika mAnavAthI nirAbhyadarzana sazata thatuM nathI. tema ja kSaNika AtmAnA judA judA svabhAva mAnavAmAM Ave topaNa nairAbhyadarzana sazata thatuM nathI... ityAdi spaSTapaNe jaNAvIne cha zlokothI bauddhonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavAmAM AvyuM che. AtmadarzananA kAraNe sneha thato nathI. paraMtu karmanA udayathI sneha thAya che... ityAdi ahIM yAda rAkhavA jevuM che. bAramA zlokathI sAkhyadarzananI mAnyatAnA nirAkaraNanI zarUAta karAI che. avidyAdi pAMca klezono uccheda vivekakhyAtithI thAya che. sAta prakAranI prAMtabhUprajJA svarUpa tenI avasthAonuM varNana sarasa che. saghaLA ya klezonuM mULa avidyA che. prasutAdi cAra prakAranA dareka klezo che. prasutAdi avasthAonuM varNana paNa vistArathI karAyuM che. trevIsamA zloka sudhI sAvonI mAnyatAne anusarI pAtaRlonA matanuM nirUpaNa karAyuM che. tyAra bAda covIsathI chavvIsa sudhInA traNa zlokothI pAtaYlonI mAnyatAmAM je doSo che tenuM varNana karyuM che. sarvathA apariNAmI kUTastha nitya evA puruSane mAnavAthI temanA matamAM baddhAdi avasthAo vAstavika nathI, paraMtu aupacArika che... ityAdinuM varNana, dhyAnathI adhyayana karavA yogya che. eno eka parizIlana 22
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ vicAra karavAthI samajI zakAze ke AgrahapUrNa mananI dazA AtmAne sAcI dizAthI dUra rAkhe che. buddhine nirarthaka banAvavAnuM kArya, AgrahapUrNa manodazAnuM che. samarthone paNa upahAsapAtra banAvIne AgrahadazAe mArgathI dUra rAkhyA che. sattAvIsamA zlokamAM prakharatArkika naiyAyikAdinI mAnyatAnuM varNana che. duHkhadhvaMsavizeSasvarUpa mokSa hovAthI temanA mate caramaduHkha kleza che. caramatvanA svarUpanuM varNana zakya nathI - e jaNAvavA sAthe aThThAvIsamA vagere traNa zlokothI naiyAyikAdi tArkikonI vAtanuM nirAkaraNa karyuM che. aMte chellA traNa zlokothI potAnI (svadarzananI) mAnyatAnuM nirUpaNa che. azubhavipAkavALAM pApakarmI svarUpa klezono sarvathA nAza, jJAnakriyAnA samudAya svarUpa yogathI thAya che. mAtra nirupakrama karmono nAza bhogathI thAya che. nAmu kSIya karma... ityAdi vacana paNa nirupakrama karmone lIdhe che. A rIte mAtra be-traNa zlokathI svamatane jaNAvavA mATe bAkInA zlokothI paramatanuM nirAkaraNa ja mukhyapaNe A batrIzImAM karAyuM che. paramatanA nirAkaraNa vinA svamatanuM vyavasthApana zakya nathI.. ityAdi vicAravuM joie. aMte A batrIzInA adhyayanathI vAstavika kleza hAninA upAyane jANavApUrvaka ArAdhI nirupama evA anaMta sthAnane prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. - A.vi. candraguptasUri kalyANa - saMskAradhAma vi.saM. 2061, po.su.-7 : ravivAra 34 klezatAnopAya batrIzI
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha prArabhyate klezahAnopAyadvAtriMzikA / / sadRSTinirUpaNAnantaraM jJAnakriyAmizratayaivaitAH klezahAnopAyabhUtA bhavanti nAnyatheti vivecayannAha sthirAdi saddaSTionA nirUpaNa pachI have jJAna ane kriyAne AzrayIne ja A saddaSTio kleza hAninA upAya svarUpa bane che. anyathA jJAnakriyAnA abhAve e daSTiothI klezanI hAni thatI nathI, e vistArathI jaNAvAya che- jJAnaM ca sadanuSThAnaM, samyak siddhAntavedinaH / klezAnAM karmarUpANAM, hAnopAyaM pracakSate // 25-1 // jJAnaM ceti-sajjJAnaM sadanuSThAnaM ca samyagavaiparItyena siddhAntavedinaH karmarUpANAM klezAnAM hAnopAyaM tyAgasAmagrI pracakSate prakathayanti "saMjogasiddhIi phalaM vayaMti" ityAdigranthena / / 25-1 // samyagu rIte siddhAMtanA jANakAro jJAna ane sadanuSThAnane karmasvarUpa klezonI hAninA upAya tarIke jaNAve che." - A pramANe pahelA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke sadjJAna eTale sUkSmabodha. e sUkSmabodha svarUpa jJAna ane sad anuSThAnane, aviparItapaNe - yathArthapaNe siddhAMtanA jANakAro karmasvarUpa klezane dUra karavAnA upAya tarIke arthAta tenA tyAga mATenI sAmagrI tarIke varNave che. "daya nA vicArI dayA sannAino vijayA | pAsaMto patto kago thAvALo a aMdhao // 101 // saMjogasiddhIi phalaM vayaMti na hu egacakUNa raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe samavyA te saMpattA nAraM viTTA 10rA.." ityAdi graMthathI upara jaNAvelI vAta jaNAvI che. AvazyakasUtranI niyuktinI e gAthAmAM jaNAvyuM che ke kriyA vagaranuM jJAna nakAmuM che ane jJAna vagaranI kriyA nakAmI che. kAraNa ke dekhato pAMgaLo baLI gayo ane doDato aMdha mANasa baLI gayo. ekanI pAse jJAna hovA chatAM kriyA na hatI ane bIjAnI pAse kriyA hovA chatAM jJAna na hatuM. jyAre baMnneno saMyoga thayo tyAre phaLanI prApti thAya che, ema varNavAya che. kAraNa ke eka cakra vaDe ratha cAlato nathI. aMdha ane paMgu baMnne vanamAM gayA. tyAM Aga lAgI. AMdhaLAnA khabhe pAMgaLo besIne AMdhaLAne mArga batAve che ane AMdhaLo e mujaba cAle che. jethI te baMnne nagaramAM pahoMcyA. A rIte jJAna ane sadanuSThAna baMnneno yoga thaye chate karmasvarUpa klezo dUra thAya che. tethI tAdaza klezonA tyAga mATenI sAmagrI tarIke; sthirAdi daSTi vakhatanA sajJAnane ane praNidhAna, pravRtti, vidhvajaya, siddhi, viniyoga : A pAMca AzayathI sahita anuSThAnane (sadanuSThAnane) siddhAMtanA jANakAro varNave che. praNidhAnAdi pAMca AzayanuM varNana yogaviMzikA eka parizIlana' ityAdimAM karyuM che... jijJAsuoe te tyAMthI jANI levuM. 25- eka parizIlana 35
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyadarzanakAronA mate je kleza hAnino upAya manAya che, te jaNAvAya che- nairAtmyadarzanAdanye, nibandhanaviyogataH / klezaprahANamicchanti, sarvathA tarkavAdinaH // 25-2 // nairAtmyeti-rAtmyadarzanAta sarvatraivAtmAbhAvAvalokanAd / anye bauddhA nibandhanaviyogato nimittavirahAt / klezaprahANaM tRSNAhAnilakSaNamicchanti / sarvathA sarveH prakAraistarkavAdinaH, na tu zAstrAnusAriNaH vAra-2 "sarvathA tarkavAdI evA bauddho nairAbhyadarzanathI nimittanA viyoge klezanI hAni thAya che - ema mAne che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sarvathA tarka - nyAyavAdI evA bauddho zAstrane mAnatA nathI. temanuM e kahevuM che ke badhe ja AtmAno abhAva jaNAto hovAthI klezanI hAni thAya che. kAraNa ke tRSNA svarUpa klezanA nimittano tyAre viraha hoya che. tRSNAnuM nimitta AtmIya buddhi che. nairAbhyadarzanathI teno abhAva thAya che... ityAdi spaSTa che. 25-rA ()ta va mAM puraRtumAdu:bauddho ja potAnI mAnyatAnuM samarthana karatAM jaNAve che- samAdhirAja etacca, tadetattattvadarzanam / AgrahacchedakAryatattadetadamRtaM param // 25-3 // samAdhirAja iti-samAdhirAjaH sarvayogAgresaratvAd / etacca nairAtmyadarzanaM / tadetattattvadarzanaM paramArthAvalokanataH / AgrahacchedakAri mUrchAvicchedakam / etattadetadamRtaM pIyUSaM paraM bhAvarUpam / / 25-3 / / A nairAbhyadarzana sarva samAdhiomAM rAjAsamAna zreSTha che. tethI A nairAbhyadarzana ja tattvadarzana che. tema ja A tattvadarzana Agrahano uccheda karanAra hovAthI zreSTha amRta che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke jayAre AtmAnA abhAvanuM darzana thAya che tyAre sarvathA karmaklezono nAza thAya che, je samAdhi(yoga)nuM aMtima phaLa che. tethI A samAdhi sarvasamAdhiomAM rAjAsamAna hovAthI zreSTha che. sarvayogamAM agresara evuM A nairAmyadarzana ja paramArthadarzana svarUpa che. e pachI kazuM ja jovAnuM rahetuM nathI. pAramArthika tattvadarzanathI "huM ane mAruM' A pramANenA adhyavasAya svarUpa mUcchano uccheda thAya che. jayAM AtmAnuM ja darzana na hoya tyAM mUcchano saMbhava raheto nathI. sarvatra AtmAnA abhAvanuM darzana thavAthI Atmatva ane AtmIyatvanI buddhino uccheda thAya che. tethI mamatvamUlaka saMsArano uccheda thavAthI A nairAbhyadarzana bhAvasvarUpa amRta che. 25-3 klezatAnopAya batrIzI 36
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ upara jaNAvelI vAtane spaSTa karAya che- janmayoniryatastRSNA, dhuvA sA cAtmadarzane / tadabhAve ca neyaM syAd, bIjAbhAva ivAGkuraH // 25-4 // janmeti-yadyasmAttRSNA lobhalakSaNA janmayoniH punarbhavahetuH / dhuvA nizcitA / sA ca tRSNA Atmadarzane'hamasmIti nirIkSaNarUpe / tadabhAve AtmadarzanAbhAve ca / neyaM tRSNA syAd / aGkura iva bIjAbhAve ||ra-4. nairAbhyadarzanathI tRSNA(mUccha-Agraha)no viccheda thAya che. "kAraNa ke tRSNA janmanuM kAraNa che; Atmadarzana hote chate tetRSNA) cokkasa hoya che. AtmadarzananA abhAvamAM te thatI nathI. bIjanA abhAvamAM jema aMkurano saMbhava nathI hoto." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke tRSNA lobhasvarUpa che, je punarbhavasvarUpa janmanuM kAraNa che ane "huM chuM..." ityAdi AkAranuM nirIkSaNa(Atmadarzana) hoya tyAre tAdaza tRSNA nizcitapaNe hoya che. bIja hoya to aMkurano uddabhava thavAno ja che. tevI rIte AtmadarzanathI tRSNA thavAnI ja che. paraMtu sarvatra AtmAnA abhAvanuM darzana thavAthI bIjanA abhAvamAM jema aMkurano abhAva thAya che; tema lobhasvarUpa tRSNAno abhAva thAya che. bauddho AtmAne mAnatA nathI. Atmadarzana ja lobhAdi dvArA janmanuM kAraNa bane che... ityAdi anyatra anusaMdhaya che. athavA adhyApaka pAsethI e samajavA yogya che. ahIM to sAmAnyathI graMthanA tAtparyane spaSTa karavAnuM hovAthI bauddhonI mAnyatAne vistArathI jaNAvI nathI. 25-4 AtmadarzanamAM je doSa che te jaNAvAya che. arthAt nairAgyadarzananA abhAvamAM je doSa che, te jaNAvAya che- na hapazyannahamiti, snihAtyAtmani kazcana / na cAtmani vinA premNA, sukhahetuSu dhAvati // 25-5 // na hIti-na naiva / hiryasmAd / apazyannanirIkSamANo'hamityullekhena / nihyati snehavAn bhavati / Atmani viSayabhUte / kazcana buddhimAn / na cAtmani premNA vinA / sukhahetuSu dhAvati pravartate kazcana / tasmAdAtmadarzanasya vairAgyapratipanthitvAnnairAtmyadarzanameva muktiheturiti siddham // 25-5 / / Atmadarzane ja tRSNA thAya che. "kAraNa ke huM ityAdi ullekhathI nahi jonArane AtmAnA viSayamAM sneha thato nathI ane AtmAnA viSayamAM prema vinA sukhanA kAraNabhUta viSayomAM koI doDatuM nathI." A pramANe pAMcamA zlokano akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke; "huM chuM.." ityAghAkAraka ahamUnA ullekhathI koI paNa vastune nahi jonArA arthAt jJAnanA viSayamAM eka parizIlana 37.
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Atmatvane nahIM jonArA buddhimAnane, AtmAnA viSayamAM sneha utpanna thato nathI. temaja AtmAnA viSayamAM prema na hoya to koI paNa; sukhanA hetu evA rUpAdine vize doDatuM-pravartatuM nathI. AthI samajI zakAze ke Atmadarzana vairAgyanuM virodhI hovAthI muktino hetu nairAmya (AtmAbhAva) darzana ja che. sthira evo AtmA hoya ane tethI temAM prema hoya to vairAgyano saMbhava ja nathI. e sthitimAM rAgavALo AtmA hovAthI te kyAre ya mukta nahIM thAya. AthI Atmadarzana karanArA mATe muktino tyAga ja avaziSTa che. kAraNa ke Atmadarzana svarUpa vajapAtathI mukti upahata bane che... ityAdi bauddhonI mAnyatA che. 25-5 etadrUSayati nairAzyadarzanathI upara jaNAvyA mujaba klezanI hAni thAya che... ityAdi bauddhonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che nairAtmyA'yogato naitadabhAvakSaNikatvayoH / AdyapakSe'vicAryatvAd, dharmANAM dharmiNaM vinA // 25-6 // nairAtmyeti-etadanyeSAM mataM na yuktam / abhAvakSaNikatvayorAdAtmanA vikalpamAnayoH sato:rAtmyAyogataH / AdyapakSe Atmano'bhAvapakSe dharmiNamAtmAnaM vinA dharmANAM sadanuSThAnamokSAdInAmavicAryatvAdvicArAyogyatvAt / na hi vandhyAsutAbhAve tadgatAn surUpakurUpatvAdIn vizeSAMzcintayitumArabhate kazciditi |raka-dA. "AtmAno abhAva che ke AtmAnuM kSaNikatva che : A be vikalpo AtmAne AzrayIne karavAmAM Ave to baMnne vikalpamAM nairAmya saMgata na hovAthI tenA darzanathI mukti thAya che evI bauddhonI mAnyatA yukta nathI. prathama vikalpamAM to dharmI vinA dharmanI vicAraNA ja zakya nathI." - A pramANe chaThThA zlokano sAmAnyartha che. kahevAno bhAva e che ke nairAbhyadarzanathI mukti thAya che e tyAre kahI zakAya ke jyAre nairAbhya saMgata hoya. bauddhone pUchavuM joIe ke AtmAno sarvathA abhAva che tethI nairAbhya che? ke AtmA kSaNika che mATe nairAmya che? baMnne pakSamAM nairAbhya upapanna nathI. AtmAno abhAva che A prathama pakSa(vikalpa)no svIkAra karAya to dharmI AtmAno ja jyAM abhAva hoya; tyAM tenA sadanuSThAna ane mokSa vagere dharmono vicAra karavAnuM ja kaI rIte zakya bane ? kAraNa ke vaMdhyAno putra na hovAthI te suMdara rUpavALo che ke kharAba rUpavALo che... ityAdi dharma svarUpa tenA vizeSanI vicAraNA karavAnI zarUAta koI karatuM nathI... e spaSTa che. jo AtmA ja na hoya to tenA nirIkSaNathI tRSNA thAya che ane AtmAnA abhAvanA darzanathI mukti thAya che... ItyAdi kathana taddana ayukta che. 25-dI klezaNAnopAya batrIzI
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAnA abhAvanA kAraNe nairAbhya che : A prathama vikalpamAM dUSaNAMtara jaNAvIne jJAnAdvaitavAdInA matamAM paNa doSa jaNAvAya che- vaktrAdyabhAvatazcaiva, kumArIsutabuddhivat / vikalpasyApyazakyatvAd, vaktuM vastu vinA sthitam // 25-7 // vaktrAdIti-vaktrAdInAM nairAtmyapratipAdakatadraSTrAdInAmabhAvatazcaiva / AdyapakSe nairAtmyAyogato naitaditi sambandhaH / jJAnavAdimate tvAha-kumArIsutabuddhivadakRtavivAhastrIputrajJAnavat / vikalpasyApi pratipAdakAdigatasya sthitaM vastu vinA vaktumazakyatvAt / kumArIsutabuddhirapi hi prasiddhayoH kumArIsutapadArthayoH sambandhamevAropitamavagAhate / prakRte tvAtmana evAbhAvAttatpratipAdakAdivyapadezo nirmUla eva / kvacitpramitasyaiva kvacidAropyatvAd / itthaM ca-"yathA kumArI svapnAntare'smin jAtaM ca putraM vigataM ca pazyet / jAte ca hRSTA'pagate viSaNNA tathopamAn jAnata sarvadharmAn / / 1 / / " ityAdi pareSAM zAstramapi saMsArAsAratArthavAdamAtraparatayaivopayujyate iti draSTavyam / / 25-7 / / / "vaktAdino abhAva hovAthI prathama vikalpamAM nairAbhya saMgata nathI. vastunI sthiti vinA kumArInA putranI buddhinI jema vikalpanuM nirvacana paNa (prathama pakSamAM) zakya nathI." - A pramANe sAtamA zlokano sAmAnya akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke sarvathA AtmAno abhAva mAnanArA bauddhonA matamAM nairAjyanuM pratipAdana karanAra, nairAjyanA jJAtA ane tenA jonArAno abhAva hovAthI nairAmya saMgata nathI. kAraNa ke tAdeza vaktA jJAtA ke draSTA cetana AtmA hoya che. jayAM teno ja abhAva hoya tyAM tAdaza nairAbhyapratipAdaka vagere na hovAthI tenI siddhi saMgata nathI. AtmAnA abhAvapakSamAM tAdaza vaktAdinA abhAvano prasaMga hovAthI nairAbhya saMgata nathI - e samajI zakAya che. jJAnAtavAdInA matamAM jJAnane choDIne bIjA koi padArtho sat nathI. bAhya ghaTapaTAdi padArtho jJAnanA ja AkAravizeSa che. svapramAM jaNAtA padArthonI jema ghaTapaTAdi jaNAtA artho asat che. tethI sarvatra bhramAtmaka pratItine laine vyavahAra cAle che. evI rIte nairAmyapratipAdakAdino vyavahAra paNa bhramAtmaka upapanna che. enA anusaMdhAnamAM mArIsuta ItyAdi padothI jJAnAdvaitavAdInA matanI ayuktatA jaNAvAya che. Azaya e che ke jeno vivAha thayo nathI evI strIne thanArI putrabuddhinI jema vikalpa paNa arthAt nairAzya-pratipAdakAdisaMbaMdhI vikalpa paNa vastunI sthiti vinA kahI zakAya ema nathI. kAraNa ke kumArIne svaprAvasthAmAM potAne putranI prApti thaI ityAdi je buddhi thAya che te paNa kumArI ane putraH A baMnne je prasiddha padArtho che, te baMnnenA saMbaMdhano Aropa karavAthI thAya che. arthAt prasiddha padArthonA saMbaMdhano anyatra Aropa karIne bhramAtmaka buddhi thatI hoya eka parizIlana
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. ahIM jJAnAtamatamAM to AtmAno sarvathA abhAva hovAthI sarvathA aprasiddhamAM nairAbhyapratipAdakAdino vyapadeza(vyavahAra-Aropa) sAva ja asaMgata che. kAraNa ke koI eka sthAne yathArtha jJAnano viSaya thayo hoya teno ja anyatra Aropa thAya che. sarvathA aprasiddhamAM Aropa thato nathI. AthI ja bIjA lokonA zAstramAM je jaNAvyuM che ke - "jema kumArI svapramAM putrane janmelo joine AnaMda pAme che ane bIjA svapramAM tene marelo joIne viSAda pAme che, tema badhA ja dharmone kAlpanika jANavA"... te vagere saMsAranI asAratAne jaNAvavA mATe ja varNavyuM che. sarvathA vastumAtranA abhAvane jaNAvavA mATe kahyuM nathI. kAraNa ke upara jaNAvyA mujaba aprasiddhamAM Aropa thato nathI. Aropa mATe paNa vastune prasiddha karyA vinA cAle evuM nathI... ityAdi vicAravuM joIe. 25-chA. prathama vikalpamAM nairAmyano ayoga che te jaNAvIne bIjA vikalpamAM paNa teno ayoga che - e jaNAvAya che- dvitIye'pi kSaNAdUrvA, nAzAdanyAprasiddhitaH / anyathottarakAryAGgabhAvAvicchedato'nvayAt // 25-8 // __ dvitIye'pIti-dvitIye'pi pakSe nairAtmyAyogato naitaditi sambandhaH / kSaNAdUrdhvaM kSaNikasyAtmano nAzAdanyasyAnantarakSaNasyAprasiddhita AtmAzrayAnuSThAnaphalAdyanupapatteH / anyathA bhAvAdeva bhAvAbhyupagame, uttarakAryaM pratyaGgabhAvena pariNAmibhAvenAvicchedato'nvayAt pUrvakSaNasyaiva kathaJcidabhAvIbhUtasya tathApariNamane kSaNadvayAnuvRttidhauvyAt / sarvathA'sataH kharaviSANAderivottarabhAvapariNamanazaktyabhAvAtsadRzakSaNAntarasAmagrIsampatteratiyogyatAvacchinnazaktyaivopapatteriti / / 25-8 / / bIjA vikalpamAM paNa nairAbhya saMgata nathI. kAraNa ke kSaNika evA AtmAno anaMtarakSaNamAM tarata ja sarvathA nAza thato hovAthI tyAra pachI anaMtara kSaNa svarUpa AtmAnI prasiddhi nathI. anyathA pUrvekSaNathI uttarakSaNanI utpatti thAya che ema mAnavAmAM Ave to te svarUpe (kAryarUpe) kAraNakSaNano anvaya(saMbaMdha) vidyamAna hovAthI sarvathA kSaya nahi manAya." - A pramANe AThamA zlokano artha che. mAtra zabdazaH zlokArdha - "bIjA pakSamAM paNa eka kSaNa pachI AtmAno nAza thavAthI anya kSaNanI aprasiddhinA kAraNe nairAbhya saMgata nathI. anyathA uttarANa svarUpa kAryanA aMga tarIke pUrvekSaNano saMbaMdha hovAthI bekSaNavRttinA kAraNe sthiratAno prasaMga Avaze." - A pramANe che. kahevAno Azaya e che ke "mairAbhyADo to.' ityAdi zlokamAM jaNAvyA mujaba "AtmA kSaNika che, tethI nairAbhya che' - A bIjo pakSa svIkAravAmAM Ave to te pakSamAM paNa nairAmya saMgata nathI. kAraNa ke kSaNa pachI kSaNika evA AtmAno nAza thavAthI ane bIjA evA anaMta 40 klezatAnopAya batrIzI
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ rakSaNanI prasiddhi na hovAthI AtmAne AzrayIne karelA anuSThAnanA phaLanI anupatti thAya che. sarvathA vinAza thato hovAthI anaMtara kSaNanI sAthe tenI pUrvenA kSaNano koI ja saMbaMdha raheto nathI. baMnne kSaNo sarvathA bhinna ja che. anyathA, bhAvathI ja bhAvanI arthAt pUrvekSaNathI ja uttarakSaNanI utpatti thAya che - ema mAnavAmAM Ave to pUrvekSaNa uttarakSaNanuM aMga hovAthI pUrvekSaNa ja uttarakSaNamAM pariNata che arthAt pUrvekSaNa uttarakSaNa svarUpe (pariNAmIbhAve) vidyamAna che - ema mAnavuM joIe ane tethI pUrvekSaNa ja kathaMcikAraNarUpe) abhAvarUpe thaine uttarakSaNasvarUpe pariNAma pAmelo hovAthI pUrvekSaNasvarUpa padArthanI sthiti be kSaNa mATe hovAnA kAraNe dhrauvya(sthiratva) siddha thaze, je kSaNikavAdIne aniSTa che. sarvathA asahyI sarUpa pariNAma thAya che - e pramANe kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke sarvathA asat evA kharaviSANa(gadheDAnA ziMgaDA)mAM uttarakSaNasvarUpa bhAvamAM pariNamavAnI zakti nathI. samAna kSaNAMtaranI sAmagrImAM atyaMta yogyatAviziSTa je zakti che tenAthI ja pUrvekSaNa uttarakSaNamAM pariName che, je vastunI sthiratA vinA zakya nathI... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM joIe. ra5-8 kiM ca kSaNiko hyAtmAbhyupagamyamAnaH svanivRttisvabhAvaH syAt, utAnyajananasvabhAvaH, utAho ubhayasvabhAvaH ? iti trayI gatiH, tatrAdyapakSe Aha AtmAne sarvathA kSaNika mAnanAranA manamAM prakArotarathI doSa jaNAvAya che - hiMda ityAdi graMthathI. eno Azaya e che ke kSaNika AtmAne svIkArIe to potAnI meLe nivRttinA svabhAvavALo te che, tethI te kSaNika che ke pachI bIjAne utpanna karavAnA svabhAvavALo hovAthI te kSaNika che; ke pachI baMnne svabhAvavALo hovAthI te kSaNika che - A traNa pakSa-vikalpa che. temAMthI prathama ane dvitIya pakSamAM je doSa che te jaNAvAya che- svanivRttisvabhAvatve, na kSaNasyAparodayaH / anyajanmasvabhAvatve, svanivRttirasaGgatA // 25-9 // svanivRttIti-svanivRttisvabhAvatve kSaNasyAtmakSaNasya abhyupagamyamAne / nAparodayaH sadRzottarakSaNotpAdaH syAt / pUrvakSaNasyottarakSaNajananAsvabhAvatvAt / dvitIye tvAha-anyajanmasvabhAvatve sadRzAparakSaNotpAdakasvabhAvatve svanivRttirasaGgatA, tadajananasvabhAvatvAdeva / / 25-9 / / "AtmasvarUpa kSaNano svanivRtti svabhAva hoya to potAnI jevA bIjA kSaNanI utpatti nahIM thAya. AtmasvarUpa kSaNano anyakSaNane utpanna karavAno svabhAva hoya to potAnI nivRtti asaMgata che." - A pramANe navamA zlokano akSarArtha che. eno bhAva spaSTa che ke potAnI nivRttinA svabhAvavALA AtmasvarUpa kSaNano svIkAra karavAmAM Ave to svasadaza bIjA kSaNanI eka parizIlana 41
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ utpatti nahi thAya; kAraNa ke AtmasvarUpa kSaNano, svasadaza kSaNAMtarane utpanna karavAno svabhAva nathI. tethI prathama pakSamAM doSa che. bIjA pakSamAM doSanuM uddabhAvana, zlokanA uttarArdhathI karAya che. Azaya e che ke AtmasvarUpa kSaNano bIjA svasadaza kSaNane utpanna karavAno svabhAva svIkAravAmAM Ave to svasadaza kSaNAMtaranI utpatti thAya to paNa potAnI nivRtti saMgata nahIM thAya. kAraNa ke potAnI nivRtti karavAno svabhAva nathI. svabhAva na hoya to vivakSita kArya na thAya.. e spaSTa che. 25-lA tRtIye tvaahtrIjA pakSamAM dUSaNa jaNAvAya che ubhayaikasvabhAvatve, na viruddho'nvayo'pi hi / na ca tasketu: naidi:, vikhta vayovaH ra1-10 ubhayeti-ubhayaikasvabhAvatve svanivRttisadRzAparakSaNobhayajananaikasvabhAvatve'nvayo'pi hi na viruddhH| yadeva kiJcinnivartate tadevAparakSaNajananasvabhAvamitizabdArthAnyathAnupapattyaivAnvayasiddheruktobhayaikasvabhAvatvavatpUrvAparakAlasambandhaikasvabhAvatvasyApyavirodhAd / itthameva pratyabhijJAkriyAphalasAmAnAdhikaraNyAdInAM nirupacaritAnAmupapatteriti nirloThitamanyatra / na ca taddhetuka AtmadarzanahetukaH snehaH kiM tu karmodayodbhavo mohanIyakarmodayanimittakaH / ato nAyamAtmadarzanAparAdha iti bhAvaH // 25-10 // "ubhaya (svanivRtti ane svasadazAparakSaNajananobhaya) eka svabhAvavALo AtmasvarUpa kSaNa mAnavAmAM Ave to tAdezAtmAno pUrvApara kSaNanI sAthe saMbaMdha viruddha nathI. tema ja neha, AtmadarzananA kAraNe nathI. paraMtu karmanA udayathI te thAya che." - A pramANe dazamA zlokano artha che. tAtparya e che ke AtmasvarUpa kSaNane svanivRtti ane potAnA jevA bIjA kSaNane utpanna karavAnA ubhaya eka svabhAvavALo mAnIe to AtmAno pUrvAparakALanI sAtheno saMbaMdha paNa ghaTI zake che. je koI nivRtta thAya che te ja bIjA kSaNane utpanna karavAnA svabhAvavALuM che. A pramANenA zabdArthanI anyathAnupapattithI ja tAdezAtmAno pUrvApara kSaNanI sAthenA anvayasaMbaMdhanI siddhi thAya che. jo e rIte pUrvApara kSaNanI sAthe anvaya na mAnIe to je pote ja naSTa thAya che, te bIjAne utpanna kaI rIte kare? bIjAne utpanna karavA mATe teno bIjA kSaNamAM saMbaMdha mAnyA vinA cAle evuM nathI. pUrva ane apara: A be kSaNanI sAthe eka ja AtmAno saMbaMdha kaI rIte thAya?' - AvI zaMkA bauddha nA karavI joie. kAraNa ke abhAvasvarUpa svanivRtti ane svasadeza aparakSaNasvarUpa bhAva - A baMnne paraspara virodhI evA bene utpanna karavAno eka svabhAva jo AtmAmAM mAnI zakAya che, to tenI jema pUrvakALa ane aparakALa : baMnnenI sAthe eka saMbaMdha rAkhavAno svabhAva paNa AtmAmAM mAnI zakAya che. 42 klezatAnopAya batrIzI
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte mAnavAthI ja vAstavika rIte pratyabhijJA tema ja kriyA ane phaLanuM sAmAnAdhikaraNya vagere saMgata thAya che. pUrve joyelA padArthanuM vartamAnamAM sanmukhavartI padArthamAM je abhedarUpe jJAna thAya che tene pratyabhijJA kahevAya che. "te A devadatta che jene meM kAzImAM joyo hato.." ItyAdi svarUpavALA jJAnane pratyabhijJA kahevAya che. vastu jo eka kSaNamAM ja naSTa thavAnI hoya to pratyabhijJAtmaka jJAna zakya nathI. e pratyabhijJA vastunI sthiratAthI ja zakya che. tema ja dharmakriyA karyA pachI tenuM aSTAdi phaLa dharmakriyAne karanArAne ja prApta thatuM hoya che. eka kArya kare ane tenuM phaLa bIjAne maLe - evuM banatuM nathI. tethI kriyA ane phala eka adhikaraNamAM ja hoya che. kriyA ane phaLanI ekAdhikaraNamAM je sthiti che, tene tenuM sAmAnAdhikaraNya kahevAya che. kriyA karanAra eka kSaNamAM ja nAza pAme to tene phaLanI prApti ja nahIM thAya. tethI kriyA ane phaLanA aikAdhikaraNyane upapanna karavA mATe vastune sthira mAnavI joie... ityAdi syAdvAda kalpalatA' vagere graMthomAM vistArathI graMthakArazrIe jaNAvyuM che. janmaniryataUI... (ra9-4) ityAdi zlokathI je jaNAvela ke AtmadarzanathI tRSNA thAya che, tenuM nirAkaraNa A zlokanA uttarAddhathI karAya che. eno Azaya spaSTa che ke sneha(tRSNA) AtmadarzananA kAraNe thato nathI. paraMtu mohanIyakarmanA udayathI thAya che. tethI sneha thavo e aparAdha Atmadarzanano nathI, paNa mohanIyakarmano che. ll25-1nA nanu yadyapyAtmadarzanamAtranimittako na snehaH, kSaNikasyApyAtmanaH svasaMvedanapratyakSeNa samavalokanAttadudravaprasaGgAt, kiM tu dhuvAtmadarzanato niyata eva nehodbhavastadgatAgAmikAlasukhaduHkhAvAptiparihAracintAvazyakatvAdityatrAha yadyapi AtmadarzanamAtrathI sneha thato nathI. kAraNa ke tema mAnavAmAM Ave to kSaNika AtmAnuM paNa svasaMvedanAtmaka pratyakSa to thAya che. tethI AtmadarzanamAtrane snehanuM kAraNa mAnIe to kSaNikAtmAne mAnanArane paNa snehanA uddabhavano prasaMga Ave che. paraMtu dhruva (sthiranitya) AtmadarzanathI cokkasa ja sneha thAya che. kAraNa ke sthira hovAnA kAraNe bhaviSyakALamAM tene sukha maLI rahe ane duHkha Ave nahi.. ityAdinI ciMtA avazya thAya che. paNa bIjA kSaNe ja jeno nAza thavAno che te kSaNika AtmAne AzrayIne tevI ciMtA thatI nathI. tethI mAtra Atmadarzana snehanuM kAraNa nathI. paraMtu dhruva evA AtmAnuM darzana snehanuM kAraNa che. A pramANe mAnanArA bauddhonI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- dhvekSaNe'pi na prema, nivRttamanupaplavAt / grAhAkAra iva jJAne'nyathA tatrA'pi tadbhavet // 25-11 // eka parizIlana
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ dhuvekSaNe'pIti-dhuvekSaNe'pi dhuvAtmadarzane'pi na prema samutpattumutsahate / nivRttamuparatam / upaplavAt saGklezakSayAd visabhAgaparikSayAbhidhAnAt / jJAne grAhyAkAra iva bhavanmate / upaplavavazAddhi tatra tadavabhAsastadabhAve tu tannivRttiriti / tathA ca siddhAnto vaH-"grAhyaM na tasya grahaNaM na tena, jJAnAntaragrAhyatayApi zUnyam / tathApi ca jJAnamayaH prakAzaH, pratyakSarUpasya tathAvirAsId / / 1 / / " iti / anyathopaplavaM vinApi dhuvAtmadarzanena premotpattyabhyupagame tatrApi tvanmataprasiddhAtmanyapi tatprema bhaved, AtmadarzanamAtrasyaiva lAghavena premahetutvAd, dhuvatvabhAvanameva mohAditi tu svavAsanAmAtramiti na kiJcidetat // 25-11 // "dhuvAtmadarzanamAM paNa sneha thato nathI. kAraNa ke upaplavanA abhAvanA kAraNe jJAnamAM grAhyAkAranI jema snehavirAma pAme che. anyathA kSaNika AtmavAdIne paNa te prasaMga Ave che." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. eno Azaya e che ke dhruva (sthira-nitya) evA AtmadarzanamAtrathI prema utpanna thavAnA utsAhavALo nathI. kAraNa ke jene bauddho visabhAga kahe che, tenA parikSaya svarUpa saMklezakSaya thavAthI arthAt saMklezasvarUpa upaplavano abhAva thavAthI dhRvAtmadarzanamAM paNa sneha thato nathI. tamArA matamAM bauddhamatamAM) vibhAgano kSaya thavAthI jJAnamAM bAhya ghaTa-paTAdi svarUpa grAhyAkAra jema nivRtta thAya che, kAraNa ke upaplava(visabhAgakleza)nA kAraNe jJAnamAM grAhyAkArano avabhAsa thAya che ane visabhAga-upaplavanA abhAvamAM grAhyAkAranI paNa nivRtti thAya che tema upaplavanA abhAvathI snehanI paNa nivRtti thAya che. bauddhoe A viSayamAM jaNAvyuM che ke - "zuddhajJAnanuM koI grAhya (vaTAdi viSaya) nathI. te jJAnathI koInuM grahaNa thatuM nathI. tema ja A zuddha jJAna, bIjA koI jJAnanuM grAhya na hovAthI jJAnAMtaragrAhyatAthI zUnya che. topaNa pratyakSa svarUpa jJAnamaya prakAza vidyamAna hovAthI zUnyavAda (sarvathA zUnyavAda) nathI..." AthI samajI zakAze ke vibhAgano kSaya thavAthI jJAna hovA chatAM grAhyAkAra jema hoto nathI; tema dhRvAtmadarzana hovA chatAM upaplavanA abhAvanA kAraNe sneha thato nathI. anyathA upaplava na hoya toya pRvAtmadarzanathI prema thAya che - ema mAnavAmAM Ave to tyAM tamArA matamAM (bauddhAbhimatamAM) prasiddha evA AtmAmAM paNa premanI utpattino prasaMga Avaze. yadyapi bauddho AtmAne dhruva mAnatA na hovAthI dhRvAtmadarzanathI premanI utpattino prasaMga temane nathI. paraMtu snehanI pratye kRvAtmadarzanane kAraNe mAnavAnI apekSAe Atmadarzanane kAraNa mAnavAmAM lAghava che ane tethI premanI utpattinI pratye Atmadarzanane kAraNa mAnavAnuM ucita hovAthI bauddhone paNa AtmadarzanathI snehotpattino prasaMga anivArya che. yadyapi AtmadarzanamAtrathI premanI utpatti thatI nathI. tenI sAthe moha hovAthI te thAya che. AtmA kSaNika hovA chatAM temAM dhRvatvanI bhAvanA mohathI ja thAya che. tethI dhRvAtmadarzanamAM avazya snehanI utpatti thAya che. kSaNikAtmavAdIne to evo moha na hovAthI temane premotpattino prasaMga Avato nathI. paraMtu "mohathI AtmAnA dhRvatvanuM bhAna karAya che." - A vAta bauddho potAnI vAsanAthI kare che, klezatAnopAya batrIzI
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa e vAta ayukta che. AtmAnuM kRvatva vAstavika che.. ityAdi vicAravAthI samajAze ke bauddhonI vAta dhyAnamAM levA jevI nathI. 25-11 pAtaMjalonI mAnyatAnusAra kleza hAninA upAya jaNAvAya che- vivekakhyAtirucchetrI, klezAnAmanupaplavA / saptadhA prAntamaijJA, vArthacittavimukTimiH ra1-12A viveketi-vivekakhyAtiH pratipakSabhAvanAbalAdavidyApavilaye vinivRttajJAtRtvakartRtvAbhimAnAyA rajastamomalAnabhibhUtAyA buddherantarmukhAyAzcicchAyAsaGkrAntiranupaplavAntarAntarAvyutthAnarahitA klezAnAmucchetrI / yadAha-"vivekakhyAtiraviplavA hAnopAyaH" [2-26] / sA ca saptadhA saptaprakAraiH prAntabhUprajJA sakalasAlambanasamAdhiparyantabhUmidhIbhavati / kAryacittavimuktibhizcatustriprakArAbhiH / tatra na me jJAtavyaM kiJcidasti, kSINA me klezAH, na me kSetavyaM kiJcidasti, adhigataM(tA)mayA hAnaprAptavivekakhyAtiriti kAryaviSayanirmalajJAnarUpAzcatasraH kAryavimuktayaH / caritArthA me buddhiguNAH kRtAdhikArA mohabIjAbhAvAt kuto'mISAM prarohaH, sAtmIbhUtazca me samAdhiriti, svarUpapratiSTho'hamiti gunnvissyjnyaanruupaastisrshcittvimupya rUti tAvamue-"ta saptadhA prAntamU(ni.)SaSeti" ri-ra7] I/ra0-1ra "upaplavathI rahita evI vivekakhyAti phlezono uccheda karanArI che. kAryavimukti ane cittavimukti(cAra ane traNa prakAranI)nA bhedathI te vivekakhyAti sAta prakAranI uttama avasthAvALI buddhi svarUpa che." - A pramANe bAramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke pAtaMjalayogasUtramAM jaNAvyA mujaba avidyAdisvarUpa klezono uccheda, upaplavathI rahita evI vivekakhyAtithI thAya che. avidyAnI pratipakSa(viruddha) bhAvanAthI avidyAno pralaya thaye chate; huM jANuM chuM, huM karuM chuM... ityAdi prakAranuM abhimAna(jJAtRtva-kartutvAbhimAna) nivRtta thAya che. AvI nivRttAbhimAnavALI buddhi rajoguNa ane tamoguNathI abhibhUta nathI hotI. tethI tAdaza bAhyaviSayothI parAmukha evI aMtarmukha buddhimAM puruSanuM citUpa saMkrAMta thAya che. A cicchAyAnI saMkrAMtine vivekakhyAti kahevAya che. vacce vacce jyAre vyutthAna arthAt mithyAjJAnano prAdurbhAva thAya tyAre te vivekakhyAti, upaplavavALI kahevAya che. tenAthI bhinna, upaplavathI rahita evI vivekakhyAti avidyAdi klezono uccheda karanArI che. A pramANe pAtaMjala yogasUtramAM(2-26mAM) jaNAvyuM che ke "viplava-mithyAjJAnathI rahita evI vivekakhyAti, avidyAdi klezanI hAnino upAya che." A vivekakhyAti, sAta prakArathI prAMtabhUprajJA svarUpa bane che. sakala sAlaMbanasamAdhinI chellI avasthApanna buddhisvarUpa prAMtabhUprajJA che. enA kAryavimuktine laIne ane cittavimuktine laIne anukrame cAra ane traNa prakAra hovAthI te sAta prakAranI che. vivekakhyAtine prApta karelA eka parizIlana 45
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogIone A sAta prakAranI prajJA prApta thAya che. sakala kAryo jemAM samApta thAya che te prajJAne kAryavimukti prajJA kahevAya che. sAmAnyathI prajJAnA potAnA cAra prakAranAM kArya hovAthI kAryavimukti prajJA cAra prakAranI che. emAM "ra je jJAtavya vijhiti'... ityAkAraka prajJA prathama prakAranI che. samagra saMsAramAM saghaLA ya heya padArthone meM jANI lIdhA che; have koI paNa heya mAre jANavA yogya rahyA nathI. AvI prajJA vivekakhyAtiprApta yogIne prApta thAya che. tyAra pachI "mArA avidyAdi sarva klezo kSINa thayA che, have mArA mATe kSaya karavA yogya koI kleza nathI.' - AvA prakAranI bIjI kAryavimukti prajJA prApta thAya che. jenuM svarUpa spaSTa che ke "kSIpA ne vattezA na me kSetavya vijhiti AvA prakAranI je buddhi che, tene bIjI kAryavimukti prajJA kahevAya che. gAya mathA dvAna (jJAnama)' arthAta meM kaivalyasvarUpa jJAna prApta karI lIdhuM che - AvA prakAranI trIjI kAryavimukti prajJA che ane prApta viveNyatiH' arthAt eNvivekakhyAti prApta karI lIdhI che... AvA prakAranI je buddhi che, te cothI kAryavimukti prajJA che. anyatra "sAkSAta nirothaHthanA dAna" ane "mAvita vivevasthAtirUpI dAnopAyaH'... ityAdirUpe trIjI ane cothI kAryavimukti prajJA varNavI che. kAryaviSayaka nirmaLa jJAnasvarUpa e cAre ya prajJA che. "ritAryA ne zuddhi, zu hatAirA modInAmAnuM kuttoDanISAM roda' arthAtuM mArI buddhi caritArtha thaI che, koI paNa kArya karavAnuM have rahetuM nathI. sattva, raja ane tamo guNono adhikAra pUrNa thayo che. mohanuM bIja na hovAthI eno praroha kyAMthI thAya? athatu na ja thAya... AvA prakAranI prajJA pAMcamI che. "sAtmImUta ne samAdhiH' arthAt mane samAdhi AtmasAt thaI che - AvA prakAranI chaThThI prajJA che. ane "svapatizkeDa arthAt meM mAruM svarUpa prApta karI lIdhuM che; huM mArA svarUpamAM ja pratiSThita thayo chuM - AvA prakAranI sAtamI prajJA che. A chellI traNa prajJAo guNaviSayaka jJAnasvarUpa che, jene cittavimukti prajJA kahevAya che. A prajJAnuM varNana pAtaMjalayogasUtramAM "tI saNathA prajvaHi prajJA" (rALA) A sUtrathI karAyuM che. jeno Azaya samajI zakAya che ke utpanna thaI che vivekakhyAti jene evA yogInI prajJA; viSayane AzrayIne sAta prakAranI utkRSTa avasthArUpa che... ityAdi upara jaNAvyuM che. ll15-1rI. vivekakhyAtithI avidyAdi klezono uccheda kaI rIte thAya che te jaNAvAya che- balAnazyatyavidyAsyA, uttareSAmiyaM punaH / prasuptatanuvicchinodArANAM kSetramiSyate // 25-13 // balAditi-asyA vivekakhyAterbalAdavidyA nazyati / iyamavidyA punaruttareSAmasmitAdInAM klezAnAM prasuptatanuvicchinnodArANAM kSetramiSyate / taduktam-"avidyAkSetramuttareSAM prasuptatanuvicchinnodArANAmiti" ri-4] ra0-1rUA. klezatAnopAya batrIzI 46
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ "A vivekakhyAtinA baLe avidyA nAza pAme che. A avighA, prasuta tanuM vicchinna ane udAra evA asmitA vagere klezonuM udbhavasthAna che." - A pramANe teramA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke avidyA asmitA rAga dveSa ane abhiniveza - A pAMca kleza che. emAM avidyA, asmitAdi cAranuM utpattisthAna che. avidyAne laIne asmitAdinI utpatti thAya che. avidyAnA abhAvamAM asmitAdino paNa abhAva hoya che. avidyA mithyAjJAna svarUpa che. tenAthI asmitAdi klezanI utpatti thAya che. e badhAnuM svarUpa have pachI jaNAvAze. (juo zlo.naM. 18 thI 20). avidyA jenuM mULa che evA asmitAdi cAra klezonA pramukha tanu vicchinna ane udAraH A cAra bheda che. tenuM paNa svarUpa have pachInA zlokathI jaNAvAya che. A vAta, yogasUtra(2-4)mAM jaNAvI che. eno Azaya spaSTa che ke prasupta tanu vicchinna ane udAra evA asmitAdi klezonuM utpattisthAna avidyA che. 25-13 prasuta klezanuM svarUpa jaNAvAya che svakArya nArabhante ye, cittabhUmau sthitA api / vinA prabodhakabalaM, te prasuptAH zizoriva // 25-14 // svakAryamiti-ye klezAzcittabhUmau sthitA api svakAryaM nArabhante / vinA prabodhakasyodbodhakasya balamudrekaM / te klezAH prasuptAH zizoriva bAlakasyeva / / 25-14 / / "je klezo, cittasvarUpa bhUmimAM rahelA hovA chatAM tene jagADanArA baLa vinA potAnA kAryano AraMbha karatA nathI, te klezo bALakanI jema prastuta kahevAya che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke bALako sUtelAM hoya to jema teo koI kArya karatA nathI paNa temane koI jagADe to teo potAnuM kArya kare che, tema cittamAM jozo rahelA hovA chatAM te klezo ubodhakanA baLa vinA potAnuM kArya karatA nathI, tethI te klezone prasupta kahevAya che. sAmAnya rIte tattvamAM lIna banelA yogIonA klezo prasuta hoya che. tattvamAM lIna hovAthI e yogInI cittapariNati viSayathI(rUpAdithI) vimukha hoya che. tethI cittamAM rahelA lezone koI ubodhaka baLa prApta thatuM nathI. viSayone prApta karIne cittamAM vidyamAna klezo kArya kare che... ityAdi samajI zakAya che. aprazasta viSayonI pravRtti saMklezanI uddhodhaka banatI hoya che. ra5-14ll tanuM klezanuM svarUpa varNavAya che- bhAvanAtpratipakSasya zithilIkRtazaktayaH / tanavo'tibalApekSA, yogAbhyAsavato yathA // 25-15 // eka parizIlana 47
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhAvanAditi-bhAvanAdabhyAsAt / pratipakSasya svavirodhapariNAmalakSaNasya / zithilIkRtA kAryasampAdanaM prati zaktiryeSAM te tathA / tanavo vAsanAvarodhatayA cetasyavasthitAH, na tu bAlasyevAnavaruddhavAsanAtmanA / atibalApekSAH svakAryArambhe prabhUtasAmagrIsApekSAH, na tUdbodhakamAtrApekSAH / yogAbhyAsavato yathA rAgAdayaH klezAH / / 25-15 // viruddha pariNAmanA abhyAsathI jenI kArya karavAnI zakti zithila karAI che evA, yogAbhyAsavALA yogInA jevA klezone tanu kahevAya che, jene potAnuM kArya karavAmAM ghaNA baLanI apekSA hoya che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jemane yogano abhyAsa che evA yogInA rAgAdinI jema je klezo potAnuM kArya karavA mATe zithila zaktivALA che te klezone "tanu' klezo kahevAya che. klezonI tanatA, svavirodhI(klezavirodhI samAdhi) pariNAmanA abhyAsathI klezonI potAnI kArya karavAnI zakti zithila thavAthI thAya che. A klezo, potAnA kArya karavAnA saMskArano avarodha thavAthI cittamAM, kArya karyA vinA rahetA hoya che. Ama to bALakanI jema supta klezo paNa potAnuM kArya karyA vinA cittamAM rahetA hoya che. paraMtu tyAM supta klezone prabodhaka koI baLa prApta thatuM na hovAthI te kArya karatA nathI, temanA saMskAra avaruddha hotA nathI. tanu klezone to prabodhaka baLa prApta thayeluM hovAthI arthAta te tanu klezo prabuddha ja hovAthI e baMnnemAM pharaka che. A tanubhUta klezone potAnuM kArya karavA mATe ghaNA baLanI apekSA che. mAtra prabodhaka baLathI kAma saratuM nathI. zakti zithila thaI hovAthI potAnuM kArya karavA mATe adhika baLanI apekSA rahe - e samajI zakAya che. yoganA abhyAsInA rAgAdi klezo jema kAryarata nathI tema A tanuzo paNa potAnA kAryanI pratye zithila che. ra5-1pI. vicchinna klezonuM nirUpaNa karAya che anyenoccairbalavatAbhibhUtasvIyazaktayaH / tiSThanto hanta vicchinnA, rAgo dveSodaye yathA // 25-16 // anyeneti-anyena svAtiriktena / uccairbalavatA atizayitabalena klezena / abhibhUtasvIyazaktayastiSThanto hanta vicchinnAH klezA ucyante / yathA rAgo dveSodaye / na hi rAgadveSayoH prsprviruddhyoryuapamavoDatIti rila-1ddA bIjA atyaMta baLavAna evA klezanA kAraNe je klezonI zakti abhibhUta thaI che evA, cittamAM rahelA klezone vicchinna kahevAya che. jema rAganA udayamAM dveSa vicchinna kahevAya che." - A pramANe soLamA zlokano akSarArtha che. jeno Azaya khUba ja spaSTa che. rAgAdithI anya dveSAdisvarUpa atyaMta baLavAna(utkaTa) kleza hoya to rAgAdi klezanI zakti abhibhUta klezatAnopAya batrIzI 48
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ thAya che. arthAtu e vakhate rAgAdi potAnuM kArya karavA mATe samartha thatA nathI. kAraNa ke rAganA udaye dveSano udaya thato nathI ane dveSanA udaye rAgano udaya thato nathI. paraspara viruddha evA rAgadveSano udaya eka sAthe thato nathI. A rIte bIjA paNa saMklezanA viSayamAM thatuM hoya che. A klezo prasuta nathI tema ja tanu paNa nathI. prabuddha ane prabaLa hovA chatAM svavirodhI klezanI atyaMta prabaLatAne kAraNe potAnuM sAmarthya abhibhUta thAya che - A rIte traNeya klezomAM je bheda che - te samajI zakAya che. 25-16ll udAraklezanuM svarUpa varNavAya che sarveSAM sannidhiM prAptA, udArAH sahakAriNAm / nivartayantaH svaM kArya, yathA vyutthAnavartinaH // 25-17 // sarveSAmiti-sarveSAM sahakAriNAM sannidhiM sannikarSa prAptAH svaM kArya nirvartayanta udArA ucyante / yathA vyutthAnavartino yogapratipanthidazAvasthitAH / / 25-17 / / "zlokArtha spaSTa che ke sakala sahakArI kAraNonA sAnnidhyane pAmelA ane vyutthAnavarsI doSonI jema potAnA kAryane karanArA evA klezone "udAra' kahevAya che." - A pramANe sattaramAM zlokano zabdazaH artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke vyutthAna nAmano doSa hoya tyAre jema doSo potAnI pravRtti karavAnI zarUAta karI de che, tema je lezone potAnuM kArya karavA mATe sakala sahakArIkAraNono yoga prApta thavAthI te potAnuM kArya karI le che tevA klezone udAra kahevAya che. Ama paNa "udAra' zabdathI ja klezonI utkaTa avasthA jaNAya che. je svakArya pUrNapaNe kare che tene udAra-prazasya kahevAya che. klezonI prasutAdi cAre ya avasthA heya koTinI che. pAMcamI dagdhAvasthA (kSayAvasthA) upAdeya che.. ItyAdi anyatra anusaMdheya che. 25-17 pAMca klezonuM varNana karAya che- avidyA cAsmitA caiva, rAgadveSau tathAparau / paJcamo'bhinivezazca, klezA ete prakIrtitAH // 25-18 // avidyA ceti-klezAnAM vibhAgo'yaM / taduktam-"avidyAsmitArAgadveSAbhinivezAH klezA iti" ri-3] ra1-08. avidyA, asmitA, rAga, dveSa ane pAMcamo abhiniveza: A pAMca kleza jaNAvAyA che." - A pramANe A aDhAramA zlokathI klezono vibhAga(nAmamAtrathI varNana) karAyo che. pAtaMjalayogasUtramAM(2-3mAM) e pramANe jaNAvyuM che. avidyA asmitA rAga dveSa ane abhiniveza - A pAMca kleza che, jenuM svarUpa AgaLa varNavAze. 25-18 eka parizIlana 49
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ avidyAdi cAra klezonuM svarUpa varNavAya che- viparyAsAtmikAvidyAsmitA dRgdarzanakatA / rAgastRSNA sukhopAye dveSo duHkhAGganindanam // 25-19 // viparyAsAtmiketi-viparyAso'tasmiMstadgrahastadAtmikA'vidyA / yathA'nityeSu ghaTAdiSu nityatvasya, azuciSu kAyAdiSu zucitvasya, duHkheSu viSayeSu sukharUpasya, anAtmani ca zarIrAdAvAtmatvasya abhimAnaH / taduktam-"anityAzuciduHkhAnAtmasu nityazucisukhAtmakhyAtiravidyeti" [2-5] / dRgdarzanayoH puruSarajastamo'nabhibhUtasAttvikapariNAmayoH bhoktabhogyatvenAvasthitayorekatA'smitA / taduktaM-"dRgdarzanazaktyorekAtmataivAsmitA" [2-6] / sukhopAye sukhasAdhane tRSNA sukhajJasya sukhAnusmRtipUrvo lobhapariNAmo rAgaH / taduktaM-"sukhAnuzayI rAgaH" iti [2-7] / duHkhAGgAnAM duHkhakAraNAnAM nindanaM duHkhAbhijJasya tavanusmRtipUrva vipardinI uSa: I yata 3 "kuvAnuzathI DeSa:" rUti ri-8] ri-93/ viparyAsasvarUpa avidyA che. dar-darzananI(puruSabuddhinI) ekatA svarUpa asmitA che. sukhanA upAyonI tRSNA svarUpa rAga che ane duHkhanAM kAraNonI niMdA karavA svarUpa dveSa che." - A pramANe ogaNIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke avidyAsvarUpa kleza viparyAsAtmaka che. atamAM to je graha che tene viparyAsa kahevAya che. je, te nathI tene te jANavuM.. ityAdi svarUpa viparyAsa(mithyAjJAna-bhrama), avidyAnuM svarUpa che. jema anitya evA ghaTAdimAM nityatvano je graha thAya che, azuci evI kAyAmAM zucipaNAno je graha thAya che, duHkhasvarUpa viSayomAM(rUpAdimAM) sukharUpatAno je graha thAya che ane anAtma(AtmAthI bhinna)bhUta zarIrAdimAM AtmatvanuM je abhimAna thAya che, te badho graha viparyAsa che; tema tAdaza koI paNa prakArano viparyAsa avidyAsvarUpa che. A vastune jaNAvatAM pAtaMjala yogasUtramAM(2-5mAM) jaNAvyuM che ke "anitya, azuci, duHkha ane anAtmamAM anukrame nitya zuci sukha ane Atma svarUpano je graha thAya che, te avidyA che. ghaTAdinI anityatA, zarIranI apavitratA, viSayonI duHkharUpatA ane zarIranI anAtmatA sarvAnubhavasiddha che. mohAdhIna AtmAo temAM(ghaTAdimAM) viparIta graha kare che, je avidyAnuM svarUpa che. de ane darzananI ekatA e asmitAsvarUpa che. degu eTale draSTA-puruSa (dazakti) ane darzana eTale darzanazakti-rajoguNa ane tamoguNathI abhibhUta na thayela sAttvika pariNAma che jeno evI buddhi sattvaguNanI pradhAnatAvALuM aMtaHkaraNatattva)nI ekatA svarUpa asmitA che. Azaya e che ke puruSatattva ane buddhitattva taddana ja bhinna hovA chatAM avidyAne kAraNe e baMnnemAM ekatA jevo "huM kartA chuM, bhoktA chuM...' ityAdi graha thAya che te asmitA che. vivekakhyAtinI prApti pachI teno nAza thAya che. asmitAnA kAraNe ja puruSa potAne kartA ane bhoktA mAne klezatAnopAya batrIzI 5o
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. tethI anukrame puruSa ane buddhi bhoktA ane bhogya svarUpe avasthita che. e baMnnenI ekatA asmitA che.. ityAdi samajI levuM joIe. pAtaMjalayogasUtra(2-6)mAM jaNAvyuM che ke dagudarzanazaktionI ekatA jevo pariNAma asmitA che. sukhanA jANakArano sukhanA anusmaraNapUrvakano sukhanA sAdhanane vize je tRSNAsvarUpa lobhano pariNAma che, tene rAga kahevAya che; je sarvavidita che. enuM svarUpa varNavatAM pAtaMjalayogasUtra(2-7)mAM jaNAvyuM che ke sukhanA anubhava pachI aMtaHkaraNamAM rahelo abhilASA-svarUpa je pariNAma che; tene rAga kahevAya che. duHkhanA jANakArano duHkhanA smaraNapUrvakano duHkhanA sAdhanane vize je niMdAtmaka pariNAma che, tene dveSa kahevAya che, jenuM svarUpa varNavatAM pAtaMjalayogasUtramAM(2-8mAM) jaNAvyuM che ke duHkhabhoganI pachI aMtaHkaraNamAM rahelo je duHkhaviSayaka krodha che, tene dveSa kahevAya che... ityAdi anyatra anusaMdhAya che. ra5-1lA have abhinivezaklezanuM svarUpa varNavAya che- viduSo'pi tathArUDhaH, sadA svarasavRttikaH / zarIrAdyaviyogasyAbhinivezo'bhilASataH // 25-20 / / viduSo'pIti-viduSo'pi paNDitasyApi tathArUDhaH pUrvajanmAnubhUtamaraNaduHkhAbhAvavAsanAbalAdayaH samupajAyamAnaH / zarIrAdInAmaviyogasyAbhilASataH zarIrAdiviyogo me mA bhUdityevaMlakSaNAdabhinivezo bhavati / sadA nirantaraM svarasavRttiko'nicchAdhInapravRttikaH / taduktaM-"svarasavAhI viduSo'pi tthaaruuddhoDiinaveza:" ti ri-1] Ari-20|| "zarIrAdinA aviyoganI abhilASAnA kAraNe vidvAnone paNa tevA prakArano anAdikALanA abhyAsavALo sadAne mATe abhiniveza hoya che." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke pUrvajanmomAM anubhavelA maraNanA duHkhanA anubhavathI utpanna thayelA saMskAranA baLathI bhayasvarUpa abhiniveza utpanna thAya che. vidvAna jANe che ke zarIrAdi anitya che, avazya javAnuM che, rahevAnuM nathI. Ama chatAM mUrkhanI jema tene thAya che ke "mane zarIrAdino viyoga na thAya." AvA adhyavasAyanuM mukhya kAraNa pUrvanA tAdaza saMskAro che, jethI bhayasvarUpa e abhilASa janme che. AvA saMyogomAM anaMtajJAnIo ene samajAve che ke e abhilASa khoTo che. zarIrAdi AtmAthI bhinna che. AtmAne enI sAthe koI saMbaMdha nathI. enA viyogathI AtmAne koI nukasAna nathI... vagere samajAve toya zarIrAdinA aviyogano abhiniveza jato nathI. e sadAne mATe niraMtara svarasavAhI(svAbhAvika) che. IcchA na hovA chatAM anAdikAlIna kusaMskArothI e abhiniveza thayA ja kare che. e pramANe jaNAvatAM pAtaMjalayogasUtramAM (2 eka parizIlana
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ 9mAM) kahyuM che ke "mUrkhanI jema vidvAnane paNa svarasavAhI abhiniveza hoya che. eno Azaya upara jaNAvyo che. ra5-20nA klezonuM kArya jaNAvAya che- ebhyaH karmAzayo dRSTAdRSTajanmAnubhUtibhAk / tadvipAkazca jAtyAyu gAkhyaH sampravartate // 25-21 // ebhya iti - ebhya uktebhyo'vidyAdibhyaH klezebhyaH karmAzayo bhavati / dRSTAdRSTajanmanoranubhUtiM bhajati yaH sa tathA / tadvipAkaH karmavipAkazca jAtyAyurbhAgAkhyaH sampravartate nirUpitatattvametat // 25-21 // "A klezathI karbhAzaya(zubhAzubha karma) thAya che, je A janmadiSTa janma) ke parajanmamAM (adaSTa janmamAM) anubhavAya che ane tenA vipAkasvarUpe janma, AyuSya(jIvana) ane bhoga pravarte che arthAt te svarUpa karmavipAka pravarte che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. enuM tAtparya spaSTa che ke pUrve jaNAvelA avidyAdi klezothI karbhAzaya utpanna thAya che, je A janma ke parajanmamAM anubhavano viSaya bane che tema ja janma AyuSya ane bhoga (viSayopabhoga) - ijinya sukhAdinA bhoga svarUpa karmavipAka pravarte che. A pUrve soLamI batrIzImAM e badhuM varNavyuM che. enuM anusaMdhAna ahIM karavuM joie. ra5-21 klezanA kAraNe pravartatA karmavipAkanI aniSTatA jaNAvAya che. (klezathI karmavipAka pravarte che tethI zuM thayuM? - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che.) pariNAmAcca tApAcca, saMskArAd dvividho'pyayam / guNavRttivirodhAcca, hanta duHkhamayaH smRtaH // 25-22 // pariNAmAcceti-ayaM karmavipAko duHkhAhrAdaphalatvena dvividho'pi 'te hrAdaparitApaphalA' [2-14] (puNyApuNyahetutvAt) ityatra tacchabdaparAmRSTAnAM jAtyAyu gAnAM dvaividhyazravaNAt / pariNAmAcca yathottaraM gardAbhivRddhestadaprAptikRtaduHkhAparihAralakSaNAd duHkhAntarajananalakSaNAcca / tApAcca upabhujyamAneSu sukhasAdhaneSu sukhAnubhavakAle'pi sadAvasthitatatpratipanthidveSalakSaNAt / saMskArAcca abhimatAnabhimataviSayasannidhAne sukhaduHkhasaMvidorupajAyamAnayoH svakSetre tathAvidhasaMskAratathAvidhAnubhavaparamparayA saMskArAnucchedalakSaNAt / guNavRttivirodhAcca guNAnAM sattvarajastamasAM, vRttInAM sukhaduHkhamoharUpANAM, parasparAbhibhAvyAbhibhAvakatvena viruddhAnAM jAyamAnAnAM sarvatraiva duHkhAnuvedhAccetyarthaH / hanta duHkhamayo duHkhaikasvabhAvaH smRtaH / takuC/-"pariNAmatApasaMwArakuvaifkhavRttivirodhALa kuvameva sarva viniH " rUti ri-11] Ira-rarA baMnneya prakAranA zubhAzubha) karmavipAka, pariNAmanA kAraNe, tApane laine, saMskArane lIdhe tema ja guNavRttinA virodhe duHkhamaya manAya che." - A pramANe bAvIsamA zlokano 52 klezatAnopAya batrIzI
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke avidyAdi klezanA kAraNe je karmavipAka zubha ke azubha rUpe pravarte che; te, pariNAmAdinA kAraNe yogIjano mATe duHkhamaya che. pAtaMjalayogasUtra(2-14)mAM jaNAvyuM che ke - "te phlAvaritApanA: puSpApuSyadetutvA, arthAt te jAti AyuSya ane bhoga; puNya ane apuNyanA kAraNe hovAthI AhalAda ane paritApanA phaLavALA che. e mujaba sUtranA ta padathI jAti AyuSya ane bhoganuM grahaNa hovAthI tenA AlAda ane paritApa svarUpa phaLane AzrayIne be bheda che. e baMnneya prakAranA karbhAzayo, upara jaNAvyA mujaba pariNAmAdine lIdhe duHkhamaya che. viSayonA bhogathI tenI Asakti vadhatI hoya che, jethI te mujaba viSayonI prApti na thAya to tene lIdhe je duHkha thAya che tene dUra karavAnuM zakya banatuM nathI. jo viSayanI prApti thaI jAya to tenA jevA bIjA caDhiyAtA viSayo prApta karavAnI icchAdithI bIjA du:khanI prApti thAya che. A rIte duHkhanA aparihAra svarUpa pariNAmanA kAraNe ane duHkhAMtarane utpanna karavA svarUpa pariNAmanA kAraNe karmavipAka(zubhakarmavipAka paNa) duHkhamaya che. sukhanAM sAdhanonA upabhogathI sukhanA anubhava vakhate paNa kAyama mATe tenA virodhI tattva pratye dveSa hovAthI tAdaza karmavipAka dveSasvarUpa tApathI duHkhamaya che. sukhAnubhavakALamAM paNa temAM vighnarUpa thanArAdine vize dveSa to hoya che ja. ekalo rAga hoya ane dveSa na hoya evuM banatuM nathI. sukhAnubhavakALamAM paNa tenA viSayono nAza thavAnA bhayathI duHkha to paDeluM ja che. taduparAMta tevA prakAranA sukhAnubhavamAM "huM pApI chuM, mane dhikkAra che...' ityAdi svarUpa anutApa paNa hoya che. AthI samajI zakAya che ke tApanAdviSanA) kAraNe karmavipAka duHkhamaya che. saMskArathI paNa tAdaza karmavipAka duHkhamaya che. kAraNa ke anukULa ke pratikULa viSayonA saMnidhAnamAM anukrame sukhanuM saMvedana ane duHkhanuM saMvedana thaze, tethI pAchA sukhAdiviSayaka saMskAra ane sukhAdiviSayaka anubhavanI paraMparA cAlyA ja karaze, jethI saMskArano uccheda ja nahIM thAya ane tethI bhavabhramaNano aMta ja nahIM thAya. A rIte saMskAranA kAraNe paNa karmavipAka duHkhamaya che. guNavRttivirodhanA kAraNe paNa karmavipAka duHkhamaya che. sattva rajas ane taman guNonI vRttio anukrame sukha, duHkha ane moha svarUpa che. te te guNonA prAdhAnyanA kAraNe tenAthI anyaguNo abhibhUta(apradhAna-gauNa) bane che. tethI sukhAdi svarUpa kArya, koI eka guNane laIne thatuM na hovAthI triguNAtmaka che. paraspara abhibhAvya-abhibhAvaka(apradhAna-pradhAna) svarUpe badhI vRttio thatI hovAthI virodhavALI che. tethI badhAmAM duHkhano anuvedha to che ja. A rIte guNavRttivirodhane laIne paNa karmavipAka, duHkhamaya arthAt duHkhaikasvabhAvavALo che. pAtaMjala yogasUtra(2-15)mAM e vAtane jaNAvatAM kahyuM che ke - "pariNAma, tApa, saMskAra ane guNavRttivirodhane laIne vivekI(mumukSu) mATe badhuM ja duHkharUpa che. ra5-22A. eka parizIlana
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ pAtaMjaladarzananA mate kleza hAninA upAyanA nirUpaNanuM samApana karAya che itthaM dRgdRzyayogAtmA''vidyako bhavaviplavaH / nAzAthatyavidAyA, ti patinA napu: rapa-raphI itthamiti-itthaM duHkharUpo dRgdRzyayoH puruSabuddhitattvayoryogo vivekAkhyAtipUrvakaH saMyoga AtmA kAraNaM yasya sa tathA / Avidyako'vidyAracito bhavaviplavaH saMsAraprapaJco'vidyAyA nAzAnazyati / avidyAnAzAtsvakAryagdRzyasaMyoganAze tatkAryabhavaprapaJcanAzopapatteriti pAtaJjalA jagurbhaNitavantaH / / 25-23 / / "A pramANe puruSa ane buddhinA yoga svarUpa bhavaprapaMca, avidyAnA kAraNe che. avighAnA nAzathI teno nAza thAya che - ema pAtaMjalIe kahyuM che." - A pramANe trevIsamAM zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke A pramANe samagra saMsAra duHkhasvarUpa che, jenuM kAraNa viveka-akhyAtipUrvakano puruSa ane buddhitattvano saMyoga che. e saMsAraprapaMca avidyAthI nirmita che, jeno nAza; avidyAnA nAzathI thAya che. avidyAno nAza thaye chate avidyAnA kAryabhUta dagudazyasaMyogano nAza thAya che ane tethI tAdaza saMyoganA kArya svarUpa bhavaprapaMcano nAza upapanna bane che - ema pAtaMjalo kahe che. puruSa ane buddhitattvamAM sarvathA bheda hovA chatAM temAM abhedano je graha che tene vivekAkhyAti(viveka-akhyAti) kahevAya che... ItyAdi vicAravuM joie. 25-23 pAtaMjalonI mAnyatAmAM doSa jaNAvAya che- naitat sAdhvapumarthatvAt, puMsaH kaivalyasaMsthiteH / klezAbhAvena saMyogAjanmocchedo hi gIyate // 25-24 // naitaditi-na etat pAtaJjalamataM sAdhu nyAyyaM, puMsaH kaivalyasaMsthiteH sadAtanatvenApumarthatvAt puruSaprayatnAsAdhyatvAt / hi yataH klezAbhAvena saMyogasyAvidyakasya svayameva nivRttasyAjanmAnutpAda ucchedo gIyate / tadeva ca puruSasya kaivalyaM vyapadizyata iti na punarmUrtadravyavatsaMyogaparityAgo'sya yujyate, kuuttsthtvhaaniprasariti di parasiddhAnta: | talu-"tavamAvaliMyaTmAvo phAti" ri-rara-24 "A pataMjalie jaNAvela siddhAMta yukta nathI. kAraNa ke puruSanI kaivalyAvasthA sadA mATe hovAthI te puruSArthano viSaya nathI. klezano abhAva hovAthI saMyogano ajanma ja uccheda kahevAya che." - A pramANe covIsamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pAtaMjalInA mate anAdikALathI puruSa potAnA zuddha svarUpa-kaivalyamAM saMsthita che. tethI te svabhAvasiddha avasthA prayatnathI sAdhya nathI. kAraNa ke puruSamAM klezano abhAva nisargathI ja hovAthI avidyAthI utpanna thanAro je buddhino saMyoga che te svayaM ja nivRtta hoya che, tenI 54 klezatAnopAya batrIzI
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ anutpatti svarUpa ja teno uccheda kahevAya che. e saMyoganI anutpatti svarUpa ja puruSanuM kaivalya varNavAya che. tethI mUrta ghaTAdi dravyonI jema saMyogano parityAga puruSamAM ucita nathI. kAraNa ke "puruSano buddhinI sAthe saMyoga, avidyAnA kAraNe thAya che ane vivekakhyAtinA kAraNe teno parityAga thAya che. - Ama mAnavAthI puruSanA kUTasthatvanI hAni thavAno prasaMga Avaze. A pramANe pAtaMjalonI mAnyatA che. nAza na pAme ane utpanna na thAya evI sthirekasvabhAvavat vastune kUTastha kahevAya che, jemAM talanA photarAnA trIjA bhAga jeTaluM paNa parivartana manAtuM nathI. A vAtane jaNAvatAM pAtaMjalayogasUtra(2-25)mAM kahyuM che ke "pUrve varNavelI avidyAnA abhAvathI puruSa ane buddhinA saMyogano abhAva hoya che, tene hAna kahevAya che. te hAna ja jJAnasvarUpa puruSano kaivalyasvarUpa mokSa che." vagere anyatra anusaMdhaya che. rapa-24, tavAhiM- upara jaNAvelI vAtane spaSTa karAya che. Azaya e che ke pAtaMjalInA mate puruSArtha saMgata thato nathI... vagere je jaNAvyuM che, tenuM kAraNa jaNAvAya che tAttviko nAtmano yogo, hokAntApariNAminaH / kalpanAmAtramevaM ca, klezAstaddhAnamapyaho // 25-25 // tAttvika iti-tAttvikaH pAramArthiko nAtmano hi yogaH sambandha ekAntApariNAminaH sato yujyate / evaM cAho ityAzcarye klezAstaddhAnamapi kalpanAmAtram / upacaritasya bhavaprapaJcasya prakRtigatatvaM vinApi avidyAmAtranirmitatvena bauddhanayena vedAntinayenApi ca vaktuM zakyatvAd, mukhyArthasya ca bhvnmtniityaadyaapysiddhatvAhitya: rila-21| paramArthathI, ekAMte apariNAmI evA AtmAno buddhinI sAthe yoga(saMbaMdha) ghaTato nathI ane tethI klezo ane tenI hAni mAtra kalpanA che." - A pramANe paccIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke AtmAne sarvathA apariNAmI mAnavAnA kAraNe tAtvika rIte AtmAnI sAthe buddhino saMbaMdha saMgata thato nathI. kAraNa ke AtmA pariNamanazIla nathI. tethI tAdaza saMbaMdhanA kAraNa tarIke avidyAdi klezanI kalpanA ane tenI vivekakhyAtithI hAninI kalpanA paNa kalpanAmAtra che, vAstavika nathI - e AzcaryanI vAta che. yadyapi buddhinA aupacArika saMbaMdhAdi AtmAmAM(puruSamAM) thaI zake che paraMtu A rIte aupacArika bhavaprapaMca to, prakRtimAM e mAnyA vinA paNa avidyAmAtranA kAraNe bauddha ane vedAMtanA mata mujaba varNavI zakAya che. prakRti jaDa hovAthI ane puruSa apariNAmI hovAthI prakRtimAM bhavaprapaMcano saMbhava nathI. tethI tenA prapaMcano upacAra, puruSamAM saMbhavita nathI. anyatra prasiddhano anyatra upacAra karAya che. aprasiddhano upacAra karAto nathI. A rIte eka parizIlana 55
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAstavika rIte pAtaMjala-matamAM bhavaprapaMca ja asiddha che. tethI saMsAra, tenAM kAraNa tema ja saMsArano uccheda ane tenAM kAraNa badhuM ja pAtaMjalInA matamAM kAlpanika bane che... ityAdi vyavasthita rIte samajI levuM joie. 25-2pA kAlpanikatvenaivaitanmatam, anyadapItthaM duussynnaahkAlpanika ja hovAthI pAtaMjalamatane ane bIjA matane paNa A rIte dUSita jaNAvAya che- nRpasyevAbhidhAnAd yaH sAtabandhaH prakIrtitaH / ahizaGkAviSajJAnAccetaro'sau nirarthakaH // 25-26 // nRpasyeti-nRpasyeva tathAvidhanarapaterivAbhidhAnAdrAjAyamiti bhaNanarUpAdyaH sAtabandhaH sukhasambandharUpaH prakIrtitaH / nitye'pyAtmani paraiH / ahinA'daSTasyApi tathAvidhapraghaTTakavazAdahizaGkAviSajJAnAccetaro'sAtabandhaH, asau nirarthakaH kalpanAmAtrasyArthAsAdhakatvAdeva / atha prakRtau kartRtvabhoktRtvAbhimAnopavarNanamAtrametat, tannirAsArthameva ca sakalazAstrArthopayoga iti ko doSaH ? tattvArthasiddhyarthamupacArAzrayaNasyApi aduSTatvAditi cenna, tattvArthasyaivAtmanazcidrUpatve muktyavasthAyAM viSayaparicchedakatvasyApyApatteH, jJAnasya jJAnatvavatsaviSayakatvasyApi svabhAvatvAdantaHkaraNAbhAve'rthaparicchedAbhAvasya ca nirAvaraNajJAne tasyAhetutvena vaktumazakyatvAd, didRkSAbhAve'pi darzanAnivRtteH, prAkRtAprAkRtajJAnayoH saviSayakatvAviSayakatvasvabhAvabhedakalpanasya cAnyAyyatvAd / Atmacaitanye'viSayakatvasvabhAvyavatsaviSayakatvasvAbhAvyakalpane bAdhakAbhAvAt / kiM ca vivekAkhyAtirUpasaMyogAbhAvo'pi vivekakhyAtirUpa eveti viSayagrAhakacaitanyasya svatantranItyaivopapatte muktAvapi nirviSayacinmAtratattvArthAsiddhiH / taduktaM haribhadrAcAryaH-"Atmadarzanatazca syAnmuktiryattantranItitaH / tadasya jJAnasaddhAvastantrayuktyaiva sAdhitaH / / 1 / / [yogabindu 4-56]" iti / nanu vivekakhyAtirapi antaHkaraNadharma eva, tasmiMzca prakRtau pravilIne na taddharmasthityavakAzaH, na caivaM saMyogonmajjanaprasaGgaH, pareSAM ghaTavilayadazAyAM ghaTaprAgabhAvAnunmajjanavadupapatteH, itthaM ca prakRtereva tattvataH saMyogahAnam, AtmanastUpacArAditi nAsmAkamayamupAlambhaH zobhata iti cenna, upacArasyApi sambandhAvinAbhAvasyAzrayaNe cinmAtradharmakatvatyAgAtsarvajJatvasvabhAvaparityAgasya svavAsanAmAtravijRmbhitatvAdityAcAryANAmAzayAt / / 25-26 / / rAjAnI jema kahevAthI zAtAvedanIyakarmano baMdha ane sarpanI AzaMkAthI thayelA viSajJAnathI azAtAno baMdha kahevAya che, e nirarthaka che." - A pramANe chavvIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke koIne "A rAjA che' - A pramANe kahevAthI tene jema sukhanA saMbaMdha svarUpa zAtAvedanIyano baMdha thAya che tema sarvathA (ekAMte) nitya AtmAne paNa sukha thAya che. tema ja sarpa karaDyo na hovA chatAM sAmAnya bIjA koI jaMtuvizeSanA karaDavAnA prasaMge sarpa karaDavAnI AzaMkAthI viSanI bAdhAnA jJAnane laIne duHkhanA saMbaMdha svarUpa 56 klezaNAnopAya batrIzI
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ azAtAvedanIyano baMdha thAya che - A pramANe pAtaMjalo dvArA ane sAMkhyo dvArA je kahevAya che, e nirarthaka che. kAraNa ke kalpanAmAtrathI arthanI siddhi thatI ja nathI. yadyapi upara jaNAvelA udAharaNathI koI arthanI siddhi karavAnI nathI. "cetana evI huM karuM chuM..." ityAdi svarUpa, prakRtimAM je abhimAna che te jaNAvavA mAtrano ja e udAharaNano Azaya che. e abhimAnanI nivRtti karavA mATe ja sakaLa zAstronA arthano upayoga che. tattvArthanI siddhi(nizcaya) mATe upacArano Azraya karavAmAM koI doSa nathI. kAraNa ke aupacArika daSTAMtano Azraya laine pAramArthika vastunI siddhi thavAmAM koI doSa nathI. paraMtu A pramANe mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke tattvasvarUpa artha to cisvarUpa AtmA che. e jema saMsAramAM viSayano pariccheda kare che, tema muktAvasthAmAM paNa tene viSayano pariccheda karanAra tarIke mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke jJAnatvanI jema saviSayakatva(viSayane grahaNa karavuM te) paNa jJAnano svabhAva che. yadyapi muktAvasthAmAM aMtaHkaraNa na hovAthI jJAna hovA chatAM viSayano pariccheda thato nathI. A pramANe kahI zakAya che; paraMtu nirAvaraNa jJAnamAM aMtaHkaraNa hetu na hovAthI; muktAvasthAmAM viSayapariccheda, aMta:karaNa na hovAthI thato nathI - e pramANe kahI zakAya evuM nathI. "dikSA(jovAnI icchA) na hovAthI muktAvasthAmAM viSayapariccheda thato nathI.' e pramANe paNa kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke dikSAnA abhAvamAM paNa nirAvaraNa jJAnathI viSayanuM darzana thayA vinA nahIM rahe. baddhAvasthAmAM prakRtijanya jJAna, saviSayakatvasvabhAvavALuM hoya che ane muktAvasthAmAM jJAna, prakRtijanya na hovAthI nirviSayakatvasvabhAvavALuM hoya che - A pramANe jJAnanA svabhAvabheda mAnavAnuM yukta nathI. kAraNa ke A rIte kramika be svabhAvanI kalpanAthI AtmAnA kUTasthatvanI hAni thAya che. "tethI jJAnano aviSayatva(nirviSayakatva) eka svabhAva ja mAnavo joIe" - A kahevuM yukta nathI. kAraNa ke AtmAnA caitanyamAM aviSayakatvasvabhAvanI jema saviSayakatvasvabhAvanI kalpanA karavAmAM paNa koI bAdhaka nathI.. ItyAdi vicAravuM. yadyapi AtmAnA kauTazyanI(apariNAmitAnI) hAni thAya che. tethI te bAdhaka hovAthI AtmacaitanyamAM nirviSayakatva eka svabhAva ja manAya che. paraMtu tAdaza nirviSayakatvasvabhAva mAnI zakAya ema nathI. te hiM ra... ityAdi graMthathI jaNAvAya che. kahevAno Azaya e che ke viveka - akhyAtisvarUpa prakRti(buddhi) - puruSano saMyoga che.(saMsAra che.) te saMyogano abhAva (viveka-akhyAtino abhAva) mokSa che, je vivekakhyAtisvarUpa che. puruSamAM je prakRtino bheda che, te viveka che. tenuM jJAna(khyAti) vivekakhyAti che. A rIte vivekakhyAtimAM(mokSAvasthAmAM) bhedanA pratiyogI(jeno bheda che te) svarUpe prakRti vagere tattvonuM jJAna che. tethI potAnA(pAtaMjalAdinA) siddhAMtathI ja viSayane grahaNa karanAra eka parizIlana 57
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ caitanyanI siddhi hovAthI mokSAvasthAmAM paNa nirviSayaka caitanyamAtra tattvArthanI siddhi thatI nathI. AthI ja e pramANe jaNAvatAM pU.A.bha. zrI haribhadra sU. mahArAjAe yogabiMdumAM(457) pharamAvyuM che ke - "AtmadarzanathI ja mukti thAya che. A pramANe je zAstra-siddhAMtathI siddha thAya che, te kAraNe mokSadazAmAM te zAstranItithI ja viSayane grahaNa(pratyAdine grahaNa) karanAra jJAnano sadbhAva siddha thAya che.' yadyapi vivekakhyAti paNa sAMkhyAdinA mate aMtaHkaraNano dharma hovAthI e aMtaHkaraNa prakRtimAM vilIna thaye chate muktAvasthAmAM vivekakhyAtisvarUpa dharmanI sthiti rahetI nathI. dharmI na hoya to dharma paNa na hoya - e samajI zakAya che. "A rIte vivekakhyAtino abhAva mAnavAmAM Ave to; saMyogAbhAvano abhAva thavAthI jema saMyoga thAya che tema vivekAkhyAti-prakRti puruSano saMyoga thaze" - A pramANe kahevuM barAbara nathI. kAraNa ke naiyAyikonA matamAM jema ghaTAdinI utpatti thavAthI ghaTAdino prAgabhAva(utpatti pUrveno abhAva) nAza pAme che ane jyAre e ghaTano nAza thAya che, tyAre ghaTAdinA prAgabhAvanuM unmajjana(pAchI utpatti) thatuM nathI. tema aMtaHkaraNanA vilaya pachI vivekAkhyAtinuM unmajjana thatuM nathI. AthI samajI zakAze ke prakRtinA ja saMyoganI tattvataH hAni thAya che. AtmAmAM to upacArathI ja te jaNAvAya che. tethI "mokSamAM vivekakhyAti hovAthI AtmacaitanyamAM saviSayakatva siddha ja che' - Avo je upAlaMbha pU. AcAryabhagavaMtazrIe sAMkhyAdine Apyo che te ucita nathI. paraMtu upacAra paNa tyAM karAya che ke jayAM jemAM jemAMno upacAra karavAno hoya che, tyAM te baMnneno tAttvika saMbaMdha hoya. anyathA evo tAtvika saMbaMdha na hoya to ya upacAra karavAmAM Ave to game teno game temAM upacAra karI zakAze. prakRtinI vivekakhyAtino upacAra puruSamAM karAya che, paraMtu prakRtinI sAthe koI ja tAttvika saMbaMdha nathI ane tethI vivekakhyAti (saMyogoccheda) vagerenI sAthe paNa koI tAttvika saMbaMdha nathI. upacAra vyApya che ane vivekakhyAtino saMbaMdha (tAttvika saMbaMdho vyApaka che. vyApakano abhAva hoya tyAM vyAkhanuM astitva (vanyabhAvanA adhikaraNamAM dhUma na hoya) na hoya. AthI spaSTa che ke upacArane karavA mATe tenA vyApaka svarUpe saMbaMdhane paNa tAtvikasvarUpe mAnavo paDaze ane tethI "AtmAmAM (puruSamAM) mAtra caitanya che' - A mAnyatAno tyAga karavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke AtmAmAM prakRtigata vivekakhyAtino saMbaMdha paNa che. "A rIte prakRtigata vivekakhyAtino - (prakRtipuruSanA saMyogAbhAvano) puruSamAM upacAra karavA mATe tAttvika saMbaMdha mAnI laIe to puruSanA kUTasthatyAdi siddhAMtanI hAni thAya che. tethI tAdaza saMbaMdha nathI manAto" - A pramANe nahIM kahevuM joIe, kAraNa ke muktAvasthAmAM sarvajJatvasvabhAvano parityAga thAya che... ityAdi kathana potAnA tevA prakAranA saMskArano vilAsa che. vastusthiti joIne e kathana karyuM nathI... A 58 klezatAnopAya batrIzI
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe yogabiMdukAra zrImad haribhadrasUrIzvarajI mahArAjAno Azaya hovAthI teozrIe Apelo upAlaMbha ucita ja che... ityAdi yogabiMdu vagerethI jANI levuM joIe. 25-26ll A rIte pAtaMjalAdine abhimata kleza hAninA upAyanuM nirAkaraNa karIne have niyAyikAdi tArkikAbhimata tenuM (kleza hAninA upAyanuM) nirAkaraNa karavA mATe temanA matanuM nirUpaNa karAya che- puruSArthAya duHkhe'pi, pravRtterjJAnadIpataH / dAnaM gharamakuvaca, valtazati tu tA . ra0-ra7I puruSArthAyeti-jJAnadIpatastattvajJAnapradIpAdajJAnadhvAntanAzAt puruSArthAya puruSArthanimittaM duHkhe'pi pravRtteH, rAjasevAdau tathAdarzanAt / caramaduHkhasya klezasya svayamutpAditasya hAnamiti tu tArkikA naiyAyikAH / atItasya svata evoparatatvAd, anAgatasya hAtumazakyatvAd, vartamAnasyApi virodhiguNaprAdurbhAvenaiva nAzAt / caramaduHkhamutpAdya tannAzasyaiva puruSArthakatvAditi bhAvaH // 25-27 // "jJAnadIpakathI puruSArtha mATe duHkhamAM paNa pravRtti thatI hovAthI caramaduHkhasvarUpa klezanI hAni thAya che : ema tArkiko kahe che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke pramANa prameya saMzaya prayojana. vagere padArthonA tattvajJAna svarUpa dIpakathI ajJAnasvarUpa aMdhakArano nAza thavAthI, pote utpanna karelA caramaduHkhasvarUpa klezanI hAni thAya che - ema tArkiko kahe che. "duHkha to koNa utpanna kare?' AvI zaMkA karavI nA joIe. kAraNa ke rAjAnI nokarI vagere duHkho, artha ane kAmAdi puruSArtha mATe UbhA karAtAM dekhAya ja che. atItakALanAM duHkho to pote ja naSTa thayelAM che. anAgataduHkhono tyAga zakya nathI. vartamAnaduHkhano nAza to tenA virodhI guNanA prAdurbhAvathI ja thaI jAya che. AthI caramaduHkhane jAte utpanna karIne tenA nAza mATe ja kharekhara puruSArtha karavo joie... A pramANe naiyAyikAdi tArkikonA kathananuM tAtparya che. ra5-2thA etadapi mataM duussytitArkikonA matamAM dUSaNa jaNAvAya che- bUte hanta vinA kazcidado'pi na madoddhatam / sukhaM vinA na duHkhArthaM, kRtakRtyasya hi zramaH // 25-28 // bUta iti-ado'pi vacanaM madoddhataM vinA / kazcidityanantaramapergamyamAnatvAt kazcidapi na bUte / hi yataH kRtakRtyasya sukhaM vinA svasukhAtizayitasukhaM vinA duHkhArthaM zramo nAsti / rAjasevAdAvapi hi eka parizIlana 59
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhArthaM pravRttidRzyate / kaTukauSadhapAnAdAvapi AgAmisukhAzayaiva / anyathA vivekino duHkhajihA somaraNAdAvapi pravRttyApatteH, na ca mokSe sukhamiSyate bhavadbhiriti vyarthaH sarvaH prayAsaH // 25-28 // mada(ahaMkAra)thI uddhata vyApta) thayelA mANasa vinA bIjo koI paNa AhapUrve jaNAveluM) vacana bole nahIM. kAraNa ke sukha vinA duHkha mATe koI kRtArtha mANasa parizrama karato nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano sAmAnyArtha che. tenuM tAtparya spaSTa che ke duHkhane utpanna karIne tenA nAza mATe puruSArtha karavAnuM je vacana che, te madonmattane choDIne bIjo koI ja bole nahIM. kAraNa ke je thoDuMghaNuM paNa duHkha utpanna karAya che, te sukha mATe utpanna karAya che. rAjAnI sevA vageremAM paNa je duHkha bhogavAya che te arthasAdhya sukha mATe che ane aniSTa kaDavA vagere auSadhapAnAdimAM paNa je duHkho bhogavAya che te paNa ArogyasAdhya AgAmI kALanA sukha mATe che. jo sukhanA arthe duHkhanI pravRtti na hoya to vivekIjana duHkhathI mukta banavA maraNAdimAM paNa pravRtti kare. "amAre tyAM(naiyAyikAdinA matamAM) paNa mokSanA sukha mATe mumukSu caramaduHkhane utpanna karaze.' - A pramANe kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke tamAre tyAM(naiyAyikAdinA matamAM) mokSamAM sukha manAtuM nathI. tethI saghaLo prayAsa vyartha che. 25-28. kiM ca caramaduHkhatvaM tattvajJAnajanyatAvacchedakamapi na sambhavatItyAha duHkhAtyantAbhAvasvarUpa ja mokSamAM sukha che, tene prApta karavA mATe tattvajJAnathI caramaduHkhane utpanna karI zakAya che.' - A vAtanuM nirAkaraNa vida ... ItyAdi graMthathI karAya che. arthAt tattvajJAnathI caramaduHkha janya nahIM banI zake. kAraNa ke tattvajJAnaniSThajanakatAnirUpitajanyatAvacchedaka caramaduHkhatvane mAnI zakAze nahi... ItyAdi jaNAvAya che- caramatvaM ca duHkhatvavyApyA jAti na jAtitaH / taccharIraprayojyAtaH, sAGkaryAnnAnyadarthavat // 25-29 // caramatvaM ceti-caramatvaM ca duHkhatvavyApyA jAti na taccharIraprayojyA, ato jAtitaH sAGkaryAd maitrIyacaramaduHkhacaitrAcaramaduHkhavartinyostayozcaitracaramaduHkha eva samAvezAt / caitrazarIraprayojyajAtivyApyAyAzcaitracaramasukhaduHkhAdiniSThAyA bhinnAyA eva caramatvajAterupagame tu sukhatvAdinaiva sAGkaryAd / anyatsamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnakAlInatvalakSaNaM caramatvaM nArthavat, na tattvajJAnajanyatAvacchedakamarthAdeva samAjAttadupapatteH / kAryavRttiyAvaddharmANAM kAryatAvacchedakatve caitrAvalokitamaitranirmitaghaTatvAderapi tathAtvaprasaGgAt / tathA ca niyatitattvAzrayaNApatteriti dik / / 25-29 // "camatva duHkhatvanI vyApya jAti nathI. kAraNa ke tazarIraprayojaya evI jAtine lIdhe sAMkaryuM Ave che. camatvane bIjA koI svarUpe mAnavAnuM arthahIna che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke naiyAyikAdinI mAnyatAnusAra 60 klezaNAnopAya batrIzI
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ tattvajJAnathI janya caramaduHkha che. janakatA tattvajJAnamAM che ane janyatA caramaduHkhamAM che. anukrame tenA avacchedaka tattvajJAnatva ane caramaduHkhatva(carama7) che. janakatAdinA gauNa samaniyata dharmane janakatAdinA avacchedaka kahevAya che, je laghubhUta anatiprasakta dharma svarUpa hoya che. e dharmo bahulatayA jAtisvarUpa hoya che. ahIM tattvajJAnaniSThajanakatAnirUpitajanyatA caramaduHkhamAM che ane janmatAvacchedaka tarIke caramaduHkhatvane arthAtu camatvane varNavAya che. paraMtu camatvane, te duHkhatva-vyApya (duHkhatvanA adhikaraNanI apekSAe alpa adhikaraNamAM rahenAra) jAti na hovAthI, janyatAvacchedaka mAnI zakAze nahi. kAraNa ke tazarIra-prayojaya jAtine AzrayIne sAMkarya nAmano doSa Ave che. parasparanA abhAvanuM sAmAnAdhikaraNya(tAdeza abhAvavadhrAM vRtti) hoya ane parasparanuM sAmAnAdhikaraNya(arthAt ekAdhikaraNamAM ubhaya vRtti) hoya tyAre sAMkaryaAve che. bhUtatvAbhAvanA adhikaraNa manamAM mUrtitva vRtti che ane mUrtatvAbhAvanA adhikaraNa AkAzamAM bhUtatva vRtti che ane ekAdhikaraNa pRthvI vageremAM bhUtatva ane mUrtatvaH baMnne vRtti che. (rahe che.) sAmAnyathI ekabIjAne choDIne rahetA hoya ane baMnne sAthe rahetA hoya tyAM sAMrya manAya che. sAMkaryasthaLe baMnne jAti manAtI nathI. bemAMthI koI eka pramANasiddha jAti manAya che.. ityAdi adhyApaka pAse barAbara samajI levuM. prakRti sthaLe maitranA carama sukhamAM duHkhatvane choDIne carama- vRtti che ane caitranA acarama duHkhamAM camatvane choDIne duHkhatva vRtti che. tema ja caitranA caramaduHkhamAM camatva ane duHkhatvaH baMnne vRtti che. tethI camatva jAti nathI. yadyapi caitrAdi te te vyaktinA zarIramAM rahenArA carama sukha-duHkhAdimAM rahenArI caramatva jAtio judI judI hovAthI upara jaNAvyA mujaba sAMkaryaAvatuM nathI. paraMtu evI caramata aneka jAtio mAnavAthI sukhatvAdi jAtine lIdhe sAMkarya spaSTa che. kAraNa ke caitrasabaMdhI acarama sukhamAM ane duHkhamAM anukrame camatva ane sukhatva nathI ane caitranA caramasukhamAM caramatva tema ja sukhatvaH baMnne che. tethI camatvane jAti mAnavAnuM zakya nathI. yadyapi camatva, jAtisvarUpa na hoya to ya "svasamAnAdhikaraNaduHkhamAgabhAvAsamAnakAlInatva svarUpa bIjuM caramatva mAnI zakAya che. potAnA(carama duHkhanA) adhikaraNamAM rahenAra duHkhaprAgabhAvanA kALamAM je duHkha hotuM nathI, te duHkhamAM camatva che. je duHkhanI utpatti thayA pachI bhaviSyamAM duHkhanI utpatti thavAnI nathI te duHkha, samAnAdhikaraNa(svasamAnAdhikaraNa) duHkhaprAgabhAvAsamAnakAlIna che ane emAM samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnakAlInatva svarUpa caramata rahe che, je tattvajJAnaniSThajanakatAnirUpitajanyatA(caramaduHkhaniSThajanyatA)nuM avacchedaka che - ema mAnI zakAya che. paraMtu e kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke AvA caramatvane tAdaza janyatAvacchedaka mAnavAnI jarUra nathI. je duHkha utpanna thayA pachI duHkhaprAgabhAvanA eka parizIlana
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ abhAve bIjuM duHkha utpanna thatuM nathI te duHkha ApoApa ja carama(chelle) thaI jAya che. arthAt, e mATe tattvajJAnane caramaduHkhanA janaka mAnI tenAthI caramaduHkhane janya mAnavAnI jarUra nathI. caramaduHkha to tenI meLe kAraNasAmagrIthI ja thaI zake che. yadyapi potAnI kAraNasAmagrIthI caramaduHkhanI utpattinI avyavahita pUrve tattvajJAna vRtti hovAthI tattvajJAnajanyatva paNa caramaduHkhamAM mAnavuM joie, paraMtu e rIte to kArya-ghaTAdimAM jeTalA dharmo che te badhAne ja kAryatAvacchedaka mAnavAno prasaMga Avaze. koI ghaTa caitrathI jovAyela (catrAvalokita) hoya tema ja te maitrathI banAvela hoya (maitranirmita hoya) evA ghaTamAM caitrAvalokitatva ane maitranirmitatva. ityAdi dharmo hovAthI tatataghaMTAdiniSThajanyatA (daMDAdi-niSTha-janakatA-nirUpita tAdezajanyatA)nA avacchedaka tarIke badhAne mAnavA paDaze. ane tethI "A ghaDAmAM ja ATalA dhama rahyA bIjAmAM kema nahIM? A ghaDAmAM ATalA ja dharmo rahyA bIjA kema nahIM ?... ityAdi praznonA samAdhAnamAM tathA prakAranI niyati(svabhAva, bhavitavyatA)no ullekha karavo paDaze, jethI kathaMcit teno svIkAra karavAthI syAdvAdano Azraya karavAnI ane ekAMte teno svIkAra karavAthI svabhAvavAdano Azraya karavAnI Apatti Avaze... ityAdi anyatrathI samajI levuM joIe. 25-2lA. anyamatadUSaNena nirdRDhaM svmtmupnysynnaahA rIte anyamatamAM dUSaNo batAvavA dvArA nizcita thayelA svamatane darzAvavA jaNAvAya che- sukhamuddizya tad duHkhanivRttyA nAntarIyakam / prakSayaH karmaNAmukto, yukto jJAnakriyAdhvanA // 25-30 // sukhamiti-tattasmAd duHkhanivRttyA nAntarIyakaM vyAptaM sukhamuddizya karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM prakSayo jJAnakriyAanA yup sp: f/ra9-30 | "tethI (anyamatomAM doSo hovAthI), duHkhanivRttinI sAthe saMbaddha evA sukhane uddezIne, jJAna ane kriyA mArge karmono kSaya karavo - e pramANe yukta kahyuM che." - A pramANe trIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. anyamatomAM je klezonuM svarUpa varNavyuM che enA dhvaMsa pachI koI paNa vAstavika sukhano saMbaMdha jaNAvyo nathI. arthAt tyAM lezonI nivRttithI duHkhanI nivRtti varNavI che paraMtu te sukhathI vyApta nathI. jyAre jaina darzanamAM duHkhanI sarvathA nivRttithI anaMta sukhanI prApti mokSamAM thAya che, je vAstavika rIte puruSArthano viSaya bane che. duHkhanivRttithI saMbaddha(vAta) evA sukhanA uddezathI jJAnAvaraNIyAdi karmono kSaya karavo joIe. e kSaya jJAna ane kriyA svarUpa mArge thAya che - A pramANe je kahyuM che te yukta che arthAt nirdoSa che. 25-30nA 62 klezatAnopAya batrIzI
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ jainadarzanamAM A rIte karmasvarUpa klezo che, jeno pralaya jJAnakriyAmArgathI thAya che. e upara jaNAvyA mujaba spaSTa che. paraMtu karma bhogavyA vinA kSINa thatuM na hovAthI teno kSaya bhogathI thAya che - AvI AzaMkAnA nivAraNa mATe jaNAvAya che- klezAH pApAni karmANi, bahubhedAni no mate / yogAdeva kSayasteSAM, na bhogAdanavasthiteH // 25-31 // klezA iti-no'smAkaM mate pApAnyazubhavipAkAni bahubhedAni vicitrANi karmANi jJAnAvaraNIyAdIni klezA ucyante / ataH karmakSaya eva klezahAniriti bhAvaH / nanu-"nAbhuktaM kSIyate karma, kalpakoTizatairapi / avazyameva bhoktavyaM, kRtaM karma zubhAzubham / / 1 / / " iti vacanAgogAdeva karmaNAM kSaye tasyApyapuruSArthatvamanivAritamevetyata Aha-yogAdeva jJAnakriyAsamuccayalakSaNAt kSayaH teSAM nAnAbhavArjitAnAM pracitAnAM na bhogAd, anavasthiteH / bhogajanitakarmAntarasyApi bhognaashytvaadnvsthaanaat| nanu nirabhiSvaGgabhogasya na karmAntarajanakatvaM / pracitAnAmapi ca teSAM kSayo yogajAdRSTAdhInakAyavyUhabalAdutpatsyata iti cenna, prAyazcittAdinApi karmanAzopapatteH karmaNAM bhogetaranAzyatvasyApi vyavasthitau yogenApi tannAzasambhave kAyavyUhAdikalpane pramANAbhAvAt / karmaNAM jJAnayoganAzyatAyA "jJAnAgniH sarvakarmANi bhasmasAtkurute'rjuneti" bhavadAgamenApi siddhatvAt / narAdizarIrasattve zUkarAdizarIrAnupapatteH kAyavyUhAnupapattermano'ntarapravezAdikalpane gauravAcca / ye tvAhuH pAtaJjalAH-"agneH sphuliGgAnAmiva kAyavyUhadazAyAmakasmAdeva cittAtprayojakAnnAnAcittAnAM pariNAmo'smitAmAtrAditi / taduktaM-"nirmANacittAnyasmitAmAtrAt [4-4] pravRttibhede prayojakaM cittamekamanekeSAmiti" [4-5] teSAmapyanantakAlapracitAnAM karmaNAM nAnAzarIropabhoganAzyatvakalpanaM moha eva / tAvadadRSTAnAM yugapavRttilAbhasyApyanupapatteriti nirupakramakarmaNAmeva bhogaikanAzyatvamAzrayaNIyamiti sarvamavadAtam / / 25-31 / / "amArA matamAM pApakarmasvarUpa ghaNA prakAranA klezo che. yogathI ja teno kSaya thAya che. bhogathI teno kSaya thato nathI. kAraNa ke tethI anavasthA Ave che." - A pramANe ekatrIsamAM zlokano sAmAnyArtha che. enA Azayane spaSTa karatAM graMthakArazrIe TIkAmAM pharamAvyuM che ke - amArA matamAM azubhavipAka(phaLa)vALAM vicitra evAM jJAnAvaraNIyAdikarmasvarUpa pApone kleza kahevAya che. AthI karmakSaya-svarUpa ja kleza hAni che-e spaSTa che. yadyapi "seMkaDo-karoDo kalpo jAya toya bhogavyA vinA koI paNa karma kSINa thatuM nathI. kareluM zubha ke azubha karma avazya bhogavavuM ja paDe che." - A vacanathI bhogathI ja karmono kSaya thAya che. tethI kALanA paripAke te te karmo bhogavIne enI meLe ja kSaya pAmaze, jethI karmonA kSaya svarUpa mokSa mATe puruSArtha karavAnuM Avazyaka na hovAthI anya sAMkhyAdi matonI jema jainamatamAM paNa apuruSArthatvano prasaMga anivArya ja che. paraMtu jainamatamAM yogathI ja karmono eka parizIlana 63
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ kSaya manAya che. anavasthAdoSanA kAraNe upara jaNAvyA mujaba bhogathI karmakSaya manAto nathI. jJAna ane kriyAnA samudAya svarUpa yoga che. bhogathI karmano kSaya mAnavAmAM Ave to anavasthA nAmano doSa prApta thAya che. kAraNa ke karmanA kSaya mATe thanArA bhogathI bIjAM karmo baMdhAya che. enA kSaya mATe pharI pAchI bhoganI pravRtti karavI paDe. ethI pharI pAchAM karmo baMdhAya.. A rIte anavasthA Ave che. Asakti(rAga)rahita bhogathI karmAtarano baMdha thato nathI. pUrvasaMcita karmono kSaya paNa, yoganA kAraNe utpanna adaSTa(dharma)ne AdhIna evA kAyavUhanA sAmarthyathI upapanna thaze." - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke prAyazcittathI paNa karmanAza thato hovAthI bhogathI(karmanA phaLanA bhogathI) ja karmakSaya thAya che evuM nathI. paraMtu bhogetara(prAyazcittAdi)thI paNa karmano nAza thAya che - e siddha thayeluM che. tethI yogathI paNa karmano nAza saMbhavI zake che, jethI kAyamUha vagerenI kalpanAmAM koI pramANa nathI. balka "he arjuna ! jJAnasvarUpa agni saghaLAMya karmone bhasmasAta kare che - ItyAdi tamArA(sAMkhyAdinA) AgamathI paNa, karmono nAza jJAnayogathI thAya che - e siddha thAya che. "jJAnayoganA sAmarthyathI kAyavUha dvArA ja karmono nAza thAya che.' - A pramANe kahevAnuM yukta nathI. kAraNa ke manuSya vagerenuM zarIra hote chate bhUMDa vagerenA zarIranI upapatti thatI nathI. tethI kAyavha(anekAneka kAyAno eka kALamAM parigraha) upapanna nathI. 'te te zarIramAM manano praveza thavAthI kAyavUha upapanna thaze' - e kahevAnuM paNa zakya nathI. kAraNa ke mana eka hovAthI bIjAM zarIromAM teno praveza zakya nathI. yogasAmarthyathI aneka manonI kalpanA karavAmAM gaurava che... ItyAdi barAbara samajI levuM joie. A viSayamAM pAtaMjalIe yogasUtra(4-4, 4-5)mAM kahyuM che ke eka agnithI jevI rIte aneka kaNa(taNakhA) nIkaLe che, tema kAyavhadazAmAM eka prayojaka(niyAmaka, pravartaka) evA cittathI anekAneka cittono pariNAma asmitAthI(ahaMkArathI) thAya che - e kathana pAtaMjalInA paNa mohane laIne che. kAraNa ke A rIte anaMtakALathI saMcita karelAM karmonA nAza mATe anekAneka zarIrathI karAtA upabhogane kAraNa mAnavAnuM ayukta che. kAraNa ke koI paNa karma dravya kSetra kAlAdine pAmIne vipAkAnukUla banatuM hoya che. te badhAM karmo ekI sAthe vipAkAnukUla bane e zakya nathI. tethI aneka zarIrothI upabhoga dvArA karmono nAza thAya che - ema mAnavuM: e mohamUlaka che. AthI samajI zakAze ke je karmone koI paNa prakArano upakrama lAgato nathI evA nirupakrama-nikAcita karmono nAza bhogathI thAya che. evA nirupakrama karmone choDIne bIjAM karmono nAza to yogathI thAya che - A pramANe mAnavAthI koI paNa doSa raheto nathI... ityAdi 64 klezatAnopAya batrIzI
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ upayogapUrvaka vicAravuM joIe. prasaMgathI ahIM kevalI - samudyAtanA svarUpanuM paNa anusaMdhAna karavuM joie. ra5-31 tAtvikakleza hAninuM phaLa jaNAvavApUrvaka prakaraNArthano upasaMhAra karAya che- tato nirupamaM sthAnamanantamupatiSThate / bhavaprapaJcarahitaM, paramAnandameduram // 25-32 // tata ti-vyam: Bra-rUrI. zlokArtha spaSTa che. sarvathA karma-klezonI hAni thavAthI, bhavanA prapaMcathI rahita paramAnaMdathI vyApta evA nirupama-mokSa nAmanA anaMta sthAnane prApta kare che. zrI siddhigatinuM vAstavika svarUpa ane ene prApta karavA mATenA vAstavika upAyo mAtra zrI vItarAgaparamAtmAnA zAsanamAM ja varNavyA che, jenA mATe koI upamA nathI. jyAM Adhi vyAdhi ke upAdhi; janma jarA ke mRtyu ane rAga dveSa ke moha vagere svarUpa bhavano prapaMca nathI tema ja paramocca koTino anaMta AnaMda jyAM che evA sthAnanI arthAt anaMta sukhanA dhAma svarUpa mokSanI prApti klezanI sarvathA hAnithI thAya che. aMte e paramatAraka upAyanA AsevanathI sarvathA karma-klezarahita banI nirupama sthAnamAM akSaya sthitine karavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. 25-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM klezahAnopAyadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve A pUrve klezahAninA upAyonuM vivecana karyuM. A batrIzImAM klezahAninA upAyabhUta yoganuM mAhAtmya varNavAya che. zAstronuM rahasya, mokSanI keDI, apAyane zAMta karanAra ane sarva kalyANanA kAraNabhUta evA yoganuM mAhAtmya varNavavAnI zarUAta karI bIjA zlokamAM yoganA abhAve zAsra paNa saMsAranuM kAraNa bane che - e jaNAvyuM che. tyAra bAda yoganA aciMtya sAmarthyathI aneka prakAranI labdhio pragaTa thAya che - e jaNAvIne pAtaMjalayogadarzanane abhimata evI siddhionuM varNana lagabhaga ekavIsamA zloka sudhInA zlokothI karyuM che. pAtaMjalayogadarzananA trIjA vibhUti pAdamAM varNana karAyelA padArthonuM saMkSepathI paNa spaSTa nirUpaNa ahIM sattara zlokomAM karyuM che. sAMkhyadarzananI mAnyatA mujaba dareka siddhionuM kAraNa saMyama che. dhAraNA, dhyAna ane samAdhisvarUpa saMyama che. A saMyamathI heya, upAdeya ane zeya padArthonI prajJAno prasAra thAya che jene laine yogIne anekAneka siddhio prApta thAya che. atIta ane anAgatanuM jJAna, sarva pakSI pazu Adi prANIonA zabdonuM jJAna, pUrvajanmonuM jJAna, bIjAnA mananuM jJAna, adRzya thavuM, mRtyunA samayanuM jJAna, hAthI vagerenA baLa jeTalA baLanI prApti, bhuvananuM jJAna, tArAmaMDaLanI racanAnuM jJAna, zarIranI racanAnuM jJAna, kSudhA-tRSAno nAza, mananI sthiratA, siddhapuruSonuM jJAna, tArakajJAnanI prApti, svaparacittavijJAna, puruSanuM jJAna, parakAyamAM praveza, AkAzagamana, zrotrAdinI divyatA, jalAdi upara cAlavuM, aNimAdi aSTa mahAsiddhinI prApti ane samagratattvo para vijaya... ityAdi siddhio je je saMyamathI prApta thAya che; te te saMyamonA nirUpaNapUrvaka te te siddhionuM varNana karyuM che. tyAra bAda je kA2Ne yogIne yoganI sAdhanAmAM vighna Ave che; te kAraNane jaNAvIne tenAthI dUra kevI rIte rahevuM jaNAvyuM che. e prasaMge, yogIne devatAo je rIte bhoganuM niyaMtraNa kare che ane yogI je rIte tene AdhIna banatA nathI, enuM varNana karyuM che. A rIte anukrame sAdhanAnA prakarSane prApta karatAM karatAM yogIne vivekajanya jJAnanI prApti thAya che; jenA sAmarthyathI jAti, lakSaNa ane dezathI samAna jaNAtA padArthomAM paNa yogIne bhedanI pratIti thAya che. A rIte yogI, vivekaja jJAna svarUpa tArakajJAnathI sarvaviSayaka jJAnavAna bane che ane saghaLAya viSayo krama vinA ekI sAthe jANe che, jenA prabhAvathI puruSa kaivalyAvasthA prApta kare che ane buddhi svakAraNamAM vilIna bane che... ityAdinuM spaSTa nirUpaNa ekavIsamA zloka sudhInA sattara zlokothI karyuM che. AmAMnI keTalIka siddhio prAraMbhika dazAmAM yogIno utsAha vadhAre che. paraMtu samAdhisvarUpa AThamA yogAlamAM te vighnarUpa bane che - e aMge ahIM mumukSuonuM dhyAna paNa yogya avasare doryuM che. sAdhaka-bAdhakanI vicAraNApUrvaka yogamAhAtmya batrIzI dada
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ yoganI sAdhanAno mArga spaSTa rIte varNavyo che. pAtaMjalayogadarzananI mAnyatA mujabanA e yogamArgamAM upapatti ane anupapattine bAvIsamA zlokathI jaNAvI che. anyadarzanakAroe je siddhio varNavI che, enA sAmAnyathI be vibhAga thAya che. jJAnavizeSasvarUpa siddhionI pratye mukhyapaNe jJAnAvaraNIyakarmakSayopazama kAraNa che ane vIrya(baLa) vizeSasvarUpa siddhionI pratye vIryaMtarAyano kSayopazamavizeSa kAraNa che. karmanA kSayopazamAdi vinA koi paNa rIte siddhio prApta thatI nathI. anyadarzanakAroe vAstavika rIte e vAta karI nathI. je saMyamanA kAraNe siddhi prApta thAya che e saMyama paNa asanI nivRtti ane sadnI pravRtti svarUpa che. mAtra dhAraNA, dhyAna ke samAdhi svarUpa nathI. mAtra cittanA praNidhAna mATe jenuM AlaMbana che, te saMyamathI ja siddhio prApta thatI nathI... ityAdi ahIM yAda rAkhavuM joie. siddhionA kAraNabhUta karmakSayopazamAdi mATe nikAcita karmono kSaya karavAnuM Avazyaka che. chellA bhave paNa aMtaHkoTAkoTi sAgaropama pramANa karmanI sthiti hoya che. tenI nirjarA mATe prAyazcitta hoya che. pUrvabhavamAM nibaddha karmonA prAyazcittasvarUpa pravrajyA che. e karmono nAza pravrajyAsamayamAM prApta thanArA dharmasaMnyAsayogathI thAya che - A pramANe trevIsamA zlokamAM sArabhUta varNana karyuM che. 'tapathI nikAcita koTinAM karmono kSaya thAya che.' A pramANe je vacana che, tyAM tapa apUrvakaraNa guNasthAnakane AzrayIne lIdho che paraMtu yatkiMcit tapathI tevAM karmono kSaya thato nathI... ityAdi vAtanuM varNana covIsamA zlokamAM karyuM che. chellA ATha zlokothI yoganA aciMtya sAmarthyanuM varNana karyuM che, je nitya anusmaraNIya che. yoganI spRhA paNa saMsAranA tApane dUra karanArI che - e yAda rAkhI yoganI spRhAne prApta karavAnI paNa spRhAne prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA.. - A.vi. candraguptasUri puNe : nyU TiMbara mArkeTa mahA vada 3, ravivAra : tA. 27-02-05 eka parizIlana 67
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prArabhyate yogamAhAtmyadvAtriMzikA / klezahAnopAyaM vivicya tathAbhUtasya yogasya prekSAvatpravRttyaupayikaM maahaatmymupdrshynnaahA pUrvenI batrIzImAM klezahAninA upAyanuM vivecana karIne tAdeza upAya svarUpa yoganuM; buddhimAnonI pravRttinA upAya svarUpa mAhAtmya jaNAvavA mATe kahevAya che. Azaya e che ke A pUrvenI batrIzImAM svaparAbhimata klezahAninA upAyanuM vivecana karyuM. have A batrIzImAM klezahAninA upAya svarUpa yoganuM mAhAtmya varNavAya che, je mumukSuone yoganI pravRtti mATe upayogI che. kAraNa ke mumukSu AtmAo yoganA mahimAne samajIne yogamAM pravartatA hoya che. AthI A batrIzIthI yoganuM mAhAtmya varNavAya che-- zAstrasyopaniSadyogo, yogo mokSasya varttanI / avAyazamano coLo, yoga: tyALAraLam ||26-1|| "zAstranuM rahasya yoga che, yoga mokSano mArga che, apAyane zamAvanAra yoga che ane yoga kalyANanuM kAraNa che." - A pramANe prathama zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke mokSanI sAthe AtmAne joDI ApanArane yoga kahevAya che. zrI tIrthaMka25ramAtmAe prarUpelAM sarva zAstro mokSamArgane jaNAvatAM hovAthI sarva zAstronuM rahasya-sArabhUta yoga che. mokSanI prApti yogathI thAya che. tethI yogane mokSamArga kahevAya che. mokSanI prAptimAM avarodha karanArA rAga dveSa ane moha vagere apAya che. tene zAMta karanAra yoga hovAthI tene apAyazamana kahevAya che. tema ja AtmAnA guNone prApta karAvanAra yoga hovAthI tene kalyANanuM kA2Na kahevAya che. AtmaguNonI prApti sivAya bIjuM koi kalyANa nathI... e samajI zakAya che. yoga vinA e guNonI prApti thatI nathI. 26-1 // vyatirekathI yoganuM mAhAtmya varNavAya che-- 68 saMsAravRddhi rdhaninAM putradArAdinA yathA / zAstreNApi tathA yogaM, vinA hanta vipazcitAm // 26-2 // "putra strI vagerethI dhanavAnonA saMsAranI jema vRddhi thAya che, tema duHkhanI vAta che ke vidvAnone yoga vinA zAstrathI paNa saMsAranI vRddhi thAya che." - A pramANe bIjA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke yoga vinA zAstrothI paNa vidvAno saMsArano aMta lAvI zakatA nathI. yoga mokSanuM sAdhana che tema yogano abhAva saMsAranuM kAraNa che. A rIte vyatirekane yogamAhAtmya batrIzI
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ AzrayIne paNa yoganuM mahattva A zlokathI varNavyuM che. yogathI rahita evA jJAnathI mokSanI prApti thatI nathI. ra6-rA. AnuSagika phaLanA varNanathI yoganuM mAhAbhya varNavAya che ihApi labdhayazcitrAH, paratra ca mahodayaH / parAtmAyattatA caiva, yogakalpataroH phalam // 26-3 // yogasvarUpa kalpavRkSanuM A phaLa che ke, A lokamAM aneka prakAranI labdhio prApta thAya che. paralokamAM abhyadaya prApta thAya che. tema ja paramakoTinI svAdhInatA prApta thAya che." - A pramANe trIjA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke yogathI jyAM sudhI mokSanI prApti na thAya tyAM sudhI A janmamAM anekAneka AmA~Sadhi vagere labdhio prApta thAya che ane bhavAMtaramAM uttama janma, zarIra, AyuSya, saMpatti vagere abhyadaya prApta thAya che. tema ja zreSTha koTinI AtmaramaNatA prApta thAya che. bAhyaviSayAdinI ramaNatAno abhAva thavAthI AtmAbhimukhatA prApta thAya che, je yoganuM phaLa che... ityAdi spaSTa che. 26-all yoganI siddhithI prApta thanArA phaLane anyAbhiprAyathI jaNAvavAnI zarUAta karAya che- . yogasiddhaiH zruteSvasya, bahudhA darzitaM phalam / darzAte lezatazcaitad, yadanyairapi darzitam / / 26-4 // zAstrasyeti-iyamAdyA catuHzlokI sugamA ||26-1-2-3-4 / / zlokArtha spaSTa che; "yogasiddha puruSoe zAstramAM A yoganAM phaLo ghaNA prakAre varNavyAM che. amArA vaDe te aMzataH jaNAvAya che, ke je anyadarzanIoe paNa jaNAvyAM che." AvazyakasUtranI niyukti ane yogazAstra vagere zAstromAM A yoganuM phaLa yogasiddha puruSoe aneka prakAre varNavyuM che. e mujaba aMzataH ahIM e varNavAya che, je pataMjali vagere anyadarzanakAroe paNa varNavyuM che. lagabhaga ekavIsamA zloka sudhI e mujaba varNavAze. 26-jo. pAtaMjalonI mAnyatA mujaba yoganuM phaLa varNavAya che- atItAnAgatajJAnaM, pariNAmeSu saMyamAt / zabdArthadhIvibhAge ca, sarvabhUtarutasya dhIH // 26-5 // atIteti-saMyamo nAma dhAraNAdhyAnasamAdhitrayamekaviSayaM / yadAha-"trayamekatra saMyamaH" iti [3-4] / etadabhyAsAt khalu heyajJeyAdiprajJAprasara iti pUrvabhUmiSu jJAtvottarabhUmiSvayaM viniyojyaH / tadAha"tajjayAtprajJAlokaH [3-5] tasya bhUmiSu viniyoga iti" [3-6] / tataH pariNAmeSu dharmalakSaNAvasthArUpeSu eka parizIlana
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamAJcitasya sarvArthagrahaNasAmarthyapratibandhakavikSepaparihArAd / atItAnAgatajJAnamatikrAntAnutpannArthaparicchedanaM yogino bhavati / taduktaM-"pariNAmatrayasaMyamAdatItAnAgatajJAnamiti" [3-16] / zabdaH zrotrendriyagrAhyaniyatakramavarNAtmA kramarahitaH sphoTAtmA dhvanisaMskRtabuddhigrAhyo vA, artho jAtiguNakriyAdiH, dhIviSayAkArA buddhivRttiH, etA hi gauriti zabdo gaurityartho gauriti ca dhIrityabhedenaivAdhyavasIyante / ko'yaM zabda ityAdiSu prazneSu gaurayamityekarUpasyaivottarasya pradAnAt / tasya caikruupprtipttinimittktvaat| tata etAsAM vibhAge cedaM zabdasya tattvaM yadvAcakatvaM nAma, idaM cArthasya yadvAcyatvam, idaM ca dhiyo yatprakAzatvamityevaMlakSaNe / saMyamAt sarveSAM bhUtAnAM mRgapazupakSisarIsRpAdInAM rutasya zabdasya dhIbhavati / anenaivAbhiprAyeNa anena prANinA'yaM zabdaH samuccarita iti / taduktaM-"zabdArthapratyayAnAmitaretarAdhyAsAtsaGkarastatra prati(pravi)bhAgasaMyamAtsarvabhUtarutajJAnamiti" [3-17] // 26-5 / / pariNAmone vize saMyama karavAthI atIta ane anAgata arthanuM jJAna thAya che ane zabda, artha tema ja buddhinA vibhAgane vize saMyama karavAthI badhAya prANIonA zabdanuM jJAna thAya che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke - koI eka viSayamAM dhAraNA, dhyAna ane samAdhi je A traNa hoya che tene saMyama kahevAya che. koI eka viSayanA deza(bhAgaaMza)nI sAthe je cittano saMbaMdha che, tene dhAraNA kahevAya che. dhAraNAnA viSayamAtranI sAthe je ekAgratA(niraMtara cittasaMbaMdha) che tene dhyAna kahevAya che ane samAdhi tene kahevAya che ke jemAM mAtra dhyeyAkAranI pratIti thAya che. sAmAnyathI tatsaMbaMdha, tadekAgratA ane tanmayatA anukrame dhAraNA dhyAna ane samAdhi che... e samajI zakAya che. saMyamanuM svarUpa varNavatAM pAtaMjalayogasUtra(3-4)mAM jaNAvyuM che ke eka viSayamAM je dhAraNA dhyAna ane samAdhi A traNa che tene saMyama kahevAya che. A saMyamanA abhyAsathI heya, zeya ane upAdeyaviSayavALI prajJAno vistAra thAya che. tethI pUrva pUrva avasthAone vize jANIne uttara uttara avasthAomAM saMyama karavo joIe - A pramANe varNavatAM yogasUtramAM (3pa/6mAM) jaNAvyuM che ke saMyamanA jayathI prajJAno Aloka arthAt prasara-nirmaLatA thAya che. teno te avasthAmAM upayoga karavo joIe. dharmapariNAma, lakSaNa pariNAma ane avasthApariNAma : A traNa prakAranA pariNAma che. dharmI vidyamAna hote chate pUrva dharmanuM tirodhAna thavAthI bIjA dharmano je prAdurbhAva thAya che te dharmapariNAma che. jema ke cittanA vyutthAnadharmanA tirodhAnathI nirodhadharmano prAdurbhAva thAya che. te nirodhAtmaka pariNAma dharmapariNAma che. vidyamAna dharmonA anAgatAdi kALanA tyAgathI vartamAnAdikALano te dharmone je lAbha thAya che te lakSaNa-pariNAma che. dharmonI kAlakRta avasthA, sAmAnyathI lakSaNa-pariNAma che. vyutthAnanuM javuM ane nirodhanuM AvavuM, nirodhanuM javuM ane vyutthAnanuM AvavuM... ityAdi lakSaNapariNAma che. AvI ja rIte vartamAna lakSaNanI prabaLatA 70 yogamahAbhya batrIzI
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ ane atItAdi lakSaNanI durbaLatA... ityAdi pariNAma avasthApariNAma che... ityAdi ahIM samajI levuM joie. dharma, lakSaNa ane avasthA svarUpa pariNAmomAM u52 jaNAvelA saMyamathI vAsita yogIne sarva padArthonA grahaNanA sAmarthyamAM pratibaMdhaka banelA vikSepano parihAra thavAthI (pratibaMdhakano abhAva thavAthI) atIta(atikrAMta-vItelA) ane anAgata(anutpanna) arthonuM jJAna prApta thAya che. A vAta jaNAvatAM pAtaMjalayogasUtramAM(3-16mAM) kahyuM che ke - dharmAdi traNa pariNAmone vize saMyama karavAthI atIta ane anAgatanuM jJAna thAya che. zabda, zravaNendriyathI grAhya varNAdinA niyatakramavALo che athavA kramarahita sphoTa svarUpa (eka sAthe utpanna thanA2) dhvanithI saMskAra pAmelo buddhithI grAhya che. teno artha je jAti guNa kriyA vagere svarUpa che, tene artha kahevAya che. viSayAkAra pariNAma pAmelI buddhino pariNAma dhI che. zabda, artha ane dhI(buddhi) : A traNeya go... ityAdi abheda svarUpe pratIta thAya che. 'go' zabda che, 'go' artha che ane 'go' e pramANe jJAna che. A rIte zabda vagere abhedarUpe pratIta thAya che. A kayo zabda che ? A zuM che ? ane zuM jANyuM ? A traNeya praznanA javAbamAM 'go (gAya)' A pramANe eka ja javAba apAto hovAthI traNeya abhedasvarUpe pratIta thAya che. jo ekasvarUpe e traNanI pratIti thatI na hoya to e traNeya praznono eka ja uttara na hoya; kAraNa ke ekasa2kho javAba ekapratipatti-nimittaka hoya che. arthAt ekasvarUpa mAnavAnA kAraNe hoya che. paraMtu A rIte zabda, artha ane buddhino abheda-graha vAstavika nathI, mithyAjJAnamUlaka che. zabda, artha ane jJAnanA vikalpathI je jJAna thAya che te saMkara hoya che, zuddha hotuM nathI. tAdeza abhedanA grahaNathI zabdAdinA vAstavika svarUpano khyAla Avato nathI. tethI zabdAdinA vibhAgamAM arthAt "je vAcakatva che (zabda arthano vAcaka che) e zabdanuM svarUpa-tattva che. je vAcyatva che, (artha, zabdathI vAcya che) e arthanuM tattva-svarUpa che ane je prakAzatva (prakAza svarUpa) che, te dhI-buddhinuM tattva che.'......... ityAdisvarUpa zabda artha ane buddhinA vibhAgamAM pUrvokta svarUpa saMyama karavo joie. jethI mRga pazu pakSI sarpa vagerenA zabdanuM jJAna thAya che ke - 'AvA ja tAtparyathI A prANIe A zabda kahyo che.' zabdArthadhInA upara jaNAvelA vibhAgathI zabdAdinuM spaSTa jJAna thAya - e samajI zakAya che. A vAta pAtaMjalayogasUtramAM (3-17mAM) jaNAvI che, jenuM tAtparya spaSTa che ke - "zabda, artha ane jJAna(dhI)no paraspara abhedagraha thavAthI saMkara (paraspara samAveza) thAya che. paraMtu jene enA vibhAgane jANIne temAM(vibhAgamAM) saMyama prApta thAya che, tene sarva pazupakSI prANIgaNanA zabda(bhASA)nuM jJAna thAya che." 26-5 // phalAMtara jaNAvAya che-- eka parizIlana 71
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMskAre pUrvajAtInAM, pratyaye paracetasaH / zaktistambhe tirodhAnaM, kAyarUpasya saMyamAt // 26-6 // ___ saMskAra iti-saMskAre smRtimAtraphale jAtyAyurbhogalakSaNe ca "evaM mayA so'rtho'nubhUtaH, evaM mayA sA kriyA kRtA", iti bhAvanayA saMyamAt pUrvajAtInAM prAganubhUtajAtInAM dhIranusmRtiravabodhakamantareNaiva bhavati / taduktaM-"saMskArasya sAkSAtkaraNAt pUrvajAtijJAnaM" [3-18] / pratyaye parakIyacitte kenacinmukharAgAdinA liGgena gRhIte paracetaso dhIrbhavati tathAsaMyamavAn 'sarAgamasya cittaM vItarAgaM veti' paracittagatAn sarvAneva dharmAn jAnAtItyarthaH / taduktaM-"pratyayasya paracittajJAnaM [3-19] na ca sA(tatsA)lambanaM tasyAviSayIbhUtatvAditi" [3-20] / liGgAccittamAtramavagataM, na tu nIlaviSayaM pItaviSayaM vA taditi / ajJAte Alambane saMyamasya kartumazakyatvAttadanavagatiH / sAlambanacittapraNidhAnotthasaMyame tu tadavagatirapi bhavatyeveti bhojaH / kAyaH zarIraM tasya rUpaM cakSurlAhyo guNastasya nAstyasmin kAye rUpamiti saMyamAddUpasya cakSuhyatvarUpAyAH zakteH stambhe bhAvanAvazAtpratibandhe sati tirodhAnaM bhavati / cakSuSaH prakAzarUpasya sAttvikasya dharmasya tadgrahaNavyApArAbhAvAt / tathA saMyamavAn yogI na kenaciddazyata ityrthH| evaM zabdAditirodhAnamapi jJeyaM / taduktaM-"kAyarUpasaMyamAttadgrAhyazaktistambhe cakSuSaH(kSuHpra) prkaashaasN(pr)yogeDantardhAna" [3-21] tena zadvAntaryAnamukti raddaddA. saMskArane vize saMyama karavAthI pUrvajanmonuM smaraNa thAya che. pratyayane (paracittane) vize saMyama karavAthI paracittanuM jJAna thAya che ane potAnA zarIranA rUpane vize saMyama karavAthI rUpazaktinuM staMbhana thaye chate adRzya thavAya che." - A pramANe chaThThA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke, sAmAnya rIte saMskAra be prakAranA che. eka, mAtra smRti phaLa che jenuM te ane bIjo, jAti AyuSya ane bhoga svarUpa. A baMnne prakAranA saMskAro apratyakSarUpe cittamAM rahe che. "A pramANe mArA vaDe te artha anubhavAyo." tema ja A pramANe mArA vaDe te kriyA karAI." AvA prakAranI bhAvanA vaDe baMnne ya prakAranA saMskArone vize dhyAna dhAraNA ane samAdhi svarUpa saMyama karavAthI ubodhaka vinA ja pUrvakALamAM anubhavelA janmonuM anusmaraNa thAya che. pAtaMjalayogasUtra(3-18)mAM e vAta jaNAvatAM kahyuM che ke "saMskArone vize saMyama karavAthI saMskAronA sAkSAtkArathI pUrvajAtinuM parijJAna thAya che." koI eka mukha uparanA hAvabhAvAdi svarUpa liMga(lakSaNa-cihna...) dvArA bIjAnuM citta jANIne te cittane vize saMyama karavAthI bIjAnA cittanuM jJAna thAya che. arthAt paracittamAM saMyama karanAra yogI "AnuM citta rAgavALuM che ke rAgarahita che?' - A pramANe bIjAnA cittamAM rahelA badhA ja dharmone jANe che. A vAta yogasUtra(3-19)mAM jaNAvI che. teno artha spaSTa che ke - (paracittamAM saMyama karavAthI paracittanuM jJAna thAya che. te citta sAlaMbana nathI. kAraNa ke A yogamAhAbhya batrIzI
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte AlaMbana sAthe cittanuM jJAna thayeluM nathI. mAtra cittanuM ja jJAna koi eka liMga dvArA kareluM che. A pramANe AgaLanA (3-20) yogasUtramAM jaNAvyuM che. eno Azaya e che ke mukhanA hAvabhAvAdi liMgathI rAgAdiyukta citta ja jANyuM che, rAgAdinA viSayabhUta nIla ke pItAdiviSayaka citta jJAta nathI. jenuM AlaMbana jJAta nathI evA cittamAM saMyama karavAnuM zakya nathI. tethI sAlaMbana pacitta jaNAtuM nathI. "sAlaMbana cittanA praNidhAnathI saMyama utpanna thAya to tenuM paNa jJAna thAya che ja." A pramANe rAjarSi bhoja kahe che. - zarIrano cakSuthI grahaNa karAto guNa rUpa che. 'A zarIramAM rUpa che, tethI te dekhAya che'... ityAdi rIte bhAvanAthI bhAvita thavAthI rUpanA viSayamAM (zarIranA rUpanA viSayamAM) saMyama karAya che ane tethI rUpamAM rahelI cakSuthI grAhya banavAnI zakti(yogyatA)nuM staMbhana(pratibaMdha) thavAthI yogIjana adazya thAya che. arthAt yogIjanane koi joi zakatuM nathI. kAraNa ke cakSuno (bIjAnI AMkhano) prakAza svarUpa sAttvika dharma, e yogIne grahaNa karI zakato nathI. tethI bIjAo mATe saMyamavAna yogI adRzya bane che. jema A rIte rUpanA saMyamathI yogInuM rUpa adRzya bane che, tema zabdAdinA saMyamathI yogInA zabdAdi grAhya banatA nathI e samajI levuM joie. pAtaMjalayogasUtramAM(3-21mAM) e pramANe jaNAvyuM che ke - 'potAnA zarIranA rUpano saMyama ka2vAthI te rUpanI grAhya zaktino pratibaMdha thavAthI, bIjAnI AMkhothI janya evA prakAzanI sAthe yogInA za2I2no saMbaMdha na rahevAnA kAraNe yogIonuM zarIra adRzya bane che.' A pramANe yogInA rUpanA saMyamanA nirUpaNathI zabdAdinA saMyamanuM paNa nirUpaNa thai gayeluM ja che. / / 26-6aa phalAMtara ja jaNAvAya che-- saMyamAt karmabhedAnAmariSTebhyo 'parAntadhIH / maikyAvidhu valAnveSAM, hastyAvInAM vatteSu ca Ara6-7|| saMyamAditi - karmabhedAH sopakramanirupakramAdayastatra yatphalajananAya sahopakrameNa kAryakAraNAbhimukhyena vartate, yathoSNa pradeze prasAritamArdraM vastraM zIghrameva zuSyati / nirupakramaM ca viparItaM yathA tadevArdra vAsaH piNDIkRtamanuSNe deze cireNa zoSametIti / evamanye'pi / teSAM saMyamAdidaM zIghravipAkamidaM ca mandavipAkamityAdyavadhAnadAjanitAdariSTebhya AdhyAtmikAdhibhautikAdhidaivikabhedabhinnebhyaH karNapidhAna kAlInakoSTyavAyughoSAzravaNAkasmikavikRtapuruSAzakyadarzanasvargAdipadArthadarzanalakSaNebhyo'parAntasya karaNazarIraviyogasya dhIrniyatadezakAlatayA nizcayaH sAmAnyataH saMzayAvilataddhiyo'riSTebhyo'yoginAmapi sambhavAditi dhyeyaM / taduktaM - " sopakramaM nirupakramaM ca karma tatsaMyamAdaparAntajJAnamariSTebhyo veti" / [322] maitryAdiSu maitrIpramodakAruNyamAdhyasthyeSu saMyamAdeSAM maitryAdInAM balAni bhavanti, maitryAdayastathA prakarSaM gacchanti yathA sarvasya mitratvAdikaM pratipadyate yogItyarthaH / taduktaM - " maitryAdiSu balAni " [3-23] / baleSu eka parizIlana 73
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ ca hastyAdisambandhiSu saMyamAddhastyAdInAM balAnyAvirbhavanti sarvasAmarthyayuktatvAd niyatabalasaMyamena niyatabalaprAdurbhAvAd / evaM viSayavatyA jyotiSmatyAzca pravRtteH sAttvikaprakAzaprasarasya viSayeSu saMnyAsAt sUkSmavyavahitaviprakRSTArthajJAnamapi draSTavyaM / sAntaHkaraNendriyANAM prazaktitApatteH / tduktN-"prvRttyaaloksaMnyAsUkSmativiSTajJAnamati" rUi-ra1] .ra6-LA. "karmonA bhedomAM saMyama karavAthI aniSTone AzrayIne maraNanuM jJAna thAya che. maitrI vageremAM saMyama karavAthI maitrI vagere bhAvanAnuM baLa prApta thAya che ane hAthI vagerenA baLamAM saMyama karavAthI hAthI vagerenA baLanI prApti thAya che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke, karma be prakAranAM che : sopakrama ane nirupakrama. enA paNa svagata aneka prakAra che. emAM je karmo potAno vipAka darzAvavA kAryakAraNabhAvanI mukhyatAe upakramanI sAthe varte che, tene sopakrama karma kahevAya che. uSNapradezamAM sUkaveluM bhInuM vastra (pahoLuM kareluM bhInuM kapaDuM) jema jaladIthI sukAya che, tema sopakrama karma tenA vipAkanA kAraNanA yoge zIdhrapaNe phaLane utpanna karI kSINa thAya che. sopakrama karmathI viparIta karma nirupakrama che. e ja bhInuM vastra zItapradezamAM pahoLuM karyA vinA sUkavavAthI jema lAMbA kALa sukAya che; tema nirupakrama karma paNa lAMbA kALa kSINa thAya che. e aneka prakAranAM karmone vize saMyama karavAthI upara jaNAvyA mujaba maraNa-samayanuM jJAna thAya che. karmone vize saMyama karavAthI arthAt A karma zIghra phaLaprada che ane A karma vilaMbathI dIrgha kALe phaLane ApanAruM che... ityAdi prakAre upayoganI daDhatAne lIdhe utpanna dhAraNA dhyAna ane samAdhi svarUpa saMyama karavAthI; AdhyAtmika Adhibhautika ane Adhidaivika evAM ariSTo(vipno-aniSTa sUcako)nA kAraNe maraNa samayanuM yogIone jJAna thAya che. sAmAnya rIte kAnamAM AMgaLI vagere nAkhIne kAna DhAMkI devAthI koya vAyuno avAja sAMbhaLavA maLe che, te jayAre na saMbhaLAya to te aniSTasUcaka AdhyAtmika ariSTa che. ekAeka-Akasmika vikRta (asaMbhAvya) puruSanuM azakya(kalpanA bahAra) evuM darzana thavuM, e aniSTasUcaka Adhibhautika ariSTa che ane AkAzAdimAM svargAdinuM darzana thavuM, e aniSTasUcaka Adhidaivika ariSTa che. zarIramAM utpanna thanAruM ariSTa AdhyAtmika che. bahAra utpanna thanAruM A loka saMbaMdhI bhautika ariSTa Adhibhautika che ane svargAdi paraloka saMbaMdhI, aniSTasUcaka ariSTa Adhidaivika che. A traNa prakAranAM ariSTothI karmane vize saMyamavALA yogIne zarIra ane indriyonA viyoganuM (maraNanuM) kyAre ane kyAM : e viSayamAM (kALa ane dezanA viSayamAM) nizcayAtmaka jJAna thAya che. sAmAnyathI saMzayAdisvarUpa evuM jJAna; ayogIne paNa ariSTonA kAraNe thAya che. A vastune 74 yogamAhAbhya batrIzI
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ - jaNAvatAM pAtaMjalayogasUtra(3-22)mAM kahyuM che ke- 'sopakrama ane nirupakrama karma che, te karmane vize saMyama ka2vAthI maraNanuM jJAna thAya che. athavA ariSTonA jJAnathI maraNanuM jJAna thAya che. zlokanA pUrvArdhanuM nirUpaNa karIne uttarArdhanuM nirUpaNa kare che - maiviSu maitrIpramova... ityAdi graMthathI. enuM tAtparya e che ke maitrI, karuNA, pramoda ane mAdhyasthya (je anukrame sukhI, duHkhI, puNyazALI ane pApI evA jIvone vize hoya che.) bhAvanAne vize saMyama karavAthI yogIne maityAdinuM baLa prApta thAya che. arthAt yogInI e maitrI vagere bhAvanAo evI prakRSTabhAvavALI bane che ke jethI yogI jagatanA jIvone mitra vagere bane che. "maitryAvinu vatAni (3-23)" A yogasUtrathI e vAta varNavI che. e sUtranA bhASyamAM maitrI vagere traNa bhAvanAne e AzrayIne phaLanuM varNana karAyuM che. enuM kAraNa jaNAvatAM kahyuM che ke pApIjano upara to upekSAsvarUpa cittanI vRtti che, te tyAgasvarUpa che, bhAvanAsvarUpa nathI. tethI tAdaza bhAvanAnA abhAve temAM saMyamano paNa abhAva hovAthI tenA phaLanuM varNana karyuM nathI... ityAdi samajI levuM. A pramANe hAthI, siMha vagerenA baLamAM saMyama karavAthI yogIne hAthI, siMha vagerenA baLanI prApti thAya che. kAraNa ke yogI sarva sAmarthyathI yukta hovAthI niyata baLane vize karAyelA saMyamathI niyatabaLa AvirbhAva pAme che. A vAtathI e paNa samajI levuM joie ke yogIjano viSayavatI ane jyotiSmatI pravRtti karavAthI sAttvika prakAzano vistAra te te viSayomAM sthApana karaze to te te viSayonuM; sUkSma, vyavahita (AvRta avaruddha) ane dUravartI hovA chatAM jJAna prApta karaze. kAraNa ke AvI pravRttithI aMtaHkaraNasahita indriyomAM evuM sAmarthya Ave che. sAmAnya rIte rUpAdigrAhaka te te indriyomAM cittanA tevA prakAranA saMnyAsathI yogIne apUrva evA viSayonI prApti thAya che, yogInuM mana vizvasta banI svastha rahe che. Ane viSayavatI pravRtti kahevAya che ane buddhi ke puruSano sAkSAtkAra karavo te jyotiSmatI pravRtti che. pAtaMjalo sAttvika prakAzane jyotiSu kahe che. trIjA pAdanA paccIsamA yogasUtramAM e varNavyuM che ke viSayavatI ke jyotiSmatI pravRttinA sAttvika prakAza(Aloka)no je viSayamAM(sUkSma vyavahita viprakRSTa) yogI saMnyAsa karaze te sarva padArthanuM yogIne jJAna thaze... ityAdi anyatrathI samajI levuM joie. II26-7aa pUrve jaNAvyA mujaba ja phalAMtara jaNAvAya che-- sUrye ca bhuvanajJAnaM, tArAvyUhe gatirvidhau / dhuve ca tadgate rnAbhicakre vyUhasya varSmaNaH // 26-8 // sUrye ceti - sUrye ca prakAzamaye saMyamAdbhuvanAnAM saptAnAM lokAnAM jJAnaM bhavati / taduktaM - "bhuvanajJAnaM sUrye(rya) saMyamAt" [3-26] / tArAvyUhe jyotiSAM viziSTasanniveze saMyamAdvidhau candre gatirjJAnaM bhavati, eka parizIlana 75
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUryAhatatejaskatayA tArANAM sUryasaMyamAttadjJAnaM na zaknoti bhavitumiti pRthagayamupAyo'bhihitaH / taduktaM"candre tArAvyUhajJAnaM" [3-27] / dhuve ca nizcale jyotiSAM pradhAne saMyamAttAsAM tArANAM gaterniyatadezakAlagamanakriyAyA gatirbhavati, iyaM tArA iyatA kAlena amuM rAzimidaM vA kSetraM yAsyatIti / taduktaM"dhuve tadgatijJAnaM" [3-28] / nAbhicakre zarIramadhyavartini samagrAGgasannivezamUlabhUte saMyamAdvahmaNaH kAyasya vyUhasya rasamalanADyAdInAM sthAnasya gatirbhavati / taduktaM-"nAbhicakre kAyavyUhajJAnaM" [3-29] / / 26-8 / / sUryane vize saMyama karavAthI bhuvananuM jJAna thAya che. caMdrane vize saMyama karavAthI tArAbUha(racanA)nuM jJAna thAya che. dhruvane vize saMyama karavAthI tArAonI gatinuM jJAna thAya che ane nAbhicakrane vize saMyama karavAthI zarIraracanAnuM jJAna thAya che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. enuM tAtparya spaSTa che ke prakAzamaya sUryane vize saMyama karavAthI (dhAraNA dhyAna ane samAdhi karavAthI), sAta bhuvana(dvIpa-sAgara)nuM (lokanuM) jJAna thAya che. e pramANe yogasUtra(3-26)mAM jaNAvyuM che, jeno Azaya to upara jaNAvyo che. sAta lokanuM jJAna kaI rIte thAya che : te anyatra(pAtaMjalayogadarzanaprakAza.. vagere)thI jijJAsuoe jANI levuM joIe. caMdrane vize saMyama karavAthI jayotiSasaMbaMdhI viziSTa tArAonuM jJAna thAya che. sAmAnya rIte sUryanA tejathI DhaMkAyelA hovAthI tArAonuM jJAna sUryanA saMyamathI thaI zake ema nathI. tethI e tArAonA jJAna mATe judo (caMdranA saMyama svarUpa) upAya jaNAvyo che. yogasUtra(3-27)mAM e vastu jaNAvAI che. jyotiSacakramAM pradhAna evA dhruvanA tArAmAM saMyama karavAthI tArAonI gatinuM jJAna thAya che. arthAt A tArA, ATalA samaya pachI A rAzimAM athavA A kSetramAM jaze. AvA prakAranuM tArAonI gatinuM jJAna thAya che. A pramANe yogasUtra (3-28)mAM varNavyuM che. AvI ja rIte samagra aMganI racanAnA mULabhUta ane zarIranA madhyabhAgamAM rahenAra evA nAbhicakrane vize saMyama karavAthI kAyAnI racanAnuM arthAt rasa maLa asthi ane nADI vagerenAM sthAnonuM jJAna thAya che. e pramANe yogasUtra(3-ra)mAM jaNAvyuM che. vistAranA arthIe A badhuM yogasUtrathI jANI levuM. //ra6-8. phalAMtara ja jaNAvAya che- kSuttRDvyayaH kaNThakUpe, kUrmanADyAmacApalam / mUrdhajyotiSi siddhAnAM, darzanaJca prakIrtitam // 26-9 // kSuditi-kaNThe gale kUpa iva kUpo gartAkAraH pradezastatra saMyamAt kSuttRSoLayo bhavati / ghaNTikAzrotaHplAvanAttRptisiddheH / taduktaM-"kaNThakUpe kSutpipAsAnivRttiH" [3-30] / kUrmanADyAM kaNThakUpasyAdhastAdvartamAnAyAM saMyamAdacApalaM bhavati, manaHsthairyasiddheH / taduktaM-"kUrmanADyAM sthairyamiti" [3-31] / yogamAhAmya batrIzI 76
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ mUrdhajyotirnAma gRhAbhyantarasya maNeH prasarantI prabheva kumbhikAdau pradeze, hRdayastha eva sAttvikaH prakAzo brahmarandhe sampiNDitatvaM bhajan tatra saMyamAcca siddhAnAM darzanaM prakIrtitaM / dyAvApRthivyorantarAlavartino ye divyapuruSAstAnetadvAn pazyati, taizcAyaM sambhASyata iti bhAvaH / taduktaM-"mUrdhajyotiSi siddhadarzanam" ri-rU2] l/ra6-1/. kaMThakUpamAM saMyama karavAthI kSudhA ane tRSAno nAza thAya che. kUrmanADImAM saMyama karavAthI capaLatA nAza pAme che ane mUrdhajayotiSamAM saMyama karavAthI siddha puruSonuM darzana thAya che - ema kahevAya che." A pramANe navamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke kaMTha(gaLuM)mAM je khADA jevI jagyA che, tene kaMThakUpa kahevAya che. jIbhanI nIcenA bhAgamAM jillAmUla che, tene tattva kahevAya che. tenI nIcenA bhAgamAM kaMTha che. tenI pAse nIcenA bhAgamAM khADA jevo deza che, jene kaMThakUpa kahevAya che. temAM prANAdikano sparza thavAthI bhUkha-tarasanI pIDAno anubhava thAya che. kaMThakUpamAM saMyama karavAthI prANAdi sparzanI nivRtti thavAnA kAraNe yogIjanane kSudhA-tRSAnI pIDA thatI nathI. kAraNa ke gaLAmAM rahelI ghaMTikAnA pravAhathI plAvita(bhAvita) thavAthI yogIne tRpti thAya che. pAtaMjalayogasUtramAM(3-30mAM) e pramANe jaNAvyuM che, jeno artha upara jaNAvyo che. kaMThakUpanI nIce rahelI kUrmanADImAM saMyama karavAthI capaLatAno abhAva thAya che. kAraNa ke mananI sthiratA siddha thAya che. mana asthira hoya to ja caMcaLatA Ave che. yogasUtra(331)mAM A vAta spaSTa rIte jaNAvI che. gharamAM rahelA maNinI prabhA jema pANIyArA vagere sthAne phelAya che. tema ja hRdayamAM rahelo ja sAttvika prakAza pasarato brahmadhyamAM jayAre bhego thAya che, tyAre tene mUrdhajayoti kahevAya che. te mUrdhajyotine vize saMyama karavAthI siddhapuruSonuM darzana thAya che. svarga ane pRthvI : e benI vaccenA AkAzamAM rahenArA puruSone siddhapuruSo kahevAya che, jene divya puruSo paNa kahevAya che. AvA puruSone mUrdhajayotinA saMyamavALA yogI puruSo juo che. temanI sAthe vAtacIta kare che - A pramANe yogasUtra(3-32)mAM varNavyuM che, jenuM tAtparya upara jaNAvyuM che. ra6-9 have sarvajJapaNAnI prAptino upAya jaNAvAya che prAtibhAt sarvataH saMviccetaso hRdaye tathA / svArthe saMyamataH puMsi, bhinne bhogAtparArthakAt // 26-10 // prAtibhAditi-nimittAnapekSaM manomAtrajanyamavisaMvAdakaM jhagityutpadyamAnaM jJAnaM pratibhA / tatra saMyame kriyamANe yadutpadyate jJAnaM vivekakhyAteH pUrvabhAvi tArakamudeSyati, savitarIva pUrvaprabhA, tataH sarvataH saMvidbhavati / saMyamAntarAnapekSaH sarvaM jAnAtItyarthaH / "prAtibhAvA sarvamityukteH" [3-33] / tathA hRdaye zarIrapradezavizeSe'dhomukhasvalpapuMDarIkAkAre saMyamAt cetasaH saMvit svaparacittagatavAsanArAgAdijJAnaM eka parizIlana 77
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavati / taduktaM-"hRdaye cittasaMvit" [3-34] / parArthakAt sattvasya svArthanairapekSyeNa svabhinnapuruSArthakAddhogAt sattvapuruSAbhedAdhyavasAyalakSaNAt sattvasyaiva sukhaduHkhakartRtvAbhimAnAdinne svArthe svarUpamAtrAlambane parityaktAhaGkAre sattve cicchAyAsaGkrAntau puMsi saMvidbhavati / evambhUtaM svAlambanajJAnaM sattvaniSThaM puruSo jAnAti, na punaH puruSo jJAtA jJAnasya viSayabhAvamApadyate, jJeyatvApatteH / jJAtRjJeyayozcAtyantavirodhAditi bhAvaH / taduktaM-"sattvapuruSayoratyantAsaGkIrNayoH pratyayAvizeSo bhogaH parArthaH (rthAt) svArthasaMyamAt puruSajJAti " rUi-rU5] //ra6-10|| prAtijJAnano saMyama karavAthI sarvataH jJAna thAya che. hRdayane vize saMyama karavAthI cittanuM jJAna thAya che ane parArthaka bhogathI bhinna evA svArthamAM saMyama karavAthI puruSano sAkSAtkAra thAya che." - A pramANe dazamA zlokano sAmAnyArtha che. enA paramArthane varNavatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke - nimittanI apekSAthI rahita ane mAtra manathI utpanna thanAruM tatkAla utpanna thayeluM avisaMvAdI evuM je jJAna che, tene pratibhA kahevAya che (mULamAM prAti pada , teno ane pratibhA padano artha eka ja che.) A prAtibha(pratibhA) jJAnamAM saMyama karavAthI je jJAna utpanna thAya che, tene tAraka jJAna kahevAya che; je vivekakhyAtinI pUrve thatuM hoya che. jema sUrya udaya pAmavAmAM hoya tyAre pUrvamAM prabhAno udaya thAya che, tema vivekakhyAtinA udaya pUrve A tAraka jJAnano udaya thAya che ane tethI sarva rIte jJAna thAya che. arthAt bIjA koimAM saMyamanI apekSA rAkhyA vinA mAtra prAtija jJAnanA saMyamathI yogI badhuM ja jANe che. yogasUtra(3-33)mAM e vAta jaNAvI che. tethI tenA AdhAre ahIM upara mujaba jaNAvyuM che. jenuM mukha nIce che evA nAnA kamaLanA AkAravALuM zarIranA vizeSa bhAgamAM raheluM je hRdaya che, tene vize saMyama karavAthI sva-paranA cittamAM rahelA saMskAro ane rAga vagerenuM yogIne jJAna thAya che - ema yogasUtramAM(3-34mAM) jaNAvyuM che. svI saMmati:... ityAdi zlokanA uttarAddhano Azaya e che ke rajoguNa ane tamoguNano tirobhAva karI sattvaguNanA prAdhAnyavALA buddhitattvane buddhisatva kahevAya che. puruSatattva zuddha hovAthI te buddhitattvathI sarvathA bhinna che. paraMtu e bannemAM jyAre bhedano graha hoto nathI, tyAre buddhisattvanA sukha-duHkhAdinA kartRtva... vagere dharmono Aropa puruSamAM thAya che. tasvarUpa puruSaniSTha bhoga che. A bhogano buddhine koI ja upayoga nathI. tethI te svArtha nathI. puruSa mATe hovAthI parArtha che. AthI samajI zakAze ke buddhisattvanI; potAnA arthanI(prayojananI) apekSA na hovAthI; sattva ane puruSanA abhedAdhyavasAya svarUpa potAthI taddana bhinna evA puruSanA prayojanavALA bhoganI pravRtti che. AvA bhogamAM sattvane ja sukhaduHkhAdikartRtvanuM abhimAna che. parArthaka AvA bhogathI bhinna evo svArtha che. evA svArthanuM AlaMbana laIne saMyama karavAthI puruSane vize jJAna thAya che. kartRtvanA ahaMkArano tyAga karI mAtra potAnA 78 yogamAhAmya batrIzI
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ svarUpane ja viSaya banAvanAra buddhisattvanI cicchAyAno saMkrama arthAt buddhimAM puruSapratibiMbano saMkrama thAya che. Ane ahIM svArtha kahevAya che. AvA svArthamAM saMyama karavAthI puruSane evuM jJAna thAya che ke - "potAnA AlaMbanavALuM jJAna buddhimAM che. paraMtu AvuM jANanAra puruSanuM jJAna thatuM nathI. kAraNa ke puruSa jJAtA che, enuM jJAna na thAya. enuM jJAna thAya to te zeya bane, jJAtA na bane. zeya ane jJAtAne atyaMta virodha che. tethI ja pAtaMjalayogasUtramAM(3-35mAM) kahyuM che ke - "atyaMta asaMkIrNa(bhinna) evA buddhi ane puruSanA abhedanI je pratIti te bhoga che. kAraNa ke te parArtha che. parArthathI bhinna evA svArthane vize saMyama karavAthI cetanamAtra puruSanuM jJAna thAya che....... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM. 26-10nA svArthasaMyamathI puruSanuM jJAna thAya te pUrve je jJAna prApta thAya che, tenuM varNana karAya che- samAdhivighnA vyutthAne, siddhayaH prAtibhaM tataH / zrAvaNaM vedanAdarzAsvAdavArtAzca vittayaH // 26-11 // samAdhIti-tataH svArthasaMyamAhvayAt puruSasaMyamAdabhyasyamAnAt prAtibhaM pUrvoktaM jJAnaM, yadanubhAvAt sUkSmArthAdikamarthaM pazyati / zrAvaNaM zrotrendriyajaM jJAnaM, yasmAtprakRSTAdivyaM zabdaM jAnAti / vedanA sparzanendriyajaM jJAnaM, vedyate'nayeti kRtvA, tAntrikyA saMjJayA vyavahriyate, yatprakarSAdivyasparzaviSayaM jJAnamutpadyate / AdarzazcakSurindriyajaM jJAnam, A samantAd dRzyate'nubhUyate rUpamaneneti kRtvA, yatprakarSAdivyarUpajJAnamutpadyate / AsvAdo rasanendriyajaM jJAnam, AsvAdyate'neneti kRtvA, ytprkrssaaddivyrssNvidupjaayte| vArtA gandhasaMvittiH, vRttizabdena tAntrikyA paribhASayA ghANendriyamucyate, vartamAne gandhaviSaye pravartata iti kRtvA, vRttau ghANendriye bhavA vArtA, yatprakarSAdivyo gandho'nubhUyate / etAzca vittayo jJAnAni bhavanti / taduktaM-"tataH prAtibhazrAvaNavedanAdarzA(rzanA)svAdavArtA jAyante" [3-36] / etAzca samAdheH prakarSaM gacchataH sato vighnA harSavismayAdikaraNena tacchithilIkaraNAt / vyutthAne vyavahAradazAyAM ca samAdhyutsAhajananAdviziSTaphaladAyakatvAcca siddhayaH / yata uktaM-"te samAdhAvupasargA vyutthAne siddhayaH" [3-37] / / 26-11 / / svArthasaMyamathI prAtijJAna, zrAvaNa, vedanA, Adarza, AsvAda ane vArtA svarUpa jJAno thAya che, je vyutthAna dazAmAM siddhio svarUpa che ane samAdhimAM vighno svarUpa che." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke svArthasaMyama jenuM nAma che, evA puruSa-saMyamanA abhyAsathI pUrve varNavelA pratibhajJAnanI prApti thAya che. enA aciMtya sAmarthyathI yogI sUkSma artha svarUpa arthane jue che. zravaNendriyathI utpanna thatA jJAnane zrAvaNa jJAna kahevAya che, jenA prakarSathI yogI divya evA zabdane jANe che. sparzanendriyanA kAraNe utpanna thanAruM je jJAna che, tene vedanA kahevAya che. jenA vaDe vedAya che, tene vedanA kahevAya che. A pramANe yogasUtranI paribhASAthI spArzanAdi eka parizIlana
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ jJAnane vedanAdi tarIke ahIM varNavyAM che. A vedanAnA prakarSathI divya evA sparzano anubhava thAya che. ahIM hovA chatAM yogIne divya apsarAdinA sparzanuM jJAna thAya che. badhI rIte rUpano anubhava jenA vaDe thAya che tene Adarza kahevAya che, je cakSuindriyathI janya evA jJAna svarUpa che. enA prakarSathI divya (apsarAdi saMbaMdhI) rUpanuM yogIne jJAna thAya che. AvI ja rIte jenA vaDe AsvAda levAya che tene AsvAda kahevAya che, je rasanendriyathI utpanna thanAra jJAna svarUpa che. enA prakarSathI divya rasanuM jJAna thAya che. vArtAno artha gaMdhanuM jJAna che. pAtaMjalayoganI paribhASAmAM vRtti zabdano artha dhrANendriya thAya che. gaMdha-viSayamAM je pravarte che tene vRtti kahevAya che. A vyutpattine AzrayIne vRtti zabdano artha dhrANendriya karyo che ane tethI vRttI-dhAnendriye mavA A arthamAM vRtti zabdathI niSpanna vArtA zabdano artha dhrANendriyathI janya evuM jJAna thAya che. enA prakarSathI yogIne divya evA gaMdhanuM jJAna thAya che. zrAvaNa vedanA Adarza AsvAda ane vArtA : A badhA jJAnasvarUpa che, je puruSanA saMyamathI pratibhazAna thavAthI prApta thAya che. e pramANe pAtaMjalayogasUtra(3-36)mAM jaNAvyuM che. jeno artha upara jaNAvyA mujaba spaSTa che ke - puruSane vize (svArthane vize) saMyama karavAthI prAtija, zrAvaNa, vedanA, Adarza, AsvAda ane vArtA svarUpa divyajJAna prApta thAya che. devatAo mATe yogya evA viSayone divya kahevAya che. A divya viSayonAM jJAna, samAdhinA prakarSane pAmavA mATenI sAdhanAmAM vighnarUpa che. kAraNa ke e jJAna maLavAthI yogIne harSa ane vismayAdi karavAthI eka jAtino saMtoSa thAya che ane tethI saMyamanI sAdhanAmAM zithilatA prApta thAya che, jethI yogIne samAdhinA prakarSanI prApti thatI nathI. paraMtu vyutthAnamAM arthAt vyavahAradazAmAM samAdhine vize utsAhajanaka hovAthI ane viziSTa phaLane ApanAra hovAthI e saMvit siddhio che. A pramANe pAtaMjala yogasUtramAM (3-37mAM) jaNAvyuM che ke "prAtija zrAvaNa vagere samAdhi mATe upasarga che ane vyutthAnane vize siddhio che'.... ityAdi samajI levuM joie. 26-11 jJAnane AzrayIne siddhionuM varNana karyuM. have kriyAne AzrayIne siddhionuM varNana karAya che. arthAt kriyA svarUpa siddhionuM varNana karAya che- bandhakAraNazaithilyAt, pracArasya ca vedanAt / cittaya yAt parapuravezo yogavinaH ra6-12I. bandheti-"vyApakatvAdAtmacittayorniyatakarmavazAdeva zarIrAntargatayorbhAgyabhoktabhAvena yatsaMvedanamupajAyate sa zarIrabandha ityucyate / tato bandhasya zarIrabandhasya yatkAraNaM dharmAdharmAkhyaM karma tasya zaithilyAt tAnavAt / pracArasya ca cittasya hRdayapradezAdindriyadvAreNa viSayAbhimukhyena prasarasya ca vedanAd jJAnAd 80 yogamAhAsya batrIzI
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ " iyaM cittavahA nADI, anayA cittaM vahati, iyaM rasaprANAdivahAbhyo vilakSeti" svaparazarIrasaJcAraparicchedAdityarthaH / yogasevino yogArAdhakasya cittasya parapure mRte jIvati vA parakIyazarIre pravezaH syAt / cittaM ca parazarIraM pravizadindriyANyanuvartante, madhukararAjamiva makSikAH / tataH parazarIraM praviSTo yogI Izvaravattena vyavaharati, yato vyApakayozcittapuruSayorbhogasaGkocakAraNaM karmAbhUt, taccet samAdhinA kSiptaM tadA svAtantryAtsarvatraiva bhoganiSpattiriti / taduktaM - "bandhakAraNazaithilyAt pracArasaMvedanAcca cittasya przarIrAveza:" kRti [rU-38] ||26-12|| - "baMdhakAraNonI zithilatAnA kAraNe ane pracAranA vedananA kAraNe yoganI ArAdhanA karanAra cittano parapura(kAyA)praveza thAya che." - A pramANe bAramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM varNavyuM che ke AtmA ane citta vyApaka hovAthI niyata eka zarIramAM tenuM astitva saMbhavatuM nathI. paraMtu vyApaka evo AtmA ane caMcaLa evuM citta : baMnne, niyata evA karmane lIdhe ja eka zarIramAM bhoktA ane bhogyabhAve (bhogya-bhoktatva) saMvedananA viSaya bane che tene zarIrabaMdha kahevAya che. cokkasa karmanA yoge eka zarIramAM citta bhogyasvarUpe ane AtmA bhoktAsvarUpe aMtargata che. tethI za2I2baMdhanuM je kA2Na dharmAdharma(puNya-pApa) nAmanuM karma che, tenI zithilatA(maMdatAdi) thavAthI ane cittanA pracAranA vedanathI yogArAdhaka cittano parakAyapraveza thAya che. citta, hRdayanA sthAnamAMthI indriyo dvArA viSayonI abhimukhatAnA kAraNe anyatra phelAya che - tene cittano prasAra-pracAra kahevAya che. yoganA je ArAdhaka che, temane te cittapracAranuM evuM vedana-jJAna thAya che ke 'A cittavAhinI nADI che. AnA dvArA citta gamanAgamana kare che. A cittavAhinI nADI; rasavAhinI ane prANavAhinI nADIothI vilakSaNa che.' A pramANe cittanA svaparazarIranA saMcAranuM jJAna thavAthI yoganA ArAdhakanuM citta; mRta athavA jIvita parakIya zarIramAM (52pu2mAM) praveze che. temAM cittanA svaparazarIramAM saMcAranuM jJAna Avazyaka che. yogIonuM citta jyAre upara jaNAvyA mujaba para zarIramAM praveze che tyAre yogIonI cakSu vagere indriyo paNa; madhamAkhIonA rAjA jevo bhramara jyAre puSpa uparathI UDIne bIjA puSpa upara jAya che, tyAre madhamAkhIo paNa jema tenI pAchaLa UDI jAya che tema parazarIramAM praveze che. tethI parazarIramAM pravezelA yogI izvaranI jema pArakAnA za2I2thI vyavahAra kare che. kAraNa ke vyApaka evA citta ane puruSanA atyAra sudhInA bhoganA saMkocanuM kAraNa to karma hatuM. e karma ja jo samAdhinA kAraNe dUra karyuM hoya to svataMtrapaNe badhe ja bhoganI prApti thAya e sahaja che. A pramANe pAtaMjalayogasUtra(3-38)mAM jaNAvyuM che, jenuM tAtparya upara jaNAvyA mujaba spaSTa che. I26-12| sidhvaMtaranuM ja nirUpaNa karAya che-- eka parizIlana 81
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ samAnasya jayAd dhAmodAnasyAbAdyasaGgatA / divyaM zrotraM punaH zrotravyomnoH sambandhasaMyamAt // 26-13 / / samAnasyeti-samAnasyAgnimAveSTyavyavasthitasya samAnAkhyasya vAyorjayAt saMyamena vazIkArAnnirAvaraNasyAgnerUrdhvagatvAd dhAma tejaH taraNipratApavadavabhAsamAnamAvirbhavati, yena yogI jvalanniva pratibhAti / yaduktaM--"samAnajayAjjvalanaH (m)" [ 3-40] / udAnasya kRkrATikAdezAdA zirovRtterjayAditareSAM vAyUnAM nirodhAdUrdhvagatitvasiddherabAdinA jalAdinA'saGgatA'pratiruddhatA / jitodAno hi yogI jale mahAnadyAdau mahati vA kardame tIkSNeSu vA kaNTakeSu na sajati, kiM tu laghutvAttUlapiNDavajjalAdAvanimajjannupari tena gacchatItvartha: / tavu m--"vAnanayAnnatapavacviSvasaGgA DAntiAE" [3-26] | zrotraM zabdagraahkmaahngkaarikmindriyN vyoma, zabdatanmAtrajamAkAzaM, tayoH punaH sambandhasaMyamAddezadezibhAvasambandhasaMyamAddivyaM yugapatsUkSmavyavahitaviprakRSTazabdagrahaNasamarthaM zrotraM bhavati / taduktaM - " zrotrAkAzayoH smbndhsaMyamAddivyaM otram" [rU-41] ||26-13|| "samAnavAyune jItavAthI teja pragaTe che. udAna vAyunA jayathI pANI vagereno saMga pratirodhaka banato nathI. tema ja zravaNendriya ane AkAzanA saMbaMdhane vize saMyama karavAthI zravaNendriya divya bane che." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jaTharAgninI badhI bAjue samAna nAmano vAyu rahelo che. e vAyuthI AcchAdita agni joie tevo prakAzato nathI. paraMtu samAna vAyunA jayathI arthAt tene vize saMyama karavA vaDe tene svAdhIna karavAthI AvaraNarahita agnino svabhAva upara javAno hovAnA kAraNe tenuM teja, sUryanA pratApanI jema bhAsatuM pragaTa thAya che, jene laine yogI agnijevA tejasvI pratibhAse che. A pramANe pAtaMjalayogasUtra(3-40)mAM jaNAvyuM che. gaLAnI ghaMTIthI mAMDIne mastaka sudhInA bhAgamAM rahenAra udAnavAyunA jayathI (tene vize saMyama karavAthI) bIjA badhA vAyuno nirodha thavAnA kAraNe UrdhvagatinI siddhi thAya che ane tethI jaLa vagerethI pratirodha thato nathI. udAnavAyune jItanArA yogI mahAnadIonA pANImAM, cikAra kAdavamAM ane tIkSNa evA kAMTAomAM vinA avarodhe cAle che. kAraNa ke teo laghu hovAthI kapAsanI jema pANImAM rahevA chatAM pANI upara cAle che - A vAtane jaNAvatAM yogasUtra(339)mAM kahyuM che ke 'udAnavAyunA jayathI yogI jala, kAdava ke kAMTA vageremAM lepAyA vinA (aliptapaNe) upara cAle che. udAnavAyunA jayanuM phaLa ja e che ke prayANakALamAM Urdhvagamana karavAno lAbha prApta thAya che. sAMkhyonI mAnyatA mujaba ahaMkAratattvathI nirmANa pAmela zrotrendriya che, je zabdanuM grahaNa kare che ane AkAza zabdatanmAtrathI utpanna thayeluM che. zrotra ane AkAzamAM dezadezibhAva(AdhAra 82 yogamAhAtmya batrIzI
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdheyabhAva)saMbaMdha che. e saMbaMdhane vize saMyama karavAthI yogIne divya zrotranI prApti thAya che, jethI ekI sAthe yogIne sUkSma, vyavahita(avaruddha) ane viprakRSTa(dUravartI) zabdonuM paNa jJAna thAya che. evA zabdone paNa grahaNa karavA mATe yogInI zrotrendriya samartha bane che - A pramANe yogasUtra(3-41)mAM jaNAvyuM che, jeno artha upara jaNAvyA mujaba spaSTa che. 26-13 sidbhataranuM ja varNana karAya che laghutUlasamApattyA, kAyavyomnostato'mbare / gati mahAvidehAtaH, prakAzAvaraNakSayaH // 26-14 // ___ ladhviti-kAyaH pAJcabhautikaM zarIraM, vyoma ca prAguktaM, tayoH / tato'vakAzadAnasambandhasaMyamAt / laghuni tUle samApattyA tanmayIbhAvalakSaNayA prAptAbhyantaralaghubhAvatayAmbare AkAze gatiH syAt / uktasaMyamavAn prathamaM yathAruci jale saJcaran krameNorNanAbhatantujAlena saJcaramANa Adityarazmibhizca viharan yatheSTamAkAze gacchatItyarthaH / taduktaM-"kAyAkAzayoH sambandhasaMyamAllaghutUlasamApatterA(zcA)kAzagamanaM" [3-42] / zarIrAbahiryA zarIranairapekSyeNa manovRttiH sA mahAvidehetyucyate, zarIrAhaGkAravigamAd / ata evAkalpitatvena mahattvAt zarIrAhaGkAre sati hi bahirvRttirmanasaH kalpitocyate, tasyAH kRtasaMyamAyAH sakAzAt prakAzasya zuddhasattvalakSaNasya yadAvaraNaM klezakarmAdi tatkSayo bhavati, sarve cittamalAH kSIyanta rUti thAvat / taduC/-"vadaralpitA vRttirmahAvidA tataH pravAsavarapekSA:" rUti rUi-4] //ra6-14|| zarIra ane AkAzanA saMbaMdhane vize saMyama karavAthI laghubhUta rUnI samApattinA kAraNe yogI AkAzagamanane prApta kare che ane mahAvidehAvRttine vize saMyama karavAthI prakAzAvaraNanA * kSayanI prApti thAya che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pRthvI pANI vagere pAMca bhUtamaya zarIra che ane pUrve varNavelA (zlo.naM. 13) svarUpavALuM AkAza che. zarIrane avakAza ApavA svarUpa saMbaMdha(vyApyavyApakabhAva), zarIra ane AkAzano che. tene vize dhAraNA dhyAna ane samAdhirUpa saMyama karavAthI laghu(halakA)bhUta kapAsane vize tanmaya thavAnA kAraNe AMtarika laghutA prApta thAya che, jethI AkAzamAM gamana karavA yogI samartha bane che. A yogI potAnI IcchA mujaba pahelAM jaLamAM cAle che. pachI krame karI enA abhyAsathI karoLiyAnA jALAthI cAlatAM cAlatAM sUryanAM kiraNonuM AlaMbana laIne AkAzamAM IcchA mujaba jAya che - A vAta pAtaMjalayogasUtramAM (3-42mAM) spaSTa che. zarIrasaMbaMdhI koI paNa prakAranI apekSA vinA zarIranI bahAra je mananI vRttio che : tene mahAvidehA kahevAya che. kAraNa ke tyAre zarIra pratyenA ahaMbhAvano vigama thayo hoya che. AthI ja e manovRtti mahad hovAthI akalpita kahevAya che. zarIra pratye ahaMkAra hoya to mananI bAhya vRtti kalpita kahevAya che. tethI mahAvidehAvRttine vize saMyama karavAthI zuddhasattvasvarUpa eka parizIlana 83
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzanA AvaraNabhUta kleza karma vagereno kSaya thAya che. arthAt karma klezAdi svarUpa, sakaLa cittanA malo kSaya pAme che. e pramANe yogasUtra(3-43)mAM jaNAvyuM che ke, 'zarIranI bahAra akalpita evI cittavRttine mahAvidehA kahevAya che. te mahAvidehAvRttine vize saMyama karavAthI, prakAzasvarUpa(sAttvika pariNAma svarUpa) buddhinA (cittanA) AvaraNabhUta klezo vagereno kSaya thAya che...' tyAhi anyatra anusaMdheya che. // 26-14 / / bhUtajayanA saMyamathI prApta thanArI siddhionuM varNana ka2vA sAthe bhUtajayanA saMyamano upAya paNa jaNAvAya che-- sthUlAdisaMyamAd bhUtajayo'smAdaNimAdikam / kAyasampacca taddharmAnabhighAtazca jAyate // 26-15 // sthUlAdIti-sthUlAdIni sthUlasvarUpasUkSmAnvayArthavattvAni paJcAnAM bhUtAnAmavasthAvizeSarUpANi / tatra bhUtAnAM paridRzyamAnaM viziSTAkAravattvaM sthUlaM rUpaM svarUpaM ca pRthivyAdInAM kArkazyasnehoSNatApreraNAvakAzadAnalakSaNaM, sUkSmaM ca yathAkramaM bhUtAnAM kAraNatvena vyavasthitAni gandhAditanmAtrANi / anvayA guNAH prakAzapravRttisthitirUpatayA sarvatraivopalabhyamAnAH / arthavattvaM ca teSveva guNeSu bhogApavargasampAdanazaktirUpaM / teSu krameNa pratyavasthaM saMyamAdbhUtajayo bhavati / kRtaitatsaMyamasya saGkalpAnuvidhAyinyo vatsAnusAriNya iva gAvo bhUtaprakRtayo bhavantItyarthaH / taduktaM - " sthUlasvarUpasUkSmAnvayArthavattvasaMyamAdbhUtajayaH" iti [ 3-44] / asmAdbhUtajayAdaNimAdikaM bhavati / aNimA, garimA, laghimA, mahimA, prAkAmyam, IzitvaM, vazitvaM, yatrakAmAvasAyitvaM cetyaNimAdikaM / tatrANimA paramANurUpatApattiH / garimA vajravadgurutvaprAptiH / laghimA tUlapiNDavallaghutvaprAptiH / mahimA mahattvaprAptiH aGgulyagreNa candrAdisparzanayogyatA / prAkAmyamicchA'nabhighAtaH zarIrAntaHkaraNayoH / IzitvaM sarvatra prabhaviSNutA / vazitvaM yataH sarvANyeva bhUtAni vacanaM nAtikrAmanti / yatrakAmAvasAyitvaM svAbhilaSitasya samAptiparyantanayanaM / kAyasampacca uttamarUpAdilakSaNA "rUpalAvaNyabalavajrasaMhananatvAni kAyasampat" [ 3-46 ] ityukteH / taddharmAnabhighAtazca tasya kAyasya dharmA rUpAdayasteSAmabhighAto nAzastadabhAvazca jAyate / na hyasya rUpamagnirdahati, na vApaH kledayanti, na vA vAyuH zoSayatIti / tadidamuktaM--" tato'NimAdiprAdurbhAvaH kAyasampattaddharmAnabhighAtazceti" [3-45] / / 26-15 / / 'sthUla vagere bhUtone vize saMyama karavAthI bhUtajaya prApta thAya che, tethI aNimAdinI siddhi ane kAyAnI saMpatti prApta thAya che. tema ja kAyAnA dharmono nAza thato nathI." - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. eno 5ramArtha jaNAvatAM TIkAkArazrIe pharamAvyuM che ke sAmAnya rIte pRthvI pANI agni vAyu ane AkAza : A pAMca bhUto che. tenI skUla, svarUpa, sUkSma, anvaya ane arthavattva : jA avasthAjo vizeSa che, 4 sahIM 'sthUlAhi' pahathI bhAvI che. yogamAhAtmya batrIzI 84
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ temAM pRthvI vagerenuM paridRzyamAna viziSTa AkAravALuM svarUpa je che tene skUla-avasthA kahevAya che. pRthvI jala teja vAyu ane AkAzanuM anukrame kArkazya (kaThoratA), sneha, uSNatA, preraNA ane avakAza ApavA svarUpa je lakSaNa che; tene bhUtonI svarUpAvasthA kahevAya che. bhUtonA kAraNa tarIke anukrame vyavasthita evA gaMdha rasa rUpa sparza ane zabda : e paMcatanmAtrA bhUtonI sUkSmAvasthA che. bhUtomAM upalabdha je prakAza pravRtti sthitirUpe rahelA guNo che te tenI anvayAvasthA che ane te ja guNomAM je bhogApavarga (bhoga-mokSa) prApta karAvavAnI zakti che te bhUtonI arthavandhAvasthA che. e pRthvI vagere bhUtonI dareka avasthAmAM saMyama karavAthI bhUtajaya thAya che. A rIte bhUtonI dareka avasthAne AzrayIne saMyama(dhAraNA dhyAna samAdhi) jeNe karyo che te yogIne; gAyane jema vAcharaDAM anusare che tema potAnA saMkalpa mujaba bhUtaprakRtio anusare che, arthAt anukULa bane che. A vAta yogasUtra(3-44)mAM spaSTa rIte varNavI che. A bhUtajayathI yogIne aNimAdi aSTamahAsiddhi prApta thAya che. emAM je labdhi-siddhi)nA kAraNe yogInuM zarIra paramANusvarUpa thAya che, tene aNimA kahevAya che. je labdhinA kAraNe yogInuM zarIra vajajevuM guru(bhAre) thAya che, tene garimA kahevAya che. je siddhinA kAraNe yogInuM zarIra rUnI jema haLavuM(halakuM) thAya che, tene ladhimAM kahevAya che. mahimAlabdhinA kAraNe yogInuM zarIra moTuM thAya che jethI yogIne, potAnI AMgaLInA agrabhAgathI caMdramAdine sparza karavAnI yogyatA prApta thatI hoya che. prAkAmyasiddhinA kAraNe yogInI icchAno abhighAta-vighAta thato nathI. jenAthI zarIra ane aMtaHkaraNa sarvatra samartha bane che, tene izitvasiddhi kahevAya che. vazitva labdhinA kAraNe badhAM ja bhUto yogInA vacananuM ullaMghana karatA nathI ane patrakAmAvasAyitvasiddhi ene kahevAya che ke jethI potAnI abhilASAne yogI pUrNa karI zake che. pAtaMjalayogasUtra(3-46)mAM jaNAvyA pramANe suMdara rUpa lAvaNya baLa ane vaja jevuM dRDha avayava-yuktatva(avayavo) : A kAyasampatu che. kAyAnA dharmo rUpa rasa vagere che. teno abhighAta, tenA nAza svarUpa che ane teno abhAva, tenA anabhighAtasvarUpa che, je upara jaNAvyA mujaba zUlAdi bhUtone vize karelA saMyamathI prApta thayelA bhUtajayathI prApta thAya che. yogInI kAyAnA dharmono(rUpAdino) agni vagerethI nAza thato nathI. yogInA zarIrane agni bALato nathI. pANI bhIMjavatuM nathI. tema ja vAyu sUkavI zakato nathI... ityAdi rIte bIjA paNa (rasAdi) zarIradharmone AzrayIne kAyAnA dharmono anabhighAta samajI levo. pAtaMjalayogasUtra-(3-45)mAM e pramANe jaNAvyuM che. ra6-1pa A rIte grAhya(viSayabhUta)nA jayane AzrayIne siddhinuM varNana karIne have grahaNAdinA jayane AzrayIne siddhinuM varNana karAya che- eka parizIlana
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ saMyamAd grahaNAdInAmindriyANAM jayastataH / manojavo vikaraNabhAvazca prakRte rjayaH // 26-16 // saMyamAditi-grahaNAdayo grahaNasvarUpAsmitAnvayArthavattvAni / tatra grahaNamindriyANAM viSayAbhimukhI vRttiH / svarUpaM sAmAnyena prakAzakatvam / asmitA ahaGkArAnugamaH / anvayArthavattve prAguktalakSaNe / teSAM yathAkramaM saMyamAdindriyANAM jayo bhavati / taduktaM-"grahaNasvarUpAsmitAnvayArthavattvasaMyamAdindriyajayaH" iti [3-47] / tata indriyajayAnmanojavaH zarIrasya manovadanuttamagatilAbhaH / vikaraNabhAvazca kAyanairapekSyeNendriyANAM vRttilAbhaH / prakRteH pradhAnasya jayaH sarvavazitvalakSaNo bhavati / taduktaM-"tato manovitve vivaramAva: pradhAnanAza" [3-48] ra6-1ddA "grahaNAdinA saMyamathI indriyono jaya thAya che ane indriyonA jayathI mananI jema vega prApta thAya che ane vikaraNabhAva tathA prakRti upara jaya prApta thAya che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM jaNAvyuM che ke grahaNa, svarUpa, asmitA, anvaya ane arthavasva : A pAMca ahIM "praphaLa padathI vivakSita che. temAM indriyonI viSayAbhimukhI vRttine grahaNa kahevAya che. sAmAnyathI prakAzakatva (prakAza) svarUpa che. amitA, ahaMkAranA anugama(saMbaMdhone kahevAya che. anvaya ane arthavasva A pUrve (1pamA zlokamAM) varNavyuM che. anukrame grahaNa, svarUpa... vagere pAMcane vize saMyama karavAthI indriyo upara jaya prApta thAya che - e pramANe pAtaMjalayogasUtra(3-47)mAM khUba ja spaSTapaNe jaNAvyuM che ke "grahaNa, svarUpa, amitA, anvaya ane arthavattvanA saMyamathI indriyo upara jaya prApta thAya che." A rIte indriyo upara jaya prApta thavAthI manojavanI prApti thAya che. arthAt yogIne; mana jevI rIte zIgha dUra sudUra jatuM rahe che, tema zarIranI anuttama(sarvotkRSTa) gati prApta thAya. che. tema ja yogIne vikaraNabhAvanI prApti thAya che. bhinna dezamAM ane bhinna kALamAM zarIra hovA chatAM aparadezakAlavRtti padArthanuM indriya dvArA jJAna thAya che. tyAre zarIranI apekSA hotI nathI. AvI ja rIte prakRtipradhAna upara jayanI prApti thAya che. arthAt kAryamAtra svAdhIna bane che. Ane madhupratIkA nAmanI siddhi kahevAya che. AthI spaSTa che ke "indriyajayathI manojavitva vikaraNabhAva ane pradhAnajaya prApta thAya che.' - A pramANe pAtaMjalayogasUtra(3-48)mAM varNavAyuM che. //ra6-16ll. pUrvokta badhA ya saMyamonuM phaLa je vivekakhyAtine mATe varNavAyuM che, te vivekakhyAtinuM avAMtara phaLa varNavAya che- sthitasya sattvapuruSAnyatAkhyAtau ca kevalam / sArvajyaM sarvabhAvAnAmadhiSThAtRtvameva ca // 26-17 // 86 yogamAhAbhya batrIzI
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ sthitasyeti-kevalaM sattvapuruSayoranyatAkhyAtau guNakartRtvAbhimAnazithilIbhAvalakSaNAyAM zuddhasAttvikapariNAmarUpAyAM sthitasya / sArvajyaM sarveSAM zAntoditAvyapadezyadharmatvena sthitAnAM yathAvadvivekajaM jJAnalakSaNaM sarveSAM bhAvAnAM guNapariNAmAnAmadhiSThAtRtvameva ca svAmivadAkramaNalakSaNaM bhavati / tduktNsarvapuruSAcatA dhyAtimAtrI sarvamAvadhiSThatRtva sarvajJatve gha" rUi-4] ra6-17nA. "mAtra sattva ane puruSanI anyatAkhyAtimAM sthira thayelA yogIne sarvajJatA ane sarvabhAvonuM adhiSThAtRtva prApta thAya che." - A pramANe sattaramA zlokano sAmAnyartha che. kahevAno Azaya e che ke prakRti ane puruSamAM sarvathA bheda che.. ityAghAkAraka anyatA(viveka) khyAtimAM ja arthAt guNAdi(sattvAdi)nA kartutvanuM abhimAna zithila thaye chate cittano je zuddhasAttvika pariNAma che; tasvarUpa anyatAkhyAtimAM ja je yogI sthira rahe che, te yogIne zAMta udita ane avyapadezya dharma svarUpe rahelA sarva padArthonuM vivekakhyAtine laine utpanna thayeluM vAstavika jJAna thAya che ane sattvAdi guNonA pariNAmavALA saghaLA padArthonA svAmInI jema te yogI pravarte che... ityAdi pAtaMjalayogasUtra(3-49)mAM jaNAvyuM che. 26-17 bIjA badhA saMyamo puruSArthabhAsarUpa phaLavALA hovAthI vivekakhyAtisaMyama ja mukhya puruSArtharUpa phaLavALo che - e vAta jaNAvavA mATe paravairAgyanI utpatti dvArA vivekakhyAtinuM mukhya phaLa jaNAvAya che- smRtA siddhi vizokeyaM, tavairAgyAcca yoginaH / doSabIjakSaye nUnaM, kaivalyamupadarzitam // 26-18 // smRteti-iyaM vizokA siddhiH smRtA / tasyAM vizokAyAM siddhau vairAgyAcca yogino yogabhAjaH / doSANAM rAgAdInAM bIjasyAvidyAdeH kSaye nirmUlane / nUnaM nizcitaM / kaivalyaM puruSasya guNAnAmadhikAra-parisamApteH upapratirvamupati ! yataH-" tathApi togavInakSaye vaivalyamati" [3-10] .ra6-78 A pUrve jaNAvelI) siddhine vizokA kahevAya che. tene vize vairAgya thavAthI yogInA rAgAdi doSonA avidyAdi svarUpa bIjano kSaya thavAthI cokkasapaNe kaivalya svarUpa phaLa jaNAvyuM che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vivekakhyAtithI prApta thayelI sarvajJatA ane sarvabhAvAdhiSThAyakatA svarUpa siddhine vizokAsiddhi tarIke zAstramAM varNavI che. kAraNa ke e avasthAmAM yogI zokathI rahita thAya che. A vizIkA nAmanI siddhimAM vairAgya thavAthI yoganA bhAjana banelA yogInA rAga ane dveSa vagere doSonA bIjabhUta avidyA vagerenuM nirmulana thAya che ane tethI nizcitapaNe puruSa kaivalya avasthAne prApta kare che. kAraNa ke paravairAgyanI avasthAmAM prakRtinA sattvAdi guNono eka parizIlana
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ puruSa mATeno adhikAra parisamApta thAya che tethI te potAnA kAraNamAM laya pAme che; jethI puruSa potAnA svarUpamAM pratiSThita thAya che, je puruSanI kaivalya avasthA che. A vAta pAtaMjalayogasUtra(3-50)mAM varNavI che. 26-18 A rIte mokSanI sAdhanAmAM pravRtta thayelA yogIne je kAraNe sthiratA maLe che ane je kAraNe vighna Ave che, te jaNAvAya che-- asaGgazcAsmayazcaiva sthitAvupanimantraNe / bIjaM punaraniSTasya, prasaGgaH syAt kilAnyathA // 26-19 / / asaGgazceti-upanimantraNe uktasamAdhisthasya devairdivyastrIrasAyanAdyupaDhaukanena bhoganimantraNe'saGgazcAsmayazcaiva sthitau bIjaM / saGgakaraNe punarviSayapravRttiprasaGgAt smayakaraNe ca kRtakRtyamAtmAnaM manyamAnasya samAdhAvutsAhabhaGgAd / etadevAha - anyathA'saGgAsmayAkaraNe punaH kileti satye 'niSTasya prasaGga kRti / tavivamurtta--"sthityupanimantrane sAmbhayAraLa punaraniSTaprasAviti" [rU-49] ||26-16|| "bhoganuM sAmethI prApta thayeluM nimaMtraNa hote chate saMga ane smaya na karavo te mokSanI sAdhanAmAM sthitinuM bIja che. anyathA evA prasaMge saMga ke smaya karavAthI pharI pAcho aniSTa prasaMga Avaze." - A pramANe ogaNIsamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke pUrvokta vivekakhyAti vagerethI prApta thayelI vizokAsamAdhimAM rahelA yogIne jyAre devatAo divya strIo ane divyarasAyaNo vagere ApIne bhoga mATe nimaMtraNa kare che, tyAre yogI saMga ke smaya karatA nathI - e yogInI; mokSanI sAdhanAnI sthiratAnuM bIja che. Azaya e che ke devatAo yogIne bhogo mATe niyaMtraNa karatAM kahe che ke - "he yogin ! Apa ahIM sthiti karo, ane ahIM ja majA karo. juo, A kevA ramaNIya bhogo che ? A kevI ramaNIya kanyAo che ? A kevuM suMdara rasAyaNa che ? ke je jarA ane mRtyune dUra kare che. A AkAzamAM cAlanAruM vimAna che. ApanA bhoga mATe kalpavRkSo taiyA2 che. ApanA snAna mATe A maMdAkinI nadI che. A siddhapuruSo ApanI sevAmAM upasthita che. A uttama ane anukULa apsarAo ApanI sevAmAM tatpara che. ApanAM kAna ane netro divya che. zarIra vajra jevuM majabUta che. e pramANe yoganA sAmarthyathI Ape A badhuM prApta karyuM che. tethI devatAone priya evA A ajara ane amara svarUpa evA sthAnano Apa svIkAra karo." - AvA devatAonAM te te vacanone sAMbhaLIne yogI teno saMga kare nahIM. paraMtu viSayAdinuM tucchatva kSaNikatva... vagerenuM paribhAvana karI yoganI sAdhanAmAM sthira rahe. tema ja AvA prasaMge evo garva paNa na dhare ke 'huM kevo prabhAvazALI yogI chuM ? devatAo svayaM mArI prArthanA kare che...' A pramANe saMga ane smaya nahi karavAthI mokSanI sAdhanA susthira banI rahe che. yogamAhAtmya batrIzI 88
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ anyathA AvA prasaMge saMga karavAthI pharI pAchI viSayanI pravRttino prasaMga Ave che. tema ja garva karavAthI yogI potAnI jAtane kRtakRtya mAnIne samAdhimAM utsAha vagarano thAya che. baMnne rIte aniSTano prasaMga Ave che. AthI samajI zakAze ke asaMga ane asmaya, samAdhinI sthiratAnAM bIja che ane saMga tema ja smaya, samAdhibhaMganAM kAraNa che... ityAdi varNavatAM yogasUtra(3-51)mAM jaNAvyuM che ke - "devatAo nimaMtraNa kare tyAre saMga ane smaya na karavo. kAraNa ke tema na kare to pharI pAcho aniSTa prasaMga Avaze." 26-1lA A pUrve jaNAvyA mujaba samajI zakAya che ke sarvajJatA ane sarvAdhiSThAtRtAnuM kAraNabhUta vivekajanya jJAna che. have e vivekajanya jJAnanA upAyAMtarane jaNAvAya che- syAt kSaNakramasambandhasaMyamAd yad vivekajam / jJAnaM jAtyAdibhistacca, tulyayoH pratipattikRt // 26-20 // syAditi-kSaNaH sarvAntyaH kAlAvayavastasya kramaH paurvAparyaM tatsaM(bandhasaM)yamAt sUkSmAntarasAkSAtkaraNasamarthAd yadvivekajaM jJAnaM syAt / yadAha-"kSaNakra(tatkra)mayoH sambandhasaMyamAdvivekajaM jJAnamiti" [3-52] / tacca jAtyAdibhistulyayoH padArthayoH pratipattikRt vivecakaM / taduktaM-"jAtilakSaNadezairanyatAnavacchedAttulyayostataH pratipattiriti" [3-53] / padArthAnAM bhedahetavo hi jAtilakSaNadezA bhavanti / jAtiH padArthabhetrI, yathA gaurayaM mahiSo'yamiti / jAtyA tulyayorlakSaNaM bhedakaM, yathA iyaM karburA iyaM cAruNeti / ubhAbhyAmabhinnayordezo bhedahetuH, yathA tulyapramANayorAmalakayobhinnadezasthitayoH / yatra ca trayamapi na bhedakaM, yathaikadezasthitayoH zuklayoH pArthivayoH paramANvoH, tatra saMyamajanitAdvivekajajJAnAdeva mati meriti pAra6-20| kSaNanAkramanA saMbaMdhane vize saMyama karavAthI jevivekanA kAraNe utpanna thayeluM jJAna che, te jAti vagerene laIne samAna evA padArthone vize bhedane grahaNa karanAruM che." - A pramANe vIsamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya e che ke chellAmAM chellA (nAnAmAM nAnA) avibhAjya evA kALanA sUkSma aMzane kSaNa kahevAya che. teno krama, paurvAparya (pUrvAparIbhAva) svarUpa che. pUrvekSaNa ane aparakSaNa baMnne eka sAthe hotA nathI. te kramika hoya che. kSaNanA kramanA saMbaMdhane vize saMyama(dhAraNA dhyAna ane samAdhi) karavAthI vivekajanya jJAna thAya che. kAraNa ke te saMyama, be kSaNa vaccenA sUkSma aMtarano sAkSAtkAra karavA samartha che. A viSayane anulakSIne yogasUtra(3-52)mAM jaNAvyuM che ke- "kSaNa ane tenA kramanA saMbaMdhane vize saMyama karavAthI vivekajanya jJAna utpanna thAya che." A vivekajanyajJAna, jAtyAdinA kAraNe tulya(samAna) padArthonA viveka(bheda)ne kare che. A vastune jaNAvavA yogasUtra(3-53)thI jaNAvyuM che ke - "jAti, lakSaNa ane dezathI vastunI bhinnatA jaNAtI na hovAthI samAna vastu(padArtha)nI bhinnatA vivekajanya jJAnathI thAya che." eka parizIlana 89
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ eno Azaya e che ke padArthamAM rahelI jAti padArthanA bhedane jaNAvanArI che. jema ke A baLada che ane A pADo che. ahIM gotva ke mahiSatva jAtithI padArthanI anyatA(bheda) jaNAya che. samAna-jAtIya padArthanAM lakSaNo padArthanI anyatAne jaNAve che. jema ke A gAya kAbara - citarI che ane A gAya lAla che. ahIM baMnne gAyo gotva-jAtine AzrayIne samAna hovA chatAM, tenA rUpAtmaka lakSaNane AzrayIne te gAyomAM bheda jaNAya che. AvI ja rIte jAti ane lakSaNa : baMnnenI apekSAe samAna evA padArthomAM tenA dezanA kAraNe bhedanI pratIti thAya che. jema ke ekasarakhA pramANavALA AmaLAo, tenI jAti ane tenuM lakSaNa samAna hovA chatAM tenA deza(AdhArabhUta sthAna)nI apekSAe te baMnnemAM anyatAnI pratIti thAya che. paraMtu jyAM deza, jAti ane lakSaNa : e traNeya samAna che tyAM anyatAnI pratItinuM koI kAraNa nathI. jema ke zukla-varNavALA be pArthiva paramANu jAti lakSaNa ane dezane AzrayIne tulya hovAthI tenA bhedaka nathI. AvA sthaLe upara jaNAvyA mujaba kSaNakramanA saMbaMdhane vize saMyama karavAthI prApta thayeluM vivekajanya jJAna ja bhedanI pratipattinuM kAraNa bane che... ItyAdi barAbara samajI levuM joIe. //ra6-2nA | vivekajanya(vivekaja) jJAnanA avAMtara phaLanuM nirUpaNa karyuM. have tenA mukhya phaLanuM varNana karatAM tenI mokSopayogitA varNavAya che- tArakaM sarvaviSayaM, sarvathAviSayAkramam / zuddhisAgrena vaivanya, tataH puruSasaMyo: ra6-29o. tArakamiti-tacca vivekajaM jJAnaM tArayatyagAdhAtsaMsArapayodheryoginamityAnvarthikyA sajJayA tArakamucyate / tathA sarvaviSayaM sarvANi tattvAni mahadAdIni viSayo yasya tattathA / tathA sarvathA sarvaiH prakAraiH sUkSmAdibhedairviSayo yasya tacca tadakramaM ca niHzeSanAnAvasthApariNatatvata A(NatA)rthikabhAvagrahaNe kramarahitaM ceti karmadhArayaH / itthaM cAsya saMjJAviSayasvabhAvA vyAkhyAtAH / taduktaM-"tArakaM sarvaviSayaM sarvathA(vArtha)viSayamakramaM ceti(vivekajaM jJAnaM)" [3-54] / tatastasmAd jJAnAt puruSasattvayoH zuddhisAmyena kaivalyaM bhavati / tatra puruSasya zuddhirupacaritA bhogAbhAvaH / sattvasya tu sarvathA kartRtvAbhimAnanivRttyA svkaarnneSnupraveza ti | vimuC/-"sarvapuruSayo: zuddhisApe vaivAti" rUi-11] -27ii. vivekanA kAraNe utpanna thayeluM e jJAna, sarvaviSayaka tema ja sarvathA viSayakramathI rahita hoya che. tene tAraka jJAna kahevAya che. tethI puruSa ane sattvamAM zuddhinI sAmyatA thavAthI kaivalyathAya che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke pUrve jaNAvyA mujabanA svarUpavALuM vivekathI utpanna thayeluM jJAna "agAdha evA saMsArasamudrathI AtmAne tAre che' - A arthane anukULa evA nAmane anusarIne tAraka svarUpa che arthAt e jJAnane tAraka kahevAya che. yogamAyAbhya batrIzI 90
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ A tAraka jJAna sarvaviSayaka che. sAMkhyadarzana-prasiddha maha Adi badhAM ja tattvo e jJAnanA viSaya che. tema ja sarva prakAre arthAt sUkSma, pUla, vyavahita, avyavahita... ityAdi sarva prakAre badhA ja viSayane te grahaNa kare che. tethI tene sarvathA viSayavALuM jJAna kahevAya che. evuM jJAna paNa kramathI rahita che. sakaLa aneka avasthAomAM pariNata thayelA arthanA grahaNamAM koI kama nathI. prathama atItanuM pachI vartamAnanuM ane pachI bhaviSyanuM; tema ja prathama zAMta, pachI udita ane pachI avyapadezya... ityAdi prakAre kramika viSayanuM grahaNa thatuM nathI. ekIsAthe saghaLAya viSayonuM badhI rIte grahaNa thAya che. sarvathA viSayavALuM evuM kramarahita jJAna - A rIte sarvaviSayamanuM ahIM karmadhAraya samAsa vivakSita che. A rIte tAraWpadathI, sarvaviSaya padathI ane sarvaviSayazcima padathI vivekajanya jJAnanI anukrame saMjJA, viSaya ane abhAvane AzrayIne vyAkhyA karI che. e pramANe yogasUtramAM(3-54mAM) jaNAvyuM che, jeno Azaya upara jaNAvyA mujaba che. te tArakazAnathI puruSa ane sattvamAM(buddhisattvamAM) zuddhinuM sAmya thavAthI kaivalya thAya che. upacarita bhoganA abhAva svarUpa zuddhi puruSane AzrayIne che ane sattva(buddhi)ne AzrayIne to, sarvathA kartutvanA abhimAnanI nivRtti thavAthI buddhi pratilomapariNAme potAnA kAraNamAM lIna thAya che. te svarUpa che - A vAtanuM nirUpaNa yogasUtra(3-55)mAM karyuM che. kahevAno Azaya e che ke vivekakhyAtine lIdhe puruSa ane buddhinA abhedagrahanI nivRtti thavAthI puruSane buddhinA koI paNa dharmanI sAthe kazo ja saMbaMdha raheto na hovAthI aupacArika bhogano paNa abhAva thAya che. AvI sthitimAM puruSa mATe bhoga saMpAdana karanArI buddhine paNa enuM koI prayojana na hovAthI te paNa potAnA kAraNabhUta ahaMkArAdimAM lIna thAya che. AthI svasthitinA AvirbhAva svarUpa zuddhinuM sAmya prApta thAya che... ityAdi adhyApaka pAsethI barAbara samajI levuM joIe. ra6-21 itthamanyairupadarzite yogamAhAtmye upapattyanupapattyordizAM pradarzayannAha A rIte pAMcamA zlokathI ekavIsamA zloka sudhInA zlokothI pAtaMjaladarzananA abhiprAyathI sAmAnyathI yoganuM mAhAtma varNavyuM. have e viSayamAM upapatti ane anupapattinuM dizAsUcana karAya che iha siddhiSu vaicitrye, bIjaM karmakSayAdikam / saMyamazcAtra sadasatpravRttivinivRttitaH // 26-22 // iheti-iha prAguktagranthe siddhiSu vaicitrye karmakSayAdikaM bIjaM / tathAjJAne tathAjJAnAvaraNakSayopazamAdervIryavizeSe ca vIryAntarAyakSayopazamAderhetutvAt / saMyamazcAtroktasiddhiSu satpravRttyasannivRttibhyAM tathAvidhakSayopazamAdyAdhAnadvAraiva bIjaM na tu tattadviSayajJAnapraNidhAnAdirUpaH / anantaviSayakajJAnasya prativiSayaM saMyamAsAdhyatvAdvihitAnuSThAnapraNidhAnamAtrasaMyamenaiva mohakSayAttadupapatteH / cittapraNidhAnArthaM tvAlambanamAtraM eka parizIlana 91
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ kvApi na vArayAmaH / kevalamAtmapraNidhAnaparyavasAna eva sarvaH saMyamaH phalavAnityAtmano jJeyatvaM vinA sarvaM vilUnazIrNaM bhavedityadhikaM svayamUhanIyam // 26- 22 // "ahIM siddhionA vaicitryamAM karmakSayAdi kAraNa che ane satpravRtti tathA asI vinivRttithI ja saMyama che." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke, A pUrve A graMthamAM je yoganI siddhionuM varNana karyuM; te siddhiomAM je vaicitrya (viziSTatA) che; temAM bIjabhUta karmakSaya ane karmakSayopazama vagere che. sAmAnya rIte siddhio jJAnasvarUpa che ane vIryasvarUpa che. jJAnasvarUpa siddhiomAM jJAnAvaraNIyakarmano kSayopazama vagere kAraNa che ane vIryavizeSasvarUpa siddhiomAM vIryaMtarAyakarmano kSayopazama vagere kAraNa che. A siddhiomAM je saMyamane hetu tarIke varNavyo che, e saMyama paNa, satpravRtti ane asanI nivRtti karavAthI, tevA prakAranA mohanIyakarmanA kSayopazamAdinA AdhAna(prApti) dvArA ja kAraNa bane che. mAtra te te viSayanA jJAnanA praNidhAnAdi svarUpa saMyama siddhionI pratye kAraNa banI zake nahIM. anaMtaviSayaka (sarvaviSayaka) jJAnanI prApti pratyeka viSayanA saMyamathI zakya nathI. zrI tIrthaMkara paramAtmAe vihita karelA anuSThAnanA praNidhAnamAtranA saMyamathI ja mohanIyakarmano kSaya thAya che ane tethI anaMtaviSayaka jJAna prApta thAya che. AthI samajI zakAze ke dhAraNA dhyAna ane samAdhi svarUpa te te saMyamamAtrathI sarvaviSayaka jJAnanI prApti thatI nathI. cittanI ekAgratA mATe te te AlaMbanano niSedha nathI. paraMtu e AlaMbano AtmapraNidhAnamAM pariName to ja te saphaLa che arthAt mokSasAdhaka che. sAMkhyo AtmAne zeya mAnatA nathI. tethI tenuM praNidhAna zakya nathI. AtmAne zeya mAnavAmAM na Ave to bAkInI badhI ja vAto nirarthaka banI jAya che... ityAdithI adhika jAte vicAravuM joie. ahIM to mAtra digdarzana karyuM che. I26-22 cirakALathI saMcita evAM karmonA nAzanA upAyabhUta yogane jaNAvAya che-- prAyazcittaM punaryogaH, prAgjanmakRtakarmaNAm / abdhInAM nizcayAdantaH, - koTAkoTisthiteH kila / / 26 - 23 / / prAyazcittamiti--prAgjanmakRtapApmanAM punaH prAyazcittaM yogaH, tannAzakatvAt tasya / tathA satye / abdhInAM sAgaropamANamantaHkoTAkoTIsthiternizcayAdapUrvakaraNArambhe'pi tAvatsthitikakarmasadbhAvAvazyakatvasya mahAbhASyAdiprasiddhatvAttasya ca dharmasaMnyAsaikanAzyatvAditi // 26-23 / "pUrvajanmamAM karelAM karmonuM prAyazcitta paNa yoga che. kharekhara janizcayathI e karmonI sthiti aMtaHkoTAkoTi sAgaropama hoya che." - A pramANe trevIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM yogamAhAtmya batrIzI 92
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAtparya e che ke, pUrva janmomAM karelAM pApakarmonA nAza mATe prAyazcitta yoga che. prAyazcittathI e pApakarmono nAza thAya che. tethI prAjanmamAM karelAM karmonuM prAyazcitta yoga kahevAya che. kharekhara ja eka aMtaHkoTAkoTi sAgaropama pramANanI karmonI sthiti apUrvakaraNa(AThamA guNasthAnaka)nA prAraMbhe paNa nizcayathI hoya che. e pramANe vizeSAvazyaka-mahAbhASyamAM prasiddha che ane e karmo dharmasaMnyAsayogathI ja nAza karI zakAya che. e badhAM karmo bhogavIne khapAvavAM paDe to kyAre paNa mokSanI prApti nahIM thAya. kSayopazamabhAvanA dharmono(kSamAdi dharmono) jemAM tyAga karavAno hoya che ane kSAyika dharmonI jemAM prApti che, te yogane dharmasaMnyAsayoga kahevAya che; jenI prApti apUrvakaraNe(AThamA guNaThANe) thAya che. dharmasaMnyAsayoga pravrajyAnA kALamAM hoya che. zrI paMcAzakaprakaraNamAM jaNAvyuM paNa che ke prAjanmakRta karmonuM prAyazcitta pravrajyA che. AthI samajI zakAze ke karmonA nAza mATe sAMkhyAbhimata kAyavyUha nirarthaka che. teno nAza dharmasaMnyAsayoga(sAmarthyayoga)thI thAya che... ityAdi vicAravuM joie. 26-23aa prAJjanmanAM nikAcita koTinAM karmono nAza karavA mATe kAyavyUha Avazyaka che A zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- nikAcitAnAmapi yaH, karmaNAM tapasA kSayaH / so'bhipretyottamaM yogamapUrvakaraNodayam / / 26-24 / / nikAcitAnAmiti-nikAcitAnAmapi upazamanAdikaraNAntasaMyogya ( jya) tvena vyavasthApitAnAmapi karmaNAM yastapasA kSayo bhaNita iti zeSaH / "tavasA u nikAiANaM pi" iti vacanAt / so'pUrvakaraNodayamuttamaM yogaM dharmasaMnyAsalakSaNamabhipretya / na tu yatkiJcittapa iti draSTavyaM / tattvamatratyamadhyAtmaparIkSAdau vicitam / / 26-24 // ,, "nikAcita evAM paNa karmono je kSaya tapathI varNavAya che, te apUrvakaraNe (sAmarthyayogamAM) prApta thayela uttama evA yogasvarUpa tapane AzrayIne che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke tapathI nikAcita evAM paNa karmo kSaya pAme che - A pramANenAM vacanathI mAtra dharmasaMnyAsayogathI ja karmono nAza thAya che evuM nathI - A zaMkAnuM samAdhAna A zlokathI karAya che. upazamanAdikaraNAMtara mATe je karmo ayogyasvarUpe vyavasthApita che, te karmone nikAcita karmo kahevAya che. 'tapathI nikAcita karmono paNa kSaya thAya che...' ityAdi vacanathI karmono (nikAcitano) je kSaya tapathI jaNAvyo che; te karmakSaya, apUrvakaraNaguNasthAnake prApta thayelA uttama evA dharmasaMnyAsasvarUpa yogane AzrayIne che. enI pUrvenA bIjA koi tapane AzrayIne e vAta eka parizIlana 93
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvI nathI.. ityAdi samajI levuM joie. AthI vizeSa AviSayanuM varNana svayaM graMthakArazrIe adhyAtmamata parIkSAdimAM karyuM che. vistArArthIe te tyAMthI ja jANI levuM joIe. //ra6-24o. yoganA aciMtya sAmarthyanuM daSTAMtathI samarthana karAya che- api krUrANi karmANi, kSaNAd yogaH kSiNoti hi / jvalano jvAlayatyeva, kuTilAnapi pAdapAn // 26-25 // "bhayaMkara evAM paNa kamane kSapakazreNIkALamAMno jJAnayoga kSaNavAramAM kSINa kare che. game tevAM kuTila evAM vRkSone agni bALe ja che." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke vRkSone jema agni bALe che, tema sAmarthyayogamAM pragaTelo jJAnAgnisvarUpa yoga karmasvarUpa indhanane paNa kSaNavAramAM bALI nAMkhe che. yoganA aciMtya sAmarthyano khyAla upara jaNAvelI vAtathI sArI rIte Ave che. sAmarthyayoganI avasthAmAM prApta thatA yogano prabhAva khUba ja prasiddha che. bhavobhavanI sAdhanAnI siddhino e anubhava che. anAdi ane anaMta A saMsAramAM karmanI bhayaMkaratAnI pratIti thAya nahIM ane tenA ucchedanI bhAvanA na thAya, tyAM sudhI ahIM varNavelA yoganuM mAhAsya samajavAnuM zakya nathI. eka aMta:koTAkoTi sAgaropama pramANa sthitivALAM karmono kSaya mAtra aMtarmuhUrta kALamAM thAya che - e ekamAtra yogano prabhAva che. ApaNe utkaTa sAdhanane icchIe chIe paraMtu siddhinI utkaTa icchA che ke nahi - eno vicAra paNa karatA nathI. hiAsAthI didakSA sudhI pahoMcatA to sAdhanAnI kaMIkeTalI ya bhUmikAomAMthI pasAra thavuM paDe che. tyAra pachI ja A karmanAzaka yoganI prApti thAya che. ra6-2pA yoganI prApti thayA pachI bhUtakALanAM koi paNa karmo nAza pAmyA vinA rahetAM nathI - e daSTAMtathI jaNAvAya che arthAt yogathI game tevA karmo paNa nAza pAme che-e daSTAMtathI jaNAvAya che- dRDhaprahArizaraNaM, cilAtiputrarakSakaH / pa pAtAM thoDa, pakSapAtA zo raddaddA "daDhaprahArIe jenuM zaraNuM svIkAreluM ane cilAtIputranuM rakSaNa karanAra evo yoga pApa karanAranA pakSapAtathI zaMkA nathI karato." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. Azaya e che ke brAhmaNa, strI, garbha ane gAya - e cAranI hatyAne karanAra daDhaprahArIno vRttAMta ane suSamAnuM mAthuM dhaDathI juduM karanAra zilAtiputrano vRttAMta prasiddha che. AvAM bhayaMkara pApa karanArA paNa yogane prApta karI kSaNavAramAM svakalyANanAM bhAjana banyA che. e vakhate "A pApI che mATe 94 yogamAyAbhya batrIzI
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ emane tAravA nathI." Avo pakSapAta yoge karyo nahi. arthAta evAM pApakarmono paNa yogathI kSaya thayo che... ItyAdi samajI zakAya che. 26-26ll yogano mahimA ja varNavAya che aharnizamapi dhyAtaM, yoga ityakSaradvayam / pravezAya pApAnAM, ghuvaM vastrAtA ra6-27mI "rAtadivasa-satata "yoga' A be akSaranuM dhyAna karavAmAM Ave to te, AtmAmAM pApano praveza thavA nahi devA mATe vajanI argalA AgaLiyo) bane che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke - yoganI sAdhanA to siddhionuM sthAna che ja. paraMtu mAtra yoganuM nAmasmaraNa-dhyAna paNa AtmAne pApathI dUra rAkhe che. arthAt AtmAmAM pApano praveza ja thavA detuM nathI. ra6-2thI yoga jema mokSanuM sAdhana che, tema bIjA koI duSTa AzayathI karelI yoganI pravRtti upadravane karanArI bane che - te jaNAvAya che- - mAnIvikinArthena, yogAsya = vizvanA ! pavanAbhimukhasthasya, jvalanajcAlanopamA // 26-28 // AjIvikAdinA prayojanathI je yoganI viDaMbanA che te pavananI sAme rahelAnI agni pragaTAvavA jevI kriyA che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke jeo jIvanano nirvAha, mAnasanmAna ke khyAti vagere mATe yoganI pravRtti kare che, temane tenA phaLasvarUpe viDaMbanA ja prApta thAya che. yoganA phaLa tarIke prApta thanArI siddhio to dUra rahI, paraMtu bhavAMtaramAM yoganuM zravaNa paNa maLe nahIM. A vAtane upamA dvArA zlokanA uttarArdhathI samajAvI che. pAka(rasoi) vagerenA sAdhanabhUta agnine paNa koI mANasa pavananI sAme rahIne ayogya rIte pragaTAve to, tenA phaLanI prAptinA badale tene potAne ja te bALI nAkhe. AvI rIte ja AjIvikAdinA AzayathI karAyelI yoganI pravRtti anarthanuM ja kAraNa bane che. tethI zrI vItarAga paramAtmAe vihita karelA AzayathI ja yoganI ArAdhanA karavI joIe. anyathA to tenI viDaMbanA che - e sUcavyuM che. 26-28 vizuddha Azaya vinA karelI yoganI ArAdhanAnA aniSTa phaLane jaNAvIne have zuddha AzayathI thayelI yoganI spRhA paNa ISTa phaLane ApanArI che, te jaNAvAya che- eka parizIlana 95
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ yogaspRhApi saMsAratApavyayatapAtyayaH / madada sarastIrasagIrAdarIya: ra6-22 "yoganI spRhA paNa saMsAranA tApane dUra karavA mATe vAdaLasamAna che. mahodayamokSasvarUpa sarovaranA tIra uparanA pavananI laheranA sparza svarUpa che." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano sAmAnya artha che. eno bhAva spaSTa che ke yoganI prAptithI to pUrve jaNAvyA mujaba mokSanI prApti thAya che. paNa yoganI spRhAthI paNa A saMsAranA tApano vyaya thAya che. saMsAranA tApanA vinAza mATe yoganI spRhA vAdaLa jevI che. ahIM yAda rAkhavuM joIe ke A saMsAramAM pApanA yoge jayAre duHkha Ave che, tyAre to saMsAranA tApano anubhava thAya che; paraMtu jayAre puNyanA yoge sukha maLe tyAre saMsAranA tApano anubhava thAya to tene dUra karavA mATe yoganI spRhA thatI hoya che ane tethI cokkasa ja te tApano vyaya thAya che. bAkI to saMsAramAM prApta thatA duHkhane dUra karavA ane puNyathI maLatA sukhane meLavavA mATe yoganI spRhA thAya to te vAstavika nathI. saMsAramAtranA ucchedanI icchAthI(jitAsAthI) je yoganI spRhA thAya che, te spRhA vAstavika che ane evI spRhA saMsAranA tApane dUra karavA mATe vAdaLa jevI che. sUryanA tApane vAdaLa jema aMzataH dUra kare che, tema aMzataH saMsAranA tApane dUra karavAnuM sAmarthya yoganI spRhAmAM che. savAla mAtra jihAsAno che. A rIte yoganI spRhAthI alpAMze paNa saMsAranA tApano vyaya-kSaya thavAthI teTalA aMze mokSanA AnaMdano anubhava thAya che. tethI AtmA, mokSa(mahodaya)svarUpa sarovaranA kinArA (taTa-tIra) uparanA pavananI laheranI zItaLatA jevI zItaLatAno anubhava kare che. tAdaza pavananI laheranA laya (sparza)jevI yoganI spRhA che... ityAdi spaSTa che. ra6-2lA anyadarzanomAM paNa yoganuM nirUpaNa che, paraMtu te tAttvika nathI, e jaNAvAya che- yogAnugrAhako yo'nyaH, paramezvara iSyate / acintyapuNyaprAgbhAra, - yogAnugrAhA eva saH // 26-30 // "yoganI prApti karAvanAra Izvarane anya darzanakAro mAne che. paraMtu aciMtya evA puNyasaMbhArane dhAraNa karanArA zrI tIrthaMkara paramAtmAe upadezelA yogane, izvare prApta karavAnI AvazyakatA che arthAt jene anya darzanakAro anugraha karanAra tarIke icche che, te vastutaH anugrahapAtra che."- A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke - "ekacitte je loko mArI upAsanA kare che tenA yogakSemane huM karuM chuM.." ityAdi vacanothI anya darzanakAroe IzvaranA anugrahathI mumukSuone yoganI prApti thAya che - e pramANe varNavyuM che. paNa kharI rIte yogamAhAbhya batrIzI
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ to anyAbhimata izvarane ja haju yoganI prApti thai nathI. emanuM svarUpa je rIte varNavAyuM che te jotAM to zastrAdino saMparka ane kAminIno saMga... ityAdinA kAraNe svayaM viTaMbaNA pAmelA che. enAthI mukta thavA mATe temane potAne ja yoganI paramAvazyakatA che. yogathI jene anugrAhya thavAnuM che te yoganA anugrAhaka kai rIte thAya - e samajI zakAya evuM che. AthI spaSTa che ke anyadarzanamAM tAttvika yoga nathI. mAtra yogano AbhAsa che. daridranA manorathonI jema anyadarzanakAro yoganA paramArthathI ghaNA dUra-sudUra che... ityAdi svayaM samajI levuM joie. athavA suyogya adhyApako pAsethI e samajI levAnI AvazyakatA che. anyathA mithyAtvanI prApti thavAmAM vilaMba nahIM thAya. ||26-30 yoganA apUrva sAmarthyane jaNAvAya che-- bharato bharatakSoNIM, bhuJjAno'pi mahAmatiH / tatkAlaM yogamAhAtmyAd, bubhuje kevalazriyam // 26-31 // 'cha khaMDa bharatanI samagrabhUmine bhogavavA chatAM mahAmati evA cakravartI bharatamahArAjAe te kAle yoganA prabhAvathI kevalajJAnasvarUpa lakSmIne anubhavI." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke A avasarpiNInA prathama cakravartIpaNAnAM sukhono upabhoga karoDo varSo sudhI karavA chatAM, yoganA prabhAvathI; tatkALa kevaLajJAnasvarUpa lakSmIne prApta karI hatI. mahAraMbha ane mahAparigrahanA sudIrghakALamAM je karmabaMdha thayo hoya evAM paNa karmono kSaya, yoganI prApti thatAMnI sAthe thayo. aciMtya che, yoganuM sAmarthya ! bharatamahArAjAno vRttAMta suprasiddha che. yogazAstra... vagere graMthathI e jANI levo joie. 26-31 // zrI bharatamahArAjAe pUrvabhavamAM suMdara koTinI saMyamanI sAdhanA karI hatI. tenA yoge baMdhAyelA puNyanA udayathI prApta cakravattipaNAnA bhogonI pravRttimAM paNa temane kevaLajJAnanI prApti thai. A rIte pUrve jemane dharmanI prApti thai che, temane vize yoganuM mAhAtmya varNavIne have pUrve jemane dharmanI prApti thai na hatI, temane vize yoganuM mAhAtmya varNavAya che-- pUrvamaprAptadharmApi, paramAnandananditA / yoprabhAvataH prApa, mavevA para paN // 26-32 // "pUrve jemane dharmanI prApti thai nathI evAM marudevA mAtA, yoganA prabhAvathI 52mAnaMdamAM AnaMdita thayelA paraM-padane pAmyAM." - A pramANe batrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke tathAbhavyatvAdinA kAraNe A saMsAramAM marudevAmAtA chellA bhavanI pUrve dharmanI jema eka parizIlana 97
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ trasapaNuM paNa kyAre ya pAmyAM na hatAM. paraMtu yoganA apratima sAmarthyathI paramAnaMdathI AnaMdita thayelAM teo paraM-pada(mokSa)ne pAmyAM hatAM. temano paNa vRttAMta prasiddha che. zrI marudevAmAtAnuM udAharaNa yoganA aciMtya prabhAvane varNavavA mATe sarasa che. viziSTa tathAbhavyatvanA kAraNe AvA prakAranA aciMtya sAmarthyavALA yoganI prApti thatI hoya che. dareka AtmAnuM tathAbhavyatva sarakhuM hotuM nathI. ApaNane paNa ApaNA tathAbhavyatvano khyAla nathI. AvI sthitimAM zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba tathAbhavyatvanA paripAkanAM sAdhanone sevI zrI marudevI mAtAnI jema to nahi, paraMtu teozrIe prApta karelA paramapadane prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA... 26-32 // avItyAghAra myASTanonI muLamA ||26-29-26-27-28-21-30-31-32II / / iti zrIdvAtriMzadddvAtriMzikAyAM prakaraNe yogamAhAtmyadvAtriMzikA // 98 analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // yogamAhAtmya batrIzI
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve A pUrvenI batrIzImAM varNaveluM yogamAyAbhya bhAvabhikSuomAM ja saMbhavita hovAthI temanuM svarUpa A batrIzImAM varNavAya che. pU. sAdhubhagavaMto bhAvabhikSuo che. teozrInA muni, nigraMtha ane aNagAra vagere bIjAM anekAneka nAmo che. Ama chatAM te te nAmono pradhAnapaNe upayoga na karatAM "bhikSu' nAmano upayoga karIne teozrInuM ahIM svarUpa varNavyuM che. sAmAnyathI bhikSu' zabdano artha khUba ja prasiddha che. mAtra bhikSAthI nirvAha karanArAne bhikSu kahevAya che. bhikSu' padathI pU. sAdhubhagavaMtonI niSpApa avasthA khUba ja spaSTapaNe pratIta thAya che. potAnA zarIrane TakAvavA mATe atyaMta Avazyaka evA AhArAdine grahaNa karavAnA prasake paNa teozrI rAMdhavA vagerenA pApathI sarvathA dUra rahe che. jeo potAnA nirvAha mATe paNa pApa karatA nathI, teozrI bIjAM badhAM prayojane pApa kare ja kaI rIte ? bhikSAthI prApta thayelA AhArAdithI nirvAha karatI vakhate paNa satata upayoga rAkhIne bhikSAsaMbaMdhI anumodanAnA pApathI paNa teozrI dUra rahetA hoya che. AhArAdi mATe sarvathA parAvalaMbI hovA chatAM koinI paNa apekSA na hovAthI svAtmaramaNatAmAM koI ja vighna AvatuM nathI. AnuM mukhya kAraNa zrI vitarAgaparamAtmAe upadezelI sarvasaMpatkarI bhikSA che, je bhikSA mokSanI pratye kAraNabhUta che. te bhikSAne AzrayIne pU. sAdhu mahAtmAone ahIM bhAvabhikSu tarIke varNavyA che. prathama soLa zlokothI bhikSunuM svarUpa varNavyuM che. dravya ane bhAva gRhathI nIkaLIne ane cittane samAdhimaya banAvIne tyajI dIdhelA viSayone pharIthI jeo icchatA nathI, teo bhAvabhikSu che... A rIte bhikSunA svarUpanA nirUpaNano prAraMbha karI dareka zlokamAM temanuM vizeSa svarUpa varNavyuM che. soLamA zlokamAM e svarUpa varNavatAM graMthakArazrIe pharamAvyuM che ke - "A zarIra azucimaya che, azucithI utpanna thayeluM che ane azAzvata (anitya) che - ema samajIne zAzvata evA mokSa mATe je prayatna kare che, te bhAvabhikSu che. duniyAnI bIjI badhI vastuono tyAga karyA pachI paNa bhikSupaNAmAM zarIra to sAthe ja hoya che. enI pratye mamatva na hoya ane enI anityatAno vAstavika khyAla hoya to pU. sAdhu mahAtmAone mokSanI sAdhanAmAM koI ja avarodha nathI. e soLamA zlokano paramArtha niraMtara smaraNIya che. sattaramA zlokathI bhikSu zabdanI vyutpattinA AdhAre bhikSu padano artha jaNAvyo che ke ATha karmane tapa vaDe je bhede che tene bhikSu kahevAya che. tyAra bAda aDhAramA zlokathI bhikSu zabdanA arthane samajAvanArAM kula aThThAvIsa nAmo jaNAvyAM che. pAMca zlokothI varNavelAM e aThThAvIsa nAmono artha paNa te te zlokonI TIkAmAM jaNAvyo che. enA anusaMdhAnathI bhikSunA yathArtha svarUpano cokkasa ja khyAla Ave che. bhAvabhikSunuM e svarUpa hRdayanI aMdara aMkita karI levAya eka parizIlana 99
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ to saMyamajIvananI sAdhanA mATe eka majabUta AlaMbana maLI rahe. zloka naM. 23 thI bhAvabhikSunAM saMvega, viSayatyAga ane suzIlonI sati... vage2e soLa lijJonuM varNana zarU thAya che. bhAvabhikSupaNAmAM saMvegAdi lijJo prakRSTabhAvane pAmelAM hoya che. soLa zlokothI varNaveluM bhikSunuM svarUpa, aThThAvIsa paryAyavAcaka nAmo dvArA varNavelo bhikSu zabdano artha ane chelle varNavelAM bhikSunAM soLa lijJono vicAra karIe to bhikSune oLakhavAmAM koi ja takalIpha nahi paDe. khUba ja vistArathI aneka rIte ahIM bhikSunuM svarUpa varNavyuM che. prasaGgathI bhAvabhikSunuM nirUpaNa karIne dravyabhikSunuM paNa ahIM nirUpaNa karyuM che. dravyabhikSunA jJAnathI tenAthI vilakSaNa evA bhAvabhikSunuM spaSTa jJAna thAya che. dravyabhikSuo pradhAna ane apradhAna bhedathI be prakAranA che. apradhAna dravyabhikSuo laukika ane lokottara bhedathI be prakAranA che. A rIte bhAvabhikSunuM svarUpa varNavIne chellA zlokamAM je jaNAvyuM che te kyAre paNa vIsarI zakAya evuM nathI. bhikSunA anaMta guNonuM varNana karavAnuM koi paNa rIte zakya nathI. paraMtu emAMthI je paNa thoDA guNonuM ahIM varNana karyuM che enI paribhAvanA paNa paramAnaMda-mokSanuM kAraNa che. jenI paribhAvanA paNa jo 52mAnaMdanuM kAraNa bane che, to tenI prApti zuM na kare ? aMte paramAnaMdanI prApti mATe A batrIzInA parizIlanathI te te bhikSunA guNonI paribhAvanAmAM prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA... - A.vi. candraguptasUri grIna philDa sosAyaTI valavaNa : cai.su. 1 100 bhikSu batrIzI
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prArabhyate bhikSudvAtriMzikA anantaraM yogamAhAtmyamupadarzitaM tacca bhikSau sambhavatIti tatsvarUpamihocyate-- A pUrve yoganuM mAhAtmya varNavyuM. te bhikSumAM ja saMbhave che. tethI have bhikSunuM svarUpa ahIM varNavAya che-- nityaM cetaH samAdhAya, yo niSkramya gurudite / pratyApibati no vAntamavazaH kuTilabhuvAm // 27-1 // nityamiti - yo niSkramya dravyabhAvagRhAd yogyatAyAM satyAM / gurUdite jJAnavRddhavacane / nityaM nirantaraM cetaH samAdhAya praNidhAya / vAntaM parityaktaM viSayajambAlaM / no naiva pratyApibati punarAdriyate avazaH / TinamuvAM purandhInAm ||27-1|| A zlokamAM, 'sa bhAmikSuH' A padano sattaramA zlokamAMthI saMbaMdha che. tema ja AgaLanA paNa paMdara zlokamAM teno saMbaMdha che. "gharamAMthI nIkaLIne je, gurudevazrInA vacanamAM niraMtara upayoga rAkhIne; tyajI dIdhelAM viSayasukhone strIone vize paravaza banyA vinA pAchA icchatA nathI, te bhikSu (bhAvabhikSu) che." A pramANe pahelA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke yogyatA hote chate dravya ane bhAva gharano tyAga karI jeo aNagAra thAya che teoe sadAne mATe pU. gurubhagavaMtanA paramatAraka vacanamAM praNidhAnavALA banavuM joie. gAma, nagara, ghara vagere dravya-ghara che ane viSaya-kaSAyanI pariNati vagere bhAvagRha che. dravya ane bhAvagRhano tyAga karI aNagAra avasthA prApta karAya che. A rIte saMyama grahaNa karyA pachI saMyamanA phaLa sudhI pahoMcavA mATe bhavanistAraka paramapUjya gurudevazrInA vacananA praNidhAna sivAya bIjo koi upAya nathI. e praNidhAna na hoya to je tyajI dIdhuM che te sAruM lAge, icchanIya lAge ane prArthanIya lAge. AvI sthitimAM saMyama pALavAnuM azakya bane che. AthI jJAnathI vRddha evA gurudevazrInA vacananA praNidhAnane niraMtara sevyA vinA cAle evuM nathI. sAmAnyathI viSayasukho bhayaMkara che ja paraMtu emAM paNa strIo saMbaMdhI viSayasukho mahAbhayaMkara che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM e jaNAvatAM pharamAvyuM che ke 'mokSamArge prayANa karatAM strIo kAdavasvarUpa che - e jeNe jANI lIdhuM che teo mATe zramaNapaNuM sukara che.' pU. gurubhagavaMtanA vacanamAM niraMtara praNidhAna rAkhIne strIone AdhIna banyA vinA jeo viSayasvarUpa kAdavane pharIthI AdaratA nathI, teo bhAvabhikSu che. AthI spaSTa che ke guruvacananA praNidhAna vinA bhAvabhikSutva prApta thatuM nathI. niraMtara guruvacananA praNidhAnathI AtmA; upara eka parizIlana 101
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaNAvyA mujaba strIone paravaza banato nathI ane tethI viSayone paNa icchato nathI, jethI bhAvabhikSutvane prApta karI zakAya che... ityAdi spaSTa che. 27-1ii. pratijJAne AzrayIne bhAvabhikSunuM svarUpa varNavAya che pRthivyAdIMzca SaTkAyAn, sukhecchUnasukhadviSaH / gaNayitvAtmatulyAn yo, mahAvratarato bhavet // 27-2 // pRthivyAtIniti-vyam: //ra7-rA A zlokano artha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke pRthvIkAya, aSkAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya ane trasakAya... A chakAya jIvone; potAnI jema sukhanI icchAvALA ane duHkhanA dveSI mAnIne je mahAvratomAM rakta bane che, te bhAvabhikSu che. prANAtipAta mRSAvAda adattAdAna maithuna ane parigrahathI sarvathA yAvajIva sudhI virAma pAmavA svarUpa pAMca mahAvrato che. prathama mahAvratanA pAlana mATe vADa tulya bAkInAM cAra mahAvrato che. cauda rAjalokamAM anaMtAnaMta jIvo che, jeno pRthvIkAyAdi cha prakAromAM samAveza thAya che. te badhAya jIvo ApaNI potAnI jema ja sukhanA rAgI ane duHkhanA dveSI che. evA jIvone ApaNe sukha to ApI zakatA nathI. paraMtu temane potAnA taraphathI duHkha na thAya evI bhAvanAthI bhAvita banI jeo mahAvratonA pAlanamAM rata che, teo bhAvabhikSu che... ityAdi samajI zakAya evuM che. ra7-rA pratijJAnA pAlana mATe zarIrano nirvAha je rIte karAya che tene AzrayIne bhAvabhikSanuM svarUpa varNavAya che- auddezikaM na bhuJjIta, trasasthAvaraghAtajam / buddhoktadhuvayogI yaH, kaSAyAMzcaturo vamet // 27-3 // audezikamiti-audezikaM kRtAdyanyacca sAvadhaM / buddhoktena jinavacanena dhuvayogI nityocitvoDAvAnuM ra7-rUA. jeo, trasa ane sthAvara jIvone ghAtathI utpanna thayeluM auzika(AhArAdi) vAparatA nathI; zrI sarvajJabhagavaMtonA vacana vaDe nitya yogI che ane cAra kaSAyano tyAga kare che, te bhAvabhikSu che." - A pramANe trIjA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke pU. sAdhubhagavaMtone uddezIne je kareluM ke karAveluM vagere hoya te kRtAdi ane bIjuM koI paNa sAvadya (bhikSAsaMbaMdhI doSothI yukta) e badhuM ahIM auzika kahevAya che. AvAM auzika AhAra, pANI ane vastrapAtrAdi jeo vApare nahIM teo bhikSu che. bhikSAsaMbaMdhI beMtALIza doSothI rahita evAM AhArAdi grahaNa karanArA bhAvabhikSu che. 102 bhikSu batrIzI
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ tema ja zrI jinezvaradevonA paramatAraka vacanathI kAyama ucitayogamAM pravRttine karanArA bhAvabhikSu che. zrI vItarAga paramAtmAe te te kALe je je karavAnuM pharamAvyuM che, te te kALamAM te te karavAmAM jeo nitya upayogavALA che te dhruvayogI bhAvabhikSu che. jeo krodha, mAna, mAyA ane lobha A cAra kaSAyanuM vamana kare che, te bhAvabhikSu che. game tevI sArI vastuno lobha na rAkhe, te meLavavA mATe mAyA na seve, tenI prAptithI mAna na kare ane te na maLe to krodha na kare : A rIte cAra kaSAyanuM vamana karanArA bhikSu che. vamanamAM ane tyAgamAM thoDo pharaka che. tyajelI vastu koI vAra ApaNe laI paNa letA hoIe chIe. paraMtu vameluM to koI paNa saMyogomAM pAchuM letA nathI ane icchatA paNa nathI. e pramANe ahIM kaSAyono tyAga vamanasvarUpa che - e samajI zakAya che. l/27-all kaSAyonuM vamana karyA pachI prApta thayelA lakSaNane AzrayIne bhAvabhikSunuM svarUpavarNavAya che- nirjAtarUparajato, gRhiyogaM ca varjayet / samyagdRSTiH sadA'mUDhastathA saMyamabuddhiSu // 27-4 // nirjAtarUpeti-nirjAtarUparajato nirgatasuvarNarUpyaH / parigrahAntaranirgamopalakSaNametat / gRhiyogaM mUrchayA gRhasthasambandhaM / samyagdRSTirbhAvasamyagdarzanI yaH / / 27-4 / / "jeo sonuM ane rUpuM vagere bAhyaparigraha tathA mithyAtvAdi atyaMtara parigrahathI rahita che, mUcchathI gRhasthano saMbaMdha rAkhatA nathI, tema ja saMyamanI buddhine vize mUDhatAthI rahita che evA samyagdaSTi; bhAvabhikSu che." - A pramANe cothA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke sAmAnyathI kaSAyano hrAsa thayA pachI A saMsAramAM koI paNa vastu pratye mamatva rahetuM nathI. tethI suvarNAdi nava prakAranA bAhya parigrahane tema ja puruSaveda, strIveda, napuMsakaveda, hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA, mithyAtva, krodha, mAna, mAyA ane lobha : A cauda prakAranA atyaMtara parigrahane pU. sAdhubhagavaMto rAkhatA nathI. gRhasthonI pratye paNa mamatva na hovAthI temanI sAthe mUcchathI saMbaMdha(paricaya) rAkhatA nathI. samyagdaSTi AtmAo to cothA guNasthAnake paNa hoya che. tethI avirata samyagdaSTinuM varjana karavA ahIM "samyagdaSTi' padathI bhAvasamyagdaSTinI vivakSA karI che. chaThThA-sAtamA guNasthAnake nizcayanuM samyagdarzana hoya che. AthI ja bhAvasamyagdarzanI pU. sAdhu mahAtmAo saMyama-viSayaka buddhine vize mUDha nathI hotA. mArganA nirNayamAM khUba ja spaSTa hoya che. baMnne prakAranA parigrahathI rahita, gRhasthanA paricayathI rahita ane saMyamanA viSayamAM mUDhatAthI rahita evA bhAvasamyagdaSTi mahAtmAo bhAvabhikSu che. zlokamAM prathama padathI bAhyaparigrahathI rahita avasthA jaNAvI che. | upalakSaNathI AMtara parigrahathI rahita avasthA paNa samajI levAnI che. 27-4 eka parizIlana 103
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhaviSyakALanI ciMtAne AzrayIne bhikSunuM svarUpa varNavAya che- na yazcAgAmine'rthAya, sannidhatte'zanAdikam / sAtharmavAn nimajjaiva, muvA svAdhyAyavya : /ra7-1ll neti-AgAmine'rthAya zvaH parazvo vA bhAvine prayojanAya / nimantryavetyanena svAtmatulyasAdharmikavAtsalyasiddhiruktA / bhuktvA svAdhyAyakRccetyatra cazabdAccheSAnuSThAnaparatvagraheNa nityApramAditvamuktam / / 275 / / jeo bhaviSyamAM kAma lAgaze ema samajIne azana pAna vagere potAnI pAse rAkhatA nathI, tema ja potAnA sAdharmikonI bhakti karIne ja vApare che ane jeo vAparIne svAdhyAyane karanArA che, teo bhAvabhikSu che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke Aje athavA kAle kAma lAgaze ema samajIne bhaviSyakALa mATe AhAra, pANI ke auSadha vagere pU. sAdhubhagavaMtoe potAnI pAse rAkhavAnAM nathI. vartamAnamAM jeTaluM upayogI hoya teTaluM ja rAkhIne te vakhate ja te AhAra pANI vagere teo vApare che. anyathA sannidhi rAkhavAthI to gRhasthajevA thavAya che. vartamAnamAM paNa je vAparavAnuM che, te potAnA jevA sAdharmikone nimaMtrIne temanI bhakti karavA pUrvaka vAparavAnuM che. tethI sAdharmika vAtsalyanI siddhi-prApti thAya che, je darzanAcAravizeSa che. A vAta nimajjaiva A padathI zlokamAM jaNAvI che. tema ja vAparyA pachI pU. sAdhubhagavaMto svAdhyAyane karanArA che. A vAta jaNAvIne upalakSaNathI svAdhyAyavya ahIMnA "gha' padanA upAdAna dvArA e jaNAvyuM che ke saMyamajIvananA vihAra vaiyAvRtya.. vagere anuSThAnamAM tatpara rahI apramAdI banavuM, paNa nidrAvikathAdi pramAda na karavo. evA apramAdI; sannidhithI rahita ane sAdharmikonuM vAtsalya karanArA bhAvabhikSu kahevAya che. ra7-po. svAdhyAyAdi karatI vakhatanI avasthAne AzrayIne bhikSunuM svarUpa varNavAya che- na kupyati kathAyAM yo, nApyuccaiH kalahAyate / ucite'nAdaro yasya, nAdaro'nucite'pi ca // 27-6 / / na thatIti-vyam: //ra7-ddA zlokArtha spaSTa che. eno Azaya paNa samajI zakAya che ke vAcanAdi svAdhyAya svarUpa kathAprasaMge aneka vAra kopanAM nimitto maLatAM hoya che. paraMtu evA prasaMge pU. sAdhubhagavaMto kopa karatA nathI ane kalaha to koI paNa rIte karatA nathI. ucita pravRttimAM temane anAdara hoto nathI ane anucita pravRttimAM temane Adara paNa hoto nathI. AthI spaSTa che ke kathAprasaMge bhikSu batrIzI 104
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ kopa na karanArA, atyaMta kalahane na karanArA ane ucita-anucitamAM anukrame anAdara Adara nahIM rAkhanArA bhAvabhikSu che. ra7-6 bhikSu pote kopa na kare paNa bIjA kopa kare tyAre bhikSanuM svarUpa che, te varNavAya che- AkrozAdIn mahAtmA yaH, sahate grAmakaNTakAn / na bibheti bhayebhyazca, smazAne pratimAsthitaH // 27-7 / / AkrozAdIniti-AkrozAdInAkrozaprahAratarjanAn grAmakaNTakAn grAmANAmindriyANAM knnttkvdduHvahetutvAn ra7-7I. indriyone mATe kAMTA jevA AkrozAdine je sahana kare che ane pratimA dhyAne smazAne rahelA je, bhayothI DaratA nathI, te bhAvabhikSu che." - A pramANe sAtamA zlokano artha che. eno bhAva samajI zakAya che ke game te kAraNe potAnI upara koI Akroza, vadha ke tADanAdi kare to pU. sAdhu mahAtmA teno pratikAra na kare paraMtu tene sahana kare. pagamAM kAMTo vAgavAthI jema duHkha thAya che, tema AkrozAdinA kAraNe indriyone duHkha thAya che. tethI Akroza, prahAra, tiraskAra Adine grAmakaMTaka tarIke varNavyA che. A pramANe AkrozAdine sahana karanArA ane pratimALAne smazAnamAM rahelA je mahAtmAo bhUta-pretAdinA bhayothI bhayabhIta thatA nathI, teo bhAvabhikSu che. 27-7nA bhAvabhikSuo bhayathI rahita hoya che, enA kAraNane AzrayIne bhAvabhikSunuM svarUpa varNavAya che. arthAt bhayarahita avasthA jethI prApta thAya che te svarUpa varNavAya che- AkruSTo vA hato vA'pi lUSito vA kSamAsamaH / vyutsRSTatyaktadeho yo'nidAnazcAkutUhalaH // 27-8 // AkruSTo veti-AkruSTo vA kuvacanaiH / hato vA'pi daNDAdibhiH / lUSito vA khaDgAdibhiH / kSamAsamaH pRthvIsamo niSpratikarmatvAt / vyutsRSTo bhAvapratibandhAbhAvena tyaktazca vibhUSAkaraNena dehaH zarIraM yasya (yena) sa tathA / yo'nidAno bhAviphalAzaMsArahito'kutUhalazca naTAdidarzane // 27-8 / / "Akroza karAyA hoya, haNAyA hoya athavA kapAyA hoya topaNa jeo pRthvI samAna che, jemaNe zarIranuM visarjana karyuM che ane zarIrano tyAga karyo che, tema ja jeo niyANuM ane kutUhalathI rahita che, teo bhAvabhikSu che." - A pramANe AThamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMto upara koI Akroza kare, teozrIne koI haNe ke kApe topaNa teo pRthvInI jema sahana kare che. tethI ja teo bhayathI rahita che. jeo sahanazIla che, teone bhayanuM koI ja kAraNa nathI. tema ja zarIra pratye mamatva na hovAthI ane eka parizIlana 105
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ teno tyAga karyo hovAthI bhayanuM koI kAraNa nathI. zarIranA tyAga vakhate paNa paralokamAM koI sukhAdinI icchA na hovAthI teo niyANAthI rahita che ane sAmAnyathI naTa vagerenA darzanamAM kutUhala(utkaMThA) vagaranA hoya che. AthI samajI zakAze ke kharAba vacanothI Akroza karAyelA, daMDAdi vaDe haNAyelA athavA khagAdi vaDe chedAyelA hoya to ya koI paNa prakAre pratikAra na karavAnA kAraNe pRthvInI jema sahana karanArA mahAtmAo bhAvabhikSu che. tema ja zarIra pratye mamatvano abhAva hovAthI ane tenI vibhUSA karavAno tyAga karyo hovAthI vyutkRSTa ane tyakta zarIravALA mahAtmAo bhAvabhikSu che. bhAvI phaLanI AzaMsAthI rahita ane naTAdinA darzanamAM utkaMThAthI rahita evA mahAtmAo bhAvabhikSu che. ra7-8 zarIranuM mamatva na hovAthI bhAvabhikSune prApta thayelA svarUpanuM varNana karAya che yazca nirmamabhAvena, kAye doSairupaplute / jAnAti pudgalAnyasya, na me kiJcidupaplutam // 27-9 // yazceti-yazca nirmamabhAvenAkAlaM sakalaparigrahopAdAnazUnyacidAnandaikamUrtikazuddhAtmasvabhAvAnubhavajanitena nirmamatvena / kAye zarIre / doSairdhvarazUlAdibhirupaplute / jAnAti pudgalAnyasya mato (syAtmano) na me kiJcidupaplutaM, pudgalA eva paramupaplutA iti // 27-9 / / rogAdi doSothI kAyA vyApta thaye chate; kAyAnI pratye mamatvanahovAthI, "pudgalathI anya evA mane koI upadrava nathI' A pramANe jeo jANe che, teo bhAvabhikSu che." - A pramANe navamA zlokano artha che. Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMto sArI rIte samaje che ke AtmAnuM mULabhUta svarUpa anAdikALathI parizuddha che. sarva prakAranA parigrahanA grahaNathI te zUnya che, arthAt karmAdinuM te grahaNa karato nathI. cidAnaMdasvarUpa ja AtmAno zuddha svabhAva che. AvA svabhAvanuM anubhAvana karavAnA kAraNe pU. sAdhubhagavaMtone AtmAne choDIne bIje kyAMya mamatva hotuM nathI. A pramANe zuddhAtmasvabhAvanA anubhavathI utpanna thayelA nirmamatvanA kAraNe pU. sAdhubhagavaMto jANe che ke zarIrathI bhinna evA mAre, tAva ke zUla vagere doSothI vyApta evA zarIranA upaplavathI koI ja upaplava nathI. je kAMI upaplava che te pudgalane che. zarIrAdi pagalothI bhinna evA potAnA svarUpane jeo jANe che te bhAvabhikSu che. ra7-lA svasaMsargiNi nirmamatvabhAvanaupayikaM namirAjarSidRSTAntamupadarzayati potAnA zarIrAdine vize nirmamatvabhAvanAne keLavavA mATe upAyabhUta zrInamirAjarSinuM daSTAMta jaNAvAya che- 106 bhikSu batrIzI
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ tathA hi mithilAnAtho, mumukSu nirmamaH purA / babhANa mithilAdAhe, na me kiJcana dahAte // 27-10 // tathAhIti sampradAyavyakto'yam / / 27-10 / / "zlokArtha spaSTa che ke pUrve mumukSu mithilAnA nAtha zrInamirAjarSie kahyuM hatuM ke mithilAnagarInA dAhabaLavuM te)mAM mAruM kAMI ja baLatuM nathI. zrI namirAjarSinI kathA khUba ja prasiddha che. mithilAnA rAjA zrInamine eka vAra khUba ja asahya vedanA utpanna thayelI. enA upacAra mATe temanI rANIo pote caMdana ghasatI hatI. rANIonA hAthamAMnAM kaMkaNonA avAjathI te vakhate uparathI vadhAre vedanA thai. tethI maMtrIonI sUcanAthI saubhAgyasUcaka eka eka kaMkaNa rAkhavAthI ane bAkInAM kaMkaNo kADhI nAMkhavAthI caMdana ghasatI vakhate avAja baMdha thayo. tethI zrInamirAjAe maMtrIone pUchyuM ke have rANIo caMdana ghasatI nathI? tyAre maMtrIoe kahyuM ke "nA rAjan ! rANIo atyAre paNa caMdana ghasI rahI che. paNa pUrve hAthamAM aneka kaMkaNo hatAM tethI avAja thato hato. have hAthamAM eka eka kaMkaNa rAkhIne caMdana ghasI rahI che. tethI have avAja thato nathI. A pramANe maMtrIonA vacanane sAMbhaLIne ekatvabhAvanAthI bhAvita banelA zrI namirAjAe pravrayA grahaNa karI. e vakhate svayaM Indra mahArAjAe zrInamirAjarSinA vairAgyanI parIkSA aneka rIte karI hatI. emAM indramahArAjAe teozrIne kahyuM hatuM ke A mithilAnagarI banI rahI che. tenI vyavasthA karIne pachI dIkSA lejo. enA javAbamAM teozrIe Indra mahArAjAne kahyuM ke mithilAnagarI baLe che emAM mAruM kazuM ja baLatuM nathI. pudgalathI bhinna evA potAne jANIne zrI namirAjarSie evo vairAgya prApta karelo. Indra mahArAjAe zrI namirAjarSine bIjI aneka vAto karelI. paraMtu potAnI zraddhAthI teozrI vicalita thayA nahIM, jeno vRttAMta zrI uttarAdhyayanasUtra vagere graMthomAM vistArathI che. 27-1nA kutUhalAdithI rahita evA bhikSuo potAnA vasati-sthAnamAM je rIte rahe che, tene AzrayIne bhAvabhikSunuM svarUpa varNavAya che- hastena cAGghiNA vAcA, saMyato vijitendriyaH / adhyAtmadhyAnanirataH, sUtrArthaM yazca cintayet // 27-11 // hastena ceti-hastena cAdhiNA ca saMyataH kAraNaM vinA kUrmavallInatvena sthiteH kAraNe ca samyaggamanAt / vAcA saMyato'kuzalavAgnirodhakuzalavAgudIraNAbhyAM vijitendriyo nivRttaviSayaprasaraH / / 27-11 // "jeo indriyonA vijetA che, hAtha paga ane vANIthI saMyata che ane adhyAtmadhyAnamAM lIna evA je pU. sAdhubhagavaMto sUtra ane arthanuM ciMtana kare che, te bhAvabhikSu che. A pramANe eka parizIlana 107
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ agiyAramA zlokano akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke pU. sAdhumahAtmAo kutUhalathI rahita hovAthI ratnatrayInA kAraNa vinA kAcabAnI jema zarIranAM aMgopAMgane saMkocIne rahetA hovAthI hAtha ane pagathI saMyata hoya che. ratnatrayInuM prayojana hoya to samitinA upayogapUrvaka jAya che. anyathA to upara jaNAvyA mujaba kAcabAnI jema, hAtha-paga saMkocIne saMyamamAM lIna rahe che. akuzala vacanonA prayogathI nivRtta banI ane kuzala vacana-yoganI udIraNA karI teozrI vANInA saMyamamAM lIna rahe che. tethI ja pAMce ya indriyonA viSayamAM indriyo ane mananI pravRttithI nivRtta banI indriyone jItanArA che. A rIte mana vacana ane kAyAnA saMyamamAM lIna banelA pU. sAdhu bhagavaMto adhyAtmanA dhyAnamAM nirata rahIne sUtra ane arthanuM niraMtara ciMtana kare che, te mahAtmAo bhAvabhikSu che. ra7-11|| AhArAdi vAparavAnI anivArya pravRttinA viSayamAM bhikSunuM svarUpa varNavAya che ajJAtoJchaM caran zuddhamalolo'rasagRddhimAn / RddhisatkArapUjAzca, jIvitaM yo na kAGkSati // 27-12 // ajJAtoJchamiti-zuddhaM bhAvaparizuddhaM stokamityarthaH / alolo nAprAptaprArthanaparaH / arasagRddhimAn prApteSvapyapratibaddhaH / RddhirAmarSoSadhyAdikA, satkAro vastrAdinA, pUjA prasUnAdinA, jIvitamasaMyamajIvitam ra7-12|| "lolupatAthI rahita, rasagRddhithI rahita, zuddha evI ajJAtabhikSAne grahaNa karanArA, Rddhi satkAra tathA pUjAne tema ja jIvitane jeo IcchatA nathI, teo bhAvabhikSu che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke pU. sAdhubhagavaMto zuddha eTale ke bhAvathI parizuddha AhArane grahaNa karatA hoya che. mAtra zarIranA nirvAha mATe thoDo thoDo AhAra grahaNa kare che. svAdAdi mATe teo AhArane letA nathI. potAnA ane bhikSA ApanAranA bhAva azuddha na bane e rIte thoDuM thoDuM ajJAtapaNe AhArAdinuM grahaNa karanArA e mahAtmAo lolupatAthI rahita hoya che. arthAtu je paNa AhAra maLyo na hoya to te maLe e mATe teo yAcanA karatA nathI. tema ja rasagRddhithI rahita hovAthI je paNa AhAra prApta thayo che temAM teo rAga karatA nathI. AvA prakAranuM nirmaLa cAritra pALyA pachI tenA phaLa svarUpe prApta thanArI AmarSa auSadhi labdhi vagere svarUpa Rddhi, vastrApAtrAdithI karAto satkAra ane puSpAdithI karAtI pUjAnI icchA paNa karatA nathI. tema ja parISahAdinA nivAraNa mATe hiMsAdi svarUpa asaMyamathI jIvavAnuM teo icchatA nathI. sukhanI prApti mATe ke duHkhanA nivAraNa mATe hiMsAdi pApavALuM jIvana jIvavAnI jeo icchA karatA nathI, teo bhAvabhikSu che. 27-12aa. 108 bhikSu batrIzI
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ koI vAra pratikULatAmAM bhikSunuM ja svarUpa hoya che te jaNAvAya che- yo na kopakaraM brUyAta, kuzIlaM na vadetparam / pratye puthapApo, kAtyavimarjataH ra7-1rUA ya iti-paraM svapakSavineyavyatiriktaM / pratyekaM pratisvaM / punnypaapjnyo'nysmbndhino'nytraasngmAm / EUR gha nAtyAtivarNita: //ra7-1rU | jeo, phopane karanArAM vacana bolatAM nathI, bIjAne kuzIla kahetA nathI, darekamAM puNya ane pApane jANe che ane jAti vagere saMbaMdhI ATha prakAranA madathI rahita che, te bhAvabhikSu che." - A pramANe teramA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya spaSTa che ke potAnI game tevI pratikULatAmAM koI nimitta bane topaNa tenI pratye pU. sAdhu mahAtmA kopa na kare. bIjAne gusso Ave evuM nA bole. potAnI paraMparAmAM rahelA ziSyone choDIne bIjA ziSyone Thapako ApatI vakhate "tuM kuzIla che" ema na bole. potAnA ziSyane Thapako ApatI vakhate hitabuddhithI koI vAra e pramANe bolavuM paDe to bole. anya jIvonAM puNya ane pApa karmo bIjA AtmAmAM saMkrAMta thatAM na hovAthI puNya ane pApa darekanAM svataMtra che. A pramANe pUsAdhumahAtmA samaje che. tethI puNya ane pApanA yoge te te jIvone prApta thayelA che te jAti, kuLa, rUpa, baLa, zrata, tapa, lAbha ane aizvarya svarUpa guNone joIne paNa koI paNa rIte garva karatA nathI. kAraNa ke teo samaje che ke jIvo potapotAnA karmane paravaza che. karmanA udayathI prApta thayelI avasthAmAM karI paNa zuM zakAya? I27-1al potAnI ArAdhanAnI sAthe sAthe bIjA jIvone mArga samajAvatI vakhate bhikSunuM ja svarUpa che te jaNAvAya che- pravedayatyAryapadaM, paraM sthApayati sthitaH / tharmavedAM zItAnAM, parityajJati yaH punaH ra7-14 pravedayatIti-pravedayati kathayatyAryapadaM zuddhadharmapadam / / 27-14 / / "jeo Aryapadone jaNAve che, dharmamAM svayaM sthira rahe che, bIjAne dharmamAM sthApana kare che ane kuzIlonI dharma-ceSTAno tyAga kare che, teo bhAvabhikSu che."- A pramANe caudamA zlokano artha che, jenuM tAtparya spaSTa che. pU. sAdhubhagavaMto bIjAne zuddha dharmonA padane kahe che. svayaM zuddha dharmone jANIne te dharmone jaNAvanArAM padone arthIjano pratye jaNAvatA hoya che. je padonA zravaNathI mumukSujano AtmAnA zuddha svabhAvamAM ramaNa kare te badhAM Aryapada che. AthI spaSTa che ke yogya avasare yogya jIvone pU. sAdhu mahAtmAo zuddha dharmane ja jaNAvatA hoya che. eka parizIlana 109
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ teo mAtra zuddha dharmane jaNAvatA ja nathI, paNa e dharmamAM pote sthira rahe che ane bIjA AtmAone zuddha dharmamAM sthApana kare che. AvA prakAranA upakArane karavA chatAM e mahAtmAo zrAvako pratye mamatvabhAva rAkhatA nathI. nirdoSa maLelA AhArAdine vApare che. arthAt kuzIla janonI ceSTAno tyAga kare che. upadezamAlA, zrI dazavaikAlika sUtra vageremAM kuzIlonI ceSTAonuM varNana che. eno tyAga karanArA mahAtmAo ja bhAvabhikSu che. ra7-14 hAsyAdi nokaSAyonA abhAvane laIne bhikSunuM ja svarUpa che, te varNavAya che- udvego hasitaM zoko, ruditaM kranditaM tathA / yasya nAsti jugupsA ca, krIDA cA'pi kadAcana // 27-15 / / ti-vyam: ra7-11|| "jemane udvega, hAsya, zoka, sadana, Akranda, jugupsA tathA krIDA kyAre paNa saMbhavatAM nathI te bhAvabhikSu che." - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. jeno Azaya samajI zakAya che ke, kaSAyane AdhIna na bananArA pU. sAdhubhagavaMto hAsyAdinokaSAyone paNa AdhIna banatA nathI. teozrI sArI rIte samaje che ke ApaNane je kAMI duHkha Ave che te pUrve bAMdhelA pApakarmanA udayathI AveluM che. tene sahI levAmAM ja zreya che. tethI evA prasaMge teo uga karatA nathI, zoka karatA nathI, raDatA nathI ane AkraMda paNa karatA nathI. udvega zoka rudana ane AkraMda anukrame tIvra tIvratara ane tIvratama duHkhanimittaka avasthAo che, jenuM svarUpa ApaNane pratIta che ja. AvI rIte ja bhUtakALanA puNyanA udayamAM prApta thayelI anukULatAmAM hAsya ke ramatagamatane pU. sAdhubhagavaMto karatA nathI. mokSanI sAdhanAnA mArge anavarata prayANa karanArA mumukSuone nokaSAyanI paravazatA koI paNa rIte pAlave ema nathI. sAhajika manAtI pravRtti paNa mumukSuo mATe siddhimAM avarodharUpa banatI hoya che. tethI ugAdi ane hAsyAdine paravaza na bananArA bhAvabhikSu che; jeo kyAre paNa, pudgalanA svarUpane jANatA hovAthI azubha pudgalonI jugupsA karatA nathI. ra7-1pI ciraparicita evA zarIranI upekSAthI pragaTa thanArA bhAvabhikSunA svarUpane varNavAya che idaM zarIramazuci, zukrazoNitasambhavam / azAzvataM ca matvA yaH, zAvatArthaM pravarttate // 27-16 / / rUpiti-vya: l/ra7-1ddA zlokArtha khUba ja spaSTa che. eno Azaya samajI zakAya che ke zukra ane zoNitathI utpanna thayeluM A zarIra apavitra ane anitya che - ema mAnIne zAzvata evA mokSasvarUpa artha mATe 110 bhikSu batrIzI
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ jeo pravRtti kare che, te pU. sAdhu mahAtmAo bhAvabhikSu che. mokSanI sAdhanAmAM zarIranuM mamatva; khUba ja majabUta pratibaMdhaka che. zarIranuM vAstavika svarUpa samajAya to tenuM mamatva dUra karavAnuM saraLa che. sarvathA jenuM svarUpa kharAba che athavA je vastu sArI hoya to paNa jo kSaNika hoya, cirasthAyI na hoya to ApaNane enI pratye khAsa mamatva thatuM nathI. tAtkAlika upayogI bane che mATe te karI laie. paraMtu lagabhaga zarIranA viSayamAM evuM ja hovA chatAM tenI pratyenuM mamatva jatuM nathI. ema kahevA karatAM, enI pratye mamatva karyA vinA rahevAtuM nathI ema ja kahevuM joie. mokSanI sAdhanAmAM e eka moTo avarodha che. zarIra; azuci, azucithI utpanna thayeluM ane azAzvata (anitya) che. tethI enI pratye mamatva rAkhavAnuM vastutaH koI ja kAraNa nathI. pU. sAdhubhagavaMtone eno vAstavika khyAla hovAthI teozrI niraMtara; AvA zarIra pratye mamatva karyA vinA mokSanI prApti mATe pravRtti kare che. evA mahAtmAo bhAvabhikSu che. ra7-16ll. upara jaNAvyA mujaba soLa zlokothI je bhAvabhikSunuM varNana karyuM che, temane bhAvabhikSu kema kahevAya che te jaNAvAya che sa bhAvabhikSu bhettRtvAdAgamasyopayogataH / bhedanenogratapasA, bhedyasyA'zubhakarmaNaH // 27-17 // sa iti-sa bhAvabhikSurbhaNyate / ugratapasA bhedanenAzubhakarmaNo bhedyasyAgamopayogato bhettRtvAt taduktaM"bhettAgamovautto duvihatavo bheaNaM ca bhettavvaM / aThThavihaM kammakhuhaM teNa niruttaM sabhikkhutti" / / 27-17 / / A pUrvenA soLa zlokothI je mahAtmAonuM varNana karAyuM che te mahAtmAo bhAvabhikSu che. kAraNa ke AgamanA upayogathI, bhedavAyogya evAM azubha karmone, bhedavAnA sAdhanabhUta ugratA vaDe te mahAtmAo bhedI nAMkhe che." - A pramANe sattaramA zlokano zabdArtha che. eno Azaya e che ke A pUrve jaNAvyA mujaba te te guruparataMtryAdi guNothI yukta mahAtmAone ja bhAvabhikSu kahevAya che. nAma dravya ane sthApanA bhikSuothI bhinna evA bhikSunuM grahaNa karavA mATe "mA padanuM upAdAna che. 'minasi mikSa:' - je bhede che tene bhikSu kahevAya che.' - A "khiluM' zabdanI vyutpatti che. te apekSAe mikSa pada ahIM bhAvabhikSune jaNAve che. kAraNa ke nAmathI je bhikSu che ane jeo karmane bhedatA nathI evA nAmAdi bhikSumAM upara jaNAvelo "mipu' zabdano artha saMgata thato nathI. A saMsAramAM ekamAtra bhedavA yogya ATha prakAranAM karma che. bhAvabhikSuo niraMtara e mATe prayatnazIla hoya che. karmanA bhedana mATe bAhya ane AtyaMtaraH A be prakAranI tapazcaryA e sAdhana che. jenA vaDe bhedAya tene bhedana (bhedavA mATenuM atyaMta upayogI sAdhana) kahevAya che. AgamamAM jaNAvelI rIte temAM upayoga rAkhI kaThora tapa vaDe ATha karmonA bhedaka pU. sAdhu eka parizIlana 111
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmAo bhAvabhikSu che. jo AgamamAM upayoga na hoya to bhikSune dravyabhikSu kahevAya che. tethI bhAvabhikSutvanA nirvAha mATe ahIM AgamanA upayoganI vivakSA karI che. dazavaikAlikasUtranI niyuktimAM A vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - AgamamAM upayogavALA bhikSu bhattA (bhedaka) che. bAhya ane AtyaMtara tapa bhedananuM sAdhana che ane ATha prakAranuM karma bhedavA yogya che. ahIM karmane bhUkhasvarUpe varNavyuM che. bhUkhanuM duHkha jema asahya che, tema karmanuM duHkha paNa bhayaMkara che. saghaLAM ya duHkhonuM mULa karma che. A duHkhamaya saMsAra karmamUlaka che. AthI spaSTa che ke ATha prakAranAM karma svarUpa su(bhUkha)ne, bAhyAbhyatara tapa vaDe AgamamAM upayogavALA pU. mahAtmAo bheda che tethI teo bhikSu che - A pramANe bhikSunI vyutpatti che... ityAdi samajI levuM. ra7-17 prakAratarathI mikSu' zabdanI vyutpatti jaNAvavA pUrvaka tenAM paryAyavAcaka nAmonA nirUpaNa vaDe tenuM svarUpa varNavAya che bhikSAmAtreNa vA bhikSu, yatamAno yati bhavet / mavalayAd bhavAntaza, vara: saMyama gharanuM //ra7-18 bhikSeti-bhikSAmAtreNa vA sarvopadhizuddhabhikSAvRttilakSaNena bhikSuH / yatamAno bhAvatastathAguNeSu yatirbhavet / bhavakSayAtsaMsAranAzAdbhavAntazca / saMyamaM saptadazaprakAraM caran carakaH // 27-18 // "athavA mAtra bhikSAnA kAraNe bhikSu kahevAya che. yatanAnA kAraNe yuti kahevAya che. bhavakSaya thavAthI bhavAMta kahevAya che ane saMyamane AcaratA hovAthI bhikSune caraka kahevAya che." - A pramANe aDhAramA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya e che ke A pUrve sattaramA zlokamAM mikSu' zabdanI vyutpattine AzrayIne bhikSunuM svarUpa varNavyuM che. A zlokamAM zarUAtamAM ja bIjI rIte mikSu' zabdanI vyutpattine AzrayIne tenuM svarUpa varNavyuM che. sarva doSothI rahita evI bhikSAvRttimAtrathI potAno nirvAha karatA hovAthI pU. sAdhubhagavaMtone bhikSu kahevAya che. sAmAnya rIte dravyabhikSuko paNa potAno nirvAha bhikSAvRttithI karatA hoya che. paraMtu teone koI vAra te na maLe to te badhA avasare potAnA mATe banAvelI, kharIdelI ane kApIne taiyAra karelI bhikSA grahaNa karI letA hoya che. tethI teo vAstavika rIte bhikSu nathI. paraMtu jeo eSaNAthI zuddha, bhikSAnA kALe maLelI, acitta ane sarva doSothI rahita evI bhikSAthI potAno nirvAha kare che, arthAt bhikSAthI nirvAha karavAno svabhAva jemano che; evA mahAtmAone bhikSu kahevAya che. tevA tevA prakAranA guNone prApta karavA mATe jeo satata prayatnazIla che, teo yati che. A prayatna paNa bhAvathI hoya che. sAmAnya rIte svAdhyAya, vinaya, vaiyAvacca, tapa, pratilekhanA, 112 bhikSu batrIzI
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramArjanA vagere je guNo che te guNone prApta karavA vagere mATe; zraddhA, saMvega ane nirvedAdithI pU. sAdhumahAtmAo prayatnazIla hoya che, tethI teozrIne pati kahevAya che. A rIte saMyamanI sAdhanA karatAM karatAM pU. sAdhubhagavaMto bhavano kSaya kare che, tethI teozrIne bhavAMta kahevAya che. sattara prakAranA saMyamane karatA hovAthI teozrIne caraka kahevAya che. prANAtipAta, mRSAvAda vagere pAMca Azrava-sthAnothI virAma pAmavuM; pAMca indriyono nirodha karavo; cAra kaSAyono nigraha karavo ane azubha mana vacana kAyAnA yogone dUra karavA... ityAdi prakAre sattara prakAranA saMyamanuM pAlana karanArA pU. mahAtmAone caraka kahevAya che. 27-18 prakArAMtarathI 'mikSu' zabdanI vyutpatti jaNAvAya che-- kSapakaH kSapayan pApaM, tapasvI ca tapaH zriyA / bhikSuzabdaniruktasya, bhedAH khalvarthato hAmI // / 27-19 // kSapaka iti - pApaM kSapayan kSapako bhaNyate / tapaH zriyA tapolakSmyA ca tapasvI / amI hi prAsaGgikA api arthato bhakSuzabdaniruktasya bhedAstadarthaM pratyavyabhicArAt sarveSAm / tadAha bhikSuzabdaniruktadvAre niryuktikRt - "bhidaMto a jahakkhuhaM bhikkhu jayamANao jaI hoi / saMjamacarao carao bhavaM khivaMto bhavaMto a // 1 // jaM bhikkhamattavittI teNa ya bhikkhu khavei jaM khavaNo / tavasaMjame tavassitti vAvi anno vi pajjAo ||2||" ||27-1|| "pApane khapAvanArA pU. sAdhumahAtmA kSapaka che ane tapanI lakSmIthI tapasvI che. 'mithu' zabdanI vyutpattithI jaNAvelA arthanI apekSAe A badhA (yati... vagere) bhikSunA ja prakAro che.". - A pramANe ogaNIsamA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke jeo pApane khapAve che arthAt niraMtara pApakarmano jeo kSaya kare che teozrIne kSapaka kahevAya che ane tapasvarUpa lakSmIne kAraNe pU. sAdhu bhagavaMtone tapasvI kahevAya che. bAra prakArano tapa teozrInuM dhana che. bhikSu, yati, bhavAMta, caraka, kSapaka ane tapasvI H A badhA, 'mithu' zabdanA vyutpatyartha sAdhune AzrayIne te arthanA prakAra che. kAraNa ke sAdhumAM e badhA arthe saMgata che. sAdhu hoya ane artha na hoya evuM banatuM nathI. tethI te badhA sArthanA vyabhicArI nathI. arthAt bhikSutvAdinA abhAvavamAM sAdhutva manAtuM nathI... ityAdi barAbara samajI levuM. e vAtane jaNAvatAM niryuktikAra zrI bhadrabAhu svAmIjIe zrI dazavaikAlika sUtranI 'mithu' zabdanI niyuktinA nirUpaNanA avasare pharamAvyuM che ke - "karmakSudhAne bhedatA hoya te bhikSu thAya che. yatanA (prayatnavizeSa) karatA hoya te yati thAya che. saMyamane AcaratA hoya che te caraka bane che. tema ja je bhavano aMta kare che te bhavAMta che. je kAraNathI potAno nirvAha bhikSAmAtrathI eka parizIlana 113
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ kare che, te kA2Ne teo bhikSu che. karmane khapAve che mATe kSapaka che ane saMyamapradhAna tapamAM vase che tethI tapasvI che. A badhA paNa bhikSunAM (bhAvabhikSunAM) paryAyavAcaka nAmo che. II27-19 vyutpattine AzrayIne bhikSunAM paryAyavAcaka nAmonuM nirUpaNa karyuM. have bIjI rIte tenAM paryAyavAcaka nAmo jaNAvAya che-- tIrNastAyI vratI dravyaM, kSAnto dAnto muni ryatiH / RRnu: prajJApajo mikSu, vidvAn vita-tApasau ||27-20nA tIrNa iti-tIrNavattIrNo vizuddhasamyagdarzanAdilAbhAdbhavArNavaM / tAyaH sudRSTamArgoktistadvAn tAyI / suparijJAtadezanayA vineyapAlayitetyarthaH / hiMsAdiviratatvAdvratI / rAgadveSarahitatvAddravyaM / kSamAM karotIti kSAntaH / dAmyatIndriyANIti dAntaH / manyate jagatastrikAlAvasthAmiti muniH / uttamAzramI prayalavAn vA yatiH / mAyArahita RjuH / apavargamArgasya prarUpakaH prajJApakaH / bhikSuH prAguktArthaH / vidvAn paNDitaH / vito viSayasuvanivRttaH / tApasa: tapa:pradhAnatvAt ||27-20|| "tIrNa, tAyI, vratI, dravya, kSAMta, dAMta, muni, yati, Rju, prajJApaka, bhikSu, vidvAna, virata ane tApasa - A sAdhubhagavaMtanAM nAmo che." - A pramANe vIsamA zlokano sAmAnya artha che. teno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke pU. sAdhubhagavaMtane tIrNa kahevAya che. kAraNa ke vizuddha samyagdarzana, samyajJAna ane samyakcAritranI prApti thayelI hovAthI bhavasAgarane tarI gayelA jevA che. najIkanA kALamAM ja teozrI bhavasamudrane tarI javAnA hovAthI tarI gayelA jevA ja che. AthI teozrInuM tIrNa A pramANe nAma che. sArI rIte (vAstavika rIte) joyelA mArganA kathanane tAya kahevAya che ane tevA kathanane karanArAne tAyI kahevAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanane sArI rIte jANIne tenI dezanA dvArA potAnA ziSyaparivAranuM je pAlana kare che evA pU. sAdhubhagavaMtonuM tAyI evuM nAma che. hiMsA asatya vagerethI sarvathA virAma pAmelA hovAthI teozrInuM vratI evuM nAma che. rAgadveSAdithI rahita hovAthI jJAnAdi guNonA teozrI Azraya bane che. tethI pU. sAdhumahAtmAone dravya kahevAya che. kSamAne kare che tethI teozrI kSAnta che. indriyonuM damana kare che tethI teozrIne dAnta kahevAya che. zrI arihaMtaparamAtmAe prarUpelI jagatanI traNeya kALanI avasthAne mAne che tethI teozrIne muni kahevAya che. gRhasthAzramAdinI apekSAe pU. sAdhubhagavaMto, uttama Azrama(avasthA)vALA che athavA mokSamArganI ArAdhanAmAM prayatnazIla hovAthI yati che. mAyAthI rahita hovAthI Rju che. mokSamArganA prarUpaka hovAthI prajJApaka che. pUrve jaNAvyA mujaba teozrI bhikSu che. vidvAna eTale ke teo paMDita che. sAmAnya rIte lokamAM 'paMDita' padano artha prasiddha che. jeo vidyA ke aizvarya svarUpa moTA arthane pAmIne garvane dhAraNa bhikSu batrIzI 114
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ karyA vinA vastutattvano vicAra kare che, temane paMDita kahevAya che... ityAdi aneka rIte lokamAM paMDitanuM svarUpa varNavyuM che. ahIM to pU. sAdhubhagavaMtane paMDita tarIke varNavyA che. jeo paramapadanA vAstavika jJAtA che; teozrI paMDita che. teozrIne virata ane tApasa kahevAya che. zabdAdi viSayasukhathI nivRtta hovAthI teozrIne virata kahevAya che. prANAtipAtAdi AzravothI virAma pAmelA hovAthI teozrI sarvathA virata che. viSayasukhanI anivRttine laine prANAtipAtAdi AzravonI pravRtti che. viSayasukhanI nivRttithI prANAtipAtAdi pAMca AzravothI sarvathA virati zakya bane che. pU. sAdhumahAtmAo tapapradhAna jIvana jIvatA hovAthI tApasa svarUpe oLakhAya che. A rIte pU. sAdhumahAtmAo A zlokathI varNavelAM cauda nAmothI varNavAya che. ra7-2nA pU. sAdhubhagavaMtonAM paryAyavAcI nAmo ja jaNAvAya che- buddhaH pravajito mukto'nagArazcarakastathA / pAvaThThI vAIiLava, parivAbAsaMtI ra7-21 buddha iti-buddho'vagatatattvaH / pravrajitaH pApAniSkrAntaH / mukto nirlobhaH / anagAro dravyabhAvAgArazUnyaH / tathA carakaH prAguktArthaH / pASaNDI pAzADDInaH / brAhmaNazcaiva vizuddhabrahmacArI caiv| parivrAjakaH pAva: | saMyataH saMyamavAn ra7-21 buddha, pravrajita, mukta, anagAra, caraka, pAkhaMDI, brAhmaNa, parivrAjaka tathA saMyata - A pU. sAdhubhagavaMtonAM paryAyavAcaka nAmo che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pU. sAdhubhagavaMtoe tattva jANI lIdhuM hovAthI teo buddha che. pApathI sArI rIte sarvathA nIkaLI gayA hovAthI teozrI pravrujita che, lobhathI rahita hovAthI mukta che, dravya ane bhAva agArathI rahita hovAthI anagAra che. pUrve jaNAvyA mujaba saMyamane AcaranArA hovAthI teozrIne caraka kahevAya che. kamadi baMdhanathI dUra thayelA hovAthI teozrIne pAkhaMDI (pAkhaMDI) kahevAya che. suvizuddha brahmacArI hovAthI brAhmaNa, sarvathA pApanuM parivarjana karanArA hovAthI parivrAjaka ane saMyamI hovAthI saMyatasvarUpe pU. sAdhubhagavaMto oLakhAya che. arthAt teozrInA A zlokamAM jaNAvyA mujabanA buddha, pravrajita vagere bIjAM nava nAmo che. te te nAmathI jaNAvelA te te guNonI mukhyatAe pU. sAdhubhagavaMtonuM viziSTa svarUpa spaSTapaNe samajAya che. 27-21 pU. sAdhu mahAtmAonAM bIjAM paNa paryAyavAcaka nAmo jaNAvAya che- sAdhurlakSazca tIrArthI, nirgranthaH zramaNastathA / ityAdInyabhidhAnAni, guNabhAjAM mahAtmanAm // 27-22 // eka parizIlana 115
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhuriti-nirvANasAdhakayogasAdhanAt sAdhuH / svajanAdiSu snehavirahAdrUkSazca / tIrArthI bhavArNavasya nirgrantho granthAbhAvAt / tathA zramaNaH zrAmaNyayogAd / ityAdInyabhidhAnAni nAmAni guNabhAjAM guNazAlinAM mahAtmanAM bhAvasAdhUnAM / taduktaM-"tinne tAIdavie vaI a khaMte daMta virae a / muNi tAvasa pannavagujnu bhikkhU buddhe jai viUa / / 1 / / pavvaie aNagAre pAsaMDI caraga baMbhaNe ceva / parivAyage ya samaNe niggaMthe saMjae mutte / / 2 / / sAhU lUhe a tahA tIraTThI hoi ceva NAyavvo / nAmANi evamAiNi hoti tavasaMjamarayANaM I3II |ra-22A. "sAdhu, lUkSa, tIrArthI, nirgatha ane zramaNa... ityAdi guNavAna mahAtmAonAM nAmo che." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke pUrve jaNAvelA te te guNonA bhAjana evA mahAtmAo, nirvANa(mokSa)nA sAdhaka traNa gupti, Indriyono nigraha ane svAdhyAyAdi yogonI sAdhanA karatA hovAthI sAdhu che. teozrIne mAtA pitA bhAI bahena Adi svajano vageremAM sneha na hovAthI RkSa-lUkSa kahevAya che. bhavasAgaranA sAme kAMThe pahoMcavAnI utkaTa icchA hovAthI te mahAtmAo tIrArthI che. nava prakAranA bAhya parigrahathI ane cauda prakAranA AtyaMtara parigrahathI sarvathA rahita hovAthI pU. sAdhabhagavaMto nigraMtha che. tema ja teozrImAM zramaNya hovAthI teo zramaNa che. sAdhu, lUla, tIrArthI Adi ahIM varNavelAM aThThAvIsa nAmo guNothI yukta evA bhAvasAdhunAM che. e badhAM nAmo zrI dazavaikAlika sUtranA dazamA adhyayananI niyuktimAM varNavyAM che. "tIrNa tAyI dravya vratI kSAnta dAnta virata muni tApasa prajJApaka Rju bhikSu buddha yati vidvAna pravrajita aNagAra pAkhaMDI caraka brAhmaNa parivrAjaka zramaNa nigraMtha saMta mukta sAdhu RkSa ane tIrArthI... ityAdi nAmo tapa ane saMyamamAM lIna evA bhAvasAdhunAM che. e badhAno artha upara jaNAvyo che ja. ra7-rarA bhAvabhikSunAM liMgo jaNAvAya che saMvego viSayatyAgaH, suzIlAnAM ca saGgatiH / jJAnadarzanacAritrA''rAdhanA vinayastapaH // 27-23 // ___ saMvega iti-saMvego mokSasukhAbhilASaH / ayaM ca nirvedasyApyupalakSaNaH / viSayatyAgo bhogasAdhanaparihAraH / suzIlAnAM sAdhUnAM ca saGgatiH / jJAnaM yathAsthitapadArthaparicchedanaM / darzanaM naisargikAdi / cAritraM sAmAyikAdi / ArAdhanA caramakAle niryApaNarUpA / vinayo jJAnAdiviSaya upacAraH / tapo ythaashktynazanAdAvanam ri-2rUA "saMvega, viSayatyAga, suzIlanI saMgati, jJAna, darzana, cAritra, ArAdhanA, vinaya ane tapa - (A badhAM bhAvabhikSunAM liMgo che.)" - A pramANe trevIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrve bhAvabhikSunAM aThThAvIsa nAmone AzrayIne bhikSunuM svarUpa varNavyuM che. 116 bhikSu batrIzI
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ e svarUpane jANavA mATenA sAdhanabhUta keTalAMka liMgo(lakSaNo) have jaNAvAya che. e liMgonA parijJAnathI bhikSunuM upara jaNAvyA mujabanuM svarUpa jANI zakAya che. A zlokamAM "mikSo trikAzIrvacana - A; covIsamA zlokamAMnA padano saMbaMdha che, jeno artha upara jaNAvyo che. mokSasukhanI abhilASA(tIvra icchA)ne saMvega kahevAya che. upalakSaNathI ahIM nirvedanuM paNa grahaNa karavuM. bhogasukhanA sAdhanabhUta viSayonA parivArane viSayatyAga kahevAya che. sAdhumahAtmAonI saMgatine suzIla-saMgati kahevAya che. yathAsthita padArthanA paricchedanane jJAna kahevAya che. nisargathI athavA adhigamathI utpanna thayeluM. e rIte samyagdarzana be prakAranuM che. athavA pathamika zAyopazamika zAyika Adi bhedonI vivalAthI samyagdarzana pAMca prakAranuM vagere prasiddha che. sAmAyika chedopasthApanIya... vagere pAMca prakAranuM cAritra paNa prasiddha che. maraNakALanI nimaNA svarUpa ArAdhanA ahIM "ArAdhanA" padathI vivakSita che. jJAnAdisaMbaMdhI upacAra svarUpa vinaya aneka prakArano che. AtmA upara lAgelAM ATha prakAranAM karmone je vizeSe karIne dUra kare che tene vinaya kahevAya che. zaktine gopavyA vinA anazanAdinA Asevanane tapa kahevAya che. bAra prakArano tapa khUba ja prasiddha che. // 27-27ll bhAvabhikSunAM bIjAM liMgo jaNAvAya che- kSAntirdivamRjutA, titikSA muktyadInate / Avazyakavizuddhizca, bhikSo liGgAnyakIrtayan // 27-24 // kSAntiriti-kSAntirAkrozAdizravaNe'pi krodhatyAgaH / mArdavaM jAtyAdibhAve'pi mAnatyAgaH / RjutA parasminnikRtipare'pi mAyAparityAgaH / titikSA kSudAdiparISahopanipAtasahiSNutA / muktidharmopakaraNe'pyamUrcha / adInatA azanAdyalAbhe'pi vaiklavyAbhAvaH / AvazyakavizuddhizcAvazyaMkaraNIyayoganiraticAratA / etAni bhikSoliGgAnyakIrtayan gautamAdayo maharSayaH / taduktaM-"saMvego Nivveo visayavivego susIlasaMsaggI / ArAhaNA tavo nANadaMsaNacArittaviNao a / / 1 / / khaMtI ya maddavajjava vimuttayA taha alIkhA titivaravI | mArU parizuddhI 5 hari migNa IiThuM rAtre ra7-24 kSamA mArdava RjutA titikSA mukti adInatA ane Avazyakazuddhi : A badhAM bhAvabhikSunAM liMgo che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke Akroza tema ja vadha vagere prasaMge krodhano tyAga karavo : e kSamA che. uttama jAti, kuLa ke baLa vagere prApta thavA chatAM mAnano tyAga karavo : te mArdava (mRdutA) che. sAmI vyakti game teTalI mAyA kare topaNa mAyA na karavI te RjutA che. sudhA, tRSNA ane zItAdi parISahonA prasaMge je sahiSNutA hoya che, tene titikSA kahevAya che. dharmanA upakaraNamAM paNa mUcchamamatva)no je abhAva che, tene mukti kahevAya che. AhAra, pANI vagere na maLe eka parizIlana 117
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ topaNa vikalatAno tyAga karavo arthAt gRhasthanI hIlanA vagere na karavI tene adInatA kahevAya che ane avazyakaraNIya evA pratilekhanA pratikramaNa ane svAdhyAyAdimAM aticArAdino tyAga karavA svarUpa Avazyakavizuddhi che. A rIte upara jaNAvelA kSAnti, mArdava, RjutA, titikSA, mukti, adInatA ane Avazyakavizuddhi: A sAta, tema ja A pUrve jaNAvelAM saMvegAdi nava bhAvabhikSunAM liMgo che - A pramANe gautamasvAmI Adi maharSioe jaNAvyuM che. A vAtanuM nirUpaNa karatAM zrI dazavaikAlika sUtranA dazamA adhyayananI niyuktimAM jaNAvyuM che ke- saMvega, nirveda, viSayatyAga, suzIlano saMsarga, ArAdhanA (aMtima samayanI ArAdhanA), tapa, jJAna, darzana, cAritra, vinaya, zAnti, mRdutA, RjutA, vimuktatA, adInatA, titikSA ane AvazyakanI vizuddhi : A bhAvabhikSunAM liMgo che. ra7-24 bhAvabhikSunAM saMvegAdi liMgonA astitvamAM ane abhAvamAM anukrame bhikSutva ane teno abhAva hoya che, A vAta daSTAMtapUrvaka jaNAvAya che etadguNAnvito bhikSu, na bhinnastu viparyayAt / sva vaSAvizuddha ve, gurustha na tatyunaH ra7-rA. etaditi-etadguNAnvitaH prAguktAkhilaguNasampanno bhikSuH / bhinnastu na viparyayAduktaguNAbhAvAt / yataH kaSAdizuddhaM svarNaguNopetaM cedbhavati tadA svarNaM bhavati / te cAmI-viSaghAtanaM, vIryastambhanakartRtvaM, maGgalaprayojanatvaM, yatheSTakaTakAdiprakArasampAdakatvaM, tapyamAnasya prAdakSiNyenAvartanaM, sAropetatvam, agninA'dAhyatvam, akuthanIyatvaM ca / yuktisvarNaM varNAdisAmyena svarNavadAbhAsamAnaM punastat svarNaM na bhavati, svarNaguNAbhAvAt / tathA prakRte'pi bhAvanIyamiti / / 27-25 // saMvega, nirveda vagere guNothI je yukta hoya te bhikSu che. tenAthI anya (tAdaza guNothI rahita) to bhikSu nathI. kAraNa ke tyAM saMvegAdi guNono abhAva che. kaSa, cheda ane tApa vagerethI zuddha hoya to te suvarNa suvarNa che. banAvaTI suvarNa suvarNa nathI." - A pramANe paccIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke A pUrve varNavelA saMvegAdi sakala guNothI yukta bhikSu ja bhikSu che. paraMtu te guNothI rahita hovAthI bIjA bhikSu vAstavika rIte bhikSu nathI. kAraNa ke kaSa, cheda ane tApa vagerethI zuddha arthAt sonAnA guNothI yukta evuM sonuM ja vAstavika sonuM che. suvarNanA guNothI rahita evA suvarNane koI sonuM mAnatuM nathI. sAmAnya rIte sonAnA ATha guNo prasiddha che. viSano ghAta kare; vIryanuM staMbhana kare (rasAyaNa); maMgaLa kare; potAnI icchA mujaba kaTaka vIMTI vagere AbhUSaNa prApta karAve (vinItadhAryA ghATa ApI zakAya), tapAvatAM pradakSiNAkAre varte (phare), sArathI yukta (guru), agnithI 118 bhikSu batrIzI
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ na baLanAruM (adAhya), kohavAI na jAya - A ATha guNo sonAnA che. te guNathI yukta suvarNa ja, suvarNa che. tevI rIte pU. sAdhubhagavaMto paNa ATha guNothI yukta hoya che. teozrI mohanA viSane hare che; dharmarasAyaNasvarUpa che; maMgaLa kare che; vinayavaMta che; mokSa mATe pharatA rahe che; guru (mahAna) che; krodhAdi kaSAyAgnithI baLatA nathI ane viSayathI kohavAI jatA nathI. kAraNa ke sadA zIlasaMpanna che. pIta varNAdinI samAnatA hovA chatAM viSaghAtAdi guNo na hovAthI yuktisuvarNane banAvaTI suvarNane) suvarNa mAnatA nathI. AvI ja rIte ahIM paNa jemAM saMvegAdi guNo nathI evA bhikSune; veSAdinuM sAmya hovA chatAM bhAvabhikSu kahevAmAM AvatA nathI.. ityAdi samajI zakAya che. veSAdinI samAnatA hovA chatAM guNothI rahita evA bhikSuo, dravyabhikSuo che; je bhAvabhikSanA kAryane karatA nathI. ra7-rapA dravyabhimAM veSAdinuM sAmya hovA chatAM tene bhikSu nahi mAnavAnuM kAraNa jaNAvAya che- SaTkAyabhid gRhaM kuryAda, bhuJjItaudezikaM ca yaH / pibetpratyakSamapkAyaM, sa kathaM bhikSurucyate ? // 27-26 // SaTkAyeti-SaTkAyabhid yatra kvacana pRthivyAdhupamardakaH / gRhaM sambhavatyevaiSaNIyAlaye mUrchayA vasatiM bhATakagRhaM vA kuryAd / auddezikaM ca bhuJjIta / yo'puSTAlambanaH pratyakSamupalabhyamAna evApkAyaM pibet tattvato vinAlambanena / sa kathaM bhikSurbhAvabhikSurucyate ! / taduktaM-"uddiTTakaDaM bhuMjai chakkAyapamaddaNo gharaM 3 / pavyavaravuM nAya no pivaDuM varadaM tu to mitU III" ra7-raddA je cha javanikAyanI virAdhanA kare che, potAnA mATe banAvelA AhArAdine vApare che ane pragaTa rIte kAcuM pANI vApare che tene bhAvabhikSu kaI rIte manAya?" - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke saMvegAdi guNothI yukta na hovA chatAM dravyabhikSuoe bhikSuno veSa dhAraNa karyo che, teo bhikSA mATe jAya che ane vihArAdi paNa kare che. loko paNa temane sAdhu mAnIne vaMdanAdi kare che to temane bhikSu mAnavA joie ne ? AvI zaMkAnuM samAdhAna karavA mATe A zlokathI dravyabhikSumAM je doSo che, te jaNAvAya che. arthAt vyatirekane AzrayIne bhAvabhikSunA guNo jaNAvAya che. jeo game tyAre game tyAM pRthvIkAyAdi SakAyajIvonI virAdhanA kare che, nirdoSa evAM UtaravA mATe sthAno maLatAM hovA chatAM mamatvanA kAraNe potAnA upAzrayo banAve che athavA bhADethI makAna rAkhe che ane tyAM Utare che. tema ja dravya kSetra kALa ke bhAvanuM puSTa AlaMbana na hoya to paNa potAne uddezIne banAvelAM AhAra, pAna... vagere vApare che. najare dekhAya che ke A aplAya (sacitta pANI) che, topaNa e pANI vApare che. vinA AlaMbane (dravyAdi AlaMbane) A rIte jeo aSkAya pIe che tene bhAvabhikSu kaI rIte kahevAya? arthAt koI eka parizIlana 119
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ paNa rIte tene bhAvabhikSu na kahevAya. zrI dazavaikAlika sUtranI niyuktimAM A viSayamAM pharamAvyuM che ke "jeo sAdhune uddezIne banAvelI gocarI vagereno upayoga kare che, chajIvanikAyanI virAdhanA kare che, potAnI mAlikInAM ghara rAkhe che ane pratyakSa rIte kAcuM pANI vApare che, ene bhAvabhikSu kaI rIte kahevAya ? arthAt na ja kahevAya... ityAdi spaSTa che. ra7-26ll dravyabhikSuonuM svarUpa jaNAvavA sAthe temanA prakAra jaNAvAya che gRhiNo'pi sadArambhA, yAcamAnA Rju janam / hInAthapaNA ze gha, te vastu mikSavaH ra7-2chA "sadA AraMbhane karanArA gRhastho paNa, jeo saraLa mANasanI pAse yAcanA kare che teo ane dIna aMdha tathA kupaNo kharekhara ja dravyabhikSuo che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke sAmAnya rIte je mAMge che, tene bhikSu kahevAya che. A pUrve bhAvabhikSunuM nirUpaNa karyuM che. have dravyabhikSanuM nirUpaNa karAya che. bhAvabhikSunuM kAraNa banavAnuM na hoya, tema ja banyuM paNa na hoya evA apradhAna dravyabhikSunuM ahIM varNana karyuM che. jeo kAyama mATe chajIvanikAyanI virAdhanAne kare che ane saraLa evA jIvonI pAse yAcanA kare che, teo dravyabhikSu che. tema ja jeo garIba che, AMdhaLA che ane kupaNa vagere che ke jeo potAnA mATe kAma karavA samartha nathI, tethI potAno nirvAha bhikSAthI kare che. AvA bhikSuko paNa dravyabhikSuo che... ityAdi anyatrathI samajI levuM joie. bhAvathI zUnya che ane mAtra bhikSAthI jIve che tethI temane kriyAne AzrayIne bhikSu kahevAya che ane bhAvathI rahita hovAthI te dravya che... ityAdi yAda rAkhavuM. bhAvano upacAra paNa na hovAthI apAramArthika - apradhAna dravya che. 27-27LA bhikSunA liMga(veSAdi)ne AzrayIne apradhAna dravyabhikSunuM svarUpa varNavAya che- trasasthAvarahantAro, nityamabrahmacAriNaH / mithyAdRza sacina tathA kSattimoninaH ra7-28 zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke je loko sadAne mATe trasa ane sthAvara jIvonI hiMsA karatA hoya che, brahmacaryanuM pAlana karatA nathI, mithyAdaSTi che, mAMgI mAMgIne parigraha bhego kare che ane sacitta vApare che, teo dravyabhikSu che. gRhavAsano tyAga karavA chatAM vAstavika rIte teo bhikSuo nathI. jeo sarvathA hiMsAdi pApavyApArathI virAma pAmelA che teo ja kharI rIte bhikSu che, bIjA bhikSu nathI... ityAdi spaSTa che. 27-28 120 bhikSu batrIzI
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ apradhAnabhikSunuM ja svarUpa varNavAya che-- vizuddhatapaso'bhAvAdajJAnadhvastazaktayaH / tridhA pApelu niratA, na tyagRhA pi ra7-26|| zlokArtha spaSTa che. kahevAnuM tAtparya samajI zakAya che ke jeo vizuddha evA tapane AcaratA nathI, teo dravyabhikSu che. jJAnapUrvakano tapa vizuddha hoya che. ajJAnamUlaka tapa azuddha hoya che. ajJAnanI bahulatAnA kA2Ne jemanI sakala zaktio naSTa thayelI che evA dravyabhikSuo gRhanA tyAgI hovA chatAM manathI vacanathI ane kAyAthI pApane AcaranArA hoya che. koi paNa prakArano vicAra karyA vinA teo kAyama mATe pApanI pravRttimAM lIna(nirata) hoya che. AvAM badhAM lakSaNone laine na to teo gRhastha che ane na to teo bhikSu che. vicitra dazAne teo pAmelA che ... ityAdi anya graMthothI vicAravuM joie. potapotAnA graMtho mujaba paNa teo bhikSusvarUpane prApta karI zakatA nathI. mahAmusIbate prApta thayelI dharmanI sAmagrIne teo hArI rahyA che. 27-29 // pUrve jaNAvelI vyutpattine AzrayIne apradhAna dravyabhikSunuM svarUpa varNavAya che-- vardhakirdravyato bhikSurucyate dArubhedanAt / dravyabhikSaNazIlatvAd, brAhmaNAdizca vizrutaH / / 27-30 // ,, "kASTha bhedavAnA kAraNe suthArane, dravyane AzrayIne bhikSu kahevAya che. tema ja dravyanI apekSAe bhikSA mAMgavAnA svabhAvavALA brAhmaNa vagere dravyabhikSu tarIke prasiddha che." - A pramANe trIsamA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke bhAvabhikSunuM svarUpa varNavIne dravyabhikSunuM svarUpa varNavavAnuM zarU karyuM che. dravyabhikSunA apradhAna ane pradhAna ema be prakAra che. apradhAna dravyabhikSunA paNa laukika ane lokottara - ema be prakAra che. laukika apradhAna dravyabhikSunuM ja ahIM nirUpaNa che. pUrve 'mithu' zabdanI vyutpatti varNavatAM jaNAvyuM hatuM ke 'je bhedana kare' tene bhikSu kahevAya che. e vyutpattine AzrayIne lAkaDAne bhedanAra suthArane ahIM dravyabhikSu tarIke varNavyo che. karmanuM bhedana karanArA sAdhubhagavaMto to bhAvabhikSuo che. AvI ja rIte 'jeo bhikSA mAMgavAnA svabhAvavALA che tene bhikSu kahevAya che.' - A pramANe pUrve jaNAvyuM hatuM. e mujaba brAhmaNa vagere paNa dravyabhikSA grahaNa karatA hovAthI teone paNa dravyabhikSu kahevAya che. bhAvabhikSA (sarvasampatkarI-mokSasAdhaka bhikSA) to pU. sAdhubhagavaMto grahaNa karatA hovAthI teozrIne bhAvabhikSu tarIke varNavAya che. brAhmaNAdi dravyabhikSuka tarIke lokamAM prasiddha che... ityAdi spaSTa 9.1129-3011 eka parizIlana 121
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ have pradhAnadravyabhikSunuM varNana karAya che-- pradhAnadravyabhikSuzca, zuddhaH saMvignapAkSikaH / sampUrva pratimAM rIkSAM, gRhI yo vA prIti 27-31|| "zuddha evA saMvignapAkSika AtmAo pradhAna dravyabhikSu che. athavA zrAvakanI agiyAramI pratimAnuM vahana karIne je bhaviSyamAM dIkSAne grahaNa karavAnA che te zrAvaka pradhAna dravyabhikSu che." A pramANe ekatrIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke sAmAnya rIte je vartamAnamAM bhAvathI rahita hoya che paraMtu atItakALamAM jeNe bhAvano anubhava karyo che, athavA bhaviSyamAM je bhAvano anubhava karavAnA che te bhAvanA kAraNane pradhAna dravya kahevAya che. saMvignapAkSika AtmAoe bhUtakALamAM bhikSutvano (bhikSubhAvano) anubhava karI lIdho che ane vartamAnamAM sadAnArapiNAno abhAva hovAthI teo bhAvathI(bhikSutvathI) rahita che. tethI teozrIne pradhAna(bhAvanuM kAraNa) dravyabhikSu kahevAya che. saMvignono ja pakSa karanArA e mahAtmAonI zuddhaprarUpaNA, mArgarakSA ane vidhimArganI sthApanA mATenI tatparatA... ityAdi guNone laine teo zuddha che. AvA zuddha saMvignapAkSika mahAtmAone bhUtapUrva stananupacAraH - A nyAye dravyabhikSu(pradhAnadravyabhikSu) kahevAya che. kAraNa ke bhUtapUrva avasthA upacArathI vartamAnamAM paNa manAya che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. sthApanAmAM bhAvano Aropa hoya che ane dravyamAM bhAvano upacAra hoya che. Aropa ane upacAramAM je pharaka che te samajIne nikSepAnI samajaNa meLavavA prayatnazIla banavuM joie. AvI ja rIte zrAvakonI pratimA(abhigrahavizeSa)onuM vahana karIne je zrAvaka najIkamAM ja dIkSA grahaNa karavAnA che te pradhAna dravyabhikSu che. bhAvathI rahita hovAthI dravya che. paraMtu bhAvanuM (bhAvabhikSunuM) kAraNa banavAnuM hovAthI te pradhAna dravya che. bhAvini bhUtavavupacAraH - A nyAyathI bhaviSyamAM prApta thanArA bhikSutvano ahIM upacAra karAya che. kAraNa ke bhaviSyadavasthAno bhUtanI jema vartamAnamAM upacAra karAya che... ityAdi samajI zakAya che. / / 27-31 // prakaraNArthano upasaMhAra karAya che-- 122 keciduktA ananteSu, bhAvabhikSo rguNAH punaH / bhAvyamAnA amI samyak, paramAnandasampade / / 27-32 // ziSTAH zloLA: vaDuttAnArthI: / / 27-27-28-21-30-31-32|| zlokArtha spaSTa che. kahevAnuM tAtparya e che ke bhAvabhikSunA anaMtA guNo che, jenuM varNana ja zakya nathI. tethI temAMnA keTalAka guNo A batrIzImAM varNavyA che. te A guNonuM sArI bhikSu batrIzI
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte paribhAvana karavAthI paramAnaMda saMpattinI prApti thAya che. zrI vItarAgaparamAtmAnI paramatAraka AjJA mujaba ratnatrayInI ArAdhanA karatAM karatAM bhAvabhikSu ghaNAM ghaNAM karmanI nirjarA kare che. AtmAnA guNonA AvaraNabhUta karmanI A rIte nirjarA thavAthI te te guNono AvirbhAva thAya che. AtmAnA zuddha svarUpane prApta karavA mATe e sivAya bIjo koI ja upAya nathI. zrI tIrthaMkara paramAtmAe upadezelA mokSopAyane apramattapaNe ArAdhanArA bhAvabhikSuone karmanA kSayopazamAdinA kAraNe anekAneka guNo pragaTa thatA hoya che. temAMnA keTalAka ja ahIM A batrIzImAM varNavyA che. AnA paribhAvanathI paramAnaMda saMpatti prApta thAya che. ahIM zlokamAM nI nA sthAne gIra pATha che - ema keTalAka vidvAnonuM kahevuM che. e mujaba paNa artha samajI zakAya che ke sArI rIte bhikSunA guNonI karAtI paribhAvanAthI paNa paramAnaMda saMpadAnI prApti thAya che, to pachI e guNo AtmasAt karAya to pUchavuM ja zuM? bhikSunA guNonI paribhAvanA, zruta ciMtA ane bhAvanA jJAnathI karAya to te samyaphaparibhAvanA che. ityAdi samajI levuM joie. aMte A pUrve jaNAvelA bhAvabhikSunA guNonuM paribhAvana karavA dvArA e guNone AtmasAt karavA ApaNe sau prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI zubhAbhilASA. ra7-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM bhikSudvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 123
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha prArabhyate dIkSAdvAtriMzikA / / anantaraM bhikSuruktaH sa ca dIkSAsampanno bhavatIti tatsvarUpamihocyate A pUrvenI chellI batrIzImAM 'bhikSu'nuM svarUpa varNavyuM. te bhikSu dIkSAsaMpanna hoya to ja tene bhikSu kahevAya che. tethI A batrIzImAM dIkSAnuM svarUpa jaNAvAya che- dIkSA hi zreyaso dAnAdazivakSapaNAttathA / sA jJAnino niyogena jJAninizrAvato'thavA // 28-1 // dIkSA hIti-dIkSA hi zreyaso dAnAt / tathA'zivakSapaNAd nirucyate / tadAha- zreyodAnAdazivakSapaNAcca satAM mateha dIkSeti" / sA niruktArthazAlinI dIkSA niyogena niyamena jJAnino bhavati / athavA jJAninizrAvato guruparatantrasya // 28-1 / / anantopakArI zrI arihaMta paramAtmAnA paramatAraka zAsanamAM dIkSAnuM je mahattva che teno khyAla ApaNane che ja. dIkSA vinA mukti thatI na hovAthI dIkSAno mahimA ApaNane sarva rIte samajAyo nathI - evuM nathI. mukti mATe ananya sAdhanabhUta dIkSAnuM mahattva nirvivAda che. e paramatAraka dIkSAnI prApti anekavAra thavA chatAM muktinI prApti Aja sudhI na thaI, enuM kAraNa eka ja che ke anaMtajJAnIoe upadezelI dIkSA ane ApaNe ArAdhelI dIkSA - e enA svarUpamAM khUba ja moTuM aMtara hatuM. pUjyapAda mahAmahopAdhyAya zrImad yazovijayajI mahArAjAe dIkSAnuM pAramArthika svarUpa samajAvIne e aMtara jaNAvavAnuM kArya A batrIzImAM karyuM che. mumukSu AtmAo e aMtarane samajI le to cokkasa ja emanI dIkSA, anaMtajJAnIoe upadezelI dIkSA svarUpa banI zakaze. mokSaprApti mATe e anivArya che - e mumukSuone samajAvavuM paDe ema nathI. zreyaH-mokSane ApatI hovAthI ane azivano kSaya karatI hovAthI dIkSAne dIkSA kahevAya che. "dIkSA' zabdanI vyutpattinA AdhAre "dIkSA' zabdano A artha zrI SoDazaka prakaraNamAM varNavyo che. "dIkSA' zabdathI pratIta thanAro e artha dareka dIkSArthIe niraMtara yAda rAkhavo joIe. dIkSA, mokSane ApanArI hovI joIe ane saMsArano aMta karanArI hovI joIe. ziva-mokSathI bhinnane saMsAra kahevAya che. jyAM ziva-kalyANa nathI e avasthAne saMsAra kahevAya che. cAragatimaya A saMsAramAM kalyANano leza paNa nathI, ane cAragatimaya saMsAra, karmayoge che tethI sarvathA sakalakarmakSaye thanAra mokSathI te taddana ja judo che. AvA azivasvarUpa saMsArano uccheda karanArI dIkSAne ane mokSanuM pradAna karanArI dIkSAne ja dIkSA kahevAya che. je dIkSAthI saMsArano uccheda thato nathI ane mokSa prApta thato nathI, ene dIkSA mAnavAnuM yogya nathI. dIkSAnuM paripAlana karanArAe rAta ane divasa ciMtavavuM joie ke ApaNI dIkSAthI saMsArano uccheda 124 dikSA batrIzI
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ kema thato nathI; ane mokSa kema maLato nathI. AjanI ApaNI dazA jotAM vicAravuM paDe ke kharekhara ja azivanA uccheda mATe ane zreyaHnI prApti mATe dIkSA lIdhI hatI ne ? ane jo e Azaya hato to Aje e che ke nahi ? sAcuM kahIe to moTA bhAge azivanA ucchedano vicAra ja Avato nathI. enA badale duHkhanA ucchedano ja vicAra Ave che. saheja paNa pratikULatA jaNAya eTale tene dUra karavAno vicAra Ave che. azivanA ucchedano vicAra to koNa jANe kyAM bhAgI jAya che ? AvI sthitimAM yaH pAmavAnI vAta to yAda ja AvatI nathI. dIkSA lIdhA pachI azivanA ucchedano ane zreyaH pAmavAno Azaya-uddeza vIsarI javAya to dIkSA dIkSA nahi rahe. anaMtajJAnIoe upadezelI e dIkSA e parama-pavitra Azayane laine che. e Azaya vinAnI dIkSA AtmAne lAbhadAyI nahi bane. zlokanA uttarArdhamAM pU. upAdhyAyajI mahArAjAe khUba ja mArmika vAta karI che. zreyaHnuM pradAna karanArI ane aziva-saMsArano uccheda karanArI dIkSA cokkasapaNe jJAnIne hoya che athavA jJAnIbhagavaMtanI nizrAmAM rahenArane hoya che. jeo jJAnI nathI athavA to jJAnInI nizrAmAM rahetA nathI; evA lokone cokkasa ja dIkSAnI prApti thatI nathI. dIkSAnI vAstavika prApti mATe jJAna athavA to jJAnInI nizrA ja kAraNa che - e AthI spaSTapaNe samajI zakAya che. jJAnI banyA vinA athavA jJAnInI nizrAmAM niraMtara rahyA vinA dIkSAnI prApti ane ArAdhanA koi paNa rIte zakya nathI - A vAta dIkSAnA paramArthane samajatI vakhate khyAlamAM rAkhavI joie. jJAnInI nizrA eTale gurupArataMtrya. jJAnI-gurunI sAthe rahevA mAtrathI 'jJAnInizrA' kahevAtI nathI. jJAnIne AdhIna thaine rahevAthI jJAnInI nizrA prApta thAya che. jJAnInI sAthe rahIe ane potAnI icchA mujaba vartIe to cokkasa ja dIkSAnI prApti nahIM thAya. 'svacchaMdatA' saghaLA ya anarthonuM mULa che. sala pApothI rahita evI paNa niSpApa dIkSA, svacchaMdatAne laine anarthakAriNI bane che - e vIsa2vuM nA joie. pApa game che evuM na paNa hoya paraMtu svacchaMdIpaNuM gamatuM nathI - ema kahetAM pUrve ekavAra nahi so vAra vicAravuM paDe evI lagabhaga sthiti che. sarvathA pAparahita jIvana jIvavAno nirNaya karyA pachI paNa gurupArataMtryanA abhAve dIkSA pAramArthikarUpe pariNAma pAmatI nathI ane tethI na to zreyaHnI prApti thAya che, tema ja na to aziva-saMsArano uccheda thAya che. 28-1|| etadeva bhAvayati jJAnIne ja athavA to jJAnInI nizrAmAM ja rahenArane cokkasapaNe dIkSA hoya che; tenuM kAraNa samajAvavA dRSTAMta dvArA dIkSAnuM svarUpa jaNAvAya che-- eka parizIlana ekaH syAdiha cakSuSmAnanyastadanuvRttimAn / prALuto yuApavuM prAmaM nityaM yavumApi / / 28-25 125
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ ti-spaSTa: ||ra8-2l. zlokano artha khUba ja spaSTa che. gaMtavya (ISTa sthAna) evA gAmamAM; eka cakSuvALo (dekhato) ane bIjo tene anusaranAro evo aMdha - ema baMnne jaNA kAraNe ekI sAthe pahoMce che, tema ahIM jJAnI ane temane anusaranAro ajJAnI evo jJAnI nizrAvALo - ema baMnne AtmAo gaMtavya evA mokSamAM ekasAthe pahoMce che. jJAnI pahelAM ane temanI nizrAmAM rahenArA pachI mokSe jAya - Avo koI niyama nathI. graMthakAraparamarSie suprasiddha daSTAMtathI ahIM jJAnI ane temanI nizrAne pAmelA AtmAonI ISTasthAne(mokSa) pahoMcavAnI yogyatA ekasarakhA svarUpe varNavI che. daSTAMtano vicAra karIe to dIkSAnI yogyatA keTalI vikasAvavAnI AvazyakatA che - e samajAyA vinA nahIM rahe. AMkhe dekhatA, iSTa sthAne pahoMce e to samajI zakAya che. paraMtu temane anusaranArA evA aMdhajano paNa temanI sAthe ja ISTa sthAne pahoMce che- e mAnavAnuM agharuM che. najare jovA chatAM e vAta mAnavA mana taiyAra thatuM nathI. Aja sudhI evo koI aMdhajana joyo nathI ke, jenuM anusaraNa karAya che te je kahe temAM koI paNa jAtanI dalIla karato hoya. aMdhajanane pUrNapaNe jANa hoya che ke pote aMdha che; ane mane dorI janAro dekhato che. e kahe ke - cAlo ! to cAlavA mAMDe; doDo! to doDavA mAMDe; thobho! to thobhI jAya; AvI to kaMIkeTalIya sUcanAo aMdhajanane karAya to paNa tenA manamAMya evo vicAra nathI Avato ke AmanuM kAMI ThekANuM ja nathI. ghaDIkamAM kahe ke cAlo ! ane turata ja kahe che ke thobho ! aMdhajana, tene doranArA je rIte dore te rIte koI paNa prakAranA zalya(manano DaMkha) vinA dorAya che. paNa lokottara mArgamAM jJAnIbhagavaMto pratye Avo atUTa vizvAsa saMpAdana karavAnuM ghaNuM ja agharuM che. pUjaya bhavanistAraka gurudevazrI pratye agAdha zraddhA janme to jJAnInI nizrAvALI dIkSA prApta thaI zakaze. ApaNI samajaNa karatAM pU. gurudevazrIne vadhAre samajaNa che - evuM aMtarathI mAnavAnuM kaparuM che. teozrInI sAdhanA, samajaNa, dIrdhadarzitA ane pAramArthika hitanI ciMtA vagere pratye ahobhAva jAge to jJAnInI nizrAmAM rahevAnuM khUba ja saraLa bane. rAtadivasa sAthe rahevAnuM ane pratikAra vinA teozrInA vacanane mAnavA nahIM - AnA jevI viTaMbanA bIjI koI nathI. 28-rA jJAnIne jJAna hovAthI teo niraticAra cAritranuM pAlana kare - e barAbara che; paraMtu jJAnInI nizrAmAM rahenArane tevA prakAranuM jJAna nahi hovAthI teone dIkSAnI yogyatAno saMbhava kaI rIte hoya - AvI zaMkAnA samAdhAna mATe jaNAvAya che yasya kriyAsu sAmarthyaM syAt samyaggururAgataH / yogyatA tasya dIkSAyAmapi mASatuSAkRteH // 28-3 // 126 dIkSA batrIzI
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ yasyeti-yasya kriyAsu cAritrAnuSThAneSu / samyaggururAgataH / sAmarthyaM syAt / tasya mASatuSAkRterapi mugdhatayA mASatuSasazasyApi dIkSAyAM yogyatA / / 28-3 // jemane kriyAmAM gurudevazrI pratyenA rAganA kAraNe suMdara sAmarthya prApta thAya che; tevA zrImAtuSa mahAtmA jevA mahAtmAo dIkSA mATe yogya che. kahevAno Azaya e che ke bhUtakALanA jJAnAvaraNIya karmanA tIvra udayanA kAraNe jJAna na maLe tyAre jJAnanA abhAve vAstavika rIte cAritranI kriyA karavAnuM sAmarthya prApta thatuM nathI. paraMtu bhavanitAraka pU. gurudevazrI pratye sArI rIte rAga thavAthI; teozrInAM paramatAraka vacanono sarvAMze svIkAra karAya che; ane tethI te te kriyAo karavAnuM suMdara sAmarthya prApta thAya che, jethI cAritranI koI paNa kriyA vizuddha rIte karI zakAtI hovAthI tevA AtmAomAM dIkSAnI yogyatA manAya che. zrI mASatuSa muninuM daSTAMta khUba ja suprasiddha che. zrI uttarAdhyayana sUtranuM cothuM "asaMkhaya" adhyayana, teozrI kaMThastha karI rahyA hatA. bhUtakALanA jJAnAvaraNIyakarmanA tIvra udaye e adhyayana, teozrI kaMThastha karI zakyA nahi. puSkaLa prayatna paNa jyAre te mahAtmAne e adhyayananuM jJAna prApta thayuM nahi tyAre teozrInA pU. gurudevazrIe temane kahyuM ke - AgaLanA adhyayananI kriyA karI laie. e sAMbhaLI zrI mApatuSa munie pU. gurudevazrIne e adhyayananA abhyAsa aMge vAstavika vidhi kayo che - te pUchyuM. gurudeve jaNAvyuM ke A cothuM adhyayana jyAM sudhI AvaDe nahi tyAM sudhI tenA samudeza-anujJAnI kriyA thAya nahi; ane tyAM sudhI AyaMbilano tapa karavo paDe. A pramANe sAMbhaLIne zrI mAtuSa munie pU. gurudevazrInA jaNAvyA mujaba zrI uttarAdhyayanasUtranA cothA adhyayanane abhyasta karavA mATe utkaTa prayatna karavA sAthe AyaMbilano tapa cAlu rAkhyo. bAra varSa sudhInI e sAdhanAnA aMte teozrIe kevalajJAnane prApta karyuM. viziSTa kSayopazamanA abhAve jJAnanI prApti na thavA chatAM, pU. gurudevazrInA paramatAraka vacanano svIkAra karI cAritranI samagra sAdhanA dvArA teozrI kevalajJAnI banyA. AthI samajI zakAze ke AvA mASatuSa muni jevA mugdha AtmAo dIkSA mATe yogya che. abudha mANasane moTA bhAge ApaNe mugdha samajIe chIe. paraMtu e vAta barAbara nathI. kharI rIte to jeo abudha to che ane sAthe sAthe teo saraLa hoya to teo mugdha che. AvA prakAranI mugdhatA jemanAmAM che te AtmAo dIkSAgrahaNa mATe yogya che. AvI mugdhatA jemanAmAM nathI, teo dIkSA mATe yogya nathI. hRdayanI saraLatA AtmAne prajJApanIya banAve che. ane prajJApanIya AtmA krame karI prajJAvAna bane che. prajJAvAna AtmA cAritranI kriyAo samyaka prakAre karavA samartha bane che. 28-3 upara jaNAvyA mujaba jeo dIkSA mATe yogya che temane dIkSA kaI rIte ApavIte jaNAvAyache- eka parizIlana 127
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ deyA dIkSAsya vidhinA nAmAdinyAsapUrvakam / hantAnupaplavazcAyaM sampradAyAnusArataH // 28-4 // deyeti-asya yogyasya vidhinA Agamoktena dIkSA deyA nAmAdinyAsapUrvakam / ayaM ca nAmAdinyAsaH sampradAyAnusArato hantAnupaplavo vighnarahitaH / pravacanaprasiddhanAmAdinyAsenaiva nirvighnadIkSAnirvAhAt / kRtaprazAntAdinAmnaH prazamAdisvarUpopalambhAt / tannAmnaiva tadguNasmaraNAdhupalabdhaH / jAtyAdisampannAnAM pratipannapAlanopapatteH / taduktaM-"tannAmAdisthApanamavidrutaM svaguruyojanataH / / 1 / / nAmanimittaM tattvaM tathA tathA vovrutaM purA yadi tatthApanA tu tIkSA tattvanA staupavAra. ISaa" ri8-4|| zlokano artha spaSTa che ke - pUrve jaNAvyA mujaba je dIkSA mATe yogya che tene AgamamAM jaNAvyA mujabanI vidhithI, nAmAdinA nyAsa(pradAna)pUrvaka dIkSA ApavI joIe. potAnA saMpradAyanA anusAra karelo A nAmAdinyAsa vidhvarahita che. Azaya e che ke samyagu gururAganA kAraNe cAritranI kriyAo mATenuM sAmarthya prApta thayA pachI mumukSu saMyamArthI AtmAne AgamamAM jaNAvelI vidhipUrvaka dIkSA ApavI joIe. ane te vakhate saMpradAya (pUrvamahApuruSoe batAvelI sAmAcArI) mujaba nAmAdino nyAsa karavo joIe. A nAmAdino nyAsa vidhvarahita hoya che. AgamamAM suprasiddha evA nAmAdinA nyAsathI ja nirvighnapaNe dIkSAno nirvAha thAya che arthAtu dIkSAnA pAramArthika phaLa sudhI pahoMcAya che. koI mumukSu AtmAne dIkSA ApatI vakhate tenuM prazAMta, prazama, bhadra.... vagere nAma rAkhavAthI te te nAmanA artha prazamAdinuM smaraNa thAya che. tevA prakAranA nAmathI ja te nAmavALA pavitra AtmAonA guNo yAda Ave che. ane tethI uttama kuLa ane jAti saMpanna AtmAone grahaNa karelI sarvaviratisaMbaMdhI pratijJAnuM pAlana saraLa bane che. Azaya e che ke koI saMyogavaza sAdhumahAtmAne parISahAdi nimitte arati vagere thAya tyAre potAnA te te prazamAdi nAmanA arthanA anusmaraNathI temane tyAre ema thAya ke - "mAruM nAma kyAM ane mAruM vartana kyAM? te te nAmavALA pUrvamahAtmAoe parISahAdi kevI rIte sahyA? kyAM emanI sahanazIlatA ane kyAM A mArI asahiSNutA? AvI arati vagerenA kAraNe to evA tAraka AtmAonuM nAma bagaDe. AthI e puNyAtmAonA nAmane dharanArA mane A nA zobhe.." - A rIte vicAravAthI e sAdhu mahAtmA arati vagerene dUra karI; grahaNa karelI sarvaviratidharmanI pratijJAnuM pAlana barAbara karI zake che. A badho lAbha vAstavika rIte uttama jAti ane kuLa saMpanna AtmAone zakya che. evA AtmAo sahajapaNe ja lajjAdi guNone dharatA hoya che. akulIna janomAM evI koI ja yogyatA hotI nathI; ke jethI teo AvI rIte potAnA nAmanA anusmaraNathI pratijJAno nirvAha karI zake. A vAtane jaNAvatI vakhate anyatra kahyuM che ke - potAnA 128 dIkSA batrIzI
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurudevazrIne AzrayI te nAmAdinuM sthApana kalyANakArI che. nAmanA nimitte je pravrajyAnuM paripAlana svarUpa tattva che e pUrve jaNAvyuM che. A nAmanI je sthApanA che te vAstavika dIkSA che. bIjo je vidhi che te upacAra che. 28-4 // cothA zlokamAM je 'nAmAvinyAsapUrvam' - A pramANe jaNAvyuM che, tyAM nAvi ahIM gAvi padathI jeno saMgraha karavAno che - tenuM varNana karAya che. nAnAvarthena kIrttiH syAt sthApanArogyakAriNI / dravyeNa ca vratasthairyaM bhAvaH satpadadIpanaH ||28-5 / / nAmneti-nAmnA'nvarthena guNaniSpannena kIrtiH syAt / tatkIrtanamAtrAdeva zabdArthapratipatterviduSAM prAkRtajanasya ca manaHprasAdAt / yathA bhadrabAhusudharmasvAmiprabhRtInAM / sthApanAkAravizeSarUpA rajoharaNamukhavastrikAdidhAraNadvAreNa bhAvagarbhayA pravRttyA ArogyakAriNI bhAvarogopamardanAt / dravyeNa cAcArAdizrutarUpeNa sakalasAdhukriyArUpeNa vA vratasthairyaM pratipannaviratidArddhaM bhavati / bhAvaH samyagdarzanAdiprakarSarUpaH satpadadIpana AcAryatvAdiviziSTAvasthitAvasthAprakAzakaH / sAmastyenApyeSAM prakRSTAnAM kIrtyAdihetutvaM sambhavatyevetyUhanIyaM / taduktaM - "kIrtyArogyadhruvapadasamprApteH sUcakAni niyamena / nAmAdInyAcAryA vadanti tatteSu yatitavyam ||9||" atra dhruvapavuM mAvapradhAnanirdezAt svairyavAvamiti vatta IR8-1 yogya mumukSu AtmAne dIkSA ApatI vakhate nAma, sthApanA, dravya ane bhAvano nyAsa karavo joie. guNane anurUpa evA nAmanyAsathI kIrti thAya che. sthApanA Arogyane karanArI che. dravyathI vratamAM sthiratA maLe che. ane bhAva viziSTa AcAryapadAdino prakAzaka hoya che - A pramANe zlokano sAmAnyArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke, koi paNa mumukSune dIkSA ApatI vakhate tenuM je nAma rakhAya che te tenA arthane anusaranAruM guNaniSpanna hoya to, te sAMbhaLavA mAtrathI ja tenA arthane samajavAthI vidvAnone tema ja bIjA paNa sAmAnya mANasone mananI prasannatA prApta thatI hoya che. dA.ta. zrI bhadrabAhu ane zrI sudharmasvAmI vagere nAma sAMbhaLIne teozrInI pratye ane teozrInA guNAdinI pratye viziSTa bahumAnabhAva pedA thAya che. AvI rIte te te mahAtmAonA te te guNAnurUpa nAma sAMbhaLavAthI te te mahAtmAo ane teozrInA guNAdi pratye bahumAnabhAva pedA thAya che. AthI te te mahAtmAonI kIrti phelAya che. nAmanyAsanI jema dIkSA vakhate sthApanAnyAsa paNa karavo joie. sthApanA AkAravizeSasvarUpa che. ahIM sAmAnya rIte sAdhuveSa-svarUpa sthApanAnI vivakSA che. ogho, muhapattI ane colapaTTo vagere sAdhuveSane dhAraNa karavA svarUpa ja ahIM sthApanAnyAsa che. sAdhuveSasvarUpa sthApanAnuM grahaNa karavA dvArA bhAvagarbhita cAritranI kriyAthI rAgAdi bhAvarogano upamarda eka parizIlana 129,
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (vinAza) thAya che ane tethI sthApanAnyAsa bhAva-ArogyanuM kAraNa bane che. sAmAnyathI dIkSA letAM pUrve ja mumukSu AtmAne sarvathA pApathI nivRtta thavAnI bhAvanA utkaTa koTinI hoya che. haju kyAM dIkSA lIdhI che ? mATe pApa karI zakAya - Avo vicAra mumukSu AtmAne to na ja Avavo joie. "haju dIkSA lIdhI nathI mATe pApa karavuM paDe che." - Avo ekamAtra vicAra tenA hRdayamAM ramato hoya che. tethI ja AvA mumukSu AtmA zakya prayatna jema bane tema pApanI nivRtti vadhAre pramANamAM karatA hoya che. vartamAnanI paristhiti khUba ja vilakSaNa che. jemanI dikSA AvatI kAle che - evA paNa mumukSu AtmAo ema vicAratA hoya che ke - dIkSA lIdhA pachI badhuM baMdha ja che ne? mATe abhakSya-apayAdi chellI vAra vAparI laIe. kharI rIte AvA mumukSuo dIkSA mATe yogya nathI. gRhasthajIvanamAM paNa jema bane tema vadhu pApa nivRttine karanArA AtmAo dIkSA mATe yogya che. AvA AtmAone sAdhuveSanA samarpaNa svarUpa sthApanAnyAsa karavAthI enA niraMtara darzanathI AvA AtmAone "have mArAthI koI paNa saMyogomAM pApa thAya nahi' - Avo khyAla satata rahyA kare che. nisargathI ja saraLa evA AtmAo mATe upara jaNAvyA mujaba sthApanA-nyAsa; bhAvarogasvarUpa pApathI sarvathA dUra rAkhI bhAva-ArogyanuM kAraNa bane che. zlokamAMnuM "zApanAro eriNI' A pada upara jaNAvelA paramArthane jaNAve che. "veSa'nI paNa mahattA che, je upara jaNAvyA mujaba bhAvarogathI dUra rAkhI AtmAne bhAvArogyanuM pradAna kare che. Avo veSa bhAvaroganuM sAdhana nA bane eno mumukSujanoe khyAla rAkhavo joIe. nAmanyAsathI kIrti phelAya che. sthApanAnyAsathI Arogya(bhAvArogya)nI prApti thAya che ane dravyathI vratanI sthiratA prApta thAya che. ahIM dravyathI sAmAnya rIte AcArAMgAdi zruta vivakSita che. athavA sakala sAdhupaNAnI kriyAo vivakSita che. dIkSA jIvanamAM zruta ane kriyAnI prApti thavAthI grahaNa karelI sarvaviratinuM pratipAlana niraticArapaNe daDhatApUrvaka thaI zake che. koI paNa vastunuM jJAna hoya ane karavAno abhyAsa hoya to te vastu khUba ja sarasa rIte dRDhatApUrvaka karI zakAya che. AvI ja rIte AcArAMgAdi zrutajJAnanI prAptithI ane sAdhupaNAnI sakala kriyAnA abhyAsathI sarvaviratinuM pAlana khUba ja daDhatApUrvaka karI zakAya. anyathA mahAvratonA pAlanamAM koI sthiratA nahIM rahe. zrutAbhyAsa ane kriyAbhyAsa; vratanI sthiratAnuM adbhuta sAdhana che. e sAdhanane sevyA vinA vratanI sthiratA zakya nathI. mokSanI siddhi na thAya tyAM sudhI vratanI sthiratA Avazyaka che. vratanA pAlana mATe daDha nirdhAra na hoya to temAM sthiratA kyAMthI Ave? vratanA pAlana mATe je daDha nizcaya apekSita che, te mokSanI tIvra icchAthI janme che. mokSanI icchAne utkaTa banAvavA mATe saMsAranI asAratAnuM ane mokSanI ekAMte sAratAnuM vAraMvAra paribhAvana karavuM joie. A paribhAvana mATe zrutAbhyAsa vinA bIjo koI upAya nathI. vartamAna samayamAM mumukSu AtmAone lagabhaga RtAbhyAsanI AvazyakatA jaNAtI nathI. 130 dIkSA batrIzI
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstranI dRSTie zrutAbhyAsa vinA saMsAranI asAratAdinuM paribhAvana zakya nathI. ane e vinA vratamAM sthiratA AvatI nathI. mAtra sAdhuveSamAM TakI rahevuM e vratanI sthiratA nathI. vratanI pariNatimAM sthira rahevuM e vratanI sthiratA che. zrutAbhyAsa vinA chApAM vagere vAMcIne divaso to pasAra thaI jaze ane veSamAM paNa TakI rahevAze. paraMtu vratanI pariNatimAM sthiratA nahIM maLe. zrutAbhyAsa vinAnI bAhya pravRtti (chApAM vagere vAMcavAnI) game che - enuM paNa kharuM kAraNa e che ke vratamAM sthiratA nathI. vratamAM sthiratAnI AvazyakatA hoya to vahelAmAM vahelI take zrutAbhyAsanI pravRttine zarU karyA vinA bIjo koI ja upAya nathI. mAtra zrutAbhyAsathI paNa tamAM sthiratA nathI AvatI. sAdhubhagavaMto mATe te te kALe vihita karelI saghaLIya kriyAono abhyAsa paNa vratanI sthiratAmAM Avazyaka che. AthI ja ahIM 'dravya padathI sakalasAdhukriyAno paNa samAveza karyo che. samartha zrutanA abhyAsIo, sakala sAdhukriyAnA abhyAsI hovA joie. jJAnIne kartavyatAno pariNAma hoya ja - e samajI zakAya che. A pramANe zrata ane sakala sAdhukriyA svarUpa dravyanA nyAsa vaDe vratanI sthiratA prApta thAya che. bhAvanA nyAsathI satpadanI prApti jaNAvAya che. samyagdarzana, samyajJAna ane samyaphacAritrAdi svarUpa bhAvanI prAptithI viziSTa puNyayoge sAdhubhagavaMtone bhaviSyamAM AcAryapadAdinI prApti thatI hoya che. ene jaNAvanAro ahIM bhAvano nyAsa che. kSayopazamabhAvanI nirmaLatAnA kAraNe koivAra AtmAne viziSTa puNyayoge evA AcAryapadAdinI prApti thatI hoya che. bhAvimAM thanArA e kAryanAM samyagdarzanAdisvarUpa bhAvo kAraNasvarUpa liMgo che. jema kArya(dhUmAdi)nA kAraNe kAraNa(agni vagere)nuM anumAna thAya che, tema kAraNa(maMgalAdi)nA kAraNe kArya(vipnanAzAdi)nuM paNa anumAna thAya che. viziSTa samyagdarzanAdi svarUpa bhAva bhAvimAM prApta thanAra AcAryapadAdino anumApaka che. "mAvaH satyajIvanaH" A zlokanA chellA padathI jaNAvelI vAtane spaSTa rIte jaNAvI che ke AcAryatva vagere viziSTa sthAne avasthita(rahelA) AtmAonI avasthAno prakAzaka(jaNAvanAro-sUcavanAro) A bhAva che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAvano nyAsa(pradAna); upara jaNAvyA mujaba anukrame kIrti, Arogya ane vratanI sthiratAne karanAra tema ja satpadane jaNAvanAra che. nAma, sthApanA, dravya ane bhAva - A cAre ya bhegA maLIne zreSTha koTinAM kIrti, Arogya vagerenAM kAraNa bane ja che - e vicAravuM joIe. sAmAnyathI pratyekanuM kAraNa bananArAnA samudAyanA kAraNe aMte to pratyekathI utpanna thanArA kAryamAM ja prakRSTatAno AvirbhAva thato hoya che. anyagraMtha(zrI SoDazaka prakaraNomAM paNa e vAtane spaSTapaNe pharamAvatAM jaNAvyuM che ke - nAma, sthApanA, dravya ane bhAva; cokkasapaNe kIrti, Arogya, dhruva(sthiratA) ane padanI prAptine sUcavanArAM che - A pramANe AcAryabhagavaMto jaNAve che. tethI nAmAdinA nyAsa mATe prayatna eka parizIlana 131
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavo joie. A gAthAmAM jIva pada dhruvatA(sthiratA) arthane jaNAvanAruM che. dhruva pada vAstavika rIte sthirArthaka che, tethI upara jaNAvyA mujaba bhAvanI (sthiratAnI) pradhAnatAno nirdeza che. zrI SoDazaka prakaraNanI upara jaNAvelI vigatane anulakSI "saMsAranA sukha mATe dharma karAya' - AvI potAnI mAnyatAnuM keTalAka vivecakoe samarthana karyuM che. paraMtu upara jaNAvelI vAta uparathI samajI zakAze ke ahIM evI koI ja saMsAranA sukhanI vAta nathI. kIrti, Arogya, vratanI sthiratA ane satpadanI prApti ziSyane thAya evI bhAvanAthI nAmAdino nyAsa pU. bhavanistAraka gurudeva karatA hoya che. kIrti, Arogya vagerene saMsAranA sukha rUpe jovAnI pravRtti kharekhara ja vikRta che. bhavanistArane karanArI dIkSA saMbaMdhI nAmAdinyAsa bhavanistAranAM ja aMga che, bhavanAM aMga nathI. A badhI vAta sAmAnyathI "zrI jinazAsananI mosaikalakSitA A pustikAmAM jaNAvI che. ane "zrI SoDazaka eka parizIlana' A pustakamAM jaNAvIza eTale e viSayamAM ahIM jaNAvyuM nathI. jijJAsuoe te te pustako vAMcI levAM joie. ll28-pA have dIkSAnuM svarUpa jaNAvAya che. A pUrve dIkSA' zabdane AzrayI dIkSAnuM svarUpa varNavyuM hatuM, have dIkSAnuM je kArya che tene AzrayI dIkSAnuM svarUpa varNavAya che- ihAdau vacanakSAntidharmakSAntiranantaram / anuSThAnaM ca vacanAnuSThAnAt syAdasaGgakam // 28-6 // iheti-iha dIkSAyAmAdau prathamaM vacanakSAntiH / anantaraM dharmakSAntirbhavati / anuSThAnaM ca vacanAnuSThAnAdadhyayanAdyabhiratilakSaNAdanantaraM tanmayIbhAvena sparzAptau satyAmasaGgakaM syAt // 28-6 / / / zlokano artha spaSTa che. "dIkSAmAM zarUAtamAM vacanakSamA hoya che ane pachI dharmakSamA hoya che. tema ja adhyayana, vaiyAvacca vagere svarUpa anuSThAno svarUpa anuSThAnomAM prathama vacanAnuSThAna hoya che ane pachI e anuSThAnonA kAraNe utpanna thanAruM asaMga anuSThAna hoya che." - A pramANe chaThThI gAthAno zabdArtha che. vacanakSamA, dharmakSamA, vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnAdinuM svarUpa AgaLanA zlokothI graMthakArazrI svayaM jaNAvaze. e pUrve ahIM e yAda rAkhavuM joie ke dIkSA lIdhA pachI pAMca mahAvratonuM pAlana; bAvIza parISahone sahana karavA; nirdoSa bhikSA; navakalpI vihAra; daza prakAranA zramaNadharmanuM vizuddha pAlana; pAMca samiti ane traNa guptinuM pAlana; paMdara kalAkano svAdhyAya ane gurupAratanya vagere aneka AcAronuM apramattapaNe pAlana karavAnuM che. A badhAmAM daza prakAranA yatidharmAntargata "kSamA" dharmanI pradhAnatA hovAthI A zlokamAM kSamAdharmathI dIkSAnuM svarUpa samajAvyuM che. zrI jinazAsanano sAra kSamAdharma che. enA astitvamAM ja bIjA badhA dharmonuM astitva che. kSamAnA abhAvamAM bIjA badhA dharmonuM koI mahattva nathI. "sahanazIlatA' e 132 dIkSA batrIzI
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ munijIvanano prANa che. sakheda mAnavuM paDe ema che ke vartamAnamAM kSamAdharmanI cikAra upekSA sevAya che. enuM mukhya kAraNa sahanazIlatAnA abhAva karatAM paNa sahana karavAnI vRttino abhAva che. dIkSAmAM jenuM nAma paNa nA joIe te - sahana na karavAnI vRtti - nuM astitva kyAMthI vyApI gayuM te ja samajAtuM nathI. dekhItI rIte koI paNa jAtano vAMka na hoya topaNa te aMge je paNa sahevuM paDe te koI paNa jAtanA pratikAra vinA sahana karI levuM joie -ema spaSTapaNe sAdhuone upadezya che. AvI sthitimAM spaSTa rIte vAMka hovA chatAM e aMge pU. guvadika kazuM jaNAve to te sahana karavAnI vRtti na hoya to kSamAdharma pAmavAnuM kaI rIte zakya bane ? "khoTuM sahana thatuM nathI' - A kathana sAcuM nathI. avasare keTaluM sahana karIe chIe, konuM sahana karIe chIe ane kevuM sahana karIe chIe - e, koi paNa jAtanI mAyAne sevyA vinA vicAravAnI jarUra che. e pramANe vicAra karavAthI samajAze ke sahana thatuM nathI - e sAcuM nathI, paraMtu sahana karavuM nathI - e sAcuM che. pApanuM phaLa bhogavyA vinA cAle evuM nathI. vagara gunAnI sajA ApaNe tyAM nathI. vartamAnamAM vAMka na jaNAya to cokkasa ja e bhUtakALano haze. ApaNI bhUla vinA ApaNane koI sajA karatuM nathI. AvI zraddhA keLavIne game te rIte sahana karavAnI vRtti meLavI lIdhA vinA cAle evuM nathI. titikSA ane praticikISa(pratIkAra karavAnI icchA) A baMdha anAdikALathI cAlyA ja kare che. praticikIrSAne dUra karI titikSA(lAcArI vinA sahana karavAnI vRtti) keLavI levAya to kSamAdharmane saraLatAthI ArAdhI zakAya. upara jaNAvyA mujaba dIkSAmAM prAthamika kALamAM vacanakSamA hoya che ane tyAra pachI dharmakSamA hoya che. adhyayanAdinI abhirati svarUpa vacanAnuSThAna paNa prAthamika kALamAM hoya che. graMthakAra paramarSie zlokamAMnA kanuSyana padano artha adhyayanAghabhirati jaNAvIne sAdhubhagavaMtone niraMtara yAda rAkhavA jevI mArmika vAta karI che. dIkSA lIdhA pachI te te samaye vihita karelA te te anuSThAnamAM sAdhubhagavaMtoe pUrNarativALA banavuM joIe. e anuSThAnomAM mukhyatA adhyayananI che. dIkSAnA zarUAtanA kALamAM adhyayananI abhirati svarUpa vacanAnuSThAna hoya che. A adhyayananI abhirati na hoya to dIkSAmAM rati jevuM kAMI ja rahetuM nathI. saMyamajIvanamAM AtmAne paudgalika padArthonI ane vaibhAvika bAhyabhAvonI ratithI dUra rAkhavA mATe adhyayananI abhirati jevuM koI sAdhana nathI. karmanI laghutA thayA vinA AtmAne AvA parama kalyANakara sAdhananI prApti zakya nathI. saMyama-jIvanamAM adhyayananI abhirati na hoya to khUba ja vicitra sthiti pedA thAya che - eno anubhava Aje lagabhaga badhAne che. paNa AthI vadhAre vicitra sthiti to e che ke AvA anubhava pachI paNa adhyayananI abhirati keLavI levAnuM Avazyaka jaNAtuM nathI. "anaMtajJAnIoe jaNAvelA te te upAyone AtmasAt karyA vinA koI paNa phaLanI siddhi prApta nathI ja thavAnI." - e bhUlavuM nA joIe. trikALadardIonI eka parizIlana 133
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtamAM zaMkAne avakAza ja nathI. paramatAraka jJAnI bhagavaMtonI vAtano jeTalo vahelA svIkAra karIzuM teTaluM vaheluM kalyANa thaze. A rIte vacanAnuSThAna jyAre AtmasAt banavAthI AtmA tenI sAthe tanmaya bane che; tyAre AtmAnI sAthe ekarUpa baneluM e anuSThAna asaMgAnuSThAna bane che, je dIkSAnA uttarakALamAM hoya che. A zlokamAM jaNAvelI vacanakSama, dharmakSamA vagerenuM svarUpa AgaLa jaNAvAze. 28-6ll. pUrvazlokamAM jaNAvelI vacanakSamA ane dharmakSamAnuM svarUpa varNavavA kSamAnA prakAro jaNAvAya che- upakArApakArAbhyAM vipAkAdvacanAt tathA / dharmAcca samaye kSAntiH paJcadhA hi prakIrtitA // 28-7 // upakAreti-upakAreNa kSAntirupakAriproktadurvacanAdyapi sahamAnasya / apakAreNa kSAnti mama durvacanAdyasahamAnasyAyamapakArI bhaviSyatItyAzayena kSamAM kurvataH / vipAkAccehaparalokagatAnarthaparamparAlakSaNAdAlocyamAnAt kSAntirvipAkakSAntiH / tathA vacanAt kSAntirAgamamevAlambanIkRtyopakAritvAdinairapekSyeNa kSamAM kurvataH / dharmAccAtmazuddhasvabhAvalakSaNAjjAyamAnA kSAntizcandanasyeva zarIrasya cchedadAhAdiSu saurabhAdisvadharmakalpA paropakAriNI sahajatvenAvasthitA'vikAriNI / evaM paJcadhA kSAntiH samaye pIrtitA | yahuduM"pArthapArivipAvavAnadharmottarI matA kSattiriti" ra8-7I. upakAra, apakAra, vipAka, vacana ane dharma - A pAMcane AzrayI AgamamAM pAMca prakAranI kSamA(upakArakSamA, apakArakSamA, vipAkakSamA, vacanakSamA ane dharmakSamA) varNavI che - A pramANe sAtamA zlokano artha che. Azaya e che ke upakAranA kAraNe; apakAra karaze - e kAraNe; vipAka-anarthanI prApti thaze e kAraNe; zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA vacananA kAraNe ane dharma-svabhAvanA kAraNe karAtI samAne anukrame upakArakSamA, apakArakSamA, vipAkakSamA, vacanakSamA ane dharmakSamA kahevAya che. koie ApaNI upara pUrve upakAra karyo hoya te upakArI jana koivAra ApaNane na game evAM duSTa vacana kahe athavA durvartana kare tyAre ApaNA e upakArI che, emanAM vacana ke vartana sAme na jovAya, ApaNe sahana karI levuM joIe...' vagere samajIne kSamA rAkhavI - tene upakArakSamA kahevAya che. AvI ja rIte koI paNa mANasanAM duSTavacanAdine huM sahana nahi karuM. to te mANasa bhaviSyamAM mArI upara apakAra karaze..." vagere samajIne sahana karavAM - tene apakArakSamA kahevAya che. upakArakSamAno viSaya bhUtakAlIna che ane apakArakSamAno viSaya bhaviSyatkAlIna che. "A lokamAM athavA to paralokamAM anarthanI paraMparA mane prApta thaze' vagere samajIne krodhAdinA vipAkano vicAra karI kSamA dhAraNa karavI tene vipAkakSamA kahevAya che. 134 dikSA batrIzI
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vacanakSamA tene kahevAya che ke jyAM "A upakArI che; A apakAra karaze athavA to A lokamAM ane paralokamAM anarthanI paraMparA sarjAze.." vagereno vicAra karyA vinA zrI tIrthaMkara paramAtmAnA paramatAraka vacana svarUpa AgamamAM jaNAvyuM che ke "sarvadA kSamA karavI joIe' - A pramANe mAtra AgamanuM AlaMbana laIne kSamA dhAraNa karAya che. A vacanakSamA dIkSAnI prathama avasthAmAM hoya che. tyAra pachI - vacanakSamA AtmasAt thayA pachI - dharmakSamAnI prApti thAya che. AtmAnA zuddha svabhAva svarUpa dharmanA kAraNe thanArI kSamAne dharmakSamA kahevAya che. caMdananA kASThano cheda karo ke teno dAha(bALI nAkhavuM) karo topaNa caMdanano sugaMdhI svabhAva avasthita rahe che, emAM koI paNa jAtanA vikArono AvirbhAva thato nathI. tema ja zarIrano cheda karo ke dAha karo to paNa AtmadharmabhUta kSamA avasthita rahe che ane ekAMte paropakAriNI evI temAM saheja paNa vikRti AvatI nathI. caMdananA sugaMdhanI jema AtmadharmabhUta kSamA dharmamAM che. A rIte pAMca prakAranI kSamA AgamamAM darzAvI che. jema ke kahyuM paNa che ke "upakArI, apakArI, vipAka, vacana ane dharma padanI uttaramAM rahelI kSamA" pAMca prakAranI che. A pAMca prakAranI kSamAomAMthI upakArI kSamA, apakArI kSamA ane vipAkakSamA - A traNa kSamA dIkSAmAM nathI hotI. cothI vacanAmAM ane pAMcamI dharmakSamA - A be kSamAonuM astitva dIkSAmAM hoya che. upara jaNAvyA mujaba pAMca prakAranI kSamAmAM sahana karavAnI pravRtti eka hovA chatAM enI pAchaLano Azaya judo judo che. saMyama - jIvanamAM upakArI, apakArI ke vipAkane AzrayIne kSamA karavAnI nathI - evuM nathI. vacanakSamAnA AsevanathI pUrva traNeya kSamAnuM Asevana thaI ja jAya che. mAtra e Azaya hoto nathI. pAtra game te hoya paraMtu kSamAno Azaya mAtra vacanapAlanano ke svabhAvasvarUpa ja hovo joIe. A upakArI che, A apakArI che athavA anarthanI prApti thaze - AvI koI paNa bhAvanAthI saMyamajIvanamAM kSamA karavAnI nathI. mAtra zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacananA ja paripAlana mATe kSamA karavAnI che. graMthakAraparamArSie jaNAvelI e vAtano vicAra karavAthI samajAze ke vacanakSamA prApta karavAnuM keTaluM agharuM che. jyAM upakArI pratye paNa kSamA rAkhavAnuM Aje lagabhaga zakya banatuM nathI, tyAM vacanakSamA prApta karavAnuM kaI rIte zakya bane? upakArInA upakAra yAda karavA jeTaluM paNa saujanya na hoya; apakAra karaze - evo paNa Dara na hoya ane A lokAdinA anarthonI paNa ciMtA na hoya tyAM kSamAnI AzA rAkhavAthI kAMI vaLavAnuM nathI - e spaSTapaNe samajI zakAya che. vartamAnanI dIkSA kyAM laI jaze - eno AtmArthI janoe vicAra karavAnI khUba ja jarUra che. 28-chA vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnanuM svarUpa samajAvavA anuSThAnonA prakAro jaNAvAya che- prItibhaktivaco'sagairanuSThAnaM caturvidham / sADhiye kSatiSattine ke rAttimaye ||28-8aaaa. eka parizIlana 135
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ prItIti-prItibhaktivaco'saGganimittaizcaturvidhamanuSTanaM / prItyanuSThAnaM, bhaktyanuSThAnaM, vacanAnuSThAnaM, asaGgAnuSThAnaM ceti / tatra sundaratAmAtrAhitarucipUrvakAnuSThAnamAdyaM, gauravAhitarucipUrvakAnuSThAnaM dvitIyaM, sarvatrAptavacanapuraskArapravRttamanuSThanaM tRtIyaM, abhyAsAdAtmasAdbhUtaM paradravyAnapekSamanuSThAnaM caturthaM / yadAhuH-"tatprItibhaktivacanAsaGgopapadaM caturvidhaM gItam / tattvAbhijJaiH paramapadasAdhanaM sarvamevaitat // 1 / / yatrAdaro'sti paramaH prItizca hitodayA bhavati kartuH / zeSatyAgena karoti yacca tatprItyanuSThAnam / / 2 / / gauravavizeSayogAbuddhimato yadvizuddhatarayogam / kriyayetaratulyamapi jJeyaM tadvaktyanuSThAnam // 3 // atyantavallabhA khalu palI tadvaddhitA ca jananIti / tulyamapi kRtyamanayotiM syAtprItibhaktigatam / / 4 / / vacanAtmikA pravRttiH sarvatraucityayogato yA tu / vacanAnuSThAnamidaM cAritravato niyogena // 5 // yattvabhyAsAtizayAtsAtmIbhUtamiva ceSTyate sadbhiH / tadasaGgAnuSThanaM bhavati tvetattadAvedhAt / / 6 / / cakrabhramaNaM daNDAttadAve caiva yatparaM bhavati / vacanAsaGgAnuSThAnayostu tajjJApakaM jJeyam / / 7 / / " Adyadvaye prItibhaktatyanuSThAnalakSaNe tisraH kSamA bhavanti upakArApakAravipAkottarAH / antimadvaye ca vacanAsaGgAnuSThAnalakSaNe dve kSame bhavato vacanadharmottare / taduktam-"Adyadvaye tribhedA caramadvitaye dvibhedeti" // 28-8 / / prIti, bhakti, vacana ane asaMga - A cAra nimittanA kAraNe thanArAM anuSThAna cAra prakAranAM che. prIti anuSThAna ane bhakti anuSThAna : A prathama be anuSThAnamAM pahelI traNa kSamAono samAveza thAya che ane chellI be kSamAno samAveza anukrame vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnamAM(chellA be anuSThAnamAM) thAya che." - A pramANe AThamI gAthAno sAmAnyartha che. upara jaNAvelAM cAra anuSThAnonuM svarUpa samajAvatAM pharamAvyuM che ke "A anuSThAna suMdara che' - ATalA jJAnamAtranA kAraNe utpanna thayelI sacinA kAraNe je anuSThAna thAya che te prItyanuSThAna kahevAya che. "A anuSThAna pavitra che - AvA prakAranA anuSThAna pratyenA gauravanA kAraNe utpanna thayelI rucipUrvaka je anuSThAna thAya che te anuSThAnane bhejyanuSThAna kahevAya che. badhe zrI tIrthaMkara paramAtmAdi AptapuruSonA vacanane ja AgaLa(prAdhAnya) karIne je anuSThAna thAya che tene vacanAnuSThAna kahevAya che ane vAraMvAra karavA svarUpa abhyAsathI AtmasAta thayeluM svAbhAvika je anuSThAna che; tene cothuM asaMgAnuSThAna kahevAya che. A anuSThAnonuM svarUpa varNavatAM zrI SoDazaka prakaraNamAM pharamAvyuM che ke prIti, bhakti, vacana ane asaMga pada jenI samIpamAM(pUrvamAM) che, te sadanuSThAnane paramapadanAM sAdhana tarIke tattvajJa puruSoe cAra prakAranuM varNavyuM che. je anuSThAna karatI vakhate kartAne parama Adara hoya che; hitakAriNI evI prItino AvirbhAva thAya che ane bIjAM badhAM kAma paDatAM mUkIne karAya che; te prItyanuSThAna che. je anuSThAna; prIti-anuSThAnajevuM hovA chatAM gaurava(pavitra)vizeSa thavAthI vizuddhatara thAya che te buddhimAnanA anuSThAnane bhajyanuSThAna kahevAya che. patnI atyaMta priya che; tema ja mAtA 136 dIkSA batrIzI
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ hitakAriNI che. e baMnnenuM vastrAdilAvI ApavA vagere svarUpa kArya ekasarakhuM hovA chatAM baMnnemAM prIti ane bhaktinA kAraNe je vizeSa che tema prIti ane bhakti anuSThAnamAM paNa bheda jANavo. sarvatra aucityanA yoge thanArI, AgamanA vacanamAM je pravRtti tene vacanAnuSThAna kahevAya che, je cAritrasaMpanna AtmAone cokkasa hoya che. abhyAsanA atizayanA kAraNe je satpuruSo dvArA AtmasAt thayelAnI jema karAya che tene asaMgAnuSThAna kahevAya che, je A; tenA pUrvaprayogathI thatuM hoya che. daMDanA kAraNe thatuM cakrabhramaNa ane pUrva-prayogAdinA kAraNe daMDanA abhAvamAM thatuM cakranuM bhramaNaH baMnne bhramaNa-svarUpe sarakhAM hovA chatAM temAM jema pharaka che tema vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnamAM paNa anuSThAnasvarUpe samAnatA hovA chatAM pharaka che. prIti vagere cAra anuSThAnamAMnAM zarUAtanAM be anuSThAnamAM upakArakSamA, apakArakSamA ane vipAkakSamA - A traNa kSamAono samAveza thAya che. vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAna - A be anuSThAnamAM anukrame vacanakSamA ane dharmakSamAno samAveza thAya che. anyatra paNa e pramANe jaNAvyuM che ke Adya be anuSThAnamAM kSamAnA traNa prakArono ane chellAM be prakAranAM anuSThAnomAM chellI be prakAranI kSamAno samAveza thAya che. zlokamAM varNavelAM cAra anuSThAnomAMthI saMyamajIvanamAM chellAM be anuSThAna hoya che. prathamanAM prItyanuSThAna ane bhajyanuSThAna saMyamajIvananI pUrve hoya che. saMyamajIvanamAMnA vacanAnuSThAnanI apekSAe prItyanuSThAna ane bhajyanuSThAna khUba ja saraLa che. paraMtu vartamAnamAM anuSThAno je rIte thaI rahyAM che - e jotAM prItyanuSThAna pAmavAnuM paNa khUba ja kaparuM che. jayAM saMsAranI asAratAnuM vAstavika bhAna na hoya tyAM prItyanuSThAna pAmavAnuM ghaNuM ja kaparuM che. dharmAnuSThAna karatAM A saMsAranI koI paNa vastu sArI lAge tyAM sudhI vAstavika rIte prItianuSThAna paNa thaI zake ema nathI. mokSasAdhaka koI paNa anuSThAna; saMsAranI asAratAnA bhAna vinA mokSaprada banatuM nathI. AthI ja prItyAdi anuSThAnone sadanuSThAna tarIke varNavatI vakhate paramapadanAM sAdhanasvarUpe varNavyAM che. "prItyAdi anuSThAno saMsAra - sukhane ApanArAM che mATe te sadanuSThAna che." - A pramANe jaNAvanArAonI mAnyatA sAcI nathI. "zrI SoDazaka prakaraNa" vagere graMthanA parizIlanathI e samajI zakAya che. 28-8 dIkSAnI prAthamika avasthAmAM vacanAnuSThAna hoya che ane tyAra pachI asaMgAnuSThAna hoya che. tyAM baMnne anuSThAnonI vizeSatA jaNAvavApUrvaka vacanAnuSThAnanuM svarUpa jaNAvAya che- sUkSmAzca viralAzcaivAticArA vacanodaye / sthUlAzcaiva ghanAzcaiva tataH pUrvamamI punaH // 28-9 // eka parizIlana 137.
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ sUkSmAzceti-sUkSmAzca laghavaH prAyazaH kAdAcitkatvAt / viralAzcaiva santAnAbhAvAd / aticArA aparAdhA vacanodaye bhavanti / tato vacanodayAtpUrvamamI aticArAH punaH sthUlAzca bAdarAzca ghanAzca nirantarAzca bhavanti / taduktaM-"caramAdyAyAM sUkSmA aticArAH prAyazo'tiviralAzca / Adyatraye tvamI syuH sthUlAzca tathA ghanAva' 28-1 vacanAnuSThAnanI prApti thaye chate anuSThAnamAM aticAra sUkSma(koI vAra) ane virala (jenI paraMparA na hoya evA) hoya che, jyAre vacanAnuSThAnanI pUrve prIti ane bhakti anuSThAna vakhate aticAro pUla(spaSTapaNe jaNAya evA) ane ghana(niraMtara) hoya che." - A pramANe navamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke cAra prakAranAM anuSThAnamAM prItyanuSThAna ane bhajyanuSThAna - A be anuSThAna evAM che ke je sAdhubhagavaMtone hotAM nathI. pU. sAdhubhagavaMtone vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAna hoya che. tethI ahIM dakSAbatrIsI(dvAaizikA)mAM te be-prIti, bhakti-anuSThAnano vicAra karyA vinA vacanAnuSThAna ane asaMgaanuSThAnano ja vicAra karyo che. zrI vitarAgaparamAtmAnA ekamAtra vacanane anusarI karAtA anuSThAnane vacanAnuSThAna kahevAya che. A anuSThAnanA sAmarthyathI ja moTA bhAge sAdhvAcAramAM aticArano saMbhava raheto nathI. koI vAra sAmAnya anupayogAdine laine nAnA aticAra prAyaH thAya che ane thatAMnI sAthe ja khyAla AvI javAthI te dUra karAya che tethI enI paraMparA cAlatI nathI. e kAraNe ja e virala hoya che. paraMtu A vacanAnuSThAnanI prApti thavA pUrve zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacanane anusaravAnuM nahivat hoya che, tethI te vakhate aticAro skUla ane niraMtara thatA hoya che. ahIM doSa moTA che ane satata che, jayAre vacanAnuSThAnamAM doSa koI vAra ja ane e paNa atyaMta nAnA hoya che. AthI samajI zakAze ke vacanAnuSThAnanI ane enA abhAvanI sthitimAM keTaluM aMtara che. vacanAnuSThAnanuM sAmarthya kharekhara ja adbhuta che. dikSAne niSpApa rAkhavAnuM kArya mAtra vacanAnuSThAnanuM che. enA acinha prabhAve aMte AtmA, niSpApa ja nahi, niSkarma bane che. anuSThAnanI mokSasAdhakatA vAstavika rIte vacananA anusaraNanA kAraNe che. mAtra anuSThAnanI ja sAme joyA karavAthI vacanAnuSThAnanI prApti nahIM thAya. dareka anuSThAna vakhate zrI tIrthaMkaraparamAtmAnuM paramatAraka vacana karyuM che - e yAda karAya to vacanAnuSThAnanI prApti thaI zake. zrI SoDazaka prakaraNamAM paNa jaNAvyuM che ke pAMca prakAranI kSamA(upakAra, apakAra, vipAka, vacana, dharmIomAM vacanakSamA vakhate prAyaH aticAra sUkSma ane ativirala hoya che; ane zarUAtanA traNa prakAramAM e aticAro sthUla ane ghana hoya che. Adya traNa prakArono samAveza prIti ane bhakti anuSThAnamAM thAya che ane vacanakSamAno samAveza vacanAnuSThAnamAM thAya che, tethI ahIM jaNAvelI ane SoDazakaprakaraNamAM jaNAvelI vAtamAM koI virodha nathI. 28-lA 138 dIkSA batrIzI
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ have vacanAnuSThAnanuM phaLa varNavavA dvArA tenuM svarUpa varNavAya che-- tato niraticAreNa dharmakSAntyAdinA kila / sarvaM saMvatsarAdUrdhvaM zuklamevopajAyate / / 28-10 / tata iti tato vacanodayAt kila niraticAreNa dharmakSAntyAdinA, Adipadena dharmamArdavazuddhabrahmAdigrahaH / sarvaM dazavidhamapi kSAntyAdi saMvatsarAdUrdhvaM kriyAmalatyAgAcchuklamevopajAyate / / 28-10 / / zlokArtha spaSTa che ke A rIte vacanAnuSThAnanI prApti thavAthI eka varSa pachI niraticAra kSamA, mRdutA AdinA kAraNe saghaLo ya daza prakArano yatidharma zukla ja - zuddha ja - utpanna thAya che. Azaya e che ke dIkSAnI zarUAtathI ja vacanAnuSThAnanI prApti thavAthI kSamA vagere dharma aticA22hitapaNe thAya che. AthI krame karIne eka varSa pachI to kSamA, mRdutA, saraLatA, zauca, satya, saMyama, tapa, tyAga, aparigraha ane brahmacarya - A daza prakArano yatidharma saghaLo ya zuddha ja Upaje che. kAraNa ke niraticAra te te vacanAnuSThAnathI; aticArasvarUpa kriyAmalano tyAga karAya che. mala vinAnI nirmaLakriyAnI ArAdhanAthI kSamA vagere dharmo zuddha ja Upaje - e samajI zakAya che. saMyamajIvanano prAraMbhakALa khUba ja mahattvapUrNa che. e kALa daramyAna vacanAnuSThAnanI prApti thatI hoya che. AvA avasare nidrA-vikathAdine AdhIna banyA vinA zrI arihaMtaparamAtmAnA paramatA2ka vacanAnusAra ja koi paNa anuSThAna mATe prayatna karI levo joie. saMyamajIvananA e samayamAM vacanAnuSThAnano abhyAsa na paDe to pachInA samayamAM e abhyAsa pADavAnuM lagabhaga zakya banatuM nathI. khoTI rIte zarU thayelI vastunuM sAcuM pariNAma kai rIte Ave ? sAcA pariNAmanA arzIe kAryano prAraMbha paNa sAcI rIte karavo joie. jJAnIonI dRSTie; saMyamajIvanamAM vacanAnuSThAnanI prApti na thAya to vastutaH e saMyamajIvana nathI. AgaLanI bAramI gAthAmAM A vAta spaSTapaNe jaNAvI che. zrI vItarAgaparamAtmAnA vacananuM mUlya samajAya to ja dIkSAne ArAdhI zakAze. zrI arihaMtaparamAtmAnA paramatAraka vacanane choDIne A saMsAramAM koi ArAdhya nathI. ArAdhya-anuSThAnonI ArAdhyatA paNa e paramatA2ka vacanonA kA2Ne che - e niraMtara smaraNIya che. 28-10 dazamA zlokamAM jaNAvelI vAtanuM samarthana karAya che-- mAsAdau vyantarAdInAM tejolezyAvyatikramaH / paryAye yujyate cetthaM guNazreNipravRddhitaH // 28-11 // mAsAdAviti-itthaM ca saMvatsarAdUrdhvaM sarvazuklApattau ca mAsAdau paryAye vyantarAdInAM tejolezyAvyatikramaH prajJaptyukto yujyate guNazreNipravRddhitaH / / 28-11 / / eka parizIlana 139
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte vacanAnuSThAnanA kAraNe daza prakArano badho ja yatidharma zukla utpanna thAya che; tethI "eka mAsa, be mAsa, traNa mAsa Adi dIkSAnA paryAyamAM anukrame vyattaranikAyanA deva vagerenI tejalezyAnuM atikramaNa thAya che." - A pramANe je prajJami(bhagavatI) vagere sUtramAM jaNAvyuM che te guNazreNi, adhyavasAyanI pravRddhine laIne saMgata thAya che - A pramANe agiyAramA zlokano sAmAnyartha che. kahevAno Azaya e che ke prajJapti - vivAhaprajJami(bhagavatI) vagere sUtramAM pharamAvyuM che ke dIkSAno eka mAsano paryAya thAya tyAre vyaMtaranikAyanA sAmAnyadevatAonI tejolezyAno atikrama thAya che. cha vezyAomAM kRSNa, nIla ane kApota - A traNa lezyA azubha che ane tejo, padha ane zukula - A traNa lezyAo zubha che. AtmAne zubhAzubha adhyavasAyamAM sahAyabhUta pudgalavizeSane dravyalezyA kahevAya che; ane te zubhAzubha adhyavasAyamAM kAraNabhUta manaHpariNAmavizeSane bhAvalezyA kahevAya che. jIvane sAmAnya rIte gativizeSamAM amuka amuka dravyalezyAo hoya che, jayAre bhAvalezyAo to aMtarmuhUrta aMtarmuhUrta parivartamAna hoya che. cha"mAMthI koI paNa eka bhAvalezyA te te samaye hoya che. sAmAnya rIte ghAtakarmone AzrayI lezyAno vicAra karAya che... jijJAsue vezyAnA jANakAra pU. gurudevazrI pAsethI lezyAnuM svarUpa vistArathI samajI levuM joie. ahIM e viSaya na hovAthI vistArathI jaNAvyuM nathI. - vANavyaMtaradevone bhavapratyayika(janmasahaja) tejalezyA hoya che. enA yoge sahaja rIte ja teone zubha vicAra AvatA hoya che. AvI rIte eka mAsanA paryAyavALA munibhagavaMtone vANavyaMtaradevonI apekSAe zreSTha tejolezyA hoya che. A pramANe be mahinA, traNa mahinA, cAra mahinA, pAMca mahinA, cha mahinA, sAta mahinA, ATha mahinA, nava mahinA, dasa mahinA, agiyAra mahinA ane bAra mahinAnA dikSAparyAyamAM anukrame 2. bhavanapati; 3. asurakumAra; 4. graha-nakSatra-tArA; 5. sUrya-caMdra; 6. pahelA-bIjA; 7. trIjA-cothA; 8. pAMcamA-chaThThI; 9. sAtamA-AThamA; 10. nava-dasa-agiyAra-bAramA devalokanA vaimAnika devo; 11. nava raiveyaka ane 12. pAMca anuttara vimAnanA devonI tejalezyA karatAM zreSTha tejolezyA hoya che. ahIM tejalezyA zabdano artha 'prazasta-zubhalezyA samajavo. mAtra bAra mahinAnA dIkSAparyAyamAM AvI rIte anuttaravimAnanA devatAonI tejolezyA-prazasta(zubha)lezyA(adhyavasAya)nuM atikramaNa thAya che. arthAt teonA sukhanI sthiti karatAM adhika sukhanI sthiti prApta thAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke mAtra sukhanI sthitinuM ahIM sAmya darzAvyuM che. AthI vizeSa koI sAmya darzAvavAno Azaya nathI. Ama paNa saMyamajIvananA kSayopazamabhAvanI tulanA devalokanA puNyanA udayanI sAthe karavAnuM zakya nathI. anuttaravimAnanA devatAo paLe paLe jenI jhaMkhanA karatA hoya che e sarvaviratidharmanA AnaMdanI koI avadhi nathI. anuttaravimAnanA 140 dIkSA batrIzI
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ sukhanI; e AnaMdanI apekSAe koi ja gaNanA nathI. AvI samagra sthitinuM ekamAtra kAraNa 'vacanAnuSThAna' che. zrI tIrthaMkara5ramAtmAnI paramatAraka AjJAnusAra karAtI ArAdhanAnuM mUlya samajAyA vinA evI sthitino anubhava karavAnuM zakya nathI. I28-11|| upara jaNAvyA mujaba mAsAdinA dIkSAparyAyamAM vANavyaMtarAdidevonI tejolezyAno vyatikrama thAya che, temAM dIkSAno paryAya kai rIte gaNAya che te jaNAvAya che-- dinAni pakSA mAsA vA gaNyante zarado'pi ca / nA'syAM guNAvighAtasya gaNyate'vasaraH punaH // 28-12 // A dIkSAmAM guNanA vyAghAta(vinAzAdi) vinAnA kALanI gaNatarI karAya che. paraMtu je guNanA vyAghAtavALo kALa che - te divaso, pakhavADiyA, mahinAo ke varSo dIkSAparyAyamAM gaNAtAM nathI. - A pramANe bAramA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke je divase dIkSA grahaNa karI che te divasathI AtmAnA jJAna, darzana, cAritra vagere guNono AvirbhAva zarU thAya che. vacanAnusAra karAtI ArAdhanAnA kAraNe divase divase guNono AvirbhAva vadhato jAya che. AtmA jo pramAdAdine paravaza bane ane tethI ArAdhanAmAM zithila thAya to guNono AvirbhAva thAya nahi. koi vAra evuM paNa bane ke AvirbhAva pAmelA guNo pharI pAchA AvRtta bane. AvI sthitine guNono vyAghAta kahevAya che. pramAdAdine paravaza banyA pachI guNonA AvirbhAvanA badale guNono vyAghAta thAya - e bahu ja vicitra che. cauda pUrvanuM jJAna prApta karyA pachI paNa pramAdAdine paravaza banelA jIvo nigodAdinI sthitine je pAme che te A guNanA vyAghAtano vipAka che. Ama chatAM kAlakrame tevA paNa jIvono dIkSAparyAya to vadhato ja jAya che. anaMtajJAnIonI dRSTie AvA guNahIna divasa vagerene dIkSAnA paryAya tarIke gaNatA nathI. guNa-sahita je dIkSAno samaya che te ja 5ramArthathI dIkSAno paryAya che - e vAta ucita ja che. kAraNa ke je pravRtti je kAryanA uddezathI AraMbhI hoya, te pravRttithI te kAryanA uddezanI siddhi thatI na hoya to te pravRtti te kAryane anukULa nathI - e mAnyA vinA cAle nahi. guNonA vyAghAtanA samayane tethI ja dIkSAnA samayamAM gaNavAnuM ucita gaNyuM nathI. kALakrame vadhatA dIkSAparyAyathI koi lAbha nathI. guNanA vyAghAta vinAnA kALakrame vadhatA dIkSAparyAyathI lAbhano pAra nathI. AthI samajI zakAze ke dIkSA laine keTalAM varSa thayAM - enuM mahattva nathI, paraMtu kevAM thayAM - enuM mahattva che. koi paNa jAtano prayatna karIe ke nA karIe topaNa mAtra kALanI apekSAe dIkSAno paryAya vadhato ja javAno che. evI vRddhithI koi ja nistAra nathI. mAtra lokonI dRSTie paryAyavRddha tarIke gaNatarI thAya ane ApaNane paNa ema lAge ke saMyamajIvanamAM ATalAM varSa thayAM. paraMtu anaMtajJAnIonI dRSTie e badhuM khoTuM che, guNano vyAghAta na thAya eka parizIlana - - 141
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ e rIte dIkSAno paryAya vadhe to; te te divaso, pakhavADiyA, mahinAo ane varSo gaNatarImAM levAya, anyathA na levAya. 28-1rA guNano jemAM vyAghAta thato nathI te dIkSA paryAyamAM dinAdi gaNAya che paraMtu jemAM guNano vyAghAta thAya che te dIkSAparyAyamAM; divasa vagerenI gaNatarI thatI nathI tenuM kAraNa jaNAvAya che- naihikArthAnurAgeNa yasyAM pApaviSavyayaH / vasantanRpaceSTeva sA dIkSAnarthakAriNI // 28-13 // je dIkSAmAM A loka saMbaMdhI artha(phaLa)nA anurAganA kAraNe pApasvarUpa viSano vyaya (vinAza) thato nathI; te dIkSA, hoLInA rAjAnI ceSTA jevI anarthana karanArI che - A pramANe teramI gAthAno akSarArtha che. kahevAno bhAva e che ke je dIkSAmAM jJAna, darzana ke cAritrAdi AtmaguNono AvirbhAva thato nathI ane vyAghAta thAya che; enuM vAstavika kAraNa A lokasaMbaMdhI arthano anurAga kAraNa che. A loka saMbaMdhI artha aneka jAtanA che. pAMca IndriyanA anukULa viSayonI prApti, nidrA-vikathAdi pramAda, mAna-sanmAnAdi; nAmanAdino moha; ziSya pramukha bhaktavarga ane AcAryAdipada vagere A loka saMbaMdhI artho che. tenI pratyenA anurAga(utkaTa rAga)ne laine dIkSA lIdhA pachI paNa te te artha-prayojananI siddhi mATe aneka jAtanI bAhyapravRttio (AjJAthI bAhyapravRttio) karavI paDatI hoya che. zarUAtamAM ema ja lAge ke e badhI pravRttio saMyamajIvananI ja ArAdhanAnuM aMga che ane paraMparAe ethI mokSanI prApti thavAnI ja che. AvI pravRttio cAlatI hoya tyAre guvakidhyAna dore tyAre moTAbhAge e game paNa nahIM. A badhAM lakSaNo A loka saMbaMdhI arthanA anurAganAM che. e anurAganA kAraNe zarU thayelI bAhyapravRttio AtmAnA jJAnAdi guNono ghAta karanArI hovAthI kharekhara to mokSabAdhaka banatI hoya che. paraMtu A lokasaMbaMdhI arthanA anurAgathI e samajAtuM nathI. AthI divase divase AtmA bAhyapravRttimAM AgaLane AgaLa vadhato ja jAya che, jedIkSAne arthahIna janahi; anarthane karanArI banAve che. hoLIno rAjA rAjAnI jema varte topaNa ene jema rAjaya prApta thatuM nathI tema A loka saMbaMdhI arthanA anurAgathI dikSAne pALavA chatAM dakSAsaMbaMdhI koI phaLa prApta thatuM nathI. uparathI AjJAbAhya pravRttio karavAthI pApabaMdhasvarUpa anarthanI prApti thAya che. AthI samajI zakAze ke anarthakAriNI evI dIkSAno avasara dIkSA paryAyamAM gaNAto nathI. 28-13 anarthane karanArI dIkSAnA svarUpane varNavI have sadU(vivalita nirjarAdi phaLane ApanArI) dIkSAnuM svarUpa varNavAya che indriyANAM kaSAyANAM gRhAte muNDanottaram / yA ziromuNDanavyaGgyA tAM sadIkSAM pracakSate // 28-14 / / 142 * dIkSA batrIzI
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinAnIti stotrayana: zcam ||28-12-13-14mA "sparzanendriyAdi pAMca indriyo ane krodhAdi cAra kaSAyonA muMDana(tyAga) pachI je grahaNa karAya che ane mAthAnuM muMDana karavAthI je jaNAya che tene "saddIkSA' kahevAya che." - A arthane jaNAvanArA caudamA zlokamAM saddIkSAnuM svarUpa; khUba ja alpa zabdothI mArmika rIte varNavyuM che. pAMca indriyo ane cAra kaSAyono tyAga jenA mULamAM che e saddIkSA che. mAtra jainadarzanamAM ja nahi, duniyAnAM saghaLAM ya darzanamAM e vAta spaSTapaNe jaNAvAI che. viSaya ane kaSAyanA parityAga vinA saddIkSAnI prApti thatI nathI. zlokamAM jaNAvyA mujaba indriyonuM muMDana ane kaSAyonuM muMDana karyA pachI ja mAthuM muMDAvAnuM che. pAMca indriyonA trevIsa viSayomAM anukULa viSayo pratye rAga na karavo, ene manathI paNa IcchavA nahi ane ene meLavavAdi mATe prayatna karavo nahi. vastunI AvazyakatA hovAthI tenI zodha karIne meLavI levI ane vastu anukULa che, phAve che, bhAve che, ThIka rahe che... vagere samajIne meLavI levI - e be vacce ghaNuM aMtara che. ene samajIne koI paNa jAtanI mAyA sevyA vinA anukULatAno tyAga karI AvazyakatA mujaba vastuno upayoga karavo. tema ja pratikULa viSayo pratye dveSa na karavo. e kyAre jAya ema manathI paNa ciMtavavuM nahi ane ene TALavAdi mATe prayatna karavo nahi. AvazyakatA na hoya to vastune choDI devI ane vastu pratikULa che; phAvatI nathI; bhAvatI nathI; ThIka rahetuM nathI... vagere samajIne vastune choDI devI - e bemAM ghaNuM aMtara che. ene barAbara samajI laIne pratikULatAnA kAraNe koIno tyAga karyA vinA anAvazyaka vastuno tyAga karavo. AvA prakAranuM indriyonuM muMDana che. sAmAnya rIte viSayonI parAdhInatAnA parihArane pAMca indriyonuM muMDana kahevAya che. krodha, mAna, mAyA ane lobha - A cAra kaSAyanAM game tevAM prabaLa nimitto maLe to paNa kaSAya karavA nahi, tene kaSAyonuM muMDana kahevAya che. cAlu vyavahAramAM krodhane ja kaSAya tarIke oLakhavAmAM Ave che. paraMtu kharI rIte krodhAdi cAra kaSAya che. cAra kaSAyomAM lobha khUba ja bhayaMkara che. krodha, mAna ke mAyAne dUra karavAnuM hajI saraLa che. paraMtu lobhano tyAga karavAnuM khUba ja kaparuM kAma che. saMsAranA sukha pratye rAga na hoya to ja lobhane dUra karI zakAya. krodhAdithI ThIka ThIka dUra rahenArA paNa lobhathI dUra rahI zakatA nathI. dIkSA lIdhA pachI paNa mAnapAna vagerenI tIvra lAlasA koI koI vAra jatI nathI. A rIte indriyo ane kaSAyonA parityAga svarUpa muMDana pachI ja dIkSA grahaNa karavAnI che. vartamAna paristhiti thoDI vilakSaNa che. dIkSA grahaNa karatAM pUrve bhAgye ja e aMge lakSya apAtuM hoya che. moTA bhAge guru ma. pratye lAgaNI thaI jAya ane grupa paratve thoDI anukULatAnI khAtarI thaI jAya to dIkSAgrahaNa mATe yogyatA maLI jatI hoya che. AvA dIkSArthIoe Indriyo ane kaSAyono parityAga karyo eka parizIlana 143
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ke nahi, e mATe Aja sudhI teoe zuM karyuM che. ItyAdi jANavA mATe koI prayatna karAto hoya evuM lagabhaga jovA maLatuM nathI. mULabhUta yogyatA aMge ATalI upekSA kema karAya che - e samajAtuM nathI. yogyatAnAM mApadaMDa ja jyAM badalAtAM hoya tyAM asala-sad vastunuM darzana na ja thAya - e samajI zakAya evI vAta che. saddIkSAnuM darzana karavuM hoya to tenI pUrve upara jaNAvyA mujaba indriyo ane kaSAyonuM muMDana karavuM ja joIe. tyAra pachI ja ziromuMDana karavAnuM che. dIkSA lIdhA pachI karAtA e ziromuMDanathI saddIkSAnI abhivyakti thAya che. tevA prakAranuM ziromuMDana saddIkSAnuM abhivyaMjaka bane che, jenAthI saddIkSA abhivyaMgya bane che. indriyo ane kaSAyonA tyAga vinA mAtra mAthuM muMDAvAthI saddIkSAnI prApti hotI nathI. 28-14 saddIkSAnI prApti pachI je kArya karavAnuM che te jaNAvAya che vihAya pUrvasaMyogamasyAmupazamaM vrajan / manAka kAyaM prakarSaNa nizcayena ca pIDayet // 28-15 // vihAyeti-asyAM saddIkSAyAM pUrvasaMyogaM mAtApitrAdisaMyogaM vihAyopazamaM vrajan prApnuvan kAyaM svadehaM manAgadhyayanAdikAle'vikRSTena tapasA prakarSeNa taduttaraM vikRSTena tapasA nizcayena cAntye'nazanAdirUpeNa vIDayet ra8-10IT. "A saddIkSAmAM, mAtA-pitAnA saMyogAdi svarUpa pUrva saMyogane choDIne(tyajIne) upazama(kaSAyanI anudayAdi avasthA)bhAvane pAmanAra; zarUAtamAM zarIrane thoDuM ane chellA vadhAre pIDa" - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. eno Azaya e che ke, dIkSA letAM pUrve A saMsAranA saghaLA ya saMyogono tyAga karIne dIkSA grahaNa karAya che. mAtApitAnA saMbaMdhano paNa chellA tyAga karIne grahaNa karelI dIkSAmAM mamatva karavA jevuM Ama juo to kazuM ja nathI. mAtA-pitAnA saMbaMdhano tyAga karyA pachI grahaNa karelI dIkSAmAM eka navuM sarkala taiyAra thAya che, ema kahevAnA badale navuM sarkala karAya che - ema kahIe to emAM kazuM khoTuM nathI. AvI sthitimAM saddIkSAnI prApti koI paNa rIte zakya nathI. anaMtajJAnIonI AjJA mujaba dIkSAnuM pAlana thAya to navA saMyogo vadhAravAnI AvazyakatA UbhI ja na thAya. saMyamanI sAdhanA mATe koI vAra upAzrayAdinA vyavasthApakanuM kAma paDe tyAre eTalApUratuM temanI pAse kAma karAvI laIe. paraMtu eka vAra jemanuM kAma paDyuM temanI sAthe kAyamano saMbaMdha bAMdhI laie to te saMyamanI sAdhanA mATe anurUpa nathI. evA saMyogo vadhAravAthI mamatvo keTalAM vadhe che - enuM varNana thAya evuM nathI. mAtA-pitAdinA pUrva-saMyogono tyAga karIne ja saddIkSAnI prApti thatI hoya che. AvI dikSAmAM bIjA koI jAtanA saMbaMdho vikase nahi to upazamabhAvane prApta karavAnuM saheluM che. zlokamAM prathama be pAdamAM e vAta khUba ja spaSTapaNe jaNAvI che. zrI uttarAdhyayanasUtramAM paNa 144 dIkSA batrIzI
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vinayanuM svarUpa jaNAvatAM pU. sAdhubhagavaMtone saMyogathI mukta varNavyA che. evA sAdhubhagavaMto ja e sUtramAM jaNAvelA AcAranuM pAlana karI zake che. pUrvasaMyogono tyAga karyA pachI paNa dIkSA lIdhA pachI je navA saMyogo UbhA karAya che, tethI pUrvasaMyogono tyAga arthahIna banI jAya che. A vAtane saMyoga vikhasa A padathI khUba ja bhArapUrvaka tyAM jaNAvI che. samagra sAdhvAcAranA pAlananuM e ekamAtra kAraNa che. AthI ja pUrvakALamAM pU. sAdhubhagavaMto nirjana udyAnAdimAM rahetA, jethI gRhasthanA saMyogano prasaMga Ave nahi. mAsakalpAdisvarUpa vihAranI maryAdA pAchaLa paNa e udeza hato, jethI eka sthAne vadhAre rahevAthI sthAnAdinI pratye mamatva na baMdhAya. Aje taddana ja viparIta sthiti che. mamatvanA kAraNe ja moTA bhAge vihArAdinI pravRtti thatI hoya che. mamatvane dUra karavA mATenA AcAro ja jyAM mamatvane laine thatA hoya tyAM upazamabhAvanI AzA rAkhavAno koI ja artha nathI. dIkSA letAM pUrve AtmAne choDIne anya sakala saMyogono tyAga karavAno hovAthI mAtApitA vagere svajano ane bAhya parigrahano tyAga karAya che. paraMtu evI jAtano sarvotkRSTa tyAga karanArA AtmAothI paNa AtmAthI atirikta evA zarIrano tyAga karI zakAto nathI. jyAM sudhI zarIra saMyamanI sAdhanAmAM barAbara sahAyabhUta thAya che tyAM sudhI teno tyAga karavAnuM vihita paNa nathI. anAdi-kALathI zarIrano ane AtmAno saMyoga che. zarIranI sahAyathI AtmAne azarIrI thavAnuM che. zarIranI sahAya azarIrI banavA mATe levAnI che. bIjA zarIranA saMyoga mATe nahIM. AyuSyakarmano jyAM sudhI yoga che; tyAM sudhI zarIra chUTavAnuM nathI. tethI dIkSA letAM pUrve AtmAne choDIne anya saghaLA ya saMyogono tyAga karyA pachI paNa zarIranA saMyogano tyAga karI zakAto nathI. azarIrI banavAnI bhAvanA hovA chatAM zarIranI sAthe ja dIkSA grahaNa karavAnI che. AvI avasthAmAM zarIrano saMyoga azarIrI banavAmAM bAdhaka na bane ane sahAyaka bane e mATe zlokamAM chellA be pAdathI upAya darzAvyo che. Azaya e che ke upara jaNAvyA mujaba dIkSA letI vakhate mAtApitAdinA saMyoganA tyAganI jema A zarIranA saMyogano tyAga karI zakAto nathI, tethI tenI pratyenA mamatvano tyAga karavo joie. vastuno tyAga zakya hoya to teno tyAga karavAno ja che. paraMtu jayAre te zakya na hoya to te vastu pratyenA mamatvano to tyAga karavo ja joIe. Ama paNa vastu(parapadArtha)nuM astitva vagere mokSanuM bAdhaka banatuM nathI. paraMtu parapadArthasvarUpa e vastunI pratye je mamatva ke dveSano pariNAma che - e ja bAdhaka bane che. mAtApitAdinA pUrvasaMyogono tyAga karyA pachI pU. sAdhubhagavaMtonI pAse mAtra zarIrano saMyoga rahyo che. dIkSA pUrvenA mamatvanA badhA viSayomAMthI mAtra A potAnuM zarIra rahyuM che. AthI saghaLuM ya mamatva have dIkSA lIdhA pachI; zarIramAM bharAya nahi e mATe zarIrapIDanano ahIM upadeza karyo che. eka parizIlana 145
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ dIkSA lIdhA pachI zarUAtano kALa adhyayanano che, jene "prathamavaya" tarIke varNavAya che. A prathama vayamAM adhyayanane bAdhA na pahoMce e rIte avikRSTa upavAsa vagere tapa karavA dvArA zarIrane kaSTa paDe - tema karavuM joIe. ane adhyayananuM kArya patyA pachI uttaravayamAM vikRSTa addamAdi tapa karavA dvArA zarIrane vadhAre kaSTa paDe tema karavuM. A rIte thoDuM pIDana ane vadhAre pIDana karatAM karatAM jyAre zarIra koI paNa jAtanuM kAma ApavA samartha na rahe tyAre aMte anazana svIkArIne teno tyAga karavo. zrI AcArAMga vagere sUtramAM e mujaba spaSTa rIte jaNAvyuM che. zarIra pratyenuM mamatva dUra karyA vinA cAle evuM nathI. zarIranI upekSA karI kaSTa veThavAno abhyAsa karavAthI ja zarIranI mamatA dUra thAya che. zarIranI ALapaMpALa karavAthI tenI mamatA vadhyA ja kare che. jema jema dIkSAno paryAya vadhato jAya tema tema kharI rIte zarIranI mamatA kSINa thavI joIe. Aje nahi to kAle game tyAre jo zarIra nAza pAmavAnuM ja hoya to zarIra pratye mamatva rAkhavAthI phAyado zuM? game teTalI zarIranI sArasaMbhALa laIe topaNa eno nAza avazya thavAno ja che tethI tenI sArasaMbhALa levAno koI artha nathI - ema samajIne upara jaNAvyA mujaba zarIranuM pIDana karavuM joie. 28-1po. upara jaNAvyA mujabanI dIkSAnI ArAdhanA karavA koNa samartha bane che ane koNa samartha banatuM nathI te jaNAvAya che- vIrANAM duzcaraH panthA eSo'nAgamagAminAm / AdAnIyAbhidhAnAnAM bhindatAM svasamucchrayam // 28-16 // A zlokathI mAMDIne covIzamA zloka sudhInA nava zlokono artha spaSTa che ema jaNAvIne graMthakArazrIe e nava zloko upara TIkA karI nathI. mAtra zloka uparathI graMthakArazrInA Azaya sudhI pahoMcavAnuM agharuM che. paraMtu bIjo koI ja upAya nathI. zloka uparathI ja graMthakArazrInA Azayane samajavAno prayatna karavo paDaze. jemanuM nAma AdaraNIya che ane jeo potAnA zarIrane bhedI nAkhe che - (gaNakAratA nathI) evA vIra puruSo AgamanuM anusaraNa na kare to temanA mATe A dIkSAno mArga dukhe karIne ArAdhanIya bane che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke lokamAM khyAti vagere dvArA nAma AdaraNIya banyuM hoya ane zarIranI koI paNa jAtanI ciMtA ryA vinA khUba ja parAkramapUrvaka potAnI icchA mujaba je dIkSA pALe che teo Agamane anusaratA na hovAthI zrI vItarAgaparamAtmAe darzAvelo dIkSAno mArga ArAdhI zakatA nathI. AgamanuM anusaraNa nahi karanArAo mATe upara jaNAvelo dIkSAmArga dura che. bAhyadaSTie puNyodaya ane puruSArtha cikAra hoya topaNa AgamAnusAritAnA abhAve temane A dIkSAmArga 146 dIkSA batrIzI
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ duSkara ja che. mAtra puNya ane puruSArthanA prabhAve pravajyA - paMtha ArAdhAya nahi. AgamanuM anusaraNa ja e mArge cAlavA mATe mumukSu AtmAne samartha banAve che. AgamanA anusaraNa vinA puNya ane puruSArthano vastutaH koI ja upayoga nathI. AgamanA anusaraNa mATe ja kharekhara to vIratA apekSita che. zarIranI zakti ane kIrti vagere to pahelA guNasthAnake paNa prApta thatA hoya che. paraMtu ethI zAstranuM anusaraNa prApta thAya che ja - evuM nathI. sAtamA guNasthAnake AgamayoganI parAkASThA pachI ja sAmarthyayoganI prApti thAya che. AgamAM baLI maravuM ane AgamAM baLavA chatAM gajasukumAla muninI jema kAyotsargaththAne rahevuM - e bemAM je pharaka che - e je samajI zake che; tene vIratAno khyAla AvyA vinA nahIM rahe. zrI kevalajJAnanI prApti mATe anukULa evuM avicalita sattva - e vIratA che, je mAtra Agamane anusaravAthI ja prApta thAya che. Agamane anusaravAnuM keTaluM agharuM che - e AgamanuM anusaraNa karanArane ja samajAya che. "AjJA pALavI che' - evo nirNaya thAya; eTale turata ja vipnonI paraMparA UbhI thAya che, jenI vAta paNa AtmAne vicalita banAvatI hoya che. jene AjJA mAnavI nathI ene dIkSAmAM koI ja takalIpha nathI. yathecchapaNe vartanArane koI baMdhana nathI hotuM. teo sadasadUnA vivekathI sarvathA para hoya che. evA lokone vIratAnuM koI ja prayojana hotuM nathI. evA loko mATe A dIkSAno paMtha kharekhara ja duzcara che. A saMsAramAM lagabhaga Dagale ne pagale AgamanA anusaraNamAMthI AtmAne dUra laI janArAM prabaLa nimitto paDelAM che. AvA vakhate e nimittone khaseDIne AgamanA anusaraNamAM sthira rahevA mATe vIratAnI apekSA che. evI vIratAne varelA vIra puruSo mATe A dIkSAno mArga sucara che. mAtra zarIrathI zakti ane kIrtine pAmelA mATe A dIkSAno mArga duzcara che. AthI spaSTa rIte samajAze ke AgamanuM anusaraNa karanArA vIra puruSo mATe A dIkSAno mArga sucara che ane AgamanuM anusaraNa nahi karanArAo mATe e dIkSAno mArga duzcara che. 28-16ll dIkSAnA mArgane sArI rIte ArAdhavA mATe AgamanuM anusaraNa karavuM joie - e samajAyA pachI AgamanA anusaraNa mATe zuM karavuM joIe - te jaNAvavA mATe kahe che- zarIreNaiva yudhyante dIkSApariNatau budhAH / durlabhaM vairiNaM prApya vyAvRttA bAhyayuddhataH // 28-17 // "dIkSAnI pariNati prApta thaye chate bAhyayuddhathI virAma pAmI durlabha evA vairI(zarIra)ne pAmI paMDitajano zarIranI sAthe ja yuddha kare che." - A pramANe sattaramI gAthAno sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke- AgamAnusArI ArAdhanA karatI vakhate mukhyapaNe zarIranuM mamatva naDatuM hoya che. zarIra pratye thoDuM paNa mamatva na hoya to dIkSAnI ArAdhanA karatAM koi rokatuM nathI. eka parizIlana 147.
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ama joIe to sAmAnya rIte zarIranA rAganA kAraNe ja moTA bhAganA loko dIkSA levA mATe thoDo paNa prayatna karatA nathI ane dIkSA lIdhA pachI zarIranA rAgane laIne dIkSA pALI paNa zakatA nathI. bhUtakALanA pApanA yoge duHkha to gRhasthapaNAmAM paNa Ave ane sAdhupaNAmAM paNa Ave. chatAM UMDe UMDe ema ja lAgyA kare ke gRhasthapaNAmAM duHkhano pratIkAra zakya che ane sAdhupaNAmAM e khUba ja maryAdita bane che. gRhasthapaNAmAM game te karI zakAya. sAdhupaNAmAM ema na bane. AvuM vicAravA chatAM duHkhanI sthitimAM koI phera paDato nathI. paraMtu zarIra pratye mamatva pragADha hoya che. tethI AtmA dIkSA aMge vicArI zakato nathI. zarIrathI mukta banavAno vicAra ja Avato nathI. duHkhathI ane enA kAraNa tarIke sAmAnyataH pApathI mukta thavAno vicAra Ave, paraMtu AthI vistAra thato nathI. duHkhanA badale zarIrathI ane pApanA badale karmathI mukta banavAno nirNaya thAya to dIkSA levAnuM ane lIdhA pachI ArAdhavAnuM khUba ja saraLa bane. - zarIranuM mamatva baMnnemAM avarodha Ubho kare che. moTA bhAganA mumukSu AtmAone pUchavAmAM Ave ke dIkSA kema lo cho ? to zarIrathI ane karmathI mukta thavuM che - Avo haiyAthI javAba ApanArA lagabhaga nahIM maLe. saMsAramAM pApa bahu karavAM paDe, saMsAra duHkhamaya che... vagere javAba ApanArA haju maLI Ave. paraMtu e javAba vAstavika nathI. anaMtajJAnIoe pharamAvelA uddezane anurUpa nathI. lakSma vinAnI pravRtti lakSyavedhI kaI rIte bane? zarIrathI mukta banavA mATe dIkSA che - enuM smaraNa niraMtara hovuM joie. zarIra sAruM haze to saMyama sAruM paLAze - ema vicAranArA prAyaH zarIrane sAruM banAvavA ane e kharAba na bane eno prayatna karavA potAnuM samagra jIvana dharI de che. saMyamanI sAdhanA zarIranI sAdhanAmAM ja pUrI thAya che. zarIra sAruM haze tyAre dIkSA sArI rIte paLAze - ema mAnavAnA badale, "zarIra sAruM nahIM lAge tyAre dIkSA sArI rIte paLAze.' - ema mAnavAno have samaya AvI lAgyo che. AthI samajI zakAze ke zarIrane saMyamanI sAdhanAmAM sahAyaka mAnavAnA badale zatru (avarodhaka) mAnavuM joIe. buddhimAna AtmAone eno saMpUrNa khyAla hovAthI dIkSAnI pariNati prApta thayA pachI teo mAtra zarIranI sAthe yuddha kare che. zarIra pratye mamatva sevyA vinA upekSA sevavA svarUpa e yuddha che. zarIrano nAza na thAya paraMtu enA mamatvano cokkasa nAza thaI zake che. vihita te te saMyamayogonI sAdhanAthI jenuM mahatva naSTa thayuM che - evuM te zarIra saMyamanI sAdhanAmAM koI avarodha Ubho nahIM kare. atyAra sudhI duHkha ane duHkhanA sAdhanabhUta aniSTa saMyogone zatru mAnIne yuddha cAlatuM hatuM, paraMtu have AgamanA parizIlana vagerethI samajAya che ke vAstavika zatru zarIra che. tethI te bAhyayuddhano tyAga karIne mAtra zarIranI sAthe ja dIkSAnI pariNatimAM yuddha kare che. koI zatru varSo pachI najare paDe ane tyAre enI upara vinA 148 dikSA batrIzI
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vilaMbe pUrI tAkAtathI jema tUTI paDAya che, tema dIkSAnI pariNati daramyAna buddhimAna AtmAo zarIra upara tUTI paDe che. kAraNa ke Aja sudhI zarIrane mitra mAnavAthI kevI viSama avasthAne ApaNe pAmyA - eno vAstavika khyAla AvavAthI have ja zarIrane zatru mAnavAnuM banyuM che. Aja sudhI e nA banyuM. 28-17ii. upara jaNAvyA mujaba zarIrane durlabha evA zatru jevuM mAnIne paMDitajano mAtra zarIranI sAthe ja niraMtara yuddha kare che, paraMtu zarIra sarvathA kSINa haze to dIkSA ArAdhI nahi zakAya tethI tenI sArasaMbhALa to rAkhavI joie ne - AvI zaMkAnA nirAkaraNa mATe jaNAvAya che sarvo yadarthamArambhaH kriyate'nantaduHkhakRt / sarpalAlanamaGgasya pAlanaM tasya vairiNaH // 28-18 // "anaMtaduHkhane karanAro badho AraMbha (hiMsAdi pApavyApAra) je mATe karAya che; te vairI evA zarIranA pAlana svarUpa badho AraMbha sarpanA lAlana-pAlana jevo che." - A pramANe aDhAramI gAthAno artha che. paramArtha e che ke saMyamanI sAdhanA mATe zarIra game teTaluM sahAyaka banatuM hoya to paNa tenuM lAlana-pAlana karavAnI AvazyakatA nathI. kAraNa ke enA lAlana-pAlana mATe karAto AraMbha anaMtaduHkhane karanAro che. zarIranI sthiti mATe nirdoSa AhArAdine zrI vitarAga paramAtmAnI AjJA mujaba grahaNa karavo ane ApaNI icchA mujaba zarIrane anukULa paDe e rIte AhArAdine grahaNa karavA - e bemAM ghaNuM aMtara che. zarUAtamAM ApaNane ema ja lAge che ke ApaNe zarIranI sthiti mATe ja AhArAdi laIe chIe. ApaNane kAMI mamatva nathI. paraMtu kharI hakIkata judI ja hoya che. AvA vakhate kaMDarIka muninA jIvanavRttAMtane yAda rAkhavo joIe. eka hajAra varSanA paryAyanA aMte paNa AvuM duSpariNAma AvatuM hoya to kharekhara ja akhatarA karavA jevA nathI. keTalA vairAgyathI teoe dikSA aMgIkAra karI hatI. potAnA bhAI rAjAnA AgrahathI davA karavAnI zarUAta karI. roga gayo, paNa zarIrano ane ene anukULa viSayono rAga na gayo, uparathI vadhyo; aMte pariNAma kharAba AvyuM. eka hajAra varSanA aMte dIkSA choDI. eka ja divasamAM AhArAdinA atirekathI visUcikAnA kAraNe maraNa thayuM ane sAtamI narake gayA. zlokamAM jaNAvyA mujaba kharekhara ja zarIranuM pAlana sarpanA lAlana jevuM ja che. khUba ja majabUta banI zarIra pratye saheja paNa kUNI lAgaNI darzAvyA vinA zarIranI sAthe yuddha aviratapaNe calAvavuM ja rahyuM. anyathA zarIra ane karmathI koI paNa rIte mukta nahi thavAya. 28-18 saMyamajIvanamAM zarIra pratyenA rAganI duSTatAne jaNAvavA mATe prakAratarathI jaNAvAya che- eka parizIlana 149
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ zarIrAdyanurAgastu na gato yasya tattvataH / teSAmejimAvoDapi ghAniyataH mRtaH ra8-11 "jemanA zarIra pratyeno anurAga gayo nathI; temanI ekAkI caryA vagere vastutaH krodhAdi kaSAyanA kAraNe che." - A pramANe ogaNIzamA zlokano artha che. Azaya spaSTa che ke saMyamajIvanamAM koI paNa parapadArthanI apekSA na hovAthI pU. sAdhumahAtmAo "ekAkI'(asahAya) hoya che. sarvathA niHsahAya jIvavAnA svabhAvavALA pU. sAdhubhagavaMto gacchamAM rahetA hovA chatAM ekAkI che. zrI vItarAga paramAtmAe upadezelo paramatAraka dIkSAno mArga jo teozrInI paramatAraka AjJA mujaba ArAdhAya to kharekhara ja adbhuta che. apekSAnuM nAma nahi ane sukhanI koI sImA nahi - AvI avasthAnuM nAma ja kharekhara "dIkSA' che. paraMtu AvI dIkSAmAM zarIra pratye ke viSayo pratye anurAga hoya to e ekAkI avasthA krodhAdinA kAraNe che - e mAnyA vinA cAle evuM nathI. cAlu vyavahAramAM ApaNane e jovA maLe che ke kaSAyanA AvezavALo mANasa sarvathA niHsahAya banIne ekAMtamAM besI jAya che. rAjAnI rANIo paNa e rIte kopagRhamAM jatI. paraMtu tyAM jema zarIrathI mukta thavAno Azaya nathI, paraMtu bIjA koI padArtha pratye utkaTa rAga kAraNabhUta hoya che tema ahIM paNa zarIrAdi pratyeno anurAga kAraNabhUta hoya to tevI dIkSAmAM te ekAkIbhAva kaSAyaniyata ja che - e spaSTa che. rAganI tIvratA thAya tyAre te rAgane anurAga kahevAya che. zarIrAdinI pratye anurAga hoya tyAre paranI apekSA rahevAnI ja. e apekSA jyAre pUrNa na thAya tyAre para pratye dveSa thAya che ane tethI ekAkIbhAvamAM sthira thavAya che. enA mULamAM krodhAdi kaSAya hoya che. zarIrAdithI mukta thavAno Azaya nathI. // 28-19tA upara jaNAvyA mujaba zarIra pratye paNa anurAga na hoya to pU. sAdhubhagavaMta bhikSAe javAAvavAdinI kriyAo kema kare che - e zaMkA karavA sAthe tenA nirAkaraNa mATe jaNAvAya che- nanvevaM taM vinA sAdhoH kathaM bhikSATanAdyapi / na tArI mohanacAvalApratipattitaH 28-20. sAmAnya rIte AhArAdi mATe bhikSAe javA-AvavAdinI kriyAo mohanA kAraNe thatI hoya che. pU. sAdhubhagavaMtone zarIrAdi pratye rAga na hovAthI temane bhikSATanAdino saMbhava kaI rIte saMgata bane - A pramANe zaMkA che. zlokanA uttarArdhathI javAba apAya che. pU. sAdhubhagavaMtonI bhikSATanAdinI kriyAo mohajanya nathI, paraMtu asaMganA kAraNe che. A zlokano artha spaSTa che. zaMkAkAre bhikSATanAdinI kriyAne mohajanya mAnIne zaMkA karI che. enA samAdhAnamAM e kriyAone asaMgAnuSThAna tarIke mAnIne pUrvazaMkAnuM nirAkaraNa karyuM che. pU. 150 dIkSA batrIzI
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhubhagavaMto mohathI ja (utpanna) koI paNa anuSThAna karatA nathI ane vacanAnuSThAnanA kAraNe teone asaMgAnuSThAnanI prApti thaI zake che tethI pU. sAdhubhagavaMtone bhikSATanAdinI kriyAmAM koI asaMgati nathI. 28-2vA. asaMgapratipatti ane sasaMgapratipatti ubhayanuM svarUpa jaNAvAya che sasagapratipattirhi mamatAvAsanAtmikA / asaGgapratipattizca muktivAJchAnurodhinI // 28-21 // zlokArtha spaSTa che ke - mamatvanA saMskAra svarUpa saMgapUrvakanI pratipatti che ane saMga vinAnI asaMgapratipatti; muktinI icchAne anusaranArI che. Azaya e che ke sAmAnya rIte kartavyatAnA pariNAmane ahIM pratipatti kahevAya che. jJAna, zraddhA ane pravRttino pariNAma - A traNanA samanvayathI pratipattinI prApti thAya che. anyataranA abhAvamAM bIjA benuM sattva hovA chatAM pratipatti manAtI nathI. koI paNa vastunuM mamatva hoya ane tene laIne jyAre koI paNa vastunI pratipatti karAya tyAre te sasaMgapratipatti kahevAya che. mamatva kAryarata na paNa hoya; topaNa tenA saMskAra paDelA hovAthI te pratipatti sasaMgapratipatti che. Aje moTA bhAganI pratipatti saMgapUrvakanI che. lokottara mArganI pratipatti paNa mamatvanI vAsanAthI vAsita che. paramArthathI e pratipatti paramapadanI sAdhikA nathI. paraMtu Aja sudhI sarvathA pratipattino abhAva hato. enA badale saMgapUrvakanI paNa pratipatti maLI ethI AnaMda thAya - e judI vAta. paraMtu saMgamAtra muktino avarodhaka che. AnAthI taddana viparIta asaMgapratipatti che. varSonI AgamAnusArI sAdhanAnA prabaLa sAmarthyathI enI prApti thAya che. AtmasAt thayelI te te svAdhyAyAdinI pravRtti mAtra pUrvavadha(vega)thI cAlatI hoya che. AgamanuM AlaMbana laIne pravartelI koI paNa pravRtti vakhate AgamanA paNa anusaMdhAnano abhAva hoya che, chatAM te AgamAnusArI ane sarva doSathI rahita hoya che. AvI pratipattine asaMgapratipatti kahevAya che, je mokSanI icchAno anurodha kare che; avarodha karatI nathI. asaMgapratipattinuM ekamAtra sAdhana vacanapratipatti che. lokottara dIkSAnA mArganI ArAdhanA; zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka vacananA kAraNe ja karIe to vacanapratipatti zakya banaze. anyathA rAgAdine laine karAtI pratipatti sasaMgapratipattisvarUpa banaze. evI mohajanya bhikSATanAdinI paNa pravRttithI nistAra nahi thAya. dIkSAne saphaLa banAvavA mATe AjJAne pradhAna banAvavI paDaze. sAkSAt vidyamAna evA pU. gurnAdikanI AjJAne nahi mAnanArA; bhagavAna zrI tIrthaMkaradevanI AjJA mAnI zakaze nahIM. anAdikALathI sasaMgapratipatti cAlatI AvI che. ene dUra karanArI vacanapratipatti che, je asaMgapratipattinuM kAraNa che. 28-21 eka parizIlana 151
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ anAdikALanI mamatvavAsanA che. tene dUra karavAno je upAya che te jaNAvAya che anAdikAlAnugatA mahatI saGgavAsanA / tatvajJAnAnu tayA sAva niracate ra8-rarA "anAdikALathI saMgata moTI saMgavAsanA che. tattvajJAnane anusaranArI evI dIkSAthI ja teno nirAsa thAya che." - A pramANe bAvIzamA zlokano artha che. AtmA ane AtmAnA guNone choDIne je zarIrAdi che; te badhAM para che. AtmAne jyAre te anukULa lAge che tyAre tenI pratye rAga thAya che ane jyAre e pratikULa jaNAya che, tyAre tenI pratye dveSa thAya che. A rAga-dveSanI pariNatine saMga kahevAya che. A saMganI vAsanA(saMskAra) anAdikALanI che. e saMskAronA kAraNe AtmA sarvatra ane sarvadA parapadArthano saMga karyA ja kare che. A saMganA saMskAra anAdikALathI khUba ja pragADha-moTA thayelA che. eno nirAsa karavAnA upAya tarIke ahIM tattvajJAnane anusaranArI dIkSAne jaNAvI che. - mithyAtvamohanIyakarmanI prabaLatAe jIvane rAgAdi doSo prabaLa hoya che. paraMtu e vakhate karmanI viSamatAe jIvane eno khyAla paNa hoto nathI. koI khyAla Ape te game paNa nahIM. roga utkaTa hoya ane rogI bhAna gumAvI beTho hoya tyAre je sthiti hoya evI sthiti mithyAtvanI pragADha avasthAmAM hoya che. rogI gumAvelA bhAnane pAchuM meLave to paristhitimAM cokkasa ja sudhAro thaI zake. AvI rIte ahIM paNa jIva ajJAnane dUra karI jJAna prApta karI le to rAgAdinI pariNati dUra thayA vinA nahIM rahe. bAlyakALanI ceSTAo yuvAvasthAmAM jJAnavizeSanA kAraNe jema dUra thAya che tema tattvajJAnanA kAraNe dIkSA daramyAna anAdinI rAgAdivAsanAne dUra karI zakAya che. dIkSA daramyAna niraMtara svAdhyAya thavAthI jevuM tattvajJAna prApta thAya che; evuM tattvajJAna bIje kyAMya prApta karI zakAtuM nathI. saMyamajIvananI vizeSatA ja e che ke tyAM ja tattvajJAnanI prApti thAya che. ane e tattvajJAna anAdikALanI saMgavAsanAnuM nirasana kare che. mAtra dIkSAthI anAdikALanI vAsanA dUra thatI nathI. e dIkSA tattvajJAnane anusaratI hovI joIe - e bhUlavuM nA joIe. Aje moTA bhAge rAgAdi dUra karavAnuM lakSya na hovAthI tattvajJAnanI AvazyakatA jaNAtI nathI. mohanuM viSa tattvajJAnathI ja dUra thAya che - e yAda rahe to dIkSAnI ArAdhanAmAM khUba ja AnaMda Ave. cokkasa lakSyathI zarU karelI koI paNa pravRtti game teTalI kaSTaprada hoya to paNa lakSyasiddhi sudhI AnaMdano anubhava karAvatI hoya che. lakSmasiddhi pachI to e AnaMda anekagaNo vadhI jAya che. lakSyavihIna kriyAo AnaMdanuM kAraNa banatI nathI. paramapadane prApta karavAnA lakSyathI grahaNa karelI dIkSA tattvajJAnane anusaratI 152 dikSA batrIzI
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ja hovI joie. anyathA e paramapadane prApta karAvanArI nahIM bane. tattvajJAna rAgAdivAsanAno nAza karavA dvArA paramapadanuM kAraNa bane che. 28-2ro upara jaNAvyA mujaba pU. sAdhubhagavaMtone zarIra pratye paNa mamatva na hovAthI rAga ane vaiSanA abhAve je sAmyavasthA che - tene jaNAvAya che- yaH samaH sarvabhUteSa traseSa sthAvareSa . ata eva ca tasyaiva dIkSA sAmAyikAtmikA // 28-23 // "trasa ane sthAvara - evA sarva prANIo vize je samAna buddhivALA che; tethI ja teone ja sAmAyika (samapariNAma) svarUpa dIkSA che." - A pramANe trevIsamA zlokano artha spaSTa che. eno Azaya paNa spaSTa che. sarvaviratisAmAyikasvarUpa dIkSA che. rAga-dveSanA pariNAmanA abhAvane sAmAyika kahevAya che. sarva prANIo pratye samAna pariNAma svarUpa e sAmAyika pU. sAdhubhagavaMtone ja hoya che. potAnA zarIra pratye paNa rAga na hovAthI pU. sAdhubhagavaMto trasa (beindriyAdi) ane sthAvara (pRthvIkAyAdi ekendriya) jIvo pratye samAna pariNAmavALA hoya che. potAnI anukULatA ke pratikULatAdinA kAraNe koI paNa jIvanI pratye manathI paNa durbhAva rAkhatA nathI. prANI mAtranI pratye ekasarakho dayAno bhAva rAkhanArA pU. munibhagavaMtone samabhAvasvarUpa sAmAyikano pariNAma hoya che. sAmAnya rIte zrI AcArAMga vagere sUtromAM jaNAvyA mujaba zarIrAdinI anukULatA mATe ane pratikULatAnA parihAra mATe chakAya jIvone duHkha pahoMcADavA svarUpa samAraMbha jIvo kare che. pU. sAdhu bhagavaMtone zarIra pratye koI mamatva na hovAthI zarIranI anukULatAdinA kAraNe evo samAraMbha karavAno prasaMga ja Avato nathI. tethI nAno ke moTo, trasa ke sthAvara, dazya ke adazya, aparAdhI ke niraparAdhI... vagere jAtanA bhedanI kalpanA karyA vinA dareka jIvanI pratye eka ja jAtanA pariNAmane teo dhAraNa kare che, je sAmAyikasvarUpa che. te sAmAyikanA pariNAma svarUpa dIkSA che. 28-23 karmajanya vibhAvomAM paNa pU. sAdhubhagavaMtone sAmya hoya che - te jaNAvAya che nAratyAnandayorasyAmavakAzaH kadAcana / prathAro mAnuma7khe na tamatAtvijo: ra8-24| vIrAnityAghAraNya navarattoDI prAyo carutha ra8--17-18-01-20-21-22-23-24o. Azaya e che ke pUrve jaNAvyA mujaba chakAya jIvonI pratye samabhAva rAkhyA pachI paNa pUrvopArjita zubhAzubha karmanA udayamAM AnaMda ane arati thatI hoya che. ane tethI AtmAnI samatA TakatI nathI. AvA prasaMge sAmAyikasvarUpa dIkSA kaI rIte rahe - AvI zaMkAnA samAdhAna eka parizIlana 153
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ mATe covIzamA zlokamAM pharamAvyuM che ke "A sAmAyikasvarUpa dIkSAmAM kyAre paNa arati ane AnaMdane avakAza nathI; je AkAzamAM sUrya hoya te AkAzamAM aMdhakAra ane tArAonAM kiraNono pracAra na hoya." - A pramANe covIzamA zlokano artha che. pU. sAdhubhagavaMtone tattvajJAnane anusaranArI dIkSA hovAthI teo sArI rIte samaje che ke AtmAne ane AtmAnA jJAnAdine choDIne zarIrAdinI sAthe AtmAne koi saMbaMdha nathI. karmajanya sukha-duHkhAdi dvaMdvo paNa AtmAnAM nathI. karmanA saMyogAdine laine tenI vidyamAnatAdi che, tethI temAM harSa ke viSAda, rati ke arita karavAnuM koi paNa rIte ucita nathI. bIjAnAM sukhaduHkhAdimAM jema ApaNe rati vagere karatA nathI tema ApaNA karme AvelAM sukhaduHkhAdimAM ti vagere ka2vAnuM koi ja kAraNa nathI. sukha ane duHkha baMnne karmathI janya hovAnA kAraNe eka che. bIjI aneka rIte emAM sAmya hovAthI jema sukhamAM ati thatI nathI tema duHkhamAM aruti karavI nA joie. duHkhamAM jema rati thatI nathI tema sukhamAM paNa rati karavI nA joie... ityAdi sArI rIte samajanArA pU. sAdhubhagavaMtone dIkSAmAM ati ke AnaMdano koi avakAza ja nathI. arita ane AnaMdanAM bAhya nimitto maLavA chatAM tenI asara dIkSAmAM vartAtI nathI. ati ke AnaMdanA te te nimittonuM pAramArthika svarUpa jANavAnA kAraNe te te prasaMge audAsInya barAbara jALavI levAya che. A vastune spaSTa karatAM uttarAddhamAM graMthakArazrIe dRSTAMta ApyuM che. AkAzamAM sUrya hoya to aMdhakAra ane tArAonAM kiraNono pracAra AkAzamAM na hoya tema AtmAmAM tattvajJAnasvarUpa sUrya vidyamAna hoya to aratisvarUpa aMdhakAra ane tArAonAM kiraNo svarUpa AnaMdano pracAra na hoya - e samajI zakAya che. ati ane AnaMda tyAM ja vartAya ke jyAM tattvajJAna na hoya. pU. sAdhubhagavaMtonI dIkSA tattvajJAnane anusaranArI hovAthI tyAM ati ane AnaMdano avakAza ja nathI. tethI sAmAyikasvarUpa dIkSA teozrImAM sArI rIte rahe che. II28-24 tattvajJAnane anusaranArI dIkSA sAmAyikasvarUpa che. sarva jIvone vize ane sarva sukhaduHkhanAM nimittone vize sAmyabhAvasvarUpa sAmAyikano pariNAma tattvajJAnane anusaravAthI ja prApta thAya che. e spaSTa rIte samajAya che. dIkSAnuM A adbhuta svarUpa pAmavAnuM ghaNuM kaparuM che. pracaMDa sattva, saMsAra pratye atyaMta nirveda, Aje ja mokSa joie che - evI mokSanI utkaTa icchA; mArga pratyenI pUrNa zraddhA ane gurupArataMtrya vagere guNone prApta ja nahi, AtmasAt karavA mATe khUba ja apramatta banavuM rahyuM. bhavobhavanI sAdhanAnuM paribaLa emAM bahu ja upayogI bane che. tattvajJAnanA paricayathI khUba ja saraLatAthI evI yogyatA meLavI zakAya che. vartamAnamAM ApaNe je sarkalamAM jIvIe chIe e sarkalano tyAga karyA vinA dIkSAno vAstavika rIte prAraMbha paNa nahi thAya. Aje dharmArthIomAM eka apalakSaNanuM pramANa ghaNuM che. lagabhaga saune sarkalano tyAga karyA vinA sAdhanAno prAraMbha karI siddhine pAmavAnI bhAvanA che. dIkSAnuM adbhuta svarUpa; dIkSA batrIzI 154
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmasvarUpane pragaTAvavAnuM aciMtya sAmarthya ane kSaNavAramAM anaMtakarmasaMcayano sarvathA kSaya karavAnI pracaMDa zaktine jANyA pachI kharI rIte besI rahevAno koI artha nathI. ghaNA loko vairAgyanI rAha joI rahyA che. keTalAka lokone thoDo Dara che, to keTalAka lokone duHkha sahana nahi thAya to zuM?... AvI jAtanA keTalAya vicAro AvyA kare che. mArI dRSTie to e badhAmAM koI tathya nathI. dIkSAnI uttamatA ane ekAMte kalyANakAritAnI pratIti thatI hoya to eka vakhata vartamAna sarkalamAMthI bahAra nIkaLI javuM joie. Aje pU. sAdhubhagavaMtone game teTaluM zItAdi parIsahonuM utkaTa duHkha paDe topaNa agni sevavAno, paMkhA vagere vAparavAno, rAtribhojana, abhakSyabhakSaNa ane apayapAna vagereno vicArasarakhoya nathI Avato - A prabhAva sarkalatyAgano che. pANImAM paDyA vagara jamIna upara UbhA rahIne pANIno Dara kaI rIte jAya? saheja paNa dIkSA levAnI bhAvanA hoya to sattva keLavIne sAhasa karIne pravajyAnA paMthe cAlI paDavuM joIe. pachI to ahIMnA saMyogo ja evA che ke asthirane sthira banAvI deze. beselAne UbhA karaze. UbhA rahelAne calAvaze ane cAlatAne doDAvaze. doDatAM ISTa sthAne majethI pahoMcAze. sAhasa ane sattva kayA kSetramAM joituM nathI? kSaNavAra mAnI laIe ke koI vAra paDI javAze to zuM thaze - Avo vicAra AtmAne sattvathI vicalita karI de che. AvA avasare paDI javAze to pAchA UbhA thaIzuM. Ama paNa atyAre kyAM ubhA chIe, paDelA ja chIe ne?... ityAdi vicAra karIne thoDuM sattva keLavIne sAhasa kheDI levAnI jarUra che. sattva ane sAhasa kyA kSetramAM nathI - A badhI vAta jene dIkSA game che tenA mATe che. jene dIkSA gamatI nathI temanA mATe A vAta nathI. teo bicArA dayApAtra che - evAone dIkSA game, tevo upadeza ApavAno che. A dIkSA batrIzInA covIsa zloko dvArA jaNAvelI vAtathI spaSTapaNe samajI zakAze ke potAnA zarIra pratye paNa mamatva vinAnA ane tattvajJAnane anusaranArA pU. sAdhubhagavaMtone sAmAyikanA pariNAma svarUpa dIkSA che. temanI bhikSATanAdinI pravRtti asaMgapratipattinA kAraNe hovAthI mohajanya nathI. A rIte rAgAdipariNatine AdhIna banyA vinA mAtra AtmaguNomAM ramanArA pU. sAdhubhagavaMtonI dIkSAnuM ja svarUpa che, te jaNAvAya che zuddhopayogarUpeyamitthaM ca vyavatiSThate / vyavahAre'pi naivAsyA vyucchedo vAsanAtmanA // 28-25 // zuddheti-itthaM ca mamatvAratyAnandAdyanAkrAntasaccidAnandamayazuddhAtmasvabhAvAcaraNarUpatve / iyaM dIkSA zuddhopayogarUpA vyavatiSThate / kaSAyalezasyApyazuddhatApAdakasyAbhAvAt / vyavahAre'pi AhAravihArAdikriyAkAle'pi naivAsyAH zuddhopayogarUpAyA dIkSAyA vAsanAtmanA vyucchedaH / na ca vAsanAtmanA'vicchinnasya tatphalavicchedo nAma yathA matizrutopayogayoranyatarakAle'nyatarasyeti dhyeyam / / 28-25 / / eka parizIlana 155
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ "A(pUrvokta) rIte zuddha upayoga svarUpa dIkSA che e vyavasthita(cokkasa-nizcita) thAya che. AhAra-vihArAdi kriyAkALamAM paNa saMskAra svarUpe teno uccheda thato nathI. arthAt saMskArasvarUpe te hoya che." - A pramANe pacIzamA zlokano artha che. enA Azayane spaSTa karatAM pharamAvyuM che ke jayAM svazarIra pratye paNa mamatva nathI, duHkhamAM arati nathI ane sukhamAM AnaMda vagere nathI; evI dIkSA mAtra samyajJAnanA AnaMda svarUpa zuddha AtmAnA svabhAvamAM ja ramaNatA karavA svarUpa che. AvI dIkSA zuddha upayoga svarUpe vyavasthita che, kAraNa ke ahIM azuddha banAvanAra evA rAgAdi kaSAyano leza paNa nathI. svabhAvanI ramaNatAmAMthI vibhAvamAM pravRtta banAvavAnuM kAma kaSAyonuM che. zubha pravRtti paNa paramArthathI eka jAtano vibhAva ja che. sarvathA svabhAvanI ramaNatAne prApta na karIe tyAM sudhI te vibhAvothI ja svabhAva sudhI pahoMcAya che. pU. sAdhubhagavaMtone tattvajJAnanA UMDA paricayathI eno pUrNa khyAla che, tethI zubha pravRttionI sAthe svabhAvane pragaTa karavA mATe teo satata prayatnazIla hoya che. e prayatnanA ekamAtra phaLarUpe zarIra pratye paNa mamatvane dUra karI svabhAvamAM ramaNatAne prApta karI le che. jethI teozrInI dIkSA, zuddhaupayogasvarUpe rahe che. joke pU. sAdhubhagavaMto AhAra, vihAra ane pratilekhanAdinI kriyAo kare te vakhate zuddhaupayogasvarUpa dIkSAno uccheda(nAza) thaze; paraMtu tyAre-AhArAdinA vyavahArakALamAM paNa zuddha upayoga svarUpa dIkSAnA saMskAra vidyamAna che. tethI saMskArarUpe teno uccheda thato nathI. : "vAsanA-saMskAra svarUpe dIkSAno viccheda na thavA chatAM zuddhopayoga-svarUpa dIkSA, svarUpe na hovAthI tenA phaLano viccheda thaze; kAraNa ke potAnA phaLanI pratye pote kAraNa che, potAnA saMskAra kAraNa nathI." - A pramANe nahIM kahevuM joIe. matijJAna ane zrutajJAna e baMnneno upayoga eka kALamAM hoto nathI. aMtarmuhUrte aMtarmuhUrve teno upayoga badalAya che. je vakhate matijJAnano upayoga hoya che, tyAre zrutajJAnano upayoga hoto nathI. ane je vakhate zrutajJAnano upayoga hoya che, te vakhate matijJAnano upayoga hoto nathI. yuga56 (eka sAthe) be upayoga hotA nathI.] paraMtu te te upayoganA abhAva vakhate paNa te te upayoganA saMskAra to hoya che ja, ane tyAre te te jJAnanuM kArya(vastuno avabodha... vagere) nAza pAmatuM nathI. AvI ja rIte zuddhopayogasvarUpa dIkSA AhArAdivyavahArakALamAM tenA saMskAra svarUpe hovA chatAM tenA phaLano (jJAnAdino) nAza thato nathI. 28-2pA. pUrve jaNAvyA mujaba vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAnamAM sAmAnya rIte zubha upayoga ane zuddha upayoga hoya che. emAM "mokSa pratye mukhya kAraNa zuddha upayoga ja che, zubha upayoga nahi' - AvI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavA mATe jaNAvAya che- 156 dIkSA batrIzI
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ phale na tulyakakSatvaM zubhazuddhopayogayoH / yeSAmantyakSaNe teSAM zailezyAmeva vizramaH // 28-26 // phala iti-yeSAM vAdinAM phale mokSalakSaNe zubhazuddhopayogayorna tulyakakSatvaM sAdhAraNyena pradhAnahetutvaM / teSAM zailezyAmantyakSaNa eva vizramaH syAt tadaiva sarvasaMvaropapatteH / tadupakArakatvasya cobhayatrAvizeSAt, tatsannihitopakArakatvasya ca zuddhopayogamAtrAvizrAntatvAd, AkSepikasya ca tasya zuddhopayoge'pyabAdhAducitaguNavRttitvena nyAyyatvAcceti / / 28-26 / / Azaya e che ke pUrve zloka naMbara-6mAM jaNAvyuM hatuM ke dIkSAnA prAraMbhe vacanAnuSThAna hoya che ane tyAra bAda krame karI asaMgAnuSThAnanI prApti thatI hoya che. vacanAnuSThAna ane asaMgAnuSThAna mokSasAdhaka che. asaMgAnuSThAnamAM zuddhopayogasvarUpa dIkSA che ane vacanAnuSThAnamAM zubhopayogasvarUpa dIkSA che. A rIte zubha upayoga ane zuddhopayoga baMnne mokSanA sAdhaka hovA chatAM zuddhopayogane ja pradhAnapaNe mokSanI pratye jeo kAraNa mAne che temanI vAta barAbara nathI - te jaNAvAya che. zlokano artha spaSTa che ke - je vAdIo zubha upayoga ane zuddha upayoga - e baMnnemAM mokSasvarUpa phaLanI pratye sAdhAraNa rIte mukhya svarUpe kAraNatA mAnatA nathI; teonA mate chellI kSaNa svarUpa zailezI avasthAmAM ja sarvasaMvarabhAva hovAthI mokSanI pratye pradhAnakAraNatA mAnavI joIe. zuddha upayogamAM paNa mokSanI pratye mukhyasvarUpe kAraNatA mAnavI nA joie. "sarvasaMvarabhAvanI prApti mATe zuddhopayoga upakAraka hovAthI tene mokSanI pratye mukhya svarUpe kAraNa mAnIe chIe' - A pramANe kahevAnuM barAbara nathI, kAraNa ke sarvasaMvarabhAvasvarUpa zailezI avasthAmAM jema zuddhopayoga upakArI che tema zubha upayoga paNa upakArI che. baMnnemAM evI koI vizeSatA nathI; ke jethI zuddhopayogane mukhyasvarUpe ane zubha upayogane gauNasvarUpe mokSanI pratye kAraNa manAya sarvasaMvarabhAvanI pratye zubha-upayoga ane zuddha-upayoga baMnne upakAraka hovA chatAM zuddhaupayoga sannihita(najIkamAMno) upakArI che. tethI tene mokSanI pratye mukhyasvarUpe kAraNa manAya che' - A pramANe paNa nahIM kahevuM joie. kAraNa ke zuddha-upayoga ja najIkano upakArI che ane zubha upayoga najIkano upakArI nathI - evuM nathI. zuddha upayogamAM ja sannihita najIkanI) upakAritA mAnelI nathI, zubha upayogamAM paNa - e manAya che. "zubha-upayoga zuddha-upayoga dvArA mokSanI pratye kAraNa bane che. tethI zubha-upayoga gauNa kAraNa che. zubhaupayogamAM zuddhopayoganuM AkSepakatva che. zuddhopayogamAM AvuM AkSepakatva na hovAthI te mokSanI pratye mukhya kAraNa che.'... A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke zuddhopayoga paNa sarvasaMvarabhAva dvArA mokSanuM kAraNa bane che. tethI zuddhopayogamAM paNa AkSepakatva abAdhita che. - eka parizIlana 157
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Azaya e che ke "sannihitopakArakatvano 'najIkamAM jene upakAraka che tene sannihitopakAraka kahevAya che ane temAM sannihitopakArakatva rahe che. A pramANe artha karavAthI zubhaupayogamAM ja sannihitopakArakatva manAze. kAraNa ke tenI najIkamAM zuddhopayoga svarUpa upakAraka che. AvuM zaMkAkAre jaNAvyuM, tyAre tenA nirAkaraNamAM graMthakArazrIe jaNAvyuM ke zuddhopayoganI najIkamAM sarvasaMvarabhAvasvarUpa upakAraka hovAthI temAM paNa sannihitopakArakatva che. A vAtane jaNAvavA graMthakArazrIe "sAravaca gha tI.." ItyAdino ullekha karyo che. jeno AkSepa thAya che tene AkSepika kahevAya che. sannihitopakArakatvano, zuddha-upayoga ane sarvasaMvarabhAvanA AkSepanA kAraNe AkSepa thAya che, mATe te AkSepika che. ane te zuddhopayogamAM paNa abAdhita che. AkSepika jayAM hoya tyAM mukhyasvarUpe kAraNatA na mAne to zubhapayoganI jema zuddhopayogamAM paNa mukhyasvarUpe kAraNatA nahi manAya. joke upara jaNAvelI vAtathI, zubhopayoga ane zuddhopayogane mokSanI pratye kAraNa mAnIe topaNa baMnnemAM rahelI kAraNatAmAM thoDo pharaka che - e samajI zakAya che. zubha upayogathI jyAre paNa mokSanI prApti thAya che, tyAre zuddhopayoga ane sarvasaMvarabhAva dvArA thAya che tema ja zuddhopayogathI jayAre mokSanI prApti thAya che tyAre sarvasaMvarabhAva dvArA thAya che. A rIte be vyavadhAna (dvArA) ane eka vyavadhAna - A rIte pharaka vartAya che. tethI baMnnemAM sAdhAraNa rIte mukhyasvarUpe mokSanI kAraNatA mAnavAnuM zakya nathI. paraMtu A rIte jo mAtra zuddhopayogamAM ja mokSanI kAraNatA manAya to mAtra aMtimakSiNe ja evI kAraNatA prApta thaze, te pravRtyupayogI (mokSamArgamAM pravartAvavA mATe upayogI) nahi bane. tethI pravRtyupayogI evI mokSanI kAraNatA zubhaupayogamAM paNa mAnavI joIe. te te guNasthAnakocita guNanA viSayamAM je zubha upayoga che, tene ucitaguNavRttisvarUpe mokSanI pratye kAraNa mAnavAnuM nyAya(yukti)saMgata che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. 28-26ll etadeva bhaavytipravRtyupayogI mokSakAraNatA zubha-upayogamAM manAya che - enuM paribhAvana karAya che- adhyAtmAdikayogAnAM dhyAnenopakSayo yadi / hanta vRttikSayeNa syAttadA tasyApyupakSayaH // 28-27 // adhyAtmakiti-mAhitArtha: ra8-ra7ll Azaya e che ke adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRtti-saMkSaya - A pAMca prakArano yoga che. mokSanI sAthe AtmAne joDI ApanAra AtmavyApArane yoga kahevAya che. adhyAtmAdi yogomAM sAdhAraNa rIte mokSasAdhakatA manAya che. adhyAtmAdi krame; vRtti - (karmajanya Atma 158 dIkSA batrIzI
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariNAma) saMkSayanI prApti pachI ja mokSanI prApti thAya che. chatAM adhyAtmAdi darekamAM yogatva manAya che. mAtra dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya - e traNamAM ja nahIM. Ama chatAM "adhyAtma ane bhAvanAno dhyAna vaDe upakSaya(kAryasvarUpe pariNamavuM) thato hovAthI adhyAtma ke bhAvanAne yoga na mAnIe to vRttisaMkSaya vaDe dhyAnano paNa upakSaya(dhyAna vRttisaMkSayasvarUpe pariNamatuM hovAthI) thAya che tethI tene paNa yoga nahi manAya." - A pramANe zlokano bhAvArtha che. AthI samajI zakAze ke te te guNasthAnake apunarbandhakAdi dazAmAM mokSanA uddezathI pravartelA adhyAtma, bhAvanA, dhyAna, samatA ane vRttisaMkSaya jema yoga che tema zubhopayoga ane zuddhopayoga mokSanAM kAraNa che. sAmAnya rIte ucita (potAnI bhUmikAne anurUpa) pravRttine karanArA, zAstranA AdhAre maitrI, pramodAdi bhAvanAthI bhAvita banI je jIvAditattvanI vicAraNA kare che tene(vicAraNAne) "adhyAtma kahevAya che. dararoja vadhatA evA cittavRttinA nirodhathI yukta adhyAtmanA abhyAsa(vAraMvAra-satata karavuM te)ne "bhAvanA" kahevAya che. prazasta(vihita) sUkSma eka viSayamAM sthira banelA cittane dhyAna" kahevAya che. ajJAnanA kAraNe viSayomAM kalpelA ISTa ke aniSTapaNAno tyAga karI mAtra viSayasvarUpe bhAvanA karavI tene "samatA' kahevAya che ane manavacanakAyAnA vikalpAdino nAza karavo tene "vRttisaMkSaya' kahevAya che - A pAMca prakArano yoga che. yogabiMdu graMthamAM enuM savistara varNana che. vyavahAranayane AzrayIne adhyAtma ane bhAvanA tAttvika yoga che tema ja nizcayanayane AzrayIne dhyAnAdi tAtvika yoga che. vyavahAra ke nizcayanI te te bhUmikAmAM vivakSAbheda hovA chatAM sAmAnyathI adhyAtmAdi pAMca prakArano yoga che. 28-2thI etacca vyavahAre dhyAnAbhAvamabhipretyoktaM vastutastadA dhyAnamapyanapAyamevetyAha A pUrve 'Adhyatmivi0' A zlokamAM je vAta jaNAvI che; te "vyavahAranayane AzrayIne adhyAtma ane bhAvanA nAmanA yoga vakhate dhyAnayoga hoto nathI. dhyAnayoga vakhate dhyAnathI adhyAtma ane bhAvanAno upakSaya thAya che. ane jyAre adhyAtma ke bhAvanA hoya che tyAre dhyAnayoga hoto nathI." - A pramANe samajIne jaNAvI che. have te vakhate vastutaH dhyAna paNa hoya che - e jaNAvAya che vyavahAre'pi ca dhyAnamakSataprasaraM sadA / manovAkzAyonAM suvyApAraNya tattvataH 28-28 vyavahAre'pi ceti-na hi cittanirodhamAtrameva dhyAnamabhyupemaH, kiM tu karaNadRDhasuvyApAramapIti / tadApi tadakSatamiti tAtparyam / / 28-28 / / eka parizIlana 159
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ "adhyAtma ke bhAvanA svarUpa yoga vakhate paNa dhyAna akhaMDitapaNe pravarte che. kAraNa ke mana, vacana ane kAyAnI sampravRtti dhyAna che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke yoganI zarUAtamAM adhyAtma ane bhAvanA svarUpa yoga hoya che. e vakhate cittanI azubha vRttiono sAmAnya nirodha hovA chatAM viziSTa cittavRttino nirodha nathI hoto. tethI cittavRttinA virodhamAtrane dhyAna mAnIe to adhyAtmAdi vyavahAra - kALamAM dhyAna mAnI zakAze nahi. paraMtu dhyAnanuM svarUpa mana, vacana, kAyAnI sampravRtti paNa hovAthI e dRSTie vyavahArakALamAM dhyAna akSata che. ahIM graMthakArazrIe manavacanakAyAnA suvyApArane "karaNadaDhasuvyApAra' svarUpe varNavyo che. karaNa eTale mana, vacana ane kAyA; eno daDha je savyApAra che - tene paNa yoga kahevAya che, je dhyAna(zubhadhyAna) svarUpa che. phaLanI prApti na thAya tyAM sudhI je mana vacana ane kAyAnI pravRtti che, tene daDha vyApAra kahevAya che. zarUAta karIe ane phaLa maLe e pUrve ja pravRttino tyAga karI daIe to e pravRttine dRDha pravRtti kahevAtI nathI. daDhatA vinAnI pravRtti - e dhyAna nathI. 28-28 manavacanakAyAnI daDha satyavRtti, upara jaNAvyA mujaba dhyAna-svarUpa hovAthI dIkSAmAM evI zubha pravRttine AzrayIne anArazmitva(AraMbhano abhAva)nuM pratipAdana AgamamAM karyuM che - e jaNAvAya che- zubhayogaM pratItyAsyAmanArambhitvamAgame / vyavasthitamitazcAMzAt svabhAvasamavasthitiH // 28-29 // zubhamiti-zubhaM yogaM pratItyAsyAM saddIkSAyAmAgame prajJaptyAdirUpe'nArambhitvaM vyavasthitaM "tattha NaM je te pamattasaMjayA te suhaM jogaM paDucca No AyAraMbhA" ityAdivacanAd / itazcAMzAt svabhAvasamavasthitiranArambhitvasya caraNaguNasvabhAvatvAt / jJAnAdyaprakarSo'pi jJAnavatpAratantryayogyatayA tadupapatterapramAdena vizuddhatvAati ra8-21. kahevAno Azaya e che ke "mAtra cittavRttino nirodha dhyAna na hoya ane manavacana tathA kAyAno daDha suvyApAra paNa dhyAna hoya to dIkSAmAM tevA dhyAnathI to AraMbha thaze. kAraNa ke pravRtti karmabaMdhanuM kAraNa che. dIkSAmAM karmanirjarA ane saMvarabhAva hovo joIe." AvI zaMkAnuM nirAkaraNa karavA mATe A ogaNatrIsamo zloka che. eno artha spaSTa che ke; "mana, vacana ane kAyAnA zubhayogane AzrayIne dIkSAmAM AraMbha nathI - e pramANe zrI bhagavatI vagere AgamamAM vyavasthita(siddha) che. anAraMbha cAritraguNasvarUpa hovAthI zubhayogane laIne svabhAva(AtmaramaNatA)mAM sArI rIte lIna thavAya che. 160 dIkSA batrIzI
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ saddIkSAmAM zubha yogane AzrayIne zrI bhagavatI vagere AgamamAM AraMbhano abhAva vyavasthita che. "tyAM(dIkSAmAM) je te pramatta saMyata guNasthAnake rahelA pU. sAdhubhagavaMto che, temanA zubhayogane AzrayIne AraMbha manAto nathI." - A pramANe AgamanA te vacanano artha che. saddIkSAmAM zubhayogane AzrayIne anAraMbhitva(AraMbhAbhAva) hovAthI svabhAva (AtmaramaNatA)mAM sArI rIte sthiratA prApta thAya che. kAraNa ke anArasmitva e cAritranA guNa svarUpa che. jJAnAdino prakarSa nathI topaNa jJAnavAna gurubhagavaMtanuM pAtaMtrya (AjJAdhInapaNuM) svarUpa yogyatAnA kAraNe svabhAvamAM samavasthiti zakya bane che. tema ja zubhayogamAM niraMtara apramatta hovAthI vizuddha pariNAmanA kAraNe svabhAvamAM samavasthiti (ramaNatA-sthiratA) prApta thAya che. mAtra "anAraMbhitvathI svabhAvasamavasthiti prApta thatI nathI. jJAnAdino prakarSa; jJAnavat . gurudevazrInuM pAtaMtrya ane apramAdathI utpanna vizuddhi vagere AtmaramaNatAsvarUpa svabhAvasamavasthitinAM kAraNo che. 28-2lA saddIkSAmAM zubha karaNa (mana, vacana ane kAyA) vyApAra svarUpa vyavahAranayane AzrayIne dhyAna mAnIe to AtmamAtra (vacana-kAyAdi nahIM) dhyAnanA pratibaMdha svarUpa je vyutthAna che; te vyutthAna svarUpa ja karaNasuvyApArAtmaka vyavahAra thaze - AvI zaMkA karavApUrvaka tenuM nirAkaraNa karAya che- vyutthAnaM vyavahArazcanna dhyAnA'pratibandhataH / sthita dhyAnAktarAma dhyAnAnAM punaH 28-rUgAM vyutthAnamiti-vyavahAra AtmamAtrapratibandhalakSaNaM dhyAnapratibandhena vyutthAnaM ced, na, dhyAnApratibandhataH suvyApAralakSaNasya tasya karaNanirodhe'nukUlatvAdeva cittavikSepANAmiva tatpratibandhakatvAd / ekadhyAnAntaraM puna AnAntarArambhe maitryAdiparikarmaNi sthitaM / tathA ca tAvanmAtreNa vyutthAnatve smaadhiprAraHcApi vyutthAnatvApattiriti na vicita ra8-rU|. vyavahAra vyutthAnasvarUpa che A pramANe nahi kahevuM. kAraNa ke tethI dhyAnano pratibaMdha thato nathI. dhyAnAMtaranA AraMbhamAM eka dhyAnAMtara(pUrvadhyAna) jema anukULa rahe che; tema vyavahAra paNa dhyAnane anukULa che - A pramANe trIzamA zlokano sAmAnya artha che. zaMkA karanArano Azaya e che ke dikSAmAM manavacanakAyAnI zubha pravRttine AzrayIne anAraMbhitva hovA chatAM mAtra AtmAnuM ja dhyAna rahetuM nathI, Atmatara zarIrAdinuM paNa dhyAna rahe che. e dhyAna AtmamAtra dhyAnano pratibaMdha karatuM hovAthI vyutthAnadoSa svarUpa che. AthI spaSTa che ke vyavahAra(vyavahAranayaprasiddha dhyAna) vyutthAna che. AnuM samAdhAna karatAM pharamAvyuM che ke upara jaNAvyA mujaba vyavahAra-svarUpa dhyAna; dhyAnano pratibaMdha karatuM nathI. paraMtu manavacanakAyAnA eka parizIlana 161
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ suvyApAra svarUpa e dhyAna, manavacanakAyAnA nirodha mATe anukULa che. cittavikSepo ja dhyAnanA pratibaMdhaka che. eka dhyAnAMtara(vyavahAra vakhatanuM suvyApArasvarUpa dhyAna) maitrI pramodAdibhAvonA parikarma(pUrvAbhyAsa)mAM upayogI bane che. Ama hovA chatAM zarUAtanI kakSA vakhate je avasthA che tene uttara avasthAnI pratye pratibaMdhaka ja mAnavAnI hoya to samAdhinI prAraMbhika avasthAne paNa vyutthAna mAnavAno prasaMga Avaze. tethI zaMkAkAranI vAtamAM koI dama nathI - e samajI zakAya che. 28-30nA prasaMgathI digaMbaronI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- vicitratvamanAlocya bakuzatvAdinA zrutam / dIkSAzudhaikarUpeNa vRthA bhrAntaM digambaraiH // 28-31 // vicitratvamiti-bakuzatvAdinA zrutaM pravacanAdAkarNitaM vicitratvamanAlocya dIkSAyA yacchuddhamekaM rUpaM paramopekSAmAtralakSaNaM tena / vRthA digambarairdhAntaM / yaiH pratikSipyate vyavahArakAle dIkSApAramyaM / zuddhadIkSAkAraNAvalambane uparitanotkarSAbhAve'pi dIkSAmAtrApratikSepe ca dharmopakaraNadharaNe'pi teSAM tadavyAghAtaH syAt / buddhipUrvakamamatvaparihArasyApyAhArAdigrahaNavadupapatterityanyatra vistaraH / / 28-31 / / bakuza, kuzIla vagere svarUpe dIkSAnI vicitratA - anekarUpatA AgamathI sAMbhaLelI hovA chatAM teno vicAra karyA vinA; dIkSAnuM zuddha eka ja svarUpa hoya che' - A pramANe mAnIne digaMbaro nAhaka bhramita thAya che - A pramANe ekatrIzamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke, sAmAnya rIte bakuza ke kuzIlAdi pariNAmanA kAraNe dIkSAnuM svarUpa ekasarakhuM hotuM nathI. saMyamanAM asaMkhya adhyavasAyasthAno che tethI paNa dIkSAnA asaMkhya pariNAmo che - A pramANe pravacana-AgamathI jANeluM hovA chatAM dIkSAnuM eka ja jAtanuM paramopekSAtmaka svarUpa che - AvuM digaMbaro kahe che. sarvatra udAsInatA svarUpa paramopekSA che. AvuM svarUpa vyavahArakALamAM hotuM nathI. dIkSAnuM pAraNya(paramarUpatA) vyavahArakALamAM digaMbaro mAnatA nathI. zuddha dIkSAnA kAraNanuM avalaMbana vyavahArakALamAM hovAthI uparanA (uttarottara) utkarSano abhAva hoya che. kAraNa ke vyavahArakALamAM tevo utkarSa prApta thaI zakato nathI. je vastu abhyasta dazAthI prApta thAya che te vastu abhyAsadazAmAM to na ja maLe - e samajI zakAya che. Ama chatAM vyavahArakALamAM sarvathA dIkSA hotI ja nathI - ema mAnyA vinA digaMbaro vasa, pAtra vagere saMyamanAM upakaraNo dhAraNa kare to temane koI doSa nathI. "vasRpAtra rAkhavAthI mamatvano prasaMga Ave che' - A mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke AhAra, pAna, ghAsa vagere grahaNa karavA chatAM jo mamatvano prasaMga Avato nathI to dhamapakaraNa rAkhavA chatAM samajaNapUrvaka tyAre paNa mamatvano parihAra 162 dIkSA batrIzI
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ karI zakAze. ItyAdi vistArathI zAstravArtAsamuccayanI syAdvAda-kalpalatA nAmanI TIkAmAM graMthakArazrIe jaNAvyuM che. jijJAsuvarge enA adhyayana vagerethI jANI levuM joIe. 28-31 prakaraNArthano upasaMhAra karAya che citrA kriyAtmanA ceyamekA sAmAyikAtmanA / tasmAt samuccayenAryaH paramAnandakRnmatA // 28-32 // citreti-kriyAtmanA ceyaM saddIkSA citrA nAnAprakArA / sAmAyikAtmanA samatApariNAmenaikA / tasmAtsamuccayena jJAnakriyayostulyabalatvenAryaH ziSTaiH paramAnandakRnmatA / / 28-32 / / A dIkSA te te kriyAsvarUpe aneka prakAranI che. ane sAmAyikanA pariNAmarUpe eka ja che. tethI baMnnenA samuccayathI ziSTa puruSoe tene paramAnaMdane karanArI mAnI che - A pramANe batrIzamA zlokano artha che. Azaya atyaMta spaSTa che. saddIkSA tete kriyA(bAhya-vihita svAdhyAyavihArAdipravRtti)onA kAraNe aneka prakAranI che; ane sAmAyika-samatAsvarUpa pariNAmarUpe eka ja jAtanI che, tethI jJAna ane kriyA-e baMnnenA samuccaya(samAnabaLa)nA kAraNe ziSTa puruSoe te saddIkSAne paramAnaMda - mokSanuM kAraNa mAnyuM che... aMte ApaNe sau paramAnaMdane karanArI dIkSAnI ArAdhanAmAM prayatnazIla banI rahIe e ja eka abhilASA. ll28-32|| // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM dIkSAdvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 163
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve anaMtopakArI zrI arihaMta paramAtmAe upadezelI ane svaye AdarelI dIkSAnuM varNana aThThAvIsanI batrIzImAM karyA pachI A vinayabatrIzImAM dakSAne saphaLa banAvavA mATenA upAya svarUpe vinayanuM varNana karyuM che. A batrIzInA nAmathI ja temAM nirUpaNa karAyelA viSayano AchopAtaLo khyAla AvI ja jAya che. kharI rIte to A batrIzInuM vAMcana-manana karavAthI vAstavika vinayanuM jJAna khUba ja saraLatAthI thaI zake che. vinayano paricaya ApavAnI vastutaH ahIM AvazyakatA nathI. paraMtu atyaMta saMkSiptarucivALA AtmAo mATe atyaMta TUMko A prayAsa che. - zrI uttarAdhyayanasUtra, zrI dazavaikAlikasUtra, zrI AvazyakasUtra-niryukti ane vyavahArabhASya... vageremAM nirUpaNa karAyelA vinayanA svarUpAdinuM ahIM mukhyapaNe nirUpaNa che. "zIghrapaNe karmone dUra kare che tethI tene vinaya kahevAya che, je mokSasvarUpa phaLathI zreSTha evA dharmasvarUpa vRkSanuM mULa che." - A rIte tenA nirUpaNano prAraMbha karyo che. bIjA zlokamAM jJAna, darzana, cAritra, tapa ane upacArane AzrayIne vinayanA pAMca prakAra darzAvyA che. jJAna, darzana, cAritra ane tapanA anukrame ATha ATha ATha ane bAra prakArane lIdhe e vinayanA cAra prakAranA kula chatrIsa prakAra khUba ja prasiddha hovAthI upacAravinayanuM varNana vistArathI karAyuM che. pratirUpa yoga (ucita AcaraNa) ane anAzAtanA A be prakAra upacAravinayanA che. emAM prathama upacAravinayanA mana, vacana ane kAyAne AzrayIne traNa prakAra trIjA zlokamAM jaNAvyA che. cothA zlokamAM kAyika upacAravinayanA ATha prakAra jaNAvIne pAMcamA zlokamAM vAcika vinayanA cAra prakAra ane chaThThA zlokamAM mAnasa vinayanA be prakAra jaNAvyA che. emAM chadmastha jIvone AzrayIne ane zrI kevalIbhagavaMtane AzrayIne je bheda che te TIkAmAM spaSTapaNe jaNAvyo che. A rIte prathama upacAravinayanA cauda bhedonuM varNana karyuM che. tyAra bAda dvitIya anAzAtanAvinayasvarUpa upacAravinayanuM nirUpaNa karatAM sAtamA zlokamAM zrI arihaMtaparamAtmAdi vinayAha tera pado (sthAno) varNavyAM che. te dareka padano cAra cAra prakAre anAzAtanA vinaya karavAno hovAthI kula bAvana prakArano dvitIya upacAravinaya AThamA zlokamAM jaNAvyo che. zrI arihaMta paramAtmAdi eka padanI paNa AzAtanA karavAthI saghaLAM ya padonI AzAtanAnuM pApa lAge che - e vAta navamA zlokamAM enA hetune jaNAvavA sAthe jaNAvI che. tyAra bAda gurubhagavaMtanI hIlanAnI bhayaMkaratAnuM varNana karyuM che. jemanI pAse dharmapado bhaNatA hoie temano vinaya satata-niraMtara karavo joIe : e bAramA zlokamAM jaNAvyuM che. tyAra pachI jJAnAdiguNothI adhika evA mahAtmAono, teo nAnA hoya to paNa temano vinaya 164 vinaya batrIzI
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ karavo joie. tema ja jAheramAM doSone sevanArAnI pAsethI paNa jJAna prApta karI levA temano paNa vinaya karavo joie. enA samarthana mATe "agrahilagrahila nyAyanuM paNa sUcana karyuM che - e badhuM enA rahasyane jANanArA gItArtha guru bhagavaMta pAsethI samajI levuM joIe. anyathA anartha thavAno pUrato saMbhava che. tyAra pachI vinayanuM mAhAbhya, vinayanI zikSA maLe tyAre kopa karanArane prApta thato apAya ane vinIta avinItane prApta thatAM phaLanuM varNana karAyuM che. vIsamA zlokamAM vinayathI ja pUjayatva-gurutva prApta thAya che. gurutva guNasApekSa che Akasmika nathI: e sArI rIte varNavyuM che. tyAra bAda vinaya, zrata, tapa ane AcAra : A cAra samAdhi ane tenA avAMtara cAra cAra prakAronuM varNana che. pacIsamA zlokamAM samAdhinA phaLa svarUpe sparzAtmaka tattvasamrAptinuM varNana che. jenAthI AtmA paramAtmA bane che - te daSTAMta sAthe varNavyuM che. sattAvIsamA zlokamAM vinayathI vyApakatA, aThThAvIsamA zlokamAM vinayanI doSanAzakatA ogaNatrIsamA zlokamAM vinaya vinA grahaNa karelA zratanI atyaMta dutAne varNavI che. tyAra bAda zrI tIrthaMkara paramAtmAnA daSTAMtathI vinayanuM prAdhAnya varNavIne ekatrIsamAM zlokamAM, zuddhabhikSAdimAM tatpara rahenArA paNa vinayane gauNa karI gurukulavAsAdi svarUpa vinayane AcaratA nathI, teo mokSamArganA vilopaka che - A vAta jaNAvI che. eno zAMta citte vicAra karIe to vinayanI anivAryatA samajAze. aMte batrIsamA zlokamAM dravya, kSetra ane kAlAdino vicAra karI yathAsthAne yojelA vinayanA phaLa tarIke paramAnaMda-saMpadAne jaNAvI che. e mujaba A batrIzInA parizIlanathI; vinayane AtmasAta karI e paramAnaMda-saMpadAne prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja ekanI eka sadA mATenI abhilASA.. - A.vi. candraguptasUri jaina upAzraya, saMskAradhAma sosAyaTI, lAlacaukI, kalyANa. ca.va. 7 : zanivAra, tA. 30-04-2005 eka parizIlana 165
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ mitha prarazya vinayatrizirA || anantaraM dIkSA nirUpitA tasyAzca vinayagarbhAyA eva saphalatvamiti vinayaM nirUpayannAha A pUrve aThThAvIsamI batrIzImAM dIkSAnuM svarUpa varNavyuM. e dIkSA paNa vinayagarbhita hoya to ja saphaLa bane che. tethI have vinayanuM svarUpa varNavAya che karmaNAM drAg vinayanAda, vinayo viduSAM mataH / apavargaphalA''Dhyasya, mUlaM dharmatarorayam // 29-1 // karmaNAmiti-karmaNAM jJAnAvaraNIyAdInAM drAk zIghraM vinayanAdapanayanAd viduSAM vinayo mataH / ayamapavargaphalenADhyasya pUrNasya dharmatarormUlam / / 29-1 / / "zIghapaNe karmone dUra karavAnA kAraNe vinayane vidvAno mAne che. mokSasvarUpa phaLathI pUrNa evA dharmavRkSanuM mULa vinaya che." - A pramANe pahelA zlokano artha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. zIdhrapaNe, AtmA upara lAgelAM jJAnAvaraNIya vagere ATheya karmane dUra karanArane vinaya kahevAya che. vinaya' zabdanI "vinayana vinaya:' - A vyutpattine AzrayIne "vinaya' zabdano upara jaNAvyA mujaba artha che. A vinayane vidvAno mAne che. sarva karmone dUra karato hovAthI te vidvAnone mAnya hoya ja - e samajI zakAya che. vinaya, sakala karmanA kSayane kare che, jethI zIdhrapaNe mokSanI prApti thAya che. apavarga - mokSasvarUpa phaLathI je paripUrNa che, evA dharmasvarUpa vRkSanuM mULa vinaya che. vinayathI rahita evo dharma, mokSaphaLane prApta karAvato nathI. kAraNa ke vinaya vinA vidyA maLatI nathI. vidyA vinA cAritra maLatuM nathI ane cAritra vinA mokSa maLato nathI. A rIte dharmasvarUpa vRkSanuM mULa vinaya che e spaSTa che, jenuM phaLa apavarga che. janma, jarA ane maraNAdino uccheda jemAM thAya che - tene apavarga kahevAya che. ll29-1il vinayano vibhAga karAya che arthAt tenA prakAra jaNAvAya che- jJAnadarzanacAritratapobhirupacArataH / ayaM ca paJcadhA bhinno, darzito munipuGgavaiH // 29-2 // jJAneti-jJAnAdInAM vinayatvaM pUrvakarmavinayanAduttarakarmAbandhAcca draSTavyam / / 29-2 / / zlokArtha spaSTa che ke jJAna, darzana, cAritra, tapa ane upacArane AzrayIne vinaya pAMca prakArano che -e mahAmunioe jaNAvyuM che. anyatra vinayanA pAMca prakAra prakArotarathI jaNAvyA che. tema ja koI koI sthAne vinayanA cAra prakAra jaNAvyA che. vivakSAbhedathI e samajI levAnuM 16 vinaya batrIzI
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ spaSTa che. ahIM dIkSAnI saphaLatAne anukULa evA vinayanuM ja mukhya rIte nirUpaNa che. jJAna, darzana ane cAritra vagere svarUpa dharmane ahIM je vinayasvarUpe varNavyo che, tenuM kAraNa spaSTarUpe samajI zakAya che ke jJAnAdithI pUrvaka dUra thAya che ane navAM karmono baMdha thato nathI. arthAt jJAnAdi vinayamAM vinayatva; pUrvakarmanuM vinayana ane uttarakarmanA baMdhano abhAva : A svarUpa che. A vinaya' padanuM pravRttinimitta che... ityAdi samajI levuM. 29-rA jJAnAdi pAMca prakAranA vinayamAM jJAna, darzana ane cAritranA ATha ATha prakAro ane tapanA bAra prakAro prasiddha che. pAMcamA upacAravinayanA prakAro have jaNAvAya che pratirUpeNa yogena, tathA'nAzAtanAtmanA / . upacAro dvidhA tatrA''dimo yogatrayAt tridhA // 29-3 // pratirUpeNeti-pratirUpeNocitena yogena / tathA'nAzAtanAtmanA AzAtanA'bhAvena upacAro dvidhA / tatrAdimaH pratirUpayogAtmako yogatrayAt tridhA kAyiko vAciko mAnasazceti / / 29-3 / / trIjA zlokano artha paNa spaSTa che ke ucita AcaraNanA yogathI ane AzAtanAnA abhAvathI upacAravinaya be prakArano che. e be prakAranA upacAravinayamAM prathama je ucita yogasvarUpa upacAravinaya che; te mana, vacana ane kAyAnA traNa yogane AzrayIne traNa prakArano che. AthI samajI zakAze ke pratirUpa(ucita) yoga ane anAzAtanA A be prakAre upacAravinaya be prakArano che ane mAnasika, vAcika ane kAyika: A traNa bhedathI pratirUpayogAtmaka prathama upacAravinaya traNa prakArano che, je; anukrame mana, vacana ane kAyAnI ucita pravRtti svarUpa che. 29-al prathama upacAravinayanA traNa prakAranA vinayamAMnA TIkAmAM jaNAvelA prathama kAyika vinayanA prakAra jaNAvAya che- abhigrahA''sanatyAgAvabhyutthAnA'aligrahau / kRtikarma ca zuzrUSA, gatiH pazcAcca sammukham // 29-4 // abhigraheti-abhigraho guruniyogakaraNAbhisandhiH / AsanatyAga AsanadAnaM pIThakAdhupanayanamityarthaH / abhyutthAnaM niSaNNasya sahasArhadarzanena / aJjaligrahaH praznAdau / kRtikarma ca vandanaM / zuzrUSA vidhivadadUrAsannatayA sevanaM / pazcAdgatirgacchataH, sammukhaM ca gatirAgacchataH / iti / / 29-4 / / "abhigraha, AsanatyAga, avyutthAna, aMjaligraha, kRtikarma, zuzruSA, pazcAdgati ane samukhagati (A ATha prakArano kAyika ucitayogasvarUpa upacAravinaya che.)" - A pramANe eka parizIlana 167
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ cothA zlokano akSarArtha che. eno Azaya varNavatAM TIkAmAM pha2mAvyuM che ke pU. gurudevazrInAM kAryo karavAno abhigraha dhAraNa karavA svarUpa prathama kAyika vinayano prathama prakAra che. pU. gurudevazrI mATe AsanAdino tyAga karI teozrIne upayogI evA pIThaphalaka-pATiyAM vagere ApavA svarUpa bIjo kAyikavinaya che. Asane beselA ziSyane abhyutthAna mATe yogya evA pUjya gurudevazrInA ekAeka darzana thatAMnI sAthe ziSyanuM UbhA thavuM te svarUpa trIjo kAyika vinayano prakAra che. prazna pUchavA vagere prasaMge aMjali karavI te cotho prakAra che. vaMdana karavA svarUpa pAMcamo prakAra che. vidhipUrvaka bahu najIka paNa nahi ane dUra paNa nahi - e rIte gurudevAdinI sevA karavI te zuzruSA svarUpa chaThTho prakAra che. pU. gurudevAdi vaDIla jano jatA hoya tyAre pAchaLa vaLAvavA javuM ane teozrI AvatA hoya tyAre sAme levA javuM te anukrame kAyika upacAravinayano sAtamo ane AThamo prakA2 che. 29-4][ vAcika upacAravinayanA prakAra jaNAvAya che-- kAyiko'STavidhazcAyaM vAcikazca caturvidhaH / hitaM mitaM cA'paruSaM, buvato'nuvicintya ca // 29-5 / / kAyika iti-ayaM cASTavidhaH kAyika upacAraH / vAcikastu caturvidhaH / hitaM pariNAmasundaraM bruvataH prathamaH / mitaM stokAkSaraM bruvato dvitIyaH / aparuSaM cAniSThuraM bruvatastRtIyaH / anuvicintya svAlocya 6 yuvataRRturtha kRti II26-1 / / "A rIte kAyika upacAravinaya ATha prakArano che. tema ja vAcika upacAravinaya cAra prakArano che. hitakara, parimita, akaThora ane barAbara ciMtavIne bolanArane cAra prakArano vAcika vinaya thAya che. - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrve cothA zlokamAM jaNAvelA abhigrahAdisvarUpa ATha vinayanA prakAro kAyika upacAravinayanA che. hitakara bolavuM, pramANasara bolavuM, akaThora bolavuM ane sArI rIte vicArIne bolavuM : A cAra vAcika upacAra vinayanA(pratirUpayogAtmaka upacAravinayanA) prakAra che. je bolavAthI pariNAma suMdara Ave evA pariNAmasuMdara vacanane hitakara(hitasvarUpa) kahevAya che. evA hitakara vacanane bolanArAne prathama vAcika vinaya prApta thAya che. hitakAraka evuM paNa vacana khUba ja thoDuM alpa akSaravALuM bolavuM joie. eka vAkyathI cAlatuM hoya to bIjuM vAkya nahIM bolavuM joie. A pramANe thoDuM bolanArane dvitIya vAcika vinayanI prApti thAya che. pariNAmasuMdara ane thoDuM paNa vacana aniSThura-snehathI yukta bolavuM joie. paraMtu paruSa-kaThora nahIM bolavuM joie. A pramANe aniSThura bolanArane tRtIya vAcika-vinayanI prApti thAya che. aniSThura, mita ane hitasvarUpa vacana paNa, sArI rIte vicArIne bolavuM joie. vinaya batrIzI 168
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAme koNa che, te kevo che, tene kahyA pachI kahevAnuM pariNAma kevuM Avaze... ityAdino cokkasapaNe vicAra karIne pachI ja bolavuM. A pramANe sArI rIte vicArIne bolanArAne caturtha vAcika vinayanI prApti thAya che. A pramANe vAcika ucita yogAtmaka upacAravinaya cAra prakArano che. ra9-pA mAnasika vinayanA prakAro jaNAvAya che mAnasazca dvidhA zuddhapravRttyA'sannirodhataH / chadmasthAnAmayaM prAyaH, sakalo'nyA'nuvRttitaH // 29-6 / / mAnasazceti-mAnasazcopacAro dvidhA zuddhapravRttyA dharmadhyAnAdipravRttyA, asannirodhata ArtadhyAnAdipratiSedhAd / ayaM ca sakalaH prAyaH pratirUpo vinayazchadmasthAnAmanyAnuvRttita AtmavyatiriktapradhAnAnuvRtteH / prAyograhaNAdajJAtakevalabhAvadazAyAM kevalinAmapi / anyadA tu teSAmapratirUpa eva vinayastathaiva tatkarmavinayanopapatteH / taduktaM-"paDirUvo khalu viNao parANuattimaio muNeavyo / appaDirUvo viNao Tyavyo vatnI tu IkA" ra1-dA. zuddhapravRtti ane asat pravRttinA virodhane laIne mAnasika upacAravinaya be prakArano che. prAya: bIjAne anusaravAthI A badho vinaya chadmastha AtmAone prApta thAya che." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. jeno Azaya varNavatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke mAnasa upacAra vinaya be prakArano che. eka prakAra dharmadhyAnAdinI pravRttine laine che. bIjo prakAra ArtadhyAnAdinA parivArane laine che. zubhadhyAnathI yukta evA mananI udIraNA karavI ane akuzala evA manano virodha karavo. A rIte mAnasa upacAravinayanA be prakAra che. A badho pratirUpayogAtmaka upacAravinaya, chabastha AtmAone potAthI atirikta evI pradhAna(moTA) vyaktine anusaravAthI saMbhave che. zlokamAM praH zabdanuM grahaNa eTalA mATe karyuM che ke upara jaNAvyA mujaba pratirUpayogAtmaka upacAravinaya moTA bhAge chadmasthA AtmAone ja saMbhave che tethI koivAra kevalIparamAtmAne paNa e saMbhave che. e artha jaNAvI zakAya. kevalI bhagavaMtone kevalajJAna thayuM che - e, bIjAne jANavA na maLyuM hoya tyAM sudhI teozrI paNa mAtA-pitAdino vinaya kare che, tyAre zrI kevalajJAnIne paNa upacAravinaya(pratirUpayogAtmaka upacAravinaya) hoya che. paraMtu jyAre kevalI paramAtmAne kevalajJAna thayuM che enI jANa bIjAne thaI hoya tyAre teozrI bIjAnI pratye kAyikAdi vinaya karatA na hovAthI zrI kevalIparamAtmAne apratirUpa ja vinaya hoya che. tAdaza ja vinayathI teozrInAM karmonI nirjarA thAya che - A vastune jaNAvavA mATe zlokamAM prAya: padanuM upAdAna che. zrI dazavaikAlika sUtranA navamA adhyayananI niyuktimAM e vAta jaNAvatAM pharamAvyuM che ke - "pratirUpa vinaya, eka parizIlana 169
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ bIjAne anusaravA svarUpa jANavo. zrI kevalI-paramAtmAne to tenAthI bhinna apratirUpa(bIjAne na anusaravuM) vinaya hoya che.'... ityAdi barAbara samajI levuM. 529-6 // bIjA anAzAtanAsvarUpa aupacArika vinayanuM varNana karAya che-- arhatsiddhakulAcAryopAdhyAyasthavireSu ca / gaNasaDakriyAdharmajJAnajJAnigaNiSvapi / / 29-7 / / arhaditi - arhantastIrthakarAH / siddhAH kSINASTakarmamalAH / kulaM nAgendrAdi / AcAryaH paJcavidhA - cArAnuSThAtA tatprarUpakazca / upAdhyAyaH svAdhyAyapAThakaH / sthaviraH sIdatAM sthirIkaraNahetuH / gaNaH auTivi: / sapa: sAdhvAvisamuvAya:| kriyA'stivAvavA / dharma: zrutadharmAvi:| jJAnaM matlAhi / jJAninastakanta: | nirmAdhipatiH / / 21-7|| "zrI arihaMtaparamAtmA, sidghaparamAtmA, kuLa, AcArya, upAdhyAya, sthavira, gaNa, saMgha, kriyA, dharma, jJAna, jJAnI ane gaNIne vize paNa (cAra cAra prakAre vinaya karavo... ityAdi AgaLa kahevAze);" - A pramANe sAtamA zlokano zabdazaH artha che. eno Azaya varNavatAM TIkAmAM jaNAvyuM che ke zrI arihaMtaparamAtmAo ke jeo tArakatIrthane karanArA che. zrI siddhapa2mAtmAo ATha karmothI rahita che. nAgendra, cAndra vagere kuLa che. jJAnAcArAdi pAMca AcAronuM pAlana karanArA ane tenI prarUpaNAne karanArA AcAryabhagavaMto che. svAdhyAya karAvanArA-bhaNAvanArA upAdhyAyabhagavaMto che. saMyamanI sAdhanAmAM sidAtA AtmAne sthira karanArA sthavirabhagavaMto che. koTika (koTi) vagere gaNa che. sAdhu, sAdhvI vagerenA samudAyane saMgha kahevAya che. 'AtmAdi tattvo che' A pramANe bolavuM mAnavuM tema ja te mujaba AcaraNa karavuM vagere kriyA kahevAya che. zruta ane cAritra svarUpa be prakArano dharma che. matijJAnAdi pAMca jJAna che. jJAnavALA jJAnIo che ane gaNanA adhipatio gaNIo che. A tera sthAne; AThamA zlokathI jaNAvavAmAM Avaze te cAra cAra prakArano vinaya karavAno hovAthI bIjo anAzAtanA svarUpa aupacArika vinaya bAvana prakArano che... ityAdi have pachI jaNAvAya che. / / 29-7aaaa zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAnone vize je cAra vinayo karavAnA che te cAra vinayonuM svarUpa varNavAya che-- 170 anAzAtanayA bhaktyA, bahumAnena varNanAt / dvipaJcAzadvidhaH prokto dvitIyazcopacArikaH / / 29-8 / / anAzAtanayeti - anAzAtanayA sarvathA'hIlanayA / bhaktyA ucitopacArarUpayA / bahumAnenAntarabhAvapratibandharUpeNa / varNanAt sadbhUtaguNotkIrtanAt / dvitIyazcAnAzAtanAtmaka aupacArika vinayo dvipaJcAzadvidhaH proktaH / trayodazapadAnAM caturbhirguNane yathoktasaGkhyAlAbhAt / / 29-8 / / vinaya batrIzI
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ "(zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAnonI) AzAtanA na karavAthI, bhakti karavAthI, bahumAna karavAthI ane varNana karavAthI bAvana prakArano bIjo aupacArika vinaya varNavyo che." - A pramANe AThamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa che ke zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAno(zlo.naM. 7mAM jaNAvelA)nI sarvathA hIlanA na karavA svarUpa arthAt AzAtanAnuM varjana karavA svarUpa, bIjA aupacArika vinayano pahelo prakAra che. enA kula tera bheda che. zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAnonI puSpAdi dravyothI ucita upacAra svarUpa bhakti, bIjA aupacArika vinayano bIjo prakAra che. enA kula tera bheda thAya che. A rIte te tera sthAno vize AMtarika prIti svarUpa bahumAnathI bIjA aupacArika vinayano trIjo prakAra thAya che. tenA paNa kula tera bheda thAya che. ane bIjA aupacArika (anAzAtanA svarUpa aupacArika) vinayano cotho prakAra, upara jaNAvelAM tera sthAnonA sadbhUta-vAstavika guNonI stavanA karavA svarUpa che. enA paNa upara jaNAvyA mujaba zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAnone AzrayIne te bheda thAya che. tera padone A rIte cArathI guNavAthI badhA maLIne anAzAtanaupacArika vinayanA bAvana prakAra che... ityAdi spaSTa che. [29-8 // upara jaNAvelAM zrI arihaMtaparamAtmAdi tera sthAnomAMthI koi paNa ekanI paNa AzAtanA karavAthI tAttvika rIte sarvanI AzAtanA thAya che - e jaNAvAya che--- ekasyA''zAtanA'pyatra, sarveSAmeva tattvataH / anyo'nyamanuviddhA hi, tevu jJAnAvyo muLA: 0ra6-6|| ekasyeti - atrArhadAdipadeSu ekasyApi AzAtanA tattvataH sarveSAM / hi yatasteSu jJAnAdayo guNA anyonyamanuviddhAH / yadeva hyekasya zuddhaM jJAnaM tadevAparasyApi / itthaM ca hIlanAviSayIbhUtajJAnAdisambandhasya sarvatrAvizeSAdekahIlane sarvahIlanApatterdAruNavipAkatvamavadhArya na kasyApi hIlanA kAryeti bhAvaH / / 29-9 / / "ahIM ekanI paNa AzAtanA(hIlanAdi) karavAthI tattvane AzrayIne sarvanI ja AzAtanA thAya che. kAraNa ke zrI arihaMtaparamAtmAdimAM paraspara jJAnAdi guNo ekabIjAmAM samAyelA che." - A pramANe navamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI arihaMta paramAtmA vagere tera padomAMthI koi paNa eka padanI hIlanA karavAthI bAkInAM badhAM ja padonI hIlanA thAya che. kAraNa ke teomAM jJAnAdi guNo paraspara saMkaLAyelA che. je zuddha jJAna zrI arihaMtaparamAtmAdi eka padamAM che, te ja zuddha jJAna, zrI siddhapa2mAtmAdimAM paNa che. tethI jemanI hIlanA karI che, temanAmAM rahelA jJAnAdi guNono saMbaMdha bIjAmAM paNa hovAthI eka sthAne jo tenI hIlanA karI hoya to anyatra paNa tenI hIlanA thayelI che ja. kAraNa ke te te sthAnamAM vidyamAna jJAnAdi guNomAM koi vizeSatA nathI, ke jene eka parizIlana 171
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ laine eka sthAne te hIlanAne pAme ane bIje sthAne te hIlanAne na pAme. AthI spaSTa che ke eka sthAne hIlanA karAye chate bIje paNa hIlanA thai ja jAya che, jeno vipAka atyaMta dAruNa che - e yAda rAkhI mumukSue koinI paNa hIlanA karavI nA joie - e tAtparya che. - Ama paNa sAmAnyathI koinI paNa hIlanA karavAnI nathI. ahIM to zrI arihaMtaparamAtmAdi paramatAraka te2 pado lokottara jJAnAdi guNothI saMpanna che. teozrInI hIlanA karavAno vicAra paNa na ja hoya. paraMtu annAnAdipramAdaparavaza AtmAo jyAre paNa te2 padomAMthI koi eka paNa padanI hIlanA karI bese che, tyAre bIjAnI hIlanA karavAno bhAva na paNa hoya to ya bIjAnI hIlanA thai ja jAya che, jenA vipAka atyaMta bhayaMkara che - e yAda rAkhavuM joie. 29-9 guNasaMpanna zrI arihaMtaparamAtmAdinI hIlanA karavAnuM je phaLa che, tenuM varNana karyuM. have alpajJAnAdithI yukta evA pU. gurudevazrInI hIlanAnA phaLanuM varNana karAya che-- // 26-10 nUnamiti--nUnaM nizcitamalpazrutasyApyanadhItAgamasyApi kAraNAntarasthApitasya gurorAcAryasyAcArazAlinaH paJcavidhAcAraniratasya hIlanA guNaM svagatacAritrAdikaM bhasmasAt kuryAt / indhanamiva vahniH / / 29-10 / / "agni jema iMdhana(baLataNa)ne bhasmasAt kare che tema kharekhara alpajJAnavALA paNa AcArasaMpanna evA gurudevanI AzAtanA, guNane bhasmasAt kare che." - A pramANe dazamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrve sAmAnya rIte zrI arihaMtaparamAtmAdi tera padonI hIlanA na karavAnuM jaNAvyuM che. emAM zrI arihaMta paramAtmAdi to sarvaguNasaMpanna hovAthI prAyaH teozrInI AzAtanA-hIlanAno saMbhava bahu ja ocho rahe che. paraMtu AcAryabhagavaMtAdi to samagra guNathI paripUrNa nathI, chadmastha che. thoDIghaNI guNomAM nyUnatA rahetI hovAthI ane atiparicayAdinA kAraNe teozrInI AzAtanAno pUrato saMbhava hovAthI tene anulakSIne A zlokamAM jaNAvyuM che ke viziSTa puNya vagere kAraNe gurupade sthApana karelA evA zAsra nahIM bhaNelA, paNa paMcAcAranI ArAdhanAmAM nirata evA pU. gurubhagavaMtanI hIlanA, potAmAM rahelA cAritrAdi guNone evI rIte bhasmasAt kare che ke je rIte agni lAkaDAdi baLataNane bhasmasAt kare che. sAmAnya rIte yogyane ja gurupade birAjamAna karAya che. paraMtu koi vAra gacchanI sArasaMbhALa karanAra koi paNa rIte potAnI javAbadArI vahana karavA mATe samartha na rahe tyAre bIjA koi gItArtha saMbhALI zake evA na hoya ane je saMbhALI zake evA hoya te gItArthabhaNelA na hoya, AvI sthitimAM zAstra nahIM bhaNelAne paNa gurupade sthApana karavA paDatA hoya vinaya batrIzI 172 nUnamalpazrutasyA'pi, gurorAcArazAlinaH / dInanA masAt ryAd, muLa harivenzanam
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ che. AvA gurubhagavaMta bhaNelA nathI, paryAyamAM nAnA che athavA nIcakuLamAMthI AvelA che.. ityAdi doSonI apekSAe temanI hIlanA na karavI joie. jo koI teozrInI halanA kare to te potAnA cAritraguNone khalAsa kare che... ityAdi anyatra anusaMdhaya che. jijJAsue tenA jJAtAo pAsethI spaSTapaNe samajI levuM joie. 29-10nA pU. gurudevazrInI halanAne, tenA bhayaMkara vipAkane AzrayIne varNavAya che- zaktyagrajvalanavyAlasiMhakrodhAtizAyinI / anantaduHkhajananI, kIrtitA guruhIlanA // 29-11 // zaktyagreti-zaktiH praharaNavizeSastadagraM zaktyagraM, jvalano'gniH, vyAlasiMhayoH sarpakesariNoH krodhaH kopaH, tadatizAyinI tebhyo'pyadhikA anantaduHkhajananI guruhIlanA kIrtitA dazavaikAlike / / 29-11 / / zaktino agrabhAga, agni, sarpa ane siMhanA krodha karatAM paNa vadhAre bhayaMkara anaMtaduHkhane ApanArI guruhalanA che - ema zAstramAM jaNAvyuM che." - A pramANe agiyAramA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya jaNAvatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke zakti, zastravizeSanuM nAma che. zaktisvarUpa zastrano agrabhAga khUba ja tIkSNa hoya che. agni tema ja sarpa ane siMhano krodhaH A badhA karatAM paNa adhika kharAba(bhayaMkara) gurunI hIlanA che, je anaMta duHkhanuM kAraNa che - A pramANe zrI dazavaikAlika sUtranA navamA adhyayanamAM jaNAvyuM che. zaktino agrabhAga ke agni vagere devatAnA prabhAvathI duHkhanuM kAraNa na paNa bane, athavA eka bhavamAM ja duHkhanuM kAraNa bane. paraMtu gurunI halanA to A bhavamAM ane parabhavamAM avazya anaMta duHkhanuM kAraNa banyA vinA rahetI nathI. tethI te zakyajha ane agni vagere karatAM adhika bhayaMkara che... ityAdi spaSTa che. 29-11. vinaya vinA jJAna prApta thatuM nathI. te paNa gurune AdhIna che. temano vinaya kaI rIte avazya karavo joie te jaNAvAya che- paThed yasyA'ntike dharmapadAnyasyA'pi santatam / kAyavAGmanasAM zuddhyA, kuryAd vinayamuttamam // 29-12 // paThediti-yasyAntike dharmapadAni dharmaphalAni siddhAntapadAni paThet / asya santatamapi nirantaramapi, na tu sUtragrahaNakAla eva, kuzalAnubandhavyavacchedaprasaGgAt / kAyavAGmanasAM zuddhyA uttamaM vinayaM kuryAt T/ra1-12 jemanI pAse dharmapadono abhyAsa kare, temano niraMtara paNa kAya, vacana ane mananI zuddhithI uttama vinaya karavo joIe." - A pramANe bAramA zlokano artha che. eno Azaya eka parizIlana 173
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ spaSTa che ke jemanI pAse dharmane prApta karAvanArAM siddhAMtapadonuM adhyayana karIe temano niraMtara paNa kAya, vacana ane mananI zuddhi pUrvaka uttama(mokSaprApaka) vinaya karavo joIe. Avo vinaya, bhaNatA hoIe tyAre ja karavo evuM nahi paNa bhaNI gayA pachI paNa (pATha pachI paNa) niraMtara karavo joie. jo mAtra sUtragrahaNakALamAM ja vinaya karavAmAM Ave to kuzala evA anubaMdha nAza pAmI jAya. e anubaMdha nAza na pAme : e mATe niraMtara vinaya karavo joie. ityAdi dazavaikAlika sUtramAMthI samajI levuM joie. ra9-1rI vAcanAcArya cAritraparyAyathI nyUna hoya to teozrIno vinaya kaI rIte karAya? A zaMkAnuM samAdhAna jaNAvAya che- paryAyeNa vihIno'pi, zuddhajJAnaguNAdhikaH / jJAnapravAnasAmaggavato rAdha: mRta: ra6-1rUA. paryAyeNeti-ato dharmapAThakasya sadA vinayArhatvAt paryAyeNa cAritraparyAyeNa vihIno'pi zuddhajJAnaguNenAdhiko jJAnapradAnasAmarthyamadhikRtya ralAdhikaH smRta AvazyakAdau / svApekSitaratAdhikyena tattvavyavasthiteH / vivecitamidaM sAmAcArIprakaraNe / / 29-13 // "AthI jJAnapradAnasAmarthyane kAraNe paryAyathI hIna evA paNa vidyAguru; zuddha jJAnanI apekSAe adhika, ratnAdhika kahevAyA che." - A pramANe teramA zlokano akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke vidyAguru sadAne mATe vinayane yogya hovAthI teozrI cAritraparyAyathI hIna(nyUna-nAnA) hoya to paNa zuddhajJAnaguNathI adhika che. jJAnapradAna karavAnuM sAmarthya teozrImAM adbhuta che. tenI apekSAe pU. vidyAguru mane Avazyaka sUtramAM ratnAdhika tarIke varNavyA che. ratnAdhikatAno vicAra potAnI apekSita ratnAdhikatAne AzrayIne karavAno che. ratnAdhikatAnI vyavasthA e rIte vivakSita che. A viSayamAM graMthakArazrIe sAmAcArIprakaraNamAM vivecana karyuM che. Azaya e che ke sAmAnya rIte uttamottama cAritranI ArAdhanA, samyagdarzananI zuddhimUlaka che ane samyagdarzananI vizuddhi samyajJAnamUlaka che. A rIte ratnatrayInI ArAdhanAmAM samyajJAnanuM prAdhAnya che. e jJAnanuM pradAna karanArA pU. gurudeva sadAne mATe vinayane yogya ja che. cAritraparyAyanI apekSAe vidyAguru ma. nAnA hoya ane bhaNanArA moTA hoya topaNa bhaNanArane jJAnaratnanI apekSA hovAthI, nAnA paNa vidyAguru ma. jJAnanI apekSAe moTA ja che. tethI moTA evA bhaNanAra mATe, jJAnanuM pradAna karavAnuM sAmarthya pU. vidyAgurumAM hovAthI teozrI ratnAdhika che. nAnA hovA chatAM, paryAyathI moTA evA jJAnArthI mATe vaMdanAdi vinayane yogya che... ityAdi sAmAcArIprakaraNathI samajI levuM joIe. ra9-13 174 vinaya batrIzI
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ laukika dRSTAMtathI lokottara vinayanI kartavyatAnuM samarthana karAya che- zilpArthamapi sevante, zilpA''cAryaM janAH kila / ghavArthI thaI, vidaM punatatikrama: //ra1-14mAM zinvArthamiti-vya: ra1-14. "zlokArtha spaSTa che. eno Azaya paNa samajI zakAya evo che ke loko kharekhara ja zilpa sthApatya vagere kalAonA grahaNa mATe zilpAdi kalAonA jANakAra evA AcAryonI sevA kare che. to pachI dharmanI prApti mATe dharmanA yathArtha prarUpaka evA AcAryabhagavaMtonI sevAnuM ullaMghana kaI rIte kare ? arthAt na ja kare. sAmAnya rIte mithyAtvAdinA kAraNe jemanAmAM viziSTa viveka pragaTyo nathI, evA loko mAtra A bhavamAM ja kAmamAM AvanArI evI kalAone prApta karavA mATe Akroza, tiraskAra, zikSA vagerenAM aneka kaSTo sahana karavA pUrvaka zilpAcArya vagereno vinaya karatA hoya che. to pachI jeo kharekhara ja dharmanA arthI che, samyagdaSTi hovAthI viziSTa vivekathI saMpanna che ane dharmane prApta karavA mATe prayatnazIla che - evA lokottara AtmAo dharmAcAryono vinaya kema na kare? arthAta avazya karyA vinA na rahe. e spaSTa che. ra9-14. upara jaNAvelI vAtanuM samarthana karAya che- jJAnArthaM vinayaM prAharapi prakaTasevinaH / ata evA'pavAdenA'nyathA zAstrArthabAdhanam // 29-15 // jJAnArthamiti-ata eva jJAnAdigrahaNe vinayapUrvakatvaniyamasya siddhAntasiddhatvAdevApavAdena jJAnArthaM prakaTasevino'pi vinayamAhuH, paryAyAdikAraNeSvetadantarbhAvAd / anyathA tathAvidhakAraNe'pi tadvinayAnAdare zAstrArthabAdhanaM zAstrAjJAvyatikramaH / taduktaM-"eyAiM akuvvaMto jahArihaM arihadesie magge / Na havai payagamatI samarimaMtAvo tosA || aa" ri1-11|| "AthI ja prakaTa rIte doSanuM sevana karanArA sAdhuno paNa apavAdapade jJAna mATe bhaNanArAe vinaya karavo joie - ema zAstrakAroe kahyuM che. anyathA zAstra jaNAvelA arthano bAdha thAya che." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke jJAnAdinuM grahaNa vinayapUrvaka ja karavuM joIe evo niyama siddhAMta zAstraAgama)thI siddha thayelo hovAthI ja apavAde; jJAna mATe, prakaTa doSane sevanArA sAdhuno paNa vinaya karavo joIe. sAmAnya rIte suvidita gItArtha pU. gurubhagavaMtanI pAse ja bhaNavuM joIe - e utsargamArga che. paraMtu evA pU. gurudevazrInI pAse bhaNavAnuM jayAre zakya na ja bane tyAre prakaTa eka parizIlana 175
Page #179
--------------------------------------------------------------------------
________________ rIte moTA doSone sevanArA zithilAcArI sAdhu pAsethI jJAna meLavI levuM joie. ane e vakhate temano vinaya paNa karavo joie. AvI ja rIte paryAyAdithI nAnA evA sAdhu mahAtmAnI pAsethI jJAna meLavatI vakhate paNa temano vinaya avazya karavo joie. anyathA; temanA sivAya bIjA pAsethI jJAna maLI zake ema na hoya ane prakaTa doSane sevanArA vagerethI ja jJAna maLatuM hoya tyAre; 'A to zithilAcArI ane nAnA che' - ema samajIne vaMdanAdi vinaya na karavAmAM Ave to, "jJAnanI prApti mATe prakaTa doSane sevanArAdino paNa vinaya karavo joie' - A pramANe jaNAvanArA zAstranA arthano(AjJAno) bAdha thAya che. arthAt e mujaba vinaya karavAmAM na Ave to, AjJAbhaMganuM pApa lAge che. A viSayane e anulakSIne zrI AvazyakasUtranI niyukti vageremAM jaNAvyuM che ke - pUrve jaNAvyA mujaba prakaTa rIte doSa sevanArAdino; jJAnanI prApti mATe vAcika namaskAra aMjalI vaMdana vagere vinaya; zithilAcArI sAdhune yogya hovA chatAM zrI arihaMtaparamAtmAe upadezelA mArgamAM; je sAdhuo te karatA nathI temane zrI jinazAsanamAM bhakti nathI. u52thI abhakti vagere doSo lAge che... ityAdi barAbara samajI levuM joie. apavAdasvarUpe jaNAvelI vAta utsarga-svarUpe samajI na levAya - e aMge khAsa khyAla rAkhavo. 29-15|| nanvevamapavAdato'pi prakaTapratiSeviNo'grahilagrahilanRpanyAyena dravyavandanameva yaduktaM tadbhaGgApattirjJAnaguNabuddhyA tadvandane bhAvavandanAvatArAdityAzaGkya taduktiprAyikatvAbhiprAyeNa samAdhatte A pramANe apavAdathI paNa prakaTa rIte doSane sevanArAdino jJAnAdi mATe 'agrahilagrahila' nyAyathI ('agrahila-grahila' nyAyanuM tAtparya e che ke pUrNa nAmanA rAjA ane temanA buddhi nAmanA maMtrIzvara hatA. koi naimittike kuvRSTi thavAnI bhaviSyavANI bhAkhI hatI. e sAMbhaLIne rAjAe udghoSaNA karAvI ke badhAe pANIno saMgraha karI levo. paNa kuvRSTinuM pANI koie pIvuM nahi. krame karI nagaranA lokono pANIno saMgraha pUro thai gayo ane teoe kuvRSTinuM pANI vAparyuM. teo gAMDA thai gayA. rAjA ane maMtrIzvare e pANI vAparyuM nahi. tethI teo gAMDA thayA nahi. paraMtu nagaranA loko temane gAMDA mAne che ane potAne DAhyA mAne che. eTale rAjA ane maMtrIzvara gAMDA na hovA chatAM gAMDA banI nagaranA lokonI jema ja vartavA lAgyA. tethI nagarajanoe temane DAhyA mAnyA. kAlAMtare suvRSTinA pANInA upayogathI badhuM pUrvavat thai gayuM.) dravyavaMdana ja karavAnuM 'upadezapada'mAM je jaNAvyuM che, teno bhaMga(virodha) thavAnI Apatti Ave che. kAraNa ke ahIM jJAnaguNanI prAptinA hetuthI zithilAcArI Adine vaMdana karavAmAM to bhAvavaMdanano ja prasaMga Ave che 'upadezapada'mAM jaNAvelI vAta prAyika che, te jaNAvAya che-- AvI zaMkAnuM samAdhAna karatAM 176 - vinaya batrIzI
Page #180
--------------------------------------------------------------------------
________________ na caivamasya bhAvatvAda, dravyatvokti virudhyate / sadbhAvakAraNatvokte, rbhAvasyA'pyAgamA''khyayA // 29-16 // na caivamiti-na caivaM jJAnArthaM prakaTapratiSeviNo'pi vinayakaraNe'sya jJAnArthavinayasya bhAvatvAda dravyatvoktirApavAdikavinayasyopadezapadAdiprasiddhA virudhyate, bhAvasyApi AgamAkhyayA AgamanAmnA sadbhAvakAraNatvokteH puSTAlambanatvavacanAdasvArasikakAraNasthala evoktaniyamAditi / bhAvalezastu mArgAnusArI yatra kvacidapi mArgodbhAsanArthaM vandanAdi vinayArhatAnimittameva zrUyate / yaduktaM bRhatkalpabhASye-"daMsaNanANacarittaM tavaviNayaM jattha jattiyaM pAse / jiNapannattaM bhattIe pUyae taM tahiM bhAvaM / / 1 / / " ||29-16 / / A rIte jJAna mATenA vaMdana vagere svarUpa vinaya bhAvasvarUpa hovAthI tene dravyasvarUpa varNavanArAM vacanano virodha Ave che - AvI zaMkA nahi karavI joie. kAraNa ke AgamazabdathI bhAvane paNa sadbhAvanA kAraNa svarUpe varNavyo che." - A pramANe soLamA zlokano sAmAnya artha che. enuM tAtparya e che ke prakaTa pratisavI(zithilAcArI)no jJAna mATe vinaya karIe tyAre jJAna mATe karelo vinaya bhAvasvarUpa hovAthI tene dravyasvarUpa mAnavAnuM viruddha banaze. upadezapadamAM apavAdapade karelA vinayane dravyasvarUpe varNavyo che. tethI teno ahIM virodha Ave che - evI zaMkA nahi karavI joie. kAraNa ke tyAM bhAvane paNa (jJAnane paNa) Agama zabdathI puSTAlaMbana tarIke varNavyo che. arthAtu tyAM paNa dravyavaMdanAMtargata bhAvanimittaka vaMdananuM varNana che ja. jayAM prakaTa pratisevI vagerene vaMdana karavAno pariNAma na hoya ane vaMdana karavuM paDatuM hoya tyAM ja dravyavaMdana mAnavAno niyama che. bAkI to mokSamArgane anusaranAro bhAvano aMza jyAM kyAMya paNa dekhAya to te mokSamArganA ubhAsana (prabhAvanA) mATe; vaMdanAdi vinayanI yogyatAnuM nimitta ja che - ema jaNAvAyuM che. A vastune jaNAvatAM bRhatkalpabhASyamAM pharamAvyuM che ke - samyagdarzana, jJAna, cAritra, tapa ane vinaya jyAM jeTalA pramANamAM dekhAya tyAM te zrI jinezvaradevoe kahelA bhAvane bhaktithI pUjavo joie. ityAdi upayogapUrvaka barAbara samajI levuM joie. 29-16ll vinayanuM mAhAbhya varNavAya che vinayena vinA na syAjjinapravacanonnatiH / payaHsekaM vinA kiM vA, vardhate bhuvi pAdapaH // 29-17 // "vinaya vinA zrI jinazAsananI unnati thatI nathI. pANInuM siMcana karyA vinA A pRthvI para zuM vRkSa vadhe kharuM?" - A pramANe sattaramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa che ke vRkSanI vRddhi mATe jeTalI AvazyakatA pANInA siMcananI che, eTalI ja AvazyakatA zrI jinazAsananI unnati mATe vinayanI che. eka parizIlana 177
Page #181
--------------------------------------------------------------------------
________________ jyAre jyAre paNa vinayaguNanI hAni thatI gai tyAre tyAre zrI jinazAsananI unnatinA badale tenI apabhrAjanA thai che. gaMgAnadI kai dizAmAM vahe che - e jANavA mATe mokalelA pU. bAla sAdhumahAtmAnA adbhuta vinayathI rAjAne zrI jinazAsananI pratye khUba ja bahumAna thayeluM. e vRttAMta khUba ja prasiddha che. pravacanazakti, tapanI kaThora sAdhanA, asAdhAraNa vidvattA ane sahajabhAve karAtuM vaiyAvRttva vagere guNo paNa vinaya vinA phaLane ApanArA banatA nathI. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananI prabhAvanA vinayathI thAya che - A vAta kharekhara ja dhyAnamAM lIdhA vinA cAle evuM nathI. koNa jANe kema AvuM thAya che e samajAtuM nathI. lagabhaga prabhAvanAne karanArAmAM vinayanuM AcaraNa jovA na maLe. ahaMkArano leza paNa bIjAnA astitvano svIkAra paNa karavA nA de to pachI bIjAnA vinayanI to apekSA rakhAya ja kyAMthI ? pANInA siMcana vinA vRkSa vadhe nahIM e samajI zakanArA vinaya vinA zrI jinazAsananI unnati na thAya e samajI zakatA nathI - e eka Azcarya ja che ne ? ||29-17nA vinayane nahi karanArAne kevo apAya prApta thAya che te dRSTAMtapUrvaka jaNAvAya che-- vinayaM grAhyamANo yo, mRdUpAyena kupyati / uttamAM zriyamAyAntIM daNDenA'panayatyasau // 29-18 / / "mRdu-atyaMta komaLa vacanonA upAya vaDe vinayane zikhavADavA chatAM je gusse thAya che, te sAme cAlIne AvatI uttama evI lakSmIne lAkaDIthI dUra kare che." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. lakSmIne dUra karavAnA dRSTAMtathI kahevAno Azaya cokkasa ja samajI zakAya che. eka to lakSmIne bolAvyA pachI paNa AvatI nathI. enA badale te sAme cAlIne AvatI hoya tyAre tene AvakAravAnA badale dUra karavAnuM khUba ja kharAba che. emAM paNa upekSA karIne athavA sAmAnya tiraskAra karIne tene dUra karavAnA badale lAkaDIthI dUra karavAnuM arthAt lAkaDIthI phaTakArIne tene AvatI aTakAvavAnuM to khUba ja bhayaMkara che. AvuM ja vinaya mATe samajavAnuM che. eka to ApaNI meLe ApaNe vinaya karatA nathI. sAme cAlIne ApaNane bhavanistAraka pU. gurudevazrI vinaya zikhavADe tyAre zIkhI levAnA badale ke maunapaNe sAMbhaLI levAnA badale ApaNe gusse thai jaie : e keTaluM kharAba che - e ApaNe ja vicAravuM joie ne ? lakSmInA viSayamAM samajavAnuM sAva saraLa che. paraMtu vinayanA viSayamAM samajavAnuM ghaNuM ja agharuM che. Ama thavAnuM kAraNa buddhinI alpatA nathI, paraMtu vAstavika anarthIpaNuM che. vinayanuM arthIpaNuM keLavI laie to tene grAhya banAvanArA pU. gurubhagavaMta pratye kopa nahIM Ave. saMbhava che ke koi vAra kaThora upAye karI teozrI vinayane zikhavADe tyAre kopa vinaya batrIzI 178
Page #182
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave, paraMtu mRdu upAya vaDe jayAre teozrI vinaya grahaNa karAve tyAre kopa kaI rIte Ave? vinayanI arthitAno abhAva na hoya to e zakya nathI... ityAdi vicAravuM joIe. /ra9-18 vinIta ane avinItane prApta thanArA phaLanuM varNana karAya che trailokye'pi vinItAnAM, dRzyate sukhamaGginAm / trailokye'pyavinItAnAM, dRzyate'sukhamaGginAm // 29-19 // zlokArtha spaSTa che ke "traNeya lokamAM vinayasaMpanna AtmAone sukhanI prApti thatI dekhAya che. tema ja traNeya lokamAM vinayathI rahita AtmAone asukha-duHkhanI prApti thatI dekhAya che." A lokamAM ane paralokamAM vinayasaMpanna AtmAone sukhanI prApti thatI hoya che. sAmAnya rIte artha ane kAmathI prApta thatuM lokaprasiddha sukha paNa vinayI janone prApta thatuM hoya che. game teTalAM sukhanAM sAdhanono paribhoga hoya paraMtu te vakhate koI tiraskArAdi kare to sukhano anubhava thato nathI. vinayavaMta AtmAono prAyaH koi tiraskArAdi karatuM na hovAthI alpa sukhasAmagrImAM paNa e vakhate teo sukhano anubhava kare che. vinayanA kAraNe te jIvone jJAnAdi guNo prApta thavAthI Atmika sukhanI paNa prApti thAya che ane paralokamAM mokSa vagerenI paNa prApti thAya che, je paramasukhAnubhavanuM kAraNa bane che. AthI taddana ja viparIta rIte avinIta AtmAone sarvatra sadAne mATe duHkhanI prApti thatI hoya che. sarvatra tiraskArane pAtra banavAthI sukhano anubhava thato nathI. jJAnAdi guNo paNa teone prApta thatA na hovAthI bhavAMtaramAM paNa mokSAdinI prApti thatI nathI.. ityAdi anyatrathI jANI levuM. 29-1lA. sukhanuM prayojaka evuM gaurava paNa vinayathI ja prApta thAya che : e jaNAvAya che jJAnAdivinayenaiva, pUjyatvA''ptiH zrutoditA / gurutvaM hi guNA'pekSaM, na svecchAmanudhAvati // 29-20 // "jJAnAdino vinaya karavAthI ja pUjyatvanI prApti thAya che - ema zAstramAM jaNAvyuM che. kAraNa ke gurutva-pUjayatva guNanI apekSAvALuM che. ApaNI potAnI icchAthI kAMI pUjayatvadoDatuM AvatuM nathI." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. zrI dazavaikAlika sUtranA navamA adhyayanamAM pharamAvyuM che ke guNothI pUjaya thavAya che, sAdhu thavAya che. krodha, ahaMkAra vagere doSono tyAga karI kSamA, namratA, vinaya, viveka vagere guNone je prApta kare che; te AtmAomAM sAdhutA-pUjayatA Ave che. pUjayatA-sAdhutA vagere svabhAvathI nathI AvatI ke jAti, kuLa, veza eka parizIlana 179
Page #183
--------------------------------------------------------------------------
________________ AdithI saMbaddha nathI. vinayAdi guNone laIne enI prApti thAya che. guNasApekSa vastu guNanA abhAvamAM na ja maLe - e samajI zakAya che. ra9-20nA sAmAnyathI vinayanA viSayanuM nirUpaNa karIne have tenA mukhya viSayanuM nirUpaNa karAya che- vinaye ca zrute caiva, tapasyAcAra eva ca / caturvidha samAdhistu, to munipurveH ra1-20 zrI dazavaikAlika sUtranA anusAra ahIM A ekavIsamA zlokathI cAra samAdhinAM sthAno varNavyAM che. AtmAne jene vize pU. jitendriya sAdhu mahAtmAo ramaNatA karAve che, tene samAdhi kahevAya che. AvAM samAdhi-sthAno cAra che. vinayasamAdhi, zrutasamAdhi, tapasamAdhi ane AcArasamAdhi - A cAra samAdhinA darekanA cAra cAra prakAra che. A pramANe samAdhisvarUpa vizeSa vinayanuM ahIM varNana karAya che. sAmAnyataH vinayanuM nirUpaNa A pUrve karyuM che. zlokArtha spaSTa che ke vinaya, zrata, tapa ane AcArane vize munIzvaroe cAra prakAranI samAdhi varNavI che. 29-21 vinayasamAdhinA cAra prakAra jaNAvAya che zuzrUSati vinItaH san, samyagevA'vabudhyate / yathAvatkurute cA'tha madena ca na mAdyati // 29-22 // vinIta banIne gurunA anuzAsanane sAMbhaLavA icche che. vinIta thaIne sArI rIte jANe che. sAMbhaLelA tattvane zAstrAjJA mujaba kare che ane madathI chakI jato nathI." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke vinayamAM samAdhi cAra prakAranI che. bhavanistAraka pU. gurubhagavaMta jyAre jyAre paNa ApaNuM anuzAsana kare tyAre tyAre te anuzAsana svarUpa vacanane vinayapUrvaka sAMbhaLavAnI je icchA che, te vinayasamAdhino pahelo prakAra che. dhAryA karatAM ghaNuM agharuM kAma che, zuzruSA svarUpa prathama vinayasamAdhine prApta karavAnuM. ApaNI icchA mujaba pU. gurudevazrInAM bIjAM badhAM ja kAmo karavAnuM to hajI ya phAve paraMtu teozrInA hitakara evA vacanane sAMbhaLavAnI IcchA prApta karavAnuM lagabhaga mana ja thatuM nathI. e vinayasamAdhinI prApti thaI jAya to bIjA vinayasamAdhinA prakAro to saraLatAthI prApta thaI zake ema che. je kAMI takalIpha che te A zuzruSAnI che. sAMbhaLavA mATe nahi TevAyelA AtmAone A samAdhi maLatI na hovAthI temanuM samagra jIvana asamAdhimAM ja vIte che. zukrUSAnI prApti thavAthI pU. gurudevazrInA paramatAraka anuzAsananA zravaNathI anuzAsananA tattvanuM jJAna prApta thAya che, je vinayasamAdhino bIjo prakAra che. e tattvajJAnanI prApti thavAthI tadanusAra je 180 vinaya batrIzI
Page #184
--------------------------------------------------------------------------
________________ AcaraNa karAya che te vinayasamAdhino trIjo prakAra che ane cotho prakAra te che ke AvA prakAranuM uttama cAritra huM pALuM chuM, devo paNa mane vaMdana kare che... ityAdi rUpe mada na kare... ityAdi spaSTa che. 29-22 vinayasamAdhinuM nirUpaNa karyuM. have zrutasamAdhinuM varNana karAya che-- zrutamekAgratA vA me, bhAvitAtmAnameva vA / sthApayiSyAmi dharme'nyaM, vetyadhyeti sadAgamam // 29-23 // "mane zrutanI prApti thaze, mArA cittanI ekAgratA thaze, mArA AtmAne bhAvita banAvI tene dharmamAM sthApana karIza, athavA anya jIvone dharmamAM joDIza. AvI bhAvanAthI suMdara AgamanuM adhyayana kare te zrutasamAdhino anukrame prathama dvitIya tRtIya ane caturtha prakAra che." - A pramANe tevIsamA zlokano artha che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka AgamanuM adhyayana karavuM... te zrutasamAdhi che. zrI jinAgamanA adhyayana pAchaLanA AzayavizeSane laine te zrutasamAdhinA cAra prakAra che. zAstrajJAna maLe : A bhAvanAthI je Agama bhaNe te pU. sAdhu mahAtmAne prathama zrutasamAdhi prApta thAya che. zrutano abhyAsa karavAthI cittanI ekAgratA prApta thAya che. e ekAgratAne pAmavAnI bhAvanAthI karAtuM AgamanuM adhyayana : e zrutasamAdhino bIjo prakAra che. ekAgracitte sadAgamanuM A rIte adhyayana karavAthI AtmA dharmathI bhAvita bane che, jethI AtmA dharmamAM sthira bane che. A sthiratAne prApta karAvavAnI bhAvanAthI karAtuM adhyayana zrutasamAdhino trIjo prakAra che. A pramANe traNa prakAranI zrutasamAdhine prApta karI cotho prakAra tyAre prApta karI zakAya che ke jyAre AgamanA adhyayananI pUrve, yogya jIvone te te dharmasthAnamAM joDIza - evI bhAvanA thai hoya. arthAt A bhAvanAnA yoge karAtuM AgamanuM adhyayana zrutasamAdhino cotho prakAra che. ahIM e yAda rAkhavuM joie ke pUrvenI traNa bhAvanAothI sahita ja cothI bhAvanA zrutasamAdhi che. paraMtu mAtra bIjAone dharmamAM joDavAnI bhAvanA hoya to te zrutasamAdhino prakAra nathI... ityAdi barAbara samajI levuM joie. / / 29-23aa have kramaprApta tapa ane AcAra samAdhinuM varNana karAya che-- kuryAt tapastathA''cAraM, naihikA''muSmikA''zayA / ' kIrtyAdyarthaM ca no kiMtu, niSkAmo nirjarAkRte / / 29-24 / / tapa tathA AcAra; A lokanI AzaMsAe, paralokanI AzaMsAe ane kIrtti vagerenI icchAe ka2vo na joie. paraMtu niSkAmabhAve mAtra nirjarA mATe karavo joie." - A pramANe eka parizIlana 181
Page #185
--------------------------------------------------------------------------
________________ covIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAno Azaya e che ke bAra prakArano anazanAdi tapa che ane mahAvratAdinA pAlana svarUpa AcAra(sAdhvAcAra) che, je anukrame samAdhino trIjo ane cotho prakAra che. e baMnne samAdhinA cAra cAra prakAra A zlokathI varNavyA che. labdhi pUjA Adi A loka saMbaMdhI phaLanI apekSAe tapa karavo nA joie ane AcAra pALavo nA joie. arthAtu A loka saMbaMdhI koI paNa phaLanI apekSA vinA tapa karavo joie ane AcAra pALavo joie - A tapasamAdhino ane AcArasamAdhino pahelo prakAra che. AvI ja rIte paralokamAM deva, devendra ke cakravartI vagere thavAdinI icchA vinA tapa karavo joIe ane AcAra pALavo joIe - A tapasamAdhi ane AcArasamAdhino bIjo prakAra che. kIrti, varNa, zabda ane zlAghAdinI IcchAthI tapa karavo nA joie ane AcAra paNa pALavA nA joie. sarva dizAmAM thatI prazaMsA, eka dizAmAM thatI prazaMsA, dizAnA addhabhAgamAM thatI prazaMsA ane mAtra potAnA sthAnamAM thatI prazaMsA; anukrame kIrti, varNa, zabda ane zlAghA svarUpa che. te kIrti vagerenI icchA vinA ja tapa karavo joie ane AcAra pALavo joie. A tapasamAdhino ane AcArasamAdhino trIjo prakAra che. tema ja koI paNa prakAranI icchA vinA mAtra zubhAzubha karmanI nirjarA mATe tapa karavo joie ane AcAra pALavo joie. A pramANe tapasamAdhi ane AcArasamAdhino cotho prakAra thAya che. cAre ya samAdhino vicAra karIe to samajAze ke tapa ane AcAranI ArAdhanA karatI vakhate mAtra nirjarAnuM dhyeya rAkhavAnuM anivArya che. sukhanuM arthIpaNuM gayA vinA nirjarAnuM arthIpaNuM Ave evuM nathI. zrI vItarAgaparamAtmAnI AjJA mujaba tapa ane AcAranI ArAdhanAmAM avarodha ja sukhanA arthIpaNAno che. tapa ane AcAra samAdhi, e mATe cokkasa dizAsUcana kare che. sukhanI icchA karelA dharmane paNa niSphaLa banAve che. 29-24 vinayavizeSanuM nirUpaNa karyuM. have tenA phaLanuM varNana karAya che- itthaM samAhite svAnte, vinayasya phalaM bhavet / sparzAkhyaM sa hi tattvAptirbodhamAtraM paraH punaH // 29-25 // A rIte vinayAdi cAra samAdhithI yukta citta thaye chate sparza nAmanuM vinayanuM phaLa prApta thAya che. tattvanI sammAti(nizcayAtmaka jJAna)ne ahIM sparza kahevAya che. sparzathI bIjuM badhuM jJAna mAtra bodhasvarUpa che." - A pramANe paccIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke viziSTa vinayarUpa cAra samAdhithI yukta mana thaye chate, vinayanA phaLa svarUpe spardhAtmaka bodha prApta thAya che. vastunA pAramArthika svarUpanA sudaDha nizcayAtmaka jJAnane sparzajJAna kahevAya che. je vastumAM koI paNa dharmano Aropa karyA vinA tenA mULabhUta svarUpano yathArtha bodha che, tene 182 vinaya batrIzI
Page #186
--------------------------------------------------------------------------
________________ sparzajJAna kahevAya che. vastune sparze che tethI te sparza che. tethI heyamAM heyatvanI buddhi ane upAdeyamAM upAdeyatvanI buddhi cokkasapaNe thAya che. arthAt vastunA svarUpano bodha saMvedanAtmaka thAya che. te krame karIne pravRtti ke nivRtti svarUpa kAryamAM pariName che. vastunuM jJAna hovuM ane vastunuM kAryapariNata jJAna hovuM e bemAM ghaNo pharaka che. nizcaya-vyavahAra utsargopavAda vagere anekanI apekSAe vastunA vizuddha svarUpane sparze evA bodhane choDIne bIjo badho bodha, bodhamAtra che. arthAta tethI koI kArya thatuM nathI... ityAdi anyatrathI samajI levuM joie. sAmAnyataH jANavuM ane e mujaba pratIti thavI, emAM vizvAsa besavo : emAM je pharaka che, te samajI zakAya evuM che. ra9-2pA. sparzajJAnanA phaLanuM varNana karAya che- akSepaphaladaH sparzastanmayIbhAvato mataH / yathA siddharasasparzastAne sarvA'nuvedhataH // 29-26 // jema siddharasano sparza tAMbAmAM badhe anuvedha thavAthI vilaMba vinA phaLane Ape che tema sparzasvarUpa bodha dhyeyanI sAthe tanmaya thavAthI vinA vilaMbe phaLane ApanAra bane che." - A pramANe chavvIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya e che ke jema tAMbAmAM siddharasano sparza sarvadazamAM(pradeza pradeza) thavAthI suvarNabhAvane prApta kare che, tema sparzasvarUpa jJAna AtmAnA savadaze vyApI javAthI artha-kAmAdi heya padArthothI AtmA badhI rIte dUra thAya che. mokSa ane tenA sAdhanabhUta jJAnAdimAM tanmaya bane che. bhAvaseindrasvarUpa sparzAkhya tattva-samrAptinA savanuvedhathI AtmA paramAtmabhAvane prApta kare che. A viSayane varNavatAM zrI SoDazakaprakaraNamAM (8-8mAM) pharamAvyuM che ke mahAna udaya che jenAthI evA bhAvaseindrathI(sparzayogathI) kAlakrame jIvasvarUpa tAMbAmAM parama koTInI siddhasvarUpa suvarNabhAvanI prApti thAya che. AtmA paramAtmA bane che. A badhA bhAvonI prAptinA mULamAM vinayasamAdhi vagere cAra samAdhinI prApti che, jenuM aMtima phaLa paramAtmasvarUpanI prApti che. 29-26ll AthI je siddha thayuM che te jaNAvAya che- itthaM ca vinayo mukhyaH, sarvAnugamazaktitaH / miSTAnneSviva sarveSu, nipatantrikSujo rasaH // 29-27 // A pUrve jaNAvyA mujaba badhI ja ArAdhanA vinayapUrvakanI hoya to ja te potAnA phaLane ApanArI bane che. tethI "A rIte badhAmAM anugamazaktine AzrayIne vinaya ja mukhya che. eka parizIlana 183
Page #187
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema badhA miSTAnnamAM madhurarasa mukhyarUpe paDyo che, tema sarvatra vinayanuM mukhyatva che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano artha che. sarvatra vyApIne rahevAnuM je sAmarthya che tene sarvAnugama zakti kahevAya che. kahevAno Azaya spaSTa che ke jema miSTAnnamAM aneka dravyo hovA chatAM badhAM ja miSTAnnamAM madhura rasa to hoya ja. e jo na hoya to miSTAnnane miSTAnna ja kahevAya nahi, kAraNa ke tethI miSTAnnanuM svarUpa ja rahetuM nathI. AvI ja rIte jJAna darzana cAritra tapa vagerenI ArAdhanAmAM, miSTAnnomAM paDelA madhurarasanI jema vinaya rahelo che. te, dareka ArAdhanAmAM mukhya che. e jo na hoya to jJAnAdi ArAdhanAnuM svarUpa ja nAza pAme che. jyAM potAnuM svarUpa ja na hoya tyAM tenA kAryanuM astitva kyAMthI hoya? ra9-2zA vinayathI jema guNanI prApti thAya che; tema doSono kSaya thAya che, te jaNAvAya che- doSAH kila tamAMsIva, kSIyante vinayena ca / prasRtenAMzujAlena, caNDamArtaNDamaNDalAt // 29-28 // prakhara evA sUryabiMbamAMthI prasarelAM kiraNonA samudAyathI jema aMdhakAra dUra thAya che tema vinaya vaDe kharekhara ja doSo kSaya pAme che." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke aMdhakArane dUra karavAnuM pracaMDa sAmarthya sUryanAM kiraNomAM che. enA prasArathI aMdhakAra dUra thAya che e samajI zakAya che. evI rIte ja AtmAnA saghaLAya doSone dUra karavAnuM sAmarthya vinayamAM che. viSaya, kaSAya ane moha vagere doSone dUra karavAnuM sAmarthya vinayamAM che. vinayathI prApta thayela ane pariNata thayela samyajJAna vagerethI e ajJAnAdimUlaka sarva doSo nAza pAme che. kuragaDu muni vagere mahAtmAoe je rIte vinayathI doSono kSaya karyo che, tenuM anusaMdhAna karavAthI tema ja kulavAlaka muni vagere AtmAonA doSo; ghora sAdhanA karavA chatAM kSaya pAmyA nahIM, enuM anusaMdhAna karavAthI samajI zakAze ke vinayathI doSono kSaya kaI rIte thAya che. 29-28 vinaya vinA prApta karelA zrutajJAnanI anarthakAritA jaNAvAya che. Azaya e che ke A pUrve e jaNAvyuM che ke vinayapUrvaka grahaNa kareluM zrutajJAna, vinA vilaMbe vivakSita phaLanuM kAraNa bane che. have e jaNAvAya che ke vinaya vinA grahaNa kareluM zrutajJAna vivakSita phaLane to ApatuM nathI, paNa anarthakArI bane che- zrutasyA'pyatidoSAya, grahaNaM vinayaM vinA / yathA mahAnithAnasya, vinA sAthanasannidhim /ra0-21 184 vinaya batrIzI
Page #188
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokArtha spaSTa che. enuM tAtparya e che ke vinaya vinA jo zrutanuM grahaNa karavAmAM Ave to devatAdinA kopanA kAraNe atyaMta bhayaMkara doSano prasaMga Ave che. yogya pUjAdi upacArAdi sAdhananA sannidhAna vinA ja mahAnidhAnanuM grahaNa karavAmAM Ave to te jema atyaMta doSa mATe thAya che, tema ahIM paNa vinaya vinA zratanA prahaNamAM atyaMta doSa thAya che. bhUmi vagere sthAne dATelA nidhAna jayAre grahaNa karAya che tyAre sAmAnyathI enI AgaLa dhUpa dIvo vagere karAya che. tenA adhiSThAyaka devAdine jaNAvavApUrvaka pachI ja AdarapUrvaka laI javAya che. AvA prakArano pUjAdi upacAra karyA vinA jo grahaNa karavAmAM Ave to devatA ke sAdino upadrava thato hoya che, je atyaMta doSa mATe thAya che. evI rIte vinaya vinA jo zrutanuM grahaNa karavAmAM Ave to zAstramAM jaNAvyA mujaba unmAda, sannipAta, dharmathI bhraSTa ane maraNa vagere doSonI prApti thAya che. tethI zAstrIya maryAdAe yogya jagyAe besIne vaMdanAdi vinayapUrvaka aMjalI karIne zrutanuM grahaNa karavuM joIe. A aMgenA vinayanuM varNana zrI AvazyakasUtranI niryukti zrI uttarAdhyayana sUtra vagere graMthamAM vistArathI che, tyAMthI te jANI levuM joIe. ahIM to mAtra prakRtopayogI ja varNana karyuM che. //ra9-29o. vinayanA prAdhAnyanuM samarthana karAya che vinayasya pradhAnatvadyotanAyaiva parSadi / tIrthaM tIrthapati natvA, kRtArtho'pi kathAM jagau // 29-30 // zlokArtha ane eno Azaya spaSTa che. sarva yogomAM vinayanI pradhAnatA che - e jaNAvavA mATe, zrI tIrthaMkara paramAtmA bAra parSadAmAM svayaM kRtArtha hovA chatAM tIrthane namaskAra karIne dezanA kare che. zrI tIrthaMkaraparamAtmA kevalajJAnI hovAthI svayaM kRtArtha che. teozrIne vinayAdi koI paNa pravRtti karavAnI rahetI nathI. teozrI vinayAdi na kare to teozrIne koI doSanI prApti thavAnI nathI ke koI paNa guNanI hAni thavAnI nathI. Ama chatAM samavasaraNamAM bAra parSadAnI AgaLa dharmadizanA pharamAvatAM pUrve zrI tIrthaMkaraparamAtmA "namo nityasa' kahIne tAraka tIrthane namaskAra kare che. enI pAchaLano Azaya "sarva yogomAM vinayanuM prAdhAnya jaNAvavAno che. AthI samajI zakAze ke sarvathA kRtakRtya thayelA zrI tIrthaMkara paramAtmA paNa jo vinayane karatA hoya to ApaNA jevA akRtArtha AtmAone vinaya AcaravAnuM sarvathA anivArya che. svacchaMdatA ane uddhatapaNuM A baMnne doSo khUba jabhayaMkara che. sarvathA vinayapUrNa jIvanane jIvyA vinA e doSothI dUra rahI zakAya evuM nathI. eka rIte joie to khUba jasaraLa jaNAto vinaya paNa bIjI rIte khUba ja vikaTa che. paraMtu ene AtmasAt karavA sivAya bIjo koi upAya paNa nathI. AtmasvabhAvane prakaTa karavA mATe e ja eka upAya che. 29-3nA. eka parizIlana 185
Page #189
--------------------------------------------------------------------------
________________ gurukuLavAsamAM rahIne vinaya karavAnA badale zuddhabhikSAdinA prAdhAnyane svIkAranArA, gurukuLavAsano tyAga karI vinayano apalApa kare che. temanI pratye vinayanuM prAdhAnya jaNAvAya che- chidyate vinayo yaistu, zuddhoJchAdiparairapi / tairapyagresarIbhUya, mokSamArgo vilupyate // 29-31 // "nidaSabhikSA vageremAM tatpara evA paNa je loko vaDe vinayano uccheda karAya che, teo vaDe paNa AgaLa thaIne mokSamArgano lopa karAya che." - A pramANe ekatrIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke A pUrve aneka rIte vinayanuM prAdhAnya varNavyuM. eno vicAra karIe to vinayanI upAdeyatA ke mukhyatAnA viSayamAM zaMkA paDavAnuM kharekhara ja koI kAraNa nathI. paraMtu vinaya karavA mATe sauthI prathama gurukuLavAsamAM rahevuM Avazyaka che. paNa keTalAka potAnI icchA mujaba jIvanArA sAdhuo mAnatA hoya che ke - "gurukuLavAsamAM rahevAthI bhikSAsaMbaMdhI, vasatisaMbaMdhI ke svAdhyAyasaMbaMdhI aneka doSo lAge che. tethI vinaya karatAM paNa zuddhacchA, nirdoSa vasati ane svAdhyAya vagerenuM prAdhAnya che. ane tethI teo vinayane gauNa karI zuddhochAdimAM tatpara rahe che. gurukuLavAsano tyAga kare che tema ja vinayathI vimukha thAya che. AvA sAdhuo game teTaluM utkRSTa cAritra pALatA hoya topaNa kharekhara to AgaLa thaIne arthAta mokhare rahIne teo mokSamArgano lopa kare che. mokSamArgano nAza karavA mATe netRtva dhAraNa kare che. gurukuLavAsAdisvarUpa vinayathI rahita zuddhabhikSA, nirdoSa vasati, ugratA-vihAra ane svAdhyAyApramattatAdi guNo paNa dharmAbhAsa(guNAbhAsa) svarUpa che, vAstavika nathI. AbhAsika dharmathI mokSanI prApti thatI nathI. uparathI mokSamArgano lopa thAya che. chaThTha aThThama Adi tapanI ArAdhanA kare paNa gurudevazrInA vacanane na mAne to te jIvono anaMta saMsAra vadhe che. game teTalA bahuzruta hoya paraMtu vinayathI rahita evA zraddhAsaMvega vagaranA teo cAritranI ArAdhanA karatA nathI. cAritrathI paDelA evA teo saMsAramAM bhaTake che... ityAdi vicAravuM. l/ra9-31I. prakRtArthanA nirUpaNanuM samApana karAya che- niyuGkte yo yathAsthAnamenaM tasya tu sannidhau / svayaMvarA samAyAnti paramAnandasampadaH // 29-32 // ziSTamartha aSTam IIQrA. A vinayane; sthAnane anurUpa je joDe che, tenI pAse paramAnaMdanI saMpatti potAnI meLe sAmethI Ave che." - A pramANe batrIsamA zlokano zabdazaH artha che. enuM kahevAnuM tAtparya e che ke - dravya, kSetra, kALa ane bhAvane anukULa; potAnuM sAmarthya ane potAnA saMyogone 186 vinaya batrIzI
Page #190
--------------------------------------------------------------------------
________________ anurUpa tema ja nAnA moTA tathA temanI AvazyakatA vagereno viveka karIne je vinaya kare che tene sattvara mokSasvarUpa paramAnaMdasaMpatti sAmethI ja prApta thAya che. ahIM yAda rAkhavuM joie ke badhAya yogomAM jema vinayaguNanI mukhyatA che tema teTalI ja mukhyatA vivekanI paNa che. jemano ApaNe vinaya karavAnI icchA rAkhatA hoie te pUjaya vyaktine dravya, kSetra, kALa ane bhAva kayA anukULa che ane kayA pratikULa che - eno vicAra karavA pUrvaka vinaya karavo joie. vasa, pAtra, zayA, Asana, azana, pAna vagere dravya che. lakhavA, vAMcavA, besavA, UThavA, UMdhavA vagerenI jagyA kSetra che. te te kArya karavAnA samaya svarUpa kALa che ane teozrInI zarIra ke mana vagerenI avasthA bhAva che. anukULa dravyAdine AzrayIne ane pratikULa dravyAdinA varjanane AzrayIne vivekapUrvaka vinaya karavo joIe. vinaya mATe yogya vyakti(pUjanIya)omAM nAnA-moTAno khyAla rAkhI vaMdanAdi vinaya karavo joIe. tema ja vaiyAvRjyanI kone keTalI AvazyakatA che ? eno khyAla rAkhI vaiyAvRjyasaMbaMdhI, kramAnusAra vaiyAvRjyAdi vinaya karavo joie. ityAdi Azayane jaNAvavA mATe zlokamAM yathAsthAna A pATha che. aMte e rIte vivekapUrvaka vinayanuM ArAdhana karI ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. 29-3rA // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM vinayadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 187
Page #191
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve vinayabatrIzImAM vinayanuM varNana karyuM. vinayanA AsevanathI kevaLajJAnanI prApti thAya che. kevalajJAnI bhagavaMto ApaNI jema kavalAhAra(bhojana) kare to teo koi paNa rIte kRtArtha nahIM kahevAya. tethI kevalIparamAtmA kavalAhAra karatA nathI : AvI digaMbaronI mAnyatAnuM nirAkaraNa karavA mATe A batrIzI che. potAnI mAnyatAnA samarthana mATe digaMbaro je dalIlo kare che, tenuM varNana zarUAtamAM pAMca zlokothI karyuM che. zrI kevalIparamAtmA kavalAhAra karatA nathI-AvI potAnI mAnyatAnuM nirUpaNa karatAM digaMbaro jaNAve che ke teozrInA sakaLa doSono vigama thayo che. teozrI kRtakRtya che. AhArasaMjJAthI teozrI rahita che. teozrI anaMtasukhathI sadgata che. teozrInuM vedanIyakarma baLI gayelA doraDA jevuM che. teozrInAM sukha-duHkha indriyajanya hotAM nathI. mohanIyakarmanA abhAve teozrI paradravyanI pravRtti karI zakatA nathI. zAtAvedanIyakarmanI udIraNAno teozrIne abhAva hoya che. AhAranI kathAthI pramAda thavAno teozrIne prasaGga Avaze. bhojanathI nidrAnI utpattino prasaGga Avaze. teozrIne dhyAna ane tapanA vyayano prasaGga Avaze. AhAra vinA paNa teozrInuM parama audArika zarIra lAMbA kALa sudhI TakI zake che. paropakAranI hAnino prasaMga Ave. maLa-mUtrAdino prasaGga AvyethI jugupsA thAya ane vyAdhi thavAno prasaGga Avaze... ityAdi doSonA kAraNe zrI kaivalIparamAtmA kavalAhAra karatA nathI. A badhA ja doSonuM spaSTa rIte nirAkaraNa AgaLanA te te zlokothI karavAmAM AvyuM che. aThThAvIsamA zloka sudhInA zlokothI, digaMbaroe jaNAvelA hetuonuM nirAkaraNa khUba ja vistArathI karyuM che. syAdvAdakalpalatA, adhyAtmamataparIkSA... vagere graMthomAMdigaMbaronI mAnyatAnuM khUba ja vistArathI nirAkaraNa che. paraMtu dArzanika paribhASAnuM jemane jJAna nathI tevA lokone e samajavAnuM eTaluM saraLa nathI. enA pramANamAM ahIMnuM nirUpaNa samajavAmAM ghaNuM ja saraLa che. chellA cAra zlokothI prakaraNArthanuM samApana karatI vakhate graMthakArazrIe digaMbarone mArmika Takora karI che. kevalIparamAtmAnA kavalAhAramAM koi paNa bAdhaka na hovA chatAM 'paramAtmAne khAvAnuM zAnuM hoya ?'AvA prakAranI lajjA anubhavAtI hoya to 'paramAtmAne nRdeha kai rIte hoya ?' AvA prakAranI lajjAnA anubhavathI to azarIrI ane anAdizuddha sadAzivAdinI ja upAsanA karavI joie. A rIte svadarzanano tyAga karI naiyAyikAdinA darzanamAM pravezavAno prasaGga Avaze. paramAtmAnA vAstavika svarUpane jANyA vinA paramAtmAnA doSanI vAta karavAthI bhayaMkara koTinAM pApono baMdha thAya che. pApanA bhayathI paNa paramAtmAnI avajJAthI dUra rahevuM joie. avAstavika dUSaNanA ubhAvanathI vastutaH 5ramAtmAne koi ja apAya nathI. je koi paNa kevalibhuktivyavasthApana batrIzI 188
Page #192
--------------------------------------------------------------------------
________________ apAya che te doSanuM udbhAvana karanArAne che. sUrya upara dhULa uDADavAthI te dhULa sUrya sudhI to pahoMcatI ja nathI, paNa dhULa uDADanAranA AMkhamAM jAya che. A rIte digaMbaronI eka mAnyatAnuM vistArathI nirAkaraNa thavAthI zvetAMbaronI mAnyatAnI nirdoSatA siddha thAya che. tethI paramAnaMdane pAmelA zvetAMbarothI jainazAsana zobhAne prApta karI jayavaMtuM varte che. digaMbaronI mAtra eka ja mAnyatAnuM ahIM vistArathI nirUpaNa karyuM che. bIjI paNa keTalIka temanI mAnyatAonuM nirAkaraNa anya graMthomAM karyuM che. e badhAnuM vyavasthita rIte adhyayana karavAmAM Ave to ApaNA zAstrakAra paramarSioe je anugraha karyo che teno spaSTa khyAla AvI zakaze. ApaNe ajJAnAdithI unmArgamArgI banI jaie nahi - e mATeno e mahApuruSono A prayatna che. ene anurUpa sAcI vastune samajavA ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA... - A.vi. candraguptasUri caMdAvarakara lena, borIvalI, muMbai-400 092. vaizAkha vada-12, zukravAra, tA. 03-06-2005 eka parizIlana 189
Page #193
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha prArabhyate kevalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA / / anantaraM vinaya uktastatpAlanena ca mahAtmA kevalI bhavati, sa ca kavalabhojitvAnna kRtArtha iti digambaramatibhramanirAsArthamAha A pUrvenI batrIzImAM vinayanuM nirUpaNa karyuM. tenA pAlanathI mahAtmA kevalI bane che. teozrI kavalAhAra kare to kRtArtha nathI. A digaMbaramatanuM nirAkaraNa karavA mATe ahIM prayatna karAya che. (arthAt kavalAhArane ane kRtArthatvane koI virodha nathI, te jaNAvAya che.) sarvathA doSavigamAt, kRtakRtyatayA tathA / AhArasajJAvirahAdanantasukhasaGgateH // 30-1 // sarvatheti-sarvathA sarvaprakArairdoSavigamAt kSudhAyAzca doSatvAttadabhAve kavalAhArAnupapatteH / tathA kRtakRtyatayA kevalinaH kavalabhojitve taddhAnyApatteH / AhArasajJAvirahAt tasyAzcAhArahetutvAd / anantasukhasya saGgataH kevalinaH kavalabhuktau tatkAraNakSudvedanodayAvazyambhAvAttenAnantasukhavirodhAt / / 30-1 / / "sarvathA doSano vigama(kSaya) thavAthI, kRtakRtya hovAthI, AhArasaMjJAno viraha hovAthI ane anaMtasukha prApta thayuM hovAthI... (kevalIbhagavAna vAparatA nathI - ema digaMbaro mAne che.)" - A pramANe pahelA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke digaMbaro, kevalajJAnI kavalAhAra karatA nathI - ema kahe che. enI pAchaLa emano je Azaya che te ahIM pAMca zlokothI jaNAvAya che. pAMcamA zlokamAM mAvAna mu neti kinDarI: - A pada teno saMbaMdha tenI pUrvenA dareka zlokamAM che. zrI kevalIparamAtmAnA sarva prakAre doSo nAza pAmelA hovAthI teozrI kavalAhAra karatA nathI. sudhA e eka doSa che. tene dUra karavA mATe kavalAhAra karavo paDe che. kevalI kavalAhAra kare to temane sudhAsvarUpa doSa che - ema mAnavuM joie ane tethI teozrInA sarvathA doSo dUra thayA che - ema mAnavAnuM viruddha thaze. sarvathA doSavigamatvano virodha Ave nahIM e mATe kevalIparamAtmAmAM kavalAhAranI pravRtti manAtI nathI. zrI kevalIbhagavaMto kavalAhAra karatA nathI. kAraNa ke teozrI kRtakRtya che. teozrI sAmAnya lokonI jema kavalAhAra kare to teozrImAM sAmAnya janonI jema ja kRtakRtyatva mAnI zakAze nahi. kAraNa ke kavalAhAranI pravRtti jayAM hoya tyAM kRtakRtyatva rahetuM nathI. kevalIbhagavaMtamAM kavalAhAra(kavalabhojitva) mAnavAmAM Ave to kRtakRtyatvanI hAni thavAno prasaMga Avaze. jeo kRtakRtya nathI, teo kavalAhAra kare che; jema ke ApaNe badhA. paraMtu jeo kRtakRtya che, teo kavalAhAra karatA nathI; jema ke zrI siddha-paramAtmAo. 19o kevalibhaktivyavasthApana batrIzI
Page #194
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI rIte ja zrI kevalIparamAtmAomAM AhArasaMjJA na hovAthI teozrI kavalAhAra karatA nathI. kAraNa ke AhAranuM kAraNa AhArasaMjJA che. kAraNa(AhAra saMjJA)no abhAva hovAthI kAryano(kavalAhArano) paNa abhAva zrI kevalIparamAtmAne hoya che. tema ja teozrIne anaMtasukha hovAthI tene laIne teozrIne kavalAhArano abhAva hoya che. kAraNa ke sudhAnI vedanAno udaya thavAthI ja AhAra(bhojana) karavAno prasaMga Ave che. zrI kevalajJAnI jo kavalAhAra karatA hoya to teozrIne sudhA-vedanIyano udaya avazya mAnavo paDaze ane tethI teozrImAM anaMtasukhatvano virodha Avaze. tethI e virodhane dUra karavA zrI kevalajJAnIne kavalAhAra mAnavAmAM Avato nathIA pramANe digaMbaronuM kahevuM che. A prathama zlokamAM kevalIparamAtmAnA kavalAhAranA abhAvamAM cAra hetu varNavyA che, jenuM nirAkaraNa have pachInA zlokothI karavAmAM Avaze. 30-11 bIjA hetuo jaNAvAya che- dagdharajjusamatvAcca, vedanIyasya karmaNaH / akSotiyA vedatiyo: suhaluhayoH rU0-2A dagdheti-ca punarvedanIyakarmaNo dagdharajjusamatvAttAdRzena tena svakAryasya kSudvedanodayasya janayitumazakyatvAt / dehagatayoH zarIrAzritayoH sukhaduHkhayorakSodbhavatayendriyAdhInatayA'tIndriyANAM bhagavatAM tadanupattei: rU0-2I "vedanIyakarma baLI gayelA doraDA jevuM hovAthI ane zarIrasaMbaMdhI sukha-duHkha indriyone AdhIna hovAthI (kevalajJAnI kavalAhAra karatA nathI)" - A pramANe bIjA zlokano artha che. A zlokamAM zrI kevalImahAtmAnA kavalAhAranA abhAvane siddha karavA mATe be hetuo ApyA che. Azaya e che ke "zrI kevalIbhagavaMtonAM ghAtI karmono kSaya thayo che. paraMtu nAma, gotra, AyuSya ane vedanIya karma : A cAra aghAtI karmono kSaya thayo na hovAthI chadmastha-avasthAnI jema vedanIyakarmanA udayathI sudhAvedanA kaivalyAvasthAmAM paNa thAya che. tethI teozrI kavalAhAra kare che." - A pramANe kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke zrI kevalIparamAtmAnuM vedanIya karma baLelA doraDA jevuM hoya che. baLeluM doraDuM jema potAnA kArya-baMdhana mATe samartha banatuM nathI. tema e vedanIyakarma paNa; teozrIne sudhAvedanAne utpanna karavA samartha banatuM nathI. tethI kevalaparamAtmA sudhAne dUra karavA vAparatA nathI. tema ja zarIrane AzrayIne utpanna thatAM sukha ane duHkha, indriyonA kAraNe utpanna thatAM hoya che. kevalI paramAtmAo atIndriya arthAtu bhAvendriyathI rahita hovAthI vAparatAM pahelAM duHkha ane vAparyA pachI sukha AvAM sukha-duHkha teozrImAM ghaTatAM nathI. tethI teozrI ApaNI eka parizIlana 191
Page #195
--------------------------------------------------------------------------
________________ jema kavalAhAra karatA nathI. teozrI jo kavalAhAra kare to teozrImAM zarIrane AzrayIne sukha ane duHkhanI utpatti mAnavAno prasaMga Avaze. 30-rA zrI kevalIbhagavaMtone kavalAhAra hoto nathI - emAM hevaMtara jaNAvAya che- mohAtparapravRttezca, sAtavedyAnudIraNAt / pramAdajananAduccairAhArakathayA'pi ca // 30-3 // mohAditi-mohAnmohanIyakarmaNaH parapravRtteH paradravyapravRtternirmohasya sata AhArAdiparadravyapravRttyanupapatteH / sAtavedyasya sAtavedanIyasyAnudIraNAt sAtAsAtamanujAyuSAmudIraNAyAH saptamaguNasthAna eva nivRtteH kevalinaH kavalabhuktau tajjanyasAtodIraNaprasaGgAt / ca punarAhArakathayApyuccairatyarthaM pramAdajananAdAhArasya sutarAM tathAtvAt / / 30-3 / / mohanA kAraNe parapravRtti thAya che, sAtA(zAtA)vedanIyakarmanI udIraNA na hovAthI ane AhAranI kathAthI paNa atyaMta pramAda thato hovAthI (zrI kevalIparamAtmAo kavalAhAra (bhojana) karatA nathI.) - A pramANe trIjA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke mohanIya karmanA udayathI paradravyanA grahaNAdinI pravRtti thAya che. zrI kevalajJAnIoe sarvathA mohanIyakarmano kSaya karyo hovAthI mohanA abhAvamAM teozrI AhArAdi paradravya (svabhinnadravya) grahaNa karI zake nahi. anyathA teozrI AhArAdinuM grahaNa kare to teozrIne mohanIyakarmano sarvathA kSaya karanArA mAnI zakAze nahi. tethI sarvathA mohano kSaya karanArA zrI kevalIbhagavaMto kavalAhAra karatA nathI. tema ja zrI kevalIparamAtmA sudhAne dUra karavA kavalAhAra kare to tyAre zAtAvedanIyakarmanI udIraNAne mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke sAtamAM guNasthAnake ja te udIraNAnI nivRtti thAya che. tethI te prasaMganuM nivAraNa karavA mATe zrI kevalajJAnIbhagavaMto kavalAhAra karatA nathI. AhAra vAparavAthI zAtAvedanIyakarmanI udIraNA thAya che. AvI ja rIte jyAM AhAranI kathA (bhaktakathA) paNa atyaMta pramAdanuM kAraNa manAya che, tyAre AhAra to sutarAM pramAdanuM kAraNa che - e samajI zakAya che. tethI ja zrI kevalIparamAtmA, atyaMta prasAdanA kAraNabhUta kavalAhArane vAparatA nathI. anyathA teozrIne atyaMta pramAdano prasaMga Ave - e spaSTa che. A zlokamAM traNa hetuo jaNAvyA che. enuM nirAkaraNa have pachInA zlokothI karAze. 30-all A rIte zrI kevalajJAnIonA kavalabhuktinA abhAvanA samarthana mATe nava hatuonuM nirUpaNa karIne bIjA paNa keTalAka hetuo jaNAvAya che- 192 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #196
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhuktyA nidrAdikotpattestathA dhyAnatapovyayAt / paramaudArikAGgasya, sthAsnutvAt tAM vinA'pi ca // 30-4 / / bhuktyeti-bhuktyA kavalAhAreNa nidrAdikasyotpatteH, AdinA rAsanamatijJAneryApathaparigrahaH / kevalinAM ca nidrAdyabhAvAttadvyApyabhukterapyayogAt / tathA bhuktau satyAM dhyAnatapasorvyayAt, kevalinazca tayoH sadAtanatvAt / tAM vinApi ca bhuktiM vinA'pi ca paramaudArikAGgasya sthASNu (su)tvAccirakAlamavasthitizIlatvAt tadarthaM kevalinastatkalpanA'yogAt ||30-4 / / "bhojana(kavalAhAra) ka2vAnA kAraNe nidrA vagerenI utpatti thatI hovAthI, dhyAna ane tapano khaMDa paDavAthI ane paramaaudArika zarIra bhojana vinA paNa lAMbA kALa sudhI rahI zakatuM hovAthI (kevalajJAnIo bhojana karatA nathI.)'' - A pramANe cothA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke bhojana karIe eTale nidrA vagere Ave ja. nidrAdi vyApaka che ane bhojana vyApya che. jyAM jyAM bhojana che, tyAM tyAM nidrAdi che. zrI kevalIbhagavaMtone nidrAdi hotA nathI. tethI vyApakanA abhAvamAM tenA vyAyabhUta bhojana(kavalAhAra)no paNa abhAva hoya che - e spaSTa che. ahIM niti mAM rahela bAli padathI rasanendriyathI utpanna thanArA matijJAnano (rAsana jJAnano) ane iryApatha(pratikramaNa)no paNa saMgraha karavAno che. Azaya e che ke kavalAhAranuM jyAre paNa grahaNa karIe chIe tyAre tenA rasAdinuM rasanedriyathI jJAna thAya che, je matijJAnasvarUpa kSAyopazamika jJAna che. ghAtikarmono kSaya karyo hovAthI kevalajJAnI mahAtmAone matijJAna hotuM nathI. teozrI jo kavalAhAra kare to teozrIne rAsanamatijJAna hoya che - ema mAnavAno prasaMga Ave. tethI kevalI paramAtmAne kavalAhAra hoto nathI - ema manAya che. tema ja chadmasthapratyayika matijJAnAdi thAya eTale viSayanA iSTatvAdinA jJAnathI thayelA karmabaMdhanA kAraNe pratikramaNAdino paNa prasaMga Avaze. tethI kevalIparamAtmAne kavalAhAra manAto nathI. - bIjuM kevalIbhagavaMto bhojana kare to; te kAraNe dhyAna ane tapamAM khaMDa paDe. kevalajJAnIone sadAne mATe dhyAna ane tapa hoya che. tethI temAM hAni na thAya : e mATe zrI kevalIparamAtmAne bhojanano abhAva hoya che. "kaivalIparamAtmA kavalAhAra na kare to jemane navamA varSe kevalajJAna thayuM hoya ane eka karoDa varSa pUrvanuM temanuM AyuSya hoya to, ATalA lAMbA samaya sudhI AhAra vinA kevI rIte zarI2 Take ? zarIrane TakAvavA mATe kevalI paramAtmAe AhAra vAparavo joie." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke kevalajJAnIonuM zarIra zreSThakoTinuM audArika zarIra hovAthI bhojana lIdhA vinA paNa TakI zakavAnA svabhAvavALuM hovAthI tene TakAvavA kevalajJAnIoe kavalAhAra levAnI AvazyakatA nathI. tethI zarIranI cirakALasthiti mATe kevalIparamAtmAnA kavalAhAranI kalpanA karavAnI vAta ucita nathI. / / 30-45 eka parizIlana 193
Page #197
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kevalIparamAtmAnA kavalAhAranA abhAvanuM ja bIjA hetuo dvArA samarthana karAya che- paropakArahAnezca, purISAdijugupsayA / vyAdhyutpattezca bhagavAn, bhuGkte neti digambarAH // 30-5 // pareti-paropakArahAnezca bhuktikAle dharmadezanA'nupapatteH, sadA paropakArasvabhAvasya bhagavatastadvyAghAtAyogAt / purISAdijugupsayA, bhuktau taddhauvyAt / vyAdhyutpattezca bhuktestannimittatvAt / bhagavAn kevalI bhuGkte neti digambarA vadanti // 30-5 / / paropakAranI hAni thAya, aMDilAdinA kAraNe jugupsA thAya ane roganI utpatti thAya; tethI tenA nivAraNa mATe kevalI paramAtmA kavalAhAra karatA nathI - ema digaMbaro kahe che.". A pramANe pAMcamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke zrI kevalIparamAtmA sadA paropakAra karavAnA svabhAvavALA che. jo teozrI bhojana kare to te vakhate dharmadezanAno avarodha thAya che. tethI paropakArano vyAghAta thaze, je teozrI mATe ucita nathI. tethI kevalIparamAtmA kavalAhAra karatA nathI. tema ja A rIte kavalAhAra vApare to vAparanArane spaMDilAdi mATe avazya javuM paDe, je jugupsAjanaka che. tethI kevalajJAnIo vAparatA nathI. bhojana roganuM nimitta hovAthI teno parihAra karavA mATe kevalIparamAtmA bhojana karatA nathI. kAraNa ke teozrI sadA nIrogI hoya che tethI roganA nimittathI teozrI dUra rahe che. upara jaNAvyA mujaba zrI kevalI paramAtmA kavalAhAra vAparatA nathI - A potAnI mAnyatAnuM samarthana paMdara hetuothI digaMbaroe karyuM. tenuM nirAkaraNa have pachInA zlokothI karAze. zvetAMbaronI mAnyatA mujaba kevalI paramAtmA sAmAnyathI dararoja ekAsaNuM kare che. i30-pI. pUrvapakSanuM nirAkaraNa karavAno AraMbha karAya che- siddhAntazcAyamadhunA, lezenAsmAbhirucyate / digambaramatavyAlapalAyanakalAguruH // 30-6 // siddhAntazAmati-vyam: rU0-ddA chellA pAMca zlokothI digaMbaronA siddhAMtanuM varNana karIne have amArA vaDe saMkSepathI A zvetAMbaronA siddhAMtanuM varNana karAya che, je digaMbaramatasvarUpa sarpane bhAgI javA mATe morasamAna che. morane joine sarpa jema bhAgI jAya che, tema A siddhAMtasvarUpa moranA darzanathI digaMbaramatasvarUpa sarpa paNa bhAgI jAya che. 30-6ll kevalibhaktivyavasthApana batrIzI 194
Page #198
--------------------------------------------------------------------------
________________ prathama zlokamAM jaNAvelI vAtanuM nirAkaraNa karAya che- hantAjJAnAdikA doSA, ghAtikarmodayodbhavAH / tadabhAve'pi kiM na syAd, vedanIyodavA kSudhA // 30-7 // hanteti-hanta ajJAnAdikA ghAtikarmodayodbhavA doSAH prasiddhAH / tadabhAve'pi vedanIyodbhavA kSudhA kiM na syAt / na hi vayaM bhavantamiva tattvamanAlocya kSutpipAsAdIneva doSAnabhyupemo yena nirdoSasya kevalinaH sudhAdamAva: sthAti mAva: //rU0-7I kharekhara ghAtikarmanA udayanA kAraNe udbhavelA ajJAnAdi doSo che, kevalIparamAtmAmAM e doSono abhAva hovA chatAM vedanIyakarmanA udaye thayelI kSudhA teozrIne kema na hoya ?" - A pramANe sAtamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke ghAtikarmanA udayathI utpanna thanArA ajJAna, krodha, mada, mAna, lobha, mAyA, rati, arati, nidrA, zoka, asatyavacana, corI, matsara, bhaya, prANIvadha, prema, krIDAprasaMga ane hAsya : A aDhAra doSo prasiddha che, je ghAtakarmonA udayathI udbhave che. ghAtakarmono sarvathA kSaya thayo hovAthI paramAtmA zrI kevalIbhagavaMtamAM e doSo na hovA chatAM, aghAtI karmono kSaya thayo na hovAthI tenA udayathI thanArA sudhA ane pipAsA vagere teozrIne kema na hoya? "digaMbaro sudhApipAsAdine paNa doSasvarUpa ja mAne che, tethI sarvathA doSathI rahita evA paramAtmAmAM e na ja hovA joIe, anyathA zrI kevalajJAnInI sarvathA doSathI rahita avasthAnI anupapatti thaze.' - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke ame zvetAMbara tamArI (digaMbaranI) jema vicAryA vinA (tattvanI vicAraNA karyA vinA). sudhApipAsAdine ja doSasvarUpa mAnatA nathI ke jethI aDhAra doSothI sarvathA rahita evA paramAtmA zrI kevalIne sudhAdino abhAva mAnavo paDe. ghAtikarmonA udayathI udbhavatA ajJAnAdi doSo zrI kevalIparamAtmAmAM na hovA chatAM, aghAtI karmonA udayathI utpanna thanArA sudhA-pipAsA vagere teozrIne mAnavAmAM koI bAdhaka nathI. 30-zA digaMbaroe kevalajJAnI paramAtmAone sudhAdi mAnavAmAM jaNAvelA bAdhakanuM nirAkaraNa karAya che- avyAbAdhavighAtAccet, sA doSa iti te matam / naratvamapi doSaH syAt, tadA siddhatvadUSaNAt // 30-8 // avyAbAdheti-avyAbAdhasya niratizayasukhasya vighAtAt sA kSudhA doSo guNadUSaNasyaiva doSalakSaNatvAditi cedi te tava mataM, tadA naratvamapi bhavato doSaH syAt siddhatvadUSaNAt / tasmAt kevalajJAnapratibandhakatvena ghAtikarmodayodbhavAnAmajJAnAnAdInAmeva doSatvaM na tu kSudhAdInAmiti yuktamutpazyAmaH / / 30-8 / / eka parizIlana 195
Page #199
--------------------------------------------------------------------------
________________ avyAbAdha sukhano bhaMga thato hovAthI kSudhAdi doSa che - evo jo tAro(digaMbarano) mata hoya to, tane siddhapaNAne dUSita(bhaMga) karanAruM naratva paNa zrI kevalI paramAtmA mATe doSasvarUpa mAnavAno prasaMga Avaze." - A pramANe AThamA zlokano artha che. jeno Azaya spaSTa che ke kevalIparamAtmAne sudhA tRSA vagere mAnavAmAM Ave to teozrInA avyAbAdha niratizaya sukhano vyAghAta thAya che. zrIvalIparamAtmAne sarvotkRSTa sukhanI prApti thayelI hoya che. sudhAdine laIne temAM khAmI Ave che. tethI kSudhA vagerene doSa manAya che. kAraNa ke je guNane dUSita kare tene doSa kahevAya che - A doSanuM lakSaNa che. digaMbaronI e pramANenI mAnyatAmAM dUSaNa jaNAvAya che naratvama.... ityAdi zlokanA uttarArdhathI. kahevAno Azaya e che ke guNane dUSita karavAnA kAraNe jo sudhAdine doSa mAnavAmAM AvatA hoya to zrI kevalajJAnIonA "naratvane (manuSyapaNAne) paNa doSa mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke potAnA siddhatvaguNane aTakAvavAnuM kArya naratva kare che. jyAM sudhI naratva che, tyAM sudhI siddhatvano AvirbhAva thato nathI. Ama hovA chatAM digaMbaro naravane doSarUpa mAnatA nathI, tethI te mujaba sudhAdine paNa doSa mAnI zakAze nahi. AthI spaSTa che ke je kevalajJAnanI pratye pratibaMdhaka che, evAM ghAtikarmonA udayathI udbhavelA ajJAnAdi ja doSo che. paraMtu aghAtI karma svarUpa vedanIyakarmathI udbhavatA sudhA vagere doSo nathI : e yuktiyukta che. 30-8 A rIte digaMbaroe potAnI mAnyatAnA samarthana mATe jaNAvelA prathama hetunuM nirAkaraNa karIne have bIjA hetunuM nirAkaraNa karAya che- ghAtikarmakSayAdevAkSatA ca kRtakRtyatA / tamADo no vALA, mavopavimaH rU0-1 ghAtIti-ghAtikarmakSayAdeva akSatA'hInA ca kRtakRtyatA bhavopagrAhikarmabhirvedanIyAdibhiH sadbhiH / tadabhAve'pi kRtakRtyatvAbhAve'pi no naiva bAdhA / sarvathA kRtakRtyatvasya siddheSveva sambhavAd / upAditsAbhAve'pi upAdeyasya mokSasya sayogikevalitvakAle siddheH / rAgAdyabhAvamAtreNa kRtakRtyatvasya ca bhuktipakSe'pyabAdha eveti kathitaprAyameva / / 30-9 / / ghAtikarmono kSayathI ja kRtakRtyatA akSata che. bhavopagrAhi aghAtikarmonA kAraNe kRtakRtyatvano abhAva hoya to ya koI doSa nathI." - A pramANe navamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke A pUrve digaMbaroe jaNAvyuM hatuM ke zrI kevalIparamAtmAne kavalAhAra karavo paDe to teozrImAM sarvathA kRtakRtyatva (kRtArthatva) mAnI zakAze nahi. tethI kRtakRtyatvanI anupapattinA bhayathI teozrIne kavalAhArano abhAva hoya che. 196 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #200
--------------------------------------------------------------------------
________________ enA javAbamAM ahIM jaNAvAyuM che ke zrI kevalI paramAtmAnAM ghAtakarmono kSaya thayo hovAthI ja teomAM kRtakRtyatva akSata che ane bhavopagrAhikarmonA udayanA kAraNe kavalAhAranI pravRtti vagerethI kRtakRtyatvano abhAva hoya to paNa koI doSa nathI. kAraNa ke zrI kevalIparamAtmAmAM sarvathA kRtakRtyatva manAtuM nathI. sarvathA kRtakRtyatva zrI siddhaparamAtmAomAM ja manAya che. mohanIyakarmano sarvathA kSaya thayo hovAthI koI paNa vastune grahaNa karavAnI IcchAno abhAva hovA chatAM, mokSasvarUpa upAdeyanI prApti sayogikevalitvanA kALamAM koI paNa rIte thavAnI nathI. rAgAdidoSonA abhAvarUpa ja sarvathA kRtakRtyatva mAnavAnuM ISTa hoya to tAdazakRtakRtyatva to kevalIparamAtmAmAM teozrI kavalAhAra kare topaNa akSata ja che. A vAta lagabhaga jaNAvI dIdhI che. l30-lA trIjA hetunuM nirAkaraNa karAya che- AhArasajJA cAhAratRSNAkhyA na munerapi / kiM punastadabhAvena, svAmino bhuktibAdhanam // 30-10 // AhArasajJA ceti-AhArasajJA cAhAratRSNAkhyA mohAbhivyaktacaitanyasya sajJApadArthatvAd na munerapi bhAvasAdhorapi, kiM punastadabhAvenAhArasajJAbhAvena svAmino bhagavato muktibAdhanam ? / tathA cAhArasAmAnye tadvizeSe vA AhArasajJAyA hetutvameva nAstItyuktaM bhavati / na ca tadvizeSe taddhetutvamevApramattAdInAM cAhArAbhAvAnna vyabhicAra iti kucodyamAzaGkanIyam, AhArasaJjJAyA aticAranimittatvena kadApi niraticArAhArasya sAdhUnAmaprAptiprasaGgAt // 30-10 // khAvAnI tRSNA nAmanI AhAra saMjJA to muni bhagavaMtone paNa hotI nathI, to pachI te AhArasaMjJAthI rahita evA zrI kevalIparamAtmAne bhojana karavAmAM kayo doSa che?" - A pramANe dazamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke mohanIyakarmathI abhivyakta thanAruM caitanya ja "saMjJA' padano artha che. tethI khAvAnI tRSNAne ja AhArasaMjJA tarIke oLakhAya che. evI AhArasaMjJA bhAvasAdhune paNa hotI nathI, to pachI tenA(AhAra saMjJAnA) abhAvathI bhagavAna zrI kevalajJAnIone vAparavAmAM kayo doSa che ? kAraNa ke AhArasaMjJA na hovAthI bhAvasAdhuo vApare che to temane koI doSa nathI tema AhArasaMjJAno abhAva hovAthI zrI kevalajJAnIone paNa kavalAhAra karavAmAM koI doSa nathI. AthI samajI zakAze ke AhArasAmAnya ke AhAravizeSanI pratye AhArasaMjJA kAraNa ja nathI. AhAravizeSanI pratye AhArasaMjJA kAraNa che. sAtamA guNasthAnakathI caudamAM guNasthAnaka sudhI kavalAhAra paNa nathI ane AhArasaMjJA paNa nathI. tethI vyabhicAra paNa Avato nathI. e mujaba mAnavAthI zrI kevalI paramAtmAmAM kavalAhArano abhAva siddha thAya che." - eka parizIlana 197
Page #201
--------------------------------------------------------------------------
________________ AvI kharAba zaMkA nahi karavI joIe. kAraNa ke eno artha e thayo ke chaThThA guNasthAnaka sudhI kavalAhAra AhArasaMjJAnA kAraNe ja thAya che - e pramANe mAnavAmAM Ave to, AhArasaMjJA aticAramAM nimitta hovAthI pU. sAdhu bhagavaMtone kyAre paNa niraticAra AhAranI prApti ja nahIM thAya. AhArasaMjJAnA kAraNe pU. sAdhumahAtmAone AhAramAM niraMtara aticAra lAgyA ja karaze... ityAdi samajI zakAze. AthI spaSTa che ke kavalAhAravizeSanI pratye AhArasaMjJAne kAraNa mAnavAnuM ucita nathI. //30-1nA cothA hetunuM nirAkaraNa karAya che- anantaJca sukhaM bharturjJAnAdiguNasaGgatam / kSudhAdayo na bAdhante, pUrNaM tvasti mahodaye // 30-11 // anantaM ceti-anantaM ca sukhaM bharturbhagavato jJAnAdiguNasaGgataM tanmayIbhUtamiti yAvad / ajJAnAdijanyaduHkhanivRtteH sarveSAmeva karmaNAM pariNAmaduHkhahetutvAcca kSudAdayo na bAdhante svabhAvaniyatasukhAnAmeva tairbAdhanaM / pUrNaM tu niravazeSaM tu sukhaM mahodaye mokSe'sti / tatraiva sarvakarmakSayopapatteH // 30-11 // "bhagavAna zrI kevalaparamAtmAnuM anaMtasukha jJAnAdi guNothI saMgata che. sudhAdi teno bAdha karatA nathI. pUrNa sukha to mokSamAM ja che." - A pramANe agiyAramA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke A pUrve digaMbaroe jaNAvyuM hatuM ke kevalI kavalAhAra kare to tenI pUrve avazya sudhAdinI vedanAno udbhava thaze ane tethI teozrInA anaMtasukhano bAdha thaze. e aMge jaNAvavAnuM ke zrIdevalI paramAtmAnuM anaMtasukha, anaMtajJAnamaya thavAthI anaMtajJAnathI saMgata che. tene ane jJAnane baMnnene chUTA pADavAnuM have zakya nathI. ajJAnAdijanya je duHkha hatuM tenI nivRtti thavAthI kSudhA-pipAsAdi anaMtasukhanAM bAdhaka banatAM nathI. kSudhAdi karmajanya hovAthI anaMtajJAnasaMgata sukhano bAdha kare che ema mAnavAmAM Ave to kevalIparamAtmA vApare ke na paNa vApare, toya koI pharaka paDe ema nathI. kAraNa ke karmamAtra pariNAme duHkhanuM ja kAraNa hovAthI paMcendriya jAti, manuSyanuM AyuSya, uccagotra ane zatAvedanIya vagere karmanA udayathI anaMtasukhatvano virodha to thaI ja jaze. tethI upara jaNAvyA mujaba zrI kevalIparamAtmAnuM anaMtasukha anaMtajJAnasaMgata hovAthI karmajanya sudhAdibhAvo tenA bAdhaka thatA nathI. potAnA abhAvamAM niyata honArA sukhanA ja, sudhAdi doSo bAdhaka bane che. paripUrNa sukha to mokSamAM che. kAraNa ke sakaLa karmano kSaya, paripUrNa sukhanuM kAraNa che; je mokSamAM ja upapanna che. e samajI zakAya che. /30-11 potAnI vAtanA samarthana mATe upanyasta pAMcamA hetunuM nirAkaraNa karAya che- 198 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #202
--------------------------------------------------------------------------
________________ dagdharajjusamatvaM ca, vedanIyasya karmaNaH / vadanto naiva jAnanti, siddhAntArthavyavasthitim // 30-12 // dagdheti-dagdharajjusamatvaM ca vedanIyasya karmaNo vadantaH siddhAntArthavyavasthitiM naiva jAnanti // 30-12 // zlokArtha spaSTa che ke vedanIyakarma baLI gayelA doraDA jevuM che - ema kahenArA, siddhAMtanI vyavasthAne jANatA nathI. eno Azaya paNa spaSTa che ke zrI kevalIparamAtmAnuM vedanIyakarma baLI gayelA doraDA jevuM hovAthI te kSudhAdi vedanAne ka2vA samartha nathI ke jene dUra karavA teozrIne kavalAhAra karavo paDe - A rIte vedanIyakarmanI dagdharajju-samAnatAne jaNAvanArA, siddhAMtamAM nirUpaNa karAyelA arthanI vyavasthAne jANyA vinA bole che. II30-12 - digaMbaro siddhAMtArthanI vyavasthA jANatA nathI - e spaSTa karAya che-- puNyaprakRtitIvratvAdasAtAdyanupakSayAt / sthitizeSAghapekSa vA, to vyavatipte 5rU0-13|| puNyeti - puNyaprakRtInAM tIrthakaranAmAdirUpANAM tIvratvAttIvravipAkatvAttajjanyasAtaprAbalye vedanIyamAtrasya dagdharajjusamatvAsiddherasAtAdInAmanupakSayAdasAtavedanIyasyApi tadasiddheH / pApaprakRtInAM bhagavati rasaghAtena nIrasatvAbhyupagame sthitighAtena niHsthitikatvasyApyApatteH, apUrvakaraNAdau badhyamAnaprakRtiviSayakasyaiva tasya vyavasthiteH / nanu tarhi kathaM bhavopagrAhikarmaNAM kevalinAM dagdharajjukalpatvAbhidhAnamAvazyakavRttyAdau zrUyate ? ityata Aha-sthitizeSAdyapekSaM vA tadvaco dagdharajjukalpatvavaco vyavatiSThate, na tu rasApekSayA, anyathA sUtrakRdvRttivirodhaprasaGgAd, asAtAdiprakRtInAmasukhadatvAbhidhAnamapyAvazyakaniryuktyAdau ghAtikarmajanyabahuta sukhavilayenAnyasyA (nAlpasyA) vivakSaNAd / anyathA bhavopagrahAyogAditi vibhAvanIyaM sudhIbhiH || 30-13 / / "puNyaprakRtino tIvra vipAka hovAthI ane azAtA vedanIyAdi karmano sarvathA kSaya thayelo na hovAthI (digaMbaronuM dagdarajju jevuM vedanIyakarmane jaNAvavAnuM ayukta che.) athavA sthitizeSAdinI apekSAe digaMbaronuM e vacana saMgata che." - A pramANe te2mA zlokano sAmAnyArtha che. kahevAno Azaya e che ke zrI kevalIparamAtmAne tIrthaMkaranAmakarma tema ja zAtAvedanIyakarma vagere puNyaprakRtiono tIvravipAkodaya hovAthI tenA kAraNe utpanna thayelI zAtA prabaLa hoya che. tethI zAtAnI prabaLatAmAM vedanIyakarmasAmAnyane dagdharajjusamAna mAnavAnuM ucita nathI. tema ja azAtAvedanIyakarma paNa sarvathA kSaya pAmeluM na hovAthI te paNa dagdarajjusamAna che - ema kahI zakAya evuM nathI. eka parizIlana 199
Page #203
--------------------------------------------------------------------------
________________ "azAtAdanIya vagere pApaprakRtiono rasaghAta thayelo hovAthI te nIrasa bane che jethI te potAno vipAka darzAvavA asamartha hovAthI tene baLI gayelI doraDI jevI manAya che ane tethI puNyaprakRtio dagdharajusamAna na hoya topaNa azAtAvedanIyAdi svarUpa pApaprakRtio dagdharajusamAna che." - A pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke rasaghAta thavAnA kAraNe jo pApaprakRtio nIrasa manAtI hoya to sthitighAta thavAnA kAraNe te prakRtionI sthiti ja nahIM rahe. rasaghAta thAya ane sthitighAta na thAya e zakya nathI. azAtAno udaya kevalIparamAtmAne hovAthI pApaprakRtionI sattA mAnyA vinA cAle evuM nathI. rasaghAta thavAthI pApaprakRtio jema nIrasa thavAthI atyaMta alparasavALI bane che, tema sthitighAta thavAthI te prakRtio sarvathA kSaya pAmatI nathI paraMtu taddana alpasthitivALI bane che. tethI tenA niHsthitikatvano prasaMga yadyapi Avato nathI. paraMtu vAstavikatA to e che ke, je apUrvakaraNAdi guNasthAnake rasadhAtAdinI vAta che ke, te guNasthAnake baMdhAtI puruSaveda, saMjavalananA cAra kaSAya... ityAdi azubha pravRtione AzrayIne che. kevalI paramAtmAne azAtAno baMdha ja na hovAthI azAtAvedanIya karmane dagdharajusamAna mAnavAnI vAta ja rahetI nathI.. A badhuM karmaprakRti vagere graMthomAM vistArathI varNaveluM che. jijJAsuoe tenA adhyayanathI e samajI levuM. yadyapi zrI kevalaparamAtmAnAM azAtA vedanIyAdi aghAtI karmonA rasAdino ghAta apUrvakaraNAdimAM thayo na hoya to, zrI AvazyakasUtranI vRttimAM vRttikAra paramarSie pharamAvyuM che ke "dagdharajusamAna bhavopagrAhi evA karmo alpa hovA chatAM kevalajJAnI bhagavaMto muktine prApta karatA nathI." eno virodha Ave che; paraMtu te, bhavopagrAhikarmonI sthitine (bAkI rahelI sthitine) AzrayIne jaNAvyuM che. paraMtu rasadhAtAdinI apekSAe e jaNAvyuM nathI. anyathA bhavopajhAhikarmone rasadhAtAdinI apekSAe dagdharajusamAna jaNAvavAmAM Ave to sUtrakRta (sUyagaDAMga) sUtranI vRttino virodha Avaze. kAraNa ke tyAM pharamAvyuM che ke - "vedanIyakarmane je dagdharajusamAna varNavAya che te barAbara nathI. kAraNa ke AgamamAM zrI kevalI paramAtmAne atyaMta zAtAno udaya jaNAvyo che. yuktithI paNa e saMgata che. ghAtikarmanA kSayathI teozrIne jJAnAdi-guNo prApta thAya che. tyAre vedanIyakarmano udaya hovAthI kSudhApipAsA kema na thAya? jJAnane ane vedanIya-janya sudhA vagerene taDako ane chAyA athavA bhAva ane abhAvanI jema virodha nathI. zAtA ane azAtA aMtarmuhUrtamAM parAvartamAna prakRti hovAthI zrI kevalI paramAtmAne jema zAtAno udaya che tema azAtAno paNa udaya hoya che. tethI anaMtavIrya hovA chatAM kevalIbhagavaMtane sudhAvedanIyakarmanA udayathI pIDA thAya che ja. AvazyakasUtranI niyuktimAM azAtAdikarmanI prakRtio duHkhadAyinI nathI.' - A pramANe je varNavyuM che, teno Azaya e kevalibhuktivyavasthApana batrIzI 200
Page #204
--------------------------------------------------------------------------
________________ che ke - zrI kevalajJAnI paramAtmAne ghAtikarmathI(ghAtikarmanA udayathI) utpanna thanArAM ghaNAM duHkhono vilaya thayo hovAthI bIjA alpa duHkhanI vivakSA karI nathI. anyathA "zrI kevalIbhagavaMtanA aghAtI azAtAvedanIyakarma vagere dagdharajusamAna che, tethI potAnA vipAkane darzAvavA te samartha nathI...' ityAdi mAnavAmAM Ave to, te karmone bhavamAM rokI rAkhanArA (bhavopagrAhI) kaI rIte kahevAya ? A vastu buddhimAnoe vicAravI joie. 30-13 have chaThThA hetunuM nirAkaraNa karAya che- indriyodbhavatAdhauvyaM, bAhyayoH sukhaduHkhayoH / citraM punaH zrutaM hetuH, karmAdhyAtmikayostayoH // 30-14 // indriyeti-indriyodbhavatAyA dhauvyamAvazyakatvaM bAhyayorindriyArthasambandhApekSayorvilakSaNayoreva sukhaduHkhayorAdhyAtmikayostayoH sukhaduHkhayoH punazcitraM karma hetuH zrutaM / kvacibahirindriyavyApArAbhAve'pi manomAtravyApAreNa sadasaccintAbhyAmeva tayorutpatteH / kvacicca tasyApyabhAve AdhyAtmikadoSopazamodrekAbhyAmeva tadutpatterdarzanAdbhagavatyapi dvividhavedanIyodayadhauvye tayoH suvacatvAditi / vastuto bAhyayorapi sukhaduHkhayoriSTAniSTArthazarIrasamparkamAtraM prayojakaM, na tu bahirindriyajJAnamapIti bhagavati tRNasparzAdiparISahAbhidhAnaM sAmpradAyikaM saGgacchata iti na kiJcidetat // 30-14 // "bAhya sukha ane duHkhamAM avazya indriyobhavatA(inDiyAdhInatA) che. paraMtu AdhyAtmika sukhanI pratye to bhinna bhinna karma kAraNa che - ema AgamamAM jaNAvyuM che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke zrI kevalIparamAtmA atIndriya hovAthI teozrI kavalAhAra kare to teozrIne indriyajanya sukha-duHkha mAnavAno prasaMga Avaze - A pramANe digaMbaronuM kahevuM che. te aMge ahIM jaNAvyuM che ke indriyo ane viSayonA saMbaMdhathI sApekSa evAM sukha ane duHkhanI pratye indriyo avazya kAraNa bane che. arthAt e sukha-duHkha avazya indriyathI janya che. paraMtu evAM bAhya sukha-duHkhathI bhinna AdhyAtmika sukha-duHkhanI pratye to bhinna bhinna prakAranuM karma kAraNa che - ema zAstramAM saMbhaLAya che. (prasiddha che.) jema ke kyAreka bAhya cakSu vagere indriyono upayoga na hoya topaNa mAtra mananA upayogathI sadU-asanI vicAraNAthI ja sukha-duHkhanI anukrame utpatti thatI hoya che ane koivAra to evI sadasannI vicAraNA na hoya to ya AdhyAtmika doSo(rAgAdi)nA upazamathI AdhyAtmika sukhanI utpatti ane AdhyAtmika doSonI uddiphata (prabaLa) avasthAthI AdhyAtmika duHkhanI utpatti thatI hoya che. bhagavAna zrI kevalIparamAtmAmAM paNa, baMnneya prakAranAM vedanIyakarmono udaya avazya hovAthI sukha ane duHkhano saMbhava che ja. eka parizIlana 201
Page #205
--------------------------------------------------------------------------
________________ A rIte zrI kevalIparamAtmAne bAhya sukha-duHkha mAnavAthI teozrIne indriyajanyajJAna mAnavAno prasaMga Ave che tethI teozrIne bAhya sukha-duHkha mAnavAM joIe nahi." - A pramANe nahi kahevuM. kAraNa ke vAstavika rIte bAhya sukha ane duHkhanI pratye kramazaH iSTa ane aniSTa evA arthanI sAthe zarIrano saMparkamAtra prayojaka che. paraMtu bahirindriyajanya jJAna paNa prayojaka nathI. tethI ja bhagavAna kevalI paramAtmAne tRNasparzadi parISaha hoya che - e pramANe zvetAMbarAdinI mAnyatA paNa saMgata thAya che. anyathA Indriyajanya matijJAna hoya to ja bAhya duHkha hoya che - ema mAnavAmAM Ave to, kevalajJAnIne sudhAdi agiyAra parISaho hoya che. e kathanano virodha prApta thaze... ityAdi barAbara samajI levuM joie. A zlokanA vivaraNamAM anyatra bIjI rIte varNana karAyuM che. jijJAsuoe e viSayamAM upayogapUrvaka vicAravuM joIe. 30-14 sAtamA hetunuM nirAkaraNa karAya che- AhArAdipravRttizca, mohajanyA yadISyate / dezanAdipravRttyApi, bhavitavyaM tadA tathA // 30-15 // AhArAdIti-AhArAdipravRttizca yadi mohajanyeSyate bhavatA buddhipUrvakaparadravyaviSayakapravRttermohajanyatvaniyamAt / tadA dezanAdipravRttyApi bhagavatastathA mohajanyatvena bhavitavyam // 30-15 / / / "AhArAdinI pravRtti jo mohajanya mAnavAnuM iSTa hoya to dezanAdinI pravRtti paNa mohajanya mAnavI paDaze." - A pramANe paMdaramA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke digaMbaronA jaNAvyA mujaba parapravRttimAtra mohajanya che. zrI kevalIparamAtmA kavalAhArane grahaNa karavAnI pravRtti kare to te pravRtti buddhipUrvakanI paradravyaviSayaka(saMbaMdhI) hovAthI temAM mohajanyatva mAnavAno prasaMga Ave. tethI te prasaMganA nivAraNa mATe kevalIbhagavaMto kavalAhAra karatA nathI - ema digaMbaro mAne che. paraMtu te barAbara nathI. buddhipUrvakanI badhI ja pravRttio(paradravyaviSayaka pravRttio)ne mohajanya mAnavAmAM Ave to dezanAdinI pravRttine paNa mohajanya mAnavAno prasaMga Avaze. (zrI tIrthaMkaranAmakamadinA udayane kAraNe dezanAdinI pravRtti thAya che. tethI te jo mohajanya nathI, to azAtAdikarmanA udayathI thatI AhArAdigrahaNanI pravRtti paNa mohajanya nathI... ityAdi samajI zakAya che.) 30-15ll icchAbhAvAdagavato nAstyeva dezanApravRttiH, svabhAvata eva ca teSAM niyatadezakAlA dezanA itISTA pattAvAha "zrI kevalIparamAtmAne icchAno abhAva hovAthI vastutaH dezanAnI pravRtti teozrIne che ja nahi. svabhAvathI ja teozrIne te te cokkasa sthAne ane cokkasa kALe dezanA hoya che. 202 kevalibhaktivyavasthApana batrIzI
Page #206
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhojananI jema ja jo teozrI dezanAdinI pravRtti karatA hoya to tene mohajanya mAnavAnuM iSTa 4 cha." - mA prabhArInI baronI mAnyatAnuM ni2|429|| 42 / 5 cha yatnaM vinA nisargAcced, dezanAdikamiSyate / bhuktyAdikaM tathaiva syAd, dRSTabAdhA samobhayoH // 30-16 // yasamiti-yanaM tAlvoSThadivyApArajanakaprayatnaM vinA nisargAtsvabhAvAcceddezanAdikamiSyate bhagavataH, tadA bhuktyAdikaM tathaiva yataM vinaiva syAt / dRSTabAdhobhayoH pakSayoH samA / bhukteriva dezanAyA api yatnaM vinA kvApyadarzanAt / ceSTAvizeSe yalahetutvakalpanasya cobhayatra sAmyAt / nanu prayataM vinA ceSTAmAtraM na bhavatyeva, dezanA ca bhagavatAmavyApRtAnAmeva dhvanimayI sambhavatyakSaramayyAmeva tasyAM yatnajanyatve(ne)cchAjanyatvAdiniyamAvadhAraNAditi na sAmyaM / yadAha samantabhadra:-"anAtmArthaM vinA rAgaiH zAstA zAsti sato hitam / dhvanan zilpikarasparzAnmurajaH kimapekSate // 1 // " iti, maivam, zabdasya zabdAntarapariNAmakalpanasya sAjAtyena nyAyyatve'pi dhvanestatkalpanasyAtizayato'pyanyAyyatvAd, bhagavaddezanAyA dhvanirUpatve'pi vAgyogApekSatvena tAdRzazabdamAtre puruSaprayatnAnusaraNadhauvyAd / anyathA'pauruSeyamAgamaM vadato mImAMsakasya durjayatvApatteriti na kiJcidetad / atha suhRdbhAvena pRcchAmaH-buddhipUrvakapravRttAvicchAyA hetutvAt kathaM kevalino dezanAdAvAhArAdau ca pravRttiriti cet, suhRdbhAvena bUmaH-buddhiH khalviSTasAdhanatAdhIranyasyAtiprasaktatvAttatpUrvakatvaM ca yadISTasAdhanatAdhIjanyatAvacchedakaM tadApyabuddhipUrvakapravRtterjIvanayonibhUtAyA iva bhavopagrAhikarmavazAdupapatterna kazciddoSa iti / pravRttisAmAnye tu yogAnAmeva hetutvAdicchApUrvakatvamArthasamAjasiddhameva / yadavadAma-"paradavvammi pavittI Na mohajaNiyA va mohajaNNA vA / jogakayA hu pavittI phalakaMkhA rAgadosakayA // 1 // " ityadhikamanyatra // 30-16 // "prayatna vinA svabhAvathI ja, zrI kevalI paramAtmAnI dezanAdinI pravRtti che ema mAnavAnuM iSTa hoya to teozrInI AhArAdinI pravRtti paNa te ja rIte svabhAvathI thAya che ema mAnavAmAM paNa koI doSa nathI. yadyapi AhArAdinI pravRtti svabhAvathI nathI e pratyakSa dekhAya che. arthAtu zrI kevalIparamAtmAnI AhArAdinI pravRttine svAbhAvika mAnavAmAM pratyakSano bAdha che. paraMtu evo bAdha to dezanAdine svAbhAvika mAnavAmAM paNa che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke ahIM tALavuM, hoTha ane jIbha vagerenI kriyAvizeSane utpanna karanAra prayatnavizeSasvarUpa "yatna'nI vivekSA che. tevA prakAranA yatna vinA ja bhagavAna kevalIparamAtmAnI dezanA nisarga-svabhAvathI ja pravarte che - ema mAnavAmAM Ave to upara jaNAvyA mujaba teozrInI AhArAdi grahaNanI pravRttine paNa nisargathI ja mAnavAmAM koI doSa nathI. pratyakSamAM to AhArAdinI pravRtti prayatnajanya dekhAya che, tethI yadyapi pratyakSano eka parizIlana 203
Page #207
--------------------------------------------------------------------------
________________ bAdha doSa che. paraMtu e to svAbhAvika dezanAne mAnavAmAM paNa tulya ja che. kAraNa ke bhojananI jema dezanAdi paNa prayatna vinA kyAMya jovA maLatA nathI. yadyapi ceSTAsAmAnyanI pratye prayatnane kAraNa mAnatA nathI; je ceSTAnI pUrve (avyavahita pUrve prayatna vRtti che, te ceSTAnI pratye ja prayatnane kAraNa mAnavAmAM Ave che. tethI zrI kevalIbhagavaMtanI pravRttimAtranI pratye prayatnane kAraNa mAnatA nathI. bhojananI pravRttimAtramAM prayatnajanyatva manAya che ane dezanAdimAM tema manAtuM nathI - A pramANe kahI zakAya che. paraMtu e pramANe to dezanAdi mATe paNa kahI zakAya che. tethI ubhayasthAne sAmya che. upara jaNAvyA mujaba baMnnemAM sAmya nathI paraMtu viSamatA che - e jaNAvavA digaMbaro navuM.... ItyAdi graMthathI zaMkA kare che. eno Azaya e che ke prayatna vinA koI paNa ceSTA thatI nathI. zrI kevalIparamAtmA koI paNa prakArano prayatna na kare topaNa teozrIthI dhvanimaya dezanA svAbhAvika ja pragaTe che. niyata deza-kALamAM pragaTa thatI e dezanAnI pratye prayatna kAraNa nathI. akSaramaya dezanAnI pratye ja te kAraNa bane che ane e prayatnanI pUrve icchAnuM astitva hoya che, je vItarAgatAnI bAdhaka che. tethI zrI kevalIparamAtmAnI dezanA svabhAvathI dhvanimaya hoya che. paraMtu kevalIparamAtmA kavalAhAra grahaNa kare to te avazya prayatnajanya hovAthI tenI pUrve icchAne paNa mAnavI paDaze, je vItarAgatAnI bAdhaka banaze. tethI kevalIparamAtmA kavalAhAra karatA nathI. A vAtanA saMdarbhamAM zrI samaMtabhadrAcAryajIe paNa kahyuM che ke - "potAnA svArtha vinA ane rAga vinA sapuruSonA hitano upadeza zrI tIrthaMkara paramAtmA kare che. zuM mRdaMga, tenA vAdakanA hAthanA sparzathI vAgatuM hoya tyAre potAnA mATe phaLanI apekSA rAkhe che? arthAt nathI rAkhatuM. tema paramAtmAnI dezanA paNa niHsvArtha (icchA vinAnI) hoya che. have me... ityAdi graMthathI upara jaNAvelI zaMkAnuM samAdhAna karAya che. enuM tAtparya e che ke zabdathI zabdAMtaranuM pariNamana thAyaH e kalpanA saMgata che. kAraNa ke ardhamAgadhI bhASAmAM bolAyelA e zabdo, zrotAonI potapotAnI bhASAmAM zrI tIrthaMkaraparamAtmAnA atizayavizeSathI pariName che. tyAM zabdonuM sAjAtya hoya che tethI te saMbhave che. paraMtu dhvanimaya dezanA atizayathI paNa zabdAMtaramAM pariName : eno saMbhava nathI. tethI tevI kalpanA yogya nathI. kSaNavAra mAnI laIe ke paramAtmAnA aciMtya atizayanA sAmarthyathI paramAtmAnI dhvanimaya dezanA zrotAonI potapotAnI bhASAmAM pariName topaNa te dhvanirUpa dezanA vacanayoganI apekSA rAkhatI hovAthI tAdaza zabdamAtramAM(akSara-anaphara zabdamAM) vaktA puruSanA prayatnanuM anusaraNa cokkasa(Avazyaka) che. AthI samajI zakAze ke zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI paramatAraka dezanA prayatnathI janya che. anyathA tene prayatnajanya na mAne, to vedane 204 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #208
--------------------------------------------------------------------------
________________ apauruSeya(koinA paNa prayatna vinA thayelA) mAnanArA mImAMsakone jItavAnuM digaMbara mATe zakya nahIM bane. mitrabhAve ame(digaMbara) pUchIe chIe ke "buddhipUrvakanI pravRttinI pratye icchA kAraNa che. kevalajJAnIne icchA hotI nathI. to icchAnA abhAvamAM dezanAdinI ane AhArAdinI pravRtti kaI rIte teozrIne hoI zake ? mitrabhAve ja kahIe chIe ke - ahIM buddhi tarIke ISTasAdhanatAviSayaka (A mArA ISTanuM sAdhana che.) buddhi jagRhIta che. kAraNa ke enAthI anya buddhi atiprasakta vyabhicAriNI (arthAt e hoya to pravRtti thAya ke na paNa thAya) che. pravRttimAM buddhipUrvakatva raheluM che. tene iSTasAdhanatAnA jJAnamAM rahelI janakatA nirUpita janyatAnuM avacchedaka mAnIe arthAt buddhipUrvakanI pravRtti pratye tAdaza ISTasAdhanAviSayaka buddhine kAraNe mAnIe topaNa; jIvanayonibhUta zvAsocchavAsAdinI abuddhipUrvakanI pravRtti, jema bhavopagrAhI karma(AyuSyakarma-nAmakarmAdi)nA kAraNe thAya che tema kevalaparamAtmAnI dezanAdinI ane AhArAdinI pravRtti paNa bhavopagrAhikarmanA kAraNe susaMgata che. e pravRtti vItarAgatAnI bAdhaka nathI. bAkI to pravRttisAmAnyanI pratye mana, vacana, kAyAnA yogo ja kAraNa che. icchApUrvakAdi te te pravRttivizeSa to avAMtara sAmagrIthI thAya che. A viSayamAM graMthakArazrIe adhyAtmamataparIkSAmAM pharamAvyuM che ke - paradravyamAM thatI pravRtti; mohathI thatI nathI ke mohane utpanna karatI nathI. mana, vacana ane kAyAnA yogathI ja pravRtti thAya che. phaLanI IcchA to rAga ane dveSane laIne thatI hoya che... AthI adhika varNana zAstravArtAsamuccayanI TIkA syAdvAda-kalpalatAdimAM upalabdha che. jijJAsuo mATe tenuM adhyayana ja Avazyaka che. 30-19ll AThamA hetunuM nirAkaraNa karavAno AraMbha karAya che- bhuktyA yA sAtavedyasyodIraNApAdyate tvayA / sA'pi dezanayA'sAtavedyasyaitAM tavA''kSipet // 30-17 // bhuktyeti-bhuktyA kavalAhAreNa / yA sAtavedyasya sAtavedanIyasyodIraNA tvayApAdyate / bhuktivyApAreNa sAtotpatteH / sApi dezanayA'sAtavedyasyaitAM udIraNAM tvAkSipet, tato'pi parizramaduHkhasambhavAt prayalajanyatvasya tatra vyavasthApitatvAditi bhAvaH // 30-17 / / "tamArA(digaMbaro) vaDe bhojananA kAraNe je zatAvedanIyakarmanI udIraNAnuM ApAdana karAya che, (arthAtu amArA matamAM doSa darzAvAya che.) te udIraNA (tAdaza doSa) tamArA matamAM dezanAthI azAtA vedanIyakarmanI udIraNAne kheMcI lAvaze." - A pramANe sattaramA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya e che ke A pUrve digaMbaroe jaNAvyuM hatuM ke zrI kevalIparamAtmA eka parizIlana 205
Page #209
--------------------------------------------------------------------------
________________ jo kavalAhAra kare to teozrIne zAtA vedanIyakarmanI udIraNA karyAno prasaMga Avaze. tenA anusaMdhAnamAM A zlokathI jaNAvyuM che ke - bhojananI kriyAthI zAtAnI utpatti thatI hovAthI kavalAhArathI zAtAvedanIyakarmanI udIraNAno prasaMga Ave che. A pramANe zAtAvedanIyakarmanI udIraNAnuM ApAdana karanArA digaMbarone, evI rIte ja azAtAvedanIyakarmanI udIraNAno prasaMga Ave che. kAraNa ke bhagavAnanI dezanAthI paNa parizramanA kAraNe duHkhano saMbhava hovAthI azAtAvedanIyakarmanI udIraNAno saMbhava che ja. "dezanA prayatna vinA svabhAvathI ja thAya che." - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke dezanA prayatnajanya che - e A pUrve ja jaNAvyuM che... vagere barAbara samajI levuM joIe. 30-1thI suhRdbhAvena samAdhatte upara jaNAvyA mujaba zAtAvedanIyakarmanI udIraNAno prasaMga, azAtA vedanIyanI udIraNAnA prasaMganA ApAdanathI dUra karyo che. tethI vastutaH te dUra thayo na hovAthI mitrabhAve tenA nivAraNa mATe jaNAvAya che- udIraNAkhyaM karaNaM, pramAdavyaGgyamatra yat / tasya tattvamajAnAnaH, khidyase sthUlayA dhiyA // 30-18 // udIraNAkhyamiti-udIraNAkhyaM karaNaM yadAntarazaktivizeSalakSaNaM pramAdavyaGgyaM vartate, tasya tattvaM svarUpamajAnAnaH sthUlayA dhiyA bahiryogamAtravyApAragocarayA khidyase tvaM / yogavyApAramAtrasya tadAkSepakatve tato manoyogenApyapramatte sukhodIraNaprasaGgAt, tadIyasukhasya jJAnarUpatve sukhAntarasyApi tathAtvaprasaGgAt / sukhyahamityanubhavasya cApramatte'pyakSatatvAditi // 30-18 // ahIM pramAdathI jaNAtuM udIraNA nAmanuM je karaNa che, tenuM svarUpa nahi jANatA evA tame skUlabuddhithI vyartha kheda pAmo cho." - A pramANe aDhAramA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke AtyaMtara zaktivizeSane karaNa kahevAya che. udIraNA nAmanuM karaNa pramAdathI abhivyaMgya (jANavAyogya) che. e udIraNAnuM svarUpa jANatA na hovAthI, mAtra bAhya kavalAhArAdinI thatI pravRttine joine sthUla buddhithI tame digaMbaro nakAmA kheda pAmo cho. kAraNa ke udIraNAne kheMcI lAvanAra pramAda che, mAtra bAhya kriyA nathI. mAtra bAhya kriyAthI ja udIraNA thatI hoya to manoyoge apramatta guNasthAnake yatine paNa sukhanI udIraNAno prasaMga Avaze. "apramatta yatinuM sukha jJAna svarUpa hovAthI tenI udIraNAno prasaMga nahi Ave." - ema kahevAmAM Ave to "kevalI paramAtmAnuM sukha paNa jJAna svarUpa hovAthI tenI udIraNAno prasaMga paNa nahIM Ave." - ema mAnavAmAM koI doSa nathI. yadyapi kevalI paramAtmAnuM sukha svAnubhavano viSaya che. apramattayatione potAnuM jJAnAtmaka sukha 206 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #210
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAnubhavano viSaya banatuM nathI. kAraNa ke teozrI asaMgayogamAM nimagna hoya che. tethI apramattayatine sukhanI udIraNAno prasaMga Avato nathI - A pramANe kahI zakAya che. paraMtu e kahevAnuM ucita nathI. kAraNa ke apramattayatione "huM sukhI chuM'... ityAdi anubhava abAdhita che... vagere anyatra anusaMdheya che. ll30-18 digaMbaroe potAnI mAnyatAnuM samarthana karavA upanyasta navamA hetunuM nirAkaraNa karAya che- AhArakathayA hanta, pramAdaH pratibandhataH / tamAre 2 no muvalyA, yUyate sumurapa rU0-11 AhArakathayeti-AhArakathayA hanta pratibandhatastathAvidhAhArecchAsaMskArapravRddheH pramAdo bhavati, na tvanyathApi / akathAvikathAnAM vipariNAmasya pariNAmabhedena vyavasthitatvAt / tadabhAve ca pratibandhAbhAve ca no naiva bhuktyA zrUyate sumunerapi uttamasAdhorapi pramAdaH, kiM punarbhagavata iti bhAvaH / bahiryogavyApAramAtroparama evApramattatvalAbha iti tu na yuktam, Arabdhasya tasya tatrAsaGgatayA niSThayA avirodhAditi ||rU0-12ll AhArakathAthI pramAda thAya che te vAta barAbara che paraMtu pratibaMdhane(rAgane) laIne te pramAda thAya che. anyathA pratibaMdhanA abhAvamAM vAparavAthI sArA(bhAva)sAdhune paNa pramAda thato nathI. to zrI kevalIparamAtmAne te kyAMthI thAya?" - A pramANe ogaNIsamA zlokano artha che. eno Azaya e che ke AhArakathAnA kAraNe tevA prakAranA ISTa AhArane vAparavAnI icchAnA saMskAranI (IcchAjanaka saMskAranI) vRddhi thavAthI pramAda thAya che. anyathA tAdeza saMskAranA abhAvamAM paNa pramAda thato nathI. AhAranI kathA hovA chatAM phaLamAM kema pharaka paDe che - ema nahIM kahevuM joie. kAraNa ke akathA ke vikathAno vipariNAma (viziSTa pariNAma); AzayavizeSathI vyavasthita che. arthAt emAM vaktA vagereno Azaya kAraNa che. upara jaNAvyA mujaba pratibaMdhano abhAva hoya to uttama sAdhu mahAtmAne paNa pramAda thato nathI - ema zAstramAM jaNAvyuM che. kavalAhArAdi svarUpa bAhyavyApAra(kriyA)mAtra(sakaLa bAhyavyApAramAtra)no abhAva thAya tyAre ja apramattatvanI prApti thAya che, tethI uttama sAdhumahAtmAone sAtamAM guNaThANe AhArano saMbhava nathI." - A pramANe nahIM kahevuM joie; kAraNa ke chaThThA guNasthAnake jeoe AhAranI zarUAta karelI hoya teo; udAsInapaNe vAparatAM vAparatAM asaMgadazAne prApta karI sAtamA guNasthAnakane prApta karI zake che, emAM koI virodha nathI. 30-1lA dazamA hetunuM nirUpaNa karAya che- eka parizIlana 207.
Page #211
--------------------------------------------------------------------------
________________ nidrA notpAdyate bhuktyA, darzanAvaraNaM vinA / utpAdyate na ghana, ghaTo kRtpiSamajvara //rU0-20 niti-spaSTa: IlrU0-20nA "darzanAvaraNIyakarmanA udaya vinA bhojanathI nidrA utpanna thatI nathI. mATInA piMDa vinA daMDathI ghaDAnI utpatti thatI nathI." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke kevalIparamAtmA kavalAhAra kare to teozrIne nidrAnI utpattino prasaMga Avaze. digaMbaronI e vAta yukta nathI. kAraNa ke nidrAnuM kAraNa darzanAvaraNIyakarmano udaya che. bhojana to temAM nimittamAtra che. zrI kevalIparamAtmAnuM darzanAvaraNIyakarma sarvathA kSINa thayeluM hovAthI teozrI vApare topaNa teozrIne nidrAno saMbhava ja nathI. kAraNa ke kAraNa vinA kAryano saMbhava nathI. sAmagrIthI siddha thatuM kArya, sAmagrayaMtaHpAtI koI eka kAraNathI siddha na thAya - e spaSTa che, je upara jaNAvelA udAharaNathI samajI zakAya che. 30-2nA kevalIbhagavaMto kavalAhAra kare to teozrIne rasanendriyathI janya evA rAsanapratyakSAtmaka matijJAnanI prAptino prasaMga Avaze. dazamA hetunA nirUpaNa vakhate darzAvelA e doSanuM have nirAkaraNa karAya che- rAsanaM ca matijJAnamAhAreNa bhaved yadi / ghANIyaM syAt tadA puSpaghANatarpaNayogataH // 30-21 // rAtanuM reti-spaSTa: IIrU0-2A "AhAra karavAnA kAraNe zrI kevalIbhagavaMtone rAsana-pratyakSAtmaka matijJAnanI utpatti jo thatI hoya to samavasaraNamAM puSpanA parAga ane dhrANendriyano saMbaMdha thavAthI zrI kevalIbhagavaMtane ghrANendriyajanya ghANaja pratyakSAtmaka matijJAna utpanna thavAno prasaMga Avaze." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke AhAranI pravRttinA kAraNe jo kevalajJAnIone matijJAnano prasaMga Avato hoya to teozrI AhAra na paNa kare toya samavasaraNamAM puSpAdinA gaMdhanA saMparkathI ghANajapratyakSAtmaka matijJAnano prasaMga teozrIne anivArya ja che. enA nivAraNa mATe je upAya vicArAya te ja upAyathI rAsanapratyakSAtmaka matijJAnanA prasaMganuM nivAraNa karI zakAya che. jJAnAvaraNIyakarmano udaya na hovAthI vastutaH zrI kevalIparamAtmAne matijJAnano saMbhava nathI... ityAdi vicAravuM joIe. 30-21 cothA zlokathI dazamA hetunuM nirUpaNa karatI vakhate kavalAhAranA kAraNe kevalIne pratikramaNa yogya iryApathano prasaMga jaNAvyo hato, tenuM nirAkaraNa karAya che tema ja dhyAna ane tapanI hAnino prasaMga paNa jaNAvyo hato, tenuM paNa nirAkaraNa karAya che- 208 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #212
--------------------------------------------------------------------------
________________ IryApathaprasaGgazca, samo'tra gamanAdinA / akSate dhyAna-tapasI, svAnAsamaye punaH ||30-22sI Iryeti-IryApathaprasaGgazcAtra bhagavato bhuktau gamanAdinA samastenApi tatprasaGgasya tulyayogakSematvAt, svAbhAvikasya ca tadgamanasya dRSTabAdhena kalpayitumazakyatvAditi bhAvaH / svakAlAsambhave bhuktikAlAsambhavinI dhyAnatapasI punarakSate / yoganirodhadehApavargakAlayoreva tatsambhavAt (tatsvabhAvAt) / svabhAvasamavasthitilakSaNayozca tayorgamanAdineva bhuktyApi na vyAghAta iti draSTavyam ||30-22 / / "iryApathaprasaMga, gamanAdinI kriyAnA kAraNe ahIM samAna che. tema ja bhojananA kALamAM nahi thanArAM dhyAna ane tapa akSata ja che." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke bhagavAna zrI kevalI paramAtmA bhojana(kavalAhAra) kare to jema pratikramaNane yogya iryApathano prasaMga Ave che tema javA vagerenI tema ja AMkhanI pAMpaNanI halanacalanAdinI kriyAnA kAraNe paNa e prasaMga to AvavAno ja che. arthAt zrI kevalI-paramAtmA bhojana na kare topaNa vihArAdi kriyAonA kAraNe iryApathano prasaMga AvavAno ja che. "teozrInI vihArAdinI pravRtti kevala yoganimittaka che. (kaSAyAdinimittaka nathI.) tethI vihArAdinA kAraNe iryApathano prasaMga Avato nathI." A pramANe jo kahevAmAM Ave to zrI kevalIbhagavaMtono kavalAhAra paNa kevala yoganimittaka che - A pramANe kahI zakAya che. arthAt baMnne sthAne iryApathanA viSayamAM tulyayogakSema che. "bhagavAna zrI kevalIparamAtmAnI vihArAdinI pravRtti svAbhAvika che, tethI teozrIne iryApathano prasaMga Avato nathI." - pramANe nahIM kahevuM joie. kAraNa ke gamanAgamanAdinI pravRtti svabhAvathI ja thAya che e kahI zakAya evuM nathI. dekhItI rIte e bAdhita che, pratyakSavirodhinI e kalpanA ayukta che. pramattone ja iryApathikI virAdhanA karmabaMdhanuM kAraNa bane che. kevalIparamAtmAne to te nirjarAnuM kAraNa bane che... ityAdi anyatra anusaMdheya che. A - digaMbaroe potAnI mAnyatAnuM samarthana karatAM cothA zlokamAM agiyAramA hetu tarIke jaNAvela dhyAna ane tapanI kSatinuM nirAkaraNa karAya che - akSate... ityAdi graMthathI. eno Azaya e che ke kevalIparamAtmAne dhyAna ane tapa satata hovAthI teno bhaMga na thAya - e mATe teone kavalAhAra hoto nathI. digaMbaronuM e kathana ayukta che. kAraNa ke zrI kevalIbhagavaMtone yoganirodha avasthAmAM ane mokSagamananA avasare dhyAna ane tapa hoya che. te vakhate teozrI AhAra karatA nathI. AhAra karavAnA kALamAM dhyAna ane tapa teozrIne hotAM nathI. AthI samajI zakAze ke zrI kevalajJAnIne dhyAna ane tapa nitya hotAM nathI. paraMtu aMtima samaye ja hoya che. Ama chatAM eka parizIlana 209
Page #213
--------------------------------------------------------------------------
________________ gamanAgamanAdi kriyAkALamAM svabhAvamAM samarasthiti svarUpa ja nitya dhyAna ke tapa hoya che ema mAnavAmAM Ave to te AhArakALamAM paNa nirAbAdha che... ityAdi spaSTa che. ll30-rarA bAramA hetunuM nirAkaraNa karAya che paramaudArikaM cAGgaM, bhinnaM cettatra kA pramA / audArikAdabhinnaM ced, vinA bhuktiM na tiSThati // 30-23 // paramaudArikaM ceti-paramaudArikaM cAGgaM zarIraM bhinnaM cedaudArikAdibhyaH klRptazarIrebhyaH, tarhi tatra kA pramA kiM pramANaM ? na kiJcidityarthaH / audArikAdabhinnaM cettatkevalamatizayitarUpAdyupetaM tadeva tadA bhuktiM vinA na tiSThati / cirakAlInaudArikazarIrasthitebhuktiprayojyatvaniyamAt / bhukteH sAmAnyataH pudgalavizeSopacayavyApArakatvenaivopayogAt / vanaspatyAdInAmapi jalAdyabhyAdAnenaiva cirakAlasthiteH / zarIravizeSasthitau vicitrapudgalopAdAnasyApi hetutvena taM (vinA) kevalizarIrasthiteH kathamapyasambhavAt tatra paramaudArikabhinnatvasya kaivalyAkAlInatvaparyavasitasya vizeSaNasyAprAmANikatvAditi // 30-23 / / audArika zarIra karatAM parama audArika zarIra bhinna-juduM) che, temAM zuM pramANa che? jo parama audArika zarIra audArika zarIrathI abhinna che, to te bhojana vinA nahi Take." - A pramANe tevIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke "zrI vItarAgaparamAtmAnuM zarIra parama audArika hovAthI teozrIne sudhA vagereno saMbhava na hovAnA kAraNe zrI kevalajJAnIne bhojanano abhAva che." A pramANe digaMbaroe jaNAvyuM hatuM. e viSayamAM jaNAvavAnuM ke parama audArika zarIra, prasiddha audArikAdi zarIrathI bhinna che ke abhinna che : A be vikalpa che. baMnne vikalpamAM doSa che. kAraNa ke parama audArika zarIra, lUpta audArikAdi zarIrathI bhinna che - ema mAnavA mATe koI pramANa nathI ane bIjA vikalpa mujaba parama audArika zarIrane klata zarIrathI bhinna na mAnatAM abhinna mAnI levAmAM Ave to te kevala zreSTha rUpAdithI yukta evuM zarIra cirakALa sudhI bhojana vinA TakI zakaze nahi. kAraNa ke lAMbA kALa sudhInI audArika zarIranI sthiti bhuktiprayojya che. arthAta jyAM bhukti(bhojana)prayojyatvano abhAva che, tyAM lAMbA kALa sudhI zarIranI sthiti hotI nathI. evI dIrgha sthiti mATe bhojana mAnyA vinA cAle evuM nathI. zrI kevalIparamAtmA kavalAhAra na kare to dezonA pUrva karoDa varSa sudhI teozrInuM parama audArika zarIra Take kaI rIte? bhojana, zarIranI cirakALa sthitinI pratye pudgalavizeSano upacaya karavA dvArA upayogI bane che. "vanaspatikAya jIvonAM audArika zarIro hajAro varSo sudhI kavalAhAra vinA kaI rIte Take che?" AvI zaMkA nahi karavI joie. kAraNa ke te jIvonA zarIranI lAMbA kALa sudhInI sthiti paNa pANI vagerenA grahaNathI ja upapanna che. anyathA to te zarIro paNa nAza pAme che. 210 kevalibhaktivyavasthApana batrIzI
Page #214
--------------------------------------------------------------------------
________________ AthI cokkasa che ke zarIranI vizeSa sthitimAM (cirakALabhAvi sthitinI pratye) kavalAhArathI prApta thayelAM vicitra pudgalonuM upAdAna, kAraNa che. tethI kavalAhArane karyA vinA koi paNa rIte zrI kevalIparamAtmAne potAnA parama audArika zarIranI sthiti dIrghakALa mATe ghaTI zake ema nathI. "A rIte audArika zarIranI dIrghakAlIna sthiti pratye kavalAhAra(bhojana) kAraNa che - e samajI zakAya che. paraMtu te audArika zarIra, kevalajJAnAkAlIna paramaudArika zarIrathI bhinna evA zarIra svarUpa samajavuM joie. kevalajJAnakAlIna paramaaudArika zarIra to AhAra vinA ja lAMbA kALa sudhI TakI zake che." - A pramANenuM kathana taddana ayukta che. kAraNa ke kevalajJAnanI prApti pUrvenuM zarIra ane kevalajJAnanI prApti pachInuM zarIra bhinna che - ema mAnavAmAM koi pramANa nathI. kevalajJAnanI prAptinA kAraNe je koi pharaka paDe che te AtmAmAM pharaka paDe che. zarIramAM to koi ja pharaka paDato nathI. tethI audArikazI2sAmAnyanI dIrghakAlIna sthiti, kavalAhAraprayojya che H e siddha thAya che. "kevalajJAnAkAlIna je zarIra che, te paramaudArika zarIrathI bhinna che. tAdazabhinnatva (kevalajJAnAkAlInatva svarUpa paramaudArikazarIrabhinnatva) viziSTa zarIranI dIrgha sthitinI pratye kavalAhAra prayojaka che." - A rIte 'tAdRzabhinnatva' vizeSaNanuM upAdAna karIne kavalAhAranuM prayojyatva viziSTa zarIramAM mAnavAnuM prAmANika nathI. emAM mAtra potAnI mAnyatAno kadAgraha che. II30-235 potAnA zarIranI dIrghasthitine TakAvavA mATe zrI kevalIparamAtmAe kavalAhAra karavo joie H enuM ja samarthana karAya che-- bhuktyAdyadRSTasambaddhamadRSTaM sthApakaM tanoH / tattyAge dRSTabAdhA tvatpakSabhakSaNarAkSasI ||30 - 24 // bhuktyAdIti - bhuktyAdyadRSTena bhojanAdiphalahetujAgradvipAkakarmaNA sambaddhaM tanozzarIrasya sthApakamadRSTaM / dRSTamiti zeSaH / tattyAge kevalinyabhyupagamyamAne tvatpakSabhakSaNarAkSasI dRSTabAdhA samupatiSThate / tathA ca tadvayAdapi tava netthaM kalpanA hitAvaheti bhAvaH ||30-24 // "zarIrane lAMbA kALa sudhI TakAvanAruM karma bhojanAdinA karmanI sAthe saMbaddha che. teno abhAva kevalI paramAtmAmAM svIkAravAmAM Ave to pratyakSapramANathI siddha vastunI bAdhA thAya che, je digaMbaronA pakSane bhakSI janArI rAkSasI che." A pramANe covIsamA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya e che ke bhojana pAna... Adi jenAM phaLa che evA te hetubhUta vipAka-udayavALA karmanI sAthe, zarIrane lAMbA kALa sudhI TakAvI rAkhanAruM karma saMbaddha(saMkaLAyeluM) che : e pratyakSa dekhAya che. eka parizIlana - 211
Page #215
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrI kevalIparamAtmAmAM bhojanAdinI kriyAnA hetubhUta karmathI saMbaddha zarIrasaMsthApaka karmano abhAva mAnavAmAM Ave to kevalIparamAtmAnA paramaudArika zarIranI sthiti TakI zakaze nahIM. tethI utkRSTa rIte dezona(nava varSa ochA) evAM pUrva(84 lAkha x 84 lAkha = 1 pUrva) karoDa varSa sudhI TakI rahenArI pratyakSasiddha(daSTa)sthitinI bAdhA thAya che, je tamArA (digaMbaranA) pakSanuM bhakSaNa karavA mATe rAkSasI samAna che. tethI tenA bhayathI paNa tamAre (digaMbaroe) "zrI kevalajJAnIonuM paramaaudArika zarIra karoDo varSo sudhI kavalAhAra vinA TakI zake che.' - evI utpn| 72vAna hitAvaha nathI... tyAhi spaSTa che. // 30-24 / / nanu tanusthApakAdRSTasya bhuktyAdyadRSTaniyatatve'pi bhuktyAdyadRSTasya tanutvAdabhuktyAdyupapattirbhagavato bhaviSyatItyata Aha "parama audArika zarIravALA zrI kevalaparamAtmAne bhojanaprayojaka karma alpa pramANamAM hovAthI teozrInuM te zarIra bhojana vinA paNa dIrghakALa sudhI TakI zake che. zarIrasthApaka karma bhojanAdiprayojaka - karmaniyata hovA chatAM bhojana vinA paNa dIrghakALa sudhI A rIte parama audArika zarIra TakI zake che..... digaMbaronI A mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- pratikUlA'nivartyatvAt, tattanutvaM ca nocitam / doSajanma tanutvaM ca, nirdoSe nopapadyate // 30-25 // pratikUletitasya bhuktyAdyadRSTasya tanutvaM ca nocitaM / pratikUlena virodhipariNAmenAnivartyatvAt / na hi vItarAgatvAdipariNAmena rAgAdInAmiva kSudhAdInAM tathAvidhapariNAmena nivartyatvamasti, yena tatastajjanakAdRSTatanutvaM syAt / astyevAbhojanabhAvanAtAratamyena kSunnirodhatAratamyadarzanAditi cenna / tato bhojanAdigatasya pratibandhamAtrasyaiva nivRtteH, zarIrAdigatasyeva zarIrAdibhAvanayA / anyathA'bhojanabhAvanAtyantotkarSeNa bhuktinivRttivadazarIrabhAvanAtyantotkarSeNa zarIranivRttirapi prasajyeteti mahatsaGkaTamAyuSmataH / nanu bhuktyAdiviparItapariNAmena bhuktyAdyadRSTasya moharUpaprabhUtasAmagrI vinA svakAryAkSamatvalakSaNaM tanutvameva kriyate / tanusthApakAdRSTasyApi azarIrabhAvanayA tadbhavabAhyayogakriyAM niruNabyeva / zarIraM tu prAgeva niSpAditaM na bAdhituM kSamata iti asmAkaM na ko'pi doSa iti cenna, viparItapariNAmanivartyatve bhuktyAdestadadRSTasya rAgAdharjakAdRSTavadyogaprakarSavati bhagavati nirmUlanAzApattervizeSAbhAvAt / ghAtyaghAtikRtavizeSAbhyupagame tu aghAtinAM bhavopagrAhiNAM yathAvipAkopakramameva nivRttisambhavAditi na kiJcidetat / doSajanma agnimAndyAdidoSajanitaM tanutvaM ca cirakAlavicchedalakSaNaM nirdoSe bhagavati nopapadyate / niyatavicchedazca niyatakAlabhuktyAdyAkSepaka eveti bhAvaH // 30-25 / / "bhojanAdiprayojaka karmonuM tanutva (alpatva) bhagavAna zrI kevalIparamAtmAne hoya che - ema mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke te, pratikULa pariNAmathI dUra karAyela nathI. tema ja nirdoSa 212 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #216
--------------------------------------------------------------------------
________________ evA kevalImAM doSathI utpanna thayela (rAgAdi) ane tanutva paNa saMgata nathI." - A pramANe pacIsamA zlokano sAmAnyartha che. enA AzayanuM varNana karatAM graMthakArazrIe TIkAmAM pharamAvyuM che ke - "bhojanAdiprayojaka karma, zrI kevalIparamAtmAne alpa hoya che. - ema mAnavAnuM ucita nathI. kAraNa ke bhajyAdinA saMpAdaka adaSTanI tanatA (alpatA), virodhI pariNAmathI nivarca nathI. vItarAgatva ke vItaaSatvAdinI bhAvanA vaDe jema rAgAdinI alpatA vagere thAya che, tema AtmAnA aNAhArI svabhAvAdinI bhAvanA vaDe bhojanAdisaMpAdaka karmanI alpatA thatI nathI. - AtmAno svabhAva aNAhArI che, khAvuM e svabhAva nathI, paNa vibhAva che... ityAdi rUpe bhojana na karavAnI bhAvanAnI taratamatAthI sudhAnI taratamatA jovA maLe che. tethI bhojanasaMpAdaka karma, tAdaza virodhI abhojana - pariNAmathI alpa thAya che - A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke tAdaza abhojanAdisaMbaMdhI pariNAmathI bhojanasaMbaMdhI rAga nAza pAme che, bhojanAdinI pravRtti nAza pAmatI nathI. azarIrIpaNAnI bhAvanAthI jema zarIra uparano rAga nAza pAme che, tema bhojanAdinA abhAvanI bhAvanAthI paNa bhojanAdino rAga nAza pAme che paraMtu bhojanAdinI pravRtti nAza pAmatI nathI. anyathA abhojanabhAvanAnA atyaMta utkarSathI bhojanAdinI nivRtti thatI hoya to azarIrabhAvanAnA atyaMta utkarSathI zarIranI nivRttino paNa prasaMga Avaze, je AyuSmAna digaMbarane moTA saMkaTarUpa che. "bhojanAdisaMpAdaka adaSTanI tanatA thAya che : e kahevAno Azaya e che ke bhojanAdisaMbaMdhI viparIta pariNAmathI (abhojanabhAvanAthI) bhojanAdino moha (rAga) ghaTe che. tethI moharUpa ghaNI sAmagrInA abhAvamAM bhojanAdisaMpAdaka karma, potAnA kAryane karavA mATe samartha banatuM nathI. A svakAryanA akSamatva svarUpa ja bhojanAdi - prayojaka karmanuM tanutva che. zarIranI sthitine lAMbA kALa sudhI TakAvI rAkhanAra karma paNa, azarIrabhAvanAnA utkarSathI rAgAdinA kAraNe thanArI zarIranI sAra-saMbhALa levA svarUpa kriyAone rokavAthI nabaLuM paDe ja che. zarIra to A pUrve ja utpanna thayeluM hovAthI azarIramAvanA zarIrano bAdha (uccheda) karavA samartha banatI nathI. tethI amane-digaMbarone koi doSa nathI...' - A pramANenuM digaMbaronuM kathana ucita nathI. kAraNa ke abhojanAdi bhAvanAthI, bhojanAdi jo dUra thaI zakatA hoya to, jema rAgAdivirodhI vItarAgAdibhAvanAthI rAgAdisaMpAdaka evAM karmono mULathI nAza thAya che, tema azarIrabhAvanAnI prakarSatAthI, yoganI(samatAvRttisaMkSaya svarUpa) prakRSTa avasthAne dhAraNa karanArA zrI kevalIparamAtmAmAM zarIrasaMsthApaka karmano sarvathA nAza thavAno prasaMga AvavAno ja che. kAraNa ke baMnnemAM (rAgAdi-janaka karma ane zarIranI dIrghakALa sudhI sthitine TakAvanAra karma : e baMnnemAM) koI vizeSatA nathI. eka parizIlana 213
Page #217
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi rAgAdijanaka karma ghAti che ane zarIrasaMsthApaka karma aghAti che, tethI baMnnemAM vizeSatA che. paraMtu evI vizeSatA mAnavAmAM Ave to aghAti bhavopagrAdi karmonI nivRtti krame karI tenA vipAkanA anubhavathI ja thAya che. tethI azAtA vedanIya karma paNa tenA vipAkarUpe bhUkha tarasa vagereno anubhava karAvIne ja sarvathA kSaya pAmaze. tethI ghAti ane aghAtikRta vizeSatAnuM varNana arthahIna che, prakRtopayogI nathI. zrI kevalIparamAtmA jo kavalAhAra kare to koI vAra jaTharAgninI maMdatAnA kAraNe roga vagere utpanna thAya ane te lAMbA kALa dUra thAya. tethI kevalI paramAtmA bhojana karatA nathI." - AvI digaMbaronI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che - vovana".. ityAdi zlokanA uttarArdhathI. aMte Azaya e che ke AhAranI Asakti vagere doSothI rahita evA kevalIparamAtmAomAM jaTharAgninI maMdatAdi doSonA kAraNe rogAdino saMbhava nathI. tema ja tenA lAMbA kALe viccheda thavA svarUpa tanutvano paNa saMbhava nathI. "kevalaparamAtmAno jaTharAgni niyata samaye nAza pAmaze. tenA vilaya mATe kavalAhAranI AvazyakatA nathI. A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke jaTharAgnino niyata kALe thanAro viccheda, niyatakALamAM karAtAM bhojanAdinI apekSAvALo che. niyatakAlIna bhojanAdithI ja niyatakALe jaTharAgnino vilaya thAya che. anyathA kALamAtrane kAryanI pratye kAraNa mAnavAthI kAtara te te kAraNone kAraNa nahIM manAya. dareka kArya te te niyata samaye thaI jaze... ityAdi upayogapUrvaka vicAravuM. 30-2pA teramA ane caudamA hetunuM nirAkaraNa karAya che paropakArahAnizca, niyatAvasarasya na / purISAvinuguNA , nirmohI na vidyate IIQ0-raddo paropakAreti-paropakArasya hAnizca niyatAvasarasya bhagavato na bhavati, tRtIyayAmamuhUrtamAtra eva bhagavato bhukteH, zeSamazeSakAlamupakArAvasarAt / purISAdijugupsA ca nirmohasya kSINajugupsAmohanIyakarmaNo na vidyate mAvata: rU0-2ddA "paropakAra mATe cokkasa avasara jeozrI pAse che te zrI kevalIparamAtmAne paropakAranI hAni thatI nathI. tema ja nirmohI evA paramAtmAne mUtra-purISAdinI jugupsA hotI nathI." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke zrI kevalIparamAtmA divasanA trIjA praharamAM muhUrtamAtra be ghaDI jo vAparatA hovAthI bAkIno badho ja kALa teozrIne paropakAra karavA mATe maLato hovAthI paropakAranI hAnino prasaMga Avato nathI. tema ja jugupsAmohanIyakarma sarvathA kSINa thayeluM hovAthI nirmoha zrI kevalIparamAtmAne maLa-mUtrAdinI jugupsA thatI nathI... ityAdi spaSTa che. 30-26ll 214 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #218
--------------------------------------------------------------------------
________________ caudamA hetunuM spaSTatApUrvaka nirUpaNa karAya che- tato'nyeSAM jugupsA cet, surAsuranRparSadi / nAgnye'pi na kathaM tasyA'tizayazcobhayoH samaH // 30-27 // tata iti-tataH purISAderanyeSAM lokAnAM jugupsA cet surAsuranRparSadi / upaviSTasyeti zeSaH / nAgnye'pi teSAM kathaM na jugupsA ? atizayazcobhayoH pakSayoH samaH / tato bhagavato nAgnyAdarzanavat purISAdyadarzanasyApyupapatteH / sAmAnyakevalibhistu viviktadeze tatkaraNAnna doSa iti vadanti // 30-27 / / "maLa-mUtrathI bIjAne jugupsA thAya to devatAo asuro ane manuSyonI parSadAmAM zrI tIrthaMkaraparamAtmAnI nagnatAne laIne bIjAne jugupsA kema na thAya? bhagavAnano atizaya baMnnemAM samAna ja che." - A pramANe sattAvIsamA zlokano akSarArtha che. enuM tAtparya e che ke zrI kevalI paramAtmA kavalAhAra kare to spaMDila-mAtre javuM paDe ane tethI bIjAne jugupsAnuM kAraNa bane. tethI ja teozrI kavalAhAra karatA nathI... A pramANenI digaMbaronI mAnyatA barAbara nathI. kAraNa ke zrI kevalI paramAtmA AhAra kare ke nA kare paraMtu bIjAne bIjI rIte jugupsAno prasaMga AvavAno ja che. devatAo asuro ane manuSyonI parSadAmAM zrI tIrthaMkara paramAtmA vastrarahitapaNe birAjamAna hovAthI te avasthAne joine bIjA lokone jugupsA thavAnI che. bhagavAna zrI tIrthaMkaraparamAtmAno e atizaya che ke teozrIne jonArAmAMthI koine paNa teozrInI te avasthA dekhAtI nathI." - A pramANe kahIne upara jaNAvyA pramANenA jugupsAnA prasaMganuM nivAraNa karavAmAM Ave to e atizaya to maLa-mUtrAdinA viSayamAM paNa kahI zakAya che. bhagavAnano e atizaya che ke bhagavAnanA AhAranIhArAdi koIne paNa dekhAtA nathI. A rIte atizayanI vAta ubhayapakSe samAna ja che. yadyapi zrI tIrthaMkaraparamAtmAne atizaya hovAthI vastrahIna avasthAmAM ane mUtrapurISAdinI avasthAmAM jugupsAnA nimittatvanuM nivAraNa zakya hovA chatAM sAmAnya kevalaparamAtmAne atizaya na hovAthI teozrI to jugupsAnA nimitta na banAya: e mATe vAparatA nathI - ema kahI zakAya che. paraMtu te yukta nathI. zrI kevalI paramAtmA nirjana ane nirjIva zuddha bhUmimAM nIhArAdi karI le che. tethI bIjAne jugupsAnuM kAraNa banatA nathI. sAmAnya sAdhumahAtmAo paNa bIjAne jugupsAdijanaka koI kAma karatA nathI to kevalaparamAtmAo to evAM jugupsAjanaka kAma kaI rIte kare ?... ityAdi spaSTa che. 30-27ii chellA paMdaramA hetunuM nirAkaraNa karAya che svato hitamitAhArAd, vyAdhyutpattizca kApi na / tato majAvato mueI, parathAno naiva vAyavan rU0-28 eka parizIlana
Page #219
--------------------------------------------------------------------------
________________ svata iti-svataH puNyAkSiptanisargataH hitamitAhArAna vyAdhyutpattizca kApi na bhavati / tato bhagavato bhuktau kavalabhojane naiva bAdhakaM pazyAmaH / upanyastAnAM teSAM nirdalanAt / anyeSAmapyetajjAtIyAnAmuktajAtIyatarkeNa nirdalayituM zakyatvAditi / tattvArthinA digaGbaramatibhramadhvAntaharaNataraNiruciradhyAtmamataparIkSA nirIkSaNIyA sukSmadhiyA // 30-28 / / svataH hita, mita AhAra karatA hovAthI zrI kevalI paramAtmAne rogonI utpatti thatI nathI. tethI bhagavAna zrI kevalajJAnIonA kavalAhAramAM koI bAdhaka jaNAtuM nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke; puNyathI prApta thayelA svabhAvathI, hitakara ane pramANasara AhAra grahaNa karavAthI roganI koI paNa utpatti thatI nathI. tethI kevalajJAnIbhagavaMto kavalAhAra kare temAM koI bAdhaka nathI. kAraNa ke digaMbaroe atyAra sudhI jeTalA bAdhaka hetuo jaNAvyA, te badhAnuM nirAkaraNa karyuM che. taduparAMta digaMbaro kevalIparamAtmAnA kavalAhAranA bIjA paNa AvA ja bAdhaka hetuo jaNAve to tenuM paNa A pUrve jaNAvelI rIte ja nirAkaraNa karI zakAya che. tethI zrI kevalIbhagavaMtonI kavalAhAranI pravRttimAM koI ja bAdhaka nathI. A viSayamAM adhika vistArathI jANavAnI icchAvALA tattvArthI janoe sUkSma buddhithI "adhyAtmamata parIkSAnuM nirIkSaNaadhyayana karavuM joie. digaMbaronI buddhinA bhramasvarUpa aMdhakArane dUra karavA mATe sUryanA kiraNa jevI "adhyAtmamata parIkSA che. ahIM digaMbaroe jaNAvelA paMdara hetuonuM nirAkaraNa pUrNa thAya che. 30-28ll prakaraNArthano upasaMhAra karatAM jaNAvAya che- tathA'pi ye na tuSyanti, bhagavadbhaktilajjayA / sadAzivaM bhajantAM te, nRdehAdapi lajjayA // 30-29 // Azaya e che ke zrI kevalIparamAtmAne kavalAhAra kema mAnatA nathI enA kAraNa tarIke digaMbaroe je hetuo jaNAvyA hatA, tenuM nirAkaraNa karIne have digaMbarone je je doSano prasaMga che te; prakaraNArthano upasaMhAra karatAM jaNAvAya che. zlokArtha spaSTa che ke - digaMbaroe zrI kevalI paramAtmAne kavalAhAranA abhAva mATe je je hetuo jaNAvyA tenuM nirAkaraNa karavA chatAM je digaMbaro bhagavAnanI bhojananI pravRttine kAraNe anubhavAtI lajjAne lIdhe saMtoSa dhAraNa karatA na hoya to te digaMbaroe potAnI mAnyatA mujaba bhagavAnanA mAnavazarIranA kAraNe utpanna thatI lajajAne laIne to zrI tIrthaMkara paramAtmAne choDIne naiyAyikAdie mAnelA sadAzivane ja bhajavA joIe. kAraNa ke temane zarIra ja nathI, nitya nirdoSa che ane anAdinA che... ItyAdi barAbara samajI levuM joie. 30-2lA 216 kevalibhuktivyavasthApana batrIzI
Page #220
--------------------------------------------------------------------------
________________ digaMbaranA matamAM apAya jaNAvAya che doSaM vRthA pRthakRtya, bhavopagrAhikarmajam / badhnanti pAtakAnyAptaM, dUSayantaH kadAgrahAt // 30-30 // "bhavopagrAhikarmathI utpanna doSane vyartha vistArIne kadAgrahathI, Ama tIrthaMkaraparamAtmAne dUSita karatAM digaMbaro pApone bAMdhe che." - A pramANe trIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke bhavopagrAhikarmanA udayanA kAraNe zrI kevalIparamAtmA bhojana kare che. karmajanya e doSane laIne digaMbaroe A pUrve jaNAvyA mujaba aneka doSonuM ApAdana karyuM. e rIte eka doSane vistArathI jaNAvavA dvArA potAnA kadAgrahathI, Apta (yathArthavaktA) evA zrI tIrthaMkara-paramAtmAne dUSita karanArA digaMbarone ghaNo ja pApabaMdha thAya che. A pApanA baMdhanA bhayathI paNa digaMbaroe potAnA kadAgrahane choDIne "zrI kevalIbhagavaMto kavalAhAra kare che - e vAta svIkArI levI joIe... e kahevAno Azaya che. 30-30nA A rIte paramAtmAne dUSita karavAthI potAne pApano baMdha thAya che ane Ama chatAM paramAtmA to duSTa thatA nathI : e jaNAvAya che- kalaGkaH kalpitai rduSTaiH, svAmI no naiva dUSyate / varAtsitapUnama, sRzyane naiva mAnumAn /ra0-rUkA kalpita duSTa kalaMkothI amArA svAmI zrI tIrthaMkara paramAtmA dUSita thatA nathI. sUrya sAme cora vagere game teTalI dhULa uDADe to ya te sUryano sparza paNa karatI nathI." - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke zrI kevalIparamAtmA bhojana kare to teozrIne ghaNA doSo prApta thAya che... ityAdi digaMbaroe jaNAvyuM. paraMtu te badhA ja doSo kalpita ane duSTa che te A pUrve jaNAvyuM che. doSo vAstavika hota to cokkasa ja ene kAraNe paramAtmA doSathI yukta hota. avAstavika doSothI paramAtmA to duSTa banatA nathI. paraMtu tevA doSonuM AropaNa karavAthI doSAropaNa karanArA mAtra pApothI baMdhAya che. A vAtane daSTAMtathI samajAvI che. sUryanI upara dhULa pheMkanAranI AMkhamAM ja dhULa paDe che. sUrya upara to te koI paNa rIte paDavAnI nathI. AthI samajI zakAze ke sUrya upara dhULa uDADavA jevI paramAtmAnI upara doSAropaNa karavAnI pravRtti che, je digaMbarone potAne ja ekAMte ahita karanArI che. ethI paramAtmAne koI ja pharaka paDato nathI.. ityAdi vicAravuM joie. 30-31 digaMbaronI mAnyatAnuM nirAkaraNa thavAthI zvetAMbaronI mAnyatAthI ja zrI jainazAsana jayavaMtuM che : e jaNAvAya che- eka parizIlana 217
Page #221
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnanditairitthaM, digambaravinigrahAt / prApta sitAreDa zomAM, niM yati zAsanam rU0-rUrI ziSTa vata:ttoDI spaSTa rU0-26-30-33-rUrI "A rIte digaMbarono vinigraha(parAjaya) thavAthI parama AnaMdane pAmelA zvetAMbarothI zobhAne pAmeluM jaina zAsana jayavaMtuM varte che." - A pramANe batrIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che. prakaraNanA aMte jaNAvelI vAta niraMtara yAda rAkhavAnI AvazyakatA che. digaMbaroe zAsathI taddana viruddha vAta karavA dvArA paramatAraka zrI jainazAsanane dUSita karavAno prayatna karyo. e prayatna saphaLa nahi thavAnA kAraNe zvetAMbarone paramAnaMda thayo. vAstavika rIte zAsanane pAmelAne zAsananA vijayamAM AnaMda thAya e svAbhAvika che. sAcuM pAmyAno ane sAcuM TakI gayelAno e AnaMda che. zrI vItarAgaparamAtmAe upadezelA paramatAraka zAsana upara Aja sudhI svapara lokoe anekAneka AkramaNo karyA che. eno evo ja pratikAra ApaNA samartha mahApuruSoe karyo che. enA aciMtya sAmarthyathI ApaNane sAcI vastu prApta thaI che. eno AnaMda anubhavAya to jayavaMtA zrI jainazAsananI ArAdhanA sAcI rIte karavAno ullAsa pragaTyA vinA nahIM rahe. aMte evA paramollAsane prApta karavA ApaNe prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA./30-3ro. // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM kevalibhuktivyavasthApanadvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 218 kevalibhaktivyavasthApana batrIzI
Page #222
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrve A pUrve trIsamI batrIzImAM zrI kevalIparamAtmAo kavalAhAra kare to paNa teozrInA kRtArthapaNAmAM koI paNa bAdha nathI - e jaNAvyuM che. e kRtArthatA AMzika hatI. mAtra ghAtikarmonA kSayathI prApta thayelI e avasthA aMte to apUrNa ja hatI. sarvathA kRtArthatA aghAtikarmonA kSayathI mokSamAM prApta thAya che. tethI A ekatrIsamI batrIzImAM mokSanuM svarU5 varNavAya che. mokSane mAnanArAM Astika darzano paNa mokSanA svarUpamAM judI judI mAnyatA dharAve che. e badhI mAnyatAonuM nirAkaraNa karIne vAstavika mokSanA svarUpanuM nirUpaNa ahIM karAyuM che. dArzanika paribhASAthI aparicita lokone A batrIzImAM varNavelA padArthone samajAvavAnuM kArya bahu ja kaparuM che. graMthamAM chelle chelle thoDI gahana dArzanika zailIne samajavAno prasaMga Avyo che. Ama chatAM thoDo vadhAre prayatna karI levAya to samajI nA zakAya evI vAta nathI. sauthI prathama naiyAyikonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che. Atmattika duHkhadhvasane teo mukti mAne che. je duHkhadhvaMsa pachI duHkhanI utpatti thavAnI nathI, evA duHkhadhvaMsane mukti mAnanArA naiyAyikoe mahApralayakALane anumAnapramANathI siddha karavAno prayatna karyo che. trIjA zlokanA uttarAddhathI e anumAnamAM doSo jaNAvyA che. samartha tArkika tarIke suprasiddha vidvAnonA tarkamAM tathya nathI : eno khyAla khUba ja spaSTa rIte apAyo che. AThamA zlokamAM tridaMDikonA matanuM nirAkaraNa karyuM che. paramAtmAmAM jIvAtmAnA layane teo mukti mAne che. li(sukha-duHkhanA sAdhana kamadi)nA nAza svarUpa e layane mukti mAnavAmAM doSa nathI. e rIte e matanuM AMzika samarthana karIne jIvanA nAza svarUpa layanuM nirAkaraNa paNa karyuM che. AlayavijJAnanI paraMparA svarUpa mokSane mAnanArA bauddhonA matanuM nirAkaraNa navamA zlokathI karavAmAM AvyuM che. AdhArabhUta Atmadravya vinA e sannati mAnavAnuM kAma buddhi vinAnuM che - e ahIM spaSTa rIte jaNAvyuM che. potAnI vAtanuM samarthana karavA pUrvApara kSaNanA saMbaMdhI AdhArabhUta dravyano svIkAra karavAmAM Ave to jainadarzanaprasiddha paryAyArthika nayanI dezanAno ja vijaya thAya che. bauddhonA matamAM e rIte bhAre kadarthanA che. svAtaMtryane keTalAka loko mokSa mAne che. temanI vAta e rIte sAcI che ke karmanI nivRtti thavAthI AtmA sarvathA svataMtra bane che paraMtu e siddhAMta jainadarzanano ja che. tethI svAtaMtrya jo prabhutAsvarUpa mAnavAmAM Ave to te eka prakArano mada che. vagere agiyAramA zlokathI jaNAvyuM che. sAMkhyadarzanaprasiddha puruSanA svarUpAvasthAna svarUpa muktinuM nirAkaraNa bAramA zlokathI karAyuM che. ekAMte nitya evI e puruSanI avasthA koI paNa rIte sAdhyasvarUpa thatI na hovAthI eka parizIlana 219
Page #223
--------------------------------------------------------------------------
________________ mokSa puruSArthasvarUpa nahIM bane. mokSamAM asAdhyatva doSa ja Avato hovAthI teramA zlokathI keTalAka bauddhonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAyuM che. temanI mAnyatA mujaba uttarakSaNamAM cittanI utpattinA abhAvathI sabata evI pUrvacittanI nivRttine mokSa kahevAya che. paraMtu e mATe koI prayatna na kare tethI temAM asAdhyatvano prasaMga Avaze. - zarIrane ja AtmA mAnanArA cArvAkonuM vacana sAMbhaLavuM e paNa pApa che. AtmAnA nAzane teo mukti mAne che. paraMtu AtmAnA nAza mATe koI paNa mumukSu prayatna karatA na hovAthI tAdaza AtmahAnine mokSasvarUpa mAnavAnuM paNa ucita nathI... ityAdinuM varNana caudamA zlokamAM karyuM che. nitya utkRSTa sukhanI abhivyaktine mukti mAnanArA tautAtitonI vAtamAM jeTalA aMzamAM tathya che te jaNAvIne tenA vitatha aMzane paMdaramA zlokamAM jaNAvyo che. sattaramA zlokathI avidyAnI nivRttithI kevala AtmAvasthA svarUpa mokSanI prApti thAya che ema mAnanArA vedAMtIonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karyuM che. A rIte A batrIzInA pUrvAddhathI anya matonuM nirAkaraNa karAyuM che. sattaramA zlokathI sakalakarmakSayasvarUpa mokSanuM varNana svadarzanane AzrayIne zarU thAya che. sAta nayane AzrayIne mokSanuM svarUpa varNavyA pachI vyavahAranayAbhimata prayatnasAdhya karmakSayasvarUpa mokSamAM koI paNa pravRtti nahi kare. kAraNa ke duHkhanA nAza mATe ja lokonI pravRtti hoya che... ityAdi zaMkA ane tenuM samAdhAna vistArathI karyuM che. duHkhanA nAzanI jema ja mokSamAM sukhano nAza thAya che - evI naiyAyikanI mAnyatAnuM paNa nirAkaraNa chelle karAyuM che. tyAra bAda mokSamAM avyAbAdha sukhanI siddhi karIne prakaraNanuM samApana karatAM graMthakAra paramarSie pUjaya mahApuruSonI dayAthI thayelA paramAnaMdanA anubhavane vyakta karyo che. paramatonuM nirAkaraNa karatI vakhate paNa haiyAnI komaLatA akSata hovAthI paramAnaMdasvarUpa mokSanI vicAraNAthI potAne paramAnaMda thayAnuM teozrIe jaNAvyuM che. aMte A batrIzInA parizIlanathI paramAnaMdanI mImAMsA dvArA ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA... - A.vi. candraguptasUri malADa-ratnapurI, vi.saM. 2061, a.va.7, budhavAra 220 mukti batrIzI
Page #224
--------------------------------------------------------------------------
________________ | atha prArabhyate muktidvAtriMzikA / / anantaraM kavalabhojitve'pi kRtArthatvaM kevalino vyavasthApitaM / sarvathA kRtArthatvaM cAsya muktI vyavatiSThata iti bahuvipratipattinirAsena muktiratra vyavasthApyate A pUrve trIsamI batrIzImAM zrI kevalIparamAtmAnA kavalAhArathI paNa teozrImAM kRtArthapaNuM saMgata che - e jaNAvyuM. sarvathA kRtArthatva to muktimAM vyavasthita che. tethI muktinA viSayamAM je aneka vipratipattio che, tenuM nirAkaraNa karavA vaDe have muktinuM vyavasthApana kare che- duHkhadhvaMsaH paro mukti, maniM duHkhatvamatra ca / AtmakAlAnyagadhvaMsapratiyoginyavRttimat // 31-1 // duHkhadhvaMsa iti-paro duHkhadhvaMso muktiH / paratvaM ca samAnakAlInasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnadezatvaM vardhamAnagranthe zrUyate / tatra ca yadyatsvasamAnakAlInasvasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvasamAnadezamidAnIMtanaduHkhadhvaMsAditattadvedo nivezyaH / anyathA caramaduHkhadhvaMsasamAnakAlInasamAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAprasiddheH / vastutaH samAnAdhikaraNaduHkhaprAgabhAvAsamAnakAlInaduHkhadhvaMso muktirityekaM lakSaNam / aparaM ca samAnakAlInaduHkhaprAgabhAvAsamAnAdhikaraNo duHkhadhvaMsa iti / lakSaNadvaye tAtparyam / tena nAsamAnadezatvavivecane'nyataravizeSaNavaiyarthyam / mAnaM pramANaM cAtra muktau duHkhatvamiti pakSaH / AtmakAlAnyaga AtmakAlAnyAkAzAdivRttiyoM dhvaMsaH zabdAdestatpratiyogini zabdAdAvavRttimadavartamAnaM / zabdAdivRttitvenArthAntaravAraNArthametat pakSavizeSaNaM, bAdhAsphUrtidazAyAM tatsiddhiprasaGgAd, niyatabAdhasphoraNenaitatsAphalyAd / avRttiduHkhatvamityuktAvasiddhiH / duHkhatvasya duHkhavRttitvAddhvaMsetyAdhuktAvapi dhvaMsapratiyogini kAlAnyavRttItyAdhuktAvapi kAlAnyAtmavRttiduHkhadhvaMsapratiyogini / kAlAnyatvatyAge cAtmAnyakAlavRttiduHkhadhvaMsapratiyogini "duHkhe vidyamAnatvAt" saiveti sampUrNam / AtmakAlapadena tadupAdhyorapi grahAcca na tasyAstAdavasthyam // 31-1 // "atyaMta duHkhadhvasa mukti che, emAM pramANa e che ke - AtmA ane kAlathI bhinnamAM rahenAra dhvasanA pratiyogImAM nahi rahenAra duHkhatva (A pakSa che.)" - A pramANe prathama zlokano akSarArtha che. sAdhya ane hetu vagerenuM varNana AgaLanA zlokathI karAze. Azaya e che ke para(atyaMta) duHkhadhvaMsa mukti che. duHkhano dhvaMsa to dareka AtmAmAM hovAthI darekamAM muktatva mAnavAno prasaMga Avato hovAthI tenA nivAraNa mATe duHkhadhvaMsamAM paratva vizeSaNano niveza che. dareka AtmAmAM paraduHkhadhvaMsa na hovAthI temAM muktatva mAnavAno prasaMga nahi Ave. je AtmAmAM duHkhano dhvaMsa thayA pachI kyAre paNa te AtmAmAM duHkhanI utpatti thavAnI na hoya, to te AtmAmAM rahelA duHkhadhvasane para duHkhadhvaMsa kahevAya che. ApaNA eka parizIlana 221
Page #225
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmAmAM duHkhadhvaMsa hovA chatAM duHkhanI utpatti thatI hovAthI eduHkhadhvasa) para nathI. muktAtmAomAM duHkhanI utpatti thatI na hovAthI temanAmAM para duHkhadhvasa che. nyAyanI paribhASAmAM duHkhadhvaMsanA paratvanuM varNana karatI vakhate vardhamAna upAdhyAye prakAzaTIkAmAM jaNAvyuM che ke "svasamAnakAlIna svasamAnAdhikaraNa(potAnA kAlamAM rahenAra ane potAnA adhikaraNamAM rahenAra) je du:khaprAgabhAva che tenA asamAna dezamAM rahenAra duHkhadhvaMsane paraduHkhadhvaMsa kahevAya che. arthAt duHkhadhvasamAM tAdaza(svasamAnakAlIna svasamAnAdhikaraNa duHkhaprAgabhAva) asamAna dezatvasvarUpa paratva che. jema jema duHkha bhogavAtuM jAya tema tema duHkhano dhvaMsa thato jAya che. e vakhate bhaviSyamAM AvanArA du:khano prAgabhAva paNa hoya che. ApaNA saunA AtmAmAM Avo duHkhadhvaMsa ane duHkhaprAgabhAva baMnne hoya che. tethI te duHkhadhvasa svAduHkhadhvasa) samAnakAlIna ane svasamAnAdhikaraNa evA duHkhaprAgabhAvano samAnadezIya che. muktAtmAonA AtmAmAM rahelo duHkhadhvaMsa, teozrInA AtmAmAM duHkhanI utpatti thavAnI na hovAthI tAdaza duHkhaprAgabhAvano asamAnadezIya che tethI muktAtmAono duHkhadhvasa para che. mAtra svasamAnakAlInaduHkhaprAgabhAvAsamAnadezIya duHkhadhvaMsane paraduHkhadhvaMsa kahevAmAM Ave arthAta duHkhaprAgabhAvanuM "svasamAnAdhikaraNatva' vizeSaNa ApavAmAM na Ave to caitrAdinA AtmAmAM rahelA duHkhadhvaMsanA samAna kAlamAM to maitrAdimAM rahelo duHkhaprAgabhAva paNa che. tethI tAdaza caitrAdimAM vRtti(rahenAra) duHkhadhvasanA samAnakAlIna maitrAdivRtti dukhaprAgabhAvanuM asamAnadezitva(bhinnAdhikaraNavRttitva-vyadhikaraNatva) caitrAdivRtti duHkhadhvasamAM paNa hovAthI caitrAdimAM muktatva mAnavAno prasaMga Avaze. tenA nivAraNa mATe svasamAnakAlInaduHkhaprAgabhAva svasamAnAdhikaraNa vivakSita che. tethI caitrAdivRttiduHkhadhvaMsa-samAnakAlIna maitrAdivRtti duHkhaprAgabhAva, sva(caitrAdivRttiduHkhadhvaMsa)samAnAdhikaraNa na hovAthI tene (maitrAdivRtti duHkhamAgabhAvane) laine caitrAdimAM muktatva mAnavAno prasaMga nahi Ave. mAtra svasamAnAdhikaraNa-duHkhaprAgabhAvAsamAnadeza-svarUpa paratva mAnavAmAM Ave to muktAtmAone amukta mAnavAno prasaMga Avaze. kAraNa ke mukta AtmAomAM sarvathA duHkhadhvasa tathA pUrve duHkhano prAgabhAva hato. tethI sva(duHkhadhvaMsa)samAnAdhikaraNa e pUrvakAlIna prAgabhAvanuM samAnadezitva ja muktAtmAonA duHkhadhvaMsamAM che. duHkhaprAgabhAva, svasamAnakAlIna ja vivakSita hovAthI muktAtmAomAM amukatatva mAnavAno prasaMga nahi Ave. kAraNa ke muktAtmAono duHkhaprAgabhAva svasamAnakAlIna(duHkhadhvaMsasamAnakAlIna) nathI, bhinnakAlIna che. tethI tene laIne upara jaNAvyA mujaba muktAtmAomAM amuphatatva mAnavAno prasaMga nahIM Ave. AthI samajI zakAze ke caramaduHkhadhvaMsa svarUpa mukti che: e tAtparya che. caramaduHkhadhvasa ane paraduHkhadhvasanuM svarUpa upara jaNAvyA mujabanuM che. 222 mukti batrIzI
Page #226
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi A rIte "vasAnachAtInasanAnAthiratAmAvAsamAvezatva paratva" ahIM '' padathI caramaduHkhadhvasanuM arthAt jemAM paratva abhimata hoya te dhvasanuM grahaNa karAya che. tethI caramasvaMsaduHkhadhvaMsa)samakAlIna duHkhaprAgabhAva koI paNa sthAne prasiddha na hovAthI duHkhadhvaMsanA paratvanI paNa aprasiddhi thaze. paraMtu duHkhadhvasanA paratvanA lakSaNanuM tAtparya e che ke - "je je svasamAnakAlIna-svasamAnAdhikaraNa-duHkhaprAgabhAvanA samAnadezamAM (samAnAdhikaraNamAM) rahenAra vartamAna duHkhadhvaMsAdi che tenA tenA bhedathI viziSTa evA duHkhadhvasane para duHkhadhvaMsa kahevAya che. ApaNA AtmAmAM rahelA duHkhadhvaMsanA kALamAM rahelo; ApaNA AtmAmAM je dukhaprAgabhAva che, tenA samAna dezamAM rahelo ApaNA AtmAmAMno ja duHkhadhvaMsa che. e duHkhadhvasathI bhinna evo duHkhadhvaMsa, muktAtmAonA AtmAmAM che. muktAtmAonA AtmAmAM duHkhano prAgabhAva na hovAthI tAdaza dukhaprAgabhAvaviziSTa duHkhadhvasa te muktAtmAonA AtmAmAM nathI. saMsArI AtmAomAM ja che ane tenAthI bhinnatva muktAtmAonA AtmAmAMnA duHkhadhvaMsamAM che ja. svamAnajAtInasamAnAra pramAvAsamAnaverAvaM paratvanuM ahIM yadyapi svasamAnakAlInatva ane svasamAnAdhikaraNatva: A, duHkhaprAgabhAvanAM baMnne vizeSaNamAMthI koI paNa eka vizeSaNa vyartha che. kAraNa ke svasamAnakAlIna(caramaduHkhadhvasisamAnakAlIna) caitrAdimAM rahenAra duHkhaprAgabhAvanuM asamAnadezatva, muktAtmAonA caramaduHkhadhvaMsamAM che ja. tema ja svasamAnAdhikaraNa (catrAdimAM rahelA duHkhadhvasanA adhikaraNa caitrAdinA AtmAmAM rahenAra) duHkhaprAgabhAvanuM paNa asamAnadeza- muktAtmAonA duHkhadhvaMsamAM che ja. caitrAdinA duHkhadhvasamAM tAdaza asamAnadezatva nathI, samAnadezatva ja che. tethI ahIM paratvanA svarUpamAM duHkhaprAgabhAvanAM be vizeSaNamAM anyatara vizeSaNa vyartha che. paraMtu vardhamAna upAdhyAyanuM tAtparya be lakSaNa jaNAvavAnuM che. svamAnadhirANapramAvADa samAnatInakuvaaso mukti - A eka lakSaNa che ane svamAnavAnInAkulamAvADasamAnAro kuvaato muHi - A bIjuM lakSaNa che. jeno Azaya upara jaNAvyA mujaba spaSTa che. mokSanI siddhi mATe anumAnano uyapAsa karAya che - mAne kutatvamatra 2. ityAdi graMthathI. eno Azaya e che ke - "mAtmAnA dhvatiyonivRtti luhatvanuM, suvA - mAvAnApAra dhvaMsatiyonivRttit satkAryamAtravRttivA lIpava" A anumAnathI mokSanI je rIte siddhi thAya che, te have pachInA zlokothI jaNAvAze. A zlokamAM anumAnanA pakSanI ja vicAraNA karI che. AtmA ane kALane choDIne bIjA-AkAzAdimAM vRtti (rahenAra-vartamAna) zabdAdino je dhvasa che, tenA pratiyogI zabdAdi che. jeno abhAva, te abhAvanA pratiyogI che.) e zabdAdimAM duHkhatva avRtti che. (avartamAna che.) duHkhatvamAM tAdaza-AtmakAlAnya eka parizIlana 223
Page #227
--------------------------------------------------------------------------
________________ gaasapratiyogImAM rahelI adhikaraNatA-nirUpita vRttitAno abhAva (tAdazAvRttitva) che. upara jaNAvelA anumAnamAM "duHkhatva' pakSa che. zabdAdivRttitvane laIne arthAtaradoSa na Ave - e mATe yAtmavAnAcArvAMsatiyonivRttittvi (viyovRttitva)H A vizeSaNano niveza pakSamAM che. tyAM (pakSamAM) satkAryamAtravRttitva che ane duHkhaprAgabhAvano anAdhAra je mahAkALa che temAM vRtti evA duHkhadhvasanA pratiyogI duHkhanirUpitavRttitva(sAdhya) paNa che. AthI samajI zakAze ke ahIM duHkhatvasAmAnyamAM sAdhyasiddhi abhipreta nathI. paraMtu tAdaza AtmakAlAnyavRttiasapratiyogyavRttitvaviziSTa duHkhatvamAM sAdhyasiddhi abhipreta che. duHkhatvanuM tAdaza pratiyogyavRttitva vizeSaNa na ApIe to, AtmA ane kALane choDIne anya AkAzAdimAM vRtti zabdAdidhvaMsanA pratiyogI zabdAdivRttitvasvarUpe duHkhatvamAM sAdhyasiddhi thavAthI arthAtaradoSano prasaMga Ave che. abhipretArthasvarUpathI bhinna svarUpe sAdhya-siddhi thAya to arthAtaradoSa Ave che. AtmakAlAnyavRtti-dhvaMsapratiyogyavRttitva: A "duHkhatvapakSanuM vizeSaNa vivakSita hoya to te svarUpe ja sAdhyanI siddhi thavAthI upara jaNAvyA mujaba "arthAtara' nahIM Ave. yadyapi duHkhatvamAM zabdAdivRttitva bAdhita che. (kAraNa ke duHkhatva duHkhamAM rahe che, zabdAdimAM nahi.) tethI te svarUpe duHkhatvamAM sAdhyasiddhi thatI na hovAthI arthAtarano prasaMga Avato nathI, paraMtu jyAM sudhI bApanuM skuraNa na thAya tyAM sudhI arthAtaradoSano prasaMga che ja. upara jaNAvyA mujaba vizeSaNanuM upAdAna karavAthI cokkasa ja bApanuM huraNa thavAthI arthAtaradoSa nahIM Ave. tethI spaSTa che ke niyata bodhanuM skuraNa karAvavA dvArA upara jaNAveluM vizeSaNa sArthaka che... ityAdi bhaNAvanAra pAsethI samajI levuM. yavRttivatvanuM A pramANe duHkhatvanuM mAtra avRttitva vizeSaNa ApavAmAM Ave to duHkhamAM dukhatva vRtti hovAthI duHkhatvamAM avRttitva aprasiddha hovAthI AzrayAsiddhidoSa Avaze. pakSatAvacchedakanA pakSanA vizeSaNanA) abhAvavALo pakSa hoya tyAre AzrayAsiddhi doSa Ave che. dhvatiyonivRttimatta mAtra duHkhatvanuM vizeSaNa ApavAmAM Ave topaNa AzrayAsiddhidoSa Ave che. kAraNa ke duHkhadhvasanA pratiyogI duHkhamAM duHkhatva vRtti ja che. duHkhatvanuM vAtAvRttiasapratiyoginyavRttimatta vizeSaNa ApavAmAM Ave to paNa AzrayAsiddhidoSa Ave che. kAraNa ke kAlAnya AtmAmAM vRtti duHkhadhvasanA pratiyogI duHkhamAM duHkhatva vRtti ja che. AvI ja rIte duHkhatvanuM yAtmavRttidhvattiyonivRttimatta vizeSaNa ApavAmAM Ave topaNa AzrayAsiddhi spaSTa che. kAraNa ke AtmAne choDIne anya kAlAdimAM kAlikasaMbaMdhathI duHkhadhvasa vRtti che. tenA pratiyogI duHkhamAM duHkhatva vRtti ja che. tethI duHkhatvanuM gAtmAnAcAasapratiyonicavRttimatta - A saMpUrNa vizeSaNa ApyuM che. jethI upara jaNAvyA mujaba AzrayAsiddhi nahIM Ave. kAraNa ke AtmA ane kALane choDIne bIje kyAMya duHkhadhvaMsa vRtti nathI. 224 mukti batrIzI
Page #228
--------------------------------------------------------------------------
________________ yadyapi AtmA ane kALane choDIne anya zarIrAdisvarUpa AtmopAdhimAM avacchedakatAsaMbaMdhathI ane anitya ghaTapaTAdi svarUpa kAlopAdhimAM kAlikasaMbaMdhathI duHkhadhvaMsa vRtti hovAthI tene laine upara jaNAvyA mujaba AzrayAsiddhidoSa avasthita ja che. paraMtu ahIM grAtmAna padathI AtmopAdhisvarUpa zarIrAdinuM ane kAlopAdhisvarUpa anitya ghaTapaTAdinuM paNa grahaNa karyuM che. tethI AtmA, kALa ane AtmakAlopAdhithI anya AkAzAdimAM duHkhadhvaMsa vRtti na hovAthI AzrayAsiddhidoSa nahIM Ave... ityAdi anyatra anusaMdheya che. II31-1|| mokSasAdhaka anumAnanA pakSanuM vivecana karIne have tenA sAdhya ane hetunuM nirUpaNa karAya che-- satkAryamAtravRttitvAt, prAgabhAvo'sukhasya yaH / tadanAdhAragadhvaMsapratiyogini vRttimat // 31-2 // saditi - asukhasya duHkhasya yaH prAgabhAvastadanAdhAro mahApralayastatra gacchati yo dhvaMso duHkhIyastatpratiyogini duHkhe vRttimaditi sAdhyaM / vRttimadityuktau siddhasAdhanaM, duHkhatvasya duHkhe vidyamAnatvAt / pratiyogivRttitvoktAvapi duHkhAtyantAbhAvapratiyogivRttitvena taddhvaMsetyAdyuktAvapi duHkhadhvaMsAGgIkArAttadeva / prAgabhAvAnAdhAravRttitvasya dhvaMsavizeSaNatve dRSTAntAsiddhiH pradIpAvayavAnAM pradIpaprAgabhAvAdhAratvAttadarthaM duHkhetyAdi, pradIpAvayavAstu duHkhaprAgabhAvAnAdhArabhUtA iti dRSTAntasaGgatiH / duHkhAnadhikaraNetyAdikaraNe khaNDapralayenArthAntaratA syAditi duHkhaprAgabhAvanivezaH / satkAryamAtravRttitvAditi hetuH / vRttitvamAtmatve vyabhicAri kAryavRttitvamanantatve dhvaMsApratiyogitvarUpasya tasyAkArye AtmAdau kArye dhvaMse ca sattvAt / kAryamAtravRttitvamapi dhvaMsatve vyabhicAravRttitve (vyabhicAri tadarthaM bhAvavRtte) satIti vizeSaNe dIyamAne'pi na taduddhAraH / prAgabhAvadhvaMsasya pratiyogitaddhvaMsasvarUpatvena dhvaMsatvasyApi bhAvavRttitvAt / tataH saditi kAryavizeSaNam / / 31-2 / / tAdeza (AtmakAlAnyagaganAdivRtti dhvaMsanA pratiyogImAM avRtti) duHkhatva - "duHkhanA prAgabhAvanA anAdhAramAM vRtti evA dhvaMsanA pratiyogImAM vRtti che. kAraNa ke tevuM duHkhatva satkAryamAtramAM vRtti che." A pramANe bIjA zlokano akSarArtha che. jeno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pha2mAvyuM che ke - asukha eTale duHkha, teno je prAgabhAva, teno anAdhAra(anadhikaraNa) mahApralayakALa, emAM rahenAro je dhvaMsa te duHkhano dhvaMsa, tenA pratiyogI evA duHkhamAM du:khatva (tAdeza duHkhatva) vRtti hovAthI tAdezaduHkhatvamAM duHkhaprAgabhAvAnAdhAravRttidhvaMsapratiyoginirUpita vRttitA(sAdhya) che. - mAtra 'vRttimattva'(vRttitA)ne sAdhya mAnavAmAM Ave to duHkhatva(tAdeza duHkhatva)rUpa pakSamAM duHkhaniSThAdhikaraNatA-nirUpita vRttitA siddha ja hovAthI siddhasAdhana doSa Ave che. pratipakSI jene mAnatA nathI, te asiddhane sAdhya banAvAya che. anyathA pratipakSIne je siddha che eka parizIlana 225
Page #229
--------------------------------------------------------------------------
________________ tene siddha karavAmAM siddhasAdhanadoSa prApta thAya che. "pratiyogivRttitva mAtrane sAdhya mAnIe topaNa siddhasAdhana Ave che. kAraNa ke duHkhanA atyaMtAbhAvanA pratiyogI duHkhanirUpita vRttitA dukhatvamAM che ja. dhvasapratiyogivRttitvane sAdhyarUpe mAnavAmAM Ave topaNa "siddhasAdhana' doSa Ave che. kAraNa ke pratipakSI (mokSa na mAnanArA) duHkhadhvasane svIkAratA hovAthI tatpatiyogiduHkhanirUpitavRttitA tAdaza duHkhatvamAM(pakSamAM) siddha ja che. sAdhyaghaTaka dhvaMsanA vizeSaNa tarIke mAtra prAgabhAvAnAdhAravRttitvano niveza karavAmAM Ave arthAt prAgabhAvAnAdhAravRtti-vaeNsapratiyogivRttitvane sAdhya tarIke mAnavAmAM Ave to trIjA zlokamAM jaNAvelA dIpa_svarUpa daSTAMtamAM asiddhi Ave che. arthAt daSTAMta tarIke dIpatvane mAnI zakAze nahi. kAraNa ke dIpadhvasanA adhikaraNa pradIpanA avayavomAM pradIpano prAgabhAva hovAthI dIpatvamAM dIpaprAgabhAvanA AdhArabhUta dIpAvayava-vRtti dIpaasapratiyogidIpanirUpita vRttitva che. prAgabhAvanA anAdhArabhUtavRttiasapratiyogivRttitva nathI. tethI dagaMta dIpatvamAM sAdhyasiddhi na hovAthI dAMtAsiddhi Ave che. tenA nivAraNa mATe kuvAmAva..ItyAdino niveza che. pradIpanA avayavo duHkhaprAgabhAvanA anAdhAra hovAthI daSTAMta saMgata che. yadyapi daSTAMtAsiddhinA nivAraNa mATe duHkhaprAgabhAvanA sthAne mAtra duHkhano niveza karavAthI paNa cAle evuM che. kAraNa ke duHkhanA anAdhAra ja pradIpanA avayavo che. paraMtu tethI mahApralayanA badale khaMDapralayanI siddhi thavAthI arthAtaradoSanI prApti thAya che. Azaya e che ke ahIM mokSanI siddhi mATe upara jaNAvelA anumAnano upanyAsa karyo che. e anumAnathI duHkhaprAgabhAvanA anAdhAra svarUpe mahApralayanI siddhi thAya che. ethI sarvajIvonI mukti siddha thAya che. mahApralayanA sthAne jo khaMDapralayanI siddhi thAya to badhA jIvonI mukti siddha nahi thAya. khaMDapralayamAM duHkhano dhvaMsa thato hovAthI duHkhanA anAdhArabhUta khaMDapralayamAM vRtti evA duHkhadhvasanA pratiyogi-duHkhanirUpita vRttitva duHkhatvamAM che ja. A rIte khaMDapralayanI siddhi thavAthI arthAtaranI prApti thAya che. khaMDapralayamAM duHkhono dhvaMsa thato hovA chatAM tyAM bhaviSyamAM (sUyaMtaramAM) utpanna thanArAM duHkhono prAgabhAva hoya che. tethI khaMDapralaya duHkhono anAdhAra hovA chatAM duHkhaprAgabhAvano te anAdhAra nathI. AthI samajI zakAze ke duHkhaprAgabhAvanA nivezathI arthAtara nahIM Ave. uparyukta anumAnamAM sAdhyasAdhaka hetu "sAryamAtravRttitva che. mAtra "vRttitvane hetu tarIke rAkhIe to AtmanirUpita vRttitva AtmatvamAM paNa che ane tyAM duHkhamAgabhAvAnAdhAravRtti-dhvaMsapratiyogivRttitva sAdhya na hovAthI vyabhicAra Ave che. "AryavRttitvane hetu mAnIe to AtmatvamAM hetu na hovA chatAM "anaMtatvamAM hetu che ane tyAM sAdhya nathI tethI vyabhicAra Ave che. Azaya e che ke anaMtatva "dhvaMsApratiyogitva' svarUpa che. jeno dhvaMsa thato nathI temAM 226 mukti batrIzI
Page #230
--------------------------------------------------------------------------
________________ anaMtatva rahe che. akAryasvarUpa AtmAdimAM ane kAryasvarUpa dhvasamAM anaMtatva vRtti che. A rIte dhvasAtmakakAryanirUpita vRttitva (kAryavRttitva) anaMtatvamAM che ane temAM duHkhamAgabhAvAnadhikaraNavRttidhvasapratiyogivRttitvasvarUpa sAdhya nathI, tethI vyabhicAra Ave che. tenA nivAraNa mATe kAryamAtravRttitvane hetu mAnavAmAM Ave to, "anaMtatva' kAryamAM(dhvasamAM) ane akArya(AtmAdi)mAM vRtti hovAthI temAM kAryamAtravRttitva nathI. tethI hetu ane sAdhya baMnneno abhAva anaMtatvamAM hovAthI vyabhicAra nahIM Ave. paraMtu tema karavAthI kAryamAtravRtti dhvasatvamAM hetu che ane sAdhya na hovAthI vyabhicAra Ave che. tenA nivAraNa mATe havaMzamAM bhAvavRttitve sati A vizeSaNa ApavAmAM Ave arthAt "mAvavRttiviziSTarSamAtravRttitva nI hetu tarIke vivakSA karavAmAM Ave topaNa vyabhicArano uddhAra thaze nahi. kAraNa ke prAgabhAvano dhvasa prAgabhAvanA pratiyogI(vaTAdi bhAvabhUta) svarUpa che ane tenA dhvasvarUpa che. tethI prAgabhAvanA dhvaMsamAM rahenAra dhvasatva prAgabhAvanA pratiyogI evA bhAvamAM paNa vRtti che ane tethI dhvaMsatvamAM bhAvavRttitvaviziSTa kAryamAtravRttitva hovAthI ane tyAM sAdhya na hovAthI vyabhicAra che ja. tenA nivAraNa mATe havaMzamAM "satu A kAryanuM vizeSaNa che. sattAjAti(dravya guNa ane karmamAM rahenArI)nA adhikaraNa dravyAdine "sa" kahevAya che. prAgabhAvano dhvaMsa satu (sattAviziSTa) na hovAthI te "satkArya nathI tethI dhvaMsatvamAM "satkAryamAtravRttitva' hetuno abhAva hovAthI tyAM sAdhya na hovA chatAM vyabhicAradoSa Avato nathI... ityAdi upayogapUrvaka samajI levuM. 31-rA. mokSasAdhaka upara jaNAvelA anumAnamAM dAMta jaNAvAya che- dIpatvavaditi prAhustArkikAstadasaGgatam / bAdhAd vRttivizeSeSTAvanyathA'rthAntarAvyayAt // 31-3 // dIpatvavaditi-dIpatvavaditi dRSTAnta iti prAhustArkikA naiyAyikAH / itthaM sarvamuktisiddhau caitraduHkhatvAdikaM pakSIkRtya tattanmuktisAdhanopapatteH / tattArkikamatamasaGgataM nyAyApetaM / vRttivizeSasyAbhAvIyavizeSaNatayA duHkhaprAgabhAvAnAdhAravRttitvasyeSTau sAdhyakoTinivezopagame bAdhAt / duHkhadhvaMsasya duHkhasamavAyinyeva tayA vRttitvasya tvayopagamAd / anyathA sambandhamAtreNa tadiSTau arthAntarAvyayAdarthAntarAnuddhArAdAkAzAdAvapi duHkhadhvaMsasya vyabhicAritAdisambandhena / vRttitvAtprakRtAnyasiddheH / kAlikadaizikavizeSaNatAnyatarasambandhena vRttitvoktAvapi kAlopAdhivRttitvena tadanapAyAt / kAlikena duHkhaprAgabhAvAnAdhAratvaniveze ca dRSTAntAsaGgateH / mukhyakAlavRttitvaviziSTakAlikasambandhena tanniveze'pyAtmanastathAtvAd / uktAnyatarasambandhena tanniveze'pi tathAsambandhagarbhavyAptyagrahAditi bhAvaH // 31-3 // eka parizIlana 227
Page #231
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmakAlAnyavRttidhvaMsapratiyoginyavRttimad duHkhatvam ; duHkhpraagbhaavaanaadhaarvRttidhvNsprtiyogivRttima, satkAryamAtravRttitvAn - A anumAnamAM "daSTAMta dIpatva che - A pramANe tArkikoniyAyiko kahe che, te asaMgata che. kAraNa ke sAdhyaghaTaka vRttitAvizeSano niveza jo iSTa hoya to bAdha Ave che ane vRttitA sAmAnyano niveza ISTa hoya to arthAtara doSa Ave che."- A pramANe trIjA zlokano sAmAnya artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke - jyAM jyAM satkAryamAtravRttitva che tyAM tyAM duHkhaprAgabhAvanA anAdhAramAM vRtti evA dhvasanA pratiyoginirUpita vRttitva che. dA.ta. dIpatva, satkAryadIpakanirUpita vRttitva (satkAryamAtradIpakaniSThAdhikaraNatA-nirUpita vRtti) dIpatvamAM che ane tyAM duHkhaprAgabhAvAnAdhAravRtti(mahApralayakAlavRtti) dIpadhvasanA pratiyogI dIpakamAM rahelI adhikaraNatAnirUpita vRttitA paNa che. A rIte tAdezaduHkhatvamAM sAdhyanI siddhi thavAthI tadghaTaka mahApralayanI siddhithI badhA jIvonA mokSanI siddhi thAya che. tyAra pachI te te caitra maitra ityAdi jIvonA duHkhatvane pakSa banAvI te te jIvonI muktine siddha karI zakAya che - A pramANe tArkika-naiyAyikono mata che. paraMtu te nyAyayukta nathI. kAraNa ke sAdhyAMzamAM vRttivizeSano arthAt duHkhaprAgabhAvaniSThAdheyatAnirUpitAdhikaraNatAvabhinnAdhikaraNatAnirUpita dhvasaniSThAdheyatAno abhAvayavizeSaNAtmaka svarUpasaMbaMdhathI (svarUpasaMbaMdhAvacchinnarUpe) niveza karAya to bAdha doSa Ave che. kAraNa ke tAdaza abhAvIya vizeSaNatAtmaka svarUpasaMbaMdhathI duHkhano dhvaMsa, duHkhanA samavAyikAraNa AtmAmAM ja naiyAyikoe mAnyo che. tethI mahApralayakALanI siddhi na thavAthI taddaghaTita sAdhyanI paNa siddhi nahi thAya, jethI pakSamAM sAdhya bAdhita thavAthI bAdha Ave che. te bApadoSanA nivAraNa mATe tAdaza duHkhadhvasaniSTha vRttitA, koI paNa saMbaMdhathI arthAt saMbaMdhasAmAnyAvacchinna levAmAM Ave to arthAtaradoSano uddhAra nahi thAya. kAraNa ke duHkhaprAgabhAvanA anAdhArabhUta AkAzAdimAM paNa vyabhicAritAdi-svAbhAvavattvAdi saMbaMdhathI duHkhadhvaMsa vRtti hovAthI mahApralayakAlanA badale AkAzAdi paNa siddha thaze. sva duHkhadhvasa, svAbhAva duHkhadhvasAbhAva, svAbhAvava-AkAzAdi, svAbhAvavattva AkAzAdimAM hovAthI svAbhAvavattasaMbaMdhathI duHkhadhvasa paNa AkAzAdimAM che. yadyapi upara jaNAvyA mujaba tAdazaduHkhadhvasaniSThavRttitA saMbaMdhasAmAnyathI levAnA badale kAlika ane daizika : etadanyataravizeSaNAtmaka (kAlika ane svarUpa-etadanyatara) saMbaMdhathI laIe, arthAt tAdazAnyatara saMbaMdhAvacchinna laIe to AkAzAdinI siddhi nahi thAya. kAraNa ke AkAzAdimAM kAlika ke dezika vizeSaNatAsaMbaMdhathI tAdaza duHkhadhvaMsa vRtti nathI. tethI AkAzAdithI arthAtara nahIM Ave. paraMtu duHkhaprAgabhAvanA anAdhAra kAlopAdhi svarUpa ghaTAdimAM 228 mukti batrIzI
Page #232
--------------------------------------------------------------------------
________________ kAlikavizeSaNAtmakasaMbaMdhathI duHkhadhvaMsa vRtti hovAthI kAlopAdhine laIne arthAtaradoSano uddhAra nahi thAya. tenA uddhAra mATe kAlikasaMbaMdhathI duHkhaprAgabhAvanA anAdhAranI(anadhikaraNanI) vivakSA karIe to ghaTAdimAM kAlikasaMbaMdhathI duHkhaprAgabhAva vRtti ja hovAthI ghaTAdinuM grahaNa ja nahi thAya. tethI tene laine arthAtaradoSano to prasaMga nahIM Ave. paraMtu daSTAMtAsiddhi doSa Avaze. kAraNa ke dIpakamAM kAlikasaMbaMdhathI duHkhano prAgabhAva hovAthI tenuM paNa grahaNa nahIM thAya. yadyapi daSTAMtAsiddhinuM nivAraNa karavA mATe duHkhaprAgabhAvanuM anadhikaraNa mukhyakAlavRttitvaviziSTa kAlikasaMbaMdhathI laie to te saMbaMdhathI duHkhaprAgabhAva kALamAM ja vRtti che. kAlopAdhisvarUpa dIpa vageremAM te vRtti nathI. tethI dIpaka duHkhaprAgabhAvano anAdhAra hovAthI dRSTAMtAsiddhi nahIM thAya. paraMtu e rIte to AtmA siddha thavAthI arthAtaradoSa avasthita ja rahe che. kAraNa ke mukhyakAlavRttitvaviziSTa kAlikasaMbaMdhathI duHkhaprAgabhAvano AdhAra kAla ja che, AtmA nathI. tethI duHkhaprAgabhAvanA anAdhAra AtmAmAM daizikavizeSaNAtmaka (svarUpa) saMbaMdhathI vRtti evA duHkhadhvasanA pratiyogI duHkhamAM duHkhatva vRtti hovAthI mahApralayakAlanA badale AtmAnI siddhi thaze. A rIte prApta thayelA arthAtaranA nivAraNa mATe mukhyakAlavRttitvaviziSTa kAlikavizeSaNatA ane daizikavizeSaNatA : etadanyatara saMbaMdhathI duHkhaprAgabhAvanA anAdhAranI vivakSA karIe to ukta anyatara saMbaMdhathI AtmA, duHkhaprAgabhAvano anAdhAra na hovAthI arthAtara nahIM Ave. paraMtu tAdazAnyatara saMbaMdhathI duHkhaprAgabhAvanA anAdhAra to ghaTapaTAdi paNa che ane tyAM daizika-kAlikA taravizeSaNatAsaMbaMdhathI duHkhadhvaMsa vRtti che. tenA pratiyogI duHkhamAM duHkhatva vRtti hovAthI arthAtarano uddhAra thato nathI. AthI spaSTa che ke arthAtaranA nivAraNa mATe uktAnyatara saMbaMdhano niveza karIe topaNa te saMbaMdhaghaTita vyAptinA prahano saMbhava nathI... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM. 31-all upara jaNAvyA mujabanA vyAtigrahAsaMbhavane ja spaSTa rIte jaNAvAya che vipakSabAdhakAbhAvAdanabhipretasiddhitaH / antaraitadayogyatvAzaGkA yogA'paheti cet // 31-4 // vipakSeti-vipakSe hetusattve'pi sAdhyAsattve bAdhakasyAnukUlatarkasyAbhAvAt / tathA cAnabhipretasiddhito'niSTasiddhiprasaGgAt / kAlAnyatvagarbhasAdhyaM pratyapi uktahetoravizeSAt / etaduktasAdhyamantarA sarvamuktyasiddhau ayogyatvAzaGkA / ya eva na kadApi mokSyate tadvadahaM yadi syAM, tadA mama viphalaM parivAjakatvamityAkArA / yogApahA yogapratibandhaketyada eva vipakSabAdhakamiti cet // 31-4 / / "vipakSabAdhaka tarkano abhAva hovAthI ane anabhipreta siddhi thavAthI (zlo.naM. 3mAM jaNAvyA mujaba) vyAtigraha thato nathI. "prakRtasAdhyanI siddhi vinA ayogyatvanI zaMkA yoganI eka parizIlana 2 29
Page #233
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAdhanAnI pratibaMdhaka banaze.' - A ja vipakSabAdhaka che. A pramANe naiyAyiko kahe to te barAbara nathI... e pAMcamA zlokamAM jaNAvAze.)" - A pramANe cothA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke vipakSamAM hetu hoya to paNa sAdhya na hoya tyAre sAdhyAbhAvano bAdhaka anukULa taka na hovAthI vyAtigraha thato nathI. parvatamAM dhUmane laine jayAre vaddhine siddha karAya che tyAre koI ema kahe ke parvatamAM dhUmahetu bhale rahyo paNa tethI tyAM vatine mAnavAnI AvazyakatA nathI. arthAtu sAdhyAbhAvava(vipakSa)mAM hetu rahI zake che. AvI zaMkAne dUra karavAnuM kArya tarka kare che. parvatamAM jo vahiM na hoya to vahijanya dhUma paNa na hovo joie. arthAt vadvi-dhUmano janyajanakabhAva(kAryakAraNabhAva) nahi manAyaH A tarka che, je vyabhicAranI zaMkAne dUra kare che. Avo vipakSabAdhaka anukULa taka prakRti sthaLe nathI. tAdaza duHkhatvamAM satkAryamAtravRttitva bhale rahyuM paraMtu tAdazaduHkhaasapratiyogivRttitva mAnavAnI AvazyakatA nathI. AvI vyabhicAranI zaMkAdinA nivAraNa mATe koI ja anukULa tarka nathI. tethI vyAptimAM paNa zaMkA janme che. jethI prakRtAnumAnanA sthAne evuM paNa anumAna karI zakAya che ke tAdaza duHkhatva, kAlAnyavRttivRMsapratiyogImAM vRtti che; kAraNa ke te satkAryamAtramAM vRtti che. suhatva nAcavRttidhvaMsatiyonivRtti sajAryamAtravRttitvA vItvavat A anumAnathI abhipreta pralayakAlAdithI anya AtmAdinI siddhi thavAthI sarvajIvonI mukti siddha nahIM thAya. A aMge naiyAyiko dvArA ema kahevAmAM Ave ke badhA jIvonI muktinI siddhi na thAya to potAnA AtmAnI ayogyatAnI AzaMkA janmaze. "je jIvono kyAre ya mokSa thavAno nathI. temanI jema ja huM paNa jo mokSamAM javAno nA houM to mAruM A parivrAjakapaNe niSphaLa thaze." A AzaMkA mumukSu AtmAnA yoganI sAdhanAno pratibaMdha karanArI bane che. AvI zaMkA ja mokSanI siddhinA abhAvanI (vipakSanI) bAdhaka che. A pramANe taiyAyikonuM je kathana che te barAbara nathIH e pramANe AgaLa jaNAvAya che. 31-4 niyAyikoe jaNAvelI vAtanI ayuktatA jaNAvAya che- naivaM zamAdisampattyA, svayogyatvavinizcayAt / na cAnyonyAzrayastasyAH sambhavAt pUrvasevayA // 31-5 // naivamiti-evaM na yathoktaM vipakSabAdhakaM bhavatA zamAdInAM zamadamabhogAnabhiSvaGgAdInAM mumukSucihnAnAM sampattyA / svayogyatvasya vinizcayAt teSAM tadvyApyatvAt / na cAnyonyAzrayo yogapravRttau satyAM zamAdisampattistatazcAdhikAravinizcayAtseti sambhAvanIyaM, tasyAH zamAdisampatteH pUrvasevayA yogapravRtteH prAgapi sambhavAt yogapravRtteratizayitazamAdisampAdakatvenaiva phalavattvAt / sAmAnyatastu tatra karmavizeSakSayopazama eva heturiti na kiJcidanupapannam // 31-5 / / 230 mukti batrIzI
Page #234
--------------------------------------------------------------------------
________________ A pUrve jaNAvyA mujaba yoganI sAdhanA aTakI nA paDe e mATe taiyAyikoe sarva jIvonI muktinuM sAdhaka pramANa jaNAvyuM che. tenA javAbamAM jaNAvavAnuM ke "e vAta yukta nathI. zama, dama vagere guNonI prApti dvArA potAnI yogyatAno sArI rIte nizcaya thaI jAya che. yoganI pUrvasevAthI samAdi guNonI prApti thatI hovAthI anyonyAzraya doSa paNa Avato nathI." A pramANe pAMcamA zlokano sAmAnya artha che. Azaya e che ke A pUrve vipakSabAdhaka tarIke yoganI sAdhanAno je pratibaMdhaka tamArA (naiyAyika) dvArA kahevAyo che te barAbara nathI. kAraNa ke zama, dama ane bhogonI anAsakti vagere mumukSu AtmAonAM lakSaNonI prAptithI mokSaprAptinI potAnI yogyatAno sArI rIte nizcaya thAya che. kAraNa ke svayogyatAnI apekSAe e samAdi lakSaNo vyApya che ane yogyatA vyApaka che. vyApyathI vyApakano nizcaya thAya che - e supratIta che. yoganI pravRtti karavAthI zama, dama vagere mumukSu janonAM lakSaNonI saMpatti prApta thAya che ane e saMpattithI tevA prakAranI yoganI yogyatAno vinizcaya thAya che, je yoganI pravRttinuM mahattvanuM kAraNa che - A rIte anyonyAzrayadoSa Ave che. A pramANe nahIM kahevuM joIe. kAraNa ke gurudevAdi pUjA, sadAcAra, tapa ane mukti pratyeno adveSa... vagere svarUpa yoganI pUrvasevAthI; yoganI pravRttinI pUrve ja zama(kaSAyano abhAva), dama(indriyono nirodha) ane bhogonI Asaktino abhAva... ityAdi mumukSucihno prApta thatAM hoya che. tethI anyonyAzrayadoSano saMbhava raheto nathI. yadyapi A rIte yoganI pravRttinI pUrve samAdi guNonI prApti thatI hoya to yoganI pravRtti karavAnI AvazyakatA ja rahetI nathI. paraMtu yoganI pUrvasevAthI je samAdi guNo prApta thAya che, tenA karatAM viziSTa koTinA te guNo yoganI pravRttithI prApta thAya che. tethI yoganI pravRtti nirarthaka nahIM bane. prAthamika kakSAnA samAdi guNonI pratye yoganI pUrvasevA kAraNa che ane atizayayukta evA samAdi guNonI pratye yoganI pravRtti kAraNa che. zamAdi-sAmAnyanI pratye karmano (mohanIyAdi ghAtikarmano) kSayopazamavizeSa ja kAraNa che. tethI koI ja anupapatti nathI. 31-pA anAdikALathI dareka jIvamAM mokSe javAnI yogyatA che - enA nizcAyaka tarIke samAdi nathI. mokSanI prApti mATe zamAdi sahakArI kAraNa che. zamAdinA kAraNe yogyatAmAM saMkoca karavAnuM ucita nathI - AvI naiyAyikonI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- zamAdyupahitA hanta, yogyataiva vibhidyate / tadavacchedakatcena, saGkocastena tasya na // 31-6 // eka parizIlana 231
Page #235
--------------------------------------------------------------------------
________________ zamAdIti-zamAdibhirmumukSuliGgarupahitA hanta yogyataiva vibhidyate sAmAnyayogyatAtaH samucitayogyatAyAH prAg bhedasamarthanAt / tena kAraNena tadavacchedakatvena yogyatAvacchedakatvena tasya zamAdeH saGkoco na yogyatAvacchedakatvalakSaNaH, yogyatAvizeSasyaiva atizayitazamAdau taddvArA ca mokSe hetutvAt / / 31-6 / / zamAdi mumukSuliMgonA kAraNe kharekhara ja yogyatAmAM ja pharaka paDe che. tethI yogyatAvacchedakarUpe samAdino saMkoca thato nathI." - A pramANe chaThThA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke anAdikALathI jIvamAM rahelI mokSamAM javAnI je yogyatA che, te samAdinI prApti thavAthI kharekhara ja bhinna thAya che. kAraNa ke sAmAnya yogyatAthI(svarUpa yogyatAthI) samucita yogyatA (phalopadhAyaka yogyatA-phalonmukhayogyatA) bhinna che. A vAta A pUrve (10mI batrIzImAM) jaNAvI che. AthI yogyatAnA avacchedaka (nizcAyaka) tarIke samAdine jaNAvavA mAtrathI anAdikAlIna yogyatA(svarUpayogyatA)mAM koI pharaka paDato nathI. samAdinI prApti thavAthI jIvanI mokSaprAptinI yogyatAno(phlopadhAyaka yogyatAno) nizcaya thAya che. tethI svarUpayogyatA ane phalopadhAyakayogyatAmAM vizeSa (bhada) hovAthI svarUpayogyatAnA avacchedakasvarUpe samAdimAM saMkoca thato nathI. viziSTa yogyatA ja zamAdinI vizeSatAmAM kAraNa che ane tenI prApti dvArA mokSanI pratye yogyatAvizeSa kAraNa che. AthI samajI zakAze ke zAhida svarUpayogyatAnA avacchedaka (nizcaya karAvanAra) nathI. paraMtu phalopadhAyaka-yogyatAnA avacchedaka che. tethI mokSaprAptinI svarUpayogyatAmAM koI saMkoca thato nathI. dareka jIvamAM e samAna che. je koI bheda che te phalopadhAyayogyatAmAM che, jenA avacchedaka zamAdi che. 31-6ll nanu zamAdAvapi saMsAritvenaiva hetuteti sarvamuktyAkSepa ityata Aha samAdinI pratye paNa saMsArIpaNe saMsArI AtmAne kAraNa mAnavA joIe. jethI badhAnI mukti thaI zakaze, A mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che- saMsAritvena guruNA, zamAdau ca na hetutA / bhavyatvenaiva kintveSetyetadanyatra darzitam // 31-7 // saMsAritveneti-saMsAritvena nityajJAnAdimadinnatvarUpeNa guruNA nAnApadArthaghaTitena zamAdau ca hetutA na tava kalpayitumuciteti zeSaH / kiM tu bhavyatvenaivaiSA hetutA, zamAdyanugatakAryajanakatAvacchedakatayAtmatvavyApyajAtivizeSasya kalpayitumucitatvAt / dravyatvAdAvapyanugatakAryasyaiva mAnatvAd / Atmatvenaiva zamAdihetutve vizeSasAmagryabhAvanezvare'tiprasaGgAbhAve samarthanIye'nyatrApi tena tasya suvacatvAdavyatvAbhavyatvazaGkayaiva bhavyatvanizcayena pravRttyapratibandhAditi / etadanyatra nyAyAlokAdau darzitam // 31-7 / / "zamAdinI pratye gurubhUta evA saMsAritvarUpe saMsArIne hetu mAnavAnuM ucita nathI. paraMtu bhavyatvarUpe e mAnavAnuM ucita che - A vastu anyatra jaNAvI che." - A pramANe sAtamA mukti batrIzI 232
Page #236
--------------------------------------------------------------------------
________________ zlokano artha che. jeno Azaya varNavatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke nityajJAnAdimapiramAtmA)bhinnavasvarUpa saMsAritva che. te nAnApadArthaghaTita (nityatvajJAna-tvidharatA ane me.. vagere svarUpa aneka padArthaghaTita) hovAthI guru che. tethI te gurubhUta saMsAritvarUpe samAdinI pratye saMsArImAM kAraNatA mAnavAnuM tamAre-naiyAyikone ucita nathI. paraMtu tAdazakAraNatA bhavyatvasvarUpe ja mAnavI joIe. zamAdiniSThakAryatAnirUpita kAraNatA, koI eka dharmathI avacchinna che; kAraNa ke emAM kAraNatAtva che. saMyogAdiniSThakAryatAnirUpita kAraNatA(samavAyikAraNatA) jema dravyatvathI avacchinna che..." ityAdi anumAnathI bhavyatvajAti siddha thAya che. zama, dama vagere anugata kAryanI kAraNatAnA avacchedakarUpe AtmatvanI vyApya evI bhavyatvajAti siddha thAya che. Azaya e che ke mumukSu AtmAomAM zama, dama vagere guNonI utpatti thAya che. enI pratye je AtmA kAraNa che te badhAmAM je eka jAti che te bhavyatva che. Atmatva dareka AtmAmAM vRtti che ane bhavyatva AtmavizeSamAM vRtti che. tethI te AtmatvanI vyApya jAti che. e jAtinA astitvamAM samAdi anugata kArya ja pramANa che. dravyatvajAtimAM jema saMyogAdi anugata kArya pramANa che tema ahIM paNa samAdi anugata kArya ja bhavyatvajAtimAM pramANa che. AtmatvavyApya bhavyatvajAtine kalpIne te svarUpe samAdinI pratye AtmAne kAraNa mAnIe enA karatAM AtmatvasvarUpe AtmAne kAraNe mAnIe to yadyapi Atmatva paramAtmAmAM paNa hovAthI tyAM samAdinI utpatti mAnavAno prasaMga Avaze. paraMtu tyAM anya sahakArI kAraNa karyAdino abhAva hovAthI tyAM samAdinI utpattino prasaMga nahi Ave. tethI AtmasvarUpe ja samAdinI utpatti pratye AtmAne kAraNa mAnavA joie." - A pramANe kahevAmAM Ave to anyatra paNa e rIte samAdhAna karI zakAya che. saMyogAdi anugata kAryanI pratye dravyatvena dravyane kAraNa mAnavAnA badale sattAvakvena kAraNa mAnavAthI guNAdimAM AvatA atiprasaMganuM nivAraNa sAmagrInA abhAvathI ja thaI jaze. AthI samajI zakAze ke laghubhUta kAraNatAvacchedaka svarUpe dravyatvanI jema bhavyatvajAtinI siddhi Avazyaka che. yadyapi bhavyatva mArAmAM che ke nahi AvI zaMkAnA kAraNe bhavyatvanA nizcayanA abhAve mokSanI sAdhanAnI anupapatti thaze; paraMtu evI zaMkAthI ja bhavyatvano nizcaya thaI jato hovAthI mokSasAdhaka pravRttinI anupapatti nahIM thAya. kAraNa ke zrI AcArAMgasUtranI zrI zIlAMkAcArya bhagavaMtakRta TIkAmAM pharamAvyuM che ke "huM bhavya chuM ke abhavya chuM?' - AvI zaMkA bhavyane ja thAya che. abhavyane evI zaMkA thatI nathI - A vAta anyatra nyAyAlokamAM ane syAdvAdakalpalatAmAM vistArathI graMthakArazrIe jaNAvI che. 31- eka parizIlana 233
Page #237
--------------------------------------------------------------------------
________________ tridaMDI-matanuM nirUpaNa karAya che-- paramAtmani jIvAtmalayaH seti tridaNDinaH / layo liGgavyayo'treSTo, jIvanAzastu neSyate // 31-8 / / paramAtmanIti-paramAtmani jIvAtmalayaH sA muktiriti tridaNDino vadanti / atraitanmate layo liGgavyaya iSTo'smAkamapyabhimataH / ekAdazendriyANi paJcamahAbhUtAni ca sUkSmamAtrayA saMbhUyAvasthitAni jIvAtmani sukhaduHkhAvacchedakAni liGgazabdenocyante tadvyayazca paramArthato nAmakarmakSaya eveti / jIvanAzastu neSyate, upAdhizarIranAze aupAdhikajIvanAzasyApyakAmyatvAt / / 31-8 // - "paramAtmAmAM jIvAtmAnA layane tridaMDIo mukti kahe che. liMgavyayasvarUpa laya e matamAM varNavAya che - te iSTa che, jIvanA nAza svarUpa laya mAtra iSTa nathI." - A pramANe AThamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke paramAtmAmAM jIvAtmAnuM vilIna thavuM : ene tridaMDImatamAM mukti tarIke varNavAya che. e matamAM jIvAtmAno laya, liMganA vyaya svarUpa che - e amArA jainonA matamAM paNa mAnya che. sparzana, rasana, prANa, cakSu ane zravaNa : A pAMca jJAnendriya che. vAg, pANi, pAda, pAyu ane upastha : A pAMca karmendriyo che ane mana-ema agiyAra indriyo che. pRthvI, jaLa, teja, vAyu ane AkAza A pAMca mahAbhUto che. e badhA; bhegA thaine sUkSmamAtrA vaDe jIvAtmAmAM sukha-duHkhanA avacchedaka(grAhaka) bane che. te badhAne e matamAM liMga kahevAya che. teno vyaya thavAthI arthAt svakAryathI nivRtta(uparata) thavAthI mukti prApta thAya che. paramArthathI nAmakarmano kSaya thavAthI liMgavyayasvarUpa laya amArA matamAM saMgata che. liMgavyayasvarUpa laya jIvanAzasvarUpa mAnavAnuM iSTa nathI. kAraNa ke zarIrasvarUpa upAdhinA nAzathI upAdhiviziSTa jIvano nAza, kAmanAno viSaya nathI. tethI tasvarUpa mokSa mAnI zakAze nahi. mokSa to puruSanI kAmanAno viSaya(puruSArtha) che. AthI spaSTa che ke liMgavyayasvarUpa ja (liMganAza svarUpa ja) jIvalaya che. jIvanAzasvarUpa jIvalaya nathI. paraMtu e pramANe liMganAza svarUpa jIvalayane mokSa mAnavAmAM Ave to tridaMDIono jainamatamAM kathaMcitpraveza thai jaze. // 31-8 bauddhamatanuM nirAkaraNa karAya che-- 234 - bauddhAstvAlayavijJAnasantatiH setyakIrttayan / vinAvinamAdhAra, teSAmelA varlDanA ||31-6|| bauddhAstviti - bauddhAstu AlayavijJAnasantatiH pravRttivijJAnopaplavarahitA saMhatajJeyAkArA jJAnakSaNaparamparA sA muktirityakIrtayan / yathoktaM - "cittameva hi saMsAro rAgAdiklezavAsitam / tadeva tairvinirmuktaM mukti batrIzI
Page #238
--------------------------------------------------------------------------
________________ bhavAnta iti kathyate // 1 // na ca zarIrAdinimittAbhAve tadanupapattiH, pUrvapUrvaviziSTakSaNAnAmeva taddhetutvAdviziSTabhAvanAta eva teSAM visabhAgaparikSaye pravRtteH / teSAmanvayinaM trikAlAnugatAtmalakSaNamAdhAraM vinA eSA muktiH kadarthanA / santAnasyAvAstavatvena baddhamuktavyavasthAnupapatteH sarvathA'bhAvIbhUtasya kSaNasyottarasazakSaNajananAsAmarthyAditi / / 31-9 // AlayavijJAnanI paraMparAne mukti tarIke bauddhoe varNavI che. paraMtu trikAlavRtti AtmAdhAra vinA e mukti temanA mATe viDaMbanA svarUpa che." - A pramANe navamA zlokano akSarArtha che. Azaya e che ke bauddhonA mate AlayavijJAnanI dhArA svarUpa mukti che. pravRttivijJAna svarUpa upaplavathI rahita ane zeya-ghaTa-paTAdinA AkArathI rahita evI jJAnAtmaka kSaNonI paraMparAne AlayavijJAnadhArA kahevAya che. bauddhonA mate pravRttivijJAnadhArA ane AlayavijJAnadhArA A be prakAranI vijJAnadhArA che. sAmAnya rIte bAhya ghaTapaTAdi viSayAkArane grahaNa karanArI vijJAnadhArA, pravRtti vijJAnadhArA che ane tAdaza bAhya viSaya svarUpa zeyanA AkArano jemAM abhAva che evI mAtra ahahuM) pratyayavALI vijJAnadhArA AlayavijJAnadhArA svarUpa che. jAgradevasthAmAM pravRttivijJAnadhArA hoya che ane suSuvyavasthAmAM AlayavijJAnadhArA hoya che. suSukhyavasthA pachI jAgradavasthAmAM AlayavijJAnathI pravRtti-vijJAna utpanna thAya che. je AlayavijJAnanI dhArAthI bhaviSyamAM kyAre paNa pravRttivijJAnanI dhArA pravartatI nathI, te AlayavijJAnanI dhArA mukti che. tethI suSupti avasthAnI AlayavijJAnadhArAne muktisvarUpa mAnatA nathI. A vastune jaNAvavA mATe temane tyAM jaNAvyuM che ke rAgAdiklezathI vAsita citta(jJAna) ja saMsAra che ane rAgAdilezothI rahita evuM citta ja bhavAMta-mokSa kahevAya che. "mokSamAM zarIrAdino abhAva hovAthI nimittanA abhAve muktimAM AlayavijJAnanI anupapatti che." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke pUrva pUrva viziSTa jJAnAtmaka kSaNothI uttarottara viziSTa viziSTa vijJAnAtmaka kSaNonI utpatti thAya che. viziSTa bhAvanAthI vibhAgano parikSaya thavAthI arthAt prazAMtavAhitA prApta thavAthI AlayavijJAnadhArAnI upapatti thAya che. vibhAgano(saMklezano) parikSaya; sarva kurNa kuva, sarva kSaLa kSaNavem, sarva annakSavi annakSan ane sarva caM ca : A cAra viziSTa bhAvanAthI thAya che... A pramANe bauddhonI mAnyatA che. paraMtu traNeya kALamAM anugata evA AtmAnA (AtmAsvarUpa) AdhAra vinA bauddho mATe AlayavijJAnanI dhArA svarUpa mukti mAnavAnI vAta kadarthanAsvarUpa che. kAraNa ke AtmasvarUpa AdhAra vinA jJAna kyAM utpanna thAya ? "vijJAnanI saMtati- (dhArAparaMparA)mAM jJAna utpanna thAya che' - A pramANe paNa kahI zakAya evuM nathI. kAraNa ke tamArA mate pUrvekSaNano sarvathA nAza thato hovAthI tAdazajJAnAtmaka kSaNanI paraMparA vAstavika manAtI eka parizIlana 235
Page #239
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI. paraMtu kAlpanika manAya che. je che te sarvathA eka kSaNa svarUpa che. tethI baddha ane muktanI vyavasthA saMgata nahi thAya. kAraNa ke pravRttivijJAnadhArAmAM baddhatvano vyavahAra thato nathI. paraMtu tenA sarvathA vinAzathI uttara kSaNanI paraMparAmAM-AlayavijJAnadhArAmAM muktatvano vyavahAra thai zakaze nahi. bauddhonA mate baddha mukta thato nathI. baddha ane mukta sarvathA bhinna che. tethI teno vyavahAra asaMgata thaze. kAlpanika evI vijJAnasaMtatimAM vAstavika baddhatva-muktatvano vyavahAra zakya nathI. tema ja sarvathA abhAvarUpa thayelA pUrvakSaNathI uttarakSaNanI utpatti azakya che... ityAdi, tenA jANakAro pAsethI samajI levuM joie. / / 31-9 / bauddhonI mAnyatAmAM je rIte mukti saMgata thai zake te jaNAvAya che-- vivarttamAnajJeyArthApekSAyAM sati cAzraye / asyAM vinayateDasmA, paryAyanayadezanA ||rU9-10|| vivartamAneti-vivartamAnAH pratikSaNamanyAnyaparyAyabhAjo ye jJeyArthAstadapekSAyAmAzraye cAnvayidravyalakSaNe sati / asyAmuktamuktau / asmAkaM paryAyanayadezanA vijayate / pratikSiptadravyasya bauddhasiddhAntasya paramArthataH paryAyArthikanayAntaH pAtitvAt / taduktaM sammatau - "suddho aNaNayassa u parisuddho pajjavaviappo" ||r9-10|| - "kSaNe kSaNe anya anya paryAyane dhAraNa karanArA jJeya padArthonI apekSAe jJAnano AdhAra hote chate AlayavijJAnadhArA svarUpa mukti mAnavAmAM amArI paryAyanayanI dezanA vijaya pAme che.'" - A pramANe dazamA zlokano sAmAnyArtha che. eno Azaya spaSTa che ke, vivartamAna arthAt pratyeka kSaNe bIjA bIjA paryAyanA bhAjana bananArA je jJAnanA viSayabhUta padArtho che, te padArthonI apekSAe anvayI (trikAlavRtti) dravyasvarUpa Azraya hote chate; upara jaNAvyA mujaba mukti(AlayavijJAnadhArAsvarUpa mukti)ne mAnavAmAM amArI(jainonI) mAnyatA pramANe paryAyanayanI dezanA vijaya pAme che. kAraNa ke sarvathA dravyanA astitvanuM nirAkaraNa jemAM che evA bauddhasiddhAMtano paramArthathI paryAyArthikanayamAM samAveza thAya che. e pramANe saMmatitarkamAM jaNAvyuM che ke - zuddhodana rAjAnA putra evA gautamabuddhano mata ekAMte paryAyanayamAM samAviSTa che. arthAt e mata paryAyanayano vikalpa che. 31-10nA muktinA viSayamAM ja anya matanuM nirAkaraNa karAya che- 236 svAtantryaM muktirityanye, prabhutA tanmadaH kSayI / atha karmanivRttizcet, siddhAnto 'smAkameva saH // 31-11 // mukti batrIzI
Page #240
--------------------------------------------------------------------------
________________ svAtantryamiti-svAtantryaM muktirityanye vadanti / tat svAtantryaM yadi prabhutA tadA madaH, sa ca kSayI / atha cet karmanivRttistadA'smAkameva sa siddhAntaH // 31-11 / / zlokArtha spaSTa che. kahevAno Azaya e che ke keTalAka vidvAno svataMtratAne mokSa kahe che. e svataMtratA jo prabhutA svarUpa hoya arthAt svacchaMdatAsvarUpa hoya to te eka prakArano mada (ahaMkAra) che. kAraNa ke tAdaza mada kSaya pAmavAno che. AvA kSaya pAmavAnA svabhAvavALo mokSa koIne paNa ISTa nahi bane. karmanI nivRttinA kAraNe karmanI parataMtratAno abhAva thavAthI tasvarUpa svataMtratAne "mokSa' mAnavAmAM Ave to te amAro(jainono) ja siddhAMta che. tethI paramatamAM pravezano prasaMga Avaze... ityAdi spaSTa che. 31-11 sAMkhyAbhimata mokSanA svarUpanuM nirAkaraNa karAya che puMsaH svarUpAvasthAnaM, seti sAGkhyAH pracakSate / teSAmetadasAdhyatvaM, vajralepo'sti dUSaNam // 31-12 // puMsa iti-puMsaH puruSasya svarUpAvasthAnaM prakRtitadvikAropadhAnavilaye cinmAtrapratiSThAnaM sA muktiriti sAGkhyAH pracakSate / teSAmetasyA mukterasAdhyatvaM dUSaNaM vajralepo'sti / ekAntanityAtmarUpAyAstasyA nityatvAdupacaritasAdhyatvasyAprayojakatvAt // 31-12 // puruSanuM svarUpAvasthAna - e mokSa che, ema sAMkho kahe che. teone mokSa asAdhya che - ema mAnavAnuM dUSaNa vajalepa che." - A pramANe bAramA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke - sAMkhyadarzananI mAnyatA mujaba puruSa kUTastha nitya che. prakRti ane tenA vikArAdi upAdhinA kAraNe puruSanA abhedagrahane laIne puruSano saMsAra che. paraMtu vivekakhyAtithI bhedagraha thavAthI aupAyika svarUpano vilaya thAya che, jethI puruSa mAtra cidavasthAmAM pratiSThita thAya che. e ja puruSanI muktAvasthA che. tene ja sAMkhyo mokSa kahe che. puruSanuM potAnuM A svarUpAvasthAna, prakRti ane tenA vikAra buddhi vagerenA sAMnidhyanI nivRttithI thAya che. sAMkhyoe mAneluM e mokSanuM svarUpa saMgata nathI. kAraNa ke puruSa kUTastha nitya hovAthI paramArthathI to te sadAne mATe svabhAvathI ja potAnA svarUpamAM avasthita che. prakRtyAdinA sAMnidhyanA kAraNe vibhAvAvasthAmAM avasthiti to vAstavika nathI, aupAdhika che. tethI aupAdhika-upacarita baddhAdi avasthA che. AvA prakAranA aupacArika mokSa mATe koI prayatna nahi kare, icchA paNa nahi kare. upacarita sAdhyatva vastunI siddhimAM upayogI na bane. tethI mokSamAM puruSArthatvano abhAva hovAthI sAMkhyone asAdhyatva dUSaNa vajalepa che. koI paNa rIte te dUra thAya ema nathI... ityAdi upayogapUrvaka samajI levuM joie. /31-12aa. eka parizIlana 237
Page #241
--------------------------------------------------------------------------
________________ bauddhavizeSanI mokSasaMbaMdhI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che-- pUrvacittanivRttiH sAgrimAnutpAdasaGgatA / ityanye zrayate teSAmanutpAdo na sAdhyatAm // 31-13 // pUrveti--agrimAnutpAdasaGgatA'grimacittAnutpAdaviziSTA pUrvacittanivRttiH sA muktirityanye / teSAmanutpAdaH sAdhyatAM na zrayata iti mukterapuruSArthatvApattireva doSaH / / 31-13 / / "agrima cittanI anutpattithI sahita evI pUrvacittanI nivRtti-mukti che H ema keTalAka loko(bauddhavizeSa) kahe che. paraMtu te vidvAnonA matamAM paNa anutpAda sAdhyatAno Azraya karato nathI." - A pramANe te2mA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke sAmAnya rIte vijJAna(citta)nI dhArA ekasarakhI cAlatI hoya che. emAM pUrva pUrva cittanI nivRtti thAya che ane uttara uttara cittanI utpatti thatI hoya che. jyAre paNa pUrvenA cittanI nivRtti thavA chatAM uttara cittanI utpatti thatI nathI tyAre te agrima cittanA anutpAdane mukti kahevAya che. arthAr agnimacittanA anutpAdathI viziSTa pUrvacittanI nivRtti mukti che. A pramANe keTalAka bauddhonI mAnyatA che. paraMtu temanI mAnyatAmAM paNa muktimAM puruSArthatvAbhAvano prasaMga che ja. kAraNa ke anutpAda, sAdhya nathI... ityAdi spaSTa che. / / 31-13aa cArvAka-nAstikamatanuM nirAkaraNa karAya che-- sAtmahAnamiti prAha, cArvAkastattu pApmane / tasya hAtumazakyatvAttadanuddezatastathA / / 31-14 / / seti- AtmahAnaM sA muktiriti cArvAkaH prAha / tattu vacanaM zrUyamANamapi pApmane bhavati / tasyAtmano hAtumazakyatvAdasato nityanivRttatvAt, satazca vItarAgajanmAdarzananyAyena nityatvAt, sarvathA hAnAsiddheH / tathA paryAyArthatayA taddhAnAvapi tadanuddezata AtmahAnAnabhilASAt / muktipadArthasya ca nirupdhiicchaaviSayAt IIrU1-14|| 238 "AtmAnI hAni(dhvaMsa) mukti che : ema cArvAka kahe che. cArvAkanuM e vacana sAMbhaLavAthI paNa pApa lAge che. kAraNa ke AtmAnI hAni zakya nathI. tema ja teno uddeza paNa nathI." - A pramANe caudamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke cArvAko zarIrathI atirikta AtmAne mAnatA nathI. tethI zarIranA dhvaMsanI sAthe ja zarIrasvarUpa AtmAno paNa dhvaMsa thavAthI tatsvarUpa (AtmahAnisvarUpa) mokSa thAya che. nAstikonA e vacananuM zravaNa paNa pApanuM kAraNa bane che. kAraNa ke zarIrathI atirikta evA sarvajanaprasiddha AtmAno ja jyAM svIkAra na hoya tyAM mokSanI vAta, mAtra vAta ja che. mukti batrIzI
Page #242
--------------------------------------------------------------------------
________________ AtmA asa hoya to zazazRMgAdinI jema sadAne mATe tenuM astitva hotuM ja nathI. kAraNa ke asad sadAne mATe asad hoya che. tethI asad evA AtmAnI hAni sarvathA azakya che. tema ja AtmA satu hoya to vItarAgano janma thato na hovAthI ane sarAgIno ja janma thato hovAthI AtmA anAdikAlIna che te siddha thAya che. tethI ja anAdibhAvabhUta padArthano nAza thato na hovAthI AtmA anaMta che, te siddha thAya che. A rIte AtmA nitya hovAthI sarvathA tenI hAni zakya nathI. yadyapi dravyane AzrayIne tenI hAni zakya na hovA chatAM manuSyatvAdi paryAyane AzrayIne teno nAza zakya che. paraMtu tevI hAnino uddeza na hovAthI mokSa puruSArthasvarUpa nahIM bane. "te te duHkhakAraNAdi svarUpa paryAyanA nAzano uddeza hovAthI te svarUpe mokSa puruSArthasvarUpa banI zake che." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke mokSa anya icchAne anadhIna evI icchAno viSaya che... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM joIe. ahIM to mAtra graMthamAM pratipAdana karAyelA padArthane saMkSepathI samajAvavAnuM tAtparya che, je upara jaNAvyA mujaba samajI zakAya che. 31-14 have tautAtitanI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che nityotkRSTasukhavyaktiriti tautAtitA jaguH / nityatvaM cedanantatvamatra tatsammataM hi naH // 31-15 // nityeti-nityamutkRSTaM ca niratizayaM yatsukhaM tadvyaktirmuktiriti tautAtitA jaguH / atra mate nityatvamanantatvaM cettattadA no'smAkaM hi nizcitaM sammataM / siddhasukhasya sAdyaparyavasitatvAbhidhAnAt / tasya ca muktAvabhivyakteH // 31-15 / / "nitya utkRSTa sukhanI abhivyaktine tautAtito mukti tarIke varNave che. emAM nityatva anaMtatvasvarUpa hoya to te amane saMmata ja che." - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya khUba ja spaSTa che. sarvazreSTha nitya evA sukhanI je abhivyakti che ene tutAta nAmanA vidvAnanA anuyAyIo mukti kahe che. temanI mAnyatAnA sukhanuM nityatva jo anaMtatvasvarUpa hoya to cokkasa ja te amane saMmata che. kAraNa ke amAre tyAM zrI siddhaparamAtmAonuM sarvotkRSTa sukha sAdi-aparyavasita(anaMta)svarUpe varNaveluM che. te sukhanI abhivyakti mokSamAM thAya che. 31-1pa tautAtitonI ja mAnyatAne anulakSIne jaNAvAya che- athAnAditvametaccet, tathApyeSa nayo'stu naH / sarvathopIne ra cA, sarvanA tApasthitiH rU-1ddA eka parizIlana 239
Page #243
--------------------------------------------------------------------------
________________ atheti-arthatanmuktisukhe nityatvamanAditvaM cettathApi na eSa nayo'stu saMsAradazAyAM karmAcchannasyApi sukhasya dravyArthatayA zAzvatAtmasvabhAvatvAt / sarvathopagame caikAntato'nAditvAzrayaNe ca sarvadA saMsAradazAyAmapi tadupasthitirmuktisukhAbhivyaktiH syAd / abhivyaJjakAbhAvena tadA tadabhivyaktyabhAvasamarthane ca ghaTAderapi daNDAdyabhivyaGgyatvasya suvacatve sAGkhyamatapravezApAtAt // 31-16 / / nitya utkRSTa evA sukhanI abhivyaktine mukti mAnanArAonA matamAM "anAdivasvarUpa nityatva hoya topaNa te amArI-jainonI mAnyatAno naya che. sarvathA anAdivasvarUpa nityatva mAnavAmAM Ave to nitya utkRSTa sukhanI abhivyakti sarvadA thayA ja karaze." - A pramANe soLamA zlokano sAmAnyArtha che. teno artha spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke, jo muktinA sukhamAM raheluM nityatva, anAdivasvarUpa hoya to te naya amAro che ja. kAraNa ke saMsAranI dazAmAM karmathI AcchAdita paNa sukha dravyArthikanayanI apekSAe zAzvata AtmasvabhAva rUpa che. AtmA jema sarvadA vidyamAna che, tema tenuM sukha paNa sarvadA vidyamAna che ja. | sarvathA (arthAta paryAyArthikanayathI paNa) sukhamAM anAditvasvarUpa nityatva mAnI levAmAM Ave to te nitya utkRSTa sukhanI abhivyakti sarvadA thavAno prasaMga Avaze. yadyapi tenA nivAraNa mATe ema kahI zakAya che ke nityasukhanA abhivyaMjaka sarvadA na hovAthI te nitya hovA chatAM tenI abhivyakti sarvadA thatI nathI. paraMtu ema kahevAthI to ghaTAdine paNa sarvathA nitya mAnIne daMDAdi svarUpa abhivyaMjakanA abhAve tenI abhivyakti sarvadA thatI nathI - A pramANe paNa sArI rIte kahI zakAya che ane tethI sAMkhyamatamAM pravezano prasaMga Avaze. AthI samajI zakAze ke kathaMcit anAditya svarUpa nityatva muktisukhamAM mAnavuM joIe, je amAro-jainono mAnya naya che. 31-16lii. vedAMtIonA matanuM nirAkaraNa karAya che- vedAntinastvavidyAyAM, nivRttAyAM viviktatA / setyAhuH sA'pi no teSAmasAdhyatvAdavasthiteH // 31-17 / / vedAntinastviti-vedAntinastu avidyAyAM nivRttAyAM viviktatA kevalAtmAvasthAnaM sA muktirityAhuH, sApi no teSAM yukteti zeSaH / avasthitervijJAnasukhAtmakasya brahmaNaH prAgapyavasthAnAdasAdhyatvAt / kaNThagatacAmIkaranyAyena bhramAdeva nAtra(s)pravRttiriti tu bhrAntaparSadi vaktuM zobhata iti bhAvaH / / 31-17 / / "avidyAnI nivRtti thaye chate AtmAnI sva-svarUpamAM je avasthiti che, tene mukti tarIke vedAMtIo varNave che. paraMtu e paNa yukta nathI. kAraNa ke anAdikALathI AtmAnI svarUpamAM avasthiti hovAthI muktimAM sAdhyatva nathI." - A pramANe sattaramA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke vedAMtIonA mate AtmAnI baddhAvasthA(saMsAradazA) avidyAnA kAraNe che. e 240 mukti batrIzI
Page #244
--------------------------------------------------------------------------
________________ avidyAnI nivRtti thaye chate AtmA avidyAthI vivikta thAya che. AvI tenI kevaLa avasthitine vedAMtIo mukti kahe che. paraMtu te yukta nathI. kAraNa ke vedAMtIonA mate AtmA anAdikALathI zuddha ja che. tethI avidyAnI nivRtti pUrve paNa AtmAnuM kevaLa ja avasthAna hovAthI AtmAnI mukti siddha ja che, jethI muktimAM sAdhyatva rahetuM nathI. brahmasvarUpa AtmAno mokSa anAdithI siddha ja hovAthI temAM sAdhyatva(siddhinI icchAnuM viSayatva-puruSArthatva) na hoya e spaSTa che. yadyapi upara jaNAvyA mujaba brahmanuM kevaLa avasthAna siddha hovA chatAM kaMThamAM rahelA suvarNanA alaMkArane jema bhramathI zodhavAmAM Ave che tema e kaMThagata cAmIkaranyAyathI AtmAne huM baMdhAyelo chuM, ajJAnI chuM ane duHkhI chuM... ityAdi bhrama thAya che. enI nivRtti svarUpa avasthAthI prApta svarUpAvasthiti mukti che ane tethI temAM sAdhyatva anupapanna nathI. e bhramathI ja mumukSuonI saMnyAsAdimAM pravRtti thAya che. paraMtu A badhuM brAMta puruSonI parSadAmAM kahevAnuM ucita che, vidvAnonI parSadAmAM kahevAnuM ucita nathI. 31-1LA A rIte paramatonuM nirAkaraNa karIne have svamatane jaNAvAya che- kRtsnakarmakSayo muktirityeSa tu vipazcitAm / syAdvAdAmRtapAnasyodgAraH sphAranayAzrayaH // 31-18 // kRtleti-kRtsnAnAM karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM kSayo muktirityeSa tu vipazcitAmekAntapaNDitAnAM syAdvAdAmRtapAnasyodgAraH / sphArA ye nayAstattattantraprasiddhArthAstadAzrayaH SaDdarzanasamUhamayatvasya jainadarzane sammatatvAt // 31-18 // sakaLa karmono kSaya mukti che - A to vidvAnono te te spaSTa nayonA Azraye utpanna thayelo, syAdvAdarUpa amRtanA pAnano udgAra che." - A pramANe aDhAramA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke jJAnAvaraNIya... vagere sakaLa karmono je kSaya che, te mukti che. A to ekAMte paMDita evA prAjJapuruSoe karelA syAdvAdasvarUpa amRtanA pAnathI utpanna thayelo uddagAra che, je atyaMta spaSTapaNe pratIta thayelA nayane AzrayIne utpanna thayelo che. kAraNa ke SaDradarzanasamUhamayatva jainadarzanamAM zAstrasaMmata che... ItyAdi spaSTa che. li31-18 nyaanevaatraabhivynktiahIM mokSanA viSayamAM nayane ja jaNAvAya che- RjusUtrAdibhirjJAnasukhAdikaparamparA / vyaGgyamAvaraNocchittyA saGgraheNeSyate sukham // 31-19 // eka parizIlana 241
Page #245
--------------------------------------------------------------------------
________________ RjusUtrAdibhiriti-RjusUtrAdibhirnayairjJAnasukhAdikaparamparA muktiriSyate / zuddhanayastairuttarottaravizuddhaparyAyamAtrAbhyupagamAd jJAnAdInAM kSaNarUpatAyAH kSaNasattayApi siddheH, tasyAH kSaNatAdAtmyaniyatatvAt, kSaNasvarUpe tathAdarzanAt / saGgraheNa saGgrahanayenAvaraNocchittyA vyaGgyaM sukhaM muktiriSyate / taddhi jIvasya svabhAvaH sendriyadehAdyapekSAkAraNasvarUpAvaraNenAcchAdyate / pradIpasyApavarakAvasthitapadArthaprakAzakatvasvabhAva iva tadAvArakazarAvAdinA / tadapagame tu pradIpasyeva jIvasyApi viziSTaprakAzasvabhAvo'yatnasiddha eveti | zarIrAbhAve jJAnasukhAdyabhAvo'prerya eva / anyathA zarAvAdyabhAve pradIpAderabhAvaprasaGgAt / zarAvAdeH pradIpAdyajanakatvAnoktaprasaGga iti cenna, tathAbhUtapradIpapariNatyajanakatve shraavaadestdnaavaarktvprsnggaahiti //rU9-99 RjusUtra vagere nayo jJAna, sukha vagerenI paraMparAne mukti mAne che ane AvaraNano uccheda thavAthI pragaTa thanArA sukhane mukti mAne che." - A pramANe ogaNIsamA zlokano akSarArtha che. enA Azayane varNavatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke - RjusUtra, zabda, samabhirUDha ane evaMbhUta naya jJAna-sukhAdinI paraMparAne mukti tarIke varNave che. zuddhanayo uttarottara vizuddha paryAyamAtrano svIkAra karatAM hovAthI jJAna-sukhAdinI paraMparA svarUpa ja muktino te nayo svIkAra kare che. jJAnAdi kSaNasvarUpa che e, jJAnAdinI kSaNika sattAthI siddha thAya che. kAraNa ke kSaNamAtra sattA, kSaNanA abheda(tAdAtma, svarUpa)nI vyApya che. "jyAM jayAM kSaNika sattA che tyAM tyAM kSaNano abheda che. dA.ta. kSaNanuM svarUpa." A vyAptithI(niyamathI) jJAnAdi kSaNasvarUpa siddha thAya che. saMgrahanayanI apekSAe AvaraNanA vicchedathI abhivyakta thanArA sukhane mukti kahevAya che. A sukhasvarUpa mukti jIvano svabhAva che. e svabhAva indriyasahita-zarIrAdisvarUpa apekSAkaraNAtmaka AvaraNathI AcchAdita bane che. Azaya e che ke IndriyAjinya jJAnanI pratye indriyasahita zarIrAdinI apekSA che. tethI te tevA prakAranA jJAnanI pratye apekSA kAraNa che ane te AtmAnA svabhAvabhUta jJAnAdinI pratye AvaraNabhUta bane che. arthAt te zarIrAdi AtmAnA svabhAvabhUta jJAnAdinI pratye pratibaMdhaka che. jema oraDAmAM rahelI cIjone prakAzita karavAno pradIpano svabhAva hovA chatAM dIpaka upara koDiyuM DhAMkI devAmAM Ave to te tevA prakAranA svabhAvano pratibaMdha kare che. dIpaka uparathI koDiyuM laI laIe to pradIpano svabhAva pragaTa thAya che. tema ja indriyo ane zarIrAdino viccheda thavAthI AtmAnA jJAna, sukha vagere guNo (svabhAvabhUta guNo) pragaTa thAya che; je prayatna vinA ja siddha che. yadyapi A rIte to zarIrAdinA abhAvamAM to jJAnasukhAdino paNa abhAva thaze. kAraNa ke jJAnAdinI pratye zarIrAdi kAraNa hovAthI kAraNanA abhAvamAM kAryano abhAva thAya - e spaSTa che. AvI zaMkA karI zakAya che. paraMtu te barAbara nathI. kAraNa ke evI zaMkA karavAmAM mukti batrIzI 242
Page #246
--------------------------------------------------------------------------
________________ Ave to zarAvAdi(koDiyAdi)nA abhAvamAM pradIpAdinA abhAvano paNa prasaMga Avaze - e pramANe paNa kahI zakAze. "zarAvAdi pradIpAdinAM janaka na hovAthI zarAvAdinA abhAve pradIpAdinA abhAvano prasaMga nahIM Ave, paraMtu zarIrAdi to jJAnAdinAM janaka hovAthI tenA abhAvamAM jJAnAdinA abhAvano prasaMga Avaze." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke zarAvAdine paNa tAdaza avaruddha svasvabhAvavALA pradIpanA pariNAmanAM janaka manAya che. anyathA zarAvAdine tenA pariNAmavALA pradIpAdinAM janaka mAnavAmAM na Ave to zarAvAdi pradIpanA prakAzamAM AvAraka banI zakaze nahIM... ItyAdi spaSTa che. 31-19o. vyavahAranayathI muktinuM svarUpa varNavAya che- kSayaH prayatnasAdhyastu, vyavahAreNa karmaNAm / na caivamapumarthatvaM, dveSayonipravRttitaH // 31-20 // kSaya iti-vyavahAreNa tu prayalasAdhyaH karmaNAM kSayo muktiriSyate, anvayavyatirekAnuvidhAnena tatpravRtteH jJAnAdInAM karmakSaye tadanuvidhAnAt / na caivaM karmakSayasya muktitvAbhyupagame'pumarthatvaM, muktedveSayonipravRttitaH sAkSAdduHkhahetunAzopAyecchAviSayatvena paramapuruSArthatvAvirodhAt // 31-20 // prayatnathI sAdhya evA karmakSayane vyavahAranaya mukti mAne che. "AthI mokSamAM apuruSArthatva Ave che....... A pramANe nahIM kahevuM. kAraNa ke dveSamUlaka ahIM pravRtti thAya che." - A pramANe vIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che. vyavahAranayane AzrayIne prayatnathI sAdhya evo je karmono kSaya che tene mukti kahevAya che. sAmAnya rIte anvaya ane vyatirekanA niyamane anusarIne vyavahAranayanI pravRtti che. sattvane laIne je niyama che, tene anvaya kahevAya che. (jyAM dhUma che tyAM agni che - A anvaya niyama che.) ane vastunA asattvane laIne je niyama che tene vyatireka kahevAya che. (jyAM vahni nathI, tyAM dhUma nathI - A vyatireka niyama che.) A anvaya-vyatirekane AzrayIne vyavahAranaye jJAnAvaraNIya karmonA kSayanA viSayamAM anvaya-vyatirekane anusarI jJAnAcArAdinI pravRtti thAya che. tethI A rIte prayatnathI sAdhya evAM karmonA kSayane vyavahAranayanI apekSAe mukti kahevAya che. yadyapi A rIte karmakSayasvarUpa mukti mAnIe to temAM prayatnasAdhyatva hovA chatAM icchAviSayatvasvarUpa puruSArthatva nahIM rahe. (kAraNa ke duHkhadhvaMsanI icchA thAya paNa karmakSayanI icchA na thAya, paraMtu muktinA viSayamAM dveSamUlaka pravRtti thatI hovAthI arthAt sAkSAt duHkhanAzanA upAyabhUta karmanAzanI icchAnuM viSayatva karmanAzamAM hovAthI muktimAM paramapuruSArthatvano koI virodha nathI. e samajI zakAya che. 31-2vA eka parizIlana 243
Page #247
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhanAza mATe ja pravRtti karAya che. karmanAza mATe koI pravRtti na kare, tethI karmadhvaMsa svarUpa mokSamAM koi pravRtti na kare to temAM pumarthatvanI anupapatti thaze A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- duHkhadveSe hi tadhetUn, dveSTi prANI niyogataH / nAyaDI pravRttiza, tatastannA detuSa rU9-21| duHkhadveSe hIti-duHkhadveSe hi sati prANI taddhetUn duHkhahetUna niyogato nizcayato dveSTi / asya duHkhahetudviSazca tatastannAzahetuSu duHkhopAyanAzahetuSu jJAnAdiSu pravRttirjAyate / duHkhadveSya(Se')sya duHkhahetunAzopAyecchA - duHkhahetudveSayostayozca duHkhahetunAzahetupravRttau svabhAvato hetutvAt / anusyUtaikopayogarUpatve'pi kramAnuvedhena hetuhetumadAvAvirodhAt / kramikAkramikobhayasvabhAvopayogasya tatra tatra vyvsthaapittvAn rU9-20/. duHkhanI pratye dveSa Ave to te jIva duHkhanA upAyanI pratye avazya dveSa karavAno che. tethI evA jIvanI duHkhanA nAzanA hetuone vize pravRtti thAya che." - A pramANe ekavIsamA zlokano artha che. enA AzayanuM varNana karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke - duHkhanI pratye dveSa hote chate prANI duHkhanA hetuo upara cokkasa ja haiSa kare che. A duHkhadveSInI, duHkhanA upAyabhUta karmanA nAzanA hetuomAM arthAt jJAnAdimAM pravRtti thAya che ja. kAraNa ke duHkha pratyeno dveSa, duHkhanA hetuonA nAzanA upAyonI icchA ane duHkhanA hetuo pratyeno dveSa e baMnnenI pratye svabhAvathI ja kAraNa che ane e baMnne svabhAvathI ja duHkhahetunA nAzanA hetunI pravRttimAM kAraNa che. (jJAnAcArAdinI pravRttimAM kAraNa che.) AthI samajI zakAya evuM che ke - duHkhanI pratye dveSa hoya eTale duHkhanA hetuo pratye dveSa thAya ane tethI tenA nAzanA upAyanI paNa icchA thAya ane tethI e baMnnenA kAraNe duHkhahetunA nAzanA upAyabhUta jJAnAcArAdimAM pravRtti paNa thAya che. yadyapi duHkhadveSa ane duHkhahetubhUtakarma pratyeno dveSa: A baMnne dIrgha eka upayogathI saMbaddha (paraspara ekabIjAmAM saMmilita) hovAthI samAnakAlIna baMnnemAM kAryakAraNabhAva mAnavAnuM yogya nathI. paraMtu te dIrgha eka upayogamAM krama paNa anuviddha hovAthI e baMnneno pUrvAparIbhAva paNa anubhavAya che. tethI kAryakAraNabhAvanI koI anupapatti nathI. anAdikALathI duHkha pratyeno dveSa to AtmAmAM paDelo ja che. paraMtu jayAre duHkhanuM kayuM kAraNa che, tenuM jJAna thAya eTale duHkhanA kAraNa pratye dveSa thato hoya che. tethI duHkhaddeSa duHkhanA hetunA DheSanuM kAraNa bane che. A pramANe e baMnnemAM pUrvAparIbhAva hovAthI kramika avasthAno anubhava thato hoya che ane pAchaLathI baMnne ekabIjAnI sAthe maLI javAthI sahabhAva-akramika avasthAno anubhava thAya che. eka ja upayogamAM kramikAkramikobhaya eka svabhAva pratIta thato hovAthI te pramANe mAnavAmAM koI doSa 244 mukti batrIzI
Page #248
--------------------------------------------------------------------------
________________ nathI.. ityAdi sAduvAdakalpalatA.. ityAdimAM jaNAvyuM che, je tenA adhyAyanAdithI jANI levuM joIe. 31-21 itthaM cAtra duHkhaM mA bhUdityuddeze duHkhahetunAzaviSayakatvaM phalitamityetadanyatrApyatidizannAha upara jaNAvyA mujaba e nizcita thayuM ke - "mane duHkha na thAo' AvA prakArano je uddeza che; teno viSaya, duHkhane utpanna karanArAM kAraNono nAza che. tethI teno anyatra atideza jaNAvAya che- anyatrApyasukhaM mA bhUnmADo'rthe'trAnvayaH sthitaH / duHkhasyaivaM samAzritya, svahetupratiyogitAm // 31-22 // anyatrApIti-anyatrApi prAyazcittAdisthale'pi asukhaM mA bhUd / atra mAjhe'rthe dhvaMse / evamuktarItyA duHkhasya svahetupratiyogitAmAzrityAnvayaH sthitaH / tatpApajanyaduHkhAprasiddhyA tavaMsasyAsAdhyatvAt / astu vA duHkhadveSasyaivAyamullekhaH / mukhyaprayojanAviSayakecchAviSayatvena ca mukhyaprayojanatvamaviruddhamiti mAva: //rU9-22A. "bIje prAyazcittAdi sthaLe paNa "mane duHkha na thAo' (kasuvaM mA mU) ahIM mA avyayanA artha dhvasamAM duHkhano anvaye potAnA hetumAM rahelI pratiyogitAne AzrayIne thAya che." - A pramANe bAvIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAnuM tAtparya e che ke pApanuM prAyazcitta vagere karatI vakhate prAyazcitta karanArano Azaya e che ke "mane duHkha na thAya." ahIM suvaM mA mUvuM ane suvaM ne mA mU ityAdi vAkyomAM mApha avyayano artha dhvaMsa che. temAM duHkhano anvaya(saMbaMdha) che. te anvaye "potAnA(sva) hetu-niSTha-pratiyogitA-nirUpakatva' saMbaMdhathI samajAya che. pUrve jaNAvyA mujaba mokSa karmakSayasvarUpa hovAthI tenI pumarthatA jema duHkhanA hetunA nAzanA upAyanI icchAnA viSayarUpe che tema ahIM paNa dhvasamAM sAkSAt duHkhano saMbaMdha nathI, paraMtu duHkhanA hetune AzrayIne che. A atideza che. kud mA ahIM mAmA) no artha dhvaMsa che. emAM duHkhano anvaya "nitiyogitanipatra saMbaMdhathI che. sva-duHkha, teno hetu pApa; temAM rahelI pratiyogitAno nirUpaka pApadhvaMsa, temAM tAdazanirUpakatva che. svahetuniSThapratiyogitAnirUpakatvAtmaka saMbaMdha dhvaMsamAM che. tethI te saMbaMdhathI sva-duHkha dhvaMsamAM che. yadyapi duHkhano anvaya svaniSThapratiyogitAnirUpakatva saMbaMdhathI dhvaMsamAM thaI zake che. svaniSThapratiyogitAnA badale svahetuniSThapratiyogitAne AzrayIne duHkhano anvaya karavAnI AvazyakatA nathI. paraMtu pApanA prAyazcitta sthaLe pApa thayeluM che ane duHkha to utpanna thayeluM nathI. tethI prAyazcittathI aprasiddha duHkhano dhvaMsa zakya nathI. eka parizIlana 245
Page #249
--------------------------------------------------------------------------
________________ duHkhanA hetubhUta pApano dhvaMsa zakya hovAthI sAkSAta duHkhano anvayana karatAM tenA hetumAM rahelI pratiyogitAne AzrayIne dhvasamAM duHkhano anvaya karavAmAM Ave che. yadyapi A rIte duHkhano anvaya, svahetuniipratiyogitAnirUpakatva saMbaMdhathI karavAmAM Ave to anvayitAvacchedaka saMbaMdha gurubhUta bane che; tethI te saMbaMdhathI anvaya karavAnuM ucita nathI. paraMtu tethI rUtu vA ItyAdi graMthathI kalpAMtaranuM anusaraNa karAya che. eno Azaya e che ke kuvaM me mA mUka ityAdi sthaLe prAyazcitta karanArano uddeza duHkhadveSano hovAthI teno ja ullekha che. tethI upara jaNAvyA mujaba duHkhano anvaya karavAmAM saMbaMdhanuM gaurava nahi naDe. "duHkhanA kAraNabhUta karmonA nAza svarUpa mokSane mAnavAthI mokSamAM mukhyaprayojana- nahi manAya. kAraNa ke duHkhanAzamAM ja paramaprayojana- manAze. mA mUH kun... ityAdi sthaLe duHkhadveSano ja ullekha che." - A pramANe nahi kahevuM joIe. kAraNa ke mukhyaprayojana duHkhavirahanI icchAno viSaya, tenA sAdhanabhUta sakaLa karmano dhvaMsa che. tethI te paNa mukhyaprayojanA che.... ityAdi adhyApaka pAsethI samajI levuM. 31-12 upara jaNAvyA mujaba duHkhadhvaMsanA sAdhana tarIke karmalayasvarUpa muktimAM mukhyaprayojana- hovA chatAM, temAM svataH pumarthatAnI anupapatti thAya che - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che svato'pumarthatApyevamiti cet karmaNAmapi / zivajyA venuSya tatva, viA viMda nuM vAdhyatAm ? //rU9-2rUA svata iti-evamapi svato'pumarthatA nirupadhikecchAviSayatvena sukhaduHkhahAnyanyatarasyaiva svataH pumarthatvAditi cet karmaNAmapi zaktyA cenmukhyaduHkhatvaM tadA syAdvAde kiM nu bAdhyatAm ? duHkhahetorapi kathaJciduHkhatvAd, duHkhakSayatvena rUpeNa karmakSayasya tvannItyApi mukhyaprayojanatvAnapAyAd rUpAntareNa tattvastha vAkayonarjatvAn ||rU9-23/ karmakSayamAM upara jaNAvyA mujaba mukhyaprayojanatva siddha thAya "topaNa svataH pumarthatA temAM nahi Ave - A pramANe kahevAmAM Ave to syAdvAdamatamAM, karmomAM zaktisvarUpe mukhya duHkhatva mAnI levAmAM koNa bAdhaka che? arthAta koI nahi.- A pramANe trevIsamA zlokano akSarArtha che. eno Azaya varNavatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke, A pUrve jaNAvyA mujaba duHkhadhvaMsanI icchAno viSaya karmakSayasvarUpa mokSa che. tethI mukhyaprayojanaviSayaka (duHkhavirahaviSayaka) icchAno viSaya karmakSaya hovAthI temAM mukhyaprayojana- manAya to paNa temAM svataH pumarthatA nathI. kAraNa ke upAdhirahita icchAnA viSayamAM arthAt anyaviSayaka icchAne analIna icchAnA viSayamAM pumarthatA svataH manAya che. anyatra parataH pumarthatA manAya che. sukhamAM athavA duHkhahAnimAM ja svataH pumarthatA manAya che. duHkhavirahanI icchAne AdhIna evI karmadhvaMsanI IcchAno viSaya 246 mukti batrIzI
Page #250
--------------------------------------------------------------------------
________________ karmakSaya hovAthI temAM svataH pumarthatA(puruSanI kAmanAnuM viSayatva) nathI. A pramANe zaMkAkAra naiyAyikanuM kahevuM che. paraMtu te kathana yukta nathI. kAraNa ke karmomAM zaktisvarUpe mukhyaduHkhatva jo mAnIe to syAdvAdamAM koNa bAdhaka che? duHkhanA hetuo paNa kathaMcit duHkhasvarUpa che. tethI ja duHkhakSayarUpe karmakSayane tamAre tyAM (naiyAyikone tyAM) paNa mukhyaprayojana manAya ja che ne ? zaktirUpe karma duHkharUpa hovA chatAM vyakti svarUpe to te duHkhasvarUpa nathI. vyakti svarUpe je duHkharUpa che, temAM ja mukhyaprayojana- manAya che. A pramANe bIjI rIte mukhyaprayojana- varNavI zakAya evuM nathI. kAraNa ke zakti ke vyakti svarUpe je duHkhasvarUpa che temAM (baMnnemAM) mukhyaprayojanatva mAnavAmAM koI doSa nathI. 31-23 karmakSayasvarUpa mokSamAM svataH pumarthatAnuM nirUpaNa paramatathI karIne have svamatathI tenuM upapAdana karAya che- svataH pravRttisAmrAjyaM, kiM cAkhaNDasukhecchayA / nirAbAdhaM ca vairAgyamasaGge tadupakSayAt // 31-24 // svata iti-kiM ca svato nirupadhikatayA pravRttisAmrAjyamakhaNDasukhecchayA'khaNDasukhasaMvalitvAt karmakSayasya / nanvevaM sukhecchayA vairAgyavyAhatirityata Aha-asaGge'saGgAnuSThAne tadupakSayAt sukhecchAyA api viramAnnirAbAdhaM ca vairAgyaM "mokSe bhave ca sarvatra niHspRho munisattamaH" iti vacanAt / na cedevaM sukhecchayA vairAgyasyeva duHkhadveSAt prazAntatvasyApi vyAhatireveti bhAvaH // 31-24 / / tema ja akhaMDa sukhanI icchAthI svataH pravRtti saMgata che. asaMgAnuSThAnanI prApti thaye chate sukhanI icchAno kSaya thavAthI vairAgya nirAbAdha ja hoya che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke upAdhithI rahita evI akhaMDa sukhanI icchAthI jJAnAcArAdinI pravRtti saMgata che. karmakSayasvarUpa mokSa, akhaMDa sukhathI saMvalita hovAthI tAdeza akhaMDa sukhathI saMvalita karmakSaya svataH icchAno viSaya bane che ane tethI tenA sAdhanabhUta jJAnAcArAdimAM mumukSuonI sArI rIte pravRtti thAya che. yadyapi A rIte sukhanI icchAthI vairAgyanI hAni thavAno prasaMga Ave che. paraMtu asaMgAnuSThAnanI prApti thaye chate, sukhanI icchA paNa virAma pAmatI hovAthI vairAgya nirAbAdha hoya che. "mokSa ke saMsAramAM zreSTha munibhagavaMto nispRha hoya che." - A vacanathI asaMgAnuSThAnanA kALamAM vairAgyanI koI paNa rIte hAni thatI nathI - e samajI zakAya che. A pramANe mAnavAmAM na Ave to sukhanI icchAthI jo vairAgyanI hAni thatI hoya to duHkhanA dveSathI prazAMta avasthAnI paNa hAni thAya che - ema mAnavAno prasaMga Avaze. l31-24ll eka parizIlana 247
Page #251
--------------------------------------------------------------------------
________________ naiyAyikonI mAnyatA mujaba muktimAM duHkhanI jema ja sukhAdino paNa kSaya thAya che, ene anulakSIne jaNAvAya che samAnAyavyayatve ca, vRthA muktau parizramaH / guNahAneraniSTatvAttataH suSThucyate hAdaH // 31-25 // samAneti-samAnAyavyayatve ca sukhaduHkhAbhAvAbhyAmabhyupagamyamAne muktau vRthA parizramaH / guNahAneraniSTatvAttadanuviddhaduHkhanAzopAye'niSTAnubandhitvajJAnena prekSAvatpravRtterayogAt / tato hyadaH suSThUcyate / / 31-25 // lAbha ane nukasAna samAna hoya to mokSa mATeno parizrama vyartha banaze. kAraNa ke guNano nAza koIne paNa ISTa banato nathI. tethI A je kahevAya che (chavvIsamA zlokamAM jaNAvyuM che te) te sAruM che." - A pramANe pacIsamA zlokano artha che. enuM tAtparya e che ke naiyAyikonI mAnyatA mujaba mokSamAM jema duHkha nathI tema sukha paNa nathI. duHkhano nAza karIne mokSanI prApti thaI to sukhano paNa nAza thaI gayo. A rIte duHkhanAzano lAbha thayo to sukhanA nAzanuM nukasAna paNa thayuM. sukhano abhAva ane duHkhano abhAvaH e baMnnenA kAraNe Aya ane vyayanuM sAmya svIkAravAthI muktine anulakSIne karelo parizrama vyartha thaze. kAraNa ke guNanI hAni aniSTa che. e aniSTathI anuviddha evA duHkhanAzanA upAyamAM aniSTanA anubaMdhitvanuM jJAna thavAthI koi paNa buddhimAnanI temAM (duHkhanAzopAyamAM) pravRtti nahIM thAya. tethI have pachI je kahevAya che te sAruM kahevAya che. 31-rapA pUrve jaNAvelI vAtane spaSTa karAya che- duHkhAbhAvo'pi nAvedyaH, puruSArthatayeSyate / na hi mUrchAdyavasthArthaM, pravRtto dRzyate sudhIH // 31-26 // duHkhAbhAvo'pIti-duHkhAbhAvo'pi na avedyaH svasamAnAdhikaraNasamAnakAlInasAkSAtkArAviSayaH puruSArthatayeSyate / na hi mUrchAdyavasthArtha sudhIH pravRtto dRzyate / anyathA tadarthamapi pravRttiH syAt / ato guNahAneraniSTatvena duHkhAbhAvarUpAyAM muktau tadarthapravRttivyAghAta eva dUSaNamiti bhAvaH // 31-26 / / jeno anubhava na thAya evo duHkhAbhAva paNa puruSArthasvarUpe ISTa banato nathI. kAraNa ke bebhAnAdinI avasthA mATe prayatna karanAra koI buddhimAna dekhAtA nathI." - A pramANe chavvIsamA zlokano akSarArtha che. tenuM tAtparya e che ke - duHkhAbhAvanA adhikaraNamAM ane duHkhAbhAvanA kALamAM rahenAra sAkSAtkAra(anubhava)no je duHkhAbhAva viSaya che te veda duHkhAbhAva che ane tAdaza sAkSAtkArano je viSaya banato nathI, te duHkhAbhAva avedya che. bebhAna avasthAmAM duHkhAbhAva hovA chatAM tyAM teno anubhava thato na hovAthI te avedya che. 248 mukti batrIzI
Page #252
--------------------------------------------------------------------------
________________ naiiyAyikonI mAnyatA mujaba muktAtmAomAM jJAnano abhAva hovAthI temano duHkhAbhAva paNa avedya che. evo avedya duHkhAbhAva puruSArthasvarUpa (puruSanI kAmanAnA viSayasvarUpa) mAnatA nathI. kAraNa ke mUcchadinI avasthAnI prApti mATe koI paNa buddhimAna pravartatA nathI. avedya evA paNa duHkhAbhAvane jo puruSArtharUpe mAnavAmAM Ave to mUcchadinI avasthAne pAmavA mATe buddhimAnanI pravRtti thavAno prasaMga Avaze. AthI spaSTa che ke guNahAni aniSTa hovAthI duHkhAbhAvasvarUpa muktine mAnavAmAM Ave to tenA mATe koinI paNa pravRtti nahi thAya e ja naiyAyikonI mAnyatAmAM dUSaNa che... ityAdi spaSTa che. 31-26ll naiyAyikonI ja bIjI mAnyatAnuM paNa nirAkaraNa thaI gayAnuM jaNAvAya che- etenaitadapAstaM hi, pumarthatve'prayojakam / tajJAnaM kuvanAza, vartamAnoDanubhUyate rU9-27I eteneti-etena guNahAneraniSTatvena hi nizcitametadapAstaM / yaduktaM mahAnaiyAyikena pumarthatve tajjJAnaM pumarthajJAnamaprayojakaM, duHkhanAzazca vartamAno'nubhUyate, vinazyadavasthena yogisAkSAtkAreNeti / / 31-27 / / AthI cokkasapaNe AnuM nirAkaraNa thAya che ke - puruSArthatvane vize pumarthanuM jJAna prayojaka nathI ane vartamAna duHkhanAza anubhavAya che....... A pramANe sattAvIsamA zlokano sAmAnyArtha che. eno kahevAno Azaya e che ke duHkhAbhAvasvarUpa mokSane mAnavAmAM Ave to upara jaNAvyA mujaba guNahAninA prasaMganA kAraNe temAM puruSArthatva nahi Ave. tenA javAbamAM mahAnaiyAyika gaMgezopAdhyAye jaNAvyuM che ke "duHkhAbhAvanI puruSArthatA mATe te puruSArthanA jJAnanI AvazyakatA nathI. vartamAna evo duHkhAbhAva, vinAza pAmatA evA yogisAkSAtkArathI anubhavano viSaya banI jAya che. tethI duHkhAbhAvamAM pUrve jaNAvyA mujaba svasamAnAdhikaraNa svasamAnakAlIna sAkSAtkAraviSayatva hovAthI temAM puruSArthatva paNa rahe che." - A mahAnaiyAyikanuM kathana yukta nathI. kAraNa ke duHkhAbhAvanI sAthe mokSamAM sukhAbhAva paNa thavAthI pUrve jaNAvyA mujaba guNahAni thAya che ane tethI aniSTanA anubaMdhI evA iSTanI prApti mATe koi pravRtti nahIM kare... je naiyAyikonI mAnyatAmAM dUSaNa che ja. 31-2thA vairAgyanA kAraNe guNahAninuM aniSTatva anubhavAtuM na hovAthI mokSanI sAdhanAmAM pravRttinI anupatti nahi thAya - AvI taiyAyikanI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che guNahAneraniSTatvaM, vairAgyAnnAtha vedyate / chANI vinA vaM, vRttiH suvAyoH l30-28 eka parizIlana 249
Page #253
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNahAneriti-atha guNahAneraniSTatvaM vairAgyAnna vedyate kAmAndhatvAdiva pAradArya balavaduHkhAnubandhitvaM, tataH pravRttyavyAghAta iti bhAvaH / evaM sati icchAdveSau vinA sukhaduHkhayoH prApyanAzyayoriti zeSaH / pravRttirna syAt / paravairAgye pravRttikaraNayostayonivRtteraparavairAgye ca guNavaitRSNasyaivAbhAvAdguNahAneraniSTatvApratisandhAnAnupapatterguNahAneraniSTatve pratisaMhite prAktanapravRttyanupapattau ttsNskaarto'pysnggprvRttehurvavatvamiti vicitat rU9-28 "vairAgyanA kAraNe guNahAninuM aniSTatva anubhavAtuM na hovAthI mokSanI prApti mATe pravRtti thaI zake che. naiyAyikanuM A kathana yukta nathI. kAraNa ke sukhanI icchA ane duHkhanA dveSa vinA pravRtti zakya nathI." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke "kAmathI aMdha banelA parastrInuM sevana karatI vakhate jema baLavad aniSTa(narakAdi)nuM anubaMdhitva jotA nathI tema vairAgyanA kAraNe guNahAninI aniSTatA anubhavAtI nathI. tethI parastrInA sevananI jema ja mokSanI sAdhanAnI pravRttimAM koI ja vyAghAta thato nathI.' - AvI mAnyatA yukta nathI. kAraNa ke icchA ane dveSa vinA prApta karavA yogya sukhamAM ane nAzya duHkhamAM pravRtti zakya nathI. icchAthI(sukhanI icchAthI) ane dveSathI(du:khanA SathI) ja sukhanI pravRtti ane du:khanAzanI pravRtti thatI hoya che. vairAgyanI avasthAmAM pravRtti ja zakya nathI. para vairAgyanI avasthAmAM pravRttinA kAraNabhUta evA sukhanA rAganI ane duHkhanA dveSanI ja nivRtti thaI gayelI hovAthI kAraNanA abhAve kAryano paNa abhAva thAya che. paravairAgyanA kALamAM guNanI tRSNAno paNa abhAva hoya che. karmajanya hovAthI tenA kSayopazamabhAvanI paNa ahIM icchA hotI nathI. ane apara vairAgyamAM to zabdAdi viSayomAM tRSNA hotI nathI. paraMtu guNanI tRSNAno abhAva na hovAthI (guNanI tRSNA hovAthI) guNanI hAninA aniSTatvanuM apratisaMdhAna ja anupapanna che ane tethI guNahAnimAM AtmavizeSaguNo-jJAna, sukhAdinI hAnimAM) aniSTatvanuM pratisaMdhAna thavAthI mokSasAdhaka pravRtti ja nahi thAya. AthI samajI zakAze ke vairAgyanA kALamAM jayAM mokSasAdhaka pravRtti ja thaI nathI, tyAM "pUrvasaMskArothI (anuvedhathI) asaMgAnuSThAnasvarUpa pravRtti thAya che." - e kahevAnuM zakya nathI... tethI naiyAyikanI vAtamAM tathya nathI. 31-28 nanu zrutibAdhAnna muktau sukhasiddhirityata Aha mokSamAM sukha mAnavAthI zruti-upaniSaduno virodha Ave che tethI muktimAM sukha mAnavAmAM AvatuM nathI, AvI naiyAyikanI mAnyatAnuM nirAkaraNa karAya che azarIraM vAva santamityAdizrutitaH punaH / siddho hantyubhayAbhAvo, naikasattAM yataH smRtam // 31-29 // 250 mukti batrIzI
Page #254
--------------------------------------------------------------------------
________________ azarIramiti - azarIraM vAva santamityAdizrutito'zarIraM vAva santaM priyApriye na spRzata iti zruteH punarubhayAbhAvaH sukhaduHkhobhayAbhAvaH siddhaH, ekasattAM sukhasattAM na hanti / ekavatyapi dvitvAvacchinnAbhAvapratyayAd / astu vA tatrApriyapadasannidhAnAt priyapadasya vaiSayikasukhaparatvamevetyapi draSTavyaM / yataH smRtam ||21-26|| "jhazarIra vAva... ityAdi zrutithI siddha thayelA ubhayAbhAvathI ekanI sattAno niSedha thato nathI, jethI kahevAyuM che... (je have pachI jaNAvAze)." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano akSarArtha che. kahevAno Azaya e che ke 'gazarIra vAva mAM priyapriye na spRzataH' arthAt 'he maitreyI ! zarIrathI rahita evA mithyAvAsanAthI zUnya AtmAne priya ane apriya sparzatA nathI.' - A zrutithI sukhaduHkha ubhayano abhAva siddha thAya che. e ubhayAbhAva ekanI arthAt sukhanI sattAne dUra karato nathI. kAraNa ke ekavamAM paNa dvitvAvacchinnapratiyogitAka abhAvanI arthAt benA abhAvanI pratIti thAya che. "priyApriye na spRzataH ahIM kharI rIte priyano abhAva ane apriyano abhAva siddha thAya che. arthAt be abhAvanI siddhimAM tAtparya che. priya ane apriya : A baMnneno (ubhayano) eka abhAva siddha karavAnuM tAtparya nathI." A pramANe kahevAmAM Ave to, priyApriye na spRzataH ahIM 'priya' padanA sAnnidhyathI 'priya' pada vaiSayikasukhaparaka samajavuM. AthI spaSTa che ke tAdaza zarIra ane mithyAvAsanAthI rahita AtmAne priyApriya sparzatA na hovA chatAM Atmika sukhanI hAnino prasaMga nahi Ave. kAraNa ke have pachI jaNAvAtI vAta smRtimAM kahelI che. II31-29lA smRtimAM jaNAvelI vAta jaNAvAya che-- sukhamAtyantikaM yatra, buddhigrAhyamatIndriyam / te hai mokSa vinAnIyAvuM, duSprApamatAtmami: rU1-30nA - sumiti--pada: rU1-30|| zlokArtha spaSTa che. eno Azaya e che ke jyAM AtyaMtika, atIndriya ane buddhigrAhya sukha che tene mokSa jANavo; je amRtAtmAo mATe duSprApya che. je lokoe zAstrAnusAra yoganI sAdhanA karI nathI, e badhA akRtAtmAo che. viSayajanya sukha kAyama mATe rahenAruM nathI, indriyajanyapratyakSano viSaya che ane buddhigrAhya nathI, indriyagrAhya che. mokSamAM enAthI vilakSaNa evuM sukha che. AthI spaSTa che ke naiyAyikone mAnya evA vacanathI paNa mokSamAM sukha che - e siddha che. tethI priyApriye na spRzataH... ityAdi sthaLe viSayajanyasukhaparaka priya zabda che. mokSamAM eka parizIlana 251
Page #255
--------------------------------------------------------------------------
________________ tAdRzapriyanA abhAvanI ane apriyanA abhAvanI siddhi thAya che... ityAdi samajI zakAya .1139-3011 upara jaNAvelI smRtimAM 'sukha' zabda duHkhAbhAvamAM upacarita che. tethI mokSamAM tAdeza vAstavika sukhanI siddhi thatI nathI... A zaMkAnuM nirAkaraNa karAya che-- upacAro'tra nAbAdhAt, sAkSiNI cAtra dRzyate / nityaM vijJAnamAnandra, brahotsavyaparA zrutiH rU1-31|| upacAra iti - atra muktisukhapratipAdikAyAmuktasmRtau upacAro na duHkhAbhAve sukhapadasya lAkSaNikatvam / abAdhAdddbAdhAbhAvAd, janyasyApyabhAvasyeva bhAvasyApi kasyacidanantatvasambhavAd / atra muktisukhe 'nityaM vijJAnamAnandaM brahyeti' aparApi zrutiH sAkSiNI vartate, tayA nityajJAnAnandabrahmAbhedabodhanA IIr9-31|| "ahIM du:khAbhAvamAM 'sukha' padano upacAra karyo che - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke ahIM mokSamAM sukhane jaNAvanArI nityaM vijJAnamAnanuM brahya... ityAdi bIjI paNa zruti pramANa che.' * A pramANe ekatrIsamA zlokano sAmAnya artha che. enA Azayane spaSTa karatAM TIkAmAM pharamAvyuM che ke, mokSasukhanuM pratipAdana karanArI zrutimAM 'sukha' padano duHkhAbhAvamAM upacAra karAto nathI. arthAt duHkhAbhAvamAM 'sukha' padane ahIM lAkSaNika manAtuM nathI. mukhyArtha bAdhita hoya to ja padane lAkSaNika manAya che. ahIM 'sukha' padano artha mokSamAM bAdhita na hovAthI tene duHkhAbhAvamAM lAkSaNika manAtuM nathI. "mokSamAM sukha mAnavAmAM Ave to janyabhAvabhUta padArthano nAza thato hovAthI temAM anaMtatva mAnI zakAze nahi." - A pramANe nahi kahevuM joie. kAraNa ke janya evA abhAva(dhvaMsa)nI jema koi bhAvabhUta janya padArtha paNa anaMta saMbhavI zake che. naiyAMyikonI mAnyatA mujaba jema janya evA dhvaMsasvarUpa abhAvano nAza thato nathI, tema jainonI mAnyatA mujaba janmabhAvabhUta mokSasukhano paNa nAza thato nathI. e mujaba mokSanA sukhane jaNAvanArI "zuddhAtmA nityavijJAna ane AnaMda svarUpa che."... ityAgharthaka nityaM vijJAnamAnanuM brahma - A bIjI zruti sAkSI(pramANa) che. A zruti vaDe nityavijJAna ane AnaMda tema ja brahma : enA abhedano bodha karAvAya che. ityAdi samajI zakAya che. II31-31 // prakaraNArthano upasaMhAra karAya che-- 252 paramAnaM dalayatAM, paramAnaM dayAvatAm 1 paramAnavInAH sma:, paramAnandvaIyA rU1-32|| mukti batrIzI
Page #256
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramAnamiti-pareSAmekAntAbhiniviSTAnAM mAnaM kuhetuM dalayatAM syAdvAdamudgareNa / kiM bhUtaM ? paraH prakRSTo mAno darpo yasmAttattathA / dayAvatAmanekAntapraNayitayA jagaduddidhIrSAvatAM sitAmbarasAdhUnAM paramAnandacarcayA mahodayamImAMsayA vayaM parameNotkRSTenAnandena pInAH puSTAH smaH // 31-32 / / "naiyAyikAdi paravAdIonA atyaMta garvane utpanna karanArA kuhetuonuM pramANAbhAsanuM) khaMDana karanArA dayAvaMta zvetAMbara sAdhuonI paramAnaMdasvarUpa mokSanI carcAthI ame paramAnaMdathI puSTa banyA chIe." - A pramANe batrIsamA zlokano artha che. eno kahevAno Azaya e che ke ekAMtavAdanA abhinivezI evA paradarzanIoe mokSanA viSayamAM je je hetuo(pramANa) jaNAvyA; te te kuhetuo(hatvAbhAso-duSTa hetuo)nuM sArI rIte syAdvAdasvarUpa mudgarathI khaMDana karanArA dayAvaMta zvetAMbara sAdhuoe paramAnaMda-mahodayasvarUpa mokSanI je mImAMsA karI che, tenAthI ame utkRSTa AnaMdathI puSTa thayA chIe. ahIM e samajI levuM joie ke, paravAdIoe potAnI mAnyatAne siddha karavA mATe je anumAnone pramANa tarIke darzAvyAM che, te badhAM pramANAbhAsa che. kAraNa ke temAM hetvAbhAsono prayoga karAyelo che. tenuM khaMDana karavAnuM kArya zvetAMbara sAdhubhagavaMtoe karyuM che. khaMDana karatI vakhate paNa e mahAtmAono dayAno pariNAma nAza pAmato nathI. anekAMtavAdano prema hovAthI jagatanA jIvone A saMsArathI pAra utAravAnI bhAvanAne laIne zvetAMbara sAdhubhagavaMtoe mokSanA svarUpa aMge khUba ja prAmANikapaNe vicAraNA karI che. anyadarzanIonI vAtamAM jeTalo paNa satyAMza jaNAyo tyAM tenuM samarthana karIne potAnA haiyAnI nirmaLatAno paricaya karAvyo che. zrI vItarAgaparamAtmAnA paramatAraka zAsananA paramArthanI prApti vinA evI dayAne pAmavAnuM koI paNa rIte zakya nathI. parasiddhAMtanuM khaMDana karavuM ane tyAM rahelA satyAMzanuM samarthana karavuM: e khUba ja kaparuM kAma che. paraMtu jagatanA jIvonI ajJAnadazAne dUra karavAnI utkaTa pavitra bhAvanAthI zvetAMbara sAdhuoe e kArya khUba ja saraLatAthI paripUrNa karyuM che. teozrIe e rIte karelI mokSanI mImAMsA amArA paramAnaMdanuM kAraNa che - e pramANe graMthakAraparamarSi pharamAve che. paramapadanI utkaTa icchA paramAnaMdanI carcAthI paramAnaMdanuM kAraNa bane : e samajI zakAya che. aMte graMthakArazrInA jaNAvyA mujaba zvetAMbara sAdhumahAtmAo dvArA karAyelI mokSanA svarUpanI mImAMsAthI ApaNe sau paramAnaMdanA bhAjana banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA. 31-3rA. // iti zrIdvAtriMzadvAtriMzikAyAM muktidvAtriMzikA // analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // eka parizIlana 253
Page #257
--------------------------------------------------------------------------
________________ parizIlananI pUrNatAnI paLe... A pUrve ekatrIsamI batrIsImAM mokSanuM vAstavika svarUpa varNavyuM. have A batrIzImAM mokSanI prApti mATe prayatnazIla banelA sajajanonI stavanA karavAmAM AvI che. teonI anekAneka vizeSatAonuM varNana ahIM vistArathI karavAmAM AvyuM che. sAthe sAthe durjanonI manodazAno paNa khyAla apAyo che. lagabhaga aDhAra zlokothI A rIte sajajana ane durjananA svarUpAdinuM varNana karIne graMthakArazrIe potAnA pUjaya pUrvatana mahApuruSono paricaya karAvIne pU. gurudevAdinI pratye bhaktibhAva vyakta karyo che. teozrInI pratye kRtajJatAno bhAva vyakta karatI vakhate potAnI akiMcana avasthAne mArmika rIte varNavI che. hRdayasparzI e varNananuM parizIlana AtmAne pU. gurudevazrI pratyenA bahumAnathI plAvita karI denAruM che. A graMthanI avicchinna paraMparAthI prApta thanAro yaza, A graMthanA nirmANa mATenuM sAmarthya ane A graMthanA adhyayanAdithI prApta thanAruM phaLa... ityAdinuM adbhuta varNana A batrIsInA aMtima bhAgamAM karAyuM che. A rIte 'dvAzid dvAtrizikA' prakaraNanI ahIM samApti thAya che. A graMthanI racanA gahana che. graMthakAraparamarSie e vAta A batrIsImAM jaNAvI che. AjanA A viSama kALamAM A graMthanuM adhyayana khUba ja alpa pramANamAM thatuM hatuM. AjathI lagabhaga batrIsa varSa pUrve sva. pUjApAda mArA anaMtopakArI paramatAraka A.bha.zrI.vi. rAmacaMdra sU. mahArAjAe prathama batrIzInA ekatrIsamA zloka aMge mane sAmAnyapaNe pUchyuM hatuM. tethI tyAre A graMthanA adhyayananI meM zarUAta karI hatI. tyAra pachI be-traNa vAra A graMthanA adhyApanano prasaMga mane prApta thayo hato. te daramyAna adhyApananI sugamatA mATe keTalAMka viSamasthaLe meM saMskRtamAM TippaNI karI lIdhI hatI. paraMtu vi.saM. 204pa nA kA.va. 4 nA divase lAlabAga-muMbaImAM sva. pU. paramArAdhyApAdazrIe A graMtha upara gujarAtImAM ja vivaraNa lakhavA aMge mane jaNAvyuM hatuM. tethI te pramANe karavAnI mArI bhAvanA hovA chatA saMyogavaza e pramANe karavAnuM zakya banyuM na hatuM. vi.saM. 2055 mAM e kArya meM zarU karyuM. Aje e kArya pUrNa thAya che. A AnaMdanA avasare eka mAtra vyathAnuM kAraNa e che ke Aje pU. paramArAdhyApArazrInI pAvana upasthiti nathI. mArA adhyApaka pa.pra.zrI tRptinArAyaNa jhAno anugraha ane sva. pUjayaparamArAthyapAdazrI Adi paramatAraka pUjya gurudevonI puNyakRpAthI Aje A kArya meM pUrNa karyuM che. AmAM anekAneka avarodho hatA, paNa avasare avasare sahaja rIte ja te te viSayonA vijjanonA puNya prayatna avarodho dUra thatA gayA. khAsa karIne mudrita pratanA azuddha pAThonI zuddhi mATe vidvarya mu. zrI, yazovijayajI ma.nA "dvirAtrizi prajara nA ATha bhAgonI sahAya avismaraNIya banI 254 sajjanastuti batrIzI
Page #258
--------------------------------------------------------------------------
________________ raheze. kaMI keTalAya sahAyakonA vRMdanA sahakArathI niSpanna A kAryathI prApta thanArA yazanA vAstavika adhikArI te te sahAyako che. aMte graMthakAraparamarSinA zabdomAM ja vidvajanone "A parizIlanamAM koI sthAne ochuM jaNAya to teo potAnI meLe tyAM jarUrI umerIne ane koI sthAne khoTuM jaNAya to yogya rIte tene DhAMkIne parizIlanane samajavAnI kRpA karaze." - AvI prArthanA karI viramuM chuM. - A.vi. candraguptasUri jaina upAzraya: "ratnapurI malADa (isTa), muMbaI-97 vikrama saMvata 2061 zrAvaNa vada 3, somavAra eka parizIlana 255
Page #259
--------------------------------------------------------------------------
________________ atha prArabhyate sajjanastutidvAtriMzikA / / A pUrvenI batrIzImAM muktinA viSayamAM paramatonuM nirAkaraNa karIne sakala karmanA kSaya svarUpa mokSanuM svarUpa svamatAnusAre varNavyuM che. anaMtasukhanA dhAma svarUpa mokSanI prApti mATe zuddha dharmanI ArAdhanA sivAya bIjo koI ja upAya nathI. zuddha dharmanI prApti mATe guNavAna pratyeno aSa vagere mukhya kAraNo che. dharmanI sAdhanA karanArA sAdhakavargamAM khUba ja ochA pramANamAM guNavAna pratyeno aheSa jovA maLato hoya che. keTalIka vAra evuM paNa banatuM jovA maLatuM hoya che ke sAdhanAnA prakarSa sudhI pahoMcatI vakhate A guNavAna pratye adveSa na hovAthI sAdhanA paNa chinna-bhinna thaI jAya che. tethI sAdhanAthI siddhi sudhI pahoMcavAmAM, guNavAna pratyeno dveSa, mAtsarya ane irSyA vagereno bhAva pratibaMdhaka banI jAya che - e jANIne mumukSu AtmAo guNavAnanI pratye dveSAdine dhAraNa karatA nathI. e adveSanI rakSA mATe guNavAna evA sajjanonuM svarUpa jANI laIe to teozrInI pratye bahumAnAdi TakI rahe che. A AzayathI have A batrIzImAM sajananI stuti dvArA temanuM svarUpa varNavAya che- nAma sajjana iti trivarNakaM, karNakoTarakuTumbi ced bhavet / nollasanti viSazaktayastadA, divyamantranihatAH khaloktayaH // 32-1 // "sajjana - A traNa varNavALuM nAma, karNavivaramAM kuTuMbI thAya tyAre viSanI zaktivALAM durjanonAM vacano divyamaMtrathI sAmarthyahIna banelAM ullAsa pAmatAM nathI." - A pramANe prathama gAthAno artha che. eno Azaya e che ke sAmAnya rIte durjanonAM vacano sarpanA viSa jevA mArakaNAM hoya che. paraMtu tevA prakAranA viSane haraNa karanArA maMtranA prayogathI jema viSanI mArakazakti nAza pAme che, tema "sarjana' A nAmasvarUpa maMtra, kAnamAM ApaNA kauTuMbika puruSonI jema jo sadAne mATe vasI jAya to, duSTa puruSonAM viSazakti(mArakazakti)thI bharelAM vacano, potAnI zakti e maMtrathI naSTa thaI javAthI kAMI ja karI zakatAM nathI. sAva ja sAmarthyahIna banI jAya che. sajjananA nAmamAM e aciMtya sAmarthya che ke jethI duSTajanonAM vacano koI paNa rIte AtmAnI upara kharAba saMskAra pADI zakatA nathI. A chellI batrIzImAM mAtra gAthAo ja che. tenI upara TIkAnI racanA karI nathI. tethI te te gAthAono paramArtha varNavavAnuM thoDuM agharuM che. mAtra gAthAo uparathI graMthakAra paramarSinA Azayane samajavAnuM ghaNuM ja kaparuM che. Ama chatAM bIjo koI upAya na hovAthI e aMge thoDo prayatna ahIM karyo che. 3ra-1 sajjananI apekSAe durjana baLavAna hoya to "sajana nAmano maMtra durjananAM vacanonI viSazaktinuM haraNa kaI rIte karaze, A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- 256 sajjanastuti batrIzI
Page #260
--------------------------------------------------------------------------
________________ syAd balI balamiha pradarzayet, sajjaneSu yadi satsu durjanaH / kiM balaM nu tamaso'pi varNyate, yad bhavedasati bhAnumAlini // 32-2 // "sajjano hote chate jo durjane potAnuM baLa batAve to tene baLavAna kahevAya. zuM sUrya na hoya tyAre aMdhakAranuM paNa baLa varNavAya che kharuM?" - A pramANe bIjI gAthAno artha che. kahevAno Azaya e che ke durjana sajjananI apekSAe kyAre paNa baLavAna hotA nathI. sajjanonI upasthiti na hoya tyAre teo vAda-prativAda jorazorathI karatA hoya che ane sAmAnya lokomAM teo samartha tarIke potAnI chApa upasAvatA hoya che. paraMtu vastusthiti evI hotI nathI. sajajanonI upasthitimAM durjana potAnA sAmarthyane pradarzita kare to cokkasa ja te durjanane baLavAna kahI zakAya. paraMtu evuM banatuM nathI. sajjanonI zraddhA, mArgAnusAriNI prajJA ane tAttvika pravRttinA sAmarthyanI sAme TakI rahevAnuM sAmarthya durjanamAM kyAreya ya nathI hotuM. Ama chatAM sajjanonI avidyamAnatAmAM durjano koI vAra potAnA baLanuM pradarzana karatA paNa hoya che. eno artha e nathI ke teo baLavAna che. kAraNa ke rAtrine vize sUrya na hoya tyAre aMdhakAra sarvatra prasare che. tethI kAMI sUrya karatAM aMdhakAranuM baLa (sAmarthya-prabhAva) adhika che : ema thoDuM manAya che? sajjano sUrya jevA che ane durjano aMdhakAra jevA che. sUryanI upasthitimAM jayAM aMdhakAranuM astitva ja zakya nathI, tyAM tenI baLavattAnI vicAraNAno avakAza ja kaI rIte saMbhave? sajjanonI sAme AvavAnuM ja jyAM durjanane zakya nathI tyAM tenI sAme thavAno prasaMga ja kyAMthI hoya... ItyAdi spaSTa che. 3ra-rA sajajana ane durjananA paricaya mATe liMgo jaNAvAya che- durjanasya rasanA sanAtanI, saGgatiM na paruSasya muJcati / sajjanasya tu sudhAtizAyinaH, komalasya vacanasya kevalam // 32-3 // "durjananI jIbha haMmezAM kaThora vacananI saMgatine choDatI nathI; paraMtu sajjananI jIbha haMmezAM amRtathI paNa caDhiyAtA evA madhura ane komala vacananI ja saMgatine choDatI nathI." - A pramANe trIjA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che ke, durjanano svabhAva ja che ke te kAyama mATe kaThora ja bolyA kare che. koI vAra atyaMta svArthane prApta karavA madhura bole tyAre paNa hRdayamAM khUba ja kaThoratA bharI hoya che. AnAthI taddana viparIta svabhAva sajjanono hoya che. teo haMmezA amRtathI paNa adhika madhura ane komala vacana ja bolatA hoya che. koI vAra sAmA mANasanI yogyatA joine hitabuddhie kaThora vacana paNa bolatA hoya tyAre haiyAnI eka parizIlana 257
Page #261
--------------------------------------------------------------------------
________________ komaLatAno nAza thato nathI... ityAdi vAta anubhavathI prasiddha che. mANasanA vacana uparathI sAmAnya rIte enA svabhAvano khyAla Ave che. 32-3. sajjanonuM mAhAlya varNavAya che yA dvijihvadalanA ghanAdarAd, yA''tmanIha puruSottamasthitiH / yApyanantagatiretayeSyate, sajjanasya garuDAnukAritA // 32-4 // "je dvijihna(sarpa, durjana)dalana che, je puruSottama(viSNu, tIrthaMkara)sthiti che ane je anaMtagati (zeSanAgagati, asImagati) che; A traNanA kAraNe sarjananA AtmAmAM atyaMta AdarathI garuDanI samAnatA prasiddha che." - A pramANe cothA zlokano sAmAnyArtha che. ahIM kahevAno Azaya e che ke sajjano garuDa jevA che. garuDa sarpanuM dalana-khaMDana kare che. viSNune te dhAraNa kare che, kAraNa ke e viSNunuM vAhana che ane tenI - garuDanI gati asIma che. AvI ja rIte sajjano durjanonuM khaMDana kare che, potAnA AtmAmAM zrI tIrthaMkaraparamAtmAne dhAraNa kare che ane adhyAtmamArge teozrInI asImagati che. tema ja zeSanAganI pRthvIne dhAraNa karavAnI je gati-paddhati che tema sajajano paNa potAnI javAbadArIne sArI rIte vahana kare che. tethI teo anaMtagati che. A rIte sajjano potAnA AtmAmAM atyaMta AdarathI garuDanI tulyatAne dhAraNa kare che - e samajI zakAya che. li32-4ll sajjana ane durjananA bhedane ja pharI jaNAvAya che. arthAta prakAratarathI sajjana ane durjananA bhedane jaNAvAya che- sajjanasya viduSAM guNagrahe, dUSaNe nivizate khalasya dhIH / cakravAkadRgaharpate [tau, ghUkadRk tamasi saGgamaGgati // 32-5 // "vidvAnonA guNane grahaNa karavAmAM sajajanonI buddhi joDAya che ane durjanonI buddhi te vidvAnonAM dUSaNone pragaTa karavAmAM joDAya che. cakravAkanI dRSTi sUryanI kAMtimAM joDAya che ane ghuvaDanI daSTi aMdhakArano saMga kare che." - A pramANe pAMcamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya spaSTa che ke svabhAvathI ja sajjano guNanA arthI hovAthI vidvAnonA guNone grahaNa karavAmAM teo tatpara hoya che. jayAre durjano vidvAnonA paNa doSone pragaTa karavAmAM tatpara hoya che. bannenA svabhAvamAM khUba ja moTuM aMtara che - A vAta cakravAkapakSI ane ghuvaDanI upamA dvArA samajI zakAya che. jayAM doSa hoya tyAM paNa sAmAnyathI te pragaTa karAtA nathI. paraMtu durjanono svabhAva ja vicitra hoya che, tethI jyAM doSa nathI te vidvAnomAM paNa doSane pragaTa kare che. jJAnAdiguNonAbhAjana svarUpa vidvAnonA guNa grahaNa karavA jeTalI yogyatA 258 sajjanastuti batrIzI
Page #262
--------------------------------------------------------------------------
________________ kadAca na paNa meLavI zakIe, paraMtu temanA doSo pragaTa karavAnI durjanatA to na ja dAkhavavI joie... ityAdi samajAvavAnuM tAtparya che. II32-5aa svabhAvathI ja sajjanonA doSone durjano pragaTa karatA hoya che. paraMtu ethI sajjanone koi ja pharaka paDato nathI. paraMtu uparathI lAbha thAya che, e jaNAvAya che-- durjanairiha satAmupakriyA, tadvacovijayakIrttisambhavAt / vyAtanoti jitatApaviplavAM, vahnireva hi suvarNazuddhatAm // 32-6 // "ahIM durjano dvArA sajjano upara upakAra karAya che. kAraNa ke durjanonAM vacano upara ke vijaya prApta karavAthI sajjanonI kIrti ja phelAya che. tApanA upadravane sahana karI levAthI suvarNanI zuddhatA vahni ja kare che ne ?" - A pramANe chaThThA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che ke, durjano jyAre paNa sajjano u52 doSAropaNa kare che, tyAre pAramArthika dRSTie sajjanone lAbha ja thato hoya che; paraMtu temane tethI temAM kazuM ja gumAvavuM paDatuM nathI. Aja sudhImAM AvA kaMikeTalAya prasaMgo banelA che. keTalAka mahAtmAone evA prasaMge kevalajJAnanI paNa prApti thai che. mahAtmAo upara durjanoe je paNa AkSepo karyA te badhAno pratikAra karyA vinA tene sahana karI tenI upara vijaya prApta karyo. jethI mahAtmAonI kIrtti sarvatra vistArane pAmI. AmAM durjanoe karela doSAropaNa paNa eka nimitta to che. ene sahana karI levAthI sajjanone pAramArthika lAbhanI prApti thatI hoya che. A vAtanuM samarthana daSTAMtathI karAyuM che. suvarNa paNa vahninA tApanA upadravane jItI le che to te zuddhine prApta kare che. A rIte sajjanonA lAbhamAM durjano upakAraka bane che. II32-6 // trIjA zlokamAM jaNAvyuM hatuM ke sajjanonI vANI amRta karatAM paNa madhura che, tenuM kAraNa jaNAvAya che-- sakSayA, yA kadA'pi na bhujaGgasaGgatA / gotrabhitsadasi yA na sA satAM, vAci kAcidatiricyate sudhA // 32- 7 // kalaGka "sajjanonI vANImAM koika atirikta ja sudhA (amRta) che. kAraNa ke te caMdramAmAM rahetI na hovAthI kSayavALI nathI, kyAre paNa sarponI saMgata karatI nathI ane te indranI sabhAmAM nathI." - A pramANe sAtamA zlokano sAmAnyArtha che. enI pAchaLano Azaya e che ke sAmAnya rIte lokamAM prasiddha che ke amRta caMdramAmAM vRtti che ane tethI caMdramAnI jema ja vada 1 thI teno kSaya thAya che. amRtanI AsapAsa sarpa (bhujaMgo) pharatA hoya che. tema ja amRta indranI sabhAmAM eka parizIlana 259
Page #263
--------------------------------------------------------------------------
________________ (devalokamAM) hoya che. paraMtu sajjananI vANImAM je amRta che te suprasiddha amRtathI atirikatA che, je upara jaNAvyA mujaba spaSTa rIte samajI zakAya che. paraMtu takalIpha eka ja che ke AvA amRtanI ruci jAgavI joie tevI jAgatI nathI. sajjanonI vANI sAMbhaLavAnI icchA thAya, pachI tenI pravRtti thAya ane pachI tenI abhiruci thAyaH A badhuM khUba ja azakya che. tevA prakAranI viziSTa bhavitavyatAno paripAka thayo hoya ane karmanI laghutA thayelI hoya to ja hitane karanArI evI sajjananI vANImAM rahelI sudhAno AsvAdAnubhava thAya, anyathA e zakya nathI. li3ra-LI sajjanonI sudhAyukta vANIthI je phaLa prApta thAya che, te jaNAvAya che durjanodyamatapartupUrtijAt, tApataH zrutalatA kSayaM vrajet / no bhaved yadi guNAmbuvarSiNI, tatra sajjanakRpAtapAtyayaH(yA) // 32-8 // "guNasvarUpa pANIne varasAvanArI, sajjananI kRpAsvarUpa varSARtu na hoya to, durjanonA udyama svarUpa grISmaRtuthI utpanna thayelA tApathI zrutajJAna svarUpa velaDI kSaya pAmI jAya." - A pramANe AThamA zlokano akSarArtha che. jeno Azaya spaSTa che ke ahIM durjananA udyamane grISmaRtu, zrutajJAnane velaDI, sajjananI kRpAne varSARtu ane guNone pANInI upamA dvArA varNavyA che. durjanono svabhAva che ke zrutajJAnano nAza karavo. potAnI vAtano pratikAra karavAnuM adbhuta sAmarthya zrutajJAnamAM che - eno khyAla hovAthI zrutajJAnano nAza karavA mATe teo niraMtara prayatna karatA rahe che. A paristhitimAM sajjanonI guNAnvita kRpA ja durjanonA e prayatnane nirarthaka banAve che. grISmaRtuno tApa paDyA pachI sukAI gayelI velaDIne varSARtunI jalavarSA ja nAza pAmatI aTakAve che - e samajI zakAya che. AvI ja rIte durjanonA prayatna svarUpa grISmaRtunA tApathI nAza pAmatI zrutajJAnasvarUpa velaDIne guNajaLanI varSothI sajjananI kRpA svarUpa varSARtu nAza pAmavA detI nathI. anyathA durjanonA udyamathI zrutajJAnano nAza thaI jAta. ll3ra-8 sajajana ane durjananA bhedane kAryAtaranA bhedathI jaNAvAya che tanyate sukavikIrttivAridhau durjanena vaDavAnalavyathA / sajjanena tu zazAGkakaumudIsaGgaravadaho mahotsavaH // 32-9 // "sArA kavionI kIrtisvarUpa samudramAM durjano vaDe vaDavAgninI vyathA phelAvAya che. paraMtu sajjano vaDe to caMdramAnI jayosnAnA saMganA raMgathI yukta evo mahotsava karAya che." - A 260 sajjanastuti batrIzI
Page #264
--------------------------------------------------------------------------
________________ pramANe navamA zlokano artha che. teno Azaya e che ke sArA kavio anekAneka graMthonA arthane saMkalita kare che ane prayatnapUrvaka teno vistAra kare che. e joIne sajjano temanI kRtinI prazaMsA vagere karIne sajjanonI kIrtine sarvatra phelAve che. caMdramAnA prakAzamAM jema samudramAM bharatI Ave che tema sajjano dvArA karAyelI sArA kavionI prazaMsA vagerethI kavionI te te kRtithI sArA kavionI kIrti vRddhi pAme che. enAthI taddana ja viparIta kArya karavAno svabhAva durjanono che. teo potAnA svabhAvane anurUpa, sArA kavionI kRtimAM doSanuM uddabhAvana karI-karIne kavionI kIrtisvarUpa samudramAM vaDavAnalanI vyathAne upajAve che. arthAt kIrtisvarUpa pANIne zoSI le che. samudramAM caMdramAnA udayathI bharatI Ave che ane samudramAM vaDavAnala hoya che - e sAhityaprasiddha che. A rIte sajajano sArA kavionI kIrtine vistAre che ane durjano tene phelAtI aTakAve che - e kahevAnuM tAtparya che. //3ra-lA upara jaNAvyA mujaba durjanonI duSTatA hovA chatAM sajjana puruSonA anugrahane laIne durjanothI bhaya raheto nathI, te jaNAvAya che- yadyanugrahaparaM satAM mano, durjanAt kimapi no bhayaM tadA / siMha eva tarasA vazIkRte, kiM bhayaM bhuvi zRgAlabAlakAt // 32-10 // "jo mArA upara anugraha karavAmAM tatpara evuM sajjanonuM mana hoya to durjanathI mane koI ja bhaya nathI. kAraNa ke jhaDapathI siMhane ja vaza karI lIdhela hoya to zuM jagatamAM ziyALanA baccAthI bhaya hoya kharo ? arthAt na hoya." - A pramANe dazamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa ja che ke durjano ziyALanA baccA jevA che ane sajjano siMha jevA che. temanA saMgathI durjanono bhaya rAkhavAnuM koI ja kAraNa nathI. 32-10nA sajjana ane durjananA kAryabhedane ja jaNAvAya che- khedameva tanute jaDAtmanAM, sajjanasya tu mudaM kaveH kRtiH / / smeratA kuvalaye'bjapIDanaM (mbuje vyathA), candrabhAsi bhavatIti hi sthitiH // 32-11 // "jaDabuddhivALA durjanone kavinI kRti(graMtha-racanA) khedane ja upajAve che. paraMtu sajjanone to te AnaMdane upajAve che. caMdranI kAMti khIlelI hoya tyAre caMdravikAsI kamaLa (kuvalaya) vikAsa pAme che. paraMtu sUryavikAsI kamaLane vyathA-pIDA thAya che. tethI ahIM AvI sthiti che." - A pramANe agiyAramA zlokano artha che. koinuM paNa sAruM joI nA zake - evo svabhAva durjanono hoya che. tethI temane kavionI graMthanI racanAthI AnaMda na thAya e banavAjoga che. eTalAthI patI jatuM hota to te sAruM ja eka parizIlana 261
Page #265
--------------------------------------------------------------------------
________________ hatuM, paraMtu evuM thatuM nathI. uparathI kavionI kRtiothI temane kheda ja thato hoya che. enAthI viparIta rIte sajjanone kavionI kRtithI AnaMda thAya che, je upara kamaLanA dAMtathI samajAvyuM che. ||32-11 potAnI kRtithI durjanone kheda thAya che tethI kavio graMthanI racanAno zrama kema le che : te jaNAvAya che na tyajanti kavayaH zrutazramaM, sammudaiva khalapIDanAdapi / svocitAcaraNabaddhavRttayaH, sAdhavaH zamadamakriyAmiva // 32-12 // "bIjA koI paNa game teTalI herAnagati kare to ya, potAne ucita evuM AcaraNa karavAmAM tatpara evA sAdhubhagavaMto zama ane damanI kriyAne jema tyajatA nathI, tema durjanonA pIDanathI paNa zrutazramane AnaMdathI ja choDatA nathI." - A pramANe bAramA zlokano artha che. enuM tAtparya samajI zakAya evuM che ke graMthanI racanAthI kavijanone AnaMda thato hovAthI, durjano game teTalI pIDA Ape toya teo zrutazramano(graMtharacanAno) tyAga karatA nathI. e vAtane spaSTa karavA mATe daSTAMta kharekhara ja sarasa ApyuM che. potAnA mATe zrI jinezvaradevoe batAvelA AcaraNamAM kartavyatAnA adhyavasAyane vize jemanuM citta baMdhAyeluM che, evA pU. sAdhubhagavaMto game tevI paNa vikaTa paristhitimAM zama ane damanI kriyAono tyAga karatA nathI. viSaya ane kaSAyanI pariNatine dUra karanArI kriyAone zamadamanI kriyA kahevAya che. mokSasAdhaka e kriyAne karavAmAM pU. sAdhumahAtmAone khUba ja AnaMdano anubhava thato hoya che. tethI game tevA avarodho Ave topaNa teozrI potAnI amadamanI kriyAno tyAga karatA nathI. jemAM AnaMda prApta thAya tene choDI devAnuM na bane - e samajI zakAya che. kavione graMtharacanAthI AnaMda prApta thato hovAthI teo graMtharacanA kare che. durjanone kheda upajAvavA mATe teo graMthanI racanA karatA nathI. kavionI kRtithI durjanone je kheda thAya che, temAM aparAdha durjanono che. ll3ra-12A. upara jaNAvelI ja vAtanuM samarthana karAya che navyatantraracanaM satAM ratestyajyate na khalakhedato budhaiH / naiva bhArabhayato vimucyate, zItarakSaNapaTIyasI paTI // 32-13 // "durjanone kheda thAya che eTalA mAtrathI, sajjanone jenAthI rati thAya che evI navA graMthonI racanAno tyAga paMDito karatA nathI. kAraNa ke ThaMDIthI rakSaNa karavA mATe samartha evuM vastra mAtra bhAranA bhayathI choDAya nahi." - A pramANe teramA zlokano artha che. kahevAno Azaya 262 sajjanastuti batrIzI
Page #266
--------------------------------------------------------------------------
________________ e che ke kavijanonI navI navI graMthanI racanAthI sajjanone rati-AnaMda thAya che, paraMtu durjanone kheda thAya che. tethI kAMi paMDito graMtharacanAnuM kArya choDI nA de. kAraNa ke zarIra upara bhAra thAya che eTale ThaMDIne dUra karanArA 2jAi ke dhAbaLA vagere vasrane koi dUra karatuM nathI. ahIM durjanone thato kheda zarIranA bhAra jevo che. sajjanonI rati zItarakSA jevI che ane zItarakSAne karanArA vastra jevI navA navA graMthanI racanA che... ityAdi spaSTa che. II32-13 paMDitajanone zrutano mada hoya che, tethI teo navI navI graMtharacanA kare che - AvA AkSepano parihAra karAya che-- Agame sati navaH zramo madAnna sthiteriti khalena dUSyate / nauriveha jaladhau pravezakRt so'yamityatha satAM saduttaram // 32-14 / / "Agamo hovA chatAM navA zAsrane racavAno navo zrama madanA kAraNe thAya che, AgamanI maryAdA che mATe nahi - A pramANe durjano navA zAsranI racanAne dUSita kare che. tethI ahIM sajjanono sAco javAba e che ke samudramAM praveza karAvanAra naukAjevo e zrama che." - A pramANe caudamA zlokano artha che. Azaya e che ke kavijanonI navI navI graMtharacanAne joine e viSayamAM durjano ema kahetA hoya che ke Agamo vidyamAna hoya to navA navA graMthonI racanA karavAnI pAchaLa zuM prayojana che ? kAraNa ke mAtra potAnI vidvattAnuM pradarzana ja tyAM madathI karAya che... AvA AkSepanA javAbamAM sajjanonuM e kahevuM che ke Agama samudrajevAM che. emAM praveza karavA mATe nAvatulya prakaraNAdi graMtho che. nAva vinA samudramAM jaie to pariNAma kevuM Ave : te ApaNe sArI rIte samajI zakIe chIe. prakaraNAdi graMthonI racanA karIne graMthakAra52marSioe AgamasamudramAM ApaNo praveza karAvavAno prayatna karyo che. AvA navA navA graMthonI racanA thai na hota to Agamasamudrano pAra pAmavAnuM zakya nA banata. samudra taravA mATe to naukA che. navA graMtho, AgamanA arthane pAmavA mATenuM ekamAtra sAdhana che... ityAdi samajI levuM joie. // 32-14 navA navA graMthonI racanAthI pUrva pUrva sUribhagavaMtonI hIlanA thAya che, e AkSepanuM nirAkaraNa karAya che-- pUrvapUrvatanasUrihIlanA, no tathApi nihateti durjanaH / tAtavAganuvidhAyibAlavanneyamityatha satAM subhASitam // 32-15 // "naukAtulya navA graMthonI racanA hovA chatAM, pUrva pUrva kALamAM thayelA pUjya AcArya bhagavaMtonI tethI hIlanA to thai ja jAya che - A pramANe durjano kahe che. AnA uttara-svarUpe eka parizIlana 263
Page #267
--------------------------------------------------------------------------
________________ ahIM sajjanonuM subhASita e che ke pitAnI vAtanuM ja vidhAna karanArA bALakanI jema ahIM samajI levuM." - A pramANe paMdaramA zlokano akSarArtha che. eno Azaya spaSTa che ke potAnA pitAzrInI vAtano anuvAda karanAra bALaka potAnA pitAjInI halanA jema karato nathI tema ahIM paNa kavijano pUrva pUrva kALanA mahApuruSonI vAtane ja vistArathI navA graMthonI racanAthI samajAvatA hoya che, tethI teozrInI halanA thatI nathI. paraMtu tethI pUrvapUrva mahApuruSonI pratyeno samarpaNabhAva vyakta thato hoya che. pUrva pUrva zAsakAraparamarSionAM arthagaMbhIra vacanone bhavya jIvonA hRdaya sudhI pahoMcADavA mATeno ja e eka parizrama che... ItyAdi spaSTa che. 3ra-1pa Ama chatAM navA navA graMthanI racanAthI thatI svAdhyAyahAnithI zuM maLavAnuM che, AvI zaMkAnuM samAdhAna karAya che- kiM tathA'pi palimanthamantharairatra sAdhyamiti durjanodite / svAnyayorupakRtirnavA matizceti sajjananayoktirargalA // 32-16 // "topaNa navI graMtharacanAnI pravRttithI thanArI mUlAgamanA svAdhyAyanI hAnithI zuM siddha karavAnuM che? - A pramANe durjano AkSepa kare che, tyAre te AkSepano pratibaMdha karanAra sajjanonI nItine anusaranAruM e vacana che ke svapara upakAra ane navI buddhi sAdhya che." - A pramANe soLamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke, "jyAre mULa Agamo vidyamAna che, tyAre teno svAdhyAya karavAnA badale navA navA graMthonI racanA karavAmAM samayano vyaya karI zuM siddha karavAnuM che? arthAt kazuM ja siddha thavAnuM nathI.' - A pramANe durjano kavionI pratye AkSepa kare che. enA parivAra mATe sajjanonuM nItiyukta e vacana che ke "navA navA graMthanI racanAthI mULaAgamamAM varNavelA te te padArthanuM jJAna potAne ane bIjAne spaSTa rIte thAya che. tevA prakAranA svapara upakAra mATe ane navI navI prajJA mATe navA navA graMthanI racanA upayogI bane che." - A sajjanonuM vAkya durjananA AkSepano pratibaMdha kare che. 32-16ll. upara jaNAvelI vigatamAM zAstrakAraparamarSinI sammati jaNAvAya che- saprasaGgamidamAdyaviMzikopakrame matimatopapAditam / cArutAM vrajati sajjanasthiti kSatAsu niyataM khaloktiSu // 32-17 // "prasaMgavaza upara jaNAvelI vigata buddhimAna sUripuraMdara pU.A.bha.zrI haribhadrasUri mahArAje "viMzati viMzikA prakaraNanI prathamaviMzikAnA prAraMbhe jaNAvI che. kharekhara ja durjanonI vAtonuM khaMDana na thAya tyAM sudhI sajajanonI sthiti suMdara thatI nathI." - A pramANe sattaramAM zlokano artha che. 264 sajjanastuti batrIzI
Page #268
--------------------------------------------------------------------------
________________ kahevAno Azaya e che ke A pUrve ahIM durjanonA viSayamAM je jaNAvyuM che, te "viMzati viMzikA prakaraNanI prathama viMzikAmAM sAtamIthI dazamI gAthA sudhInI gAthAothI prakaraNakAraparamarSie pharamAvyuM che. eno sAra e che ke "A pramANe zakti anusAra kathana svarUpa prakaraNanI racanAthI te te adhikAromAM je je zratathI uddhAra thAya che, te te zrutano viccheda nahi thAya. kAraNa ke racAyelA prakaraNamAM vivaNita viSayanA AMzika darzanathI jijJAsuo te zrutanA adhyayanamAM kautukathI paNa pravRtti karaze."|1-thA "joke A zAstranI racanAmAM eka doSa che ke tethI durjanone pIDA thAya che. paraMtu sajjanonI buddhinA saMtoSane joIne huM A graMtharacanAmAM pravRtta thayo chuM." I1-8 "tethI A prakaraNa racavAthI je puNya thaze, te puNyathI te durjanone paNa pIDA thaze nahi. tethI ja zuddhAzayapUrvakanI pravRtti zAstramAM nirdoSa jaNAvI che." I1-lI "anyathA e pramANe mAnavAmAM na Ave to chadmastho vaDe kyAreya kuzaLamArgamAM pravRtti karI ja zakAze nahi. mATe A prAsaMgika vAtanA vistAra vaDe saryuM." I1-10nA A rIte pUrve jaNAvelA durjanonA AkSepono pratikAra pU.A.bha.zrI haribhadra sU. mahArAjAe paNa karyo che... ityAdi spaSTa che. [32-1thA. upara jaNAvyA mujaba durjanonA AkSeponuM nirAkaraNa karIne sajjanone namaskAra karAya che- nyAyatantrazatapatrabhAnave, lokalocanasudhAJjanatviSe / pApazailazatakoTimUrtaye, sajjanAya satataM namo namaH // 32-18 // nyAyataMtra svarUpa kamaLane vikasAvavA mATe sUrya jevA, lokonI AMkho mATe caMdranI kAMti jevA tema ja pApasvarUpa parvatane bhedavA mATe vaja jevA sajjanone satata vAraMvAra namaskAra thAo.." - A pramANe aDhAramA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che. sUrya, caMdra ane vajanI upamA ApIne ahIM sajjanonuM varNana karyuM che. nyAya, AMkha ane pApano nAza : A traNanI AvazyakatAno jene khyAla che tene sajjano pratye bahumAna pragaTyA vinA nahIM rahe. ziSTa puruSonI maryAdA svarUpa jAya che. vivekapUrNa dRSTi svarUpa jananayana che ane pApano nAza suprasiddha che. e traNeyanI prApti mATe sajjano sUrya vagere svarUpa che. 32-18 sajjanone sAmAnyapaNe namaskAra karIne have sajjanonI paMktimAM birAjamAna potAnA pUrvatana pUjayapAda gurubhagavaMtonI paraMparAnuM anusmaraNa karAya che bhUSite bahuguNe tapAgaNe, zrIyutairvijayadevasUribhiH / bhUrisUritilakairapi zriyA, pUritai vijayasiMhasUribhiH // 32-19 // dhAma bhAsvadadhikaM nirAmayaM, rAmaNIyakamapi prasRtvaram / nAma kAmakalazAtizAyitAmiSTapUrtiSu yadIyamaJcati // 32-20 // eka parizIlana 265
Page #269
--------------------------------------------------------------------------
________________ yairupetya viduSAM satIrthyatAM, sphItajItavijayAbhidhAvatAm / dharmakarma vidadhe jayanti te, zrInayAdivijayAbhidhA budhAH // 32-21 // "zrImAna zrI devasUrijI mahArAjA tathA aneka pU. AcAryabhagavaMtone vize tilakasamAna ane aizvaryathI pUrNa evA pU.A.bha.zrI.vi. siMhasUrijI mahArAjathI alaMkRta evA ghaNA guNavALA tapAgacchamAM jemanuM nAma sUrya karatAM paNa adhika tejasvI(prabhAvavatuM) che, rogane dUra karanAruM che, ramaNIya che ane sarvatra prasiddha che tema ja jemanuM e nAma potAnI iSTa vastune prApta karavA mATe kAmakuMbha karatAM paNa adhika zreSThatAne prApta kare che evA, tema ja jeoe tejasvI evA jItavijayajI nAmavALA vidvAna upAdhyAyajI ma.nuM gurubaMdhutva prApta karIne dharmanI sAdhanA karI te zrInavijayajI upAdhyAyajI mahArAja jayavaMtA varte che." - A pramANe ogaNIsa, vIsa ane ekavIsamA zlokano artha che. [3ra-19,20,21 pU. gurudevazrI nayavijayajI upAdhyAyajI mahArAje karelA upakAranuM smaraNa karAya che- udyatairahamapi prasadya taistarkatantramadhikAzi pAThitaH / eSa teSu dhuri lekhyatAM yayau, sadguNastu jagatAM satAmapi // 32-22 // "prayatnazIla evA teozrIe mArI upara kRpA karIne mane kAzImAM tarkazAstranuM adhyayana karAvyuM. teozrIno A saguNa, jagatamAM prasiddha evA sajjanomAM paNa gaNanApAtra mukhya thayo hato." - A pramANe bAvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke e vakhatanA kALamAM vihAra khUba ja agavaDabharyA hatA. evA kaparA samayamAM gujarAta-amadAvAdathI kAzI jaine pU. upAdhyAyajI ma.ne teozrInA paramatAraka pU. gurudevazrIe tyAMnA paMDito pAse nyAyazAstranuM adhyayana karAvyuM hatuM. potAnA pU. gurudevazrInA A guNanI prazaMsA sarvatra thayelI. A vAtanuM anusmaraNa karIne A zlokathI graMthakArazrIe potAnA pU. gurudevazrInA upakAranuM varNana karyuM che; jethI kRtajJatA, samarpaNabhAva ane gurubhakti vagere graMthakArazrImAM pratIta thAya che. e32-22l potAnA pU. gurubhagavaMtanuM ja mAhAbhya varNavAya che yeSu yeSu tadanusmRti bhavet, teSu dhAvati ca darzaneSu dhIH / yatra yatra marudeti labhyate, tatra tatra khalu puSpasaurabham // 32-23 // "je je darzanomAM ane te pU. gurudevazrInuM anusmaraNa thAya che, te te darzanomAM mArI buddhi doDe che. kAraNa ke kharekhara ja jyAM jyAM pavana jAya che, tyAM tyAM puSpanI sugaMdha prApta thAya che." - A pramANe tevIsamA zlokano artha che. eno Azaya samajI zakAya che. gurukRpAnuM adbhuta 266 sajjanastuti batrIzI
Page #270
--------------------------------------------------------------------------
________________ sAmarthya ahIM varNavyuM che. cha darzananA te te Akara graMtho atyaMta gahana hovAthI tenA paramArthane pAmavAnuM saraLa nathI, je gurukRpAthI khUba ja saraLa banatuM hoya che. graMthakAraparamarSie potAnA vAstavika anubhavanuM ahIM varNana karyuM che. ochA vadhatA pramANamAM evo anubhava ApaNane paNa koI vAra thato hoya che. paraMtu e kSaNavAra mATe hovAthI tenI chAyA ApaNA jIvanamAM paDatI nathI. ahIM to graMthakArazrInI jJAnopAsanAmaya sAdhanAmAM e anubhava paLe paLe thAya emAM Azcarya nathI. If32-23. pU. gurudevazrInA anusmaraNanA phaLavizeSane jaNAvAya che- tadguNai mukulitaM raveH karaiH, zAstrapadmamiha manmanohadAt / ullasannayaparAgasaGgataM, sevyate sujanaSaTpadavrajaiH // 32-24 // "atyAra sudhI biDAyeluM zAstrakamaLa; mArA manasvarUpa sarovaramAMthI, pU. gurudevazrInA guNo svarUpa sUryakiraNo vaDe vikAsa pAme che. te nayasvarUpa parAgathI yukta evuM zAstrakamaLa sajjanasvarUpa bhamarAonA samudAyo vaDe sevAya che." - A pramANe covIsamA zlokano artha che. tAtparya e che ke - graMthakAraparamarSinA manasvarUpa sarovaramAM atyAra sudhI dIkSAnA pUrvakALamAM zAsasvarUpa kamaLa biDAyeluM hatuM. paraMtu tyAra pachI potAnA bhavanistAraka evA pU. gurudevazrInA nAmasmaraNAdisvarUpa guNarUpI sUryakiraNo vaDe e zAstrakamaLa khIlavA mAMDyuM. khIlelA e kamaLamAM sajjanonI nIti svarUpa parAga che. evA parAgathI yukta evA kamaLane sajjanosvarUpa bhamarAonA samudAyo seve che. AnA mULamAM pU. gurudevazrInuM nAmasmaraNa kAryarata che - e samajI zakAya che. ll32-24 AvA paramopakArI pU. gurudevazrInA upakAronuM RNa vALI zakAya evuM nathI e jaNAvAya che nirguNo bahuguNai virAjitAMstAn gurUnupakaromi kairguNaiH / vAridasya dadato hi jIvanaM, kiM dadAtu bata cAtakArbhakaH // 32-25 // "bahuguNothI zobhatA evA pU. gurubhagavaMtane, nirguNa evo huM kayA guNothI upakRta karuM? kAraNa ke potAne jIvana ApanAra meghane, bicAruM cAtaka bAla zuM ApI zake?" - A pacIsamA zlokano akSarArtha che. ahIM graMthakArazrIe pU. gurudevazrInA anaMta upakAranuM varNana karyuM che. ghaNA guNothI alaMkRta evA pU. gurudevazrIe je upakAra karyA che tenI koI sImA nathI. enA RNane aMzataH paNa cUkavavAnuM sAmarthya potAmAM nathI : e pramANe pU. upAdhyAyajI ma. pharamAve che. saMyamajIvananuM pradAna karanArA pU. gurubhagavaMta meghajevA che ane pote sarvathA eka parizIlana 267
Page #271
--------------------------------------------------------------------------
________________ guNahIna cAtakanA bAla jevA che - A pramANe jaNAvIne graMthakArazrIe pU. gurudevazrInI pratyeno potAno bhaktibhAva sUcavyo che. samartha zAstrakAraparamarSinI e vAta samajI zakIe to gurubhaktinA phaLane prApta karI zakIe. anyathA jema cAle che tema cAlyA ja karaze. 32-2pA Ama chatAM pU. gurubhagavaMtazrInA yazanA vistArathI potAnA cittamAM AnaMda thAya che : te jaNAvAya che- prastutazramasamarthitairnayairyogyadAnaphalitaistu tadyazaH / yatprasarpati satAmanugrahAdetadeva mama cetaso mude // 32-26 // "AraMbhelA A zAstranI racanAnA zrama(prayatnothI jenuM samarthana karAyuM che evA, yogyane ApavAthI phaLelAnayo vaDe pU. gurudevazrIno jeyaza sajjanonA anugrahathI cAre dizAmAM phelAya cheH eTalI ja vAta mArA cittanA AnaMda mATe che." - A pramANe chavvIsamA zlokano artha che. kahevAno Azaya e che ke A pUrve nirguno... ityAdi zlokathI graMthakArazrIe pU. gurudevazrInA upakAronA badalAmAM teozrIne ApI zakAya evI eka paNa vastu potAnI pAse nathI - ema jaNAvIne kheda vyakta karyo hato. paraMtu AvI sthitimAM paNa eka AnaMdanI je vAta che te A zlokathI jaNAvI che. pU. gurudevazrInA ekamAtra anugrahathI karAyelI graMtharacanAnA parizramathI nayonuM samarthana thAya che. evA graMthonA yogya jIvone karAvAtAM adhyayanAdithI saphaLa banelA nayothI pU. gurudevazrIno yaza, cAre dizAmAM sarjanonA anugrahathI phelAya che - te mArA cittanA AnaMda mATe thAya che. kAraNa ke A rIte paNa aMte to pU. gurudevazrInA yazano ja sarvatra phelAvo thAya che. sajjano "pU.upAzrI nayavijayajI mahArAjAnA ziSya pU.upAzrI yazovi. mahArAje A graMthanI racanA karI che." - A pramANe kahIne mArA pU. gurudevazrInA ja yazane vistAre che - ema graMthakArazrI A zlokathI pharamAve che. 32-26ll A rIte potAnA pU. gurudevazrInI ATalI stavanA karavAnuM zuM prayojana che? jagatamAM bIjA paNa aneka sajjano to che ja ne? - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che- Asate jagati sajjanAH zataM, tairupaimi nu samaM kamaJjasA / kiM na santi girayaH paraHzatA, merureva tu bibhartu medinIm // 32-27 // "A jagatamAM sajajano to seMkaDo che. paraMtu mArA te paramakRpALu gurudevazrI sAthe sahasA kayA sajajanane sarakhAvuM? zuM seMkaDo parvato A pRthvI upara nathI? chatAM pRthvIne to meruparvata ja dhAraNa kare ne ?" - A pramANe sattAvIsamA zlokano zabdArtha che. eno Azaya spaSTa che ke A jagatamAM seMkaDo-hajAro sajjano che. paraMtu jyAre niraMtara potAnI pAse ja 268 sajjanastuti batrIzI
Page #272
--------------------------------------------------------------------------
________________ paramopakAranirata evA paramatAraka gurudevazrI hoya to bIjAnI pAse javAno ke teono vicAra karavAno prasaMga ja kyAM Ave che?... ityAdi samajI zakAya che. potAnI pAse ja auSadhi hoya to parvata upara koNa jAya? If3ra-2nA graMthakArazrI potAnuM graMthakartutva jaNAve che- tatpadAmburuhaSaTpadaH sa ca, granthamenamapi mugdhadhI ya'dhAm / yasya bhAgyanilayo'jani zriyAM, sadma padmavijayaH sahodaraH // 32-28 // "te zrI navijayajI upAdhyAyajI mahArAjAnA caraNAraviMdamAM bhamarAsamAna evA te mugdhabuddhivALA yazovijaye A graMtha banAvyo che; ke jenA (mArA) bhAgyanA nidhAna ane lakSmInA Azraya evA padmavijaya sagA bhAI thayA hatA." - A pramANe aThThAvIsamA zlokano artha che. eno Azaya spaSTa che. pU. upAdhyAya zrI nayavijayajI mahArAjAnA ziSya mahAmahopAdhyAyajI mahArAjAe A graMthanI racanA karI che. teozrInA saMsArIpaNAnA sagA bhAI pU. padmavijayajI mahArAjA hatA. pU. gurudevazrInI agAdha kRpAthI A graMthanI racanA karI che ema jaNAvatAM graMthakArazrIe potAne mugdhamati tarIke varNavyA che. enuM tAtparya eTaluM ja che ke A graMtharacanAmAM potAnI buddhi-pratibhA karatAM paNa gurukRpAnuM sAmarthyaaciMtya che. A graMthanI racanA e vinA zakya ja na banata./32-28 graMthanI racanAnI saphaLatA jaNAvAya che- matta eva mRdubuddhayazca ye, teSvato'pyupakRtizca bhAvinI / kiM ca bAlavacanAnubhASaNAnusmRtiH paramabodhazAlinAm // 32-29 // "mArA karatAM paNa jeo alpabuddhivALA che, teone vize ja A graMthanI racanAthI upakAra thavAno che. tema ja paramabodhavALA jIvone bALakanA vacanane bolavAnuM smaraNa karAvanAra A graMtha banaze." - A pramANe ogaNatrIsamA zlokano sAmAnya artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke graMthakArazrI karatAM jemanI buddhi mRdu-komaLa che temanA mATe A graMtha atyaMta upakAraka nIvaDaze. paraMtu teozrI karatAM jemano bodha utkRSTa che; temanA mATe A graMtha koI paNa upakAra na kare to paNa temanA mATe e AnaMdanuM kAraNa banI raheze. kAraNa ke e mahAbuddhivALA prAjJa puruSonI apekSAe graMthakArazrI potAne bALaka mAne che. bALakanAM vacanone sAMbhaLavAthI temanA vaDIlajano jema AnaMda pAme che, tema graMthakArazrInA A graMthanA adhyApanAdithI prAjJa mahAtmAone bALakonAM vacanonI smRti thavAthI AnaMda ja thavAno che. tethI A graMthanI racanA saphaLa che... e spaSTa che. 32-ralA eka parizIlana 269
Page #273
--------------------------------------------------------------------------
________________ A graMthanI racanAmAM keTalAka zloko pUrva mahAtmAoe racelA hatA te che, keTalAka zlokomAM thoDo pheraphAra karI evAne evA ja che to AmAM navuM zuM karyuM che ? - A zaMkAnuM samAdhAna karAya che-- atra padyamapi pAGktikaM kvacid, varttate ca parivarttitaM kvacit / svAnyayoH smaraNamAtramuddizaMstatra naiSa tu jano'parAdhyati // 32-30 // "A graMthamAM joke keTalAka zloko pUrvakALanA mahAtmAonI paMktine akSarazaH anusaranArA che ane keTalAka zlokomAM thoDo pheraphAra karyo che. paraMtu e vakhate mAro (graMthakRdno) uddeza e hato ke te te sthaLonuM potAne ane bIjAne smaraNa karAvavuM. tethI tema karatAM A mANasa (graMthakArazrI) koi aparAdha karato nathI." - A pramANe trIsamA zlokano artha spaSTa che. eno Azaya samajI zakAya che ke upara jaNAvyA mujaba A graMthamAM akSarazaH ke thoDA pheraphAra sAthe je je zlokonuM avataraNa karAyuM che, te te zlokothI te te graMthanuM svaparane anusmaraNa thAya - e spaSTa che ane tethI e uddezathI karAyelA avataraNamAM koi ja doSa nathI. II32-30nA - AvA graMthanuM adhyayana ke adhyApana kai rIte thaze, te jaNAvAya che-- 270 khyAtimeSyati parAmayaM punaH, sajjanairanugRhIta eva ca / kiM na zaGkarazironivAsato, nimnagA suviditA surApagA // 32-31 // 'sajjano dvArA anugrahane pAtra banelo ja A graMtha zreSTha koTinI khyAtine prApta karaze. zuM zaMkaranA mastake rahevAthI nIce javAnA svabhAvavALI paNa gaMgAnadI suranadI tarIke prasiddha nathI thai ?" - A pramANe ekatrIsamA zlokano artha che. kahevAnuM tAtparya e che ke sAmAnya rIte AvA graMthonuM adhyayana kaSTasAdhya hovAthI khAsa koi karatuM nathI. paraMtu sajjano AvA graMthane bhaNAvavA dvArA potAnA anugrahane pAtra banAve to ja A graMtha 5ramakhyAtine prApta karaze. anyathA A graMtha koi paNa rIte khyAtine prApta karI zakaze nahi. mahApuruSo anugraha kare to nAnI paNa vastu AdarapAtra banatI hoya che. tethI ja nIce gamana karanArI evI gaMgAnadI zaMkaranA anugrahathI 'suranadI' (devatAi nadI) tarIke prasiddhine pAmI che. sajjanono anugraha karavAno ja svabhAva hoya che. tethI teo dvArA A graMtha pracAramAM Avaze ja... ityAdi tAtparya spaSTa che. II32-31 // samasta prakaraNArthano upasaMhAra (samApana) karAya che--- yatra syAdvAdavidyA paramatatimiradhvAntasUryAMzudhArA, nistArAjjanmasindhoH zivapadapadavIM prANino yAnti yasmAt / sajjanastuti batrIzI
Page #274
--------------------------------------------------------------------------
________________ asmAkaM kiM ca yasmAd bhavati zamarasai rnityamAkaNThatRpti, jainendra zAsanaM tadvilasati paramAnandakandAmbuvAhaH / / 32-32 // / / ziSTA dvAtriMzikA sajjanaguNavarNanamayI granthAvicchedahetumaGgalarUpA spaSTA / / = "jemAM bIjAM darzanonA ajJAnasvarUpa aMdhakArano vinAza karavA mATe sUryanAM kiraNonI dhArA jevI syAdvAdavidyA che, jenAthI bhavasAgarano nistAra pAmIne jIvo mokSapadane prApta kare che tema ja jenAthI amane zamarasathI sadAne mATe AkaMTha tRpti thAya che, te A paramAnaMdasvarUpa kaMdanA vikAsa mATe meghajevuM zrI jinezvaradevonuM zAsana jayavaMtuM varte che." - A pramANe batrIsamA zlokano artha che, jeno Azaya atyaMta spaSTa che. ene anurUpa ajJAnane dUra karI saMsArasAgarano pAra pAmavA dvArA paramAnaMdapadane prApta karavA prayatnazIla banI rahIe e ja eka zubhAbhilASA sAthe A parizIlana pUrNa karAya che. sajjanonA guNonuM varNana jemAM che evI A chellI batrIsI che. graMthanA avicchedanA kAraNabhUta maMgaLa svarUpa A batrIzI spaSTa che. tethI A batrIzInI TIkA graMthakArazrIe karI nathI. II32-32 // iti zrIdvAtriMzadddvAtriMzikAyAM sajjanastutidvAtriMzikA // eka parizIlana analpAnativistAramanalpAnatimedhasAm / vyAkhyAtamupakArAya candraguptena dhImatA // 271
Page #275
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIgraMthakAraparamarSiprazastiH / pratApArka yeSAM sphurati vihitAkabbaramanaHsarojaprollAse bhavati kumatadhvAntavilayaH / virejuH sUrIndrAsta iha jayino hIravijayA dayAvallIvRddhau jaladajaladhArAyitagiraH // 1 // je hIrasUrIzvarajI mahArAjAnA pratApa svarUpa sUryathI akabara bAdazAhanA mana svarUpa kamaLano vikAsa thayo hato, te zrI hIrasUrIzvarajI mahArAjAno pratApasvarUpa sUrya spharato hoya tyAre ekAMta kadAgrahanI mAnyatA svarUpa aMdhakArano vilaya thAya che. teozrInI vANI, dayAsvarUpa velaDIne vadhAravA mATe meghanA jaLanI dhArA jevI hatI. A jagatamAM vijayane prApta karanArA evA teozrI A zrI jinazAsanamAM zobhatA hatA. [1] pramodaM yeSAM sadguNagaNabhRtAM bibhrati yazaHsudhAM pAyaM pAyaM kimiha nirapAyaM na vibudhAH / amISAM SaTtarkodadhimathanamanthAnamatayaH suziSyopAdhyAyA babhuriha hi kalyANavijayAH // 2 // je sadguNonA samudAyane dhAraNa karatA hatA te pU.A.bha.zrI.vi. hIra sU. mahArAjAnI yaza sudhA(amRta)nuM pAna karI-karIne paMDitoe niravadya AnaMdane zuM dhAraNa karyo na hato ? (arthAta karyo hato.) te A jagadguru zrI harasUrIzvarajI mahArAjAnA suziSya zrI kalyANavijayajI upAdhyAya thayA hatA, jeozrInI mati SaDradarzanasvarUpa samudranuM maMthana karavA mATe ravaiyA jevI hatI. rA camatkAraM datte tribhuvanajanAnAmapi hRdi sthitihemI yasminnadhikapadasiddhipraNayinI / suziSyAste teSAM babhuradhikavidyArjitayazaH prazastazrIbhAjaH pravaravibudhA lAbhavijayAH // 3 // jeozrImAM zrI siddhahemavyAkaraNanI spaSTa pratibhA evI hatI ke je adhika pada(unnata ucca sthAna)nI siddhimAM ja premane dhAraNa karanArI hatI tethI te traNe jagatanA lokonA cittamAM camatkArane karanArI hatI, tema ja jeozrI adhika zAstrajJAnathI prApta karelA yaza svarUpa prazasta 272 sajajanastuti batrIzI
Page #276
--------------------------------------------------------------------------
________________ lakSmInA Azraya hatA evA te zrI lAbhavijayajI upAdhyAyajI mahArAjA; zrImad kalyANavijayajI mahArAjAnA suziSya thayA hatA. lll. yadIyA dRglIlAbhyudayajananI mAdRzi jane jaDasthAne'pyarkadyutiriva javAt paGkajavane / stumastacchiSyANAM balamavikalaM jItavijayA -bhidhAnAM vijJAnAM kanakanikaSasnigdhavapuSAm // 4 // jema sUryanI kAMti kamaLanA vanamAM khUba ja zIgha kamaLono vikAsa kare che tema jeozrInI daSTilIlA mArA jevA jaDa mANasamAM paNa abhyadayane utpanna kare che te, zrI lAbhavi. upAdhyAyajI ma.nA ziSya upAdhyAyajI zrI jItavijayajI mahArAjA thayA hatA. teozrInuM zarIra, suvarNanI parIkSA mATenA kasoTInA pASANa jevI snigdha kAMtivALuM hatuM. vidvAna evA teozrInA paripUrNa baLanI ame stavanA karIe chIe. II4ll prakAzArthaM pRthvyAstaraNirudayAdreriha yathA yathA vA pAthobhRtsakalajagadarthaM jalanidheH / tathA vANArasyAH savidhamabhajan ye mama kRte satIrthyAste teSAM nayavijayavijJA vijayinaH // 5 // te pU.upA.zrI jItavi. mahArAjAnA gurubhAI, paMDitavarya upAdhyAyajI zrI nayavijayajI mahArAjA hatA. pRthvI upara prakAza mATe sUrya jema udayAcala parvata samIpe jAya che tema ja sakaLa vizvane pANI mATe (upakArArthe) vAdaLa jema samudra samIpe jAya che, tema mArA abhyAsa) mATe je pUjya gurudevazrI kAzI gayA hatA, te pU.upAzrI navijayajI mahArAjA jayavaMtA varte che. //pA yazovijayanAmnA taccaraNAmbhojasevinA / dvAtriMzikAnAM vivRtizcakre tattvArthadIpikA // 6 // te pUjya gurudevazrI nayavijayajI mahArAjAnA caraNAraviMdanI sevA karanArA yazovijayajI nAmanA ziSya dvAtrizikA mULa graMtha upara "tattvArthadIpikA' nAmanI TIkA karI che. //dI mahArthe vyarthatvaM kvacana sukumAre ca racane budhatvaM sarvatrApyahaha mahatAM kuvyasanitAm / nitAntaM mUrkhANAM sadasi karatAlaiH kalayatAM khalAnAM sAdguNye kvacidapi na dRSTi nivizate // 7 // - eka parizIlana 273
Page #277
--------------------------------------------------------------------------
________________ mahAtmAonI zAstraracanAmAM kavacit mahAna gaMbhIra arthanuM nirUpaNa karAyuM hoya tyAM nirarthakatAne jotA hoya che ane kvacit graMthanI saraLa racanA hoya tyAre "zuM pAMDitya che?" - A pramANe sarvatra UMdhuM jovAnI jemane kuTeva che ane atyaMta mUrkhalokonI sabhAmAM tALI pADavAnuM jajeo kAma karanArA che evA kheladurjana) puruSonI daSTi kyAre paNa saguNone vize jatI nathI. chA api nyUnaM datvAbhyadhikamapi sammIlya sunauM vitatya vyAkhyeyaM vitathamapi saMgopya vidhinA / apUrvagranthArthaprathanapuruSArthAd vilasatAM satAM dRSTiH sRSTiH kavikRtivibhUSodayavidhau // 8 // sajjanono svabhAva durjanonA svabhAvathI taddana ja viparIta che. graMthanI racanAmAM koI sthAne nyUnatA rahI hoya topaNa tyAM adhika paNa potAnI meLe meLavIne sunayothI graMthArthane vistArathI jaNAvIne tema ja koI vAra khoTuM paNa hoya tyAre vidhipUrvaka tene DhAMkIne apUrva evA graMthArthano vistAra karavAnA puruSArthathI zobhatA evA sajjanonI dRSTi kharekhara ja kavionI kRtionI vibhUSAnA udaya mATe sRSTisamAna che. IITalA adhItya sugurorenAM, sudRDhaM bhAvayanti ye / te labhante zrutArthajJAH, paramAnandasampadam // 9 // sugurubhagavaMtanI pAse je loko A kAtrizat dvAaizikAnI TIkAnuM adhyayana karI daDhatApUrvaka tenuM paribhAvana kare che, teo kRtArthanA jJAtA banI paramAnaMda-saMpadAne prApta kare che. lA pratyakSaraM sasUtrAyA, asyA mAnamanuSTubhAm / zatAni ca sahasrANi, paJca paJcAzadeva ca // 10 // pAMca hajAra ane pAMcaso pacAsa (5550) jeTalA anuSTram chaMdanA zloko jeTaluM; A mULa sAthe TIkAnuM dareka akSaranI gaNanAe pramANa che. 1nA iti zrImahAmahopAdhyAyanyAyavizAradanyAyAcAryazrImadyazovijayagaNiviracitA dvAtriMzadvAtriMzikAH / A pramANe mahAmahopAdhyAya nyAyavizArada nyAyAcArya zrImadyazovijayajI gaNivaryaviracita kAtrizat trizikA prakaraNa pUrNa thayuM. 274 sajjanastuti batrIzI eka parizIlana
Page #278
--------------------------------------------------------------------------
________________ Tejas Printers AHMEDABAD M. 98253 47620