Book Title: Anusandhan 2016 05 SrNo 69
Author(s): Shilchandrasuri
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/520570/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU (ThANaMgasutta, 529) anusandhAna - 69 zrI hemacandrAcArya prAkRtabhASA ane jainasAhitya viSayaka saMpAdana, saMzodhana, mAhitI vagairenI patrikA saMpAdaka : vijayazIlacandrasUri kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi 2016 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ moharite saccavayaNassa palimaMthU(ThANaMgasutta,529) 'mukharatA satyavacananI vighAtaka che' anusandhAna prAkRtabhASA ane jainasAhitya-viSayaka sampAdana, saMzodhana, mAhitI vagerenI patrikA sampAdaka: vijayazIlacandrasUri ANASI HIRIDIURD 6000 zrIhemacandrAcArya kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi ahamadAbAda 2016 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna 69 Adya sampAdaka : DaoN. harivallabha bhAyANI sampAdaka : vijayazIlacandrasUri samparka : C/o. atula eca. kApaDiyA A-9, jAgRti phleTsa, pAlaDI mahAvIra TAvara pAchaLa, amadAvAda-380007 phona : 079-26574981 E-mail:s.samrat2005@gmail.com prakAzaka : kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi, ahamadAbAda prAptisthAna : (1) A. zrIvijayanemisUri jaina svAdhyAyamandira 12, bhagatabAga, jainanagara, navA zAradAmandira roDa, ANaMdajI kalyANajI peDhInI bAjumAM, amadAvAda-380007 phona : 079-26622465 (2) sarasvatI pustaka bhaNDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapola, amadAvAda-380001 phona : 079-25356692 prati : 250 mUlya : Rs 120-00 mudraka : kriznA grAphiksa, kirITa harajIbhAI paTela 966, nAraNapurA jUnA gAma, amadAvAda-380013. (phonaH 079-27494393) Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nivedana 'saMzodhana' pratyeno aNagamo me rUDhijaDa mAnasanI jarIpurANI vizeSatA che. saMzodhana viSe pravartatI aNasamaja AnuM kAraNa che. saMzodhana me sudhArakayuganI vikRti che, athavA sudhArako taraphathI paramparA upara thayeTu AkramaNa che; saMzodhana dvArA ApaNAM zAstronI ane dharmanI vAtone khoTI TharAvIne ApaNane dharma tathA saMskRtithI bhraSTa karavAnI oka SaDyantra jevI yojanA che; saMzodhananA nAme avI vAto phelAvavAmAM Ave ke tethI loko zraddhAbhraSTa thAya ane dharmathI vimukha thaI jAya; A prakAranI, sAcI ke khoTI, samajaNa A aNagamAcaM kAraNa che. __A vAto sAva khoTI che aq paNa nathI. ovI ghaNI ghaNI harakato saMzodhananA nAme thaI che ane thatI rahe che ke jene lIdhe paramparAparAyaNa mAnasa sahaja kSubdha thatuM rahe che, ane saMzodhana pratye tene anAsthA vadhatI rahe che. ahIM je khaTe che athavA je Avazyaka che te che viveka. vivekadRSTi o jJAnasaMpanna ke zraddhAsaMpanna cittanI anivAryatA gaNAya. paramparAgata mAnasa jo jJAnAbhyAsa mATe vizeSa AgrahI hoya to, te jJAnArjananA samucita phaLa jevo 'viveka' tenAmAM Ugavo ja joI. viveka nathI Ugato tyAM be vAnAM lagabhaga jovA maLe cha : jhanUna ane andhazraddhA. A beunuM pharajaMda te kadAgraha. athI UlaTuM, vivekadRSTi khIlI hoya tyAM be vAnAM anubhavAya che : udAratA ane vizada zraddhA. viveka ApaNane, saMzodhana dvArA sAMpaDatA kAlpanika ke avAstavika niSkarSo thakI bacAve che; ane sAthe ja, anucita rUDha mAnyatA tathA paramparAnuM sammArjana paNa karavA prere che. _ 'rAma ane rAvaNa kAlpanika pAtro che'; 'zrIpALa ane mayaNAnI kathA kalpanAnI nIpaja che'; 'zatrujayatIrtha te sAcuM nathI'; - AvI vAto jyAre saMzodhana dvArA thavA mAMDe, tyAre saMzodhana pratyeno vizvAsa DagI jAya to te sAva svAbhAvika che. je pAtro ane tattvo, yugonA yugothI loka-cetanAnI AsthAnA kendra tarIke pratiSThita hoya; te tattvone ke pAtrone 'mithyA' gaNAvanArAM saMzodhano pote to jUThAM hovAnAM ja, paraMtu tenI asara sAcAM-tathyAtmaka hoya tevAM saMzodhanoo paNa veThavI ja paDavAnI. ane tethI je nukasAna thAya te to paramparAo ane satye ja veThavAnuM Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ave. paraMtu AmAM paramparAno doSa nahi kaDhAya. paramparA pAse vivekanI jeTalI apekSA rAkhIo teTalI ja, balke tethI aneka gaNI adhika vivekanI apekSA, saMzodhana pAse paNa rAkhavAnI hoya. o vAta paNa bhUlavI na joIo... saMzodhana aTale paramparAno lopa nahi. paramparA upara prahAra karavo kAMI saMzodhanano lakSyAMka nathI - na hoya - na hovo joI. saMzodhanano eka ja artha hoya : paramparAmAM, kALavaza, pravezI gayelI vikRtionI dUra karavI. hA, arbu jarura bane ke AvaM vikRti-nivAraNa, kyAreka ke ghaNIvAra, koIne paramparA paranA prahArarUpa ke AghAtaprada ke amAnya banI bese. upara vivekadRSTinI vAta karI teno upayoga ahIM ja Avazyaka bane. ApaNuM jJAna, adhyayana, paramparAnusArI bhale hoya, parantu temAM jo vivekanuM ucita saMmmizraNa karavAmAM Ave, to ApaNe rUDhijaDa ke jJAnajaDa na banI jaise ane paramparAnuM sammArjana karI ApanArA, lAbhakAraka saMzodhanathI vaMcita na rahI jaio. pharI, vivekadRSTi se sarvatra anivArya che. astu.. - zI. Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anukrama 11 17 22 sampAdana kavi-zrIrUpacandrajI-racita viyoginIchandobaddhA vijJaptidvAtriMzikA - saM. muni suyazacandravijaya gaNi muni sujasacandravijaya gautamasvAmistutiH (anubandhaphalagarbhA) - saM. paM. amRta paTela zrIRSabhadevanI 2 stutio - saM. vijayazIlacandrasUri paM. zrIvivekasAgaragaNiracita-akSarArthaprakAzinIvRttiyutaM / zrIpArzvajina-yamakabaddhastavanam - saM. muni kalyANakIrtivijaya viSamavyAkhyAkAvyAni - saM. muni kalyANakIrtivijaya zrIakSayacandra vAcaka para preSita eka lekhapatra - saM. vijayazIlacandrasUri vAcakazrIsakalacandragaNiracitaM gaNadharaprabodhazrIvardhamAnastavanam - saM. vijayazIlacandrasUri zrIjayavantasUri-kRta paMcendriya gIta - saM. upA. bhuvanacandra zrIsakatamuni tathA sA. zrIjasodAMjInAM gIta - saM. upA. bhuvanacandra muni-zrIudayasAgarajI-kRta thUlibhadra-candrAyaNA - saM. muni trailokyamaNDanavijaya muni-zrInemikuMjara viracita gajasiMhakumAra-copAI - uttarArdha - saM. kirITa zAha rAmasanehI sampradAyanA mahanta dilasuddharAmajIne (indraprastha ) dilhI padhAravAnuM nimantraNa Apato vijJaptipatra lipyantaraNa - muni suyazacandravijaya gaNi, sujasacandravijaya sampAdana tathA bhAvAnuvAda- niraMjana rAjyaguru 27 32 38 42 58 75 Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIpaMcaparameSThinamaskArArthaH zrInemavijayajIkRta bharuca - kAvI- gaMdhAranA 'cha'rI pAlita saGgha stavana zrI anaMtahaMsa gaNi racita pAvAgiri - caityapravADi svAdhyAya saM. muni dharmakIrtivijaya gaNi - - saM. DaoN. zItala manISa zAha A - saM. Dimpala nirava zAha tattvabodhapravezikA - 1 prAmANyavAda navapadaprakaraNa- bRhadvRttinI prazastinA arthaghaTana aMge muni trailokyamaNDanavijaya - 113 prakIrNa zrI hemacandrAcArya - candraka - 14- samAroha : ahevAla zrIhemacandrAcArya - candraka - 14thI sanmAnita Do. nalinI balabIranuM pratibhAva-pravacana 120 136 151 - * muni trailokyamaNDanavijaya 177 182 284 Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 kavi-zrIrUpacandrajI-racita viyoginIchandobaddhA vijJaptidvAtriMzikA - saM. muni suyazacandravijaya gaNi muni sujasacandravijaya stotra sAhitya potAnA ArAdhya ke pUjya pratyenI svahRdayabhAvonI abhivyaktinuM zreSTha mAdhyama che. sAhityanA viziSTa aGga samA A stotromAM koIkavAra temanA guNo gAvA dvArA, koI vAra temanA dehanuM varNana karavA dvArA, to koIkavAra AtmanindAnA mAdhyame temanI stuti-stavanA karavAmAM Ave che. vividhabhASAnibaddha - vividhachandomaya laghu ke dIrgha AvI aneka kRtio jaina-jainetara sampradAyamAM prApta thAya che. prastuta racanA AvI eka laghu kRti che. temAM AtmanindA karatAM karatAM zrIzatrujayagirinAyaka 'zrIRSabhadeva'prabhunI stavanA karavAmAM AvI che. kRti kharekhara khUba rasALa che. temAnAM keTalAMka padyo to khUba hRdayaGgama che. o kAvyanA zabdobhAvo hRdaya nahIM, paNa nAbhimAMthI nIkaLyA hoya tevU lAge che. krodhAdi 4 kaSAyane AzrayIne kavi lakhelA bhAvo - ... (zlo. 13) - he jagatzreSTha! ApanA kSamArUpI AvaraNa(kavaca) taLe mane praveza(sthAna) Apo. anyathA, A krodha rUpI siMha bakarInA baccA jevA mane kheMcI jaze (mArI nAkhaze). (zlo. 14) - he sarvajJa! he vaidyavara! mAro A deha mAnarUpI rogathI gherAyo(harAyo) che. Apa mane mRdutArUpI amRtanuM pAna karAvo jethI huM avyaya (amara) thaI jAuM. (zlo. 15) - he prabhu! jema karoLiyo pote jALu banAve che ane temAM ja phasAya che, tema meM paNa AtmavaMcanArUpI jALu guthyuM che. huM temAM bandhAuM-phasAuM nahIM te mATe Apa te jALAne RjutArUpI daNDathI toDI nAkho. (zlo. 16) - lobharUpI agninA tApathI dAjhelo huM ghaNo vyAkuLa thaI gayo chu. he jina! ApaM nirmamatA (nirmamatva) rUpI meghajalanI vRSTithI mArI AkuLatAne dUra karo. sampUrNa kRti 'viyoginI'chandamAM racAyela che. priya-viyoga A chandamAM Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 vizeSa UThI Ave che. kartA - 'rUpacandra'. ATalI vigatanA AdhAre emano vizeSa paricaya zakya nathI. alabatta A nAmanA eka vidvAna munirAja 'kharataragaccha mAM thayAnI noMdha maLe che. temanuM bIjuM nAma 'rAmavijaya' paNa hatuM. vikramanI 18mI sadImAM teoo racelI vyAkaraNa-vaidyaka-jyotiSa-Agama vagere aneka viSayonI 50 thI adhika kRtio prApta thAya che. te kRtionA adhyayana pachI A kRti paNa temanI hovAno nirNaya thaI zake. temanA jIvanasambandhI mAhitI 'kharataragaccha kA bRhad itihAsa' pustakamAMthI prApta thAya che. prAnte, A kRti paNa upamitibhavaprapaMcA-kathAgata vimalastuti ane kumArapALa mahArAjA kRta AtmanindAdvAtriMzikAnI jema padyAnuvAda pAmI lokajIbhe. gavAtI thAya te ja AzA saha. A kRti amane vidvadvarya zrutasthavira pa.pU. munirAja zrIjambUvijayajI ma.nA ziSya pU. munirAja zrI puNDarIkavijayajI ma.nA mAdhyame jesalamera-zrIjinabhadrasUri hastalikhita granthabhaNDAramAthI prApta thaI che. te badala te pUjyazrInA ame khUba RNI chIe. zrIAdinAthAya namaH // jaya deva! jayA''dimaprabho!, jaya zatruJjayabhUdhrabhUSaNa! / jaya bodhida! bodhavAridhe!, jagadAdhAra! jayA'khilezvara! // 1 // mukurapratibimbalIlayA, nikhilA bhAvatatistvadAtmani / jinanAtha! yato vibhAsate, bhavate tat paramAtmane namaH // 2 // bhagavannabhigamya te vibho-rbhavabhItena mayA dayAlutAm / zubhakRccharaNaM zarIriNAM, vihitaM tvaccalanAvalambanam // 3 // atha yAvadarAtivArito, na labhe'nantasukhAspadaM padam / mama tAvadadhIza! mA sma bhUd, virahaste caraNAmbujArcanAt // 4 // avadhIraya mA'parAdhyayaM, para(ri)bhAvyeti nu mAM jagatpate! / mahatAM hi mahAkRpAvatAM, prakRtirvAridavad vinizcitA // 5 // tadabhadravatA'pyabhUyata, tvadanAjJaptima(ra)kAri yanmayA / na tu mantumavehi mAmakaM, nanu doSo'styayamIza! karmaNAm // 6 / / Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 tadazarmadakarmanodanA-danubhUtA bahuzo nigodabhIH / bata tatsamaye madatihA, yadabhUd dUrataro bhavAn prabhuH // 7 // narakAdigativyathAkathA, alamuktvA tava neturagrataH / jaDabuddhiriha prabodhito, yadahaM tvadvacasaiva kevalam // 8 // pratipadya nu daivataM padaM, bhRzamAsaM viSayairvimohitaH / atha taiH punarapyahaM hahA, pratikUle tvayi tAta! tADitaH // 9 // jagadIza! kathaJcidarjitaM, zivavA'pi nRjanma yanmayA / nirapAti tadapyanantazo, muSito'haM bata mohakarmaNA // 10 // amunaivamihA''tmavidviSA, vazamAnAyya bhaTaiH krudhAdibhiH / ahameSa muhu[:] plavaGgamaH, pratigehaM baTunaiva nartitaH // 11 // tvayi satyapi matpatau ca mAM, yadi dunvanti ruSAdayo'rayaH / apaneSyati tadyanAthatA-'payazo me sakalAdhinAtha! kaH ? ||12|| upavezaya tAvake kSamA-varaNe mAM trijagacchiromaNe! / azamo mRgarADivA'nyathA, huDadAraM nu hahA! hariSyati // 13 // abhimAnarujA jitaM vapu-rmama sarvajJabhiSagvibhUSaNa! / atha pAyaya mArdavAmRtaM, tvaritaM yena bhaveyamavyaya[:] // 14 // racitaM ca mayA''tmavaJcanaM, chalajAlaM kRmiNeva kurvatA / lasadArjavadaNDakhaNDitaM, madabandhAya vidhehi tad vibho! // 15 // ahamasmyasamAdhibAdhito, bahulobhAnalatApatApitaH / jina! nirmamatAghanacchaTA-laharIbhiH kuru mAmanAkulam // 16 // pizunena hasena hAsyatAM, gamito'haM karuNAM dazAM gataH / diza tanmahimApti(pta)ye hi mAM, varavairAgyarasaM jagadguro! // 17 // iva gendukamantarAgataM, lalatA(to) ratyaratI nihatya mAm / adhunA vidhinA'pasArya te, kuru, bhataH(taH!) samatAbhuvi sthiram // 18|| bhaya-zocanabhAvakasya me, bhaya-sokAbhibhavo vyavarddhata / muninAtha! tathA yatasva tau, na punarmAM spRzato bhavAntare // 19 // tanusambhavamasmaran mudhA, yadabIbhatsata manmano'zucim / abhavaM nanu tena tanmayaH, sadayoddhAraya mAM tato'dhunA // 20 // Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 mama caiva mano manobhavo, vyathate hanta! manobhavo'pi san / iva vaMzajakRSNavartmanaH, kiyadAkhyAmi tato'sya do(dau)SThavam // 21 // zamayA'mumanantavIryabhA-ganukampyo bhavatA'smi cedaham / iyadeva kRpAphalaM puna-rna ca vedatrayavedanodayaH // 22 // yugmam // avagADhacarA muhurmayA, saha mithyAtvaciratnazatruNA | : .... bhavasantatirAzu hIyatAM, hitakRnnAtha! tava prasAdataH // 23 // ayi mohamayo'pi rocate, priyatubhyaM khalu me tvadAzrayaH / virase lavaNAmbudhAvapi, sphurati svAdurasaM jalaM kvacit // 24 // tava pAdatalAvalambanaM, viSayA mA'grahiSuH kadA'pi mAm / yadamIbhirabhIrumAyibhiH, saralo'haM bahuzaH pralobhitaH // 25 / / manasA samamindriyANi te, smaraNAt pAraga! vArayanti mAm / viSayAnukameva kurvate, kuru yatnaM kamapIha tad drutam // 26 // . hiyate'pyatha yatnarakSitaM, ghanasAropamitaM mano'sthiram / miricairiva te guNasmRti-pratibandhairvidhivad badhAna tat // 27 // anukampya nivartayA''zravAna, jinapa! khyApaya saMvarIti mAm / / tvaritaM punaranyasaGgamAd, virataM tAta! vidhehyataH param // 28 / / tvayi caiva vidhAya dhAraNA-manubhUyA''tmaguNAn mahArasAn / avadAtamavApnuyAM yathA, vararatnatritayaM tathA nanu // 29 // adhikRtya paditrayAGkitA-nyatha tattvAnyaparokSamAnataH / pratimaH parameSThinA kadA-'hamapazyAmiti(?) me manorathaH // 30 // atha cet pRthulAH pratIkSase, mama kAzcit khacitA bhavastha(sthi)tIH / tadapi dRDha(draDhi)mAnamAnayA-'dbhutasamyavaktvadhanaM svasiddhaye // 31 // saphalIkurutAn mamA'rthanAM, haratAt pApamathA'pi durgata(tim) / diza deva! dayAparepsitaM, paramAdhAra! namo namo'stu te // 32 // iti hRdayagatAbhilASamAkhyat, prathamajinaM vimalAcalaM punAnam / jinapaticaraNAbjacaJcarIkaH, kaviracanAmupadAya rUpacandraH // 33|| // iti vijJaptidvAtriMzikA samAptA / / || zubhaM bhavatu || zrIH zrIH // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 gautamasvAmistuti: (anubandhaphalagarbhA) - saM. paM. amRta paTela [vyAkaraNazAstramA anubandho- ghaNuM mahattva che. dhAtu sAthe joDAyelA anubandho, te te cokkasa paristhitimAM cokkasa kArya- sUcana karatAM hoya che. AvA anubandhone lIdhe thayelA dhAtuprayogone kramazaH samAvatI ane o dvArA zrIgautamasvAmInI stuti karatI eka vyAzraya prakAranI racanA atre prakAzita thaI rahI che. racanAnA ane tenA para racAyelI avacUrinA kartA ajJAta che. avacUrimAM pahelAM stuti vize vivaraNa ane tyArabAda anubandho ane te anubandhothI sarjAtA stutigata prayogo aMge chaNAvaTa che. lAlabhAI dalapatabhAI vidyAmandira, amadAvAdanI lAdabhesU 7317 kramAGkanI 1 patnI paJcapAThI prata uparathI prastuta kRtinuM lipyantaraNa thayuM che. prata saM. 1515mAM zrImeruratna gaNinA ziSya zrIsiddhAntasundara dvArA lakhAI che. pratanI XeroxnA abhAvamAM zrIamRtabhAInA mahadaMze azuddha lipyantaraNanA AdhAre yathAmati sampAdana-saMzodhana karyu che... zrIvarddhamAnaziSyAgraNI-mahimAdhAma gautamAhvaguro! / anubandhaphalazlokai-stvAmajJo'pi stuvannasmi // 1 // avacUriH - asyA avacUrilikhyate / yathA - he gautamAhvaguro!, anubandhAnAmakArAdi-haparyantAnAM yat phalaM, tadAdhAratvenA''dhArasya AdheyopacArAt phalameva ye prayogAsteSAM tairvA ye zlokA vRtti(ta)vizeSAstaiH kRtvA, tvAmajJo'pi stuvannasmi iti yogaH / atra 'vardhamAnaziSyAgraNI'riti padaM zrIvIrasyeva zrIgautamasyA'pi stutyahatAM pratipAdayati / 'mahime'tyAdi tu yadajJo'pyanantaguNaM bhagavantaM stotuM zaknoti, tatra bhagavAneva heturityarthaM vyanakti / tathA 'zlokai riti padaM prAya AryAnibaddhAyAmapyasyAM *stutau na duSTaM, "bhavai ya ittha silogo, pehei hiyANusAsaNa"mityAdAvapi tathAdarzanAt / athavA bandhavRttaracanA anu- lakSIkRtya ye phalabhUtAH zlokA yazAMsi, tairhetubhirityarthavyakteH / na ca yazasAM kAvyaphalabhUtatvamayuktaM, "kAvyaM yazase'rthakRte" ityAdivacanAt / athA'nubandhAH - Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 "akAraH sarvatra uccAraNArthaH" / yathA atra 'asak bhuvi, vartamAnA mivi 'asmI'ti // 1 // atha prastutastutimAha - minnedhamAnamud yo, bhajate nandan bhavantamastvA'nyat / viSNumasittvA tama-cikrIDacchIrnA'vijaccA'smAt // 2 // [avacUriH] - minnetyAdi / snihyad-vardhamAna-harSo yaH kazcit garhitAparavyApAraM astvA- kSiptvA tvAM bhajate, taM naraM zrIlakSmIviSNuM svaprANapriyaM asittvA- muktvA'cikrIDat- vyalIlasaditi / nanu yathA svaprANezaM muktvA zrIramuM naramacikrIDat, tathA'mumapi muktvA kadAcidanyaH kazcit krIDito bhaviSyati ityAha - nA'vijat- tasmAnna pRthagabhUdityarthaH / iha haripriyA-sampadorabhedena upanyAsaH "kamalA-sampadoH kAmadhvaje makara-matsyayo"rityAdinA tathApratipAdanAt / bhajate' ityatra vartamAnAparo nirdezo bhagavato muktiprAptatvena sAkSAdAzrayaNAyoge'pi manasAzrayaNe yo mityartha vyaktArthaH / 'acikrIDa'dityatra atItatvena nirdezaH cedavinayaM bhajasi tarhi du___Syo jAta evetyAdAviva bhajananairantaryeNA'vazyaphalasadbhAvakhyApanArthaH / evaM sapi (?) svayaM jJeyam // 2 // na ca bhajanameva phalavadapi tu stavanamapIti tatphalamAha - nendoryadavaikSIjjagadagamacca prAkaTIt tadasya yazaH / yo'nudvignamanAstvA-mamohita! stoSyate netaH! // 3 // [ava0] - nendoriti / neta:- svAmin! / na muhyatIti he amohita! - mUDhatAmukta!, [anudvignamanA:-] abhagnacetA yastvAM stoSyate, tasya janasya tad yazaH prAkaTIt- prakaTyabhUt, yad indozcandrasakAzAnnA'vaikSIdai lyena naSTa thagabhUt(?), jagat karmatApannamagamaccA'vyApacceti so'bhUt stutikartuH svAtmani yazaHprakAzanAdanaucityaM stuterupalakSaNamAtratvaM ca / na ca stutikAla eva yazaHprAdurbhavo'pi tu tadabhiprAyeNa prAgapIti jJApanArthaM ca stoSyate ityatra bhaviSyantIparo nirdezaH // 3 // bhajana-stutyorabhAve bhagavad-vAkyA''rAdhanaM viphalamAha - Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 tvadamogdhR-ta-priyaGkara-prazizriyANA-'parAga-vAkyaM yaH / sevetaiSa RtIyitavipadA''potphullasAraddhim // 4 // ava. - tvadityAdi / tvatsambandhi na muhyati na zAstrArthe viparyasyatItyamogdhR / ata eva dhAtUnAmanekArthatvAt, RtaM- satyaM priyaGkaraM- hitaM, "upasargeNa dhAtvartho balAdanyatra nIyate" ityukteH prazizriyANaM- prazAntamaparAgaM- nIrAgaM ca vaco yaH seveta / eSa jana RtIyitavipadA prAptavyasanaH sannutphullasArarddhisthirasampadam Apa- lebhe ityarthaH / 'amogdhRta' ityatra "Rto vA tau [ca" ityanena] RtA saha Rdeva / na ca 'prazizriyANe'tyatra rephasaMyuktena pakAreNa ------ pAdAdisthitarephasaMyuktavyaJjanena prAguktAyogAt "alpavyayena -- grAmyajano miSTamaznAti" ityAdAvapi tathAdarzanAt / ' athodAharaNAni - At - "Adita" iti sUtreNa ktayorAdau iT nissedhaat(rthH)| yathA'tra 'jimidAc snehane', mid, akarmakatvAd "gatyarthAkarmake "ti kartari "jJAnecchArcArthAjI"diti sati kte iDabhAvAt ktasya dasya ca natve 'minne'ti / it - 'iGitaH kartarI"ti sUtreNa kartari AtmanepadArtho, yathA 'edhi vRddhau', edh, AtmanepaditvAdAnazi zavAgame ca 'edhamAne'ti / It - "Igita" ityanena phalavati karttaryAtmanepadArtho, yathA 'bhajI sevAyAm', bhaj, vartamAnA te zavi 'bhajate' iti / ut - "uditaH svarAnno'ntaH" iti nAgamArtho, yathA [nandan....] / Ut - "Udito ve"ti ktvAdau iTvikalpArtho, yathA 'asUca kSepaNe', as, ktvAyAM vikalpAdiTi cA'stvA asitvA ceti / Rt - "upAntyasyA'samAnalope zAsvRdito De' iti De pare Nau upAntyahasvAbhAvArtho, yathA 'krIr3a vihAre', krID, Nigi adyatanyAM "NizrI0"ti De dvandvAdvau ca (dvitvAdau ca) prAgahusvAbhAvAdacikrIDat iti / Rt - "Rdi0" ityanena vikalpena DoM, yathA "vijUMkI pRthagbhAve", vij, adyatanyAmaGi pakSe sici vRddhyAdau cA'vijadavaikSIcceti / lut - "ludidyutAdI"tyaGartho, yathA "gamluM gatau", gam, adyatanyAmaGi cA'gamaditi / [et-] "vyaJjanAdervopAntyasya" ityanena sUtreNa prAptAyA api "na vijA0 myedita" ityanena vRddhiniSedhArtho, yathA prapUrvaH 'kaTe varSAvaraNayoH', kaT, adyatanyAM sici "iTa Iti" silugAdau Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 ca vRddherabhAvAt prAkaTIditi / et - "DIyazvyaiditaH ktayo"rityanena iDabhAvArthaH / tathA ot - "sUyatyAdyodita" ityanena ktayornakArArtho, yathA utpUrva 'ovijaip bhayacalanayoH', vij, kte iDabhAve ktasya natve ktAdezasyA'sattvAd vijo jasya gatve pazcAt nab-yoge cA'nudvigneti / aut - "dhUgaudita" ityaneneDvikalpArtho, yathA 'muhauc vaicitrye' tRci tRni vA guNe naJ-yoge iTi pakSe "muha duhe"ti hasya ghatve turdhatve ghasya gatve cA'mohitaramogdhR ceti / ____ anusvAraH - "ekasvarAdanusvAre" ityaneneDabhAvArtho, yathA 'STuMgka stutau", STu tasya stu, bhaviSyantI syate, tathA 'NIMg prApaNe' "pAThe dhAtvAderNo na" tRci, ityubhayo'bhAve guNe ca stoSyate netariti ca / guNAbhAvArtho, yathA 'Rk prApaNe', R, pratyaye tathA - 'prIgaNa tarpaNe', prI, "nAmyupAntyaprIkRgRjJaH ka' iti ke, pratyayasya kittvAd guNAbhAve "saMyogA'"ditIyi ca Rta priyeti ca / khaH "khityanavyayAruSo pronto husvazce"tyanena mAgamArtho, yathA priyngkreti| ga "Igita" ityanenA''tmanepadArtho, yathA prAt 'zrIMg sevAyAM' zrig, kartari kAna-pratyaye dvitvAdau ca pratizizriyANa iti / ghaH "kte'niTazcajoH kagau ghitI''tyanena katvagatvArtho, yathA, 'raJjI rAge', raJja, rajyate'nena vyaJjanAditi karaNe ghaJ, "ghaJi bhAvakaraNe' iti nluki, 'vacaM bhASaNe', vac, "RvarNavyaJjanAd ghyaN" ghyaNi, ubhayatra prAg vRddhau gatve katve ca rAga vAkyaM ceti / DA "iGitaH kartari" ityAtmanepadArtho guNAbhAvArthazca, yathA 'sevRG sevane' iti [], tathA 'Rti ghRNAgatispardheSu', Rt, "RterDIya" iti guNAbhAve ktAdau ca [seveta] RtIyiteti ca / jiH "jJAnecchAcArthAJjIcchIlyAdibhyaH kta' ityanena sati ktArtho, bastu vRddhyartho, yathA utpUrvo 'jiphalA vizaraNe', phala, kte "anu0 phullotphulle"ti nipAte cotphulleti, 'saM gatau', sR, "sarteH sthiravyAdhibalamatsye' iti ghaji vRddhau ca sAreti / atra sarvatra sAdhanikAvistaraH svayaM jJeyo'nubandhaphalamAtraprakaTanArthatvAdasyA, evamagre'pi // * * * Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 zrIRSabhadevanI rastutio - saM. vijayazIlacandrasUri vAcaka sakalacandrakRta 'gaNadharaprabodha'nI pratimAM, te kRti pUrI thatAM ja 4 zloka pramANa RSabhadevastuti che. Avazyaka kriyAmAM bolAtI 4 thoya - prakAranI A stuti che. kartA- nAma nathI. sakalacandra gaNinI hoya to banavAjoga che. AmAM 3 zloka anuSTup ane eka - trIjo zloka AryAmAM che, te vizeSa. bIjI stuti prAkRtamAM pAMca padyAtmaka che. te paNa prakIrNa patramAthI utArI che. bhAvotpAdaka racanA. yugAdipuruSendrAya, yugAdisthitihetave / yugAdizuddhadharmAya, yugAdimunaye namaH // 1 // RSabhAdyA vardhamAnAntA, jinendrA daza paJca ca / trikavargasamAyuktA, dizantu paramAM gatim // 2 // jayati jinokto dharmaH, SaDjIvanikAyavatsalo nityam / cUDAmaNiriva loke, vibhAti yaH sarvadharmANAm // 3 // sA no bhavatu suprItA, nirdhUtakanakaprabhA / mRgendravAhanA nityaM, kUSmANDI kamalekSaNA // 4 // " zrIRSabhadevastavanam jayasi tumaM bhuvaNAvali-sarojavaNasaMDacaMDamAyaMDa! / vammahamayaMdasiMdhura-kuMbhayaDaviyADaNamayaMda! // 1 // muttivahUkaMThaggaha-ukkaMThiya! maliyamohamAhappa! / tujjha namo tihuyaNarakkhaNakkhaNiya! paramakAruNiya! // 2 // Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 jaya jaya nAha(hi)samubbhava! marudevInayaNanaMdaNa! jiNiMda! / loAloadivAyara! ninnAsiyamohatima(mi)roha! // 3 // jaya sayalajIvavacchala! tihuaNuvarabhavaNamaMgalapaIva! / loAloaviloyaNa! vihaDiyamicchattatimiroha! // 4 // jaya saMsAramahoyahi-nivi(va)DiyajayajaMtutAraNataraMDa! / / jaya sasurAsurasaMthuya! jaya jaya risahesa! jiNanAha! ||5|| risahajinastavanam // __ * * * Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 paM. zrIvivekasAgaraNaNiracita-akSarArthaprakAzinIvRttiyutaM zrIpArthajina-yamakabaddhastavanam - saM. muni kalyANakIrtivijaya rAjagRha nagaramAM birAjamAna zrIpArzvanAtha bhagavAnanuM A saMskRtabhASAmaya yamakabaddha stavana che. kula 11 zlokothI banela A stavanamAM prathama 10 zloko pArzvanAtha prabhunI stavanA-svarUpa che, jyAre chello zloka vinanti-svarUpa che. prathama 10 zloko yamakAlaGkArathI vibhUSita che ane vaMzasthabila chandamAM racAyelA che, jyAre antima zloka vasantatilakA chandabaddha che. prathamanA 10 zlokomA 'pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe' e dhruvapada che. Ama paNa zabdAlaGkAra kaThina hoya che, ane temAM paNa yamakAlaGkAra atyanta kaThina che. tenAthI vibhUSita kAvya banAvavAmAM kavinI pUrepUrI sajjatA joie, je ahIM pade pade anubhavAya che. yadyapi A stavanamA kartAe potAnA nAmano kyAMya nirdeza karyo nathI tethI, ane bIjAM paNa koI sAdhanothI temanA vize jANI zakAyuM nathI, tethI A stavananA kartA ajJAta ja rahe che; chatAM paNa 11mA zlokamAM zrIsomasundaraguNA0 evo nirdeza maLato hovAthI evaM anumAnI zakAya ke A stavananA kartA, vikramanA 14mA-15mA zatakamAM thaI gaelA prabhAvaka jainAcArya tapagacchapati zrIsomasundarasUrijI bhagavantanA ziSyaparivAramAthI ja koI vidvAn munirAja hoI zake. A stavananA kaThina bhAvone samajhavA mATe paM. zrIvivekasAgaragaNie akSarArthaprakAzinI nAmaka vRtti paNa racI che, je paNa sAthe ja prakAzita che. AvA stavananI vRtti racanAra vyakti paNa sahajapaNe pahoMcelA vidvAn hoya ja. prApta sAdhanonI madadathI to temanA vize paNa kAMI jANI zakAyuM nathI. vidvajjano temanA vizenI mAhitI pUrI pADe tevI abhyarthanA. prati paricaya : A prati jodhapura (rAjasthAna)sthita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAnanI 21193/2 kramAGkita prati cha. prati tripATha che. akSaro suvAcya che, ane lekhana paNa zuddha che. pratilekhana paM. zrIAnandasaubhAgyagaNie jyeSTha sudi 5nA guruvAre mahiSadurgamAM karyu cha ema tenI puSpikA parathI jaNAya che, parantu lekhana saMvatno kyAMya nirdeza nathI. chatAM ya, lekhana zailI parathI, A prati prAya: 17mA saikAmAM lakhAI haze, evaM anumAna karI zakAya che. kula eka ja patranI tripAThavALI A prati che. Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 anusandhAna-69 zrIgurubhyo namaH // yo bhrAjase'tAntirabhIrabhIrabhI-mAnto'ghasace varavI ravI ravI / mohAndhakAreSvavanIvanIvanI, pArvaM bhaje rAjagRhe'gRhegRhe // 1 // akSarArthaprakAzinI : yo bhrAjase'tAntirabhIrabhIrabhI-mAnto'ghasarpa varavI ravI ravI - ityasya yamakastotrasyA'kSaragamanikocyate / tathAhi - 'he'gRha!- na vidyate gRha- vezma kalatraM vA yasya so'gRho munistasya sambodhanaM, he pArzva! taM, yattadonityasambandhAt tvAM rAjagRhe nAma nagare vartamAnamahaM bhaje- seve; kiMviziSTe rAjagRhe ? I- lakSmIH (tasyA) gRhamiva gRhaM- sthAnaM, tadrUpe, athavA vIpsAyAM gRhe gRhe- pratigRhaM; taM kamityAkAGkSAyAmAha - yo bhrAjase- zobhase, kiMrUpa: ? tAntirvyathA na vidyate yasyeti saH; punaH kIdRk ? abhIrna vidyate bhI(tiryasya sa tathA, punarabhitaH samantata I:- samavasaraNAdirlakSmIryasyeti saH, abhImA:saumyA antA- mukhAdyavayavA yasyA'thavA bhIyaM, mA- lakSmIste ubhe na vidyate yeSAM te'bhImA- gaNadharAdayaste'nte- samIpe yasyeti saH, athavA bhIrbhayaM, mAzrIranto- maraNaM, etattrayamapi nAsti yasya sa tathA / punaH kIdRk ? varavirvarautkRSTo vi:- pakSI, sarvapakSipradhAnatvAd garuDaH, sa iva saH, kasmin ? aghaMpApaM, tadeva cAturgatikasaMsAraviSamUrchAjanakatvAt sarpa iva sarpo- bhujaGgaH; tatra punaH kiMvidhaH ? raviriva ravi:- sUratulyaH, keSu ? moho- dvividhamohanIyakarmaprakRtayastA evA'ndhakArAstimirANi, vyAmohajanakatvAt, teSu ravaNaM ravozabdastadvAn, yojanagAmivAgityarthaH; punaH kathambhUtaH ? avanI lakSaNayA dharitrIsthAH prajA, saiva vanI- kAnanasamUhastatra vanaM- jalaM dAnArthamasyA'stIti vanIjaladastattulya ityarthaH // 1 // bhadrauSadhIsAnumatImatI matI-rAnandayantInamatA'matAmatA / mUrtirjayet te'vRjinaM jinaM jinaM, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 2 // a.pra. : bhadrauSadhIti / he pArzva! yasya te- tava, mUrtirAkRtivinIlau mallipAzvauM iti vacanAt sAmyAjjinaM- kRSNaM, jayecchyAmatvAtizayena tiraskuryAt; kIdRzI mUrtiH ? bhadrANi- kalyANAni, tAnyevA''rtirgadastannivartakatvenauSadhyastAsu, sAnUni- zikharANi vidyante yasyAM sA sAnumatA- giribhUriva, giribhUmau Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 auSadhInAM prasiddhaH; I:- zrIH zobhA vA, tadvatI; matayo- matyAdijJAnAni, tA AnandayantI ullAsayantI; punaH kIdRzI ? inasya- sUryasya inAnAM- rAjJAM vA matA:- pUjyA, na matAnyamatAni- vicArarahitatvAt kumatAni, tAnyamatAnyanabhipretAni yasyAH sA, tamavRjinaM- niSpApaM jinaM- rAgAdijetAraM, pAzavaM bhaje iti pUrvavat turyaM padaM vyAkhyeyam // 2 // mukteradhAd yaM sumanomanomano-rathAvahA'stAradharAdharA dharA / manombuje'sAnuzayAzayA''zayA, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 3 // a.pra. : mukteradhAditi / he sumanomanomanorathAvaha!- sumanaso- devA vidvAMsazca, teSAM yAni manAMsi, teSAM ye manorathA- abhilASavizeSAstAnAvahati- pUrayatIti tathA; tathA he asAnuzayAzaya!- anuzayaH krodhastena saha vartate yaH sa sAnuzayastAdRgAzayazcittaM yasya sa tathA, na tAdRzaH niHkaSAyacittastasya sambodhanaM; muktermokSasya, yamakAdiSu vyastasambandhe'pyadoSAdAzayA- abhilASeNa, dharAdharaNI- prajAH; manombuje- cittakamale, paramAtmasvarUpatayA yaM- tvAmadhAdadhArSIt; kIdRzI dharA ? asto'rINAM- bAhyAbhyantaravairiNAM samUha AraM, tadevA'tidurbhedyatvAd dharAdharo- giriryayA saMkSiptavairiparvatetyarthaH / zeSaM pUrvavat // 3 // vANI kRpANIkSurasA'rasA rasA-nandA yadIyAsyabhavA'bhavA''bhavAt / Aste tarIvetivane'vanevane, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 4 // a.pra. : vANI kRpANIti - he'bhava!- nissaMsAra!, yadIyAsyabhavA- yasyatava mukhajAtA, vANI- vAk, Itivane- Itayo'tivRSTyAdayastA eva vanaMjalaM, tatra tarIva- uDava ivA''bhavAt- bhavaparyantamAste; tathA [he avana! he rakSaka!], i:- kAmaH, sa.eva vanaM latAvRndaM, tatra kRpANI- zastrIva cA''ste; kathambhUtA ? ikSuvanmadhuro raso yasyAH sA tathA, punaH kIdRk ? na vidyate rasaH- zRGgArAdiryasyA sA tathA, rasAyA- dharitrAyA, Anando- harSo yasyAH sakAzAt sA tathetyarthaH // 4 // saujanyasampad ramate mate'mate!, vairAgyabhaGgIkRdarIdarI darI / zrINAM yametyA'maratAra! tAratA, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 5 // tatra tatra tarIva- uDama eva vanaM latAva Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 a.pra. : yaM- tvAmetya- prApya, saujanyasampat- svajanyasampatsvajanatAsampattirmate- arthAt tava zAsane, ramate- vilAsAn karoti / amatA'nabhimatA I:- rAjyalakSmIri:- kAmo vA yasya sambodhanam - amate!; kiMviziSTA'sau ? vairAgyabhaGgI- jJAnagarbhAdiprakAraM karotIti; tAdRk zrIsarvajJasaujanyaM dRSTvA bahUnAmapi vairAgyaM bhavatItyarthaH; punaH kIdRk ? arayorAgAdayasteSAmIrlakSmIH sphItirvA, tAM dRNAtIti arIdarI, zrINAM- svargApavargasampadAM, darI guhAsthAnamityarthaH; amarA- devAsteSu tAra:- pradhAnastasya sambodhanaMhe amaratAra!, tAyAM- bhavAnubandhilakSmyAmaratA- anAsaktA, vizeSaNamidaM saujanyasampadAM, taM pArvaM bhaja iti prAgvat // 5 // stotuM bhavantaM vibudhA budhA budhA-dayo yamIzA''vinayA nayAnayAH / dadhurna zaktiM dharadhIradhIradhI, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 6 // a.pra. : stotuM bhavantamiti / [he Iza!-] he svAmin! yaM bhavantaM- tvAM, stotuM- stutiviSayIkartuM, vibudhA- devAH, zaktiM - sAmarthya, na dadhuradhAryuH, kIdRzAH ? budhAH- paNDitAH viziSTAvadhyAdijJAnasampannAH, punaH kIdRzAH ? budhAdayo- budho nAma grahastatprabhRtayaH, punaH A- samantAd, vinayo- vinItatA yeSAM te tathA, nayAn- sanmArgAnAnayanti- prApayanti janAn te tathA, dharaHparvatastadvad dhIrA- nizcalA, dhI:- buddhiryasya tasya sambodhanam, adhi adhikA, I:- samavasaraNAdilakSmIryasya tasya sambodhanam, athavA taM pArzvamahaM bhaje, ahaM kIdRk ? adhI:- buddhivikalaH // 6 // . tRSNAture siddhiramA''ramAra! mA-yojjAsako'satsamaro'maro maroH / / trAtA kaleH saMvarabhUrabhUrabhUH, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 7 // a.pra. : tRSNAtureti / he siddhirama!- siddhau siddhyA vA ramo ramaNaM- vilAso yasya tasya sambodhanam, arINAM samUha AraM, tanmArayatIti AramArastatsambodhanaM he AramAra!, yastvaM kale:- kaliyugAdeva, maronirjaladezAt, trAtA- rakSitA'bhUHabhavaH, kasmin ? tRSNA- lobhatRD, Ature- pIDite, tvaM kIdRk ? mAyAkauTilyaM, tAmujjAsayati- vinAzayatIti tAdRk; tathA'sannavidyamAnaH, samaraHsaGgrAmo yasya saH tathA, amaro- devo'thavA na vidyate maro- maraNaM marakamAdyaM Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 vA yasya zAzvatakatvAnnIrujatvAcca saH tathA, saMvaraH- indriyAdisaMvaraNaM, tasya bhUH- utpattisthAnaM, tathA bhUrjanma, tanna vidyate yasya so'bhUH, taM bhajeti prAgvat // 7 // kAmaM vilAsaM kamalAmalA malA-nodA vidhatte sakalA kalA kalA / AzcaryakRt te vigadA''gadAgadA, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 8 // a.pra. : kAmaM vilAsamiti / he vigada!- gadAdizastrarahita!, te- tava, AzcaryakRd- vismayakAriNI, kalA- prazastA, sakalA- niravazeSA, kalAjJAna-vijJAnAdirUpA, kAmamatyarthaM, vilAsaM- sarvaviSayAvacchedakatvena lIlAM, vidhatte- tanoti, kiMviziSTA kalA ? kamalavannIrajavat, kamalayAsarvatomukhalakSmyA vA, amalA- nirmalA; tathA malaM- pUrvabhavasaJcitaM karma, tasyA''nodaH- kSapaNaM yasyAstAdRk sadupadezAdidAtRtvAt sA, tathA AsamantAd, gadA- rogAsta eva durbhedyatvAdagA:- parvatAstAn dyati- chinattIti AgadAgadA- rogahAriNItyarthaH; zeSaM prAgvat // 8 // tvAM sadvivekaM janatA natA''natA-rAtiM nitAntaM vimatAmatA matA / saMsArasaMhArakRte'kRtekRte!, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 9 // a.pra. : tvAM sadvivekamiti / he akRtekRte!- akRtA e:- kAmasya, kRtayo- vikArA yena tasya sambodhanaM, janatA- lokavRndaM, sadvivekaMpradhAnacAturya, tvAM natA- namaskRtavatI nitAntamityarthaH, kasmai ? saMsArobhavastasya saMhAraH- saMharaNaM, tasya kRte- tadarthaM; kIdRzaM tvAm ? AnatAAkrAntatvenA'rAtayo- bAhyAbhyantaravairiNo yasya taM, kIdRzI janatA ? vimatAnyabhipretAni, amatAni- kutsitamatAni [yasyA] yayA vA sA tathA, punaH kiMbhUtA ? matA- sarveSAmabhimatA, sanmArgAnusAritvAdityarthaH // 9 // tantanti modaM vasudhAsudhA'sudhA-rakasya te gIvidhRte'dhRtedhRte! / vAmeya! mAyAvilayA layAlayA, pArvaM bhaje rAjagRhe gRhe gRhe // 10 // a.pra. : tantanti modamiti / he vAmeya! vAmAyA apatyaM vAmeyastasya sambodhanaM, te- tava, gIrvANI, asUn- prANAn dhArayatItyasudhArakaH prANI tasya- jantujAtasya, modaM- harSa, tantanti- bhRzaM tanute; kiMviziSTA gI:? Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 vasudhAyA- dhAtryAH, sudheva, sudhA kSIraM tattulyA, madhuratvAtizayena, vizeSeNa dhRtiH - samAdhiryasya tasya sambodhanaM; tathA adhRtA - adhAritA, yAM - lakSmyAm, e:- kAmasya vA dhRtirdhAraNaM yena tasya sambodhanaM hai adhRtedhRte!, punaH kIdRg? mAyAyA:- kauTilyasya, vilayo- binAzo yasyAH sA tathA layaM - zukladhyAnavizeSam, A- samantAllAti- gRhNAti yA tAdRzI yA - lakSmIryasyA: sA tathA, dhyAnagrAhizrIrityarthaH; zeSaM prAgvat // 10 // icchAmi no surapateH padasampado'haM cakrAdhipasya padavImadavIyasIM vA / zrIsomasundaraguNAstaritela ! deyA vAmeya ! me nijapadAmbujareNusevAm // 11 // anusandhAna- 69 // iti zrIpArzvajinayamakabaddhastavanaM samAptatAmAptam || AnandasaubhAgyagaNinA'lekhi zrImahiSadurge / jyeSTha zu. 5, gurau // a.pra. : icchAmIti / he zrIsomasundaraguNAstaritela ! - zriyA yuktaH somaHpArvaNAdicandrastadvatsundarA ye guNAstairAstAritA AcchAditA, ilA- pRthvI yena tasya sambodhanam, ahaM tvadbhRtyaH, surapaterindrasya, [ padaM ] - dvAtriMzadAdilakSavimAnAdhipatyaM tasya [sampadaH ] - zriyo, no icchAmi tathA cakrAdhipasyacakravartino'davIyasImAsannAM dvAtriMzatsahasramitamukuTabaddharAjAdhipatyAdirUpAM vA [padavIM], vAmAyA rAjJyA apatyaM vAmeyastasya sambodhanaM, me mama svabhRtyasya, nijapada evA'mbuje- kamale, tayo reNuH- parAgastatsevAmeva kevalAM deyAdadyAH, ityevA'haM samIhe ityarthaH // 11 // // iti zrIyamakabaddhazrIpArzvanAthastavavRttirakSarArthaprakAzinI samAptA ||ch / paNDitazrIpaNDitaziromaNi paM. zrIvivekasAgaragaNibhiH kRteti // * * * Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 viSamavyAkhyAkAvyAni (kriyA-kartR-karmaguptAni) - saM. muni kalyANakIrtivijaya A kRtimAM prahelikA (ukhANAM) prakAranA viSama kahI zakAya tevA zlokono saMgraha karavAmAM Avyo che. kula 32 zloko che. emAMthI prathama zlokanA ardhabhAganI vyAkhyA sAthe ja ApelI che, bIjA paNa keTalAka zlokonA viSama zabdono artha TippaNI tarIke hAMsiyAmAM Apyo che. to keTalAka zloko sabhASitaratnabhANDAgAra vagere subhASitasaMgrahomAM upalabdha hovAthI te zlokonA viSama padonI TippaNI tyAMthI laIne mUkI che. paNa keTalAka zloko prAyaH koI subhASitasaMgrahamAM upalabdha nathIM thatA ane ativiSama che, tethI temanI vyAkhyA/TippaNI mUkI zakAI nathI. saMgrahakartAnuM nAma kyAMya ullikhita nathI.. pratiparicaya : A prati jodhapura (rAjasthAna)sthita rAjasthAna prAcyavidyA pratiSThAnanA saMgrahanI 17481/2 kramAGkita prati che. akSaro suvAcya che tathA lekhanazuddhi sArI che. patra 1 che. lekhana saMvat nirdezAyela nathI chatAM lipi vagere jotAM vikramanA 17mA saikAmAM lakhAyela hoya tevU anumAnI zakAya. lipikArano koI ullekha karAyo nathI. // zrIsarvajJAya namaH // khATapATa-vRSabhATa-nagArI-DAbha-DAbhakara-vAta-huDATAH / etayAzu tava kIrtipa tuSTA, gAmasImasahitAM pradizantu // 1 // khe- AkAze aTanti- caranti kheTA:- pakSiNaH, teSAM pAti- rakSati khATapo- garuDaH, tenAiTatIti khATapATa:- kRSNaH; vRSabheNA'TatIti vRSabhATaIzvaraH; nagAri:- indraH; iDayA bhAtIti iDAbhazcandraH; Dalayoraikye lAbhakarovinAyakaH, huDena- meSeNa aTatIti huDATo'gniH // 1 // kAntayA kAntasaMyoge, kimakAri navoDhayA? / atrA'pi kathitaM zloke, yo jAnAti sa paNDitaH // 2 // (atrApi) Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 paNDitasya sadA pApaM, saMsAraparivardhanam / jinendrastavane yasya, tasya janma nirarthakam // 3 // 1. sya- kSipa / 2. yasya- yatnaM kuru / 3. tasya- tyaja // yudhiSThirasabhAmadhye, duryodhanaH samAgataH / tasmai kAJcana-ratnAni, vastrANi ca dhanAni ca // 4 // (aduH) pampAsarasi rAmeNa, sasnehaM savilAsayA / yat kRtaM sItayA sArdhaM, tanme mitra! nivedaya // 5 // (sasne) kumArapAlabhUpAla', tvamaho jIvarakSaNe / sabhAsamakSamAdiSTaM, guruNA hemasUriNA // 6 // 1. aDa udyame / ala- udyamaM kuru // tAtena kathitaM vatsa!, likha lekhaM madAjJayA / 'na tena likhito lekhaH, piturAjJA na lopitA // 7 // 1. natena- namreNa // zarIraM vigatAkAra-manusvAravivarjitam / yadidaM jAyate rUpaM, tatte bhavatu sarvadA // 8 // zrIH // AliGgya mandire ramye, 'sadAnandavidhAyini / kAntA kAntaM kuraGgAkSI, kumbhikumbhapayodharA // 9 // 1. asat- akSipat gRhamadhye // madhumattamayUrasya, prasthe mAlyavato gireH / sItAvirahasantaptaM, rAmaM muhuramUmuhat // 10 // (sItA) tvamiha rucA' madanasakho, laMDa bhItipa DI vividhabahuvihage / sarasi saroruhasaMcaya-vilambirolembaramaNIye // 11 // 1. kAntyA kAmasadRzaH / 2. lala- krIDa, krIDAM kuru / 3. he bhItipa!- he rAjan / 4. lInA vividhA- aneke bahavo vihagA:- pakSiNo yatra- yasmin / 5. rolambA:- bhramarAH / / ambaramabuni patramarAMti:*, pItamahInaMgaNasya dadAha6 / yasya vadhUstanayaM gRhamarjA', pAtu se vo zivalocanavahniH // 12 // Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 sa kRSNo vo- yuSmAn pAtu, yasyA'mbaraM pItaM, yasya gRhamambuni, yasya patraM- vAhanaM ahInagaNasyA'rAtirgaruDaH, yasya vadhUrabnA- kamalA, yasya tanayaM haralocanavahirdadAha // iti subhASitaratnabhANDAgAre TippaNam (189-85) / * arAtirgaruDo vAhanam / + nAgagaNasya / ___ *jyeSTo 'mAso'nugA zayyA', **kambalo' yasya zaGkaraH / itiH stAt bArNajanmeza-pitA putro virnAyakaH // 13 // * vartate / + mA - lakSmIH / ** kaM- jalam / A bANajanmA- uSA, tasyA IzaHaniruddhaH, tasya pitA pradyumnaH, sa eva putro yasya vartate iti sarvatra // ahaM ca devanandI ca, kuzAgrIyadhiyAvapi / naiva zabdAmbudheH pAraM, kimanye jaDabuddhayaH // 14 // (na aiva) ehi re ramaNi! pazya kautukaM, dhUlidhUsaramukhaM digambaram / sA'pi tadvadanapaGkajaM papau, pUrvamuktamapi kiM na budhyase ? // 15 // * tukaM- bAlam // pauMmArogAbhibhUtAnAM( bhUtasya), zleSmavyAdhinipIDita! / yadi te jIvituM vAJchA, tadaho! zItalaM jalam // 16 // * piba / / avivekini puruSe yaH, karotyAzAM samRddhaye / dUradezAntaraM gantuM, karotyAzAM sa mRddhaye // 17 // * mRttikAzve // zrIvIraH zravaNasukhAM, saMzayahariNIM sthitaH samavasaraNe / kAmalapadamalarUpiNi, gAM gItArima~dInAyI // 18 // * na dInAyI. - na dInarUpA // kAberItIra-karpUra-parAgAmodasodarAH / ratikhedalavAMste te, purandhrINAM samIraNAH // 19 // (te'puH) bimbAkAraM sudhAdhAraM, mugdhAdharamamuM naram / atra kriyApadaM guptaM, maryAdA *dazavArSikI // 20 // * daMzaM dazane, daza kriyA // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 gaurIpadaM nakhAkAra, zazinaM zirasA dadhau / ihaiva gopitaH kartA, dattaH pANmAsiko'vadhiH // 21 // ' (gaurIpa dannakhAkAraM ?) keSThAmA gajAyuktA, vArcavIzvaraMgojagAH / / zaM vo dadatu 'kAjezA', vedelAsvadhunIdharAH // 22 // . [1. keSThA- ke- jale- padme tiSThatIti, sAvitrItyarthaH, 2. mA- lakSmIH , 3. nagajA- gaurI, 4. vArca:- haMsaH, 5. vIzvaraH- garuDaH, 6. goja:- vRSabhaH, 7. ka:- brahmA, 8. aja:- viSNuH, 9. IzaH - zaGkaraH // ] pibataste zarAveNa*, vAri kalhArazItakam / kenemau durvidagdhena, hRdaye saMnivezitau // 23 // he eNa! gosahasrasya putreNa, gosahasrasuto hataH / ruditaM govihInena, go gatA me sutasya bhoH // 24 // gogaNaiH pIDyamAno'sau, gosahasrasuto hataH / gorasaM pAtumicchAmi, gobhiryacca na dUSitam // 25 // 'sUdArA ulapAlimekhalataTI kacchoTajAn bibhratI pUtA rebharaDInanIlajasabhA nAgIva pAtAlagA / 1. ulapAni - haritatRNAni, teSAmAli:- paGktiH ; saiva mekhalA- kAJcI yasyAstadvidhA taTI- bhRguryasyAH sA, tathA pUtA- pAvanA, tathA rebhaH- zabdaH, taM rAti- aGgIkaroti iti rebharA- sazabdA, mukharA ityarthaH, tathA lInAnAM- ekAntagatAnAM nIrajAnAM paGktisthAnAM, haMsa-cakravAka-kalahaMsAdInAmityarthaH, sabhA- pariSat yasyAH sA tathA, khAdhaH- ambarAdadhaH, nAgIva pAtAlagA- bhogavatI ityarthaH, tathA'jo- brahmA, kAliyAri:- hariNavyAdho rudraH, taiH samaM- sahaiva, yugapadityarthaH, pIDitA'vagAhitetyarthaH, tathA'mA- mIyate iti mA, tadviruddhA, iyattAzUnyetyarthaH, amogho- netRNAM mokSaprada ogharavasrotodhvaniryasyAH sA tathA, evaMguNaviziSTA mandAkinI, sUdArA- sutarAmudArA, voyuSmAkaM, iti zeSaH, aghavAraNapadaM- aghavAraNasya padamavasthiti, kriyAt- karotu, yadvA, vo- yuSmAn, aghavAraNapadaM- aghavAraNasamarthAn ityarthaH] (subhASitaratnabhANDAgAre TippaNam - 193/93) // Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 khAdho'sAvajakAliyArihariNavyAdhaiH samaM karmasI( pIDitA-) mAmoghaugharavAghavAraNapadaM mandAkinI vaH kriyAt // 26 // jina! trijagataH pUjyaH, mudA tvAM satkriyAvalIH / atra guptakriyAkartR-vijJAne vArSiko'vadhiH // 27 // * AvaT- Ayayau / I:- lakSmIH / / nirantaramavantvete, vo'vo dharmaparAyaNAn / atra kartRpadaM guptaM, vilokyaM suvicakSaNaiH // 28 // ava:- arhat-siddhA-cAryopAdhyAyAH // kezA: kajAlikAsAbhAH okArAripinAkinaH / vivigogatayo dadyuH, zaM vo'bjAmbunagaukasaH // 29 // vinirjitatripUNIha, yazAMsi yadi vAJchasi / tadA subhaTaromAJcI-zatapatramaTeraNaM // 30 // gokarNarADAbharaNaM yadIyaM, yad gaMvyahavyAdajamAdadAha / kumbhenaMcUDAmaNirAyugAntaM, pAyAdapAyAdurAtmajAdhaH // 31 // [1. vAsukiH, 2. gavyahavyAda:- vahniH, 3. kAmadevaM, 4. kuM- pRthvI, 5. nakSatrapatizcandro mukuTo yasya saH, 6. u:- zivaH, 7. agAtmajA- pArvatI, sA'dhaM yasya saH // (subhASitasudhAratnabhANDAgAre)] dUraM narmadayAtrapAvanaratAmArtAghanAzoccayAhaMsAlI kamalaM vilokya tamasAvidrAgamatvAvilam / kAsenA''kulitAsanobhavatayA zaktyAmayI tat kathaM jAyeta spRhayAluretadadhikaH kau nau bhavatyAdaraH // 32 // // iti viSamavyAkhyAkAvyAni kriyA-kartR-karmaguptAni || zubhaM bhavatu || Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 anusandhAna-69 zrIakSayacandra vAcaka para preSita eka lekhapatra - saM. vijayazIlacandrasUri oka nUtana unmeSa dharAvato ane vijJaptipatra - sAhityamA alaga bhAta pADato nyAyacarcAthI sabhara patra atre prakAzita thaI rahyo che. patra kRSNadurgathI lakhAyo che ane vikramanagara(-bikAnera) pahoMcADAyo che. mULa patranI nakala karanAra vyakti dvArA patra lakhanAra ane patra meLavanAra munirAjonAM nAma kADhI naMkhAyAM che. nakala karAyelA patromAM A oka sAdhAraNapaNe jovA maLatI bAbata che ane anusandhAnamAM AvA aneka patro A pUrve prakAzita thaI cUkyA che. jo ke prastuta patranA. ante vAcaka zrI akSayacandrajInI prazaMsA karato zloka sacavAyo hovAthI, patra temanA para ja lakhAyo haze tenuM anumAna karI zakAya che. patralekhake patramAM sauprathama gurutattva ane dharmatattva, devatattva sAtha sambandhita hovAthI pUjanIya che tathA siddha bhagavanto karatAM paropakRtinI apekSAo arihanta bhagavanto vadhu zaktisampanna gaNAya te tarkasaraNithI siddha karI ApyuM che. tyArabAda pUrvapakSa dvArA oka dIrgha zaGkAno upanyAsa thayo che. samagra zaGkAno bhAva se che ke tIrthaGkaro jo sakalazaktisampanna hoya ane paropakArarasika hoya to a ApaNa kema saMsAranAM duHkhomAMthI choDAvatA nathI ? ane omanI zakti jo ApaNo, anAryono, nArakInA jIvono, nigodano - koIno paNa uddhAra karavAmAM samartha na hoya to amane 'paramezvara' kevI rIte gaNAya ? uttarapakSa dvArA A zaGkAnuM nyAyocita samAdhAna apAyuM che ke ApaNI apAtratAne lIdhe ja tIrthaGkarono puruSArtha viphala bane che. vAstavamAM to arihanta bhagavanto koInI paNa upara sIdho upakAra nathI karI zakatA. e to taravAnA chUTavAnA upAyo dekhADe che. je o upAyone apanAve che, te tarI jAya che. je nathI apanAvatA te DUbI jAya che. tIrthaGkaronuM kartRtva a kharekhara to karaNakartRtvamAM ja paryavasita thAya che. tIrthaGkaro to meghanI jema badhe ja akasarakhI dharmadezanAnI vRSTi kare che. paNa koIka, javAsAnI jema, o vRSTimAM paNa sUkAI jAya temAM a vRSTi karanArano zo doSa ? anArya dezamAM tIrthaGkaro pote na gayA ane tyAM dharmadezanA na ApI te paNa temanI paropakArabuddhi ja hatI te vAta paNa atre sarasa rIte samajAvAI che. Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 ante, patralekhake gurubhagavantane vArSika vandanA nivedita karIne ane temanI stuti karIne patra samApta karyo che. lekhavizeSaH namaH zrIpravacanamahArAjAdhirAjAya // svasti zrImattIrthakaraparamezvarAya / na khalvetaM vinA kazcidaparobhayi(?bhaji?)tuM zakyo'sti / athavA sAdhvidamucyate - svarge nandatu kAmitAmitarucA vRndArakANAM gaNaH kSmApIThe vilasantvalaM yugalinaste te ca cakyAdayaH / pAtAle pravirAjatAM phaNipateH parSattathApyuccakaiH zrIvAmeya! yadi tvadUnamakhilaM pAlAlabhUtaM jagat // 1 // athaivaM tadA guru-dharmAvapi kathaM pramANIkriyete ? / meti kazcid brUyAt / tIrthakaraparivAratvena tadabhimatadhanatvena ca kRtvA kramazastayostasminnantabhUtatvAt / tatazca jaino'yaM panthA iti siddham / jinasyA'nAdisaMsAramalanirjeturiti sambandha-vibhaktyarthe'NpratyayaH / na hyatra zramaNAdayaH pRthag jJApitA bhavanti / jinagrahaNenaiva teSAM grahaNAt / mUlopAdAne zAkhAsamupAdAnavat / na ca mUlamapyantareNa zAkhA bhaveyuH, bhavane vA navInAGkuraprAdurbhAvanA'sAmarthyAt tAsAM prakaTavaiphalyaprasakteH / ____ na ca vAcyaM parameSThimantre guNottaravRddhyA sarvaguNapradhAnAH sAdhava evA'tastadgrahaNamucitamiti / arhatsiddhAcAryopAdhyAyasAdhUnAM yathottaraM guNahAnidRzyamAnatvAt / atha 'hA.! siddhAnAmAzAtanAkartAro bhavanta' iti cainmaivam / bhagavatsiddhAntasyA'nantanayamayatvAt, paropakArakaraNA'pekSayA'rhadbhayaH sakAzAt tathAvidhazaktihInAH siddhA bhavanti / nahi siddhajIvAnAM vapurvA vaco vA mano vA prApyate / nApi vapurvacomanobhyaH pRthageka duHkhijanatopakRtirvidhAtuM zakyate, bAdaradRSTitvena kITakaprAyatvAjjantUnAm / athavA sAdhvidamucyate - cetobhilavasaptamAmaramanaHsandehanirvApako vAgbhiH zrotRjanaH(na)prakAzapaTutApAvitryacintAmaNiH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 nizzeSAtizayaiH samRddhavapuSA netrotsavaH pazyatAM sarveNA'pi zivaGkaro'si bhagavan! syAdvAdadIpAtmakaH // 1 // nanu so'tra tIrthakaro nAsti asti veti vAcyam / nAstIti cet, na / devAsuranarANAM tatpUjAyAM sAkSAt pravartanAt / na khalvavidyamAnaH kazcit pUjayituM zakyate / astIti cet / sAdhAraNo vizeSito vA ? / sAdhAraNa iti cet, tasya sarvotkRSTatAkhyAtivyAghAtaH / na ca loke sAmAnyo'pi mahimAnamApnoti / atha vizeSita iti, tadA sarvajJo'sarvajJo vA / asarvajJa iti cet, tadayuktam / kathamanyathA "kevalavaranANadaMsaNe samuppaNNe' iti vAkyazravaNaM syAt ? / sarvajJa iti cet, paraduHkhAnyasau hartumalaM na vA ? / neti ced, vaJcitaM jagat / ko hi nAma svArthasiddhi vinA'pyaparaM seveta ? / kathaM vA "tinnANaM tArayANaM buddhANaM bohayANaM" ityAdipadasamAdhilAbhaH ? / atha duHkhahara iti ced, dezataH sarvato vaa?| dezata iti ced avAntarasAmAnyataivA'sya / dRzyante ca draviNArogyAdidAyino'trApi bahavo devAH / tathA ca sati "namotthu devAhidevANaM" ityAdeviphalatA syAt / sarvadevebhyo'dhikaM dIvyantIti devAdhidevA iti niruktisiddheH / sarvata iti cet, adyApyete vayamanAdisaMsAri(ra)kAntAre'pi kathaM paryaTAma: ? / yadi nAma pratyakSamasmadAdIn pIDitAnapi jAnan pazyannasau nahi sukhayituM prabhavati, tadA "ayameva jino devastrailokyaparamezvara" ityAdeH phalgutaiva kAcit / nahi svayaM daridro'pi 'dhanapAla' iti lokairAhUyamAnastAttvikaM dhanapAlatvamApatatIti / atha nijatvApekSayA tatsamAdhiriti ced, 'Atmezvara' ityetAvataiva yogyatA syAt, kimarthaM punaH paramaH prakRSTazcAsAvIzvaraH samarthazca iti bhrAnti(nta)zabdaprayogaH ? / na ca gRhamAtrezvarasya nagarezvaratvaM zrUyamANaM bhavatIti / atra pratividhIyate - yadetadanantAnAmeva prANabhAjAM narakanigodAdibhavabhramaNaduHkhajAlaM tat teSAmeva tathAvidhasvayaMsiddhasvabhAvadUSaNaM, aprAptasAmagrIkatvenA'pAtratvAt / athavA sAdhvidamucyate - na hi tIrthakarA'dRSTaM kiJcanA'pyatra bhAvi me / yogyatAnA(ma)ntareNApi kiJcanApyatra bhAvi me // 1 // . athA'stvevaM, tathApyasya meghasyeva sarvatra varSaNaM yujyeta, na ca tathA zrUyate / anAryakhaNDeSu svayamagamanAt sAdhUnAM ca tadgamanapratiSedhazAsakatvAt / Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 maivaM vocaH / anAryA hi ye bhillapulindAdayaH samyagapi dharmazikSApradAne kecid dRDhataraM krUrAdhyavasAyitAM zrayante / yatasteSAM bhAvanA vilokyatAm aho! asya kasyacid garviNo gatiH (?) / yadasmAn dharmabhAjo'pi pApitve manyate hyasau // 1 // iti tadabhiprAyapracIyamAnadaurgatyAvekSaNaduHkhito bhagavAn 'mA bhUyAdeteSAmamaGgala'miti kRtvA sadasatparIkSAcarcAvitaraNaM vArayati / na cA'mRtadadhidugdhapAne'pi sarpasya nirviSateti zraddhAtuM pAryate / nApi gaGgAsindhurohitAdinadIvimalajalapUryamANo'pi lavaNodadhirmadhuratAmurarIkaroti / ata eva siddhAntaH "cauddasapuvvissa sammasuyaM abhinnadasapuvvissa sammasuyaM tao paraM bhinne bhayaNA" ityAdi / svAdhInaprakRtitvAt sarveSAm / - api ca zrUyatAM nahi kiJcidapi dravyaM dravyAntarasya kartRtvayogyaM bhinnAvagAhatvAt / dRzyante ca tIrthakarAsmadAdayaH pratyakSabhinnAH, tatA(ta:) kathamamunA tArayitumeva zakyA: ? / athavA sAdhvidamucyate -- jAgRhi sodara! satvara-madhuneti tvadapareSu mA muhyaH / bhrAntairvA siddhairvA kimeva kAryaM tavA'tvatvaiH // 1 // viramasi cettvaM parata-zcetanayA kiM tadA tava bhrAntam / ramase yadi gR(gra)thilAtmA bhavadarthe kiM tadA siddham ||2|| prApte vasantamAse Rddhi prApnoti sakalavanarAjI / yanna karIre patraM nA'yaM doSo vasantasya // 1 // dRzyaM ca mahArAjasya caritraM 25 - - siddhyati caivaM paramezvarasya bhavyazuklapAkSikasaMjJidhIrapuruSaparSatpoSakatvamupAyatvAt / na puna: kartRtvAt / tArayatIti tArakaH / dharmaM dadAtIti dharma [da] ityAdayaH paryAyAH karaNakartRtvaprasiddhA jJeyAH / karaNasyApyupacArata: kartRtvApatteH / tatazca karaNaM sAdhanamupAya ityanarthAntaram / tadetad yathA'parasvabhAvamevopakaroti akhaNDaM varSatyapi dhArAdhare yavAsAdInAmuSNayonikatvena bAdhAyA darzanAt / na ca meghastadvipuriti vaktavyo bhavati / girigahanavananagaragrAmAdau tulyaM tasya varSaNAt / athavA sAdhvidamucyate - Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 mAdRkSe'pi yadeteSAM prANinAmasti durdazA / hA! dhigmAmityasau svAmI dIrgha khidyati sarvataH // 1 // kRtakarmavipAkAgni-dahatyetAnanAratam / pazyatA'pi mayA hAhA! kenA'haM trijagatpatiH ? // 2 // ityevamAlokayatastasya kA nAma tadaparAdhavRttiH! / na hyativijJayazasvivaidyasya rogijanA'gRhItabheSajatve 'kutastano'yaM vaidya' iti khyAtirAdheyA syAt / ataH kathaJcidanAdighoratarAndhakAramithyAmalavigamanirdezakaM jagajjIvarAjIvajIvAtusaMjJitaM kevalidevaM pratipadya pramodAmahe vandAmahe ca / idAnImabhijJAbhiprAyAntaramapi prAptavyam / taccedaM - zrIvikramanagare kapilolUkakaNAdabRhaspatizAkyazivabhUtitarusAGkhyavaizeSikanaiyAyikacArvAkabauddhabauDhikasvaviSaphalasamAsvAdaparAGmukhapravRttyudbhUtA'mRtArNavollolalIlopamasarvanayAvatArasyAdvAdarasapravacanavacanavIkSAdakSaprekSAparIkSitA(ta)nijatattvAnandapadapadavIsaMprApaNotsavasadupAyaparicaryAparANAM tathAvidhapaNDitamaNDalamaNDanavarANAM zrImacchrI -------- vigatatandrANAM caraNajAhamupagamya harSotkarSAd vArSikavandanAvijJApanAya kRSNadurgastha ----- prabhavatIti / etAvataivA'smAkaM kRtakRtyatvAt / kathamiti cedete brUmaH - samyaktvaphalA hi jJAnamahatAM mahatI matiH saGgatirvA / athavA sAdhvidamucyate - nAnArUpavikalpajalpavipinaploSAnalaH kevalaM samyaktvAmRtasAgarojjvalakalAkallolakolAhalaH / sAmyAnandapadapravezanapaTuH sarvatra naH sarvadA bhUyAdakSayacandravAcakapadAmbhojaprasAdodayaH // 1 // jayati jinarAja iti // Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 vAcakazrI-sakalacandrANiracitaM gaNadharaprabodha-zrIvardhamAnastavanam - saM. vijayazIlacandrasUri 16mA-17mA zatakanAM ghaNAM varSomAM patharAyelo sattAkALa dharAvatA vAcaka sakalacandragaNinI A eka apragaTa racanA che. bhagavAna mahAvIra dvArA, temanA 11 gaNadhara indrabhUti gautama Adine, temanA pRthak pRthak 11 saMzayonA nirAkaraNapUrvaka, pratibodha ane dIkSA thayAM tenuM vRttAntavarNana A 48 kaDInI racanAmAM thayuM che. tenA 48mA tribhaGgI athavA harigIta-prakAranA padyamAM kartAe potAnuM nAma AlekhyuM che, sAthe potAnA guru vijayadAnasUrino paNa ullekha karyo che. A racanAnI prati cANasmAnA jaina saGghanA 'nitya vinaya jIvana maNivijaya jJAnabhaNDAra' (kra. 965)mAMthI prApta thaI che. prati 2 pAnAMnI che. prAntabhAge saM. 1616mAM lakhyAnI noMdha che, je parathI kartAnA sattAkALamAM ja te lakhAyelI che tema samajAya che. kartAno svahasta hoya toya nA nahi. so suta tisalA-devi-satIno, jasa pada pUjai ramaNi si(sa)cIno / jasa taNu subhago vigata jarIno, rAjahaMsa jo kRpA-nadIno // 1 // jo mahimA-kala(kula?)nRpati-khajIno, soSaka jo micchatta-matIno / jiNa paramAda kIu na ghaTIno, soi vIra mi dhyAni kIno // 2 // vardhamAna jina trijagadhaNIno, dhyAna dharI kari pAtaka rIno / jo samatArasapAni pIno, manavaMchita jasa nAmi sauMno // 3 // jo jina-muni-dhyAnArNava-mIno, jasa, gati vAyu carai sukhaDINo / jo prabhu vicariu dezi adIno, mUrati jasa amRtarasa thINo // 4|| jo atizaya guNarayaNa na dIno, jasa nAdiM jItu suravINo / akala rUpa hai jo sAmIno, tasa dhyAni mama pAtaka khINo / / 5 / / jasa daMsaNi jana Iti-vihiNo, suguru bhayo jo sama jogIno / sAlataru-tali jhANi sIno, teNi dhyAni prabhu kevala lIno // 6 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 anusandhAna-69 khiNu upadesa tihAM prabhu dIno, acaraju tihAM prabhu lAbhiMI chIno / daza do joyaNa nizi caliA e, pagaDii mAjhi apApA pAe // 7 // samavasaraNi beiTha suri kIno, rAjati jaiso mugaTi nagIno / dharma suNi bhavijana jina lIno, jANati sarvaNi aMmRta pIno ||8|| duMdahI vAjai madhurau tIno, abhavika mugaselu nahI bhIno / . vAta calI Ayu sababaMdI, bhava aNaMtakA saMsaya chedI // 9 // suravimANa aMbarithI Avai, yagenivADa choDI saba jAvai / gautamamukha mAhaNa sabu khIjai, sura syUM kopa kIiM syAlIjai // 10 // eNi jini jANapaNuM hama chIjai, UThI calau Usaipati pADIjai(?) / . cau~cyAlA zata mAhaNa milIA, usamAMthI dhuri gotama calIA // 11 // chota vividha bolai barudAlI, jinaridhi dekhi calI pagi kholI / hA! avicAra karI huM Ayu, aba kyuM jAvati Apa chapAyu // 12 // taba madhurI jhuNi sAMi bolAyu, iMdabhUti goyama sukhi Ayu ? / camakiu kyuM mo nAmiNii jANiu, bUjhU huM chU tijaga-pichANiu // 13|| u saba jANapaNuM tau chAjai, ju mujha cittaku saMsaya bhAjai / taba tibhuvaNakau rAjA bolai, tIna bhuvana harakhi zira Dolai // 14 // mujha tujha goyama saMsaya sUjhai, jIva nahI................. / ... ehI pada jIvasattA dUjhai // 15 // DhAla || AsAurI // rAmagirI adharasa desAkha // vIra madhurI vANi bolai iMdrabhUti suNo, vedapada viparIta ma bhaNo / samau aratha suNau, vedapada 'dadada' damo dAnaM dayA aratha ghaNo // 16 // vIra madhu0 // vijJAnaghana UpajI ApaiM paMca bhUta thakI / paMca bhUta viNAsi viNasai isI veda phaikI // 17|| vIra0 // eNi padi saMsaya paDyo tuM iMdrabhUti suNe / A(a)tthi jIvo jANi lakhyaNi cetA(ta)nAdi guNe // 18 // vI0 // puNyapApahataNu bhAjana jurI jIva nahI / tu kisyAnaiM yAgamukhaM zubha kriyA tiMhI kahI // 19 // vI0 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 iti sUNI goyama pabUdho. paMcazata sAthi / dIkha dIdhI sUripada dai vIrajina hAthiiM // 20 // vii0|| lokapAla kubera dInAM dharmaupagaraNaM / yatanasyUM jai yati na dharai hosai adhikaraNAM // 21 // vI0 // suNI Ayu agnibhUtI tima ja garva dharI / vAlasyUM hUM nija sahodara tarkavAda karI // 22 // vI0 // timaja vIri bolAi lIno "karmasaMdehI" / karma rUpI jIa arUpI baMdha gati kehI // 23 // vI0 // vIra bhAsai sukhadukkhAdika jIva bahU bhAMtI / karma viNa e keMNe citariu rAkhi mati jAtI // 24 // vI0 // parivArasyUM bUjhavI dIkhyo vAyubhUti suNI / "soi tanu so jIva" saMsaya bhAji trijagadhaNI // 25 // vI0 // nIrathI paMporTa pari so dehathI UpajI / isyUM ja tUM ciMti jANai kumati ti iha bhajI // 26 // vI0 // jIva iMdiya gayA pUThaI viSaya ciMta dharai / dehathI ju gayu iMdiya puruSa kima samarai // 27|| vI0 // timaja so parivAri dIkhyo vigate suNi Ayu / "bhUta iha use nahIM" jANuM sUnya jaga bhAsyu // 28 // vI0 // vigata suNa tiM jhUTha bujho bhUti jaga bhariu / caMda ravi pramukha dekhaha pratakhi pAMtariu // 29 // vI0 // __ DhAla || rAga guDI || timatima samakitadhara thoDilau e DhAla // bhAvi paTodhara vIrano, sAmi sudharmA muNiMda / samavasaraNi jaba AvIu dekhi sura nara iMda // 30 // bhAvI0 // vIrajiNidiM bolAvIu, e saMsaya tujhaiM joi / "eNi bhave dehia je jasyo; so pari bhavi tima hoi" // 31 // bhAvi0 // kAja hui kAraNasama, yama javathI java hoi / / sAli thakI java kima hoi, mujha ura bhaMti na koi // 32 // bhAvi0 // * ora-anya-bIjuM / Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 prabhu kahai baMdha chai jUjUuM, karmaprakRti bahu bheda / nAri valI narapaNUM lahai, ba(ci?)hu gati palaTi veda // 33 // bhAvi0 // ima bUjhavi jini dIkhIu paMca sayAM parivAri / / taba maMDita paNi AvIu, "baMdha na mokhya" vicAra // 34 // bhAvi0 // prabhu kahai hetu-sattAvane dehiM bAdhi re baMdha / - .. nyAnAdika dharI choDavi, mugati karma nahI baMdha // 35 // bhA0 // pratibodhI prabhu dIkhIu, aUThasayA syUM soya / morIapUta bolAvIu, tujha mani "deva na koI" // 36 // bhA0 // ravi vidhu budha grahagaNa jou, samavasaraNi paNi deva / so samajhAvI muni kIu, aUThasayAM kari sevi // 37|| bhA0 // "nAraka saMsaya" AvIu, tohi akaMpita kAMi / te tihAM paravaza dukhi paDyA, nAraka nAvi re jAi // 38 // bhA0 // samajhAvI vrata thApIu, tIna sayAM syUM soi / "puNya na pApa" saMdehe tuM, avicalabhAyo joi // 39 // bhA0 // sukula sarUpa dhanAyuSo, puNya hui nahI pApi / pApi bahu dukhI dekhIi, ima tuM saMzaya kApi // 40 // bhA0 // tIna sayA syUM vrata dharyo, metAraya tava Ai / "nahI paraloka "tuM saMsaI, jAti maraNa kima thAya // 41 // bhA0 // ima kahI so paNiM bUjhavyo, tIna sayAM parivAra / vibudha prabhAsa padhArIA, "navi niravANa' vicAra // 42 // bhA0 // moSya karamakhaya jANivo, ima chai vedani vAki / tu tujha mani saMdeha ko, mugati chatI cita tAki // 43 // bhA0 // prabhu ima kahI so bUjhavI, dIkhyo tizata sameta / ima ekAdaza gaNadharA, tripadI liM zrutahetu // 44 // bhA0 // aMga upAMga pUrava racI, UbhA prabhupadapaMti / surabhi cUraNa hari-thAlathI, prabhu gaNadhara ziri daMti // 45 // bhA0 // gaNipada tIratha aNUMjatAM, ANI caMdanabAla / dIkhI bahu nRpakumarisyUM, varisai kusuma surasAla // 46|| bhA0 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 saMgha caturavidha thApIu, bali lAvi mahIpAla / ima karatau vIra dhyAIu, durita haraiM triNikAla // 47 // bhA0 // bhAvaiM paTodhara vIranau0 // iti vigatamohaM vijitakohaM bhuvanabohaM pAragaM saMsayApohaM kugatirohaM jagati sohaM pAradaM / kevalAlokaM namata lokA vIra puruSottamavaraM sirivijiyadANamuNiMda sevaka sakalacaMdazubhAkaraM // 48 // iti zrIgaNadharaprabodha zrIvardhamAnastavanam // saMvat 1616 varSe phAgumAse zuklapakSe pUrNimAyAM tithau likhitA // keTalAka kaThina zabdo 1. ramaNi - pati, sacI- indrANI : indrANIno pati - indra / 2. vigata - rahita, jarI-jarA / 3. khajAno / 4. siddha / 5. upadrava / 6. kevalajJAna / 7. madhyama apApA (nagara) / 8. zravaNe / 9. magazela patthara / 10. AvyA / 11. sarvavedI - sarvajJa / 12. yajJano vADo / 13. Usapati, bRhaspati (?) / 14. 4400 / 15. chAtra / 16. page khAlI caDI gaI / 17. chUpAIne / 18. dhvani / 19. phakkikA - phAkI - artha (?) / 20. parapoTA / 21. vyakta (vizeSanAma) / 22. bhUta, pAMca mahAbhUta / 23. pratyakSa / 24. pAMtariu ( ? ) / 25. jema / 26. 350 / 27. vedanI vANI / 28. aNUjatAM, apUrNa rahetuM joIne (?) / I * 31 * * Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 zrIjayavantasUri-kRta paMcendriya gIta - saM. upA. bhuvanacandra madhyakAlIna gujarAtI bhASAnA kaviomAM zrIjayavantasUrinuM nAma agrasthAne che. 'guNaratnAkara chanda' e temanI khyAtiprApta prauDha kRti che. temane rasakavi kahI zakAya. paNa temanI kavitA, eka vairAgI santane zobhe evI rIte, ante zAntarasaparyavasAyinI ja che. gIta, candrAulA jevI temanI anya kRtio paNa maLe che. 'pAMca indriyanA gIta' e temanI adyApi aprasiddha racanA che. AnI eka hastaprata amArA saMgrahanA prakIrNa patromAMthI maLI che. bIjI eka ha.pra. munizrI suyazavijayajIsujasavijayajI dvArA prApta thai cha jenA mATe temano AbhArI chu. prathama ha.pra. vadhAre jUnI che, tenA AdhAre prastuta vAcanA taiyAra karI che. bIjI ha.pra.mAMthI pAThabhedo noMdhyA pAMca indriyonAM pAMca gIta eka ja DhALamAM racAyA che. indriyono krama banne ha.pra.mAM judo judo che. ekeyamAM zAstrIya krama nathI. prathama ha.pra. pramANe ahIM gIto rAkhyA che. bIjI pratamAM krama Avo cha : karNa-netra-nAsikA-sparza-jihvA. . ___anyokti rUpe racAyela A gItonI bhASA saraLa che. thor3A kaThina zabdonA artha noMdhyA che. jUnI ha.pra.mAM jayavantasUri kRta eka hariyALI paNa ante lakhelI che te paNa ahIM lIdhI che. A hariyALIno Ukela che - ogho / rajoharaNa / 1. karNendriya gIta rAga : kedAro goDI nehi re bAMdhyA vani vasuM', navi sahI sakuM vichoha; saMsAra sAra svarUpa te, jeha sarisu jehaneI moha. lodhIDA lai, amhanaI ma kari vichoha pelI pelI hariNalIsuM muja moha torUM torUM haiDalUM kaThina saloha.3 [AMkaNI0] 2 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 33 dohilu re viraha vAlhAM taNuM, vara maraNa dahai ekavAra; nitamaraNa' nIsAse karI, kuNa jANai re virahIyAM sAra. lo0 3 nehe re bAMdhyA hariNalAM, avagaNI jIvita deha;6 dII prANa AvI dUrithI, sAcu sAcu hariNa saneha. lo0 4 tasa keDi tAM chAMDi nahIM, jAM lagi maraNa dharaMti; ahIM jUo hariNa UkhANalaM, jeha sAthi re jasa mana huMti. lo0 5 / pApI re dohilu vedhaDo, vedhyAM te maraiM sujANa; jima gAna-guNaiM mRga vedhIyA, ApaiM ApaI re ApaNaDA prANa. lo0 6 'gIta guNanA vedhIyA, mRga dIiM jIvita dAna; te hariNa vanavAsI bhalAM, nahIM bhalAM re mANasa ajANa. lo0 7 mokaluM iMdrI kAnanu, mRga lahaI dukha apAra; jayavaMta paMDita bUjhavaI, TAlu TAlu re viSaya vikAra. lo0 8 iti karNedrI gItaM 2. nAzikA gIta kamalaNI vIMTI kAMTaDaI, valI vasai kAdavi kaMThi; tuhi bhamara vedha-vilUdhaDauM, navi mUMki re kamalanI pUMThi. bhogIDA lai, bholA bhamarA ma rAci, tuM tu baMdhAisi' kamalinI kAji; tuM tu vedhaDai viludhaDau Aja, navi dekhaI karatu akAja. [AMkaNI] 2 jeha sAthi lAgu vedhaDaM, te kahonaiM2 kima mehalAI; suguNA sAthi milaMtaDAM, je bhAvi re te valI thAi. bho0 3 jeha sAthi jehanaiM. nehaDu, te doSa na gaNaI tAsa; jUo kamala bhamara taNI pari... rAtu rAtu re parimala vAsa. bho0 4 navi gaNaI kaMTaka vedanA, navi dharaI baMdhana duHkha; ali kamala parimala vedhIuM, mAnaiM mAnaI re mana mAMhi sukha. bho0 5 navi rahaiM tu tasu viNu milai, je sAthaI jasu mana hoiM; je raMga rAcai kamalasuM, vedhiuM vedhiuM re bhamara rasa joiM. bho0 6 Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 anusandhAna-69 ati premala bAMdhyAM mANasAM, navi sakaI chaMDI ThAI;" ati kamala parimala lobhIuM, jUo jUo re bhamara baMdhAI. bho0 7 jUo nAzikA paravasi vaNaI, ati kamala mAMhi lubdha;" jayavaMta paMDita bUjhavaiM', ma ma thAjyo re viSaya viludha. bho0 8 .. iti nAzikA gItaM 3. sparzaneMdrIya gIta rAga : mArumizra te prema kariNI keraDA, kehA kehA guNa samaresi; vana viMjha jala revA taNAM, sukha samarI re jhUri maresi. . 1 . hAthIDA lai, tuM tu paDIo pAsi, tuM tu joi na joi vimAsi; tuM tu bhUlu bhUlu re kariNI vilAsi. [AMkaNI] 2 navi caraiM jala na pIi valI, vahai karavata dhAra; vana vijha' samari hAthIo, mehalai mehalai re AMsuDAnI dhAra. hA0 3 lai hAthaNInaiM vedhaDaI, taiM sahiyAM dukha apAra; vana tijIo paravasi thayu, duhilu duhilu re vedha vikAra. hA0 4 kahi dukha sami(ma)risi' ketalAM, jUo citi lAgu vedha; savi dukha mUla sanehaDu, duhiluduhilu re vAlhAM taNu vedha. hA0 5 je sAthi jeNaI neha kario, tasa hAthi vecyu teha; sukha-dukha sahe tasa kAraNiM, para dukhaI re dukhIo saneha. hA0 6 jou hAthiNI parivasi thayu, kari sahi dukha anaMta; kasa-ghAta-baMdhana-vedanA, mani sAle re vedhaDu bahuta. zrIvinayamaMDaNa guru sIsa ima', bUjhavaI vacana rasAla; jayavaMta paMDita vInavai, ima jANI re viSaya rasa TAli. hA0 8 iti sparzaneMdrIya gItaM 4. nayanopari gIta dhig paDio pApI nayanani, jasa vedhi jhUrI maraMti; je supana mAMhi navi milaI, te dekhI re nehalu dharaMti. hA0 7 Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 bApalaDAM lai, bhUli ma bhUli pataMga, tuM tu rAtu rAtu re nayaNalAMnaiM raMgi; tuM tu bhUlu bhUlu re dIvaDAnaI saMgi. [AMkaNI] 2 jasa vedhaDaI tuM bali maraI, tujha neha nANi teha; eka hAthi tAlI kima paDaI, nitu jhUrivU re eNi saneha. bA0 3 nisaneha niraguNa paravasaI, ati dulaMbha naI pari rata; prAcIna pApa taNi vasaI, eha sarisau re neha dhari citi. bA0 4 jhUrI maraI eka eka vinA, mani avara na dharaI neha; kAMi deva taI ima sarajIuM, dohiluM dohilaM re eka pakho saneha. bA0 5 kuhanaI re vedha ma lAgasu, ati viSama vedha virUpa;2 jima dIpa kerai vedhaDaiM, valI maraI re pataMga sarUpa. bA. 6 jasa vedha lAgu jehanaI, navi tijaI te tasa keDi; mANasAM vedha vilUdhaDAM, pAmaI pAmaI re maraNa saneTiM. mokalu nayaNa vikAraDu, tu dIpi paDaI pataMga; jayavaMta paMDita vInavaiM,3 ma ma karajyo re viSaya, saMga. bA0 8 iti nayanopari gItaM . bA0 7 5. jihvA-paravaza popaTa gIta suNi saguNa suMdara sUDilA, tuM rahiu chai phala Asa; ma ma desi mujha olaMbhaDA, tujha mAMDio chai pAradhIiM pAsa. 1 popaTaDA lai, joje ThAma kuThAma, rakhe paDatI' vAta virAma; __ tuM tu Aviu Aviu vairIDanai ThAmi. [AMkaNI] 2 phala pAkhatI chaI kAMTaDA, cihuM pAsi nAMkhyA pAsa; nitu pAradhI puhurA karaMi, kima phalasaI re tujha mana Asa. po0 3 je sAthi mana hui jehenaiM, viNa milaI kima rahivAi; mana bhAvatAM phala cAkhatAM, je bhAvaI re te valI thAi. po0 4 je rAkhatAM phala cAkhIiM, te sarisa sarasa na koi; vedha-vilUdhAM mANasAM, sukha-dukha re hIiDaI na joiM. po0 5 Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 36 anusandhAna-69 ju sahasanayana puhuraI paDaiM, valI vajra bhIti karaMti; bhuMiM loha kAMTA pAtharaiM, rAtA rAtA re tuhi milaMti. po0 6 jeha citi jehanA guNa vasyA, tasa kAji teha maraMti; mANasAM vedha vilUdhaDAM, mani kuhanA re- bola na dharaMti. po0 7 pAMjaraiM popaTaDu paDyu, phala lobhi jihvA kAji; ... jayavaMta paMDita bUjhavai, ima jANI re viSaya ma rAciH po0 8 iti jihvA paravaza popaTa gItaM hariyAlI eka nara sarala saubhAgI dIsaI, bahunArI bharatAra re / uttami mANasa bAMhi dhariu, te karai upagAra re. ehanu kavIyaNa aratha vimAsu, te kuNa nara guNavaMta re / suranara tehanaiM bhagati mAnaiM, jinazAsana jayavaMta re. 2 ko baisai gaja ratha pAlakhIiM, koi turaMgami dIsai re / .. kumarIpaNai paNa tehanI nArI, gADari baiThI hIMsai re. 3 hIre bharyu paNi nahIM vayarAgara, daMDadhara na karai jora re / paTTabaMdha paNi bhUpa na kahIe, bAMdhyu paNi nahIM cora reH 4 savA hAtha tanumAna anopama, je tasa sevai bhAvi re / jayavaMtasUri iNI pari bolai, te sukha saMpada pAvai re. 5 . [uttara : ogho / rajoharaNa] pAThAntara gIta - 1 : 1. vase / 2. amani / 3. kaThora / 4. die / 5. balaNa / 6. jIva dIyaMti / 7. di / 8. je / 9. je gIta / gIta - 2 : 1. bAdhyai / 2. kahu na / 3. mananA / 4. sa / 5. gama / 6. jou jou| 7. baddha / 8. vInavi / gIta - 3 : 1. vaMjhi / 2. samarasi / 3. hAtha nIkau / 4. aMkaza / 5. (nathI). gIta - 4 : 1. paDU / 2. vilUdha / 3. bUjhavi / gIta - 5 : 1. ar3atI / 2. bhAve / 3. hair3i / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 zabdakoza vichoha (1/1) viyoga vedhIyA (1/7) rasika, vIMdhAyelA lodhIr3A (1/2) zikArI / vilUdhaDau (2/1) vilubdha-snehAsakta tAM / jAM (1/5) tyAM sudhI / jyAM sudhI ThAi (2/7) sthAna UkhANalaM (1/5) dRSTAMta / nyAya vijha (3/1) vidhyAcala vedhaDo (1/6) UMDI prIta pAkhatI (5/3) AsapAsa, pharate puhurA (5/3) pahero, cokI * * * Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 . anusandhAna-69 zrIsakatamuni tathA sA. zrIjasodAjInAM gIta - saM. upA. bhuvanacandra zrIsakatamuni (zaktimuni) tathA sAdhvI jasodAMjInA tapomaya-vairAgyamaya jIvananI anumodanAnAM be-traNa gIta prakIrNa patromAMthI maLyA che te jANavAlAyaka hovAthI ahIM rajU karyAM che. A banne tyAgIjano pArzvacandragacchanI paramparAnA che. rAjacandrasUrinA vidyamAnakAlamAM RSi jayatasI pAse dIkSita thanAra sakatamuninI janmabhUmirnu nAma vasudhApura hovA samajAya che. pitA jodhAsA ane mAtA jayavaMtade. tyAga-vairAgya prabaLa hovAnA kAraNe janatA para temano prabhAva sAro hato ane emanI preraNAthI zrAvaka-zrAvikA varge vrata-tapa Adi ghaNAM karelAM. sakatamunie bIkAneramAM anazana svIkAreluM je 62 divasa cAlyuM hatuM. coryAsI gacchamAM temano mahimA thayo hato. gIto saM. 1684mAM racAyAM che tethI sakatamunino svargavAsa e ja varase thayo haze evI sambhAvanA gaNAya. gItanA racayitA R. ThAkuranI guruparamparA nIce mujaba maLe che : zrIpArzvacandrasUri-samaracandrasUri-rAjacandrasUri-jayacandrasUri-vA. hIrAnaMdacandraR. ThAkura. sA. jasodAMjI, jIvana jJAna-cAritra-tapanI ArAdhanAthI sabhara hatuM ema gIta parathI jaNAi Ave che. A gIta R. ThAkure racyuM che te paNa sA. jasodAMjI pratye keTalo Adara saMghamAM pravartato haze te sUcavI jAya che.. sakatamunijI, bIga~ gIta sAdhvIjI- raceluM che ane temanA haste lakhelu maLyuM che. A gItanI bhASA ane lipi - banne garabar3avALAM ane bhraSTa che. e samayanA zramaNIsaMghanI (arthAt strIvarganI) zaikSaNika sthiti kevI nabaLI hatI tenI cADI A gIta khAya che. A gIta sudhArIne pharIthI ahIM mUkyuM che. 1. sagatamuni gIta sahaguru pAya praNamI karI, samarI zrIjinarAjo re; guNa gAuM garuA taNA, sIjhai vaMchita kAjo re. sagata munisara vaMdasuM, ANI mana ANaMdo re; bhavika kamala pratibohiyA, abhinava e guru caMdo re. - 01 sagata 02 Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 vasudhApura vasatAM thakAM saMbhalI sadguru vANI re; saMyama lIdhau mana ruci, athira saMsAra te jANI re. paMca mahAvrata AdarI, vArI viSaya vikAro re; cAritra pAlai ati bhalau, jANika khaM[khAM]DA dhAro re. sagata 04 jJAna-dhyAna lInau sadA, arihaMtasauM cita lAi re; sugati taNI karai sAdhanA, uttama narabhava pAi re. bikAnayara vicaratA, AvyA te RSirAjo re; bAsaThi dina aNasaNa karI, sAdhai Atama kAjo re. kapUrAMbAi kahaNa karI, maI kIdhI e bhAso re; te RSi ThAkura sukhIyau sadA, pAmai vaMchita Aso re. sagata 07 iti zrIsagata munisara gIta / 2. zrIsakatamuni gIta zrI saMti jiNesara pAya namu rai, haM mAMgaM eka pasAva sakata muna vaMdasya rai, mhArUi hiDalai harakha apAra dhara(?)uM dina dinaM caDhatau praNAma, sakata muna vaMdasyaM rai zrI pAsacaMda gacha dIpatA rai, zrI samarUcaMda sU[riM] da zrI rAjacaMda sUrU guNa bharyA rai, zrIvimalacaMda sUkhakAra . zrI jayacaMda sUrU gurU rAjIyA rai, jehanau adhika pratApa bAlapaNai vairAgIyA rai, mAMgaI ha (ra) i unamata sAra le unamati cAtra liyau rai, RSi jayattasIjI rai pAsa jodhAsA kula maMDaNA rai, jayavaMta de kukha ratana gAMmAM-nagara-pura vicaratA rai, AvyA vIkAnaira sagata 03 sagata 05 sagata 06 caitu vada daMsama aMNasAMNa liyau rai, milIyau citravidha saMgha harajI RSa pUrAMjI vInavai rai, sakata RSa dyau huM mAna zrI saMgha valavala vInavai ra, tumhe vAcau sUtra sIddhaMti gAmAgara pura vIcarajo rai, lejyo lAbha anaMta caurAsI gacha mhamA kara[i] rai, varatAvI AMbAra 39 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 sakata0 Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 40 anusandhAna-69 saha ko lAbha ghaNau dIya[i] rai, jIvadayA pratipAla sakata0 mhAM tai zrI mala lekha paThAviyau rai, bAjujI(?) vaDgA padhAra sakata0 iNa ara dusama camai rai, jina moTI karaNI kIdha sakata0 zrAvaka nita posA karai rai, zrAvakaNI vahai upadhAna . sakata0 samata sola caurAsIya rai, gAyau vikAnairai .. sakata0 pUrAMjI rI sIkhaNI bhaNai rai, bhagatAMjI kharI jagIsa sakata muna vaMdasya rai, mhArUi hiDalai harSa apAra urau dIna dIna caDhatau praNAma itI RSajI sakata munIsara gIta saMpUrNa samApat / sAdhavI pUrAMjI tata sIkhaNI kapUrAM likhate / sakata0 (sudhArelu) zrI zAMti jiNesara pAya namu re, huM mAyU~ eka pasAya sakata muni vaMdasyuM re, mAharA hiyaDe harakha apAra dharau dina-dina caDhatAM pariNAma re, sakati muni vaMdasyuM re zrI pAsacaMda gaccha dIpatAM re, zrI samaracaMda sUriMda sakata0 2 zrI rAjacaMda sUri guNa bharyA re, zrI vimalacaMda sukhakAra sakata0 3 zrI jayacaMda sUri guru rAjIyA re, jehano adhika pratApa sakata0 4 bAlapaNe vairAgIyA re, mAMge hI anumati sAra sakata0 5 le anumati cAritra liyau re, RSi jayatasIjI re pAsa sakata0 6 jodhAsA kula maMDaNA re, jayavaMtade kukha ratana sakata0 7 gAma nagara pura vicaratAM re, AvyA bIkAnayara sakata0 8 caitra vada dasama aNasaNa lIyau re, milIyau caturvidha saMgha sakata0 9 harajI RSI pUrAMjI vInave re, sakata RSi dyau bahumAna sakata0 10 zrI saMgha valIvalI vInave re, tumhe vAMcau sUtra siddhAMta sakata0 11 gAma nagara pura vIcarajo re, lejyo lAbha anaMta sakata0 12 caurAsI gacha mahimA karei re, varatAvI ANa re (?) sakata0 13 Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 sakata0 14 sahu koi lAbha ghaNo dIye re, jIvadayA pratipAla meM to (?) zrI lekha paThAvIyau re, AjajI (?) vegA padhAra sakata0 15 iNa Are dusama samaya re, jiNe moTI karaNI kadha zrAvaka nita posaha kare re, zrAvakaNI vahai upadhAna saMvata sola caurAsI re, gAyo bIkAnayare sakata0 16 sakata0 17 sakata0 18 pUrAMjI rI ziSyaNI bhaNe re, bhagatAMjI kharI jagIsa, sakata muni vaMdasyuM re, mAharai hiyaDe harSa apAra, dharau dina-dina caDhatAM pariNAma re, sakata muni vaMdasyu re. * 41 sakata0 19 3. sAdhvI zrIjasodAjI gIta (paMca iMdrI re ahanisi vasi karai satIa ziromaNi sAhuNiI, anopama guNa bhaMDAro jI; prahara uThInaI re praNamuM huM sadA, Apai parama ANaMdo jI. sAdhvI jasodAjI sIlaI suranadI, satIa vadai sahu koi jI; bhaviyaNa bhAvaiM re ANA sira vahai, vaMdai chai kara joDi jI sAdhvI0 2 brAhmI - sudaMra - sItAnI pariiM, opama lahai abhirAmo jI; nAmaIM pAtaka nAsai vegalA, namatAM sivasukha hoi jI. navakArasI porasi pramaDha ekAsaNau, nIvI aMbila vAso jI; chaTha tapa aMtari Avai pAraNauM, lyai doSarahita AhAro jI. sAdhvI0 4 pahilai pahuri sajjhAya siddhAMtanau, bIjai dharai subha dhyAno jI; trIjai pahuraI jI karai gaveSaNa, cauthai sajjhAya jJAno jI. saMyama sUdhau re pAlai sAdhavI, nija ( jina) ANAsauM mana lIno jI; jayaNA pAlai re saghulA jIvanI, samakita sAdhai dIvo jI. sAdhvI0 6 bhavajala tarivA re nAvA abhinavI, ulakhai bhaviyaNa loi jI; uvajjhAya hIrAnaMdacaMda ziSya ThAkura vInavai, sAdhvI0 5 tumha nAmidaM navanidhi hoi jI. iti zrI sAdhavI zrI 5 jasodAjI gItaM * * ehanI DhAla) sAdhvI0 sAdhvI0 7 Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 muni-zrIudayasAgarajI-kRta thUlibhadra-candrAyaNA - saM. muni trailokyamaNDanavijaya sthUlibhadra-kozA o dampatInI jIvanagAthA eTalI cittAkarSaka ane hRdayasantarpaka che ke kavione ane sarjakone sadaiva prerita-uttejita karatI rahI che. eka tarapha unmAda gaNI zakAya e hadano rAga ane bIjI tarapha vairAgyano eTalo ja tIvra unmeSa; eka tarapha AkhA jagatane bhUlI javA majabUra kare evI dunyavI premanI parAkASThA . ane bIjI bAju AkhA jagatathI upara uThAvI letI divya sAdhanA - AvAM, virodhI jaNAtAM ane chatAM ekabIjAmAM gUMthAyelAM tattvothI samRddha dAmpatyajIvananI UrdhvagAthAne varNavatAM anekAneka madhyakAlIna padyakAvyo prApta thAya che. A kAvya e evaM ja eka padyakAvya che. sAmAnyataH 'candrAyaNA, candrAulA' jevA kAvyaprakAro madhyakAlIna sAhityamAM vipula saGkhyAmAM jovA maLe che. paNa keTalAka kAvyaprakAromAM kheDANa bahu ochu thayeluM dekhAya che. 'jaina gUrjara kavio'nI samagra kRtisUcImAM 'candrAyaNA' prakAranI phakta eka ja kRtinI noMdha che - jinezvarasUri(madanayuddha)-candrAyaNA. prastuta kRtithI o prakAranI upalabdha kAvyakRtiomAM ekano umero thAya che. 'candrAyaNA' aTale kevo kAvyaprakAra ? te jANavAyU~ koI sAdhana jaDyu nathI. paNa prastuta kRtimAM kaDIo baMdhAraNa jotAM A prakAranI be vizeSatAo najare paDe che : 1. kaDInI cAre paGktimA 4-4 mAtrAnA 4 gaNa hoya che, matalaba ke dareka paGkti 16 mAtrAnI hoya che. 2. kaDInI dareka paGktimAM ante varNAnuprAsa jaLavAya che. A banne vizeSatAone lIdhe kAvya gavAya tyAre keTaluM madhura banatuM haze tenI kalpanA thaI zake che. kavile pote 'candrAyaNA'ne chanda tarIke oLakhAvyo che ane tene gAvA mATe kedAra-goDI rAga darzAvyo che te vAta paNa noMdhapAtra che. 39 dUhA + 109 candrAyaNA chandanI kaDIo oma kula 148 kaDIo dharAvatA A kAvyamAM sthUlibhadranA janmathI mAMDIne kozAne pratibodha karavA sudhInI ghaTanAonuM kyAMka vistRta ane kyAMka sakSipta bayAna che. kartA- iGgita che sthUlibhadrano kAmavijaya darzAvIne dharmanI mahattA siddha karavAnuM. paNa teo te bAbatamAM saheja paNa adhIrAI dAkhavyA vagara, zatadala kamalanI jANe eka-eka pAMkhaDI Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 ughADatA hoya tema, salakAIthI kramazaH ghaTanAone ughADatA jaIne, kathAnakano vikAsa karatAM rahe che. kavio dAkhavelAM ane kavine eka 'siddhakavi' tarIke prasthApita karanArAM pATaliputra nagara, sthUlibhadrano janmotsava, sthUlibhadranuM yauvana, kozAnuM saundarya, sthUlibhadra-kozAno saMvAda, te bannenI suratakrIDA, pitAnA mRtyuthI sthUlibhadrane jAgelo vairAgya, temanA viyogamAM taraphaDatI kozAnI vyathA, cAturmAsa padhArelA sthUlibhadra munine moha pamADavA mATe kozAno udyama ane muni dvArA apAtI hitazikSA va. varNano eTalAM surekha che, eTalAM surucipUrNa che ke bhAvaka rasataraboLa thayA vagara rahI zake ja nahi. __ kavi zrIudayasAgarajI kharataragacchanA paNDita zrIsAdhudharmanA ziSya zrIsahajaratnajInA ziSya che. 'jaina gurjara kavio'mAM temaNe racelA laghukSetrasamAsabAlAvabodha (ra.saM. 1676) vize noMdha maLe che. prastuta kRti tyAM noMdhAI nathI. AnI racanA temaNe saM. 1666nA Aso zudi dazamanA divase karI che. kaDI 66 ane 147mAM kavio potAno nAmollekha ko che. zrIjinacandrasUrijInA rAjyamA prastuta racanA thaI che. (kaDI 145). kaDI 143mAM AvatA "sahajaratanna kahaiM suvicArI" e ullekha uparathI kartAnA guru zrIsahajaratnajIno paNa kAvyaracanAmAM phALo hoya tevo saGketa maLe che. sampAdanamA upayukta suvAcya ane zuddha vAcanA dharAvI 5 pAnAMnI prata pUjyapAda gurubhagavanta zrIvijayazIlacandrasUri mahArAjanA aGgata saGgrahanI che. prata dvIpanagara(-dIva)mAM maraghAde va. zrAvikonA vAMcana mATe kartAnA guru zrIsahajaratnajI dvArA lakhAI che. . // [60|4 namo vItarAgAya || caMdra-kiraNa jima niramalI, sarasati bhagavati vaMdi / thUlibhadra guNa varNavU, caMdAiNi subha chaMdi // 1 // iNi jagi e sama ko nahI, sIla-rayaNa-guNa-dhAra / madana-mAna moDI karI, rAkhyau jasa-vistAra // 2 // kuNa desaI kuNa gAmi hua, kavaNa kulaI avatAra / kiNi pari saMyama Adaryu, te suNijyo suvicAra // 3 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 // DhAla kedAra-gauDI rAge // pUrava desa vasaI sa-rasAlA, pADalIpura vara, nayara visAlA / sohaI ghari ghari toraNa-mAlA, dhaja-daMDA sovana-kalasAlA // 4 // parimala dhUpa-ghaTI suvisAlA, maMgala dhavala bhaNaiM. suguNAlA / sohaI dharamataNI subha sAlA, raMga vinoda karaI vara bAlA // 5 // vana vADI udyAna aTAlA, bhogI bhamabhamaiM bhamarAlA / rUpaI madana-samA ratanAlA, madirA-pAna karaI matavAlA // 6 // nATika raMgi ramaI rasa-mAlA, caurAsI cahuTAM causAlA / SaTa darasaNa sevaI maTha-sAlA, corataNA navi dIsaiM cAlA // 7 // subhaTa dharaI niya kari karavAlA, miliyA jhUjha karaiM macharAlA / nagara-talAra bhamaiM rakhavAlA, navi dIsaI vikaTA vikarAlA ||8|| dIsaI saravara jala sarasAlA, gaMgA nIra vahaI asarAlA / jalacara jIva karAlaka-cAlA, raMgaI keli karaiM macha-mAlA // 9 // opaI maMdira atihiM visAlA, pura pAkhali poDhI gaDha-mAlA / desa-dhaNI ghaNa raNihi rosAlA, rAjA naMda jisyA nara-pAlA // 10 // // dUhA // naMdarAya sukhIo sadA, guNa-maNi-rayaNa-karaMDa / haya-gaya-ratha-pAyaka-dhaNI, pAlai rAja akhaMDa // 11 // maMtrIsvaramAMhiM mUlagau, mahitau zrIsigaDAla / lAchalade lakhimI pavara, ghari gharaNI sukamAla // 12 // tasu kuli ika sura avataraI, sura-sukha bhogavi sAra / ghaNa niramala pUrava disiM, jima dinakara avatAra ||13|| // DhAla - 2 // sutanau janama huo sukhakArI, guNa-maNi-rohaNa niya tanu dhArI / mahitau rAjataNau adhigArI, vita kharacaI jagi jana-upagArI // 14|| rAmA raMgasuM kuMkuma rolaI, mRga-nayaNI mukhi maMgala bolaI / sadhava vadhU subha maMdira dholaI, jovA loka milyA sahU TolaiM // 15 // Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 nAca suMdara pAtra suraMgA, cacapaTa saMpuTa tAla taraMgA / tattata theIya ghana gini thuMgA, dyaI bhamarI vici moDIya aMgA // 16 // dhudhukaTi TreMkaTi maddala vajjaiM, vINA vaMsa vicitra susajja / sarigama mapadhani susarati vajjaI, rAga karI savi jana mana raMjaI // 17 // savi siMgAra samAna racAvI, vividhapariM ima pAtra nacAvI / dyaiM mana-vaMchita dAna manAvI, navi mUMkyA koI lalacAvI // 18 // bhojana pADalIpura jana poSaI, zrIphala pAna deI saMtoSaI / cira jIvau suta ima mukhi gokhaiM, thUlibhadra nAma ThavyuM citi cokhaI // 19 // suta vAdhaI ghari sukha vilasaMtau, hasata mukhau cAlaI camakaMtau / siri sohaI chogo laTakaMto, caTakaMtau khiNa mukhi ThaNakaMtau ||20|| ghUgharaDI pagi ghamaghamakaMtau, caMcala catura calaI raNakaM / khIMkhaMta puhavI - tali paDatau, mAta dhavArIya rAkhi raDatau ||21| komala kamalataNI pAMkhaDalI, aNIyAlI AMjI AMkhaDalI | pahirIya sovananI kari kaDalI, aMguli ratana jaDI vAMkaDalI // 22 // mAtA vali vali rUpa nihAlaI, phUlataNI pariM putra saMsA (bhA) laI / varise paMce Thavyau nesAlaI, vidyA cauda bhaNI guru- sAlaI // 23 // // dUhA // likhita paThita jANaI kalA, Agama aratha aneka / bhaNI - guNI moTara thayau, jovana - vaya atireka ||24|| bAlapaNA sarikhuM bhaluM, eNi nahIM saMsAri / jaba jovana-mada upajaI, tava para - vasi nara-nAri // 25 // teha ja nara-nArI pavara, bAlaka mUDha havaMti / java jovana - paMDita milaI, mUrakha catura karaMti // 26 // 45 // DhAla 3 // jovana vesi hUo mana rAgI, bahulI madanataNI mati jAgI, vicaraI nagara juI hariNAkhI, bhoga puraMdara rUpa sobhAgI / mAyA nAritaNI mani lAgI ||27|| vedhaka vedha karaI mukhi bhAkhI / rUpaiM madanataNau subha sAkhI, nava-rasa- sarasataNau nara cAkhI // 28 // - Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 lAkhINI tanu nIchaTa gorI, pahirI kanakataNI kaDi-dorI / sukulINa uri dhigArava jorI, suMdara nAri ramaI citi corI // 29 // AsaNa bhogataNAM caurAsI, jANaiM kokataNau abhyAsI / nAgara-vaMsIya lIla-vilAsI, jasa-karapUra digaMtara vAsI // 30 // jovata nagara phiraiM savi ToDaI, vezyAiM dIThau mana-koDaI / vAMkaDalI niya mUchi maroDa, iNi jagi eha samau nahIM joDaiM // 31 // dekhIya kositaNaI mani bhAvaI, loka sahU jasu kIrati gAvaiM / ciMtaI e nara amha vasi AvaI, sovana koDi-game vilasAvaiM // 32 // ciMtI vAta isI mani sAcI, jovaI garavataNaiM madi mAcI / thUlibhadra puruSataNaI guNi rAcI, teDaI niya ghara suMdari nAcI // 33 // vikasiya nayaNa juI sukumArA, ghUmaI nayanataNI madi tArA / dekhIya rUpa-ratanna kumArA, caMcala-citta huI paNa-dArA // 34 // sakhi jaMpaI "suNi kozi! anADI, ima navi dIjai ApaNa pADI / suMdara puruSataNAM dhana tADI, tuM kima leisi re jaga-lADI // 35 // gaNikA-jAti kahI nisanehI, leI sovana dIjaiM dehI / e mujha sIkha suNe guNa-gehI, amhathI tuM vali syuM sasanehI" // 36 / / // dUhA // nisuNI vacana sakhItaNAM, suguNI ciMtaI nAri / e dIsaI savi niraguNI, na lahaI suguNa-vicAra(ri) // 37|| jovana-vaya ghari pavara dhaNa, vali mana-vaMchita bhoga / maI pUrava puNyaiM lAu, maMtrI-suta-saMyoga // 38 // iNi jagi suMdara mUDha nara, tehasyuM na karUM saMga / guNa viNa navi ko AdaraI, sIMbali phUla suraMga // 39 / / ima ciMtavI sAhamI gaI, suMdari bhaNatI nAma / Adara kari Asana ThavyuM, ratana-jaDita abhirAma // 40 // // DhAla - 4 // baisaI thUlibhadra AsaNa-dhArA, suMdari kosi karaI siNagArA / thApIya kuca-vici mANika-hArA, giri-vici gaMgataNI jala-dhArA // 41 // Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 47 ratana-jaDI siri veNi-pracArA, jovana-rAyataNI asi-dhArA / pahirIya hIra sucIra udArA, jAnu ki bhUmi rahI sura-dArA // 42 // nilavaTi tilaka dharaI manuhArI, jANe manamatha-maMdira-bArI / kaMkaNa kanakataNA kari dhArI, rUpi jisyI sura-nAga-kumArI // 43 / / suMdara vadana supUnima-caMdA, dIpaI daMta jisyA macakuMdA / nayana vikAsi sohaiM araviMdA, nirupama rUpa suteji diNaMdA // 44 // rAtA adhara suvidruma-khaMDA, kamala-sunAla jisyI bhuja-daMDA / ati-gaMbhIra sunAbhi-taraMDA, madana-mahA-rasa-keli-karaMDA // 45 // bhamuha-kamANi karI guNa saMdhaI, nayana-sutIra dhari mana viMdhaI / unnata pIna payodhara baMdhaI, bhamara bhamaI padamini-rasa-gaMdhaiM // 46 // SoDasa sAra siMgAra suviracI, komala aMga sucaMdana caracI / puruSa-pradhAnataNA pada aracI, moDIya mAMna kahaI guNa-raccI // 47 // "tuM nara suMdara rUpa-nidhAnI, huM gaNikA guNa-rayaNa-sukhAnI / milIyau yoga jyuM Iza-bhavAnI, kavaNa vilaMba karaI abhimAnI // 48 // e mujha maMdira suMdara vAsI, bhogavi bhoga sulIla-vilAsI / gaNikA-mAraga-mUla nirAsI, hUI iNi bhavi huM tujha dAsI" // 49 // // dUhA // vacana suNI suMdaritaNAM, maMtrI-suta mana-raMgi / tasu mana-paramAratha lahI, vacana vadaI ucharaMgi ||50|| "re bholI suNi kosi tuM, tumhasyuM kavaNa saneha / uttama-kulavaMtI vahU, aMti na dAkhaI cheha // 51 // carita kahuM gaNikAtaNuM, tuM saMbhali ika-citta / mukhi mIThI viNaThI hiyaiM, bholavi lyaiM para-vitta // 52 // // DhAla - 5 // ko(ve)zyA kUDataNI kahI koThI, bAhira-raMga jisIa caNoThI / vAMnari rIchiNa jima ghaNa rUThI, vAghiNanI pari vilagaiM UThI // 53 / / khiNa rUsaI khiNa raMgasu dAkhaI, mada-unamAda-bharI mukhi bhAkhaiM / saMDataNI pari lAja na rAkhaI, narasyuM keli karaI mana-pAkhaiM // 54|| Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 je nara koDhIya vigata-manISA, nIrasa aMga karAla-karISA / uttama-adhama na jANau parIkhA, tumha mani mANika-kAca sirIkhA // 55 // lakha-puruSaiM tumha nahIya saMtoSA, avara aneka achaiM tumha doSA" / ehavI vAMNi suNI paNa-joSA, valatuM vacana vadaI ghaNa-roSA // 56 // "taI amha jAtisu ochipa mADI, avaguNa koDi-game UghADI / savi sarikhI kima kosi-bhavADI, tuM guNavaMta karaI para-cADI // 57 // kahaiM guNikA tujha saMga suhAI, karatAM vAda ghaNo kali thAiM / avasara eha na chaMDyau jAI, Avyau bola hiyaiM na samAiM // 58 / / kulavaMtI bahU kUDa karaMtA, paradesI haNyau sUrIyakaMtA / culaNI suMdara naMdana haMtA, tauhaI koi na chaMDaI kaMtA // 59 // paraNaMtAM kahI nAri suhelI, piNa niravahatAM atihiM su(du?)helI / mAgaI nava nava vesa sahelI, nava jANaI ghara-sUtra gahelI // 60 // java niya-nAha ralI ghari AvaiM, UbhIya uMbari koraDi cAvaI / bolaI barabIya bA~ha halAvaI, tuM ghari tUMNi kisI navi lyAvaiM // 61 / / ghari nahIM tela na bhAta na dAlI, nahiM mirI lUNa naI dhaNaDAlI / syuM AvyA ghari ghaiM mukhi gAlI, jA tuM pApIya pAchau hAlI // 62 // // dUhA // ehavI nIlaja kula-vahU, nahiM hiyaDaI suviveka / piNa paraNI navi chaMDIiM, jaI ramaI puruSa aneka // 63|| amha ghari e baMdhana nahI, nigaratha UThI jAI / kulavaMtI asatI ghaNI, puNa amha kalaMka divAi // 64 // sUrija UgaI pazcimaI, hU chaMDaI niya ThAya / jaI niraviSa nava nAga-kula, navi chaMDaM tuja pAya" // 65 / / nArI visamI vAgurA, ciMti karI suvilAsa / udayasAgara munivara kahaI, pADaiM nara-mRga pAsi // 66 / / vAta eka sAcI suNau, suguNA suguNa milaMti / makaraMda mana mAna(la)taI, haMsA kamali vasaMti // 67|| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 // DhAla - 6 // vacana suNI tiNi vAta vicArI, e nava-yovana dIsaiM nArI / sarakhIya joDi milI sukhakArI, bhoga-vilAsa karaI nara-nArI // 68 / / ghaI maMtrI sutanaiM dhana joDI, sADhIya bArasa sovana-koDI / madimAtI nava-yovana joDI, raMgi ramaI priyasyuM mada moDI // 69 / / jihAM chaI UMcIya maMdira-mAlA, sohaI cihuM disi citrita sAlA / AropI gali caMpaka-mAlA, priyasyuM seji caDhI sA bAlA // 70|| nehaI neha milyau chaI tujhasyuM, tuM viratau ma ma thAisi mujhasyuM / madana-sarovara nehaI bharasyuM, haMsI-haMsa milI raMgi ramasyuM // 71 / / ghana-kuca-parabata-mAMna vihaMDI, amRta-pAMna karaiM'dhara khaMDI / bhogataNAM subha AsaNa maMDI, moDaiM aMga jyu paMkaja-daMDI // 72 / / priya-puMtAra mahA-madi AyA, kuca-kuMbhaI nakha-aMkusa lAyA / pIDIya aMgasu kAma jagAyA, yovana-hAthIya hAri manAyA // 73 / / kAmataNaI rasi kozyA prINI, mukhi bolaI madhura-svari jhINI / kisIya kahuM priyaDA tujha karaNI, huM jaga-dhUrata kIdhI gharaNI // 74|| jima ravi-paMkaja meha-mayUrA, jima jala-mIna sucaMda-cakorA / tima tumasyuM mujha neha apArA, iNi bhavi tuM nara mujha bharatArA // 75 / / iNi pari sarasa vinoda karatI, sA samadA priya sAthi ramaMtI / ApaNapuM dhana dhanna muNaMtI, bAraha varasa gamaI guNavaMtI // 76 / / // dUhA // ihAM ima e sukha bhogavaI, hiva pUrava varataMta / laghu-baMdhava thUlibhadranau, sirIo ati guNavaMta // 77 / / anukrarmi ekala-saMthuI, bahina sAta mativaMta / tiNi ika paMDita avagaNyaGa, avara karaiM tava taMta // 78 / / gaMgA-taTi buddhiM karI, kADhaI sovana-drAma / mahitau paramAratha lahI, pADaiM paMDita-mAma // 79 / / sUtau sIha jagADIo, pragaTI paMDita-bharne / tava paMDita rUThau ghaj, dUhau likhai samarma ||80|| Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 "jana mUrakha jANaiM nahI, jaM sigaDAla karaMti / naMdarAya mArI karI, sirIu rAja ThavaMti" // 81 / / || DhAla - 7 // kopyau naMda suNI tiNi kAlaM, lyaI sirIu niya-kari karavAlaM / chedIya sIsa haNI sigaDAlaM, AvIya naMda namaI nata-bhAlaM // 82 // tava naMdaI sirIu sanamAnI, ati ghaNa moTIya dyaiM paradhAnI / - tava sirIu vaDa-baMdhava-mAnI, teDaNa kAji gayau bahumAnI // 83 // bolaI vacana namI tasu pAyA, "Avau baMdhava! teDaI rAyA / muMkau kositaNI tumhe mAyA, vilasau bhoga karI kula-jAyA // 84 // ma karau kAramu maMdira cAlau, kula-AcAra bhalI pari pAlau / padavI janakataNI saMbhAlau, dyau vayarI-mukhi mudrita-tAlau". // 85|| vacana suNI hiyaDaI gahabarIo, janakataNaiM maraNaI dukhabharIo / ramaNI-bhAva sahU vIsarIo, lAchalade-suta tava nIsarIo // 86|| re baMdhava! mujha kAMI vichovaI, chaMData sahasa vimAsaNa hovaI / . Aghau jAyanaiM phiri phiri jovaiM, dekhIya kosI dhasI dhasI rovaiM // 87|| suMdara caraNa dharI java cAlaI, tava gaNikA jaI pallava jhAlaI / tuM mAyA mujhasyuM kima TAlaI, rovata priya-gali bAMha sughAlaI // 88 / / "saMbhali suMdari! tuM mujha milatI, huM vAruM rahaI tuM vilavaMtI / navi mukuM vyavahAra-sunItI, tuM mujha nArI jagatra-vadItI" // 89|| // dUhA // ima samajhAvI vesinaI, khaDaga grahI nija hAthi / abhinava vesa racI karI, cAlyau baMdhava-sAthi // 90|| dekhI pura-jana harakhIyA, maMgala dhavala bhaNaMti / yAcaka-jana jaya UccaraiM, haya heSAra karaMti // 91 // bahu parivAraI parivaryau, AvI parikhadamAMhi / naMdarAya bheTI karI, baiMThau atiuchAMhi // 92 / / Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 || DhAla - 8 // "A padavI tuma tAtanI UMcI, lyau bhaMDArataNI tumhe kuMcI" / rAjA naMda vadaI ima socI, tava jaMpaiM "AvaM AlocI" // 13 // tava ekAMta jaI mani ciMtaiM, rAya kahuM nija svArathavaMtaiM / pApIya yovana-pUra vahaMtaI, huM na milyau mujha tAta maraMtaiM // 14 // bhUpati sApa-karaMDa-nakuMcA, navi jANuM tasu rAkhaNa-saMcA / rahavaM para-vasi levIya laMcA, haNatAM jIva nahIM khala khaMcA // 95 // narapati loka sahU mani hIMsaiM, piNa sigaDAla kihAM navi dIsaiM / rAjA mitrasu khiNa khiNa rIsaI, dIsaiM jima mukha athira arIsaiM // 96 / / iNi saMsAri nahIM sukha jotaiM, karIiM pApa te AvaI potaiM / mAyA-lobha-vasiM tanu khotaI, te sahavaM naragi dukha rotaI // 17 // e bhava-siMdhu agAdha asArA, AThaha karamataNI ghaNa kArA / utapati-maraNataNA dukha-cArA, zrIjina-dharama suchoDaNahArA ||98 // chaMDIyaM moha-mahA-mada-lesaM, saMvegaI siri luMcIya kesaM / zAsana-devIya dyaI muni-vesaM, muni bheTaI tava naMda naresaM // 99 // "jovau bhUpati mujha Alocyu, je niya mastaka maI A locyu" / bolaI naMda "kisyuM ima socyu ?, taI kIg ghaNa kAma asocyu" // 100 // "je nara nAnhapaNaI niya sAsaI, pAMmyau jovana vesi-AvAsaiM / baisaI te kima bhUpati pAsaiM", pariSada-loka sahU ima bhAsaiM // 101 / / tava muni-rAya suciMti vimAsaiM, "e jana mUrakha vitatha su vAsaI" | zrIsaMbhUtavijaya guru pAsaiM, thUlibhadra AvIya aMga abhyAsaI // 102 / / // dUhA // pragaTa vAta puramAhiM thaI, je lIdhau muni-veSa / tava dukha-bhari vezyA raDaI,"sukulINI-guNa-rekha // 103 / / "pahilA duHkha viyogarnu, valIya suNyau vayarAga / dAdhA Upari phoDalau, taI kIdhau mahAbhAga!" // 104|| priyuDA! taiM virUuM karyu, chaMDI sAjana-vAsa / mAyA muMki kuTuMbanI, gaNikA kIdha nirAsa // 105|| Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 olaMbhA jana-janataNA, kema sahuM karatAra! / e viNa avara na ko gamaI, guNavaMtau bharatAra" // 106 / / // DhAla - 9 // gaNikA vedha-valUdhIya bAlI, raDaI paDai~ virahaiM vikarAlI / huM nava-yovana taiM kAM TAlI, lAgaIM priya viNa seji kaMTAlI // 107 // khiNa chAMhiM khiNa UbhIya taDakaiM, sahIara sAthi rIsANIya bhaDakaI / virahataj ghaNa sAla su khaDakaI, priya viNa dhAna kisyuM navi aDakaI // 108 / / te mujha nAha kihAM madimAtau, karatau manamatha-keli surAtau / pAtalIo mujha thaNa-vici mAtau, mujha viNa ika khiNa dUri na jAtau // 109 / / jovana-vesi viyoga-vidUnA, saMbhAraiM priyanA guNa jUnA / tumha viNa kaMta! su vAravahUnA, suMdara-maMdira-oraDa sUnA // 110 // chaMDIya seji subhUmi-saMthArA, lAgaI bhUSaNa Agi-aMgArA / / mIThIya sAkara jyuM mukhi chArA, ika priya-nAma gamaI mukhi sArA // 111 / / iNi samayaiM AvyuM comAsuM(saM), mAgaI thUlibhadra sUri-nidesaM / jau mujhanaI tumhe dyau upadesaM, tau gururAya! rahuM upa-vesaM // 112 // jANI bhAva vadaiM guru vAcaM, rahau tumhe kosi-gharaiM muni jAcaM / eka mAnau mAharUM guru sAcaM, dekhIya bhAmini-bhAva na rAcaM // 113 / / tava gurunau muni Ayasa pAmI, harakhi calyA gurunaiM sira nAmI / gaNikA-suMdari-tAraNa-kAmI, AvaI vesi-gharaiM gaja-gAmI // 114|| tava niya mAli caDhI varasAlaI, sA pramadA priya-paMtha nihAlaI / dekhIya kaMta mahA mani mAlhaI, priya sAhamI pagalAM bhari cAlaI // 115 / / AvIya kosi-gharaiM rikhi-rAyA, vacana kahaiM muni muMkIya mAyA / "ghau caumAsitaNI amha ThAyA, jima ika nAma japuM jinarAyA" // 116 / / // dUhA // vacana suNI harakhI ghaNUM, dIdhI niya citra-sAla / mana-ucharaMgi vadhAvIyA, bhari bhari motIya-thAla // 117|| muni paDa-sAlaI AvIyA, oghaiM puMjI pAya / gamaNAgamaNuM paDikamI, baiMThA zrIrikhi-rAya // 118|| Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 muni jANaiM gaNikA taraI, tau amha zAsani-soha / sA jANaiM munivarapaNuM, chaMDA, kari moha // 119 // // DhAla - 10 // ghaNa divase priyuDau ghari Ayau, suMdarinaI mani harakha na mAyau / milIya sakhI mukhi maMgala gAyau, kuMkuma roli digaMtara chAyau // 120 // raci maMDANa karaI upacArA, yogataNA amhasyuM nahIM cArA / je karatA phala-patra-ahArA, te amha dekhi hUA savikArA // 121 / / ciMtavi ema sunATika maMDaI, hAva dharI naranAM mana khaMDaI / khaTakati mekhala cIra na chaMDaI, laTakati gophaNa veNIya-daMDaI // 122 / / taMtIya tAla rabAba sunAdaM, bharahara-bhuMgala chaMdi davAdaM(?) / maddala vINa suvaMsali sAdaM, jA'nukarai sura-duMdubhi-vAdaM // 123 / / caturapaNaI caraNA ThamakAvaI, ghUghari tAna dharI ghamakAvaiM / jheMjheM jhAMjhara sAM jhamakAvaI, nAcati sA dharaNI dramakAvaI // 124|| gAvati nAri muni-mukha jovaI, rikhi jaMpaI "hiva kiMpi na hovaI / tuM ghRta-kAji su nIra vilovaI, bholIya tuM niya nara-bhava khovaI // 125 / / navi thAuM hivaM huM tujha nAthA, taI dIdhI mujha bAuli bAthA / saMbhali dharamataNI hiva gAthA, tuM pAmaI jima siva-puri-sAthA // 126 / / e saMsAra-sarUpa maI dIrcha, hiva lAgaI mujha atihi anIThaM / viSaya-savAda su aMti na mIThaM, bAlaI aMga jyuM Agi aMgIThaM // 127|| A kAyA mala-mUtra-nidAnaM, dekhIya rAga dharaI gata-sAnaM / dIsaiM bhoga-sukhaM aNu-mAnaM, bhogavatAM duHkha meru-samAnaM // 128 // e bhava-sAyara duHkha agAdha, vedana garabhataNI ghaNa bAdhaM / karIya kukarma sujIva-virodhaM, sahavaM naragi suduHkha sa(A)bAdhaM" // 129 / / munivara-vacana suNI mani bInhI, kA~cA kuMbhataNI pari bhInI / bolaI dharmataNaiM guNi lInI, 'hiva TAlauM(tArauM?) mujhanaI dukha-dInI // 130 / / tava harakhI riSi dharama suNAvaI, zrIjina-dharamanAM sUtra bhaNAvaI / sUdhAM zrAvakanAM vrata pAlaI, nara-bhava para-bhava sA ajuAlai // 131 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 anusandhAna-69 sA jItI gaNikA jagi sUrI, ima caumAsI karaI muni pUrI / jaya-jasa-vAda varI guNa bhUrI, vAMdaI zrIguru Avi sanUrI // 132 / / // dUhA // guru nirakhI harakhI bhaNaiM, "Avau duHkarakAra" / vali vali duHkara uccaraI, kopaI avara apAra // 133 / / viSamI ThAmi amhe rahyA, navi lIdhuM amha nAma / caturapaNuM gururnu lahu~, dyaiM ehanaI bahumAna // 134|| "e dohiluM sahasyuM amhe, dyau mujhanaiM Adesa" / gururnu vacana lahI karI, puhatA kosi-nivesa // 135 / / // DhAla - 11 // gaNikA nirakhIya vAta vimAsI, AvyA munivara eha caumAsI / jovA bhAva kahaiM suvisAsI, "amha chaI ratana-sukaMbala-AsI" ||136 / / munivara rAga dharI tava cAlaI, puhatau duragama desa nepAlaI / tihAM rAjA riSi-vaMchita AlaiM, korIya daMDa sukaMbala ghAlaI // 137 // varasAlaI jala-cIkhala-paMthA, caMcala caraNa calaiM jima maMthA / ati ghaNa tADhi na oDhaNa kaMthA, AvaI iNi pari soI nirgrathA // 138|| java ApaiM muni sA tiNi tA laI, nAMkhaiM aMga lUhI niya khAlaiM / tava bolaI muni "kAM na saMbhAlaI, taI gamIuM maNi-kaMbala AlaiM" // 139 / / "re riSi! marakha! Apa na jovaI, kAga UDAvaNi mANika khovaiM / kaMbala-sama tumha saMyama hovaI, te tuM amha vasi kAMI vigovaiM" // 140 // vacana suNI muni mAragi AvaI, mani lAjI niya pApa khamAvaiM / tuM mujha tAraNanAri suhAvaI, thUlibhadranA guNa vali vali gAvaiM // 141 / / lahI pratibodha calaI riSirAyA, kahI varataMta namaI guru-pAyA / niyamukhi thUlibhadra sujasa ja gAyA, baiMsaI sIhataNI kuNa chAyA (?) // 142 / / e munirAya mahAbrahmacArI, sahavAsI gaNikA jiNi tArI / sahajaratanna kahaI suvicArI, e sama koi nahIM upagArI // 143 / / zrIsigaDAla-sunAgara-tokaM, zrIjina-zAsana-bhANa-virokaM / pAlIya sIla gayA sura-lokaM, namata janAH khalu taM gata-zokaM // 144 // Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 tasu paTi anukrami kharatara-IzA, yugavara zrIjinacandrasUrIsA / Agama-aratha-sujANa munIsA, jIvau iNi jagi koDa varIsA // 145 / / niramala sIlataNA guNa bhAvaI, sahajaratanna susIsa suNAvaI / sAha guNarAja suciMti suhAvaI, maraghAde harakhI guNa gAvaI // 146 / / saMvata solasu chAsaThi (1666) varasaI, Aso sudi dasamI subha divasaI / zrIthUlibhadrataNA guNa gAyA, udayasAgara mana-vaMchita pAyA // 147|| jihAM lagi drU-ravi-maMDala rAjaI, acala sumeru mahA-chavi chAjaiM / tihAM lagi muni-guNa-mANika-mAlA, cira pratapau caMdANi rasAlA // 148|| // iti zrIthUlibhadracaMdAiNi saMpUrNA // zrIrastu // zrImati dvIpanagare suzrAvikA-miraghAde-amarAde-araghAde-DADimade-pramukhANAM paThanArthaM lilikhe sahajaratnagaNineti / artha mukhya 9.. zabdakoza kaDI zabda artha | kaDI zabda moDI toDIne |12 mUlagau aTAlA aTArI | 12 gharaNI causAlA . catuHzAla-corA | 15 rolaI | 15 dholaiM macharAlA mUchAlA | 16 cacapaTa nagara-talAra asarAlA puSkala | 17 susarati karAlakacAlA * bihAmaNAM cALAM | 21 khIMkhaMtau karanArAM(?) .. | 21 dhavArIya 10 opaI zobhe che pAkhali cAre tarapha | 28 vedhaka 11 pAyaka page cAlanAro | 28 vedha / sainika, padAti | 29 dhigArava ho gRhiNI lapeDe che dhoLe che tAladhvani mATeno ravAnukArI zabda susvara harakata karavI dhavarAvI, stanapAna karAvI vidagdha AkarSaNa dhikkAra (?) Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 artha kaDI zabda |kaDI zabda artha 29 jorI jorajulama |78 ekala-saMthuI sAtee maLIne(?) 29 nIchaTa taddana(?) 79 mAma pratiSThA 30 kokataNau kokazAstrano | 85 kAramu ajugatuM 32 koDigame karoDo prakAre | 86 gahabarIoM . gabharAyo 34 tArA AMkhanI kIkI | 87 vimAsaNa mUMjhavaNa 34 paNadArA paNyastrI, vezyA | 89 jagatravadItI traNa jagatamAM 35 pADI adhikAra prakhyAta 35 lADI sundara kanyA | 89 bAruM rokuM 39 sIbali zImaLo | 90 vesi vezyA 43 nilavaTi kapALa para heSArava, ghoDAno 45 taraMDA nAvaDI harSasUcaka dhvani 46 kamANi dhanuSya | 95 saMcA sAMco-kaLa 46 guNa dorI 95 khaMcA khacakATa 47 raccI rAcelI 100 asocyu vicAryA vagaranuM 52 viNaThI bagaDelI | 102 suvAsaI kahe che 54 pAkhaiM vagara, vinA | 107 vedha-valUdhIya . sneha55 karAla-karISA bIhAmaNAM chANa vilubdha jevAM 108 khaDakaI khaTake che 56 paNajoSA paNyayoSA, vezyA | 108 sAla duHkha 57 ochipa nabaLAI | 109 rAtau rAto-mAto 59 tauhaI to paNa / 110 vAravahU vezyA 60 gahelI ghelI 112 upavesaM vezyA samIpe 61 koraDi cAvaI karoDa vAto saMbhaLAve | 113 jAcaM yAcIne 61 barabIya abhimAnI |114 Ayasa Adeza 63 nIlaja nirlajja | 115 varasAla varSA 64 nigaratha garatha (ghana) vagarano | 121 maMDANa taiyArI 66 vAgurA jALa | 122 gophaNa veNI sAthe gUMthAtuM eka 72 vihaMDI khaMDita karIne ghUghariyALu AbhUSaNa 73 puMtAra mahAvata | 123 taMtI tantrI-vINA Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 123 davAdaM vArjitravizeSa (?) 123 rabAba eka tantuvAdya 123 bharaharabhuMgaLa eka prakAranI bhuMgaLa 123 maddala 124 dramakAvaI 127 aMgIThu 128 sAna 129 abAdha mRdaGga dhUjAve che sagaDI samaja khUba * 132 sanUrI 138 cIkhala 138 maMthA 144 tokaM 144 virokaM 148 drU 148 mahAchavi * * 57 umaMgabharyu kAdava maMthAna- valoNAnuM nevaDhaM putra sUrya dhruva tAro mahAna teje Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 58 anusandhAna-69 muni - zrI mikuMjara viracita gajasiMhakumAra - copAI - uttarArdha * saM. kirITa zAha [ muni zrInemikuMjarajI dvArA saM. 1556mAM racita, gajasiMha nAmanA' rAjakumAranuM camatkArAtmaka kathAnaka gUMthatA prastuta kAvyanuM, ratalAma jJAnabhaNDAragata saM. 1708mAM lakhAyelI aka hastapratanA AdhAre zrIkirITabhAIo lipyantaraNa kartuM che. A kAvyanA prathama be khaNDa anusandhAna - 67mAM prakAzita thayA che. tenA antima be khaNDa (lagabhaga 214 kaDI) atre prakAzita thaI rahyA che. pratamAM azuddhionuM bAhulya a aspaSTa maroDa temaja kAvyagata keTalAka ajANyA zabdaprayoga ane uccAraNone lIdhe sampUrNata: zuddha vAcanA taiyAra thaI zakI nathI. tema chatAM temaNe mokalelI hastapratanI chAyApratinA AdhAre yathAzakya zuddhIkaraNano prayatna karyo che. A kSetramAM navI vyaktio utsAhabhera joDAtI rahe tevo uddeza A kRtinA prakAzanamAM pradhAnapaNe rahyo che. saM0] 2 hivai te paraNI vidyAdharI, mayaNavatI sayaNa AgalI; dekhI vara-kanyAnoM rUpa mana harakhe vidyAdhara bhUpa... 1 sIleM sukha saMpati hoi pUra, sIle duragati nAsai dUra; sIlataNoM mahimA a hoya, gajasiMgha kumarataNI pari joya ... sIleM sura nara sAnidha karai, sIleM suragati nara saMcarai; sIla - prabhAvaI vighana sava TalaI, rAkhasa - bhUta-preta navi chalaI... 3 kumara prati vidyAdhara kahaI, sukha bhogavi tUM ama ghari rahai; rAja dhanyanI nahI kAMI maNA, mAMgI liU je hosi ApaNA... 4 valatu kumara iNi pari kahaI, pUrava viraha mujha tana daha; pahilI nAri mahaM pariNI cyAri, mUkI sUtI vanaha majhAri... 5 vidyAdharI ANyo ama harI, pachai na jANuM pUrava carI; sUdha joi AvyuM jetalaI, tumheM beMTI rAkho tetalai... 6 bIjI vAta saghalI sohilI, strInA paga- baMdhaNa dohilI; tiNa kAraNi hUM tumhanaI kahUM, sUMsa lIdhA viNa hUM kima rahUM... 7 Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 rAu bhaNai desa-desAMtarI, joseM desa-vadesa phirI; nArInoM dohilo saMghAta, oma jANInaiM mAnI vAta... 8 dIdhI vidyA sArI doya, aMjana kare na pekhai koya; AgAsagAminI bIjI dIdha, rAya jamAinaiM hita kIdha... 9 trihu mAsa Upari dina sAta, huM Avisa joI savi vAta; karIya manAvI cAlyo vIra, mana ciMtai sAhasa-dhIra... 10 jihAMthI lIdho vidyAdharI, pahilu joyo te savi phirI; vidyAtaNai prabhAveM karI, Avyo tatakhiNa tihAM saMcarI... 11 . // dUhA // aMbara UDI AvIyo, nirakhai te vana mAhi; tiNa vaDa-tala AvI karI, kumara daho disa cAhi... 12 nAri nAri jaMpai isu, sAda karai suvisAla; ulaMbhA devai devani, jovaiM vana niramAla... 13 divasa gayo rayaNI thai, sodhatAM te nAri; oka asaMbhama vAtaDI, dIThI vanaha majhAri... 14 rAti aMdhArI avaDaM, saMcala hUvo jAma; oka nAri AkraMdatI, jaMpai arihaMta nAma... 15 janama janama arihaMta saraNa, mukha vilavalai apAra; sabada suNInaiM kuMvari, saja kIyA hathiyAra... 16 gaIvara-mukha nArI paDI, sAhI bhaikaDa jaMta; navi mArai mellai nahI, kumariM te pekhaMta... 17 ... // padhaDI chaMda // tava dhAyo dhasamasaMta vIra, kara dharai karavAla karatI dhIra; mukha hAkai thAkaI nahI lagAra, jANe pari siMghaha apAra... 18 kari moDai muMcha visAla-vAla, rAtaDA nayaNa kIdhA vikarAla; Udhasai jima saMDa matta, vaha pari ugamAi tilatta(?)... 19 bolAvyo gayavara teNi vega(gi), o nAri choDi muha keDI lagi; te suNIya vayaNa meMlhIya bAla, thayuM kumara-keDi dekhaMta phAla... 20 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 - suMDa ulAlai trADai bhiDai teu, vanamAMhi jhujha karai te beu; te haNIyo gayavara khaga-prahAri, jIvaMtI melhAviya sA nAri... 21 // caupai // gayavara haNI melhAvI bAla, pUchai kuMvara vAta visAla; si kAraNi vana mAhe paDI, keNI pari gayavara-mukha caDI... 22 nAri bhaNai o kAraNa suNo, zrIpura nayara chai amhataNo; zrIcaMdarAya amhAruM tAta, sIlavaMtI nAmi mujha mAta... 23 tasu beTI hUM acho kumAri, karama-udaya AvyA teNi vAri; mujha mAtA bAlApaNi muI, hUM maMtraInai vasi huI... 24 mujhasu dveSa dharai te ghaj, huM paNa nAma na liuM tiha taNo(guM); mujha avaguNa ahinisa ucaraI, jhUThI vAta rAu Agali karaI... 25 kUDI Ala mujhanai tiNa dIdha, rAu bhaMbherInai vasi kIdha; maMtreIyaI ghAThI naDI, bharI duHkha sarovaramAhi paDI... 26 sarovaramAMhi gayavara achai, paDatAM teNi sAhI huM pachai; / bIjA gayavara dhAyA jAma, paga sAhInai nATho tAma... 27 maI samaruM zrI jinavara deva, tau lAdhI sahI tumhArI seva; mujhanai dIrcha jIvatadAna, tumhe sahI puruSamAMhi pradhAna... 28 hiva sahI tumha mujhanaI varo, Asa amhArI pUrI karo; .. janama janama tumhAri pAya, avara puruSa mAhari bhAya... 29 mAnI vayaNa ramaNI te varI, tehay nAma mayaNamaMjarI; sAkhI thayA caMdra nai sUra, variya nAri tiNa ANaMdapUra... 30 hiva te nisuNo strInI vAta, je hutI maMtreI mAta; teNeM rAya Agali vAta ja kahI, svAmI kumari nIkalI gaI... 31 tumhanai vAta huM kahatI jeha, iNi kIdhI chaI sAcI teha; leI puruSa gaI nIkalI, lAja aNAvI kulanai valI ... 32 taM nisuNInai kopyo rAu, koNi kIdhuM avaDaM anyAya; caMcala caDau tatakhiNa valI, zrI keDai bAhara nIkalI... 33 bAjyA Dhola napherI jAma, subhaTa sava saja hUvA tAma; pAkharIyA ghamaghamaI tokhAra, cAlyA jovA kAraNa nAri... 34 Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 jovai vana te daha disa phirI, nara sAthi dIThI kuMvarI; jaNa sAhavA kAraNa dhAIyA, kumara AvaMtA bolAvIyA... 35 jaNa jaMpai kumara ajANa, Aja sahI tUM cUkasi prANa; gajasiMgha kumara te prIchI vAta, Avyo sahI ahataNo tAta... 36 mujha kanhali vidyA chai vaDI, sidhapuruSa ApI je jaDI; mujhasiu jau se juDai Aja, tau teha rAkhyAnu keho kAja... 37 te USadhInai karI praNAma, jhujha kAraNi saja thayuM te tAma; tava lIdhuM kuMvari karavAla, pUThai rAkhI abalA bAla... 38 rAya hakAryA jaNa ApaNA, jhujha kAraNi sajja hUvA ghaNA; hAka deInai sAmhA thAya, kihAM jAya re rUTho rAya... 39 kumari bhaNai nisuNa re rAya, sUto sIMha jagAvyo Aya; tAharA dalanuM kADhuM mUla, uDAIM jima Akaha tUla... 40 . // chaMda // jayasiMgha-rAya-kula-kamala-diNesara, ugama lagai sadA alavesara, bhuja-bali bhiDatAM kimaI na bhajai, sAhasIka ika nAmaha chajai... 41 jayavaMtau bhaDa. bhaDavA lago, caupaTa malla causAla, tava dhAyo dhUvaDa(?) dhasamasa karatuM, kara lIdhuM karavAla, nIya tejai dIpai raNiha na thipai, vANI gahura rasAla, mahI maMDala maMDai kumara mahA bhaDa, moDai mucha visAla... 42 oka nayaNiha DArai aka na vAri, oka hAMkyA savi Darai, aka tejai nAsai timara viNAsaI, jima Ugamati sUra, aka kAyara kaMpai dINaha jaMpai, chIpai tehanA vIra, ima jhujha karaMtAM saDasaDa, suDai, kumara sAhasadhIra... 43 je paga dharaMtAM kara saramaMtAM je kuMtihi jhujhaMti, ji kimhei na cUkai tIna disa bhava kai dhIraha tuSa dharaMti, je gayavara mArai kADhai kADhI rahai je vrata kahuM te cyAri, te saghalA nAThA kumari, navi dIThA nAsI gayA pAri... 44 ima jhUjha karaMtAM raNa ramaMtAM, navi lagi hathiyAra, teM mahimA nisuNo USadha kero, punai karai jayakAra, Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 62 anusandhAna-69 tau rAya dIThA jaNa sava nAThA UTho hAkI teu, hiva aMgoaMgai jhUjha karaNa saja hUvA te ber3a... 45 // chapada // jhUjhaha kArai te beu raNaha rosa caDiyA, aMgahi lagisu ghaNa ghaNa bhiDIyA, jItu tatakhiNa rAu raNa karaTatubhagA, pekhI acarija jImA tAmAM AyaTha lagu, bhaNai rAu kara joDI karI kaho vacha kAraNi kisuM, aNajANatAM amha jhUjha mAMDu jisu hoi bolai chai tisaM... 46 // caupaI // kara joDI rAjA ima bhaNai, hUvo jamAi o amhataNaiM; kAraNa bAta kaho tumha Aja, kAM Ima ANo mAharI lAja... 47 tau valatuM kuMmara bolaMti, tumha beTI pUcho akaMti; suNI vAta rAjA mana dharI, kahoM vacha o pUrava carI... 48 zrI jaMpai hiva nisuNo vAta, hUM druhuveI maMtreI mAta; jiNa kAraNi sarovaramahi paDI, paDatAM gaiMvaranai mukhi caDI... 49 mukhi sAhI vanamAMhi pahUta, maiM AnaMda karyA tava bahuta; hUM choDAvI gaiMvara pAsa, suNo pitAjI o sAcI vAta... 50 taM nisuNI sava prIchI vAta, manamAMhi ati harakhyo tAta; jiha kaTaka pahilaM khalabhalaM, tatakhiNa AvInaiM sahu miluM... 51 kumara prati ima bolai rAya, nayara padhAro karIya pasAya; caMcala capala turaMgama caDI, vana mAhithI kaTaka UpaDI... 52 nagara bhaNI te cAlyuM teha, aNi prastAviM vUTho meha; nayanalA savi pUrai vahi, te kaTaka AvI tiha rahi... 53 nadI mahAgira pUrai vahai, tehanuM pATa ghaNI dUra rahai; kAMThi kaTaka AvyA jisai, acarija vAta ika dIThI tisai... 54 raghavalagI tihAM kanyA doya, pUramAMhi tANIchai soya; mukha buMbArava karai apAra, dhIra vIra ko karai. amha sAra... 55 kumarataNI dRSTi te paDI, tatakhiNa dhAyuM daDavaDI; jaDIprabhAve paiTho pUra, jalanaI na bIhatuM sUra... 56 Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 60 mahApUra kumarI te tarI, zrIvAhari tiNa sAcI karI; nadI mAMhithIM kADhI teu, jIvatI te lIdhI beDa... 57 rAjA ciMtai manamahi iMsuM, sUra rupa Avyo o kisuM jiNeM akalAM kaMTaka nirajaNI, valI vAta o kIdhI ghaNI... 58 rAi pUchI tatakhiNa nAri, kima tANI tume pUra majhAri; doya sarIkhI rUpi ruvaDI, navi paraNI vai juyalaDI ... 59 zrI bhaNai nisuNo vRtaMta, dasaratha nayara amAharuM huMta; chai naMdIdAsa vivahArI teha, amha pitAnuM nAma ja aha... pApabudha te tihAM chai rAya, tiNa mAMDyo moTo anyAya; ko paradesI nArI cyAri (ra), vali AvI te nayara majhAra... 61 pApabudha te rAye dharI, cyAre nAri lIdhI apaharI, lei aMtevaramAhi pahUta, hAhAkAra thayuM tihAM bahuta... 62 `tihAM mahAjana choDAvA gayuM, tau rAjA sAmho kopIyuM, rUDI sIkha dIyai tasu jeha, sAmhA anyAI kIjai teha... 63 tau mahAjana budha bahu dharI, avara nagara adhuvAruM karI, mANasa save vastu leI gayA, ApaNa paIuDA ghara rahyA.... amho amha tAta vaulAvI jAma, bhAI sAthi Avyo tAma, ratha baisArI cAlyo vIra, puhutA zrIpura nayara gaMbhIra... 65 nadI upakaMTha amho UtarI, jamavA taNI sajAI karI, kAMTha mUkI gayo amha bhAya, annaha kAraNa nayaremAMhi... 66 AvI tava naya-jala-pUra, loka save nAsI gayA dUra, ratha sahita amhe jale AphaluM, Aja sahI manavaMchita phaluM... 67 iNi puruSeM amha kIdhI sAra, amhanaI bhavabhava aha bharatAra, pUrava punya karI se milyo, bhAga AMba amha hRdaya phalyo.... 64 68 // vastu chanda // manaha majhAri sAra jamAI pAmIyo sohai pUrava bhava karI puni Aja amha rAya citai rAya ciMta sata rUpa taNoM teja 63 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 8Y anusandhAna-69 ghari aha jai kumara bhaNai rAjA prati svAmI vayaNe avadhArI dasaratha nayara joI karI choDAvaM te nAri... 69 // caupaI // nadI pUra upasamuM jetalai, zrIbhAI oNvyuM tetalai; , kumarataNA caraNa praNameu, kahai vAta kara joDI beu... 70 o binhe nArI tumha varo, sAlA bahinevI sagapaNa karo; ucchaka lagana lIyo tiNa vAra, otalai paraNI te binhe nAri... 71 tatakhiNa kumara kaTaka melaMti, ANaMdapura kAgala mehaMti; senyA leI sAlA AvIyA, gaya pAkharI turI sajja kIyA... 72 leI kaTaka kumara cAlIyo, zrIcaMda rAjA sAtheM thayo; rAjA rANA teDAvyA bahU, kaTaka melyA tiNa avasari sahU... 73 DhamaDhama bAjai Dhola asaMkha, uMuM maMgala bAjai saMkha; .. riri saraNAI bAjaMi tUra, milyA subhaTa gahigahiyA sUra... 74 gAmi gAmi AvaI bheTaNA, dAna mAna tasu dIjaI ghaNA; desamAMhi divarAvI dhIra, puhuto dasarathapura gaMbhIra... 75 dITho nagara cihuM disa phirI, rahyo kaTaka tiha kaha karI; pApabudha te rAiM suNI, dala bITI sIkha dIdhI ghaNI... 76 gaivara rahavara turiya pAkharayA, aMga raMgAuli saja karayA; cAlo pApabudha sAmihI, haya gaya pAyaka saMkhyA nahi... 77 jimeM turaMgami dIdhuM pAya, tau ADI UtarI balAya; hAtha lIyA hathiyAraha jAma, sAhamI chIMka huI te tAma... 78 kaTaka laI te sAMcoM, tima kAge kolAhala karyo; DAbI bhayarava tau kalakalI, dhUMdhAtI chANI tasu milI... 79 jamaNI deva TahUko karai, nAgarAja ADo Utarai; oka bhaNai o marase Aja, oka bhaNai o jAsye rAja... 80 pApI jaI sahI kime na thAya, bhaya bhaMgANA paDIyA nAya; aNakanakana balIyo abUjha, poleM AvI mAMDyo jhUjha... 81 bihUM dale milAvo hUvo, subhaTa jhUjhavA mAgyo dUu; paradala bhaDavA je bhajasyai, tehanoM ThAkura sahI lAjasyai... 82 Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 hivai biunA dalavaDI AvalI, bhAri bhoma thaI AkulI; kasalANA te AphalyA, isA sUra raNamAMhi bhalyA... 83 hayavara gayavara juDIyA apAra, hathiyArai lAgai hathiyAra; ghoDo ghoDAsiu bhiDai, pAyaka pAyakasiu bhiDai... 84 rathasiu ratha juDai apAra, iNi pari jhUjha hoi udAra; uDyA loho jai oke kosa, jhUjharai rAja tau pUrai rosa... 85 kAyara nAsi sUruM dhasai, raNa pekhI te sAmho hasai; bAMdhI bANataNI vAdhI gaTharI, riva karI mUkuM tiNa AvarI... 86 khAMDI jhalakaI vIjaha jisIM, suhaDa taNA mana teNeM udhasIM; tejI turI navi sAhaya rahe, paradala dekhI te gahagahe... 87 rUdhirapUra ratha tANyA jAya, sira tUTai dhaDa dhasamasa thAya; doya pahura ima hUvo saMgrAma, pApabudha rAya hAryo tAma... 88 bhAguM kaTaka dahaM dise jAya, jIvaMtu te sAhyo rAya; pAchai kari bAMdhyo te valI, nATho kaTaka dahuM disa phalI... 89 paNa jaNa kumari lagI AvIyo, tau pApI rAya bolAvIyo; kumara bhaNai re pApI rAya, taI kIdho moTo anyAya... 90 kIyA krama te lAgA Aja, jaya jIvaMtai gayuM tujha rAja; suNI vayaNa te nAsI gayuM, kumara nagara mAMhi AvIyuM... 91 nagara loka ANaMdyA bahu, bheTa leinai AvyA sahu; 'sAsanadevIo harakha mana dharI, kumarI vadhAvaI AvI karI.... bolAvI te nArI cyAri, hiva Avyo chai tumha duHkha pAra; 92 mAsa dIsa tumha ANyo tumha kaMta, suNI vayaNa te mana harakhaMti... 93 pApI rAjA eNeM Saya kIyo, gajasiMgha rAjA mana harakhIyo, tumha bharatAreM rAja pAmIyuM, punaI karI melAvu kIdhuM ... 94 pUchai nArItaNo vRtaMta, je UpanIthI mana mahi bhraMti; 65 tau nArI pabhaNai zrIsvAmi, sIla akhaMDita amhe chu svAmI... 95 sAsanadevI kIdhI sAra, amhe Apyo ekAvali hAra; je nara kudRSTi jovai rahI, te nara aMdho thAo sahI... 96 Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 suNI vayaNa saya harakhIu kumari, nagara mAMhi hUvo jayakAra; punya karI a pAmyo rAja, punthe sIdhA saghalA kAja... 97 puneM sura-nara sAnidha karai, puneM nara bhavasAyara tarai; .. dasaratha nayara hUvo uchAha, rAja karai tihAM gajasiMgha rAya... 98 sAta nAri siuM sukha bhogavai, namikuMjara kavi ama kahai; cyAri khaMDa budha vahu karI, atalaI navanAri tiNa varI; saMgha taNI jau anumati lahai, kathA khiNaMtara kaviyaNa kahai... 99 // iti zrIgajasiMgharAsa tRtIyakhaNDa sampUrNa // // vastu chanda // rAu gajasiMgha rAu gajasiMgha manaha ciMtata, vidyAdharI Aq laI avadhi kahInai melIya, rAja bhalAvyuM maMtranaI tAma kumara bahu raMgi cAlIyA, mAsa dIha mAMhi AvisaM kahyo pradhAnanai bheu, gira vaitADha vidyAdharI hUM leI Aq teha... 1 // caupaI // rAja bhalAvyuM maMtrI pAsi, caliu kumara manaha ulhAsa; . vidyAtaNai prabhAveM karI, gira vaitADha bhaNI saMcarI... 2 gira pAsai chai pravara prasAda, suragirazuM te mAMDai vAda; daMDa kalasa dhajA lahalahai, toraNa maMDapa ati gahagahai... 3 tiNa bhavane Avyu kumAra, dITho jaSa anopama sAra; dhUtArA baIThA teha mAMhi, tiNa bolAvyu kumara uchAhi... 4 mAna dIje te nara ati ghaj, AsaNa dIdhuM tava ApaNuM; viNa sagapaNa mukha jaMpai bhAya, ghaNe divasa amha kIdha pasAya... 5 cyAri dhUrata baiThA teu, kumara na jANai teha- bheu; kUDa budha teha mana sahi dharai, pApI mukhi mAyA bahu kariI... 6 // duhA // mukha bolata komalapaNai, vANI sItala hoya; hIyo dhAra karavata jisaM, dhUrati lakhaNa joya... 7 papaI // Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 bolatA bAhara bhalA, caMdana sarasI vANi; hIyo kaThiNa pAhaNa jisuM, tesUM prIti ma yANa... 8 // caupaI // pUchai kumara tehanI vAta, tumha cyAreM kima miluM saMghAta; pUrava caritra kaho ApaNo, suNI vayaNa te bolai ghaNo... 9 dhUrata bhaNai suNo amha carI, joyA desadesaMtara phirI; oha vana mAMhiM AvyA jAma, vAta asaMbhama dIThI tAma... 10 gira mAheM chai guphA aneka, tihAM vasi vidyAdhara aka; tihanaiM ghari chai beTI cyAri, nava jovana vai te nAri... 11 oka divasa cyAre kuMvarI, AvI aNe bhavane saMcarI; jaSa ArAdhuM teNi apAra, vAMchita vara mAMgi te sAra... 12 jaSadeva prasannuM thayuM, nAri prati te ima bolIDeM; mAsa divasa vara ANasa sahI, teNI vAti cyAre gahagahI... 13 asI vAta amha jANI karI, jovA rahyA apUrava carI; mAsa dIsa Aja vaulo sahI, kumarI vara tau Avyo nahI... 14 jaSa upari tiNi ANyo kopa, varanI vAcA o thaI phoka; kASTabhakhaNa te cyArai karai, Aja sahI te kumarI marai... 15 tUM nara uttama Avyo ihAM, mayA karInaiM puhacau tihAM; strI baliseM sahI agni majhArI, jAi jIvaMtI rAkho nAri... 16 gajasiMgha rAu vayaNa te suNI, tatakhiNa cAlyo kumarI bhaNI; sAthi nara kIdhA te cyAri, AvI leI guphAnaiM bAri... 17 dIThI nAri rUpiM rUvaDI, nava jovana rUpiM lahu vaDI; nArII nara teM dITho jisai, kAlamuhI sira dhUNai tisai... 18 gajasiMgha kumara citavai asuM, kUDa racyo chai mujhanaI kisuM; pAsai agnikuMDa ika jalaI, khayara aMgAre te jhalahalai... 19 pAsai dIThA cyAri tokhAra, bAdhyA ajAvara karai pokAra; dIThA tihAM tila javanaiM virahI, dIThA uDada ghaNAM tiNa sahI... 20 dekhai gUgala golI valI, dekhI kaNayaranI te kalI; dIThA telataNAM tihAM ghaDA, dIThA dhUpataNAM tihAM puDA... 21 Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 dIThA bAula naI ghUgharI, valI dIThI tihAM lApasI karI; dIThI paulI tihAM caupaDI, dITho khIcapuDA ghAraDI... 22 pAsai dIThA kIdhA vaDA, dIThA mANasanAM tiha maDA; dITho jogI karatuM dhyAna, kumariM vAta. jANI anumAna... 23 UTho jogI dharI ulhAsa, mukha jaMpai. amha pUgI Asa; vATa jovaMtA thayA ghaNa dIha, tUM bhala Avyo mAharu sIha... 24 pariNAvU cyAre kuMvarI, rAkhuM ghari jamAi karI; Apasi o cyAre tokhAra, ApoM vidyA sovana sAra... 25 amhe pAMce jaNa karisuM seva, oka vacana tumha mAnoM heva; sAra vidyA sAdhUM chu amhe, uttarasAdhaka thAvo tumhe... 26 jogItaNA vacana ima suNI, gajasiMgha kumara hAya ja bhaNI; budha karInaiM bolai dhIra, sAdho vidyA thAvo savIra... 27. tiNI vAteM jogI harakhIyo, Agali kuMvara vayasArIyo; cihuM disai rAkhI te nAri, cihuM disa nara baIsAryA cAri... 28 mAMDyo homa karai duradhyAna, baiTho kumara thaI sAvadhAna; . . pUThaI jogI Ahuta karai, kumara hIyai kAMi navi DaraI... 29 / pahilUM homyA java nai virahi, uDADai bAkulA nai ghUgharI; pachai AMNyAM madanA ghaDA, volai ajAvara ke vApuDA... 30 te dekhI ciMtavai kumAra, aMjana vidyA chai ati sAra; tehanI mahimA joIsa Aja, je ApI vidyAdhara rAja... 31 nayaNa beha tiNa aMjana karI, uThio tatakhiNa sAhasa dharI; kumara prati navi pekhai koya, te mahimA Ukhadano joya... 32 pahilUM to jogI sAhIyo, pAchai karI kuMvari bAMdhIyo; nAkhyo leI agni majhAri, te dekhI nara ciMtai cyAri... 33 deva devatA rUTho koya, je utapAta ovaDo hoya; sura rUpai Avyo me Aja, vaNaThA save amhArA kAja... 34 jIva leInai havi jAIyai, nahIM tau jogI para thAi; . te cyAre nara nAsI jAya, o sIha prati amhe suM thAya... 35 Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 jogI valInaI puriso thayo, tava gajasiMgha kumara pekhIyo; Ali mATi amha vidyA phalI, tau te nAri bolAvI valI... 36 strI jaMpi nisuNo amha carI, amhe cyAri ANI apaharI; pUcha kumara vali vali ghaNuM, kaho caritra tumhe ApaNuM... 37 nayara amhArU haripura ThAma, rAja karai tihAM sivade rAya; tihAM vasai vivahArIyA cyAri, tasa beTI amhe achau kuMmAri... 38 vivahArI jAtra mana dharI, cAlyA saMgha akaTho karI; sametasikhara gira jAtrA sahU, saMgha milyo tiNa avasari bahU... 39 amhe pitAiM sAthi lIdha, sametazikhara jaI jAtrA kIdha; pUjyA jinavara pUgI Asa, mAraga lAgA dIha chamAsa... 40 saMgha utariu mahAvana mAhi, nisabhari sahu nidrAvasi thAya; iNi avasari dhUrati AvIyA, nidrA mAMhi amhanaI leI gayA... 41 iNi vane puranI sudha, tiNa racI avaDI budha; aha vidyA ruThI aha mAMhi, dhUtArA sava nAsI jAi... 42 mayA karI amha cihunai varo, pANIgrahaNa amhAro karo; bhavabhava amhanai tumha bharatAra, aha vacana jANo tumha sAra... 43 kumara vayaNa te suta valI, tatakhiNa cyAri strI varI; kADhyo puriso sonuM taNo, tehanuM mahimA chai ati ghaNuM... 44 dina dina kIjai tehanuM bhaMga, valI Avai tasu navalA aMga; devanI ridha te kumaranaI huI, purava punya phaluM tihAM sahI... 45 lIdho puriso naI tokhAra, nAri leI calyo kumAra; vana aTavI te mUkI ghaNI, cAlyo te haripura bhaNI... 46 mAraga nagara Avai ati ghaNA, ketA nAma kahuM teha taNA; aka divasa te sAhasa dhIra, puhatA pura pATaNa gaMbhIra... 47 parisara AvyA vADI mAMhi, lIiM vIsAmuM AvI chAha; gajasiMgha kumara citavai asuM, jovuM nagara achai kisuM... 48 sAtha saMghAta jovuM sahI, zrInaraM pIhara jAuM sahI; vADImAMhi baisArI nAri, kumara puhUto nayara majhAri... 49 69 Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 70 anusandhAna-69 jotUM harapura taNoM saghAta, pUchai sadesAMtarI bAta; isai avasara vanamAMhi ThAma, nagaranAyakA AvI tAma... 50 dIThI nAri rUpaM atisAra, dITho puriso sonA tokhAra; lobha lagai tehanI mati phirI, kUDI mAyA mAMDI kharI... 51 tumhe mAharai bhaujAI cyAri, uTho Abo nagara mojhara; tumhe teDavA AvI sahI, bhAI amha ghari baiTho jaI... 52 ahavI kUDI budhi bahu karI, cyAri zrI ANI apaharI; leI AI ghari ApaNai, tau te nAri prati ima bhaNai... 53 raho amha ghari puruSa chai bahu, je joio te desUM sahU; vayaNa suNI zrI ciMti teha, nagaranAyakAnuM ghari oha... 54 aha ghari naTavara AviM ghaNA, nipara acAra achai aha taNA; oma jANI ghari mahi jaI, dIdhA bAra tiNeM nihacala thaI.... 55 // dUhA // nagara joInaI AvIyo, kuMvara AMbA heTha; nAri tau dekhA nahI, jovai daha disa dreTha... 55 mana ciMtai kAraNa kisuM, kuNai harIya te bAla; paga joIsa tehanA, dharIya budha suvisAla... 56 tau AkhiM aMjana karI, cAlyuM nayara majhAri; paga joto nArI taNA, pahuto vesa duvAra... 57 // caupaI // paga jotuM vesyA ghari gayuM, vidyA prabhAva adRSTiu thayu; nArI taNI sudha lAdhI kharI, sahI oNI vesyA apaharI... 58 sudha jANInaiM pAThuM valuM nAri viraha mana mAhi TaluM; gajasiMgha rAI budha mana dharI, vipra vesa nava tatakhiNa karI... 59 khaMdha janoI kara TIpaNuM, nimatta vAta mukha bhAkhai ghaNuM; vipra thaI tehani ghari gayuM, Avatau vesyA pekhIyuM... 60 vesyA Adara kIdhuM bahuM, nimatta bAta te pUchai sahU; lagna maMDAvyo teNI vAra ciMtA chai amha oka apAra... 61 Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * mArca - 2016 lagna joI josI ima bhaNai, zrI ciMtA chai mana tumha taNai; te parahuNI AvI varI, te to sidha sikotarI... 62 / / asI vAta tiNi bAMbhaNa kahI, vesyA mana jANiM o sahI; jima kahyo pUrava saMketa, teNI vAta te thaIya saceta... 63 josI joisa tumha juvoM kharo, o doSAsara pAcho karo; amha parahuNI AvI cyAri, rUpavaMta nava jobana nAri... 64 koI doSa viseSe ihI, bAra deI ghari mAMhi rahI; o kAraNa tumha TAlo heva, je joI te lAvyuM deva... 65 vipra bhaNai vesyA avadhAri, visama doSa chalI o nAri; huM o doSa bolAvasi jaI, tUM vegalI thai rahije sahI... 66 tAma kuMmara pahuto bAraNai, nAri cihuM prati te ima bhaNai; mana asamAdhi ma karisyo ghaNI, kisI suNI vayaNa te nArI hasI(?)... 67 jANI kaMta ugADyo bAra, strI AvI bheTyo bharatAra; kumare vAta tAsuM kahI, tetalai raho ghari maMhi jaI... 68 vesyAnaI sIkha desuM jetalai, tumhe sAsatI thAvo tetalai; budha karI divarAvyA bAri, vesyA bolAvI tiNa vArI... 69 aha doSa mi jANoM sahI, aha upAya karesiu sahI; vesyA pUchai mananI ralI, sI sI vidyA jANo valI... 70 vipra bhaNai hu~ jANuM sahU, mujha mAhi vidyA chai bahuH / jANoM kAmaNa mohaNa karI, jANuM vali(zi)karaNa budha karI... 71 nAnhA mANasa garaDho karo, garaDhA taNI jarA apaharo; vayaNa [suNI] te harakhI jAma, nagaranAyakA bolI tAma... 72 mAharI jarA tumhe apaharo, sola varasanI mujhanaI karo; vipra bhaNai mujhanai si udesa, jau tujhanaI karaM nAnhI vesa... 73 teNI vAta vesyA gahagahI, lAkha dravya huM Apasi sahI; bhaNai vipra vidyA huM karUM, sira muMDI parahuM karUM tAharUM... 74 o vesa saghaluM apaharUM, nagna vesa paNa sAco karUM AMkhi aMjana karisiu sahI, tuMjhanaiM koo dekhai nahI... 75 nImA balatau hoi jihAM, teva siMdara lei Avai ihAM; tiNa AhavAna karesi tu amhe, laghuveseM sahI thAso tumhe... 76 Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 72 anusandhAna-69 te vidha saghalI teNaiM karI, nagarathI vesyA saMcarI; jima nImA ja malI te gai, tiNa dhUvADi AkulI thaI... 77 nayana aMjana galInaiM gayuM, te sarUpa loke pekhIyu: dIThI rUpa nagna te tihAM, loka ciuM disa vIMTI rahyA... 78 oka kahai o DAkaNi hoya, chala karavA AvIchaMi loya; .. vesyA sAhI bAMdhI telaM, cAlyA rAjabhuvana te leu... 79 dekhI loka hasai haDahaDaI, oka kautiga jovaMtA paDai; oka juvai vali UMcA caDI, oka loka pADaiM tUMbaDI... 80 oka kukuvA karaiM apAra, oka karaI tehanoM vicAra: caMupaTa caUTai ANI jisai, gajasiMgha kumAra te dIThI tisai... 81 sira muMDAyuM aharnu Aja, lokomAhi tAM aNAvI lAja; vesyA rAjabhuvana leI gayA, pUThai loka ghaNA oka thayA... 82 svAmI DAkaNi sAhI amhe, vAta saba jUvo tumhe; nagaranAra nai mAtho mUMDa, rAi bhaNai o bhaMDo raMDa... 83 nAkho kUpa mAMhi o parI, sahI DAkaNai lAgI kharI; . rAya AdesasuM sAMbhalI, tau te nArI vigovI valI... 84 khara UparI baisArI tAma, kAMi na rAkhI tehanI mAma; Agala kAhala bAjai tUra, milyA loka vigovA pUra... 85 isI bAta gaNikAi sAMbhalI, choDAvi vAte vesyA milI; pAMca sAta huI akaThI, cAlI rAjabhuvana UlaTI... 86 mukha buMbArava karai apAra, svAmI karo amhArA sAra; o nAri DAkaNi nahI, kAMika kAraNi Thai sahI... 87 pAchI teDI pUchau varI, suNI vayaNa rAjA budha karI; nagaranAyakA teDI jAma, rAya vAta saba pUchai tAma... 88 kharI vAta amha AgalI kaho, tau jIvatavya sahI tumha laho; oNe avasari kuMvara AvIyo, rAjA prati juhAra ja kIyo... 89 pUrava vAta tiNi saghalI kahI, nagaranAyakA phIkI thaI; vesyA choDAvI tiNi vAra, kumariM dIdhI sIkha apAra... 90 kAlamuhI lAjI ghari gaI, mAsa aka muMha DhAMkI rahI; rAi kuvara mAnyA bahU, pahirAvI te cyAri vahU... 91 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 73 sAtha saMghAti calAvyA teya, haripura nayara vaulAyA leya; bheTyA nArInA mAya tAta, tiNeM kahI ApaNa pUrava vAta... 92 sAra jamAi pAmI karI, vihavArIiM harakha mana dharI; kIdhA uchava tiNi apAra, aka jamAI susarA cyAri... 93 gajasiMgha kumara saMtoSyo ghaNo, pUrava caritra ko ApaNo; gIra vaitADha bhaNI cAlIyA, vidyAdhara thaI sAkhi lIyA... 94 Aja avadhi puhutI tiha taNI, hiva vATa joseM te ghaNI; pIhara zrI mUkI ApaNI, cAlyo kumara vaitAdeM bhaNI... 95 vidyAtaNaI prabhAve karI, Avyo kumara tihAM saMcarI; tihAM bheTyo vidyAdhara rAya, jaI susarAnaiM lAgo pAya... 96 pUrava caritra kahyo te sahU, vidyAdhara rAya harakhyo bahU; ANo karAvo mujhanai tumhe, dasaratha pura sahI jAsyUM amhe... 97 rAja mUkyAM hUvA dIha ghaNA, josye vATa maMtrI ApaNA; suNI vayaNa vidyAdhara rAya, sAsuravAsuM karaI uchAhi... 98 de rAjA sIkhAmaNa ghaNI, karajo sAra vegI amhataNI; ANo karAvyo vego tAma, cAlyo kuMvara karI praNAma... 99 vimAna baisI cAlyo teu, Avyo haripura nArI leu; kumara harakhuM manaha apAra, vivahArIyA teDAvyA cyAri... 100 ANo karAvo vahilA thaI, dasaratha pura amhe jAsyUM sahIM; vivahArIyA mana harakha apAra, sAsuravAsuM kIdho sAra... 101 cyArI sunAri leI karI, cAlyo kuMvara sAhasa dharI; krami kramiM pura AvIyA, tava pradhAna bahu uchava kIyA... 102 sAmho Avyo saghalo loka, nagara mAMhi hUvo niraghoSa; ThAmi ThAmi gUDI UchalI, polaI, toraNa bAMdhyA valI... 103 jaba padhAruM nagara nariMda, ghari ghari ochava bahu ANaMda; rAja karai gajasiMgha naresa, sukhabhari hUvo saghalo desa... 104 punya karI sukha saMpatti hoya, manavAMchita phala pAmai toya; aka divasa mana ciMtai naresa, hiva jAisi ujeNI desa... 105 jaI pitAnaiM karuM juhAra, kaTaka sajAi karUM apAra; gayavara hayavara pAyaka bahU, caturaMga senyA melI sahU... 106 Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 anusandhAna-69 je naranArI sAthIM leya, nayara ujeNI cAluM teya; AvI bheTyo jayasiMgha rAya, mAtapitAnai lAgo pAya... 107 ridhi dekhI raMjyo bhUpAla, bhAgyavaMta moTo suvisAla; rAjakumari aNI paraNI ghaNI, ANa varatAvI jaga ApaNI... 108 sArI vidyA pAmyA bahU, desa videseM jANai sahU; . . rAya pUchaI pahilaM vRtaMta, bhaMjai kumara mananI bhraMta... 109 mai je nagaTI kIdhI deva, teha vAta taM suNo saMSeva; ridha vistariu kahyo sarUpa, hiyaDai harakhyo jayasiMgha bhUpa... 110 tava teDyo ApaNuM pradhAna, rAI tehanaI dIdhuM mAna; huM avacArI pATo sahI, sAstra vAta kAMI joI nahI... 111 dasarathapura- pAlai rAja, puneM sIdhA saghalA kAja; pUna karI sava TalIyA alI, manavAMchita sukhasaMpada milI... 112 // dUhA // rAja deI kumAranaiM, lIo cAritra udAra; saMjama pAlI niramaluM, gayuM svApuri bAra... 113, gajasiMgha bhUpatinI carIta, mai kahuM saMkheva, bhaNai guNai je sAMbhalai, sukha saMpatti lahai heva... 114 // caupai // sahi guru taNA vayaNa mana dharI, bolyuM gajasiMghanuM carIta, je nara jaga ima punya karaMti, suMdara rAja teha nara pAmaMti... 115 - // iti zrIgajasiMghakumAra catuHkhaNDa catuSpadI sampUrNaM / / likhitaM pUjya RSizrI subhaTAkhyenA'nucara manaharaRSINA lipIkRtA paThanArthaM zrI yugapradhAnajI pUjya RSizrI dhanarAjajI tasya sevaka RSizrI zrIpati abhidhAnena likhataM dhAiThA nagara madhye saMvata 1708 varSe azvana vidi 13 bhoma dine sidhayoge likhitaM paropagArAya lekhakapAThakayozciraM naMdyAt / zubhaM zrIrastu kalyANamastu || * * * Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 rAmasanehI sampradAyanA mahanta dilasuddharAmajIne (indraprastha) dilhI padhArakhAnU nimantraNa Apato vijJaptipatra - hastaprata parathI vAcanA : muni suyazacandravijaya gaNi, sujasacandravijaya bhAvAnuvAda-arthaghaTana-saMzodhana : niraMjana rAjyaguru vijJaptipatra lekhanano pracAra jaina sampradAyanI AgavI dena che. anya sampradAyomAM A jAtanA vijJaptipatro bahu jUja lakhAyelAM jovA maLyAM che. jo ke anI pAchaLa mukya be kAraNa che : (1) jaina sampradAyamAM cAturmAsa vyavasthA hovAthI cAturmAsanI vinantI karavA mATe athavA to kSamApana karAvavA mATe patro lakhAtA, tevU koI vizeSa patralekhananuM kAraNa jainetara sampradAyamA prAyaH nathI. (2) jeTalA pramANamAM jaina sampradAyanA hastalikhita grantho Aje paNa jaina sampradAyanA bhaNDAro tathA granthAlayomAM sacavAyelA maLe che teTalA pramANamAM jainetara sampradAyonA bhaNDAromAM sAhitya sacavAyeluM jovA nathI maLataM. chatAM bhAratamAM vidhavidha prAntomAM vividha dharma/ pantha/sampradAyonAM mandiro, maTho, Azramo tathA santa/bhakta/kavionI aneka jagyAo dvArA prakAzita thayeluM ane aprakAzita paDeluM sAhitya haju saMzodhakonI najare nathI caDyuM, ghaNI jagyAomAM santonuM amUlya sAhityadhana hastaprato rUpe Aje paNa peTIpaTArAomAM sacavAIne UdhaI tathA undaronA mukhathI kSINa thatuM A lakhanAre nihALyuM che.. jeno kazo ye upayoga thato nathI, anI upayogitA paNa jagyAonA padAdhikArI mahanto nathI jANatA, avA amUlA sAhityadhanane prakAzamAM lAvavA, dareka santakavinA jIvana ane kavana vize, anI paramparA vize tathA jagyA-santasthAnanA itihAsa vize pramANabhUta sAmagrI akatra karavAnI khAsa jarUra A saMzodhana, nirIkSaNa ane parIkSaNanA yugamAM, oka sAhitya-saMzodhaka tarIke mane lAge che. ApaNe tyAMnA aneM cheka videzI granthAlayomAMnA hastaprata bhaNDAromAM sacavAyelI tamAma jainetara hastapratomA jaLavAyelI sAmagrInI sampUrNa pramANabhUta-sarvAGga sUcio paNa prApya nathI. aneka hastaprata-bhaNDAronI prakAzita sUciomAM 'gUTako', 'padasaMgraha', 'vividha kavionAM pado-kIrtano' jevAM zIrSakothI hastaprata-noMdhaNI thaI che. paNa amAMnI sAmagrI vizenI jANakArI nathI maLatI. amAMye je hastapratomAM kazo ja samayanirdeza prApta nathI thato ovI to seMkaDo hastapratomAM chUTaka-gauNa kavio Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 anusandhAna-69 santo-bhakto dvArA hajAronI saMkhyAmAM racAyelI gadya/padyaracanAo noMdhaNI ane sUci mATe koIka abhyAsunI rAha joI rahI che. ----- / __ prastuta patra jainetara rAmAnaMdajInI paramparAnA, rAmasanehI sampradAyanA mahanta svAmI zrI 108 dilasuddharAmajI (ava. vi.saM. 1953 / I.sa. 1897)ne uddezIne mALavAnA ratalAma zahera (kaDI 74-75)mAM rAmaduvArA nAmanA dharmasthAnake mokalAyo che. jyAM (zAhapurA-mevADanI mukhya gurugAdInA gAdIpati) mahanta zrIdilasuddharAmajI uparAMta 90 jeTalA santo/sAdhujano hAla nivAsa karI rahyA che. patra apUrNa hovAthI koNe, kaI sAlamA patra lakhAvyo che te spaSTa thaI zakatuM nathI. patra- lekhana dilhIkaTalA-indraprastha (padya 57 ane 132)thI kavi jagannAtha dvArA thayuM che. sAta padyo (9, 10, 18, 19, 20, 21, 23)mAM 'jagannAtha' nAmAcaraNa maLe che. lakhanAra jagannAtha sAthe dilhI kaTalAnA santasthAnamA rAmaprasAda, bhagatarAma, bhAgIrathIrAma, nAno bhajanAMrAma vagere cAreka sAdhujano nivAsa kare che. ahIM (padya 119) 'amarAvasiMhanI vinatI' zabdo dvArA kadAca te samayanA rAjavIno nirdeza thayo hovAno sambhava che. prApta adhUrI jheroksa nakalanA pAchaLanA bhAgamA mAtra ATaluM vaMcAya che - Iti arajI saMpUraNa, miti zrAvaNa sudI 5 budhavAre zubhaM bhavatu | vijJaptipatra lakhanArA jagannAtha sonI I.sa. 1824 sudhI hayAta hatA. jemanI 'jathAratha bodha', 'phUlaDola samAdhi', 'brahmasamAdhi lIna joga', 'guru lIlA vilAsa', 'caurAzI bola', 'binatA bola' jevI racanAo rAmasanehI sampradAyamAM khUba jANItI che. patranI zaruAtamAM rAmasanehI sampradAyanA sthApaka svAmI rAmacaraNa mahArAjanI stavanA karAI che. tyAra pachI bhujaMgI chandanA padyomAM rAmacaraNa, rAmajana, dUlhairAma, catradAsa, nArAyaNadAsa, haridAsa, hiMmatarAmajInI stuti kavi kare che. mahaMta zrI 108 dilasuddharAmanI varNanI padya 38 thI 100mAM karAI che. tyAra pachInA padyomA santa zrIdilasuddharAmajI sAthe birAjamAna sAdhujanonA guNonA varNana sAthe yAdI darzAvIne dilhI padhAravAnI vinanti karavAmAM AvI che, patrAnte sahavarti sAdhuvRndanI paNa vandanApUrvaka vinantI kavio AlekhI che. tyAra pachI gurumahimAnA padyo varNavatAM patra apUrNa rahe che. atyAre prApta patramA 133 kula kaDI che, paNa hastapratamAM saLaMga krama to mAtra 117 sudhInA ja apAyA che, o pachI (hajura padhAraNeko dohA) padyomA 1,2,3 Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 77 mujaba kramAMko apAyA che. o mujaba 120 muM padya "batIsAMmaiM dhura akhira, tA AgaiM sata bIsa, pAMNa sahata IkabIsamaiM, rakhIyo bisabAbIsa..." kadAca kaDI saMkhyAno nirdeza karatuM hovA chatAM a saMketo mujaba gaNatarI karI zakAtI nathI. a ja pramANe 53mAM padyamAM "dhura akSara tuka saptakI tina caraNanakI maiM saranI..." paNa saMketAtmaka nirdeza thayo che. dhura akhira / dhura akSara te dohA oTale ke be paMktinA padyo mATe vaparAyo hovAnI sambhAvanA karI zakAya. a mujaba sAtamA kramanA duhAmAM satagurunI vandanA "hari sUM guru baseSatA, kaisai jANI jAI, hari bAndhe guNa tInamaiM, sataguru leta chuDAI". A rIte thaI che. (tenuM huM zaraNa lauM chaM ovo bhAva jaNAya che). to 119mA padyamAM AvatA aMkanirdezaka zabdo " disA Adi kAlI anta hu citavo parama - kripAla, amarAvasiMhakI bInatI pAMvana karo dayAla..." kadAca daza dizA, Adi oka, kALa traNa, anta zUnya jevAM arthaghaTana tarapha dorI jAya che paNa kazuM spaSTa karI zakAtuM nathI. 'AnAM jAda gulAma / SAnAM jAda gulAma /khAnAM jAda gulAma' zabda be vakhata (3 / 123, 6 / 126) vaparAyo che jeno artha 'je mAtra khAdhAkhorAkI laIne sevA kare che tevo sevaka ke gulAma' oma thaI zake. " 26 copAI, 51 duhA, 10 kavita, 4 soraThA, 1 nizANI, 14 bhujaMgI, 3 manahara, 8 kuMDaLiyA, 5 padhdhariM 1 savaiyA, 2 jhUlaNA, 2 vacanikA, 6 chanda betAla maLI kUla 133 padyo thAya che. prastuta vijJaptipatramAMthI jainetara ovA rAmasanehI sampradAya vize je aitihAsika mAhitI ane sAdhujanonI nAmAvali maLe che te vize santasAhityanA vividha granthomAM saMzodhana karatAM nIce mujabanI mAhitI prApta thaI che. jemAM AcArya parazurAma caturvedI dvArA lakhAyelA grantha 'uttarI bhArata kI santa paramparA' (prakA. bhAratI bhaNDAra, IlAhAbAda, A.3, I.sa. 1972, pR. 663 thI 686), uparAMta 'rAjasthAnI sAhityanA itihAsanI rUparekhA' (hIrAlAla mAhezvarI, gujarAtI anuvAda upendra paNDyA, sAhitya akAdemI, dilhI, A. 1, 1984), 'rAjasthAna kI bhaktiparamparA avaM saMskRti' (dinezacandra zukla, oMkAranArAyaNasiMha, prakA. rAjasthAnI granthAgAra, jodhapura, 1996), 'zrIrAmasnehI sampradAya' (kevazhasvAmI, bikAnera, 1959), 'rAmasnehIsampradAya' (tripAThI rAdhikAprasAda, phaijAbAda, 1973), 'rAmasnehI sampradAya kI dArzanika pRSThabhUmi' (zivazaMkara pANDe - dilhI.) jevA granthomAMthI sandarbhe lIdhA che. Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 anusandhAna-69 rAmasanehI sampradAyanI mukhya traNa zAkhAo pravartamAna che. 'raiNa zAkhA', 'siMhathala khaDApA zAkhA' ane 'zAhapurA zAkhA'. A tamAma zAkhAonA mukhya dharmasthAnako ke jagyAone 'rAma duvArA' nAmathI oLakhavAmAM Ave che. jemAM kheDApA ane raiNa zAkhAnA sthApaka tarIke dariyAvajI harirAmadAsajI tathA zAhapurA zAkhAnA sthApaka tarIke rAmacaraNadAsajInuM nAma maLe che. 'zAhapurA' zAkhAmA pravartaka zrIrAmacaraNajIno janma potAnA mosALamAM jayapura rAjyanA DhuMDhANa pradezamA sUrasena athavA' soDo gAme vi.saM. 1776 mahA suda 14 zanivAranA roja vaNika parivAramA thayo hato. pitAnuM nAma vakhatarAmajI ane mAtAnuM nAma deUjI hatuM. teo mAlapurA najIkanA banavADI gAmanA vatanI hatA. rAmacaraNadAsajInuM janmanAma 'rAmakizana' hatuM. yuvAvasthAmAM jayapura nareze amane pradhAna banAvelA. tyArabAda amanI mulAkAta mevADa prAntanA dAMtaDA gAmanA rAmAnanda paramparAnA saMtadAsajInA ziSya kRpArAmajI sAthe thaI. vi.saM. 1808nA bhAdaravA suda 7 zukravAre amaNe 'godaDa paMtha'nI dIkSA laI 'rAmacaraNa' nAma dhAraNa karyu. A saMtadAsajIno dehAMta vi.saM. 1806nA phAgaNa suda 7 zukravAre thayelo. svAmI kRpArAmajIo vi.sa. 1832 bhAdaravA suda 6 somavAre vidAya lIdhI me pahelA ja rAmacaraNadAsajIo godaDa vezano tyAga karI paryaTana Adaryu ane vi.saM. 1826mAM zAhapurA pahoMcyA. tyAMnA rAjAo jagyA ApI ane rAmasanehI AzramanI sthApanA thaI. vi.saM. 1855nA vaizAkha vadI 5 guruvAre rAmacaraNadAsajIo 79 varSanI vaye A jagatamAMthI vidAya lIdhI. omaNe dIkSita karelA ziSyonI saMkhyA 225nI hatI. jemA 12 pramukha ziSyo hatA. jemAMthI rAmajanajI (vi.saM. 1795-1867) temanA uttarAdhikArI tarIke zAhapurAnI gAdIo birAjyA. (jemaNe rAmacaraNadAsajInI 'anabhevANI' nAmaka lagabhaga aThyAvIza hajAra padyaracanAo- saMkalana karelu.) amanA pachI dUlhArAmajI trIjA mahanta thayA je vi.saM. 1881 sudhI rahyA. I.sa. 1810mAM zAhapurAnI gurugAdIo AvelA dulherAma ke dulhaIrAme (I.sa. 17491824) 14000 jeTalA zloka/sAkhI/aMgomAM 'vANI' nAme racanA ApI. amanA pachI gAdIo AvyA caturadAsajI ke catradAsajI je mAtra cha varasa gAdI) 1887 sudhI rahyA. tyArabAda anukrame nArAyaNadAsajI (ava.saM. 1905), haridAsajI (ava.saM. 1921), himmatarAmajI (ava.saM. 1947), dilazuddharAmajI (ava.saM. 1953), dharmadAsajI (ava.saM. 1954), dayArAmajI (ava.saM. 1962), jayarAmadAsajI (ava.saM. 1967), nirbhayarAmajI (ava.saM. 2012), darzanarAmajI (janma saM. 1954-vi.saM. 2007 / I.sa. 1951mAM hayAta) sudhI gAdIpatio AvatA rahyA che. bhIlavADAnA navalarAma mantrIle rAmacaraNajI pAse I.sa. 1760 pachI Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 79 sahakuTumba dIkSA lIdhela, ane guru rAmacaraNajInI vANInuM prathama saMkalana karyu. tathA potAnA kAvyono saMgraha 'navalasAgara'nA nAme taiyAra karela, A uparAnta 'sarvAMgasAra'nAme 85 jeTalA santo-(jemAM gorakha, nAmadeva, kabIra, agradAsa, narasI, pIpA, raidAsa, dAdu, mIrAM, matisundara, maluka, kAjImahemUda, sammana, kALu, ghATamadAsa, dvArakAdAsa, vaiNI, premadAsa, bohithadAsa, bAlakarAma, muralIrAma, mAdhaudAsa, pRthvInAtha, cetana, jaIrAmadAsa, jaImala, bhIMva, mAMDaNa, motIrAma, mukunda, soma vagere khyAta, alpakhyAta ane ajJAta kavio)nI racanAono saMcaya karelo. rAmasanehI sampradAya nirguNa rAmanI upAsanA kare che. sampradAyanA mULa puruSa zrIrAmacaraNajI vaNika parivAramAthI AvatA hoIne jaina dharmanA ghaNA siddhAnto A sampradAya sAthe saMkaLAyelA jovA maLe che. pratidina pAMca vakhata prArthanA-upAsanA kare che. kASTanA kamaMDaLamAM pANI ane mATInA vAsaNomAM bhojana kare che. dIvo prakaTAve paNa koI jIvajantu baLI na jAya mATe DhAMkI rAkhe che. cAturmAsamAM anivArya kAraNa hoya to ja bahAra nIkaLe che. rAtre bhojana ke pANI letA nathI. vairAgIomAM adhikatara 'videhI', 'avadhUta' ke 'maunI' dazAmAM rahe che. keTalAka sAdhu vastro dhAraNa karatA nathI. mahaMta sadAye 'zAhapurA'mAM vase che. pAMca mukhya sAdhuonA paMca ke paMcAyata dvArA Azramano vahIvaTa cAle che. rAmasanehI sampradAyanA maThone rAmaduvArA tarIke oLakhavAmAM Ave che, jemA nAgaura, mUMDavA, lADanU, khajavANA ke kucerA, pokaraNa, bIkAneranA rAmaduvArA mukhya gaNAya che. - prastuta patranI racanAmAM prAdezika sadhukkaDI hindI bhASAno ja mahattama upayoga thayo che. mArI kSamatA mujaba A patranuM sampAdana karyu hoI keTalAka sthAne paMktio spaSTa thaI nathI. tyAM anDaralAIna karI che ane arthaghaTanamAM TapakAM karI khAlI jagyA rAkhI che, te aMge jANakArone mArgadarzana ApavA vinanti che. sampAdanArthe pratanI jherokSa ApavA badala zrIkailAsasAgarasUrijI jJAnabhaNDAra (kobA)nA vyavasthApakazrIno tathA hastapratanI jheroksa parathI vAcanA karI ApavA badala munizrI suyazacandravijayajI gaNi tathA sujasacandravijayajIno khUba khUba AbhAra. ane parama pUjya AcAryazrI vijayazIlacandrasUrijI mahArAja sAhebe A kArya mATe mane lAyaka gaNyo me badala mArI jAtane bhAgyazALI gaNuM chu. Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 do anusandhAna- 69 svAmIjI zrI 108 zrI rAmacaraNajI mahArAja sadA sahAI, svAmIjI zrI 108 zrI haridAsajI mahArAja sadA sahAI ... 'atha arajI likhyate" - sidha zrI sarava opamA, lAyaka ho mahArAja, arajI likhUM ucchAva sUM, a mAlama hoI hai Aja. 1 Apa sadA sukhadAMna ho, niti niraMjana rUpa, parama saMta Anandamaya, upamAM tAhi anUMpa. 2 (siddhazrI sarvai upamAlAyaka mahArAjazrIne mAluma thAya ke mananA ati umaMgathI A arajI lakhI rahyo chaM. Apa to sadA sukhanA dAtA cho, nitya niraMjanarUpa cho, AnaMdamaya parama saMta cho, anupama ovA Apane kaI upamA ApI zakAya ?) kabita zrIrAmAnaMda jyuM pragaTa, saMta hI dAsa ujAgara, raraMkAra kI chAMya baDe, jana sukha ke sAgara, vA gAdI para rahai, kripAlaM parama dayAlaM jinake caraNAM parata sabai jIva hota nihAlaM jinake siSa samaratha bhaye, janama sudhAraNa rAja, kali jIvana hiti pragaTe, zrIrAmacaraNa mahArAja. 3 (parama guru zrIrAmAnaMdajI mahArAja jevA ja pragaTa saMta, je dAsyabhaktine ujAgara karanArA, raraMkAranA jApanI chAyAmAM vasanArA, sukhanA sAgara ovA moTA mahApuruSanI gAdI para besIne parama dayALu - kRpALu ke jenA caraNe- zaraNe AvyAthI tamAma jIvo nyAla thaI jAya che, jenA aneka samartha ziSyo che ovA rAmacaraNa mahArAja A kaLiyuganA jIvonA hita mATe pragaTa thayA . ) soraThA zrIrAmacaraNa mahArAja, nAMma tumAro agama hai, nigama na pAvai pAra, oke mukhi meM kAhA kahUM. 4 Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 (zrIrAmacaraNa mahArAja! ApanuM nAma agamya che, jeno pAra nigama aTale ke zAstro paNa na pAmI zake ene huM mArA aka mukhathI kaI rIte kahI zakuM?) kabita - zrIrAmacaraNa mahArAja, bhalAM avatAra ja lInoM, guru mukha sabada ucAra, dharama Ada bahU jhIno, rAma maMtra ko jApa chApa, dhari rAmasanehI saba jIvana richapAla, vrata sukha siMdha ju ahI, bItarAja mana jIti prIta, harisUM baho bhArI ALaM pahara akhaNDa, bhajanasaM lAgI tArI karaNIkA nahI pAra, kAhAM lagi baraNi suNAuM, u lakhI na jAve koI, budhiyADI kayA gAu, 'adhama-udhAraNa' rAmajI, biDada nabhAMvana Apa, ase satagurukI sarana, miTi jAI tosoM tApa. 5 (zrIrAmacaraNa mahArAje kRpA karIne avatAra lIdho che. satagurunA mukhethI Adi dharmano atyaMta sUkSma zabda rAmamaMtrano jApa jhIlIne ane rAmasanehI sampradAyanI chApa dharIne tamAma jIvonA rakSaNa arthe sukhanA sAgara jevaM vartana karanArA, vitarAgI manane jItanArA ane jenI paramAtmAthI atyaMta prIti che, AThe prahara akhaNDa bhajanathI jenI tALI lAgI che, jenI karaNIno koI pAra nathI ane kaI rIte varNavI zakuM ? jene koI lakhI ke varNavI zake nahIM Ane mArI maryAdita buddhithI kema gAuM ? adhamaodhAraNa rAmanu biruda nibhAvanArA Apa jevA satagurune zaraNe jatAM tamAma-trividhinA tApa maTI jAya che.) dohA - . rAmacaraNa 'guru sAhi niti, ora na richaka koI, beda sAdha sumarati kahai, bhavajala tyAraNa doI. 6 hari sUM garu baseSatA, kaise jANI jAI, hari bAMdhe guNa tInamaiM, sataguru leta chuDAI..7 Apa tirai tyArai jagata, jamasUM leha bacAI, jaise sadagura sabala hai, rAmacaraNa guNa gAI. 8 Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 sataguru guNa agama hai, nigama na pAvai pAra, jaganAtha ANA ukati, saba koI karai vicAra. 9 (rAmacaraNa gurune nitya pakaDI rAkhe ane anya koI IcchA na dAkhave o be vastu veda, sAdhujano ane smRtigrantho kahe che tema bhavajaLamAMthI tArI : denArI che. paramAtmAthI paNa gurunI vizeSatA o che ke paramAtmA traNa guNomAM bAMdhe che, jyAre sataguru traNe guNonA baMdhanamAMthI choDAvanArA che. pote to tare che paNa jagatane paNa tAre che, yamanA paMjAmAMthI choDAve che avA baLavAna mArA sataguru rAmacaraNanA huM guNa gAuM chu. satagurunA guNo agama che, jeno zAstro paNa pAra pAmI zakatA nathI avAM jagannAthanAM (mArAM) veNano badhA vicAra karajo). __ chaMda - nisANI - rAmacaraNa guru brahma mili bole jana bANI sAca jUThI naraNai kIyo kahai bacana pramANI, kIrata nija satagura taNI mukhi Apa bakhAMNI, rAma bhajana pratApathI jaga sArai jANI, bharatI bara bairAga le kula cADhayo pAMNI, prIyA yeka sata yeka ho nija sukti basAMNI, sAdha lachi sArai lIyAM niramala nirabAMNI, nirasaMsai niravAsanAM jana yeha saha nANI, bhojana le nija vratasuM nahI Asa birAMNI, jagata sakala pAvAM paDe kayA rAjA rANI, nAnA sukha hAjara khaDA nahIM dekha phulAMNI, jagatara kaM dhIje nahIM jaisI mana AMNI, tiralokI dhana pAI kaiM sanAM jadha TAMNI, Ima kalijuga ghora aMdhAramaiM hari bhagati calAMNI, bhajana karai AlUM pahara nahItu rataa dhAMNI, rAMma sudhA pAvai pIvai jana baDe rasAMNI,. . desa desa paragaTa bhaye brida baho prANI, tola mApha Ave nahI ye akata kAhAMNI, Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 83 jagata hajArA brida mili dhani dhani karAMNI, garavA sataguru parasatAM saba sUMjha milAMNI, jAkA saMga paratApasUM TalI he jamadANI, jagaMnAtha dekhI kahai aha sati nisAMNI... 10 (rAmacaraNa gurune brahmasAkSAtkAra thayo che ama aneka loko kahI rahyA che. e sAIM ke jUThaM ano nirNaya vacananA pramANathI thaI zake. potAnA satagurunI kIti potAnA mukhathI sau vakhANe, paNa rAmabhajananA pratApathI AkhaM jagata jANe che. tIvra vairAgya laIne .... jema priyA aka ja hoya ama sata aMka ja hoya avI amanI nirmaLa, nirvANI, niHsaMzaya, nirvAsanA bharI sAdhutAne lokasamudAye parakhI che ane biradAvI che. potAnA vrata mujaba bhojana lenArA, bIjA koInI AzA nahIM karanArA, rAjA rANI sahita sakaLa jagata jene pAya paDe che, tamAma prakAranAM sukho hAjara hovA chatAM je phUlAtA nathI, jagamAM taranArAnI kadI dhIja (kasoTI/parIkSA) karavI nahIM avo manamA saMkalpa karanArA, traNe lokanI saMpatti pAmyA hovA chatAM jemaNe tRSNAne TALI che ane AvA kaLiyuganA ghora aMdhakAramA haribhakti calAvI che, ATho prahara je bhaktimAM nahIM to dhyAnamAM lIna rahe che, rAmasudhArasa je pIve che ane saune pAya che avA rasika sadaguru, deza dezamAM pragaTa bahoLA prANI vRndonA tolamApamAM AvatA nathI o akatha kahANI che. jagatanA hajAro vRnda maLI dhanya dhanya oma uccAre che ovA garavA sataguruno sparza thatAM tamAma sUjha/jANakArI/jJAna maLI jAya che, jenI saMgatanA pratApe yamarAjAnA dANa/kara TaLI jAya che ovI sata nizAnI jagannAthe joI che ane aTale ja kahe che.) chaMda - bhujaMgI - baDI budhi bhArI dayAbaMta pUrA, mAhA sIladhArI iMdrIjIta sUrA, sadA sukhadAI sakala tApa haraNaM, namo rAmacaraNaM namo rAmacaraNaM. 11 kahai jaganAtha kahA lagi gAMuM, sabai lacchi dhAryA nahI pAra pAMu, nahI tora mahaimA jathA sakati caraNaM, namo rAmacaraNaM namo rAmacaraNaM. 12 . kAhA bhomadAnaM tulA hema dIjye, karI dhena akhana rI dAMna kIjye, - paTU pATa basatara karai dAna nAjaM, binA rAmacaraNaM kahI kAja sAjaM... 13 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 anusandhAna-61 phiro cyAra khUTa purI zraSa dhAmaM, dharo muni bolo karo jiga nAma, khaNo tAla vApI khAtI samAja, binAM rAmacaraNaM kahI kAja sAja... 14 gure dvAri jodhA kite bhUpa ThAThe, sutA suta baMdhu trayA rupa cADhe, sukhapAla saMnyA rathAM bAjirAjaM, binA rAmacaraNaM kahI kAja sAja... 15 , (jemanI buddhi vizALa che, pUrNa dayAvaMta che, mahAMzIladhArI indriyajIta zUravIra che, sadAye sukha denArA che, sakaLa tApornu haraNa karanArA che, avA rAmacaraNa gurune huM vaMdana karUM chu. jagannAtha kahe che ke huM kyAM lagI gAuM ? tamAma lakSaNothI yukta dhAruM chatAM amano pAra pAmI zakuM tema nathI, Apano mahimA yathAzakti gAvA mATe ApanuM zaraNa laIne uccAruM chaM ke mArA rAmacaraNa gurune huM vAraMvAra vandana karuM chu. game teTalAM bhUmidAna, suvarNadAna, khUTe nahIM oTalI gAyo bheLI karIne gaudAna ApIo, rezamI paToLAM-vastro sahita rAjapATanuM dAna karIo paNa rAmacaraNa kahyA vinA, satagurunuM zaraNa lIdhA vinA koI kAma saratuM nathI. sapta purI cAra dhAmanI yAtrA karIo, mauna dhAraNa karIo ke satata nAmasmaraNa bolyA karIo, loka samAja khAtara taLAva ke kUvA khodAvIo paNa sataguru rAmacaraNajInuM zaraNa lIdhA vinA koI kAma saratuM nathI. gurujInA dvAre keTalA ye yoddhA, keTalA ye rAjA mahArAjA dIkarA, dIkarIo, bhAIo, rANIo sAthe ratho hAthI ghoDA sukhapAla senA dharavA Ave che, kAraNa ke sataguru rAmacaraNajInuM zaraNa lIdhA vinA koI kAma saratuM nathI.) dohA - kalijogameM otAri dhari, zrIrAmacaraNa mAhArAja, gyAMna bhagata vairAga de, bAMdhI bhagatasuM pAja... 16 (zrIrAmacaraNa mahArAje kaLiyugamAM avatAra dhAraNa karIne jJAna, bhakti, vairAgya ApI ApIne A jagatamAM bhaktonA samudAyanI pALa bAMdhI dIdhI che.) kavita - zrIrAmacaraNi mAhArAji kali mahI bho ujAgara, riva jaise udota mAhA parakAsI Agara, . bharama timara kU meTi mAhA parakAsa ju kInho, hute duHkhI jaga jIva tinAkU sada sukha dInho, Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 duHkha harana kInho sahI meTyA dIragha roga, so aba nizce karata hai brahma bilAsI bhoga... 17 (kaLiyugamAM zrIrAmacaraNa mahArAja ujAgara thayA, ravi/sUrya samAna prakAzI bhramaNAonA aMdhakArane miTAvI jJAnarUpI prakAzanAM kiraNo relAvyAM che, jagatanA je jIvo duHkhI hatA amane sadaiva sukha pradAna karyu, dIrgha roga maTADI duHkha hA~ teo have nizce brahmavilAsa bhogavI rahyA che.) chaMda - manahara - nAMmadeva kabIra bhaye ujAgara aneka saMta jaise saMtadAsa pragaTa dayAla jU jAkI gAdI jana kripAla yUM havAla rIta mAMnoM jAnoM nIra paMkaja kabIra ke kamAla jU, tAke sikha rAmacaraNa ude AdIta jaise saraNi jIva tyAre kite daI bhagati cAla jU, . jaganAtha vAMke siSa rAmajana vAhI rIta nIti dharama lIyAM sArI gati garu hAla jU.... 18 (aneka ujAgara saMtomAM nAmadeva, kabIra jevA svAmI saMtadAsa dayALu pragaTa thayA, jevI rIte kamaLamAMthI prakaTa thayelA kabIranI paramparAmAM kamAla thayA, tema temanI gAdIo janakripAla/kRpArAmajI AvyA, amanA ziSya sUrya samAna rAmacaraNajInuM prAkaTya thayuM ane zaraNe AvelA aneka jIvone bhaktinuM rahasya samajAvIne tArI dIdhA. jagannAtha kahe che ke amanA ziSya thayA rAmajanajI, jemaNe gurujI pAsethI nIti dharmanI zIkha prApta karI.) kuMDalyA - rAMmacaraNa mAhArAja kI gAdI rAMma hI jana satagurukA cIlhA calai bAsa kIyo rana bana, bAsi kIyo rana baMna paMtha sira mahaMta kahIje, mahApurasaM mana jIta tAsa ke saraNa rahIje, sikha sidhAM sira seharo sira para rAma carana jagaMnAtha jaga jIvakU rAma nAma de dhaMna... 19 Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 (rAmacaraNa mahArAjanI gAdIo besIne rAmajana mahArAje paNa gurunA cIle cAlIne raNamAM-vanomAM vAsa karyo, sampradAyanA zrImahaMta tarIke mahApuruSa- mana jItIne amanA zaraNamAM rahIne, rAmacaraNa gurunI kRpAo mastaka para siddhino seharo dhAraNa karIne jagatanA jIvone rAmanAma rUpI dhananI lhANI kare che ama jagannAtha kahe che.) kabita - rAmacarana pada lIMna tIna guna mAMhi samAyA rahe sajIvana sabada amara bhaI jisakI kAyA, pArcha sikha bahu bUMda dipai ketA ravi jaise, . ora adhika Ika kahUM rAmajana mukhIyA aise, jyuM nArada hari goDa hanUM raghunAthajI kI, udhava kraSNa samIpa pragaTa gati jaisI dIkhI paMthanAra Akhara lIyAM saba murajAda nidhAMna jaganAtha maiM kahA kahUM karaNI taNoM bakhAMNa... 20 . (rAmacaraNa gurunA caraNakamaLamAM lIna thayelA, jemanAmAM traNe guNo samAviSTa che, jemanI kAyA amara thaI che ane zabdo sajIvana thayA che jemanA pachI sUrya samAna aneka ziSyo dIpI rahyA che avA mukhI rAmajana kevA che ? jema zrIhari viSNunA sevaka nAradajI, zrIrAmacandrajInA sevaka hanumAnajI, zrIkRSNanI samIpa rahenArA uddhavajI jevI gati dharAvanArA maryAdAnA sAgara samAna zrIrAmajanajInI karaNInA vakhANa huM jagannAtha kaI rIte karI zakuM ?) kuMDalyA - rAMmacaraNa aru rAMmajana aka aMga tana doI, khIra nIra jyuM oka rasi bhedAbheda na koI, bhedAbheda na koI ubhai akAM dhari bAsA, rAMmacaraNa ke dhyAI rAMmajana karai prakAsA, jagaMnAtha harijana malAM, guru siSa jAMno koI rAmacaraNa aru rAMmajana oka aMga tana doI.... 21 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 87 (guru rAmacaraNa mahArAja ane rAmajanajI be zarIramAM oka ja aMga hoya, dUdha ane pANI jema maLI gayAM hoya, koI bhedAbheda najare caDe nahIM ama ubhaya banne oka ja sthAnamAM vAsa karatA hatA, rAmacaraNa- dhyAna karIo ane rAmajana prakAzita thAya, jagannAtha kahe che ke mane harinAM jana avA guru-ziSya prApta thAya che.) dohA - rAMma guru aru rAmajana, tInUM oka sarUpa InameM bheda na jAMnIo, tyAraNa tiraNa anUMpa... 22 tIna bahuNI nAM miTai, corAsI kI mAra, jaganAtha sAcI kahai, yA meM phera na sAra... 23 (rAma, guru tathA rAmajana se traNenuM oka ja svarUpa che, tAraNa taraNa anupama ovA A saMtomAM bheda karazo nahIM. A traNanI kRpA vinA corAzInA pherAno mAra maTaze nahIM, amAM koI sandeha nathI oma jagannAtha sAcI vAta kahe che.) . kabitta - kalijugamai avatAra leM bhagati pATa baiThe sahI, (chandanI dRSTile ahIM 1 pada khUTe che.) zrIrAmacaraNa mahArAja Apa bhagatI bisatArA rAMmajanajI pATa jIva bahote nisatArA, dulhairAMma mAhArAjajI nAmathi bhagatI sAjA, catradAsa mAhArAja tAsa ke pATa birAjA, narAMNadAsajI rAja hI bhagati rUpa jANe mehI tAsa pATa haridAsajI rAma rUpa rAjai yehI.... 24 (kaLiyugamAM avatAra laI bhaktinI pATa para birAjI zrIrAmacaraNa mahArAje bhaktino vistAra ko, ane rAmajanajIo aneka jIvono uddhAra karyo, to dulherAmajI, catradAsajI mahArAja, nArAyaNadAsajI ane temanI pATe haridAsajI rAma rUpamAM ja birAjamAna hatA.) Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 88 anusandhAna- 69 chaMda - bhujaMgI namo Apa udota AnaMdakArI, tumhai caraNa meM pAMmi laisau murArI, aso dharama dhAryo tihUM loka sAraM, lIyo rAma nAmaM bhao jagapAraM, lIyAM budhi bhArI dayAvaMta pUrA, mAhA sIladhArI indrIjIta sUrA, sadA sukha dAI sakala pApa haraNaM, namo rAMmacaraNaM namo rAmacaraNaM... 25 - (AnaMdakArI rIte UgelAM, prakaTa thayelAM ApanA caraNanI vaMdanAthI sau paramAtmAnI prApti karI zake che ovA traNe lokamAM dharmane prasarAvanArA, rAmanAma laIne jagata pAra karanArA, vizALa buddhi dharAvanArA ane pUrNa dayAvaMta mahA zIladhArI, IndriyajIta zUravIra, sadAye sukhanA dAtA ane sakaLa pAponuM haraNa karanArA ovA rAmacaraNajIne huM vaMdana karuM chaM.) namo saMta svAmI IsA aha dhArI, jisI Apa bhAkhI girA so ucArI, mahaMta padI pAI tohI mana nehI, dharyA dhyAna nIko jivako sanehI, aha brahmagyAMnaM acAhI nirmohI, mAhAM svAmi dhIrA sadA tyAga vohI, nahI duda jAkai jagata jIva taranaM, namo rAMmajaMnaM namo rAMmajaMnaM.... 26 (svAmI / gurudevanI IcchA hoya te ja dhAraNa karanArA, gurudeve je bhAkhyaM hoya te ja uccAranArA, mahaMtapada maLyuM hovA chatAM jemaNe manamAM nathI rAkhyuM ane dhyAna dharIne tamAma jIvone sneha Apyo che ovA brahmajJAnI nirmohI, mahA tyAgI, dhIrajavAna, saMsAranA jIvone tAravA jemanA cittamAM kazAye dvandva nathI ovA rAmajana svAmIne huM vandana karUM chu.) namo Apa rUpaM lIyaM krAnti bhArI, dipai jyuM dinesaM sabai sukhakArI, hadai rAma nAMmaM mukhAM nUra jhalakai sabai tuSTa puSTakaM bhU tAMhi jhalakai, aha saMta sudhAMmI sabai aka jAnaiM, tajyAM rAga doSaM nahIM manaM AMnai, nahI svAda khAdaM bhajai rAMma nAMmaM, namo dUlhairAMmaM namo dUlhairAMma... 27 (ApanuM ujAsabharyuM kAntivAna rUpa je sUryanI mAphaka tamAmane sukha ApatuM jhaLahaLI rahyuM che, hRdayamAM rAmanAma ane mukha para teja jhaLake che, tamAmatuSTi ane puSTi prApta thaI rahe che ovA saMta je tamAma dhAmane oka mAne che, jemaNe rAga doSa tajyA che ane kadIye manamAM ANatA nathI, bhojananA svAdano Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 tyAga karIne je nitya rAmanAma bhajI rahyA che avA dUlherAmajIne huM vandana karUM namo gagaMnadA tAsa potA bareSTaM, bhajai rAMma nIko sadA mukha zreSTha, bhayA janama jogI tajyAM bhoga rogaM, sajyAM sIla saMtoSa samatA sajogaM, tajyAM kAma krodhaM sadA jogadhAma, karai brahma caracA bhajai rAmanAma, nita nita gAvai bhajyAM Asa bAsaM, namo catradAsaM namo catradAsaM.... 28 (gaganadAsajInA variSTa pautra ane sadAye zreSTha mukhathI rAmanuM bhajana karanArA, janama jogI, jemaNe bhoga roga tajIne zIla, samatA, saMtoSa ane yoga dhAraNa karyAM che, kAma, krodha tajIne kAyama yogadhAmamAM vasavATa karanArA ane rAmanAma bhajatAM brahmacarcA karanArA, nitya bhajana gAnArA ovA catradAsajI/ caturadAsajIne huM vaMdana karuM chu.) udai araka gyAMnaM sabhAnaM vakhAnaM, harai timira agyaM sa gyAMnaM pramAnaM, mAhA teja nUraM prakAsaM karehI, garu mora brahma bakhAnaM bidehI, dipai dAMta krAMtI harai bhrama bhrAMtI, udai dharama sAraM asAraM prahAMtI, karI sAhi morI harI sarabe bhAsaM, namo narAMnadAsaM namo narAMnadAsaM... 29 (jJAna rUpI sUryano udaya thatAM sakaLa sabhA jemanA vakhANa kare che, je ajJAna rUpI aMdhakArano jJAnanA pramANo ApI nAza kare che ane mahAteja prakaTAve che, evA mArA brahmane vakhANanArA videhI gurujananI daMtakAnti tamAma bhrama ane bhrAntinuM haraNa karanArI che, asAra rUpI aMdhArAmAM dharmanA sAra rUpI sUryano ajavAsa relAvanArA, mane sahAya karIne mArA sarve bhAsa-AbhAsa dUra karanArA evA nArAyaNadAsajIne huM vaMdana karUM chu.) namo haridAMsaM guru mora svAmI, nijAnaMda rUpaM lahai aMtrajAmI, jite jIva upari kripA-driSTa herai, tite bhavapArai gaI taji pherai, raTai rAma nAMmaM tajai krodha kAmaM, sabai dharma pujyaM bhalai prajA dhAma, jaise Apa Apa bhao baMsatAsaM, namo haridAsaM namo haridAsaM... 30 _ (mArA svAmI ane guru evA haridAsajI ke jeo aMtaryAmI nijAnaMda rUpa laIne tamAma jIvo upara kRpAdRSTi kare che tyAre janma maraNanA pherA TaLI Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 jAya che ane bhavapAra UtarI javAya che. kAma krodha tajIne rAmanAma raTanArA, tamAma dharmomAM pUjya, avA pote potAnAthI ja vaza thayA che ovA haridAsajIne huM vaMdana karUM chu.) dohA - jaise hai haridAsajI, nirabikAra nahaiM kAma, jIva anaMtana pAra kari, Apa gale suradhAma... 31 (avA nirvikArI saMta haridAsajI aneka jIvone pAra karI sUradhAma gayA che.) manahara - sudhAhI ko sAra mAMnUM akhara udAra jAmaiM premarasa bhare saba AnaMda ralI lahai, bhagati bara dAtA susAtA saba jIvana ko abhai pada dAtA saha kalake malI dahai, barasai AnaMdaghana sarasai sabhA ke madhi sahasakrata prAkrata ke sabahI kalI kahai, svAmI haridAsajI ke bAMNI ke miThAsa Age dAkha sukacAMnI mukha mizrI huM salI gahai. - 32 (candranA prakAza sama zItaLa, akSara, udAra ane jemAM premarasathI sabhara tamAma prakAranA AnaMda samAyA che, bhaktinuM varadAna ApanArA, tamAma jIvone sukhasAtA ane abhayapada ApanArA, kaLiyuganA melane haTAvanArA, sabhA madhye AnaMdanI varSA varasAvanArA, saMskRta prAkRtanA jANakAra svAmI haridAsajInI vANInI miThAza AgaLa drAkSa moM saMtADI saMkoca pAme che ane sAkara prazaMsA kare che.) chaMda - bhujaMgI - mAhA bhagati kArI kalpabrakSa rUpA, adhyAtma bAcA agAdhaM anUMpA, dhana gyAMna bhArI dayA taMna dhArI, kIo mukta rUpA hayoM duHkha bhArI, bhava siMdha mAMhI baDe hI jihAjaM, sabai kAma sAre baMdhI dharama pAjaM, guNe pAra vicaro bhalai guNa svAmaM, namo hiMmatarAMmaM namo hiMmatarAMma.... 33 (kalpavRkSa samAna mahA bhaktine dhAraNa karanArA, jemanI adhyAtmavANI agAdha anupama che, apAra jJAna ane zarIramAM dayA dhAraNa karanArA, bhAre duHkho Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 harIne mukti arpanArA, bhavasiMdhumAMthI tAraNahAra moTA jahAja sama, tamAma kAmanAo pUrNa karanAra dharmano setubaMdha bAMdhanArA, traNe guNothI para vihAra karanArA guNonA svAmI avA hiMmatarAmajIne huM vandana karuM chu.) kavita - sukha jyuM tyAgI jAna tanaka nahI tanasUM nehA, riSa jaise prema haMsa jyuM jAna bidehA, datta DigaMbara jisA asAM jAno jana koI, bharathara jyUM bairAga rAga tyAgyo jana joI, brahmarUpa mAhArAja ho bhava jala tyAraNa jaMna, mUrati himmatarAjakI sadA baso mo maMna... 34 (jemaNe tamAma sukhono tyAga karyo che, zarIra sAthe taNakhalA jeTalo paNa jene sneha nathI, RSi jevA premanA haMsa jANe videhI hoya tema, koI koI jene datta digaMbara jevA gaNAve che, manuSyone joI jemaNe rAgano tyAga karI rAjA bhartRhari jevo vairAgya dhAraNa karyo che avA bhavajaLanA tAraNahAra brahmarUpa himmatarAmajInI mUrti sadAye mArA manamA vaso ovI prArthanA karUM chu.) dohA - . jyuM baname bracha bAvanUM, saba caMdana kara bheha, jana hiMmatarAMma pragaTa, anaMta vadhArana deha... 35 aba gAdI mAhArAja kI, brAje Apa suceta, gyAMna bhagata caracA karai, kara acaitana ceta... 36 cetana sabakU karata hai, bhajana karAvai pUri, jaise jana kalU kAlamai, .pApa karana saba dUri... 37 (jema vanamAM oka ja bAvanA caMdananuM (ati kiMmatI gaNAtI caMdananI jAtina) vRkSa hoya to anya tamAma caMdana vRkSonI kiMmata vadhI jAya che oma guru hiMmatarAmajI mahArAjanI gAdIo birAjamAna Apa (satguruzrI dilasuddharAmajI) jJAna bhaktinI carcA karIne, asAvadhAna manuSyone cetAvIne bhajana pUrNa karAvo cho, AvA kaLiyugamAM tamAma pApa dUra karo cho.) Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 aba araja mAhArAja sata gurAkI hajUra mai mAMlama hoI... dohA - sidha zrI saraba opamA, ho dInanake nAtha, brahmarUpa gurudevajI, ApahI karo sunAtha... 38 anaMta opamAM ApakU, satagurujI kirapAla, .. . arajI likhU ucchAva , sunajyo dIna dayAla... 39 (sarve upamAne lAyaka siddhazrI, dInajanonA svAmI, anaMta upamAthI vibhUSita kRpALu brahmarUpa gurudeva Apane umaMga ane utsAhathI arajI lakhuM chu te dInadayALu thaI sAMbhaLajo.) chaMda - pardharI - sidha zrI likhU pahale prakAsa, subhava hai sthAna jAMhA satabAsaM, sidhi bhale saMta zrIpati pichAMni, saraba upamAM lAIka ve hai jAMni... 40 vahai nagara dhAma dhana dharojAsa, jAhAM saMta samAgama niti prakAsa, . vahai dAsa dhaMni nita caraNalIna, jihi prema adhika jyuM udaka mIna... 41 saMcita hI karama jihiM dagadha kIna, kriyemAMna subhA subha kI hai lIna, prArabadhara hata hai rAga doSa, aha kuM gUMthata ti bhale mokha... 42 ___(he siddha gurudeva, pahelo bhUmikAmAM Apane araja karUM chu ke jyAM santono vAsa che ovA sundara sthAnamAM aneka santa siddha zrIpati vasI rahyA che, je tamAma upamAone lAyaka che. A nagaranuM dhAma jyAM nitya saMta samAgamano prakAza relAI rahyo hovAthI ujAsamaya che, nitya paramAtmAnA caraNomAM lIna rahevAne kAraNe dAsa-bhakto dhanya banyA che ane emano prema pANI ane mInanI mAphaka kAyama vRddhi pAme che. jemaNe saMcita karmo dagdha karelAM che teo paNa hAla zubha karmonA kriyamANamAM lIna che, prArabdhavazAt rAgadoSa maLelA hovA chatAM ane gUMthIne mokSa pAme che.) kuMDalyA - sataguru merai rAmajana sadA raho uri mAMhi, / tava prasAda yeha hai jIva ke bharama karama miTi jAI. Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 bharama karama miTi jAI hiradA mai hota ujAsA, jyuM riva kai udota hota he timako nAsA, kara joDa tinahai baMdana karuM caraNa kavala sira nAI, sataguru mere rAmajI sadA raho uri mAMhi... 43 (mArA sataguru rAmajanajI sadA ye mArA aMtaramAM vAsa karajo, jethI ApanA prasAdathI A jIvanA bharama karama maTI jAya. jema sUryanA AgamanathI timirano nAza thAya che ama mArA hRdayamAM ujAsa patharAya, kara joDIne, ApanA caraNomAM ziza namAvIne huM araja karuM chu ke mArA sataguru mArA aMtaramAM sadaiva vAsa karajo.) sidha zrI sidha kAraNai sata purasAMke joga, jina tyAgyo saMsAra sukha vAMma dAma rasa bhoga, vAma dAMma rasa bhoga roga saba dUri nivArai, samA sIla saMtoSa dhAri samadriSTa nihAre, ase purasa bhUloMka mai jagata miTAvaNa soga, sidhazrI sidha kAraNai sata purasoM ke joga... 44 (siddha puruSo siddhi, ane satpuruSo yoga zA mATe prApta kare che ? jemaNe saMsAranAM strI, dhana, sukho ane rasabhogano tyAga karyo che ane tamAma bhavaroganuM nivAraNa kayuM che, je kSamA, zIla, saMtoSa dhAraNa karIne samadraSTithI saune nihALe che avA mahApuruSo jagatanA tamAma zoka miTAvavA A dharatI para Ave che.) dohA - sAhipuro suMdara mAhA, mevADa desa vikhyAta, jehAM birAjata zrI mahaMta guru, saMta anaMtana sAtha... 45 (jyA aneka saMtonI sAthamAM zrI mahaMta sataguru kAyama birAjamAna rahe che anI sAkSI sundara sohAmaNo avo vikhyAta mevADa deza (ane gurusthAna zAhapurAno rAmaduvAro) pUre che.) Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 anusandhAna-69 kuMDalyA - . sAhipuro suMdara mAhA, jAhAM sAhi jIvakI hoya, rAva raMka duji sudra jo, saraNe Ave koI, saraNe Avai koI sabada, guruko uri thArai, naukA nAva caDhAI sidha, bhava pAra utArai, . ubhai loka AnaMda lIyAM, dhUpada prApati soI, sAhi puro suMdara mAhA, jAhAM sAhi jIvakI hoya... 46 (mahA sundara raLiyAmaNI dharatI jyAM sAkSI pUre che, jyAMnA tamAma jIvo paNa sAkSI pUre che ke rAya, raMka, dvija, zudra koIpaNa zaraNe AvanArano zabda gurujI potAnA haiyAmAM dhAraNa kare che ane siddha naukAmAM caDAvI bhavasAgara pAra utAre che, banne lokamAM AnaMda pamADI ante dhruvapadanI prApti karAve che.) mAhA subha sthAna jo hai baikuTha samAMna, auso rAMma nivAsa hai dUjo bhista nidhAna, dUjo bhista nidhAMna jAhAM nija brahma birAjai, sataguru brahma sarupa opamA InakuM chAjai, ubhai aMga naho bhina hai jyuM sari saratA nIra, paiMgA baMda sU bhI adhika hai sabake sira gura pIra... 47 . (vaikuMTha samAna aq mahA zubha sthAna jANe bIjA svarga samAna sAge che jyAM brahmasvarUpa sataguru kAyama nivAsa kare che, jema taLAva ane nadInA nIramAM taphAvata na hoya ama sataguru ane pUrNa brahmamA banne aMga bhinna jaNAtAM nathI, payagaMbarathI paNa tamAmanA zira para rahelA guru paramAtmA adhika che.) dohA - anaMta opamA pujya puruSa, birAjamAna sukhadhAMma, aneka opamA anaMta sukha, lAika vaDe brIyAMma*... 48 mukha saroja vAMNI bimala, brahma gyAMna-vistAra, Apa rUpa otAri dhari, baranyo sAra asAra... 49 *brIyAma-biruda Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 15 mAhArAja padI tumakU phalai, hari gurukI bagasIsa, yAmaiM nahI sanehatA, mAno visavAvIsa... 50 (anaMta upamA lAyaka sukhadhAmamAM birAjamAna pUjya puruSa, jemanuM mukha sarojasamuM che ane brahmajJAnarUpI vimaLa vANI uccAre che, Apa svarUpe avatAra dhAraNa karI sAra asArane varNave che, zrI hari gurunI kRpA bakSIsanA kAraNe mahArAja pada phaLI rayuM che, A vAta mAtra amArA snehanI ja nathI paNa pUrNa vizvAsanI che.) chaMda - bujaMgI - guru mora svAmI dilasudharAmaM, kaTai tAhi darasaM narakAdi grAma, dipai jyuM danesaM sahi khAMtikArI, sadA gyAMnarUpaM prakAso ja bhArI... .................. (ahiM 1 caraNa ochu lAge che.) IndrI jIti sUrA japai rAma nAmaM, namo dilasuddharAMmaM namo dilasuddharAMmaM 51 namo dila sudhaM sabai dharama maMDe, namo brahma rupA sakala kAma khaMDe, mano bAcapAra jinahaiM beda gAvai, Adi aMti oka sabai saMta dhyAvai, akhaMDaM anabhaM brahma svarUpA, nirAkAra svAmI bhaktAdi bhUpA, meTo narakavAla devo rAma nAmaM, namo dilasudharAMmaM namo dilasudharAMmaM... 52 __ (mArA guru svAmI dilasuddharAmajInA darzana karatAM narkavAsanI yAtanA TaLI jAya che, jevI rIte dineza/sUrya potAnI kAntithI zobhe che tema sadAye jJAnarUpI prakAza temanAmAM jhaLahaLe che, IndriyajIta zUrA avA rAmanAma japanArA zrIdilasuddharAmajIne huM vandana karUM chu.) kavitta - . dilake vaDe dayAla ase nahI tIno puramaiM, lage karaNa pratipAla Apa satagurujI uramaiM, sumaroM rAMma akhaNDa palaka laya thakai na jAkI, dharama dhvajA phararAI dharama maI mUrati tAkI, rAkhe Apa le sarana kAla ke bhaye saba hAre, . marama batAyo sAra dhAra bhava jala kI tyAre, Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 anusandhAna-69 jIva udhArana kali mahI tuma pragaTe tyArana tiranI, dhura akSara tuka saptakI tina caraNanakI maiM saranI... 53 (traNe lokamAM amanA jevA dilanA dayALu kyAya nathI, je satagurunA haiyAMnI satata saMbhALa rAkhI rahyA che, akhaNDa palakathI je rAma smaraNa karatAM jenI le thAkatI nathI, jemanI dharmamaya mUrtio dharamadhvajA. laherAvI che, je potAnA zaraNamA rAkhe tene kALano bhaya satAvato nathI, jemaNe bhavajaLamAM tAravA ane taravAno marmasAra batAvyo che, ane kaLiyugamAM aneka jIvono uddhAra karavA je pragaTa thayA che, (jenA nAmano saMketa duhAnI sAtamI DhUMkamAM/sAtamA duhAnI tUkamAM thayo che!)....... temanA caraNomAM huM zaraNa lauM chu.) chaMda - padharI - pAra karana nacha kAja jAna, paramAtha jyuM bhaMgamAMna, aDiga mera jyUM jAMni Apa, himakara jyuM sItalaM harana tApa, birakhA ja gyAMna ghana karo pUra, tatakAla bharama bhAMgai ja dUra, girA gyAMna anabho sarUpa, bAM rasAla ati sai anUMpa, triguNapAra bhaji tIna tApa, paMca kosake parai Apa, parama haMsa motI ja bIna, khIra nIra niraNai ja kIna... 54 (......................... meru parvata samAna aDaga Apane jANyA che, trividha tApa, zamana karavA Apa himakaNa jevI zItalatA ApanArA cho, jJAnarUpI ghanavarSAthI Apa tamAmanaH bhramaNAo tatkALa dUra karanArA cho, jJAnavANInA sAkAra rUpa jevA tathA atizaya anupama rasikatA dAkhavanArA, traNe guNathI para ovA ApanAthI trividha tApa pAMca koza dUra rahe che, sAcAM motIno cAro caranArA paramahaMsa avA Apa nIra kSIrano nirNaya karanArA cho.) dohA - aSTAdasa SaTa cyAra maiM, je je guNa adhikAra, saraba sukhAMkI dhAMma ho - satara janama ke pAra... (sata raja nama ke pAra...?) 55 (aDhAra purANa, khaTa darzana ane cAra vedamAM je je guNo ane adhikAra- varNana maLe che te sarve sukhonA dhAma ovA Apa satara janamathI pAranI Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 97 vAto jANanArA cho.) mhArAji dhirAja mahArAja zrI, zrI ATha sata oka, svAmI dala sudharAMmajI, pAvana kIye aneka... 56 (mahArAjAdhirAja mahArAjazrIzrI 108 svAmI dalasuddharAmajIo aneka jIvone pAvana karyA che.) saraba sukhAkI dhAMma tu sama, yahAM tava padake dAsa, dilI lIlakaTalAsai likhI, rAma duvAre khAsa... 57 (sarve sukhonA dhAma ovA ApanA pada-caraNakamaLano dAsa dilhI lIlakaTalAthI rAma duvAre A arajI lakhI rahyo che.) arajI likhuM hulAsa sai, kari kari Arata baina, bhava jala nidhi mai bUDatAM, Apa mile sukha daina. 58 - (adhika ullAsathI-umaMgathI vinavaNI karI karIne bhavajaLanidhimAM bUDI rahelA mane Apano saMyoga sukha ApanAro thaI paDaze.) yAMhAM kusala tumarI dayA, tuma niti AnaMda kaMda, mahaimA kisi bidhi varaNIo, pUraNa paramAnaMda... 59 (ahIM ApanI dayAthI kuzaLa chIo, Apa to nitya AnaMdakaMda cho, pUrNa paramAnaMda avA Apano mahimA kema karIne huM varNavI zakuM ?) haMsa dasA niraguNa dasA, sakala siSTa siratAja, rAva-raMka sarabhara giNai, ase garIbanavAja... 60 (rAva raMkane tamAmane akasarakhA gaNanArA ovA garIbanivAja ApanI haMsa dazA ane nirguNa dazAne kAraNe sakaLa sRSTinA saratAja cho.) savaIyA - jagatake jIva udhArana kArana Apa lIyo kali maiM avatArA, jo koI jo AI milai tAhi deta hai rAma ko nAma apArA, gyAMna bhagati bairAga diDhAvata meTata ho saba ghora aMdhArA, rAMmako rUpa sahI hama jAnata vaMdana bArUM hI bAra hajArA... 61 Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 anusandhAna-69 (jagatanA jIvonA uddhArane kAraNe Ape kaLiyugamAM avatAra dhAraNa karyo che, Apane je koI AvI maLe tene Apa apAra arbu rAmanAMma Apo cho, jJAna, bhakti ane vairAgyane dRDha karAvI anA ajJAna aMdhArAM miTAvI do cho, Apane ja rAmanuM sAkAra svarUpa jANIne hajAro vAra vaMdana karUM chu.) soraThA - uri phATaka khuli jAI, bAdI nAdI nA TakI, / citta mAhI tula jAI, caracA suNa mAhArAjako... 62 (mahArAjazrInI carcA sAMbhaLatAM ja haiyAnAM kamADa khUlI jAya che, vAda vivAda TakI zakatA nathI, cittamAM sAca khoTano je tola cAlI rahyo hato te zamI jAya che.) sUraja jyu udota diau, krAMti gurudevakI, uri sItalatA hota, darasa kIyA pAtaga kaTe... 63 / (jemanAM darzana karatAM ja kAyAnAM tamAma pApo nAza pAme che, uramAM zItaLatA vyApe che ovA gurudevanI kAMti UgatA sUraja jevI dIpI rahI che.) copAI - dattAtraya gyAMnI avadhUtA, rAjA jaI pArakIya pUtA, kavaladata* matavAlA jogI, mAM gyAMna dIyo rasabhogI... 64 (jJAnI avadhUta avA guru dattAtreya.................... matavAlA jogI chatAM rasabhogI avA Apa mane jJAna Apo.) jaTabharAtha unamata rahAvai, rAjA raghU pAra kahAvai, nArada nAMma niraMtara gAyo, SaTa talIya chinamai pahucAyo... 65 (jaDabharata potAnI avadhUta dazAmA unmatta rahetA, chatAM amaNe raghu rAjAne jJAna ApeluM, nAradajI niraMtara nAma gAyA karatA chatAM SaTpada bhramarane aka kSaNamAM pAra pahoMcADI dIdhela.) nava jogesura rAMma rasa mAtA, janaka bidehI kIyo vikhyAtA, sukhadeva joge sura gAMhI, parIchata pAra kIyo pala mAMhI... 66 *kevalAdvaita Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 99 bA (navA yogezvara rAmajIo janaka videhIne vikhyAta karyA, to zukadevajIo parikSita rAjAne aka paLamAM pAra pahoMcADyo.) sAta divasa lagi kathA karAI, kali jIvana hiti kAja savAI, oha saba saMta bhaI paramAnai, satajuga tretA dvApura jAnai... 67 (sAta divasanI o kathA kaLiyuganA jIvonA hita kAje karavAmAM AvI, o tamAma saMta to satajuga, tretA ane dvAparanA hatA.) aba kalijugamai Apa sahAI, rAma raTaNa karo sukhadAI, boho jIvana kIno sAtA, tumarI mahaimAM ko vikhyAtA... 68 (aneka jIvane zAtA ApanArA, sukhadAyaka avaM rAmaraTaNa karanArA, jeno mahimA vikhyAta che avA Apa mAtra have kaLiyugamAM sahAya karanArA cho.) kabitta - bAlamIka jyuM budhaseM saMse dhyAna niraMtara, sanakAdIka sI dasA rAMma ko nAma ju aMtara, Teka jAMna prahalAda parama AnaMda sarupA, dhU(va)seM dhyAna sadIva rAMmako nAma anUpA, bAsiSTa munIse sAMta gI basudhA dhIra samAna, jaise guNa gura devajI karuNAM sAgara jAMna... 69 (vAlmikanI jema nirantara dhyAna dharanArA, sanakAdika jevI dazAmAM rAmanAma antaramA dhAraNa karanArA, prahalAda sama TekIlA ane parama AnaMdasvarUpA, dhruvajInI mAphaka sadaiva rAmanA anupama nAmanuM dhyAna karanArA, vaziSTa munithI paNa zAMta ane jemanI dhIraja dharatI samAna che avA karuNAsAgara gurudevamAM aneka guNo vyApta che.) gorakhase jiteMdriye kAma dala gigana caDhAyA, bharama raso* bairAga tyAga so sadA savAyA, gopIcaMda jyUM jAne gyAMnakai mAMhi vakhAMnUM, nAma kabIrA jisA ujAgara bhao pramAM, . * brahmarasa Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 100 anusandhAna-69 jaise ho gurudevajI mahaimA kahI ma jAI, caraNa-saraNa maiM niti rahUM Apa hI sadA sahAya... 70 (jemaNe kAmanAnA daLa gagane caDAvI dIdhAM che ovA gorakhanAtha jevA jitendriya, tyAga ane vairAgyamAM kAyama savAyA, gopIcaMda jevU jJAna jemAM che ane kabIra jeTalA prakhyAta thayA che avA gurujIno mehimA kathI zakAya avo nathI, huM ApanA caraNamAM ane zaraNamAM nitya rahuM ane Apa sahAya karo avI araja karuM chu.) meru aDaga jyuM jAna pavana jyUM likhai na loI, sUraja teja samAna caMdra jyUM sItala soI, . gaharAM gyAMna gaMbhIra kalapataru kAma ja hari haiM, basudhA kSamAvaMta sukha sabahinakU kari hai, gahare jAMna samudrase hai ratana ko khAna, jaise hI ratana ju Apa maiM tinhai karuM bAkhAna... 71 (meru parvata sama aDaga, loko lakhI ke pakaDI na zake ovA pavana jevA, sUraja samAna tejasvI, candra samAna zItaLa, UMDA jJAnathI gambhIra, kalpataru samAna, dharatI sama kSamAvaMta, tamAmane sukha ApanArA, samuMdrathI paNa UMDerA, ratnonI khANamAM hoya anAthI paNa vadhu ratno ApanAmAM samayAM che aTale vakhANa karUM chu.) jhUlaNAM - guru mahaimA mAhA agAdha bhAI, kAhA jIva budhI paramAnahai jI, koI gAI kahai koI pAI kahai, koI ApaNA bhAva jaNAIhai jI, kAhA Adi rU aMtara madha nahi, saba gurukuM bheTa caDhAIhai jI, dAsAnudAsa karajoDa kahai, bhava bUData Apa sahAIhai jI... 72 (guru mahimA to agAdha che, bhAI, jIva buddhi zuM pramANa ApI zake? koI gAIne kahe, koI meLavIne kahe, koI potAno bhAva vyakta kare, kyAMya Adi, madhya ane aMta thI badhuM ja gurune bheTa rUpe caDAvI dIdhuM che, dAsAnudAsa hAtha joDIne kahe cha ke bhavasAgaramAM bUDatAMne sahAya karanArA Apa ja cho.) Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 101 dohA - dhana desa dhana nagara subha, dhana parajA dhana rAja, dhani jA bhomi mahAvarAM, jAMhA dilasudharAma mahArAja... 73 (dhanya deza, dhanya zubha evaM nagara, dhanya prajA ane dhanya rAjA, dhanya e bhUmine ke jyAM dilasudharAmajI mahArAja birAjamAna che.) dhana ratalAma juM jAnIe, dhani sevaka dhani saMta, zrIdilasuddharAma mahArAja ko, niti prati darasa karaMta... 74 (dhanya ratalAma gAmane jANIo, dhanya che e sevaka ane saMtone ke je nitya dilasuddharAmajI mahArAjanAM darzana karI rahyAM che.) jhUlaNA - zrIdilasudharAma birAjata hai, jaga jIva jo pAra utArihe jI, mAlavo desa kIyo ata pAvana, orA kete nara nArI hai jI, Apa subha draSTa nihArI dekho, taba dAsako AnaMda hota hai jI, ratalAma ja subha grAma tahAM, dasU desake darasana pAI hai jI... 75 (hamaNAM ratalAma jevA zubha gAmamAM zrIdilasuddharAmajI birAje che, jagatanA jIvone pAra utAre che, mALavA dezane ati pAvana karyo che, ane keTalAye naranArIone Apa zubha dRSTithI nihALo cho tyAre darzana karatAM dAsane AnaMda thAya che.) kuMDalyA - gura mahimAM to agama hai nigama na pArai pAra, 'riSa tapasI mUMnI janAM kahai saba avatAra, kahai sarabai avatAra saMta jana kahai ja sabahI, nArada sanakAdika kahai brahmAdika tabahI, zrI mukha sai zrIpati kahai vAmaiM phera na sAra, gura mahamA to agama hai nigama na pAvai pAra... 76 . (gurumahimA to avo apAra che ke ano zAstro paNa pAra na pAmI Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 102 anusandhAna-69 zake. RSio, tapasvIo, munijano ane tamAma avatAro tathA tamAma saMto, nArada, sanakAdika, brahmAdika tathA zrImukhathI lakSmIpati jemAM kyAMye taphAvata nathI ovI eka ja vAta kahe che ke gurumahimAno pAra zAstro purANo paNa pAmI zakatA nathI.) kSamAvaMta gurudevajI bhavajala kari haiM pAra,..... dadhIca muMnI seM dekhalo iMdra deva upagAra, . iMdra deva upagAra jIvakI saMkaTa TArI, mAhAkAla kI khAsa toDi jaga jAla ubArI, vatrA surase dekha lyo Apa hI gayo ja hAra, kSamAvaMta gurudevajI bhavajala kari haiM pAra... 77 (indranA jIvanuM saMkaTa dadhici muni upakAra karIne TALyuM, ane vRtrAsurano nAza thayo, mahAkALanA pAzamAMthI jagatane ugArI lIdhuM, Ama kSamAvaMta avA guru ja bhavajaLa pAra utAre che.) dohA - cyAra beda SaTa sAsatara, ora aDhArai purAMna, yAko pATha ja niti karai, peM gura bina bhalo na jAna... 78 (cAra veda, cha zAstra, aDhAre purANanA nitya pATha karanAra paNa jo nUgaro hoya- guru vinAno hoya to tene bhalo ke sAro kahevAmAM Avato nathI.) guru gyAMna dAtAra haiM, guru rAma avatAra, mahA mUDha je jIvakU, bhava jala karihaiM pAra... 79 (guru jJAnanA dAtA che, guru ja bhagavAna rAmanA sAkSAt avatAra sama che, je mahAmUTha ovA jIvane paNa bhavajaLa pAra utAranArA che.) mahA sIla ke puMjako, bharayA toSa bhaMDAra, nava jogesura jyUM jathA, tuma ro vAra na pAra... 80 / (jemanAmAM amUlya avAM ratno samA mahA zIlanA puMja aTale ke DhagalAnA aTalA bhaNDAro bharyA che ke nava nava yogezvaro-yogIo paNa jeno tAga laI zakatA nathI.) Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 tuma to dInadayAlajI, citAnaMda gura deva, dhanidAsa jigyA vaso, karai tumArI seva... 81 ( jagyA para vaselA cidAnaMda dInadayALa gurudevanI aharniza sevA dhanIdAsajI karI rahyA che.) chaMda * bhomI brahmarUpa guradeva ho, zrI mahArAja dhirAja, bhagati badhAvana bipu dharyo, bohai jIvana ke kAja ... 82 (brahmarUpa ovA zrI mahArAjAdhirAja guruo A jagatamAM bhaktine vadhAravA mATe, anyonA jIvanane mATe ja deha dhAraNa karyo che.) ( A dharatI para pUjanIya sevA dayAvaMta pitA, jenI vANI - zabdo atyaMta prakhyAta che amaNe potAnA uramAM brahmAnaMda dhAraNa karyo che. jo koI manuSyanA zarIranA eka eka roma upara babbe jIbha hoya to paNa goviMda samAna mArA sadgurunA mahAtmyane vaLu zake tema nathI, jaLanuM jIvana vahatuM rahevAmAM hoya, saMtonuM jIvana rAmamaya hoya, ema mAruM jIvana Apa guru mahArAja cho, mArA tamAma kAryo Apa saphaLa karajo.) 103 pujyanIka ho pahomI * para, dayAvaMta ho tAta, (bhomI) pahoMcelA. brahmAnaMda urameM lIyA, bANI sabada vikhyAta... 83 dvai dvai rasanAM roma Ika, jo paijanakai hoI, mahaimAM guru goviMdakI, tou na baranaiM koI ... 84 sapharI jIvana nIra hai, saMtAM jIvana rAma, moM jIvana mahArAja ho, sAro sabahI kAMma... 85 - bacanakA -- paramadhIra mata gaMbhIra, parama bhagavana iMdrI davana, paramagyAMna agama dhyAna, parama bhagata agama sakata, parama dAsa ati vilAsa, tajyAM kAMma bhajai rAma, tajyAM lobha agama sobha, tajyAM Asa niti prakAsa grahyAM sAra nira vikAra, niti akhaMDa dharama maMDa... 86 Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 anusandhAna-69 (Apa parama dhIrajane dharanArA, jenI mati gaMbhIra che, iMdriyo damana karanArA parama jJAnI, agamya dhyAnI, parama bhaktajana, dAsabhAve rahenArA, jemaNe kAmanAo tajIne rAmanu nitya bhajana karyu che, lobha-lAlaca, kSobhano tyAga karyo che, tamAma prakAranI AzA tyAgIne nitya prakAzamAna bunelA, nirvikArI, sAra grahaNa karanArA, nitya akhaMDa dharmanuM maMDANa karanArA cho.). . dohA - dharama maMDa mahArAja ho, pA dhari upari Apa. kali viSi Iri nivAraNa, saraNa haraNa traye tApa... 87 (A dharatI upara kaLiyuganA tamAma jheranA nivAraNa tathA zaraNe AvelAnAM trividha tAponA haraNa mATe ja Apa dharmamaMDana mATe avataryA cho.) parama ujAgara parama gata, sata cita AnaMda Apa, . karaNAMsiMdha kapAla ho, haraNa jIva jagatApa... 88 (jIvamAtranA tApo-kaleSonu haraNa karavA saccidAnaMda parama ujAgara parama gatine meLavanArA kRpALu karuNAsiMdhu samA Apa AvyA cho.) . bhagati ujAgara gyAMna, cidAnaMda ciraMjIva, pAvana-patati dayAlajI, adhama udhAraNa sIva... 89 / (Apa patitapAvana, dayALu, adhama jIvono uddhAra karanArA kalyANakArI, cidAnaMda, ciraMjIva, bhakti prakaTAvanArA jJAnasvarUpa cho.) gura mahaimAM brahmA karai, siva nArada avatAra, tina hU pAra na pAIyo, to dUjo kiso vicAra... 90 (brahmA, ziva, nArada ane tamAma avatAro gurumahimA- gAna karatA rahyA che chatAM pAra pAmyA nathI to bIjI vAta to huM kaI rIte karI zakuM ?) lakha dhaDa lakha lakha sIsa hoI, sIsa sIsa mukha lakha, mukha mukha rasanAM lakha hoI, tohu gura mahaimAM kAhA akha... 91 (aka lAkha zarIranAM dhaDa hoya, dareka dhaDane lAkha mastaka hoya, 8 pA- paga, dhari-dharatI Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 dareka mastakamAM lAkha lAkha moDhAM hoya ane dareka moDhAmAM lAkha lAkha jIbha hoya to paNa gurumahimAnuM gAna karavA pUratA nathI. ) guNAM rahita alapata sadA, janaka videhI jAMNa, arkai mukhamai kahA kahUM, beda karata bAkhAna... 92 (sadaiva nirguNa, varNavI zakAya nahIM ovA janaka videhI sama mahApuruSa jenA vedo paNa vakhANa karyA kare che ane mArA oka mukhathI kema varNavI zakuM ? ) beda sAdha sumarati kahai, gura gatako nahI bheva, mhaimAM kisa badhi kIjIo, namo namo guradeva... 93 105 ( cAra veda, smRtigraMtho ane sAdhujano kahe che ke gurumatino bheda varNavI zakAya nahIM, to Apano mahimA huM kevI rIte gAuM ? huM to mAtra namana karUM chaM.) - dhyAna amUrati ko karaNa, saba jIvana hitakAra, bhagati kAja bhava uparai, AI lIyo avatAra... 94 ( amUrtanuM dhyAna dharavA, bhaktino phelAvo karavA tathA tamAma jIvonA hita mATe Ape avatAra lIdho che.) chaMda manahara sakala guNa nidhAMna ati buddhimAMna svAMmI patita Apa dharama ke maMDANa ho, janamake sudhAraNa kripA siMdhU krapAnidhAMna garIbanavAja adharama ke khaMDaNa ho, adabhUta sUrati tAkI mahaimAM kahI na jAta saraba guna khAMna dInabaMdhU hI kahAo ho, mAhArAjAdhirAja* zrI oka sata ATha puna aneka asaMkha zrI kahI nahI jAI ho... 95 - (Apa sakaLa guNonA bhaMDAra, ati buddhizALI, patitonA svAmI, dharmanuM maMDANa karanArA, janama sudhAraka kRpAsiMdhu, kRpAnidhAna, garIbanivAja, adharmano nAza karanArA, jemanI sUratA sthira che ovA sarve guNonI khANa samA mahArAjAdhirAja zrI 108 jenI pAchaLa aneka - asaMkhya zrI lAgI zake ovA samartha cho.) Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 anusandhAna-69 dohA - mahArAja krapAlajI, satagura dharama jihAMja, zrI akaso ATha puna, zrI dilasudharAMma mAhArAja... 96 / soraThA - upamAM anaMta apAra, zrI oka sata ATha. puna, . sesa na pAvai pAra, mahaiMmAM satagura mahaMtakI... 97 (dharmanA jahAja avA sataguru kRpALu zrI 108 zrIdilasuddharAma mahArAjane anaMta apAra upamAothI saMbodhIo to paNa jeno zeSanAga paNa pAra pAmI zakyA nathI avo sataguru mahaMtano mahimA che.) vacanakA - so mahArAja sesa jIbhI doI hajAra rasanAM maiM gAvahai to bhI pAra na pAvahai, so garIbanavAjajI hama sArakhe jIvokI kAhA tAgata aru kAhA pUtI hai, sau mahaimA gAvai ora garIbanavAjajI Apa sabake pUjya ho aru brahmA viSNu aru ziva kevala gurAnaiM pUjaneke vAstai avatAra dhAra hai.. 98 (zeSanAgane be jIbha che te hajAra hajAra jIbhothI gurumahimA- gAna karavA cAhe to paNa pAra pAmI zake nahIM, to he garIbanivAja gurujI, amArA sarakhA pAmara jIva pAse ovI pahoMca ke tAkAta kyAM che ? ke Apano mahimA samajAvI zake ? Apa to tamAmane mATe pUjanIya cho, ane brahmA, viSNu ke zivajIo mAtra gurupUjana mATe ja avatAra dhAraNa karelo.) dohA - aba hajUra maiM sAdha hai, tinasUM binatI hoI, kripA hama para rAkhajyo, mati chiTa kAjyo moI... 99 (to have ApanI hajuramA huM sAdhu chu jenI vinaMti sAMbhaLI kRpA karazo, mane tarachoDazo nahIM.) saba saMtanasUM araja aha, saba jana kripA kIna, hama saba hai saraNi, tuma sabamai paravINa... 100 (Apa dareka bAbatamA pravINa cho, ame Apane zaraNe AvyAM chIo, Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 107 ane tamAma saMtonI araja oka ja che ke samagra sRSTinA dareka jano upara kRpA dAkhavazo.) (ApanI nizrAmA rahenArA so saMtone mArA vaMdana - jemAM :) prathama munivara dharama mUrati nAma khimyAMrAMma hai, saMtoSadAsajI paMca kahIo mukhina mAMhI nAma hai, nirasai sairAmajI sAdha pUresa saisa sabakI haraMta jU, kabina mAMhI bagasIrAMmajuM jAna basatara rahita jU... 101 bairAgabAMna hai maganIrAMmaju rAma rAma ju rahata hai, puni vaidya rAmavilAsajI saba rogakU vai harata hai, syAhA basana sadArAma hai lekhaka lajyArAMma jU, diDhi citi kahaiM dharmadAsaju paMDitomeM nAma jU... 102 hetamadAsaju heta karake deta hai sabakU asaMna, caracA pravIna rAmakusyAlasu karata hai sabakU prasana, bhagatarAMma susIla sAdhU rAmanivAsaju gAna kara, kArajarAMma pravINa kahIo karata adabhuta bAta vara... 103 goviMdarAmaju tIna hai puni oka tiname adhika hai, sahaMsakrata* prAkRta ko jinakai hiradai bibeka hai, ugatarAMmaju doI hai puni khemadAsa su raMga karai, mevArAMma bhajanIka hai, aru rAmalAla mana harai... 104 sivarAMmadAsa bahu catura hai puni pATha bAMNIko karai, hemadAsaju zrama karakai paData keDabA karai, bhalArAMma bidehI jaiseM phoja maiM agavAMna jU, basana jinaneM tyAgI o bahai' sAMvatarAMma sujAMna jU... 105 dUtIo gobiMdarAMma haiM so bAta achI karata haiM, aba jAna rAmaprasAdajI veM nyAi mukhasUM kahata haiM, *saMskRta *baDe Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 108 anusandhAna-69 mohobbatarAMma baho guNI hai dala likhata amRtarAMmajU, rAMmadayAla su gyAMna haiM kara catura sevArAMmajU... 106 (prathama dharmamUrti avA munivara khimyArAmajI che, paMca mukhImAM nAma dharAvatA saMtoSadAsajI, sAdhu puruSonA saMzaya haranArA niHsaMzayarAmajI, vastra rahita avA kavi bagazIrAmajI, rAma rAmamAM rata rahenArA vairAgyavAna avA maganIrAmajI, darekanA roga haranArA vaidya rAmavilAsajI, zyAma vastromAM sadArAmajI, lekhaka ovA lajyArAmajI, jenuM paMDitomA nAma che ovA dRDha cittavALA dharmadAsajI, darekane heta karIne nirdoSa karanArA hetamadAsajI, carcAmAM pravINa ane tamAmane prasanna karanArA ovA rAmakRsyAlajI, suzIlasAdhu rAmanivAsajI, adbhuta vAto karavAmAM pravINa avA kArajarAmajI, traNa goviMdarAmamAMnA aka saMskRta ane prAkRta pratye jenA hRdayamAM viveka che, beu ugatarAmajI, khemadAsajI, bhajanika mevArAmajI, mana haranArA rAmalAlajI, vANIno pATha karanArA catura zivarAmadAsajI, zraNa karanArA hemadAsajI, phojamAM AgevAna jevA videhI bhalArAmajI, jemaNe vastrono tyAga karyo che avA sujAna sAvaMtarAmajI, bIjA sArI vAto karanArA goviMdarAmajI, mukhethI nyAya kahenArA (jemane samagra nyAyagraMtho kaMThAgre che) avA rAmaprasAdajI, bahu guNo dharAvanArA mahobbatarAmajI, sAdhudaLa lakhanArA amRtarAmajI, jJAnI avA rAmadayAlajI ane catura ovA sevArAmajI.) chaMda - padharI - hAjara nivesaja grAMmadAsa, niti hajUra ke rahata pAsa, puni atI o jAMna gobiMdarAMma, paramezvaradAsa bini sarai na kAma, nonidhirAMma no nidhi jAna, aha hajUrye kahe haiM mAna... 107 (sthAnamAM hAjara avA grAmadAsajI je nitya gurunI pAse ja rahe che, o sivAya goviMdarAma, jenA vinA koI kAma sare nahIM ovA paramezvaradAsa, nava nidhi samAna nonidhirAmarnu paNa gurujI pAse mAna che.) copAI - karaNAMrAMma puni kanIrAMmajU, gaMgArAMma ghaNa rAMmanAMmajU, tirapatarAMma sarUpa prakAsA, komalarAMma rAma hI dAsA... 108 Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 rAMmaprasAdaju sItala tAI, garakarAMma bhaMDAra karAI, dayAladAsa puni umagahIrAMma, bhagatarAMma tirasaiM sainAMma... 109 maunI kahIo manasudharAMmAM, sadArAMma puni lajyArAMmA, zivarAMmadAsa aru pUraNadAsa, rAmaratanajI rAMmaprakAsa... 110 sukharAMmajI giradharadAsA, phira banIo zivarAMma ujAsA, gaMgArAma jagarAMmadAsajU, Arata nainurAMma pAsa jU... 111 zivarAMma beda puni mukta hI rAMma, siMdhUrAMma dhanurAMma sunAma, lacharAMma bhAvanAM dAsA, nonidhirAMma puni caraNahI dAsA... 112 cokasarAMmajI tIna vakhA, ratIrAmajI oka hI jAnUM, sajanarAMma aru jhagamagarAMma, nirmalarAMma sUdhai haiM nAma... 113 guramukha dayArAMmajI mAMno, rAjArAMmajI ubhaya kahAnoM, jogIrAma puni parasaNarAMmA, bibekIrAMmajU khimyA nAMmA... 114 rAMmakalyANa bhAMgIratharAMma, doI kahe hai harasukha nAma, sukharAMmajI mohana pyArA, durlabha rAMma puni rAMmakavArA... 115 puni heo kahIo manasudharAMma, bAlakarAMma raTata hai nAma, o saMtanake nAMmasu gAMnAM, vAhAM adhika hoI to mApha karAMnAM... 116 (karaNAMrAma, kanIrAmajI, gaMgArAma, ghanarAmanAmajI, tirapatarAma, komalarAma, rAmaprasAdajI, bhaMDAra karanArA garakarAma, dayAladAsa, umagahIrAma, bhagatarAma, nirasaMzayarAma, maunI manasudharAma, sadArAma, lajyArAma, zivarAmadAsa, pUraNadAsa, rAmaratanajI, rAmaprakAza, sukharAmajI, giradharadAsa, traNe zivarAmadAsa, gaMgArAma, jagarAmadAsajI, pIDAthI duHkhI nenUrAmajI, zivarAma vaida, muktarAma, siMdhurAma, dhUnarAma, bhAvanA dAsa aka lachIrAma, caraNanA dAsa avA nonidharAma, traNa cokasarAma, ratirAmajI, sajanarAma, jhagamagarAma, nirmalarAma, gurumukhI dayArAmajI, baMne rAjArAmajI, jogIrAma, parasaNarAma, vivekIrAma, khImArAma, rAmakalyANa, bhAgIrathIrAma, beu harasukharAma, sukharAmajI, mohanarAma, durlabharAma, rAmakuMvararAma, manasudharAma, bAlakarAma... o saMtonA nAma jaNAvyA che, tyAM vadhu hoya to mane mApha karazo.) Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 anusandhAna-69 dohA - netra sunya puni rupajU, zrI guru dAsa karai, caracA suni mAhArAjakI, bhava dukha dUra harai... 117 (sUradAsa avA rUpajI zrI gurunA darzana karIne, mahArAjanI carcA sAMbhaLIne bhavaduHkha dUra karanArA che.) zrI hajUra ke padhAraNe ko dohA dAsanakI aradAsa muni, kari ho kripA-mahara, svAmI zrI gurudevajI, pAMvana karo sahara... 1/118 (A dAsanI araja sAMbhaLIne kRpA karazo, ane svAmI zrI gurudevajI amArA zaherane pAvana karazo.) disA Adi kAlI aMta hu, citavo parama-kripAla, amarAvasiMhakI bInatI, pAMvana karo dayAla... 2/119 (daza dizA, Adi oka, kALa traNa, aMta zUnya, (A aMkonuM rahasya ?) parama kRpALunu ciMtana karIne amarAvasiMha vinaMti kare che ke amane pAvana karazo.) batIsAMmaiM dhura akhira, tA AgaiM sata bIsa, pAMNa sahata IkabIsamauM, rakhIyo bisabAbIsa... 3/120 / (AraMbhamAM batrIza, o pachI satyAvIza, ekavIzamo pANa sAthe, sAdhAMkI araja - dohA - sAdha basata hai Apake, rAma dvArai tAMhi. tinakai niti prati rahata hai, dhyAna Apako mAMhi... 1/121 (sAdhuonI araja - ApanA rAmadvAre vasanArA sAdhujano jemanuM dhyAna nitya ApanA pratye ja rahe che.) copAI - rAmaprasAda dAsanako dAsA, tuma darasaNa kI kari hai AsA, kripA karake darasaNa devo, bAra bAra binatI muni-levo... 2/122 Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 (dAsAnudAsa rAmaprasAda ApanA darzananI AzA kare che, vAraMvAranI vinaMti mana para laIne kRpA karIne amane darzana Apazo.) 111 dutIo SAMnAM jAda gulAMmAM, bhagati karata hai bhagatahI rAMmAM, tratIo dAsa bhAgaratharAMmA, guMrasUM karihai boho paranAMmAM... 3/123 (bIjA khAnAjAda gulAma eTale peTavarADe sevA karanArA ( mAtra udarapUrti thAya eTaluM ja anAja svIkArIne), bhakti karanArA ovA bhagatarAma tathA trIjA bhAgIrathIrAma gurune praNAma kahAve che.) phira kiMkara hai dAsa tumArA, kripA karake karo saMbhArA, dAsa laghu hai bhajanArAMma, kroDi bAra tisako paranAMma... 4 / 124 (tyArabAda A ApanA dAsane kRpA karIne saMbhArazo, nAno bhajanAMrAma Apane karoDa vakhata praNAma pAThave che.) caraNa bhAga kara karata hai, koDi bAra paranAMma, rAma-rAma prabhu mAnIyo, prakramAM abhirAMma... 5/125 (karoDo vakhata daMDavata karIne Apane praNAma karIo chIo, he rAma prabhu ne amArI parikramA mAnI lezo.) AMnA jAda gulAma hai, gunhe~gAra jakha bera, jaga darasaNa dIjyo bApajI, maiM bhASatahUM Tera... 6 / 126 (he bApajI ! huM khAnAjAda gulAma ( eTale peTavarADe sevA karanAro, mAtra udarapUrti thAya eTaluM ja anAja svIkAranAro) jagatane jenI sAme vera che evo gunegAra chaM, huM darzanano talabagAra chu, oTale ja cIsa pADIne pokAruM chaM.) * ora sahAro he nAhIM, tuma hI jagame mitta, adhama udhAraNa ho guru, tyAre jIva anita... 7/127 (mane ApanA vinA koIno sahAro nathI, Apa ja A jagatamAM mArA hitecchu mitra cho. A jIvana' kSaNabhaMgura che Apa adhama odhAraNa cho.) dayA mahira mujhi uparaiM, rakhIo parama dayAla, maiM kUDA aru kritaghaNa, tumaho baDe kripAla ... 8 / 128 Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 anusandhAna-69 (he parama dayALu ! mArA para dayA mahera rAkhajo, huM to kUDa kapaTathI bharelo kRtaghnI chu, ane Apa kRpALu cho.) guru mahaimA gururAMmakI, kahI kUNa maiM jAI, / hAtha joDa binatI karuM, dAma rahai saraNAI... 9/129 (guru rAmano mahimA kema kahI ke varNavI zakAya? huM to mAtra zaraNe AvIne hAtha joDIne karabaddha prArthanA ja karuM chu.) jetI jagamaiM opamAM, baraNa game saba saMta, tetI tumaMhI jogi ho, hama kara joDa kahata... 10/130 (A jagatamAM jeTalI upamAo che te sarve AgaLanA saMto varNavI gayA. che. o tamAma upamAone lAyaka Apa yogIrAja cho ama huM hAtha joDIne kahuM chu.) sataguru sirajaNahArakI, mahamA kahI na jAta, budhi mAphika varaNI kachU, maNamaiM kaNa darasAta... 11/131 (sarjanahArA sataguruno mahimA kahI zakAya tema nathI, mArI alpa buddhi mujaba thoDaMka varNana karI zakyo chu te to oka maNamA mAtra akAda kaNaM jeTaluM ja che.) araja likhaNakI bApajI, moM maiM kahA sahUra, dayA dekha iMdraprasthakI, pAvana karo jarUra... 12/132 (Apane araja karavAnI tAkAta mArAmAM kyAM che ? paNa indraprastha upara dayAnI najare joIne pAvana karazo.) arajI mAlama hovasI, zrI mahArAja hajUra, hama tucha-budhI jIva hai, kIjyo araja maMjUra... 13/133 (A arajIthI Apane mAluma paDI ja jaze ke ame to tucchabuddhi jIva chIo, chatAM zrI hajura mahArAja amArI araja maMjUra karazo mevI vinaMtI che.) bAla budhI aha........................... (ahIMthI adhUruM che.) ___ * * * Clo. Ananda Azrama ghoghAvadara (goMDala), ji. rAjakoTa - 360311 Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 113 - zrIpaMcaparameSThinamaskArArtha: ___ saM. muni dharmakIrtivijaya gaNi 'paMcaparameSThinamaskArArthaH' nAmanI A kRtinI racanA saM. 1615nA varSamA gaNadhArizrI jinacaMdrasUrijInA ziSya zrIsamayarAja munie karI che. 3 pAnAmAM samAyelI A kRti jUnI mAravADI bhASAmAM che. kRtimAM arihaMtAdi pAMce parameSThine namaskAra karavA sAthe temanA guNonuM vizada varNana karela che. prathama arihaMtanA 18 doSa jaNAvyA. te pachI arihaMtanuM vizeSa svarUpa temaja vartamAnakAle mahAvidehakSetramA vicaratA 20 viharamAna bhagavaMtonA nAma sAthe varNana karavAmAM Avela che. bIjA siddhabhagavaMtanuM varNana karatA jaNAve che ke 8 karmanI 158 prakRtino je kSaya kare te siddha thAya. tyArabAda saudharmAdidevonA vimAnanA AkAronuM varNana karIne cauda rojalokanI upara vartatI siddhazilAnuM varNana karavAmAM AvyuM che. tyArabAda 5 zloka dvArA siddhanA jIvonuM 8 guNonuM temaja temanA sukha- suMdara varNana karela che. trIjA AcAryabhagavaMtanuM varNana 7 zlokathI karela che. prathama 4 gAthAmAM AcAryabhagavaMtanA judA judA guNo jaNAvIne 5mI gAthAmAM pratirUpAdi-14, kSamAdi10, bhAvanA-12 - A rIte 36 guNonuM varNana karela che. 6-7mI gAthAmAM pAMca indriyonuM damana karanArA - ityAdi 36 guNonuM varNana karela che. AcAryane staMbhanI upamA ApI che. jema meDIne TakAvavA stambha tema gacchane TakAvavA stambhasama AcAryabhagavanta che. AcArAGgAdi 12 aGgonA nAmollekha karIne jaNAvyuM ke A 12 aGga svarUpa dvAdazAGgIne je bhaNe ane bIjAne bhaNAve te upAdhyAyabhagavanta kahevAya che. chelle 2 zloka dvArA temanA guNonuM varNana karela che. ante aDhIdvIpamAM vicaratA sAdhubhagavantone namaskAra karIne temanA guNonuM bahuja sundara varNana karela che. sAdhu kevo AhAra grahaNa kare, sAdhunuM zarIra keq hoI, temaja aneka upamA ApavA dvArA viziSTa guNonuM varNana karavAmAM AvyuM che. Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 anusandhAna-69 // 60 // zrIjinAya namaH // namo arihaMtANaM - mAharau namaskAra zrIarihaMta bhagavaMtanai huo / kisA chai te arihaMtajI ? e arihaMte rAga-dveSarUpiyA arivairI jItA / anai aDhAre doSe rahita / kisA chai te aDhAraha doSa ? annANa 1 koha 2 maya 3 mANa 4 lobha 5 mAyA 6 raI ya 9 araI ya 8 / niddA 9 soga 10 aliyavayaNa 11 coriyA 12 macchara 13 bhayA 14 ya // 1 // pANivaha 15 pemakIlA 16 pasaMga 17 hAsAi 18 jassa e dosA / . aTThArasa viyaNaTThA namAmi devAhidevaM taM // 2 // e aDhAraha doSarahita arihaMta bhagavaMta jJAnasvarUpa, kevalavaradarzana, zAMta, dAMta, kRpAsAgara, trailokyanAtha, jagattrayaguru, jagattrayanA pIhara, dharmavara cakravarti, sAMpratakAli mahAvidehakSetri, caurAsIpUrvalakSaAyu, pAMcasai dhanuSapramANa deha, vajraRSabhanArAca saMghayaNa, samacaturasra saMsthAna, aSTasahasralakSaNopeta, surUpa, suMdarAkAra, cautrIsaatizaya virAjamAna, paitrIsa vacanAtizayasahita, aSTamahAprAtihArye karI zobhAyamAna siMhAsana chatratraya zvetacAmara dharmadhvajA pAdapITha dharmacakra devaduMdubhI sahita, causaTThi iMdramahita, sAMpratakAli jaMbUdvIpi mahAvidehakSetri, zrIsImaMdhara svAmi 1 zrIyugamaMdhara 2 zrIbhadrabAhusvAmi 3 zrIsubAhusvAmi 4 e cyAri tIrthaMkara jaMbUdvIpe sudarzanamerunai e cihuM pAse namaskAra / zrIsujAtasvAmi zrIsvayaMprabhasvAmi zrIRSabhasvAmi zrIanaMtavIryasvAmi e cyAri tIrthaMkara pUrvadhAtakIkhaMDi vijayamerunai cihuM pAse namaskAruM / zrIsUraprabhasvAmi zrIvimalasvAmi zrIvajradharasvAmi zrIcaMdrAnanasvAmi e cyAri tIrthaMkara pazcimadhAtakIkhaMDi acalamerunai cihuM pAse namaskarUM / zrIcaMdrabAhu zrIbhujagasvAmi zrIIzvarasvAmi zrInemiprabhasvAmi e cyAri tIrthaMkara puSkarArddhi maMdaramerunai cihuM pAse namaskarUM / zrIvajrasenasvAmi zrImahAbhadrasvAmi zrIdevayazaHsvAmi zrIajitavIryasvAmi e cyAri tIrthaMkara pazcimapuSkarArddhi vidyunmAlImerunai cihuM pAse namaskarUM / Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 115 __ e vIsa viharamANa arihaMta bhagavaMta kevalI pramukhanai ApaNai parivAra parivasyA huMtA / hivaDAnai kAli jayavaMtA vartai / te zrIarihaMta pratai mAharau namaskAra, paMcamAMga praNAma trikAlavaMdaNA sadA huM // 1 // ____ namo siddhANaM - mAharau namaskAra zrIsiddhabhagavaMta pratai huo / puNi kisA te siddhajI ? e siddha AThakarma kSaya karI mokSa pahutA / te ATha karma kisA kSaya kIdhA ? jJAnAvaraNI 1 darzanAvaraNI 2 vedanIya 3 mohanIya 4 AyuSa 5 nAma 6 gotra 7 aMtarAya 8 e AThakarma aTThAvanasau prakRti kSaya karI siddhi pahutA / kihAM chai te siddha ? urddhaloki jyotizcakra Upari asaMkhyAtA koDAkoDi yojananI saudharmA devaloka, te Adi deInai bAraha devaloka Upari baheDAnai AkAri nava grIveyaka, nava grIveyaka Upari paMca paMcottara vimAna vijaya 1 vaijayaMta 2 jayaMta 3 aparAjita 4 e cyAri vimAna cihuM pAse arddhacaMdramAnai AkAri, pAMcamau vimAna pUrNacaMdramAnai AkAri tehanau nAma sarvArthasiddhi mahAvimAna / tehanI dhvajA patAkA Upari bAraha yojana adhikerI ISatprAgbhArA nAma pRthvI caudarajjuloka Upari vasanADinai mastaki jisau bIjanau caMdramAnai AkAri mahA ujjvala nirmalA gokSIra hArasaMbhArapaMDurA / nirmalazobhAyamAna UtANa chatrasaMThANasaMThiyA bhaNiyA jiNavarehiM / / . aTThajoyaNa bAhallA, sA majjhami viyAhiyA, pariyAyataMti caramI, macchI pakkhovva taNuyayarI, IsIpabhArAnAma jojanarai cauvIsamai agrabhAgi, aloka nIcai, caudarAjaloka Upari jike siddha chaD / kahaM paDihayA siddhA kahaM siddhA payaTThiyA / kahiM bodi caittANaM kahiM gaMtUNa sijjhaI // 2 // aloe paDihayA siddhA logaggaMmi paiTThiyA / ihaM boMdi caittANaM tattha gaMtUNa sijjhaI // 3 // asarIrajIvaghaNA uvauttA daMsaNeNa naannenn,| sAgAramaNAgAraM lakkhaNameyaM tu siddhANaM // 4 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 anusandhAna-69 samattanANadaMsaNa-vIriyamuhamaMtaheva avagahaNaM / agurulahumavvAbAhaM aTThaguNA huMti siddhANaM // 5 // navi asthi mANusANaM taM sukhaM natthi savvadevANaM / jaM siddhANaM sukhaM avvAbAhaM uvagayANaM // 6 / / panare bhede jike chai / siddha anaMtAnaMtajJAnadarzanamayazAzvate sukhe lINA chai / te siddha bhagavaMta pratai mAharau namaskAra paMcAMga praNAma trikAlavaMdanA hu| namo AyariyANaM - mAharau namaskAra zrIAcAryapratai / kisA chai te AcArya ? paMcavidha AcAra pratipAlai / kisA te paMcavidha AcAra ? jJAnAcAra - 1 darzanAcAra - 2 cAritrAcAra - 3 tapAcAra - 4 vIryAcAra - 5 e paMcavidha AcAra pratipAlai / gIyatthe saMvigge aNaAlasU daDhavvae / akkhaliyacarittesu rAgaddosavivajjae // 1 // NiddaviyamayaTThANe samiIkasAya jiiMdie / viharijjA teNa siddhaM tu chaumattheNa vi kevalI // 2 // . paDirUvo teyassI jugappahANAgamo mhurvkkNto| . gaMbhIro dhiimaMto uvaesaparo ya Ayario // 3 // aparissAvI somo saMgahasIlo abhiggahamaI ca / avikatthaNo acavalo pasaMtahiyao gurU hoi // 4 // paDirUvAi cauddasa khaMtImAIhiM dasaviho dhammo / bArasa ya bhAvaNAo sUriguNA huMti chattIsaM // 5 // paMciMdiyasaMvaraNo navavihabaMbhaceraguttidharo / cauvihakasAyamukko e aTThArasaguNo sagurU ||6|| paMcamahavvayajutto paMcavihAyArapAlaNasamattho / paMcasamio tigutto chattIsaguNo gurU majjha // 7 // ehavA chatrIsa guNe karI virAjamAna gaNagacchamAhe meDhIsamAna / meDhI AlaMbaNakhaM diTThA jIvassa uttamA / sUrI jaM hoi gacchassa tamhA taM taM parikkhae // 1 // Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 117 isA chaI zrIAcArya pratai mAharau namaskAra trikAla vaMdaNA sadA hvu| namo uvajjhAyANaM - mAharau namaskAra zrIupAdhyAya pratai hu~ / kisA te upAdhyAya ? je upAdhyAya dvAdazAMgIsUtra bhaNai bhaNAvai / kisA te dvAdazAMgIsUtra ? zrIAcArAMga 1, sUyagaDAMga 2, ThANAMga 3, samavAyAMga 4, vivAhapannattI 5, jJAtAdharmakathA 6, upAsakadazAMga 7, aMtagaDadazAMga 8, aNuttarovavAIdazAMga 9, praznavyAkaraNa 10, zrIvipAkasUtra 11, zrIdRSTivAda 12, e dvAdazAMgIsUtra bhaNai bhaNAvai / ehanA sAcA sUtra-arthavicAra kahai / vItarAganau mArga prakaTa karai / ApaNapai dharmanI sthitaiM rahai, anerAnai dharmanI sthitaI rAkhai / sasarIre vi nirIhA bajjhabhitarapariggahavimukkA / dhammovagaraNanimittaM caraMti cArittarakkhaTThA / / 9 / / paMciMdiyadamaNaparA jiNuttasiddhatagahiyaparamatthA / paMcasamiyA tiguttA saraNaM mahaparisA guruNo // 2 // isA je upAdhyAya dvAdazAMgIsUtranA bhaNaNahAra / zrutadhara zrIupAdhyAya pratai mAharau namaskAra paMcAMgapraNAma trikAlavaMdaNA sadA hau / namo loe savvasAhUNaM - sarvalokamAhi je chai sAdhu pratai mAharau namaskAra hau / . kisA chai te loke ? aDhAIdvIpa panarahakarmabhUmi, pAMca bharatakSetra, pAMca merunai dakSiNanai pAsai, pAMca airavatakSetra, pAMca merunai uttaranai pAsai, pAMca mAhAvidehakSetri, pAMca merunai ubhayapakSi panaraha karmabhUmi / paMcatAlIsa lakSayojana pramANa mAnuSyakSetra, tehamAhi,ekasattari AryakSetra, temAhi jike chai sAdhu ratnatraya sAdhai / kisA chai te ratnatraya.? samyagjJAna, samyagdarzana, samyagcAritra e ratnatraya sAdhai / paMca mahAvratadhara, chaTTau rAtrIbhojana varajai, sAta bhaya TAlai, ATha mada Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 anusandhAna-69 varjaka, nava kalpai vihAra karai, dasabheda saMyama dharma Adarai, bAraha bhede tapa tapai, sataraha AzravadvAra ruMdhai, aDhAra sahasa sIlAMgaratha dharai, bAvIsa parIsaha sahai, tetrIsa AzAtana TAlai, baitAlIsa doSa vizuddha madhukaravRttii AhAra lyai, paMcadoSa rahita maMDali bhuMjai / je samazatrumitra, samaleTTakaMcaNa / paMca samiyA, tiguttA, amamA, akiMcaNA, amaccharA, jiiMdiyA, jiyakasAyA, nimmalabaMbhaceravAsA, sajjhANajhANajuggA, dukkaratavacaraNarayA, arasAhArA, virasAhArA, aMtAhArA, paMtAhArA, arasajIvI, virasajIvI, aMtajIvI, paMtajIvI, tucchAhArA, lUhAhArA, sukkA, bhukkhA, nimmaMsA, niHsoNiyA, kisiaMgA, nirAgasaraNA, kukkhIsaMbalA, ajJAtakule bhikSAvarttino munayo bhavaMti / kAlIpavvaMgasaMkAse kise dhamaNisaMtae / mAinne asaNapANassa adINamaNaso care // 1 // isA chai sarvajJaputra sAdhu / saMsAra bhaya thakI uubhgaa| kisau te saMsAra ? nahI jihanau pAra / Adi-aMtarahita / janmajarA-maraNa-vyAdhi-bhayakarInai bharita-pUrita / kaSAya karInai sahita / AsA saMpattinA pAsa / mohajAlabaMdhana / rAgadosasaMpattI / udaMDalolavelA / mithyAtvarUpI uttama aMdhakAra / AThamada saMpa[ti]nA parvata / paMca viSaya abhilASa rUpiyA cora / asaMyatInA hiMsAmaya Avarta samAna / unmArga bhayaMkara saMsArasamudra / jIvaruli vA nau thAnaka / te mAhi je bhavika jIva AsannasiddhigAmI jinamata sAMbhalI jAgarUka hUyA / saMvarataNai vegai jinopadiSTamArga sAMbhalI niratau jANI saMsArasamudra tarivA bhaNI pAMca mahAvratarUpIu vAhaNa sajja karai / te vAhaNa sIlasaMpanne baMdhaNe dRDha subaMdha bAdhai / te vAhaNamAhi samakita saMpannau acala aNaDhovatau niratIcAra kUyA thaMbho thApai / jJAna darzana cAritra ratane karI bharai / AtmA rUpa naakuo| jJAnasaMpannalocana / samatA rUpiNI dRSTi / zubhadhyAna rUpa vAu / jinopadeza jIvadayA mokSamArgarUpa dvIpa saMmukha / paMcasamititaNe Aule / trihuM guptitaNe nagare / gAme egarAiyaM / nagare paMcarAiyaM / vAsIcaMdaNasamANakappe / merunai parai akaMpa / AkAsanI parai nirAlaMba / vAyunI parai apratibaddha / bhAraMDa pAMkhIyAnI parai apramatta / sUrya jima tejolezyAvaMta / caMdra jima somalezyAvaMta / Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 119 sAgaranA pANI jima zuddhahRdaya / samudra jima gaMbhIra / kuMjara jima soMDIra / vRSabha jima jAtathAma / siMha jima durddhara / saMkha jima niraMjana / gaiDAnA sIMga jima ekAkI / jAla jima savvaphAse / azva jima teja kUrma jima gupteNndriy| pRthvI jima sarvasahA / kamalapatra jima nirlepa / isA je chai sAdhu bhagavaMta dayAtaNA pratipAlaka / bhagavatI ahiMsA sarvabhUtanai kSemaMkarI / satpuruSAsevI / kAtarajIva pariharI / tehanA prtipaalk| anAthajIvanA nAtha / apIharanA pIhara / azaraNanA zaraNa / sarvajJaputra sAdhu niHkiMcaNa, nirahaMkArI, ni:parigrahI, nirAraMbhI, zAMta, dAMta, ratnatraya sAdhaka aDhAI dvIpamAhi jike chai sAdhu te savihuM pratai mAharau namaskAra paMcAMgapraNAma trikAlavaMdaNA sadA huo| ___ iti zrIpaMcaparameSThinamaskArArthaH saMpUrNaH // saMvat 1635 varSe azvayugmAse vijayadazamyAmalekhi paM0 nayakamalagaNivAcanArtham // zrIH // Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 anusandhAna-69 - zrInemavijayajIkRta bharuca-kAvI-gaMdhAranA 'charI polita saGgha stavana .. - saM. Do, zItala manISa zAha bharuca tIrtha tihAsika dRSTile ghaNuM ja agatyanuM che. bharuca tIrthathI kAvI-gaMdhAramA cha'rI pAlana pUrvaka zrInemavijayajI ma.nI nizrAmAM aka saGgha nIkaLela, je bharuca tIrthanA te vakhate mobhI zrI dharmacanda zeThe kADhela, jenA viSe zrI nemavijayajI ma.sA. o oka stavananI racanA karela, jemAM samagra saGghanu AbehUba varNana karela che. ahIM te saGghanuM varNana joI\. prata-paricaya : A prata 3 pAnAmAM lakhAyela che, jemA 1 patra upara 20 lITIo che ane dareka lAInamA 43 thI 46 akSaro che. A prata vijayadharmalakSmI jJAnabhaNDAramAthI prApta thayela che, je hAla kobA pustakAlayamAM naM. 30872 para upalabdha che. A patra 19mI zatAbdInI anumAnita karAI che. kartAno paricaya : prastuta kRtinA kartA zrIbhANavijayajInA ziSya zrInemavijayajI ma. che. A sivAya anya koI mAhitI pratamAthI upalabdha nathI. kRtinA AdhAre saGghanuM varNana : kArataka vada - 7me A saGke bharuca tIrthathI prayANa karyu ane gandhArakAvI-jambusara Adi tIrthone juhArIne mAgazara suda-9nA divase saGgha bharuca pAcho Avyo. A divasomAM saGgapatioo zAsanaprabhAvanA mATenAM aneka kAryo karyAM o sarvanuM varNana A pratamAM Apela che. gurucaraNane namaskAra karI ane pachI sarasvatI mAtAne yAda karIne A yAdagAra saGghanuM varNana sundara rIte karela che. saGghapatine saGgha kADhavAno ullAsa kaI rIte jAgyo ane pachI o saGghamAM koNa-koNa joDAyA, tyArabAda saGgha Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 121 kyAMthI kyAM gayo ane tyAM jaIne kevI kevI rIte paramAtmAnI dravya pUjA, bhAvapUjA karI, saGghanI bhakti kevI rIte koNe koNe karI Adi prasaMgone AvarI lIdhA che. 18mI sadImAM bharucanA mobhI gaNAtA avA dharmacanda ke jeNe A saGgha laI tIrthayAtrA karAvavAno saMkalpa ko hato. temanA pitAnu nAma motIcandabhAI tathA mAtA nAma dholIbAI hatuM. posahazAlA arthAt upAzrayamAM akavAra sadgurunA mukhe prabhupUjAnA phalane sAMbhaLatA teone bhavanistAra karavA jinayAtrAo saGgha laI javAno ullAsa pragaTyo. cittathI udAra bhAvanAvALA teo potAnI zakti anusAra dhArmika kAryomA potAnI lakSmIno sadvyaya karanArA to hatA ja, sAthe sAthe se lakSmIthI mAtra pote akalA ja prabhunI sevA kare o karatAM anya gAmavAsIo paNa temAM joDAya tevI bhAvanAthI teoo A cha'rI pAlita saGgha laI javAnI bhAvanA bhAvI ane bharucathI kAvI-gaMdhAra mukAme cha'rI pAlita saGghanA saGghavI thavAno nirNaya karyo.. dharmacandabhAInA bIjA bhAI nyAlacandabhAI paNa temAM joDAyA. A nyAlacandabhAInA putra jhaveracandabhAI jemane saGghanAM kAryo karavA khUba gamatA te, ane jhaveracandabhAIno putra kezavajIbhAI te sahukoI saGghamAM javA ullasita thayA. anya ghaNA vyaktio A saGghamAM joDAyA te temanA kAkA-bhatrIjA Adi sagAvahAlA hatA. - abhecandabhAI, khuzAlacandabhAI, dulabha, jIvaNa, kalyANakAkA, motInAgara, vicaraMda ThAvalI, rupAnAgara, premacandabhAI, nIhAlabhAI, dharmanAgara temano pautra sohacaMdabhAI vardhamAnabhAI ane temanA traNe putro amaracandabhAI, somacandabhAI tathA kalyANabhAI, nathUbhAI ane temanA putra candarabhAI, dIyAbhAI, dulAbhAI, abhAbhAI Adi aneka zreSThIo, saGghamAM joDAyA. bharuca gAmanA to zrAvako joDAyA paNa anya gAmanA loko paNa A saGghamAM joDAyA hatAM jemake* bozAlA gAmathI galAlabhAI ane viracandabhAI, galAlabhAInA putra vimalacandabhAI, mANikacandabhAI tathA nAnA velajIbhAI, A badhAo paNa trozalA gAmathI saGghamAM hAjarI ApI hatI. Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 anusandhAna-69 * rAMderagAmathI bhagavAnabhAI tathA temanA putra nAnAcandabhAI, khusyAla harakhacanda jhaverIjI. * aMkalezvara gAmathI jhaverI devacandabhAInA.putra AvyA hatA. pratamAM aMkalezvara gAma mATe 'akalesara' zabdano prayoga karyo che. 13mI zatAbdImAM 'amalesara' aq nAma hatuM je tyArabAda A 18mI zatAbdImAM 'akalesara'. nAma thayuM haze, je hAla aMkalezvaranA nAme oLakhAya che. * mATeDa gAmathI guNanyAlajI, detarAla gAmathI khusyAlabhAI, tathA mIThAbhAIno putra revAbhAI paNa A saGghamAM yAtrA karavAne padhAryA hatA. A lokoo bhegA thaIne kArataka vada sAtamane somavAre saGke prayANa pratamAM kA che ke, "mAjina sahu bhelyo, milye sAjina leI saGghAta" - arthAt dareka gAmanA sAdharmikone laI saGke bharuca bandarathI prayANa karyu. saGghanizrAdAtA : kAratakavada sAtamane somavArathI zaru thaIne A saGgha mAgazara suda-9nA divase bharuca pAcho pharyo. lagabhaga 16 divasano nIkaLela A cha'rI pAlita saGghamAM paMnyAsazrI premavijayajI ma. o guru tarIkenI nizrA ApI hatI. ane temanI sAthe zrIbhAgyavijayajI ma., zrIRddhisAgara ma. Adi guru-bhagavantoo nizrA ApI hatI. stavanamA jaNAvyA anusAra 25 sAdhu-sAdhvI bhagavantoo A charI pAlita saGghamAM nizrA ApI hatI. Ama, sAdhu-sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA AdithI zobhato caturvidha saGgha bharucathI nIkaLyo. A saGghamAM batrIza gADAo paNa hatA. prathama divasa saM. 1874, kArataka vada 7 somavAra tA. 1/12/1817 : teonuM prathama prayANa thatAM prathama mukAma karmAMDa nagaranI bahAra karyo. karmAMDa gAmanA zrAvako saGgha AvyAnI jANa thatAM khuza thaI gayA ane gAmanA zrAvako - harSanAgarajI, temanA putra dulabha somacaMda tathA lakSmI ane vanamAlI, dulA, amracanda, motIlakSmI ane temanA putra dayAla tilakacaMda, premalakSmI tathA temanA putra devacaMdajI, galAlabhAInA traNa putro durlabhajInA putra hIrAcaMda, motI mUlajI, pAnAcaMdabhAI Adi badhA sAthe maLIne saGghadarzana karavAne Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 123 gAma bahAra gayA. __ saMghavI dharmacandajIo teone pAna-sopArI Adi ApIne mAnapUrvaka besADyA ane cha'rI pAlita saGghamAM potAnI sAthe AvavA mATe vinantI karI. saGghapatinI vinantI svIkArIo o karmAMDa gAmanA loko paNa saGghamAM sAthe joDAyA. karmAMDathI saGgha dvitIya divasa kArataka vada AThamane maMgaLavAra gaMdhAra nagara pahoMcyo. tyAM gaMdhAramAM mahAvIrasvAmI prabhu pratiSThita che jene sahu saGke vAMdyA. ahIM ullekha cha ke 'vira jiNesara baMdIA re, saghale tihAM malIne saGgha je darzAve che ke saM. 1874 tyAM gaMdhAramA je hAla mULanAyaka mahAvIrasvAmI paramAtmA che te ja tyAre tyAM pratiSThita haze. ahIM gaMdhAra nagare AThama, noma, dazama, agiyArasa ama cAra divasanuM rokANa kahUM. AThame sarva saGke bhegA thaIne aSTaprakArI pUjA karI, jyAre navamIne divase badhAo bhegA maLI jinavarane muguTa caDAvyo. divase saGghajamaNamA sArmikono lADavAnuM jamaNa karAvela tathA prabhAvanAmAM phofala, zrIphaLa, elacI, sAkara, laviMga AdinA bIDA banAvI zrAvaka-zrAvikAonI bhakti karI. sattarabhedI pUjA bhaNAvI. jinanI AgaLa navA navA dhUpa, dIpa, niveda Adi dharyAM hatAM. ___ ahIM aka kaDImAM lakhyuM che ke 'jInajI gaMdhAranA vaMdIA re sarva saMkhyAI betAlIza'. arthAt gaMdhAramA 42 jinabiMbo hatAM te AnAthI nakkI thAya che. . bArasanA dine dharmacandajI saGghane laIne gAma kAMThe arthAt gAmanA pAdare utA. terazanA divase saGgha kAvI baMdare pahoMcyo. kAvI-gaMdhAramA sAhu-vahunA derAsara je prasiddha che. jyAM sAsunA derAsaramAM AdIzvara paramAtmA birAjamAna che, jyAM rAyaNavRkSa paNa che. vahunA derAsaramAM bAvana derA che ane tyAM 52 thAMbhalA che. teno raMgamaNDapa khUba vizAla ane manohara che. jyAM bAvIza gokhalA che ane mULanAyaka tarIke dharmanAtha birAjamAna che. baMne Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 anusandhAna-69 derAsaramAM maLIne kula 96 pratimAo pASANanI tyAM che ane moTI dharmazALA che, jemAM saGghane utAro Apela. ____ kArataka vada-13 thI mAgasara suda sAtama arthAt lagabhaga 9 divasa kAvI bandare saGke rokANa karyu. caudazanA divase kAvI, bandare sarva saGke maLIne pUjA karI. jema atyAre ghInI bolI bolAvIne pUjA thAya che tema tyAre paNa 1lI-2jI ama sAta pUjA sudhInI uchAmaNI thaIne pUjA karAvAI hatI. jemA 1lI pUjA saGghapati dharmacandajIo, rajI pUjA dharmacandajInA kAkAnA dIkarA abhecandajIo, 3jI pUjA kalyANabhAInA dIkarA durlabhabhAI, 4thI pUjA kalyANabhAInA dIkarA nAnAcanda khusyAlajI), 5mI pUjA premacandajI je AgaLaMnA cAra ane premacandajIo maLIne karela. 6ThThI pUjA bhagavAnabhAIo karI, jenI uchAmaNI sADA sAtabhAga ovI thayelI. 7mI pUjAnI uchAmaNI pAnA nAnAo traNa bhAgamAM lIdhela. dharmacandajI caudasanA divase sundara khAMDavALA modaka saGghanI bhakti karavAne mATe banAvaDAvyA. A modakamAM sAla, dAla, ghRta Adi paNa bheLavyaH hatA. gurune paDIlAbhyA jenA pachI temane paherAmaNI karI badhA saGghavIo o sAdhune page lAgyA ane tyArabAda saGghanI bhakti karI. bIje divase arthAt amAsane divase dharmacandajInA kAkAnA dIkarA abhecandajIo svAmIvAtsalyano lAbha lIdho. ane teoo saGghamAM zrAvaka-zrAvikAone kapaDAMnI paherAmaNI karI. akame kalyANakAkAnA dIkarA dullabhajIo AkhA saGghane zIro-purI karI jamADyo. bIje nAnA khusyAlacandajIo ane motIcandajIo maLIne saGghajamaNa karyu tathA gurune yathAzakti dAna paNa karyu. kAvI mukAme pAMcame divase galAlabhAI tathA phatehacaMdabhAIle saGgha-svAmIvAtsalya karyu ane yathAzakti gurune paNa dAna dIdhuM. bhagavAnabhAIle svAmIvAtsalya kIdhuM. kAvI mukAme sAtamA divase pAnA-nAnA bhAIle svAmIvAtsalyano lAbha lIdho hato. te divase prabhuno rathayAtrAno varaghoDo temaNe nIkALyo hato. Ama gAmagAmanA lokoo bhegA thaI ghaNA occhava karyA. 14mA divase kAvIthI bharuca tarapha javA mATe saGke prayANa karyu. sAMje akoTA gAmanI bahAra paDAva nAkhyo. Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 125 ___ AThamanA divase saGgha jambusara pahoMcyo. tyAM jambusaramAM prabhunI pUjA Adi karI ne saGga pharI pAcho karmAMDa nagaramAM Avyo. ahIM karmAMDa gAmamAM motIlAlajI zrAvake zIro-pUrI karIne saGghajamaNano lAbha lIdho. mAgasara suda-9nA divase saGgha pAcho bharuca bandare Avyo, jyAM AdIzvara prabhunA derAsare sarva saGke AvI vAMjitro sAthe bhAvapUjA karI. kesara AdinI aMgaracanA karAvI ane prabhunI pUjA paNa karI. saGghavIzrI dharmacandajIo lADavA AdinuM jamaNa karI AkhI nAtane te divase jamADI ane prabhAvanAmAM khAMDa (sAkara)nI lAhaNI karI.. bharucanI bAjumAM vejalapura gAma che tyAM paNa temaNe zAsanaprabhAvanA karI ghaNA dIvAo karyA. tihAsika ane sAhityika dRSTile saGghastavana- mUlyAMkana : prastuta saGghastavana ke saMvat 1874 arthAt Azare 200 varSa pahelAM zrIbhANavijayajInA ziSya zrInemavijayajI ma.sA. o racela A stavananI bhASA ghaNI ja saraLa che, paNa kyAMka kyAMka garimA yukta zabdono prayoga paNa thayela che. * zrInemavijayajI ma.sA. o A stavananI racanA paNa saM. 1874 dvi 9 ne budhavAre arthAt saGghanI pUrNAhUtinA dvitIya divase ja karI hovAthI saGghano ahevAla AMkho dekhela jaNAya che. AkhIya prata dUhA DhAla ane kalasa thI racAyela che. jemAM zaruAtamAM kayA gAmathI saGgha nIkaLyo, koNa koNa saGghamAM joDAyuM Adi varNana dharAvatI 27 gAthAo mukela che. tyAra pachI dUho mUkI ane bharuca bandarathI saGka nIkaLyo tenuM varNana 1lI DhALamAM karela che jemA 26 gAthAo che. * kAvI nagare pahoMcyA te pachInU varNana 30 gAthA vaDe - rajI DhALamAM karavAmAM Avela che. * ane tyAra pachI kalasa dvArA kRtinI pUrNAhUti karavAmAM Avela che. * zrInemavijayajI kRta prastuta saGghastavana dvArA ApaNane ghaNI mAhitInI prApti thAya che. jema ke bharuca bandare rahenArA 200 varSa pUrvenA ghaNA zreSThIonA Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 anusandhAna- 69 nAma A stavanamAMthI ApaNane maLe che. hAla bharucamAM je peDhI cAle che te paNa dharmacandajI pachI lagabhaga 25 varSe thayelA zeTha zrI anupacanda mulakacandajInA nAme che. paNa dharmacandajIno koI ullekha maLato nathI. * saGghamAM sAdhu-sAdhvI 25 hatAM tevo ullekha maLe che paNa zrAvaka-zrAvikAnI saMkhyAno koI ullekha maLato nathI. * saGghayAtrAno je vihArapatha darzAvela che. te pramANe joio to oka divasamAM karmAthI gaMdhAra 42 ki.mI., gaMdhArathI kAvI 68 ki.mI., kAvI thI Amoda - 57 ki.mI. ane jaMbusarathI karmADa - 43 ki.mI. no vihAra pagapALA karavo zakya nathI oTale prazna thAya ke saGghamAM vAhanono upayoga thayo haze ? paraMtu saGghastavanamAM spaSTa ullekha che ke saGghamAM sAdhvI paNa joDAyA che tethI saGgha charI pAlita hovo joIo paNa 1-1 divasamAM ATaluM antara ochAM kApavuM se oka vicAraNIya vAta che. a samayanA rastA alaga hatA, jethI aMtara hoya. chatAM AjanI tulanAmAM to lAMbA vihAro ja hoya. - * stavanamAM 'akalesara gAma subhAve re jhavera devacaMda sataAve re' se kaDI dvArA anumAna karI zakAya ke 200 varSa pahelAM hAlanuM aMkalezvara akalesara haze ane tyArabAda hAla aMkalezvaranA nAme oLakhAya che. * saGghanuM rokANa paNa oka mukAme 1 -1 divasanuM na thatAM gaMdhAra mukAme 3 divasa ane kAvI mukAme 7-7 divasa ane svAmIvAtsalya - paherAmaNI Adi paNa alaga-alaga zreSThIo dvArA thaI. * saGgha stavanamAM darzAvyuM che ke kAvI tIrthamAM prabhunI pUjA mATe sAta-sAta bolI bolAvAI hatI. hAla samayamAM paNa zaMkhezvara tIrthamAM prabhu pUjA mATe pAMca bolI bolavAmAM Ave che. jema atyAre ApaNe 'rUpiyA' ke 'maNa'mAM bolI bolIo chIo, tema a samaye 'bhAga' mAM bolI bolAtI haze kemake stavanamAM lakhyuM che ke.... "pUjA chaThI bhagavAnanI re lAla, sAta bhAga ardha lIdha pAnA nAnA pujA sAtamI re lAla, RNabhAga sahu saGgha dIdha. " Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 127 * kAvI mukAme pAnAbhAI ane nAnA bhAI prabhunI rathayAtrAno varaghoDo karyo hato je darzAve che ke pUrvanA kALamAM cha'rI pAlita saGga daramyAna badhA ja kartavya mAtra saGghapati kare tevU ja na hatuM, parantu saGghamAM joDAyela anya mobhIone paNa bhAva jAge to rathayAtrA Adi kartavyo saGgha daramyAna karatA haze. hAlanA charI pAlita saGghamAM jyAMthI saGgha laI javAya tyAMthI je tIrthamAM jaio tyAre saGghanI pUrNAhUti thaI jAya che. A stavana vAtanI sAkSI pUre che ke bharuca tIrthathI nIkaLI saGgha jyAre pAcho bharuca Avyo tyAre saGghanI pUrNAhUti thaI arthAt jyAMthI nIkaLyo tyArabAda tIrthone juhArIne saGgha pAcho pUrvanA mukAme pAcho Ave tyAre saGgha pUro thato. vaLI bharuca mukAme pAchA AvyA bAda paNa saGghapatino ullAsa haju aTakato . nathI. saGgha mukAme pAcho AvyA bAda saGghamAM je joDAyA hatAM te sahunI sAthe z2e saGghamAM joDAI zakyA na hatAM, tevA temanI AkhI nAtanA zrAvakazrAvikAone jamADIne saGgha para kalaza caDhAvyAnuM kArya kayuM hatuM. vaLI, khAMDa = sAkaranI prabhAvanA paNa karI ane bharuca tIrthamAM rahela AdIzvara prabhunI bhakti paNa o divase savizeSa karela. * saGgha pUrNa thayAnA divase 'vejalapura' gAma ajuAlIo re Ala - o kaDI dvArA ama jANI zakAya che ke vejalapura gAmamAM paNa dIvA Adi karela haze. * saGgha kAvIthI akoTA gayo avo ullekha stavanamAM maLe che. 'akoTe sIre re DerA kIyA re lAla, sAMja sarve milI zAtha' paNa kAvI najIka akoTA gAma hAla vidyamAna nathI paNa te samaye hovU joio. saGgha-stavana zrI gurucaraNa namI karI samarUM sarasatI mAta, bhAva dravya mu(pu)jA taNI kahesyUM athocita vAta.... (1) jaMbudvIpanA bharatamAM desa lADasuM ThAma, kAlikAnima tihA valI atIuttama abhIrAma... (2) Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 anusandhAna-69 (3) tihAM surItA sobhe bhalI, reva narabadA (narmadA) nAma, tiNa kaThe bharuala bhaloM beMdara atI he udAma... abhyavaze tihA atIabhalA zrImAlI sUbha jJAta . lADalI gAmathI lADUA lokamukhe kahevAta... dAne mAMne dIpatA kareja ruDA kAma, nIja zakti anusArathI vAvare cita subhaThAma... (5) Ika dina prosahazAlamAM dII sadguru upadeza, pujA prabhu phala varNavyo bhavajala taraNa vizeSa... (6) bhavika ji(jI)va te sAMbhalI, upano bhAva ullAsa, jIvanayAtrA have jAMyavo saGgha leI suvilAza... (7) hita kAraNa Atma(tama) bhaNI karI jina bhaktI udAra, vivarIne huM varNavU te huM suNajo Ika tAra... (8) . DhAla - vAlajInI vATaDI ameM jotAM re o dezI... jina zevAmAM mana vazIyA re prabhu dekhaNa mana ulasIyA re dharmA motI pelA thayA razIyA re harSe hRdaya kamala jehanA hasIA.... prabhajInI zevanA Ihane pyArI re aha to dure kare dukha dArI pra. ahathI nAze kumatanI dArI pra. aMte Ape sIva sukha nArI pra. A. dholIbAI hoya janamya viro re nyAla dharmacaMda kalahIrA re / saGghakAmamAM sAhasa dhIra re putranyAlanA ratno jhavera jhavera suta che kezavajI bhAI re, putra pautro motInA zabAI re dharmabhIru che Iha adhIkAI re kare gurudeva sevA hita lAI re pra. 3 I. abhecaMda khusyAlanA jANo re bAMdhava nAMno bhAI che sUjANo motInyAla bhatrujo vakhANo re ruDA avazare cUke na TAMNo pra. 4 I. saha kAmamAM Iha che saMjANo pra. devaguru zeveI hIta AMNa pra. A. dulabha jIvaNa che dedAruM re kalyANakAko ahano vAruM re / jIna dharma ache jehane pyAro re motI rupyAsomaM kula sAro pra. 5 I. motInAgara jInaguNa rAgI re prabhU pujavAnI jene raDha lAgI re anUbhava prIta ahane jAgI re saGke jAvAne huvo che sarAgI pra. 6 I. Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 rupAvadhu manamAMhe cAle re saha sAthamA hete cAle re parIvArane lII valI pAle re ho jIna guNa gAvAne hAle pra. 7 I. viracaMda jeTho valI zAra re pujA upara jehano che pyAra re upanoM Ihane harakha apAra re dekha sujANe jinajI dedAra pra. 8 I. rupAnAgara mananAM mojI re, sahu sAtha mAMhe che vojI re kare malyAnI halaphala jhAjhI re, sahu sAtha mAMhe che mAjhI velaDI leI cAlyA che tAjI pra. 9 I. abhedacaMda harIbhAI mana ho re prabhu bhaktikaraNa cita tarase reM baMdhava motIne nehe nIce re saha sajina cAlyA che sakhe pra. 10 I. premacaMda nIhAla sobhAgI re jIna zevA upara prIta jAgI re / bIjI mamatA melI valI tyAgI re aka prabhu dekhavAnI mata lAgI re pra. 11 I. dharmacaMda premacaMda chai purA re mithyAmata milyo che dura re subhakAma mAMhe che surA re dharmakaraNImAM nahIM che adhurA pra. 12 I. vadhu lakhamIne prabhU mana vAlA re khajamati jine karavA khyAla re preme jInaguNanA pIye pya(pyA)lA re narabhavamAM huvo o nIhAla pra. 13 I. harkhA kalyANa kalyANaka kArI re ahavA avinAsI sevA citadhArI re / tehathI nAse che durmiti nArI reM valI ru| kumatinI o bArI pra. 14 I. dharmAnAgarano suta sAco re degara nahIM manano kAcoM re / tehano suta phatecaMda jAyo re te to jinamata mAMhe mAMcyo pra. 15 I. vardhamAna kaDUA suta kahIiM amaracaMda ne somacaMda lahIiM re kalyANa trijo sadahII re saGke AvavA teha gahagahIiM pra. 16 I. abhecaMda harIbhAI guNe kIra re, nathU ratnacaMda sadhIra re dIyAbhAI dosa sugaNa sanUreM dulA abhA sAhasadhIra pra. 17 I. galAla viracaMde saGgha suNI gAla re teha to trozalAthI AvyA cAlyA re hete yAtrA karaNane hAlyA re tenAM karmazatrune ghaNuM sAlyA pra. 18 I. mANIkacaMda nAnA velajIno nIrakhyo re sahu mAjinamAMhi che sarikho re / galAla suta vimalacaMda parakho re hatajInaguNa thUNavAneM harakhyo pra. 19 I. .. Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 130 anusandhAna-69 for bhagavAna rAneranAM vAsI re nAnacaMdano suta suvilAsI re yAtrA karavA loka sarve jAsI re ahavo suNIne Avyo ulAsI pra. 20 I. khusyAla harakhacaMda joveherI re dIle darIzaNa huza ghaNerI re sahI sAcI mugatinI a serI re bhaje bhAvasyUM prIta bhalerI re pra. 21 I. akalesara gAma subhAve re jhaveracaMda devacaMda suta. Ave re guNanyAla morA prabhu gAve re gAma mATeDavAsI sukha pAve pra. 22 I. detarAla gAma rehe che vAsa re khusyAla kAlo che khAza re aMge upano IhaneM ulAza re AveM darIzaNa dekhavAnI Asya pra. 23 revo suta cha mIThAno sAra re nIce neha upano nIradhAra re kAvIgaMdhAre jAvA udAra re upano bhavI bhAva apAra pra. 24 joI jhavera pujAno ho re milyo sAtha sarve mujha sarIkho re samo sAro sarve teNe parakhyo re karUM yAtrA mane zubha karyo . pra. 25 I. ahavo Avyo che manamAM bhAva re thIra thApa sahu tihAM thAve re pache nahI che ahavo prastAva re Ima saghalAno Ika sUbhAva pra. 26 I. kAtI vada sAtima somavAre re cAlyAno karyo che vicAra re .... Agala tehano kahu adhikAra re saGgha guNa jape nemavijaya sAra pra. 27 I. hr pr for mAjina sahu bhelo milye sAjina leI saGghAta jInajI puMjaNa cAlIA jehane jehavI saMgata 1 zrAvaka ne valI zrAvikA sAdhu zabala saGghAta caturvidha saGgha bhelo huvo tehanI stavasU vAta. 2 DhAla 1lI zAMti jiNesara zAhibA re o DhAla saGgha milyo sarve sAmaTho re karavA yAtrA valI kAja, bheruaa beMdraIthI hAlIyA re sarve leI dharamanAM sAja bhAviaNa suNajyo bhAvasuM re melIne manano re mela jima tumhane sukha upaje re suNatAM saGghaguNa vela bha.2 pura bAhira jaba AvIA re sagaTa milyo che batrIza saGghavIjI saha saGgha dekhIne re mane upano che harSa vizesa bha. 3 Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 131 bha. 10 sahagurune tihAM sAthe lIyA re jeha premavijaya re panyAsa bhAgyavijaya bijA valI re sAthe rIdhisAgare valI khAza sAdha sAdhavI zarva maMDalI re saGgame thayA pacavIza jinaguNa thUNatAM goraDI re zaMpreDya saGgha jagIza prathama prIAMNaM jaI utaryA re karmADa nayarane re bAra sAjina sahu AvyA sAMbhalI re mAjina mana harSa apAra karmADa kerA zrAvaka kahuM re navaniha karI nonAma(navanAma) harSAnAgara sohe dIpatA re kara dharmakAraNa ruDAM kAma taza suta che tihAM sobhatA re dulabha ne somacaMda lakhmIabhA suta trINa valI re vanamAlI dulA amracanda motIlakhmI sUta suMdaru re valI dayAla tilakacaMda premAlakhmI sUta prIchajyoM re ano nAma ache devacaMda galAla sUta taNAM kahuM re dulabha niyAla somacaMda dulabha lAla valI jANII re tehanAM suta che re hIrAcanda motImUlajIne bhelo valI re pAnacaMda che nIyAla oha sarve sAtha avyo ahIM re milavA kAje ujamAla saGghavIo mAna dIdhAM ghaNA re pAna sopArI deI sAra ama saMge Avone sAjinA re jina pujA kAje udAra saGghapatI vayaNa te sAMbhalI re atI pulakita huvo taza aMga karamADa saGgha sAthe lIyo re tihAM huvo che atI ucharaMga saGghavIjI tihAthI sIdhAvIyA re vasyA gaMdhAra biMdare jAvya saMvata aDhAra camotara re kAtI vada AThIma bhomavAra vira jiNesara baMdIA.re,saghale tihA malIne saGgha dIpane dhupa dIpAvIyo re pache pujA racI nava aMga aSTamI dine aSTa vidhasu re jInane pujyA sarve sAtha karma kaThora bhavI kApIyA re dITho darIzaNa zrI jaganAtha navamI dine nava nehasu re aracyo re jinavara aMga mugaTa caDAvyo sire moTako re prabhune sughaTa ghATasuM caMga bha. 11 bha. 12 bha. 16 bha. 17 Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 anusandhAna-61 saGghavI sAjina saMtoSIyA re modIke karI manuhAra bhaktI yUgatI kIdhI bhalI re upara pAna phophala deI sAra jInajIne aMge AMgI racI re melI sukhaDa kesara ghanasAra phula caDAyA atI phuTaro re mAhe melyo valI jaraMtAra satara bhedI pujA kare re dasamI dine sucI karI .. aMga bhAva pujA bhavabhaya haru re kare jina Age nava nava raMga bha. 20 dIpa ne dhUpa nIvidanI re karI virajina Age sannAtra pApa paDala dure paraharyA re namatAM covizamAM nAtha - bha. 21 jInajI gaMdhAranAM vaMdIA re sarva zakhyAI betAlIza pujatAM prabhUnA pAyUlAM re sahu saMghanI pugI jagIza dvAdazIne dIne saMcaryA re dharmacaMda motI leI zaMgha(saGgha) gAma kAThe jaI re jAvA kAvI jehane che umaMga sevA gurunI nIta sAcave re dIna dIna vadhatare vAna harSesyU tyAM heje karI re paDIlAbhe ana meM pAna teraza dine tihAM rasa bhale re kAvI baMdaramA saGgha jAya bhAvesyUM bhagavata bheTIA re AnaMda sahu aMga na mAya / . bha. 25 Agala IhAM hove vAtaDI re bhavI suNajyo bAla gopAla bhANavijaya kavIrAyano re nema kahe vacana rasAla... bha. 26 DhAla - 2 jI koyalo re paravata dhuMdhalo re lAla o (DhAla) sAsu vahunAM bihu deharA re lAla kavI nagara majhAra bhavI prANI re vAda vivAde tihAM huvo re lAla bAvana jinalo akasAra bha.su. 1 sAsujI re dehare re lAla beThA che Adi jiNaMda bha. rAyaNa rukha soheM tihAM re lAla dIThe upaje AnaMda. bha.su. 2 have vahunA deharAM taNA re lAla saghalo kahu hu saMbadha bha. bAvana deharIyeM dIpato re lAla bAvana taza khaMbha bha.su. 3 tihAM raMgamaMDapa ralIAmaNo re lAla tehamAM gokhala che bAvIza bha. mula maMDapa mAhe dIpatAM re lAla dekho dharmanAtha jagadIza bha. 4 su. Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 133 bihu dehare malI jinavarA re lAla paDimAM chanU parImANa bha.. pASANameM che paragaDI re lAla jinagharano o maMDANa bha. 5 su. jinajI maMdirane pAse tihAM re lAla nAnI moTI sobhe dharmazAla bha. sarva saGgha tihAM utaryo re lAla nIja nIja leI parIvAra bha. 6 su. asana pAMna kIdhA tihAM re lAla soM jina jugate yanAya bha. saGghavII sAdhu saMtoSIyA re lAla paDIlAbhI munIrAya bha. 7 su. caudaza dine dinAnAthanAM re lAla supare kare sucI aMga bha. premesuM prabhu pujA kareM lAla sarve malIne zaMgha ... bha. 8 su. pelI pujA dharmacaMdanI re lAla bIjI pujA abhecaMda bha. trIjI pujA durlabhataNI re lAla cothI nAnacaMda khusyAla bha. 9 su. pAMcamI pujA premasuM re lAla cihuM jiNe malIne kIdha bha. pujA chaThThI bhagavAnanI re lAla sAtabhAga ardhamAM lIdha bha. 10 su. pAnAnAnA pujA sAtmI re lAla triNa bhAga sahu saGke dIdha bha. deja re gAma dIpAvIyo re lAla sahu saGgha meM parasIdha bha. 11 su. Ima pujyA jinadevane lAla sajji jujji upAya bha. saGga pujA have varNavU re lAla vivUdhe karI vanAya bha. 12 sa. svAmInI bhakti bhalI kare re lAla saGghavIjI dharmacaMda tAma bha. modIka nIpAya mokalA re lAla mAMhe melI khAMDa abhIrAma bha. 13 su. valI sAla dAla ghRta sAlaNAM re lAla, kahetAM na_ne teno nAma bha. INavidha rAMdha zevo sahI re lAla pelA paDIlAbhyA guru dhAma bha. 14 su. perAmaNI preme karI le lAla saGghavIjI sAdhu page lAga bha. devaguru jINe pujayA re lAla sahI lahase teha sobhAga bha. 15 su. bIjo vachala abhecaMdano,re lAla khusyAla sUte sUbha kIdha kapaDA dIyA tyAM moje karI re lAla narabhava lAho tiNeM lIdha bha. 16 su. trIje dIne trIjo valI re lAla sAhadubhale jamAMDyo saGgha bha. sIro purI parIghala karI re lAla motIrupA malI saGgha bha. 17 su. nAnAkhusyAla motI malI re lAla coMthe dIne vItayAMNa bha. zvAmInI sevA karI re lAla yathocIta dIyo guru dAna bha. 18 su. Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 134 anusandhAna-69 pAMcame dIne saGgha poSIyo re lAla galAlavadhune dayAla bha. phatecaMda bhele thaI re lAla gurudAna dIye ujamAla bha. 19 su. bhagavAnane nAnA taNe re lAla chaThe dIne jasa lIdha bha. pAnAMnAnA dIna sAtame re lAla svAmI sevA suprasIdha bha. 20 su. rathayAtrA ruDI racI re lAla moTo karIne maMDANa bhaH . preme karI prabhu pUkhIyAM re lAla kharacI dravyanI khAMNa bha. 21 su. Ima mahocchava kiyA ghaNA re lAla mAjina malI mana raMga bha. suda mAgasira dina saptamI re lAla saMcaryo kAvIthI zaMgha bha. 22 su. akoTe sIre re DerA kIyA re lAla sAMja sarve milI zAtha(sAtha) bha. pujavA prema pragaTIyo re lAla jaMbUzaranA jaganAtha bha. 23 su. aSTamI dine tihAM AvIyA re lAla bhAve bhajyA bhagavaMta bha. jaMbUsarathI sIdhAvIyA re lAla rahevA keravADe mana khAMta bha. 24 su. motIvilajI saGgha nUtaryo re lAla harSasyUM husIAra bha. . jugata karIne jamADIyo re lAla sIro karIne sAra bha. 25 su. nAMmI(navamI) dine nava nehasyUM re lAla AvyA bharuace saGgha bha. . harakheM milyA saha sAjino re lAla AnaMda upano aMga bha. 26 su. bhAveMsU prabhu bheTIA re lAla AvIne Ada jinarAya bha. bhAvapujAM tihAM bhAve kare re lAla tAla kaMsAla bajAya bha. 27 su. aMgI banAI atI ruyaDI re lAla kesara ghanasAra ghasAya bha. prabhu pujA karI premasyU re lAla teNeM pAtIka dura palAya bha. 28 su. nIja nAta jamADI modike re lAla dharmacaMda motI ghare Aya bha. nokArasI meM nehasu re lAla leNI khAMDa taNI lAya bha. 29 su. vejalapura ajuAlIyo re lAla punyanA karIne upAya bha. laho lIa lakhamI taNo re lAla o jago jagameM gavarAya bha. 30 su. kalasa bharuaca bedara saGghasukhakara saMthuNo meM sAra o je bhavI bhaNaseM ane suNazeM teha lahe jayakAra Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 135 bhANavijaya paMDita taNe neme stavI lIlA sAra o bhavI oma karase teMha taraze bhavajala nIdhI nIstAra o saMvat aDhAra camotarA varSe (1874) akamatithI budhAvAra se mAgasIra mAse atI ulAseM saGghaguNe kahyA sAra itI saGghaguNa gIta saMpUrNamItI (sonagaDha mukAme, mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA yojita 23mA jaina sAhitya samArohamAM rajU karela zodhapatra) C/o. 10, girikuMja sosAyaTI, navA zAradAmaMdira roDa, sukhIpurA, amadAvAda-7 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 'zrIanaMtahaMsa gaNi racita pAvAgiri-caityapravADi anusandhAna- 69 - saM. Dimpala nirava zAha S prataparicaya : 'pAvAgiri-caityapravADi' nAmanI prastuta kRtinuM sampAdana kArya AcAryazrI kailAsasAgarasUri jJAnamandira, zrI mahAvIra jaina ArAdhanA kendranI akamAna hastapratane AdhAre karavAmAM AvyuM che. A pratano kramAMka 072237 che. akSara mahadaMze sundara ane suvAcya che. amuka jagyAo akSara jhAMkhA paDI gayA che, akSaro paDimAtrA ane atyAre pracalita mAtrAnuM mizraNa dharAve che. svac devanAgarI akSarovALI hastapratanI bane bAju hAMsiyA che. je pArzva-madhya phulikArthI suzobhita che lakhANa paddhatinA kendramAM paMcaratha corasanI bhAta upasAve che. A prata 17mI zatAbdInI hoya tevuM lAge che. sAIDa parathI pAnA phATI gayA che. pratilekhake temano paricaya "mahopAdhyAya zrIjinamANikya gaNi ziSya anaMtahaMsa gaNikRtA anaMtakIrti gaNinA likhitA" o prakAreM Apyo che. apabhraMza mizrita jUnI gujarAtInI A racanA che. racanAkALa : A prazastimAM racanAkALano ullekha nathI. paNa, je arisiMgha rAjAno ullekha che te 12mI sadImAM maLe che, lakSmIsAgarasUrino ullekha che te 16 mI sadInA che, ane anumAnataH A prata 17mI sadInI che. kRti - praNetA paricaya : puSpikAmAM jaNAvyA pramANe mahopAdhyAya jinamANikya gaNinA ziSya anantahaMsa gaNinI A racanA che. kartAo antima kaDImAM potAnA guru jinamANikyanuM ane te pUrvanI kaDImAM lakSmIsAgarasUrino nAmollekha karyo che. tethI tapAgacchanA A. lakSmIsAgarasUri (saM. 1464 - 1547) nI ziSya paramparAmAM kartA thayA che tema siddha thAya che. A hisAbe kartAno samaya sattaramA zatakano prArambhakALa hoya te zakya che. Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 137 kRti-paricaya : . kRtinI zaruAtamAM zrIsarasvatI mAtAne page lAgI praNAma karavA yogya ane pUjana karavA yogya, vandana, satkAra ane arcAne yogya avA sugurune namaskAra karI, pAvAgaDhanA jAjvalyamAna mandironI yAtrAno mAMgalika zubhArambha karatA zrIlakSmIsAgarasUrIzvarajInI nizrAmAM zrIcaturvidha saGgha je rIte bhAvollAsa vaDe caDhe che te caityaparipATI kramasara teozrInI ja kAvyAtmaka zailImAM ahIM upasthita che. ovA suguru mahArAjanI sevanA karI ApaNe paNa zrIsaGgha sAthe Age te ja punita pAvAgaDhanA caityone cAlo sau juhArIo. have pAvAgaDha mandironI yAtrAnuM anusaraNa karAvyuM che. pahelI jagyA caMpakanera nAmanI che... * paurANika ullekhomAM cAMpAnera caMpakanagara, caMpakadurga tarIke noMdhAyuM che. cAMpAneranI bhavyatA varNavatI gAthAo saMskRtamAM paNa lakhAI che. paMdA sadImAM cheka karNATakathI kavi gaMgAdhara ahIM AvyA hatA ane cAMpAnerI anubhUtine temaNe potAnI kavitAmAM paNa lakhI hatI. pAvAgaDha aDhI hajAra phITa UMco che. cAMpAnera taLeTIthI zaru karIne keTaleka UMce sudhI bAMdhakAmo dharAve che. eTale cAMpAnera Aje dekhAya che, tenAthI ghaNuM moTuM haze se vAtamAM koI zaGkA nathI. vi.saM. 1535mAM cAMpAnera para mogala zahenazAha humAyuo kabajo jamAvyo hato. o vakhate cAMpAneramA TaMkazALa sthapAI hatI. ahIMnA okathI oka caDiyAtA minArA, sAta kamAna, pANInI TAMkIo, daravAjA, killAnI divAla tenI kotaraNIkAma-kaLA-kArIgarI mATe jagavikhyAta thayA che. 16mI sadImAM cAMpAneranA koI gAme garIba brAhmaNane tyAM bALakano janma thayo ane nAma paDyuM brijanAtha. brijanAtha mizrAo pAchaLathI bhAratIya saMgItamAM nAma kADhyuM ane Aje teo baiju bAvarA nAme vadhAre jANItA che. 2004mAM yuneskole cAMpAneranuM mahattva pArakhIne tene 'varlDa heriTeja sAITa' jAhera karyu. Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 anusandhAna- 69 sauthI mahattvanI vAta se che ke zivajInuM lakulIzanuM o mandira cAMpAneranuM sauthI junuM bAMdhakAma che. cheka dasamI sadInuM oTale ke 1000 varSa purANu. cAMpAnera pote bhale 7mI - 8mI sadImAM baMdhAyuM hatuM paNa a vakhatanA koI bAMdhakAmo rahyA nathI. AjanuM cAMpAnera che, o to paMdaramI sadInuM che. jaina mandira sahitanA bIjA bAMdhakAmo paNa ahIM che. cApAnera saGgha oka bAvana jinAlayavALu baMdhAveluM mandira jemAM abhinandana prabhu ane jIrAvAlA pArzvanAtha bhagavAnanI pratimAo mukhya hatI. te abhinandanasvAmInI adhiSThAyikA devI tarIke kAlikAdevInI sthApanA thaI che, te devI ja gujarAtanA lokahRdayamAM korAyelA garabAmAM pratiSThA pAmI che. chellA pAMcaso varSathI zahera samayAMtare khAlI thatuM rahyuM che. bhAratanA uttamottama purAtattvIya bAMdhakAmomAM sthAna pAmatuM cAMpAnera have to sAva khAlI che, mAtra khaMDero UbhA che, ItihAsanI kathA kahevA mATe. pratamAM maLela mAhitI pramANe jainadharma paNa tyAM a samaye vikasita hato. A caMpakanera je neminAtha svAmInI uttama nagarI che tyAM ane bIjA. zAnti jinezvara svAmIne praNAma karIne caturvidha saGgha potAnI kAyA saphaLa kare. che. o dizAmAM gauravavaMto ovo rAjAno gaDha che. jyAM arisiMgha rAjA rAja kare che. " o dIsaI giruu giriha rAya, jihAM rAja karaI arisiMgha rAya" (vikramanI 12 mI sadImAM, "pAvAgaDhathI vaDodarAmAM prakaTa thayelA jIrAvAlA pArzvanAtha" pustakane AdhAre arisiMgha rAjAno ullekha maLe che. pR. 96. saMbhava che ke A caityaparipATI racAI tyAre tyAM arisiMgha rAjAnuM zAsana hoya.) sArA parvatanI zreSTha zreNInA pagathiyA joIne have Ananda pAmatAM teo pagathiyAM caDhe che. A rIte vilamba vinA mahA mahinAmAM girinAM darzana kare che. vasaMtapaMcamInA A mahA mAsamAM badhAM vRkSo moTA ane rasALa che, paNa hRdayamAM AMbo vase vo che. AgaLa prathama poLa AvI jyAM rAjAnA bhavananI paMkti jovA maLe che. manohara maDhamandirathI giri sundara lAge che. AsopAlavanA pAMdaDAnuM toraNa ane haraNa jevI suMdara AMkhovALaM Asakta thaI javAya ovo majalo temane Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 139 jovA maLe che. have, pachI AgaLa visAmo Ape arbu bhAtAkhAtuM che. tyAM badhI dizAmAM vividha prakAranI velaDIo che, ane khIlelA phulelA puSTa karAve ovA phaLo apAra prApta thAya che. santoSa Ape arbu sarasa sarovara zobhe che. dhana, kaNa, kaMcana, ratnanA koThAra manohara zobhe che. kudaratano A AhlAdaka karizmA je hRdayanA citta mohI le avA che. moha pAme avI A racanAne joIne manuSya tyAM vicArato jAya che vicAramAM ne vicAramA anukrame bIjI poLa Ave che. baMne bAju ati UMDI khINa temane jovA maLe che. jANe, kharekhara kaLayuganI upekSA karatAM devamandiranAM zikharo zobhe che, vizeSamA gagana- AMgaNuM akadama nirmaLa che. tyAre, temane daNDa, kaLaza ane dhajA jhaLahaLa jovA maLe che. A uparAMta mandira zikharanA kaLaza nIceno bhAga paNa sundara dekhAya che. avA manobhAva vyakta karatAM sau AgaLa vadhe che. jyAre jinabhavana dvAra para pahoMce che tyAre dharma manorathI avA sarveno harSa apAra jovA maLe che. traNa jagatanA nAthanI je mUrti che tenI satata pUjA karIza ane vAre-divase manano vikAra dUra karIza ovI bhAvanA temanAmAM jAgRta thAya che. senA. mAtAnA udaramA janmelA sambhavanAthasvAmI bhavanI bhAvaTha dUra karanArA che. maLelo A janmAro jaMjALamAMthI mukta thavA jevo lAge che. potAnA nayane nirakhIne haiyAmAM apAra harSa thAya che ane prabhunI prasannatAnI pUjA karIza ovA bhAva sAthe teo prabhu bhaktimAM joDAya che. nArIo mananA AnandathI daherAsaranI madhyamAM jinezvara bhagavAnane joe che, ane sArA vicAra karIne bole che - 'Aje amRtarUpI megha varasato hoya aq lAge che. pravezatAM ja amRta rasane ame nayanamAM dhAraNa karIo chIo' A rIte hRdayamAM harSa dhAraNa karI temanAM nayana kRtArtha thAya che. dharmano paramArtha jANIne prabhunA caraNamAM pUjA racAve che. orasiyA upara candananA rasane ghase che, amAM kesara, kastUrI bheLave che. zivasukhane ApanAra, AtmakalyANa karanAra ovA mULanAyakanA aMge lepa karI temanI pUjA kare che. saMbhavanAtha jinezvaranA aMge arcanA karI hRdayamAM kastUrI samAna sohAmaNuM sukha pAme che. sakaLa svAmIne yAda karatA je koI Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 anusandhAna-69 pApa che te dUra thAya che. borasalI, mogaro jevA rasapUrNa parAgavALA puSpamadhu temaja kareNa, pAradhi (aka phUlanuM nAma) jevAM sundara phUla vizALa mAtrAmAM tyAM jovA maLe che. caMpo, jAsUda, sugaMdhI vALo, jUi jevI vanaspatinI pUrepUrI sugaMdha te nagaranI daze dizAomAM vyApe che. mananI AMzAne pUrI karIne jamaNA hAtha najIka pArzvanAtha jinezvaranI vividha kusuma vaDe pUjA kare che. sundara, rasIlo, alabelo, indra mahArAjA jene namelA che, kesara, kapUra, kusumathI susajja avA mukti apAvanAra svAmIne teo mastaka namAvIne vandana kare che ane parama Anandane pAme che. be hAtha joDI praNAma karI jagatanA nAtha jinezvaranI pradakSiNA kare che. paramezvaranI pUjA karatAM kroDa karmo nAza pAme che. AvA Antarika harSollAsasAthe teo prabhunA raMge raMgAya che. sahasAo karAvela dakSiNamAM AdIzvaranuM devamaMndira che, tyAM vandana karatAM te ratnamUrtino prabhAva adbhuta jaNAya che. kalyANanA mULa, jagamAM prakAza karanArA, sArA guNonA oka sthAnarUpa ane munionA indra zrI mahAvIra jinezvaranI ratnamaya mUrti uttara dizAmAM AvelA mandiramAM che. te prabhunA aMge bhaktipUrvaka teo vaMdana ane pUjA kare che. khImasiMhe je bhavana karAvyuM che tyAM neminAtha svAmIne namana kare che. AgaLa jatAM ambikAdevInI derI Ave che, jyAM darzanano lAbha laI praNAma karI teo AgaLa vadhe che. [aNahillavADa pATaNa (gujarAta)mAM prAgvATa bRhacchAkhA (vIsA poravADa)mAM mukuTa jevA chADA zeThanA vaMzamAM khImasiMha ane sahasA nAmanA be udAracarita saMghavI, vikramanI 16mI sadInA prArambhamAM thaI gayA. jemaNe caMpakanera samIpanA atyucca zikharavALA pAvakagiri para arhatanuM caitya ane tyAM Arhata (jinamuM) atiprauDha bimba karAvyuM hatuM. jenI ucca prakAranI pratiSThA paNa te banne harSotsavapUrvaka vi.saM. 1527mA poSa vada 7nA sudine karAvI hatI.] * 'jaina satyaprakAza' varSa-11, aMka- 10-11, pRSTha-274, zloka-14 * 'tejapAlano vijaya' vi.saM. 1991 (zrIjainadharmAbhyudaya granthamAlA - 3, pRSTha-19) Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 141 * 'pAvAgaDhathI vaDodarAmAM prakaTa thayelA jIrAvalA pArzvanAtha (pRSTha 19-20) o banne sadagRhasthoo tapAgacchanA lakSmIsAgarasUri, somajayasUri vagere AcAryonA sadupadezathI vi.saM. 1538mAM citkoza (jJAnabhaNDAra)mAM potAnA dravya vaDe samagra jinasiddhAnta lakhAvyo hato. ('tejapAlano vijaya' 16mI sadI pRSTha 20) * 'jaina paramparAno itihAsa' - 3, pRSTha-542 Ama, stuti, stavana karIne zrAvaka potAnA duHkharUpI vana ane pApane pakhALI nAkhe che. temanuM ati caMcaLa mana pAvAgiri para ApoApa dhanyatA anubhave che. have teo aMcalavasahI tarapha jAya che. ____parvata paMtha para pahoMcIne aMcala vasahI bhaNI jaI tyAM vIra jinezvarane namaskAra karIne bAMdhelA karma choDIo ovo bhAva vyakta kare che. AgaLa panaka vasahI che. jyAM moTo pramANamAM bhagavAnanA samUhamAM darzana kare che. tyAM talAvaDI che teno sparza karatAM ThaMDu-ThaMDu pANI maLe che. jyAre girinA zikhara para Ave che, tyAM zaMbhuvihAra dekhAya che. giri vistArathI atyaMta gADha che. teno pAra kevI rIte pamAya ? tyAM pAchaLa kyAMkathI bhavanamAM aMdara jAya che, jyAM jinezvaranI ghaNI pratimAo paMktimA hatI jenA vandana kare che. pAra na pamAya ovA saMsArasamudranA pArane pAmelA, devonA samUhathI vaMdAyelA, kalyANarupa velaDInA vizALa mULa samAna sarva jinezvaro sArI vastuomAM aka sArabhUta ovA mokSane Apo ovI prArthanA teo sau kare che. A sthaLe bALaka jema avAja kare ane jagatamAM jANe jAgatA deva hoya avo devaloka A saMbhavanAtha svAmI devano dekhAya che. mUrti temane ati AnaMda Ape ovI AlAdaka che. saumya kaLAthI zobhatA joI nayanamAM amIrasane varasAvatA sArA vicArapUrvaka bhagavAnanI pUjA kare che. 'bhavanA pherA dUra karanAra,tuM zaraNe AvelAno rakSaNa karanAra che, mArI paNa tuM sAra kara. tArI pAse haM anaMta bhavanA tIrano pAra pAmu chu|' ovI utkaTa lAgaNI temanAmAM jAgRta thAya che. . bhaktithI yukta stuti karI prabhune namaskAra kare che. lakSmIsAgarasUri bhakti karI mananA manoratha pUre che. Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 anusandhAna-69 vi.saM. 1525mAM lakSmIsAgarasUri je tapAgacchanA AcArya che temano ullekha __ 'pAvAgaDhathI vaDodarAmAM prakaTa thayelA jIrAvalA pArzvanAtha' pustakanA pRSTha 63mAM jovA maLe che. * lakSmIsAgarasUrino paricaya "jaina paramparAno itihAsa" bhAga-3, vi.saM. 2020, tripuTI mahArAjanA pustakamAM jovA maLe che. pRSTha 540-541. ___ manuSyanA rAjA ane bhuvanamAM sUrya samAna, bhavya jIvo vaDe stavAyelA, zivasukhane ApanArA avA pAvAgiri maMDaNa neminAtha narezvaranI A stuti jinamANikya muninA ziSya dvArA racAyela che. A rIte, pAvAgiri mandironI yAtrA samApta thAya che. mahopAdhyAya zrIjinamANikyagaNinA ziSya anaMtahaMsa gaNi anA kartA che. anaMtakIrti gaNi pratanA lekhaka che. staMbhatIrtha (khambhAta) nagaramAM teozrIo AnuM lekhana karyu * bha. lakSmIsAgasUri ane A. somajayasUrinA upadezathI amadAvAdamAM navA granthabhaNDAro sthapAyA hatA. te bhaNDAro upA. jinamandira gaNinI dekharekha nIce taiyAra thayA, ane maho. jinamANikya gaNivare te badhAna saMzodhana karyu. maho. anaMtahaMsa gaNi te 55 mA bha. A. hemavimalasUrinI AjJAmAM hatA, AthI te potAne temanA paNa ziSya batAve che. paM. anaMtakIrti gaNio saM. 1529mAM maMtrI gadarAja zrImAlInI patnI saM. sAsUne bhaNavA mATe "zIlopadezamALA" lakhI. (praka. 44, pR. 211) (zrI prazasti saMgraha bhAga-2, pR. 140) maho. anaMtahaMsa gaNije "AnaMda Adi zrAvaka caritra" racyu. sambhava che ke tenuM bIjuM nAma "dazadRSTAntacaritra" paNa hoya (pra. 5, pR. 456), paTTAvali samucya bhAga-2, puravaNI pR. 252, 253) (jaina paramparAno itihAsa, tripuTI mahArAja pustakane AdhAre pRSTha - 462) kRtinA AdhAre A pramANe pAvAgaDhano itihAsa maLe che. A uparAMta pAvAgaDhano autihAsika ullekha alaga-alaga pustakone AdhAre nIce pramANe che. Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 'tejapAlano vijaya' (godharA, pAvAgaDha, cAMpAneranA aprakaTa itihAsa sAthe ) 143 pustaka- 1 vikramanI 12mI sadI : aMcalagaccha-paTTAvalImAM ullekha maLe che ke AryarakSite pAvAgaDhamAM mahAvIra - mandiranAM darzana karyAM hatAM. vikramanI 13mI sadI : zve. jaina maMtrIzvara tejapAle pAvAgaDhamAM 'sarvatobhadra prAsAda' karAvyAnuM vi.saM. 1497mAM racAyelA vastupAla - caritranA AdhAre jaNAvyuM che. anyatra anveSaNa karatAM jaNAya che ke tyAM mULanAyaka tarIke vIranI pratimA mukhyatayA hatI. vikramanI 15 mI sadI : A sadInA chellA bhAgamAM jaina zve. tapAgacchanA suprasiddha somasundarasUrinA mahAna vidvAna ziSya bhuvanasundarasUri thaI gayA. jenuM smaraNa munisundarasUrio vi.saM. 1466mAM gurvAvalI ( padya 423) mAM kartuM che. te vidvAne yAtrAdi prasaMge jinezvaronAM-tIrthonAM bhaktibharyAM aneka stotro racyAM hatAM, temAM pAvaka bhUdhara (pAvAgaDha parvata) para rahelA trIjA tIrthaMkara sambhavanAthanaM 9 padyamaya saM. stotra paNa che, jenAM 8 padyonuM chelluM caraNa A pramANe che - ' stuve pAvake bhUdhare zambhavaM tam / ' bhAvArtha : pAvaka parvata para rahelA te saMbhavanAthanI huM stuti karUM chaM. cAMpAnera puranA mukuTa jevA pavitra pAvakAdri para rahelA saMbhavanAtha (zve. jinamUrti) pratye bhaktibhAva preratuM 'bhuvana' nAma garbhita chellaM padya, temAM A pramANe che - "cAMpAnerapurAvataMsavizada zrIpAvakAdrau sthitaM sArvaM zambhavanAyakaM tribhuvanAlaGkArahAropamam / itthaM yo gurubhaktibhAvakalitaH saMstauti taM vRNvate tAH sarvA api maGgalotsavaramAbhogAnvitAH sampadaH // " (jainastotrasaMdoha, bhAga-2, pR. 166-167) Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 anusandhAna-69 vikramanI 16mI sadI : tapAgacchanA sumatisundara AcAryanI madhura vANI sAMbhaLIne mAMDavagaDhano viziSTa saMghapati vellAka, sulatAnanuM pharamAna meLavI saMgha laI yAtrAle cAlyo hato. IDaragaDha, jIrAvalA, AbU, rANakapura vageremA yAtrA karI pAvakazaila (pAvAgaDha) para rahelA sambhavanAthane praNAma karyA pachI hRdayamA zAnti pAmatA te saMghavIo mALavA dezamAM potAne sthAne pahoMcyA hatA. (A ullekha vi.saM. 1541mAM paM. somacAritragaNile racelA guruguNaratnAkara kAvyamAM maLe che.) vikramanI 18mI sadI : vi.saM. 1764mAM jaina muni zIlavijayajIo tIrthamAlAmAM 'caMpAnire nemijiNaMda mahAkAlI devI sukhakaMda' kathana dvArA sUcita karyu che ke - cAMpAneramAM neminAtha (mULanAyakavALu) jinamandira hatuM ane mahAkAlI devInuM sthAnaka hatuM. vidhipakSa (acalagaccha)nA AcArya vidyAsAgarasUrinA paTTadhara udayasAgara sUrio pAvAgaDhanI mahAkAlinI tathA sAcA devanI yAtrA vi.saM. 1797mAM karI hatI - oma nityalAbha kavio vi.saM. 1798mAM racela vidyAsAgarasUrirAsa (au. rAsasaMgraha bhAga-3, ya.vi.gra.) parathI jaNAya che. vikramanI 20mI sadI : vi.saM. 1944mAM mahA suda 8 cAMpAnera gAmamAM jainamandira (di.)nI sthApanA thaI. pAvAgaDha caDhatA 6ThThA daravAjAnI bahAra bhItamAM di. jaina pratimA padmAsana (1.5') doDhaphUTa UMcI sUcavI tenA parano lekha 1134 jaNAvyo che. chAziyA taLAva pAsenA 3 mandiro vinA pratibiMbanAM jIrNa paDyAM jaNAya che. ___ dUdhiyA taLAva upara be prAcIna jIrNa mandira jaNAvI temAMnA akano uddhAra saM. 1937mAM thayo jaNAve che. AgaLa sIDiyonI bane tarapha 8 (di.-?) jaina pratimA jaNAvI pachI upara kAlikA devInU mandira jaNAvyuM che. Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 a sIDiyothI oka tarapha thoDuM cAlatAM pahADanI Toca para rAmacandranA suputra lava ane kuzanuM nirvANa sthAna, tene sAkSAt mokSamahala ane o pahADa parathI 5 koTi muni mukti padhAryA !! jaNAve che. " rAmasuvA veNNi jaNA lADaNariMdANa paMca koDIo pAvAgirivarasihare NivvANagayA Namo tesiM // " -- 145 A mAhitIne AdhAre lAge che ke keTalAka mandirone digambaroo hAtha karI potAnA mandiromAM parivartita karI nAkhyAM che. pustaka - 2 'jaina tIrtha sarva saMgraha ' bhAratabharanAM jaina tIrtho ane nagaronuM autihAsika varNana, bhAga-1, pRSTha. 19-20 duSkALanA vikaTa varSamAM zAha birudanI zobhA vadhAranAra khemAzAhanA rAsamAM vi.saM. 1721mAM kavi lakSmIrale pAvAgaDhanuM varNana karatAM jaNAvyuM che ke "gurjara deza che guNanIlo, pAvA nAme gaDha besaNo moTA zrI jina taNA prasAda, saraga sarIzuM mAMDe vAda vaseM sehara taleTI tAsa, cAMpAnera nAme suvilAsa gaDha gaDha maMdara pola prakAza, sapta bhUmimAM uttama AvAsa. " pAvAgaDha -upara agAu zvetAMbarIya 10 jinamandiro hatA ovo ullekha maLe che paNa Aje mAMnuM oke hayAta nathI. gaDha upara paDelAM avazeSo onI khAtarI karAve che. A mandiro paikI aka mantrIzvara tejapAle 'sarvatobhadra' nAmanuM kAmaya mandira bandhAvI pratiSThA karAvI hatI. oma 'vastupAlacaritra' ullekhe che. mAMDavagaDhavAsI vellAke je tIrthonI yAtrA karI temAM pAvAgaDhanA sambhavanAtha bhagavAnane vAMdyAno (namaskAra karyAno) ullekha maLe che. zeTha meghAo AmAM 8 devakulikAo banAvI hatI. Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 146 anusandhAna-69 zrIvijayasenasUri saM. 1632mAM ahIM AvyA tyAre jazavaMta zeThe moTo pratiSThA mahotsava karyo hato. saM. 1764mAM paM. zrIzIlavijayajIo aMhIMnA nemijiNaMdano ullekha karyo che. 19mI sadInA zrIdIpavijayajIo racelA 'jIrAvalI pArzvanAtha stavana' mAM aka mandiranuM varNana A prakAre kareluM che " pAvA upara saMghe kIdho, -- devala jaga manohArI re, bAvana jinAlaya pharatI deharI, jagajanane hitakArI re, jJAnarasIlA re abhinaMdana deva dayAla gAna, prabhu jIrAvalI jaganAtha yAna, saMvata igyAraseMhe bArA varase, deva pratiSThA thAve re, abhinaMdana jIrAvali pArasa, aMjanazalAka sohAve re. " [12mI sadImAM abhinaMdana svAmI ane jIrAvalA pArzvanAthanI mukhya pratimAo hatI. jenI pratiSThA AcArya guNasAgarasUrio karAvI hatI. (pAvAgaDhathI vaDodarAmAM prakaTa thayelA jIrAvalA pArzvanAtha pustakane AdhAre) A ullekha uparathI ahIM zvetAMbarIya mandiro ogaNIsamA saikA sudhI hayAta hatA. ] sane 1895mAM ahIM AvelA videzI vidvAna DaoN. je. berjese noMdha karI che ke - "pAvAgaDhanA zikhara para rahelA kAlikA mAtAnA mandira nIcenA bhAgamAM ati prAcIna jaina mandirono jathyo che ke jeno punaruddhAra, thoDA sudhArA - vadhArA sAthe hAlamAM te mandirono kabjo je jaino karI rahyA che, temanA taraphathI thoDA vakhata pahelAM ja karAvavAmAM Avela che." 'At the top the shrine of Kalika Mata'. ahIMnI aka jummA masjidano paricaya karAvatA oka vidvAna kahe che " A masjidanI bArIo ane ghUmmaTomAM je kotarakAma ane zilpakaLA Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 147 darzAvI che te ajAyabI pamADe ovI che. AbunA pahADa para AvelAM delavADAnAM jaina mandiromAM je prakAranI aSTapAMdaDI vALA kamaLanI racanA kotaravAmAM AvI che, tevA ja prakAranI AkRtio ahIM paNa jovAmAM Ave che." saMbhavataH 'sarvatobhadra' nAmanuM jaina mandira A hoya ama jaNAya che. upasaMhAra : hajjAro varSa pahelAM A sthaLe mahAdharatIkaMpa Avelo, amAMthI phATelA jvALAmukhImAthI A pAvAgaDhanA kALA paththarovALo DuMgara astitvamAM Avyo. oka lokavAyakA avI paNa che ke A parvata jeTalo bahAra dekhAya che tenAM karatAM dharatInI aMdara tarapha vadhAre che. aTale ke tenA pA jeTalo bhAga dRSTigocara thAya che. tethI ja te pAvAgaDha tarIke oLakhAyo. A DuMgara purAtana kALathI khUba ja paitihAsika ane dhArmika mahattva dharAve che. . pAvAgaDhanI A jaitihAsika mAhitI parathI lAge che ke zatrujaya, sammetazikhara ane giranAranI jema ja A tIrtha paNa atyaMta pUjanIya hatuM. pAvAgirinA Toca sudhI nirmANa pAmelA jinacaityo Aje nAmazeSa che. itihAsane vAgoLatAM ama lAge che ke jaina saMskRti, jaina dharma ane jaina mandirono joTo jagamAM jaDe tema nathI. Ajano yuga jema vaijJAnika che tema tihAsika yuga paNa che. Aje . jema dareka vastu, parIkSaNa vaijJAnika dRSTile karavAmAM Ave che teja rIte Ajano yuga tihAsika dRSTipradhAna hoI prAcIna dharmo, saMskRti, saMskRtinAM vividha sAdhano jevAM ke - AcAra, vicAra, vyavahAra, tattvajJAna, sAhitya, zilpa, kaLA AdinuM paNa maitihAsika dRSTile anveSaNa mAMge che. ane anAM kAraNone paNa jANavA icche che. AthI Ajano buddhimAna varga paNa prajAnI jijJAsAne tRpta karavA mATe te dizAmA prayatna karI rahyo che. A ja dRSTine lakSamA rAkhIne mArA dvArA lipyantara thayela A prata mAraphate je pAvAgaDhanI autihAsika mAhitI prApta thaI che te upayogI nIvaDe te AzA. vastutaH tIrthonA jIrNoddhAra jeTaluM ja tIrthono itihAsa pragaTa karavAnuM kArya mahattva- che. ante, je tIrthoo lokajIvananA saMskArane suvAsita karavAmAM Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 anusandhAna-69 mahattvano bhAga bhajavyo che ovI jaina saMskRtinA aMgabhUta A tIrtha saMsthAnuM autihAsika hArda rajU karavAmAM mAro A alpa prayatna kaMI paNa phALo noMdhAvI zakaze to mAro zrama saphaLa thayo mAnIza. ___pAvAgiri caityapravADi . . siri sarasati sAmiNi mAya pAya, paNamevIa sevIa suguru rAya pAvAgiri cetrapravADi heva, saMkhevi karI aNusarisu deva // 1 // pahilauM dhuri caMpakanera nAmi, vara nayari namIjaI nemi sAmi anai sAmIa saMti jiNida pAya, paNamevi karevI saphala kAya // 2 // o dIsai girUu giriha rAya, jihAM rAja karai arisiMgha rAya pekhI tasu parabata pavara pAja, havaI caDIiM ramali karaMta Aja // 3 // INi giri viNa mAhava mAsa kAla, savi taruara garua rahaiM rasAla havaI Agali AvI prathama poli, jihAM rAyabhavaNanI achaI oli ||4|| maNahara maDha mandira mAlI girisuMdara, vaMdara(?) vAli nihAlIIo dIsaMti suraMgI nayaNi kuraMgI, raMgi ramaMtI mAlIi // 5 // . Agali valIa visamavisaballI, tihAM dIsaI nAnAviha vallI phullIa phallIa apAra tu jaya jaya, sughRta subhRta prApIa vApIvara sohaiM sarasa sarovara pIvara, pIvara bharia bhaMDAra tu jaya jaya // 6 // dhaNa kaNa kaMcaNa rayaNa tamohara, sohaI bahu koThAra manohara moha racaiM jana cIMti tu jaya jaya, anukrami AvI bIjI poli bihu pAse UMDI ati jholi, oliI deula dIsaMti tu jaya jaya ||7|| jANe kiri kaliyuga UvekhI, rahI vihAra zikhara suvizeSI pekhIjai dhajadhAra tu jaya jaya, gayaNaMgaNa saMgata ati niramala daMDa kalaza jhalahalai jhalAmala, AmalasArau sAra tu jaya jaya // 8 // java jiNabhavaNa duvAri pahUtau, dharama manorathi rathi saMjUtu huMtu harikha apAra tu jaya jaya, tribhuvanapati jina mUrati sArI pekhIa pUja karisu anivArI, vArIa vAra vikAra tu jaya jaya // 9 // Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 149 bhASA senAuri-saMbhava sAmia saMbhava, bhava saMbhava bhAvaThi harai o nia nayaNe nirakhIa hIaDauM harakhIa, sakhIa pUjA karaI o // 10 // mAnini manaraMgiiM milaMti jiNabhavaNa majhArIa joIa jiNavara taNauM rUpa jaMpaI suvicArIa Aja amiamaya meha eha amha uvari varIsai Aja sudhArasa sarasa dhAra amha nayaNi paIsai iNa pari harikha hIi dharIa karIa nayaNa sukayattha havaI prabhu paya pUjA racaI o niramAlaDIo, muNia dharama paramattha // 11 // orasi ghasi ghana ghanasAra kesara kasatUrIa kanaka kacolI kari dharati caMdana saMpUrIa sivasukhadAyaka pAya mUlanAyaka caracaMtIa zrIzaMbhava jina aMgi raMgi aMgIa racaMtIa hAra hII mRganAbhinu sohAmaNau suhAI sakala sAmi nitu samaratAM niramAlaDIo, dUri durita savi jAiM // 12 // vaulasirI mucakuMda kuMda makaraMda rasAla karaNIke kusuma sAra pAradhi suvizAla caMpakanai jAsUla phUla vAlau vAsaMtIa pUraI parimala taNaiM pUri daha disI vAsaMtIa vividha kusumi pUjA karIa pUrI manacI Asa jimaNaiM pAsaiM pAsa jiNa niramAlaDIo, pUjisu mahimanivAsa // 13 / / bhASA aracIa alavesara paNaya suresara kesara kusuma kapUrivara sAmia sivagAmia. huM. sira nAmIa pAmIa paramANaMdabhara // 14 // havaI jina jagati juhArIi tu bhamajhalI, be kara aMjali joDi paramesara paya pUjatAM tu bhamurulI, jAMI karamanI koDi // 15 // sahajapAla karAviu tu bhamarulI, dakSiNa bhadravihAra AdIsara tihAM vaMdIi tu bhamarulI, rayaNa mUrati atisAra // 16 // uttara disi je bhadra achaI tu bhamarulI, goiMda karAvia raMgi tihAM rayaNamaya vIra jiNa tu bhamarulI, pUja karisu prabhu aMgi // 17 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 150 anusandhAna-69 khImasIha-kAria bhavaNa, tihAM namIi naminAha Agali aMbika-deharI tu bhamarulI, joI lIjai lAha // 18 // ia thuNIa susAvayaduhavaNa pAvaya, pAvaya girivara saI dhaNIa majha mana ati caMcala jANa uM avicala, aMcalavara vasahI bhaNIa // 19 // havaI aMcalavasahI bhaNIo mahAlaMtaDe, puhacIi parabateM paMthi vIra jiNida juhAratAM a mahAlaMtaDe, choDIi karamanI graMthi // 20 // Agali kSapakavasahIi o mahAlaMtaDe, jaI joI jiNarAsi sItala sIta-talAvalI o mahAlaMtaDe, pekhIjai tasu pAsi // 21 // java Aviu giri-molIi o mahAlaMtaDe, dIThau zaMbhuvihAra o girivara vistara ghaNau o mahAlaMtaDe, hau kima pAmau pAra // 22 // tihAM hUtau pAchau valiu o mahAlaMtaDe, bhavaNa majhAri pahUta oli moli jinavara taNAM mahAlaMtaDe, vaMdIa biMba bahUta // 23 // saMbhali zaMbhava sAmIA o niresUA, rAva karuM jima bAla tuMha ji iNi jagi jAgatu o nisUA, dIsai deva dayAla // 24|| mUrati mUM ati rati karai o, soma kalA kiri sAra . . nayani amIrasa varasalI a niresUA, sevaI savicAra // 25 // huM bhAgau bhavapheraDI o nirasUA, tuM zaraNAgata dhIra sAra karau hiva mAharIo niresUA, Apina bhavataNauM tIra // 26 // bhagati bhaNI maI saMthaviu a niresUA, pAya tujha--- nitu namaiM lakSmIsAgarasUri bhagati bhaNI mai saMthaviu o nirasUA, manaha manoratha pUri // 27 // ia namia naresara bhuvaNadiNesara, tavia bhavia sivasukhakara pAvAgirimaMDaNa duriavihaMDaNa, jinamANikka muNiMdavara // 28 // // itizrI pAvAgiri cetrapravADiH samAptA // // mahopAdhyAya zrIzrIzrIjinamANikyagaNi-ziSya anaMtahaMsagaNikRtA / / // anaMtakIrtigaNinA likhitA zregorA paThanArthaM ||shrii|| zrIstaMbhatIrthanagare ||ch| ||shrii|| ||ch| (mahAvIra jaina vidyAlaya dvArA sonagaDhamAM yojita 23mA jaina sAhitya samArohamA prastuta karela zodhapatra) C/o. A-2, vAtsalya phleTa, 63, vasaMtakuMja, pAlaDI, amadAvAda-7 Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 151 tattvabodhapravezikA-1 prAmANyavAda - muni trailokyamaNDanavijaya [zrIsiddhasena divAkara viracita sanmatitarkaprakaraNa tathA tenA para nyAyapaJcAnana zrIabhayadevasUrijI (lagabhaga vikramano dasamo saiko) racita tattvabodhavidhAyinI vRttinA adhyayana daramiyAna khyAla Avyo ke vRttimA samAviSTa aneka carcAo. temanI tarka-pratitarkanI pramANamAM ajANI paripATI, durUha vikalpajALa, pANDityapUrNa zailI va.ne lIdhe vidyArthIo mATe durgama bane tevI che. temAM paNa khaNDana-maNDananI suvistRta prakriyA A muzkelImAM vadhAro karI zake tema che. tethI A carcAomAMthI A badhuM gALI nAMkhIne, carcA- mULabhUta hArda jo saraLa zailImAM sakSipta rIte rajU karavAmAM Ave temaja sAthe thoDAka tulanAtmaka sandarbho paNa pUrA pADavAmAM Ave to o rajUAta vidyArthIo mATe upayogI ane rasaprada banI zake. A bhAvanAthI prerAIne AvA prakAranAM lakhANonI oka zreNI karavAno vicAra Avyo. A vicAra anusAra A vakhate vRttimAM sau prathama vaNita prAmANyavAdanI carcA rajU karI che.] ApaNane thatA saghaLAya anubhavo mAtra yathArtha ke mAtra ayathArtha nathI hotA ane o anubhavagata yathArthatA-ayathArthatAnu bhAna paNa ApaNane prAya: thatuM hoya che, o oka anubhavasiddha hakIkata che ane sarva darzanone o vAta sammata paNa che.1 prazno o UThe che ke jJAnagata yathArthatA-ayathArthatA (prAmANyaaprAmANya) nakkI koNa karI Ape che ? ono nizcaya kaI rIte thato hoya che ? jJAna svaprakAzaka che ama svIkAranArAonA mate, jJAna jyAre pote ja potAne jaNAve tyAre, anI sAthe, potAnA prAmANya-aprAmANyane paNa jaNAve 1. akamAtra mImAMsaka prabhAkaranA mate ayathArtha jJAna hotuM ja nathI, sarva jJAno pramANAtmaka ja hoya che. paNa smRtipramoSa, bhedAgraha ke vivekAkhyAtinI prakriyA varNavIne bhramAtmaka jJAnanI saGgati to teo paNa kare ja che. 2. jaina, sautrAntika bauddha, yogAcAra bauddha, prabhAkara (mImAMsaka), zaGkarAcArya va.nA mate jJAna svaprakAza hoya che. tethI svasaMvedana dvArA anuM grahaNa thAya che. Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 anusandhAna-69 kharUM? ane paraprakAzavAdIonA mate jyAre jJAna anya jJAna dvArA gRhIta thAya, tyAre tenI sAthe ja, te jJAnamA raheluM prAmANya-aprAmANya paNa, te anya jJAna dvArA, jaNAI ja jAya ? ke pachI te jANavA mATe koI alaga prakriyA karavI paDe ? DhUMkamAM, jJAna- jJAna thAya tyAre svAbhAvikapaNe anA prAmANya-aprAmANyanuM paNa grahaNa thaI ja jAya ke o grahaNa pachIthIM koIka kriyAMnI sApekSapaNe thAya? A vicAraNIya prazna che. atre dArzanika paribhASAmAM svAbhAvika sahabhAvI grahaNa 'svata:' ane sApekSa grahaNa 'parataH' kahevAya che, tathA A prAmANya-aprAmANyanuM grahaNa 'svataH' ke 'parataH' thAya carcA 'jJaptau (grahaNamA) prAmANyavAda' tarIke oLakhAya che. upara ApaNe prAmANyavAda aMge je vAta karI te pramA(-yathArthajJAna)gata prAmANya ane apramA(-ayathArtha jJAna)gata aprAmANya kevI rIte jaNAya te sandarbhe karI. paNa o sivAya jJAnamAM prAmANya-aprAmANya kyAMthI janme che o mudde paNa dArzanika AcAryonAM vibhinna mantavyo che. keTalAkanA mate jJAnasAmAnya(-tamAma jJAno)nI janaka je kAraNasAmagrI che, te ja te te jJAnamAM prAmANya ke aprAmANyanI paNa janaka che. prAmANya ke aprAmANya o rIte svAbhAvika utpatti dharAve che, ApekSika nahIM; kema ke amane jJAnajanaka sAmagrI sivAya anya kazAyanI potAnI utpattimAM garaja nathI. A pakSa 'svataH' gaNAya che. AnAthI sAmA cheDe parataH prAmANya ke aprAmANyanI utpatti svIkAranArA AcAryo jJAnajanaka sAmagrIne aviziSTa jJAnanI janaka gaNe che. amanA mate te sAmAnya jJAnamAM prAmANya ke aprAmANya svarUpa viziSTatA to guNa ke doSathI sApekSapaNe janme che, svAbhAvika rIte nahIM. prAmANya-aprAmANyanI utpatti vizenI A carcA 'utpattau prAmANyavAda' tarIke oLakhAya che. sAmAnyataH prAmANyavAdane sambandhita A banne carcAo akabIjA para avalambita hovAne kAraNe, utpattimAM 'svataH' pakSanA samarthako jJaptimAM paNa 'svataH' pakSa ja svIkAre che, ane parataH pakSanA samarthako bannemAM 'parataH' ja 1. jJAna potAnA viSayane ja jANI zake che, potAne nahi. tene jANavA mATe to anya jJAna joi ama mAnanArA naiyAyika, murAri mizra (mImAMsaka), kumArila bhaTTa (mImAMsaka) va. paraprakAzavAdI gaNAya che. Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 153 mAne che. jo ke AmAM apavAda che kharA, paNa bahu jUja. mULabhUta rIte A carcA IzvaranI siddhinA muddA para nirbhara hatI, ane temAM paNa zabdapramANa pUratI ja sImita hatI. naiyAyiko IzvaranI siddhi mATe ja utpatti ane jJapti - bannemAM parata:-prAmANya svIkAratA hatA.2 teo oma kahetA hatA ke vaktRgata yathArtha-jJAnAtmaka guNane lIdhe ja, tenA dvArA prayojAtA vAkyathI janya bodhamAM prAmANya Ave che, svAbhAvika rIte nahi. matalaba ke zrotAne thato vAkyajanya bodha jo pramAtmaka hoya, to e bodhamAM prAmANyanA janaka tarIke vAkyanI prayojaka vyaktimAM yathArthajJAnano svIkAra karavo ja joI); anyathA vyaktimA rahelA ayathArthajJAnAtmaka doSane lIdhe, tenA dvArA prayukta vAkyathI janya bodha bhramAtmaka banI zake che. Ama vAkya pote pramA-apramA ubhayAtmaka bodhanuM kAraNa hovA chatAM, oka bodhamAM prAmANya ke aprAmANyamAMthI aeka ja janme che, te vaktRgata guNa ke doSane lIdhe. have jo vedathI janya bodha pramAtmaka hoya, to o prAmANyanA janaka tarIke yathArthajJAnAtmaka guNano svIkAra karavo ja joio. ane o sarvavyApI yathArthajJAna Izvara sivAya koImAM sambhave naMhi, tethI o yathArthajJAnanA Azraya tarIke Izvara siddha thAya che. o z2a rIte vAkyajanya bodhamAM rahelA prAmANyanuM grahaNa paNa 'A vAkya yathArthajJAna dharAvatA AptapuruSa dvArA prayukta hovAne lIdhe pramANabhUta che' ovI vicAraNAne sApekSapaNe thatuM hoya che. tethI vedajanya bodhamAM paNa prAmANyano svIkAra, yathArthajJAna dharAvatA AptapuruSa dvArA prayuktatvano nizcaya karIne ja karI zakAya. ane o rIte vedanA racayitA yathArthajJAnI AptapuruSa tarIke paNa Izvara siddha thAya che. Ama prArambhamAM to naiyAyikonA mate Izvarasiddhi mATe zabdapramANamAM ja 1. jema ke jainamate utpattimoM 'parataH' pakSano ja svIkAra hovA chatAM, jJaptimAM kathaJcit svata: pakSano paNa Adara che. .. 2. "nyAye cezvarasiddhyarthameva prAmANyasya paratastvAdaraH / tatra pramAyAH paratastvena guNajanyatva siddhau, vedaprabhavapramAyAmapi guNajanyatvasiddhiH / guNazca tatra prayogahetubhUtayathArthajJAnavattvamiti tadAzrayatayezvaraH siddhyati / evaM pramAtvagrahasya paratastve, vedajapramAyAH prAmANyamapyAptoktavAkyajanyatvena grAhyamityAptayezvaraH siddhyati / " - sanmatitarkavRtti-vivaraNa (zrIvijayanemisUrijI, apragaTa) Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 anusandhAna-69 utpatti ane jJapti - banne rIte parataHprAmANyano Adara hato. paNa pAchaLthI saiddhAntika rIte saghaLAMye pramANomAM teoo parata:prAmANyano pakSa sthira karyo. AnAthI viruddha mImAMsako vedane apauruSeya (-akartRka) gaNatA hatA. vaLI temanA matamAM Izvarano paNa svIkAra na hato. tethI, teo zabdapramANamAM utpatti ke jJapti - ake rIte parataHprAmANya svIkArI zake tema na hatA. aTale teoo svataHprAmANyano ja Agraha rAkhyo. matalaba ke teonA mate 'veda yathArthajJAnI Apta puruSathI praNIta che, mATe pramANa che' AvI vicAraNAthI vedanuM prAmANya gRhIta nathI thatuM, paNa veda pramANabhUta tarIke svayaM pratiSThita che. ane o prAmANya paNa anA kartAnA yathArthajJAnane lIdhe nathI Avyu, kema ke je apauruSeya hovAthI ano koI kartA ja nathI, paNa veda svayaMsiddha prAmANya dharAve che. mATe vedamAM prAmANyanA janaka ane grAhaka yathArthajJAna ane AptatvanA Azraya tarIke Izvara siddha thaI zake nahi. AgaLa jatAM mImAMsako mATe svataHprAmANya saghaLAo zAbdabodhamAM ane othIye AgaLa vadhIne saghaLAMye pramANomAM siddha karavU jarUrI banyu. koIka jagyAo parataH ane koika ThekANe svataH - ama vaikalpika niyamana asyAdvAdI mImAMsako mATe zakya na hatuM. tethI mImAMsaka mate svataHprAmANyano siddhAnta sthira thayo. jo ke zaruAtamAM to A carcA mImAMsaka-naiyAyika vacce ja maryAdita hatI. paNa kramazaH anya darzanone paNa, A carcAnA prabhAva heThaLa, potapotAnuM mantavya darzAvavAna ane A carcAmAM bhAga levAnu jarUrI banyu. jene pariNAme bhAratIya tattvajJAnanI paramparAmAM prAmANyavAdane lagatuM vipula ane vistRta sAhitya sarjAyu. jemAM udyotakaranA nyAyavArtika va.nA sarala tarkothI mAMDIne gadAdhara bhaTTAcAryanA prAmANyavAdanI jaTila tarkajAla sudhIno samAveza thAya che. ane haju paNa ane lagatuM nUtana sAhitya paNa sarjAtuM ja jAya che. A sAhityanA AdhAre mukhyatve pAMca pakSo samajAya che.1 1. pramANatvA-'pramANatve, svataH sAGkhyAH samAzritAH / naiyAyikAste parataH, saugatAzcaramaM svataH // prathamaM parataH prAhuH, prAmANyaM vedavAdinaH / pramANatvaM svataH prAhuH, paratazcA'pramANatAm // -sarvadarzanasaGgrahaH(mAdhavAcArya) Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 155 1. svataH prAmANya ane svataH aprAmANyano svIkAra - sAGkhyadarzana 2. svataH prAmANya ane parataH aprAmANyano svIkAra - vedAnta ane mImAMsA darzana 3. parataH prAmANya ane svataH aprAmANyano svIkAra - prAcIna bauddha mata 4. parataH prAmANya ane parataH aprAmANyano svIkAra - nyAya ane vaizeSika darzana 5. aniyamita pakSa - jaina ane navya bauddha mata have ApaNe A pAMce pakSo vize kramazaH saGkhapamAM vicArIzuM : 1. prAmANya ane aprAmANya banne svataH - A pakSano svIkAra sADyAcAryoM dvArA thAya che avA ullekho mAdhavAcAryanA sarvadarzanasaGgraha, kumArila bhaTTanA zlokavArtika va.mAM maLe che. parantu A mata pAchaLanu hArda, o mATenI dalIlo, anAM pramANo - A badhAMne sambandhita sAhitya upalabdha nathI. tethI te vize vimarza karavo zakya nathI. oka vicAra Ave che ke sAGkhyamata satkAryavAdI che. arthAt te mate sarva kArya upAdAna kAraNamAM pahelethI pracchannapaNe vidyamAna ja hoya che. sahakArIbhUta nimitta kAraNo dvArA mAtra temano prakaTabhAva ja thAya che. prAmANyaaprAmANya paNa je ja rIte kAryAtmaka dharmo che, to temane paNa temanA upAdAna kAraNamA pahelethI vidyamAna ja gaNavA joio ane tethI temano svataH utpAda samajI zakAya.1 jo ke A oka kalpanAmAtra cha, vAstavikatA | hoI zake te sAhityanA abhAvamAM samajavaM muzkela che. a ja rIte cArvAka ane yoga darzana, A bAbatamA mantavya zuM che te paNa nathI jANavA maLatuM. jo ke vaizeSika darzana- A viSayamA svatantra mantavya anupalabhya hovA chatAM, nyAya darzana sAthe ghaNI bAbatomA samAnatantra 1. A vicAraNAnI ADakatarI rIte poSaka aka vAta sanmati0 vRtti pR. 4 paM. 9 para jovA maLe che. tyAM cokhavaTa karavAmAM AvI che ke "ame mImAMsako svataHprAmANyano svIkAra satkAryavAdano Azraya laIne nathI karatA." Ano matalaba o samajI zakAya ke satkAryavAdathI paNa svataHprAmANya ja siddha thatuM haze. Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 anusandhAna-69 hovAne lIdhe, AmAM paNa parataHprAmANyavAdI tarIke tene gaNavAmAM Ave che tema, yoga darzana, paNa samAnatantra ovA sAGkhyadarzana jevU ja mantavya hoya apa mAnavAmAM jhAjhI Apatti nathI lAgatI. 2. prAmANya svataH ane aprAmANya parataH - mImAMsA (pUrva) ane vedAnta (uttara mImAMsA) - ubhaya mate jJAnotpatti ane jJAnagrahaNanI prakriyA vibhinna hovA chatAM, prAmANya-aprAmANyanI bAbatamA bannenuM mantavya sarakhaM ja che. ubhaya mate prAmANyanI utpatti ane jJapti banne svataH, ane aprAmANyanI utpatti ane jJapti banne parataH svIkRta che. utpattimAM svatastvano matalaba che tamAma jJAnonI janaka je sAdhAraNa sAmagrI che, temAMthI jJAnanI sAthe ja utpanna thaq; bIjA koI viziSTa tatvanI utpattimAM, apekSA na rAkhavI, arthAt jJAnajanaka sAmagrI prAmANyavALA jJAnane ja janma Ape che. mATe koI paNa jJAnamAM prAmANya svataH (-svAbhAvikapaNe) hoya jaLe hA, jo jJAnasAmagrImAM doSa paNa bhaLe oTale ke doSayukta jJAnasAmagrI hoya to tenAthI utpana thatuM jJAna apramANa hoya che. mATe utpattimAM aprAmANya jJAnajanaka sAmAnya sAmagrI uparAnta doSonI paNa apekSA rAkhatuM hovAthI parataH (-parApekSa) che, ane prAmANyane koInI apekSA na hovAthI svataH (-svAbhAvika, nirapekSa) che.2 A matamAM oka samasyA se sarjAI zake che ke cakSugata nirmaLatA, dhAtunI samatA, mananI svasthatA va. pramANabhUta jJAnanA janaka guNo tarIke lokazAstra ubhayasammata che. have jo A guNone prAmANyajanaka tarIke na svIkArIo, aTale ke prAmANyane utpattimAM A guNonI apekSA che ama na mAnIo to, guNonA anubhavasiddha kartRtva-janakatvano ja virodha Avaze. to AnI saGgati kaI rIte karavI ? A samasyAno ukela svataHprAmANyavAdIo ama sUcave che ke ame oma nathI kahetA ke o guNonuM kazuM kartavya ja nathI; o guNo tarIke sammata 1. utpattau prAmANyasya svatastvaM nAma kAryakAraNAdeva kAryeNa sahotpattiH - atharvabhASya. 2. "utpattau svatastvaM nAma jJAnakaraNamAtrajanyatvam / yena jJAnaM jAyate tenaiva tadgataM prAmANyamapi jAyate iti / " - pramANapaddhatiH - pariccheda 1 Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 157 tattvonI prAmANyajanakatAne nakAravAno amAro Azaya ja nathI. ame to phakta aTaluM ja kahIo chIo ke tame je tattvone 'guNa' ovI sajJA Apo cho, te tattvo te te padArthanI svAbhAvika avasthA ja che, alaga vastu nathI.' cakSu mATe samalatAne Agantuka dharma gaNI zakAya, ane tethI te Agantuka dharmane 'doSa' gaNIne, tene lIdhe sarjAtA aprAmANyane 'parataH' paNa kahI zakAya. parantu nirmaLatA to cakSuno potIko guNadharma che, pArakI vastu nathI ke jenI apekSA rAkhavI 'parataH' banI zake. TraeNkamAM guNo jJAnajanaka sAmagrI antargata ja Ave che, mATe tenAthI (-jJAnajanaka sAmagrIthI) sarjAtA jJAnamAM prAmANya svAbhAvikapaNe janme che, jyAre doSo Agantuka dharma che, mATe temanAthI sarjAtuM aprAmANya paNa asvAbhAvika bane che. jJaptimA prAmANyanA svatastvano artha cha - potAnA Azraya (-pramAtmaka jJAna)nA grAhaka jJAnathI grAhya hovU.2 matalaba ke pramAtmaka jJAna, svasaMvedana (prabhAkara mate), anuvyavasAya (-murAri mizra mate), jJAtatAliGgaka anumiti (kumArila bhaTTa mate) ke sAkSijJAna (-vedAnta mate) dvArA grahaNa thAya; o sAthe ja 'o jJAna pramANa che, apramANa nahi' o rIte tanniSTha prAmANya- paNa grahaNa thaI ja jAya che.3 A tamAma jJAno mATe samAna bAbata che. tethI tamAma jJAnonuM bhAna thAya te sAthe ja te sAcAM che tevo bodha paNa janme ja che. arthAt jJAna hoya pramAtmaka ke bhramAtmaka, prArambhika stare to svataHprAmANyanA baLe te nirapavAdapaNe sAcuM ja jaNAya che. paNa jJAna pote jo apramAtmaka hoya ane pachI pAchaLathI anya pratyakSa dvArA athavA o jJAnane anusarIne thatI pravRttinI viphaLatAthI janya anumiti dvArA athavA AptapuruSanAM vacano dvArA jo amAM zrAntino bodha thAya to prAmANyano bodha nivRtta thAya che ane aprAmANyanuM bhAna thAya che. Ama prAmANyano bodha svataH (-svAbhAvikapaNe) janmanAro che, ane 1. "na cendriyanairmalyAdi guNatvena vaktuM zakyam, nairmalyaM hi tatsvarUpameva, na punaraupAdhiko guNaH / tathAvyapadezastu doSAbhAvanibandhanaH / - sanmatitarkavRttiH, pR. 3 2. "jJaptau svatastvaM nAma jJAnagrAhakamAtragrAhyatvam / yena jJAnaM gRhyate tenaiva tadgataM prAmANyamapi gRhyate iti / " - pramANapaddhatiH - pari0 1 3. "yayA kAraNasAmagyA jJAnaM gRhyate tayaiva tadgataM prAmANyamapi gRhyate iti spaSTArthaH / " - nyAyakozaH, pR. 559 . Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 anusandhAna-69 anya koInI apekSA nathI. jyAre aprAmANyano bodha parataH (-anya jJAnathI sApekSa paNe) janmanAro che. svataHprAmANyavAdIono A pakSa svIkAravA pAchaLano mukhya tarka che ke jJAnamAM jyAM sudhI prAmANyano nizcaya na thAya, tyAM sudhI je jJAnane anusarIne puruSanI te jJAnanA viSayabhUta padArtha vize pravRtti thatI nathI ja. dA.ta. "mane 'A ghaTa che' aq jJAna thayuM che ane sAme dekhAto padArtha ghaDo ja che' Avo nizcaya na janme tyAM sudhI puruSa ghaDo levA nathI ja javAno, ane A nizcaya svataH prAmANyajJapti svIkAro to ja sambhave. jo jJAnane anusarIne kriyA thAya pachI ja jJAnanA prAmANyano nizcaya thaI zake avo Agraha rAkhIo to to o nizcaya vagara puruSanI pravRtti thaze ja kaI rIte ? mATe koIpaNa jJAnamA pahelAM prAmANyano nizcaya thAya che, pachI te jJAna puruSane padArthaprakAzaka banavA dvArA pravartaka (-pravRttinuM janaka) bane che. ane me pravRtti thayA pachI jo o pravRtti saMvAdI bane oTale jJAna ane kriyAmAM koI virodha na Ave to pUrvagRhIta prAmANyanI puSTi thAya che ane pravRtti visaMvAdI bane matalaba ke jJAna karatAM padArtha anyasvarUpano jaNAya to aprAmANyano nizcaya thAya che. A matamAM aka mukhya samasyA sarjAya che ke saghaLAMya jJAno prArambhamAM pramANa tarIke ja jaNAya che oma svIkArIo to koI divasa koI jJAna aMge 'A jJAna sAcuM haze ke nahi' ovo saMzaya thaI zake nahi. ane Avo saMzaya to ApaNane badhAne thato ja hoya che. to Ano samanvaya kaI rIte thaI zake ? svataHprAmANyavAdIo A samasyAnA samAdhAna mATe svataHprAmANyanI jJaptinA lakSaNamAM pariSkAra karIne 'doSAbhAve sati' umere che.3 oTale ke potAnA 1. "tasmAt tat pramANam, anapekSatvAt / na hyevaM sati pratyayAntaramapekSitavyam, puruSAntaraM vA'pi / svayaMpratyayo hyasau / " - zAbarabhASya 1.15 2. "yathA dUrAt pratyakSeNendriyeNa jalAdijJAne jAte tatra svata eva yathArthajJAnatvarUpaprAmANyama__ vadhArya jalArthI pravartate / jJAnagrahe tadgataprAmANyasyA'pi grahAt / " - tarkakaumudI 3. "svatogrAhyatvaM ca doSAbhAve sati yAvatsvAzrayagrAhakasAmagrIgrAhyatvam / ... na caivaM prAmANyasaMzayAnupapattiH / tatra saMzayAnurodhena doSasyA'pi sattvena doSAbhAvaghaTitasvAzrayagrAhakAbhAvena tatra prAmANyasyaivA'grahAt / " - vedAntaparibhASA-anupalabdhiparicchedaH / Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 159 AzrayanA grAhaka jJAnathI grAhya thaq o svataHjJapti kharI, paNa o kyAre ? 'doSa na hoya to'. have saMzaya to doSa hoya to ja thAya. to, prAmANya aMge saMzaya thAya ono matalaba o ja che ke tyAM doSonuM astitva che ja. to tyAM svataHjJapti mATenI zarata pUrI thatI ja nathI. mATe upara kahelI Apatti AvavAno prazna ja Ubho thato nathI. have svataHprAmANyavAdIonA mate prAmANyagrahaNanI prakriyA kaI rIte ghaTe che te joIo. temAM prabhAkara guru, murAri mizra ane kumArila bhaTTa - o traNe mImAMsakonI prakriyA prasthAnabhede judI judI che. vaLI vedAntadarzananI prakriyA anAthI taddana judI ja che. kramazaH joI to - . prabhAkara guru - naiyAyika mate jema IzvarajJAna svaprakAzaka hoya che, tema A mate sarva jJAna svaprakAzaka ja hoya che. mATe sarva jJAna svasaMvedanathI gRhIta thAya che. saghaLAMye pratyakSamA miti (-jJAna- svasvarUpa), meya (-viSayabhUta bAhya padArtha) ane mAtR (-pramAtA vyakti) - o traNenuM pratyakSa thAya che. mATe te tripuTIpratyakSavAdI tarIke oLakhAya che.1 matalaba ke badhAM pratyakSo vyavasAya ane anuvyavasAya ubhayAtmaka hoya che. dA.ta. 'ghaTatvena ghaTamahaM jAnAmi' (ghaTatvadharmathI yukta ghaDAne huM jANuM chu). A jJAnamA je svaprakAzanuM sAmarthya che tenA baLe te svasvarUpanI jema svaniSTha prAmANyano paNa bodha karI zake che.2 tethI jJAna, svasaMvedana thAya anI sAthe tenA prAmANya, paNa grahaNa thaI ja jAya che, mATe svataHprAmANya che. murAri mizra - A mate 'A ghaTa che' ityAdi AkAravALu jJAna thAya o pachI o jJAnanuM grAhaka 'ghaTatvadharmathI yukta ghaDAne huM jANuM chu' avA AkAranuM mAnasa pratyakSa (-anuvyavasAya) janme che. A mAnasa pratyakSa dvArA jema jJAna gRhIta thAya che, tema te jJAnaniSTha prAmANya paNa gRhIta thAya ja che, mATe prAmANyanuM grahaNa paNa svata: ja che. 3 1. "sarvasya vyavasAyasyA'nuvyavasAyAtmakatve ca jJAnasya mitimAtRmeyaviSayakatvAt tripuTIpratyakSateti pravAdaH / " - tattvaprakAzikA - khaNDa 4 2. "tathA ca svaprakAzamahimnA svamiva svaprAmANyamapi siddhyati ityAhuH / " - nyAyamaJjarI 4 3. "mizramate ca - 'ayaM ghaTaH' ityAkArakajJAnAnantaraM 'ghaTatvena ghaTamahaM jAnAmi' iti jJAnaviSayakalaukikamAnasamutpadyate / tena prAmANyasya grahaNam / " - siddhAntacandrodaya: Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 160 kumArila bhaTTa - jJAna atIndriya hovAthI svasaMvedana ke mAnasa pratyakSa dvArA anuM grahaNa thavuM zakya nathI. paNa jJAnathI janya jJAtatAne lIdhe lenA astitvanuM anumAna karI zakAya che. A anumAna dvArA mULa jJAnanA grahaNanI sAthe te jJAnaniSTha prAmANyanuM paNa grahaNa thaI jAya che. jemake ghaDAnuM jJAna laio to, sau prathama 'A ghaDo che' avuM jJAna thAya che. tyArabAda 'ghaDo jaNAyo' avuM mAnasa pratyakSa thAya che. A mAnasa pratyakSa dvArA ghaTamAM 'jJAtatA' nAmano dharma utpanna thayo che oma jaNAya che. A jJAtatA dvArA mULa ghaTajJAna anumita thAya che ke 'ghaTaniSTha jJAtatA to ja sambhave ke jo ghaTanuM jJAna thayuM hoya'. A rIte ghaTajJAnano bodha thAya a sAthe ghaTajJAnaniSTha prAmANya paNa jaNAI ja jAya che. tethI a mate paNa svataH prAmANya ja sambhave che. 1 vedAntI mata antaHkaraNanA pariNAmarUpa vRtti viSayAkAra pariNAma dhAraNa kare che, tyAre vRttijJAnAtmaka pratyakSabhAna thAya che. A vRttijJAnanuM sAkSijJAna dvArA grahaNa thAya che. ane A grahaNanI sAthe tanniSTha prAmANyanuM paNa grahaNa thAya che. Ama A mate svataH prAmANya ja sammata che. - anusandhAna- 69 A rIte joio to jJAnaprakriyA vibhinna hovA chatAM jJAnagata prAmANyanuM jJAnagrahaNanI sAthe ja grahaNa thAya se bAbatamAM badhA ja svataH prAmANyavAdIo ekamata che. ane a ja rIte aprAmANya parata:- anyajJAnathI sApekSapaNe thAya o paNa teo samAnapaNe ja svIkAre che. 3. aprAmANya svataH ane prAmANya parata: uparanA matathI ThIka UlaTI vAta bauddhonA A prAcIna matanI che. A mata mAdhavAcAryanA sarvadarzanasaGgraha, zcerabAtskInA Buddhist Logic (p. 66 ) ane AcArya narendra devanA bauddhadharma-darzana (pR. 591 ) para ullikhita che. A mate sarva - - - 1. " bhaTTAstu jJAnaM tAvat svaviSaye jJAtatAkhyaM phalaM janayati iti nirUDham / tayaivA'numeyaM jJAnam / tathA ca jJAtatayA jJAnAnumitirjAyamAnA prAmANyamapi viSayIkaroti ityAhuH / " tarkaprakAzaH (zitikaNThI) 2. "svAzrayaH vRttijJAnam / tadgrAhakaM sAkSijJAnam / tena vRttijJAne gRhyamANe tadgataM prAmANyama khaNDa 4 jJAyate / " vedAntaparibhASA - anupa0 pari0 3. juo, pR. 154 Ti. 1 - Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 161 jJAnamAM vyabhicAra sambhavita che. tethI ja to dareka jJAnanA grahaNanI sAthe anA aprAmANyanuM ja svAbhAvika grahaNa thAya che, ane ApaNane 'jJAna sAcuM haze ke khoTuM' ovo saMzaya janme che. pachI anA kAraNagata guNonuM jJAna thAya athavA o jJAnathI pravartelI arthakriyA saMvAdI bane ke o bodha AptavacanathI paNa pramANita thAya to, a svAbhAvika jaNAyelA aprAmANya nirasana thaIne prAmANya gRhIta thAya che. anyathA aprAmANyano bodha jemano tema TakI rahe che. mATe aprAmANya svataH (-svAbhAvika) jaNAya che, parantu prAmANya parataH (-anya jJAnanI apekSAo) gRhIta thAya che. prAmANyanizcaya nahi, paNa prAmANyasaMzaya pravRttino janaka banI zake che o A matanA svIkAra pAchaLanuM mukhya Alambana jaNAya che. . __pAchaLathI bauddhoo (kadAca Aheta matanA prabhAva heThaLa) aniyamita pakSa aGgIkAra karyo hovA jaNAya che. 4. prAmANya ane aprAmANya banne parataH - naiyAyiko (ane samAnaMtantra hovAne lIdhe vaizeSikonA paNa) mate prAmANya ane aprAmANya banne utpatti temaja jJapti bannenI apekSAo parataH che. utpattimAM parata: gaNavAno matalaba o che ke jJAnasAmAnyanI janaka sAmagrIthI jJAnasAmAnya ja janme che. paNa amAM yathArthatva-ayathArthatva- vaiziSTya to guNa-doSane lIdhe ja janme che.' doSo aprAmANyanA janaka che, jyAre guNo prAmANyanA janaka che.2 Azaya o che ke ApaNA badhA ja anubhavo yathArtha nathI hotA tenuM kAraNa che ke anubhava utpanna karanAra je kAraNo che, te ja kAraNo anubhavagata yathArthatAnA utpAdaka nathI. jo anubhavane utpanna karanAra kAraNo ja tadgata yathArthatAne utpanna karatAM hota to badhA ja anubhavo yathArtha utpanna thAta. paNa aq nathI. tethI samajI zakAya che ke anubhavanI yathArthatA anubhavanAM kAraNothI janya nathI, paraMtu kAraNagata guNothI janya che. o ja rIte anubhavanI 1. "utpattau paratastvaM nAma jJAnakAraNAtiriktakAraNajanyatvam / ", - pramANacandrikA - pari0 1 2. "doSo'pramAyA janakaH pramAyAstu guNo bhavet / " - siddhAntamuktAvalI - 31 Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 162 anusandhAna- 69 ayathArthatA paNa anubhavanAM kAraNothI janya nathI, kintu kAraNagata doSothI janya che. Ama, prAmANya ane aprAmANya banne utpattimAM parata: che. have prazna rahe che kAraNagata guNonA astitva vizeno. keTalAka doSAbhAvane ja guNo gaNavAnA pakSamAM che, to keTalAka amane zabdAntare kAraNonI svAbhAvika avasthA ja gaNavAnA matanA che. AnI sAme naiyAyikonuM kahevuM che ke jema cakSunI samalatA, dhAtunI viSamatA, mananI asvasthatA va. doSo che, omanI svatantra sattA che; to anI mAphaka cakSunI nirmaLatA, dhAtunI samatA, mananI svasthatA va guNo paNa che ja, omanuM paNa svatantra astitva che ja. omane doSonA abhAva tarIke ke kAraNonI svAbhAvika avasthA tarIke khapAvI zakAya nahi. anyathA doSo mATe paNa guNAbhAva ke kAraNonI svAbhAvika avasthA ama kahI zakAya; ane amanuM svatantra astitva nakArI zakAya. TraMkamAM, kAraNonI svAbhAvika avasthA jJAna- sAmAnyanI janaka che, tadgata yathArthatA - ayathArthatAnI nahi. yathArthatA-ayathArthatA to guNa-doSa sApekSa che, mATe parataH che. pratyakSapramAmAM vizeSaNavALA vizeSya sAtheno indriyasannikarSa va., anumitimAM vyApaka sthaLe vyAptipratibaddha vyApyanuM jJAna va., upamitimAM yathArtha sAdRzyanuM jJAna va., zAbdabodhamAM yathArtha yogyatA athavA tAtparyanuM jJAna va. guMNo che.' ane A badhAno abhAva ke viparItapaNuM a doSo che. have jJaptimAM prAmANya - aprAmANyanA paratastva vize vicAra karIo. Ano artha se thAya che ke jJAnanA grahaNa sAthe ja tadgata prAmANya- aprAmANyanuM grahaNa nathI thatuM, paNa te pachI anya jJAnathI sApekSapaNe thAya che. Azaya se che ke anubhava thayA pachI ApaNe anubhavane AdhAre pravRtti karIo chIo. te pravRtti jo saphaLa thAya che to ApaNane bhAna thAya che ke ApaNane thayelo anubhava yathArtha hato. ane jo pravRtti saphaLa nathI thatI to ApaNane bhAna thAya che ke ApaNane thayelo anubhava ayathArtha hato. dA.ta. ApaNe dUrathI pANI joyuM ane pANI levA tyAM gayA. parantu tyAM pANI to hatuM nahi. mATe ApaNI pravRtti viphala thaI ane ApaNane khyAla Avyo ke a pravRtti jenA AdhAre thaI hatI te anubhava ayathArtha hato. parantu jo pravRtti 1. juo nyAyasiddhAntamaJjarIprakAzaH 4 * Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 163 saphala thaI hota to anubhavane ApaNe yathArtha samajata. Ama anubhava utpanna thatAMnI sAthe ja tadgata yathArthatA ke ayathArthatAnuM jJAna ApaNane svataH (svAbhAvikapaNe) thatuM nathI, paNa saphala ke viphala pravRtti parathI anumita thAya che, mATe te parataH (-paranI apekSAthI grAhya) che. jo ke, uparokta pravRtti pachInI anumiti dvArA yathArthatA-ayathArthatArnu jJAna thavAnI vAta anabhyastadazAnA (prArambhika 1-2 vAra thatA) jJAna pUratI ja sAcI che. abhyAsadazAmAM to pUrvajJAnanA sAdRzyanA baLe ja jJAnagata prAmANyaaprAmANyanI anumiti thaI zake che.2 o mATe arthakriyA karavI ja paDe te jarUrI nathI, alabatta, prAmANya-aprAmANyanuM grahaNa thAya che to anumiti dvArA jare, parataH ja. prAmANyanuM grahaNa svataH na hoI zake o aMge parataHprAmANyavAdIonI mukhya dalIla se che ke jJAnanA grahaNanI sAthe ja anA prAmANya- paNa jJAna thaI ja jatuM hoya to, koI paNa jJAna vize 'A sAcaM haze ke khoTaM ?' avo saMzaya thaI zake ja nahi. ane anabhyAsadazAmAM thayelA jJAna aMge Avo saMzaya thaI zake che te anubhavasiddha bAbata che. to A vAtanI saGgati kevI rIte karavI? jJAnamAtra vize prAmANyanizcaya svAbhAvikapaNe thaI ja jato hoya to to o aMge saMzaya thavAno koI avakAza ja nathI raheto. svataHprAmANyavAdIo AnuM samAdhAna 'doSAbhAve sati' avo pariSkAra karIne Ape che te ApaNe joI gayA chIo.5 1. "prAmANyaM hi samarthapravRttijanakatvAdanumeyam" - nyAyavArtikatAtparyaTIkA 1.1.1 2. "abhyAsadazApannajJAneSu dvitIyatRtIyajalAdijJAneSu tu pravRtteH pUrvamapyanvayavyatirekiNA'pi __ pUrvajJAnadRSTAntena tatsajAtIyatvaliGgena prAmANyamavadhAryate / " - tarkakaumudI 3. kyAMka abhyAsadazApanna jJAna sthaLe dvitIya anuvyavasAyathI paNa prAmANyagrahaNa svIkRta che. juo tarkaprakAza' - khaNDa 4 4. "prAmANyasya svatograhe'nabhyAsadazotpannajJAne tatsaMzayo na syAt / jJAnagrahe prAmANyanizcayAt / anizcaye vA na svataH prAmANyagrahaH / " - tattvacintAmaNi-mathurAnAthI-pramA0 5. juo pR. 158 pari0 3. vAstavamA joio to Ama karIne teo parokSa rIte to jainonA kathaJcit svata: pakSane ja samarthana Ape che. Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 anusandhAna-69 5. aniyamita - A matanA samarthaka navya bauddhadarzana ane Aheta mata che. jo ke A banneno svIkAra taddana sarakho nathI. kramazaH - prAcIna bauddhamatanuM nirUpaNa ApaNe joI gayAM chIo.' pAchaLathI bauddhoo prAmANya-aprAmANya-grahaNa aGgenA uparokta cAre pakSono tyAga karIne prAmANyaaprAmANya banne kyAMka svataH grahaNa ane kyAMka parataH grahaNa svIkAryu. ___ bauddhAcArya zAntarakSitanI tattvasaGgrahapaJjikA-zloka 2810-11mAM pUrvokta 4 bheda darzAvIne tenuM nirasana karAyuM che. A matanuM vivaraNa karatAM tattvasaGgrahapaJjikA - zloka 3122nI TIkAmAM AcArya kamalazIla jaNAve che ke "bauddhone aniyama pakSa iSTa hovAthI A cAramAthI oka paNa pakSa svIkArya nathI. vAstavamAM prAmANya-aprAmANya banne kyAMka svataH ane kyAMka parataH gRhIta thAya che."2 AmAM jo ke kyAM svataH ane kyAM parataH tenI spaSTatA nathI. paNa sanmatitarkavRttimA bauddhamata-sammata prAmANyanI jJaptimAM paratastvanA nirUpaNamAM kyAM kyAM svatastva paNa sambhave te sUcavAyuM che.. jo ke bauddho dvArA A matanA svIkAra pAchaLa Aheta matano prabhAva joI zakAya che. Arhata darzana anusAra prAmANya ane aprAmANya utpattimAM to parataH (- kAraNagata guNa ane doSathI sApekSapaNe utpanna thanArAM) ja hoya che, parantu jJaptimAM, abhyAsadazAmAM svataH gRhIta thaI zake che, jyAre anabhyAsadazAmAM amanA jJAna mATe paranI apekSA rAkhavI paDe che.4 A mata anusAra prAmANyanizcaya ja pravRttino janaka bane avo ekAnta nathI. anabhyAsadazAmAM prAmANyasandehathI paNa pravRtti thaI ja zake che,5 ane 1. pR. 160 2. "na hi bauddhareSAM caturNAmekatamo'pi pakSo'bhISTaH, aniyamapakSasyeSTatvAt / tathAhi - ubhayamapyetat kiJcit svataH kiJcit parata iti / " 3. juo pR. 173 pari0 2 4. "tadubhayamutpattau parata eva, jJaptau tu svataH paratazca / " - pramANanayatattvAloka-1.21. AnuM vivaraNa - "jJAnasya prAmANyamaprAmANyaM ca dvitayamapi jJAnakAraNagataguNa-doSarUpaM paramapekSyotpadyate / nizcIyate tvabhyAsadazAyAM svato'nabhyAsadazAyAM tu parataH / " - syAdvAdaratnAkaraH 5. "na khalu sarvatra pravartakajJAnasya prAmANyanizcaye sati pravRttiriti na: pakSaH / kintarhi ? anabhyAsadazAyAM prAmANyasandehAdapi pravRttiriti / " - syAdvAdaratnAkaraH - 1.21 Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 165 pravRttinI saphalatA-viphalatAthI jJAnanI yathArthatA-ayathArthatA anumita thaI zake che. A mata anubhavanA nakkara AdhAra para svataH prAmANyagrahaNa ke parataH prAmANyagrahaNanA akAntane nakAre che. ane anekAntavAdane puraskRta kare che. kyAMka ApaNe jAte ja jJAnanI yathArthatA-ayathArthatAne jANI laI chIo ane kyAMka, saMzayitapaNAmAM, pravRttinA AdhAre ane jANI zakIle chIo. A ApaNo rojiMdo anubhava che. anI upekSA karIne koI aka ja pakSano Agraha rAkhIo to o khaNDanIya ja bane. svataHprAmANyavAdanA matamAM anabhyAsadazAnA jJAnagata prAmANyanA saMzayano prazna janme che ane parataHprAmANyavAdanA matamAM abhyAsadazAMnA jJAnagata prAmANyanI svataH anubhUtinI samasyA UThe che. mATe banne asvIkArya bane che. ane badale syAdvAdanA avalambane kathaJcit pakSa ja anubhavasiddha ane yuktipurassara svIkArano viSaya banI zake. . svataHprAmANyavAdIo utpattimA prAmANyane apekSita guNone 'doSAbhAva' tarIke juo che, ane athI parataH pakSane nakAre che. jaina darzana kahe che ke cakSunI nirmalatA va.ne 'guNa' tarIke juo ke 'doSAbhAva' tarIke, o Akhare to 'para' ja che, ane tethI ja temanI apekSA rAkhIne utpanna thatA prAmANyane 'parataH' ja gaNAya, 'svataH' nahi. oka vAta o paNa dhyAnapAtra che ke svataHprAmANya vAdI mI bAlaka va hoya ke parataHprAmANyavAdI naiyAyika va. hoya, banne aprAmANyanI jJaptimA te 'parataH' pakSano ja Agraha rAkhe che. jaina darzana ahIM paNa pUrvokta yuktiona baLe abhyAsadazAmAM aprAmANyanI svataH jJapti ane anabhyAsadazAmAM parataH jJapti svIkAre che temaja pUrvokta akAntavAdanuM khaNDana kare che. ATalI bhUmikA bAda ApaNe nyAyapaJcAnana zrIabhayadevasUri racita sanmatitarkanI 'tattvabodhavidhAyinI' vRtti antargata prAmANyavAdanI carcA sakSepamA joizaM. A carcA jotI vakhate be vAta dhyAnamA rAkhabAnI cha : 1. AcArya atre mImAMsakone svataHprAmANyanA pakSadhara tarIke ane Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 166 anusandhAna-69 bauddhone parataH prAmANyanA, pakSadhara tarIke rajU karyA che; naiyAyikone A carcAmAM sthAna nathI Apyu. tethI khaNDana-maNDana bauddha paripATI ane siddhAntone anulakSIne che.' vaLI temAM paNa AcAryane potAne to'kathaJcit pakSa ja sammata che. tethI tenI puSTi thAya te hetuthI teoo akAnte svataHprAmANyavAdI ane okAnte parataHprAmANyavAdIonI carcA yojIne paraspara khaNDama-maNDana karAvIne banne pakSone doSita dekhADyA che. alabatta, vRttimAM to prathama svata: pakSanuM maNDana ane tyArabAda parataH pakSa dvArA tenuM khaNDana ja dekhADAyuM che, paNa gambhIratAthI vicArIo to parataH pakSanA antima samarthanano punaH svataH pakSanI dalIlo dvArA khaNDana thavAno sambhava che. tethI A cakrakano anta jaina darzana sammata kathaJcit pakSa dvArA ja thaI zake, ane tethI te ja vidvajjano mATe upAdeya che, o sUcavavAno AcAryazrIno Azaya jaNAya che. 2. je te darzanane sammata tamAma pramANomAM svasammata svataH ke parataH pakSa lAgu paDato hoya che. parantu prAmANyavAdanI carcA to pratyakSapramANamAM ja kendrita thatI hoya che. kemake pratyakSapramANa sarva darzanone sammata che. vaLI temAM sUkSmatA ane vizadatAthI A carcA karI zakAya che - samajI zakAya che. ane amAM thatI carcAthI sAbita thato pakSa pachIthI tamAma pramANomA lAgu pADI zakAya che.3 tethI atre paNa pratyakSapramANane ja kendramA rAkhIne carcA thaI che. oka vAta o paNa spaSTa karavAnI ke mULa granthamAM sauprathama svata:prAmANyavAdI mImAMsako taraphathI kramazaH prAmANyanI utpatti, jJapti ane kAryamA 1. "antarA'ntarA bauddhopAdAnaM tanmatAvalambanenaiva parataHprAmANyAvasthApanaM prastutamityetad __draDhIkartum / " - sanmati0-vRttivivaraNam (-zrIvijayanemisUriH) / 2. "kathaJcit-svataHprAmANyaM vyavasthApayitumekAntena svataHprAmANyavAdinaM parataHprAmANyavAdinaM cA'nyonyaM sundopasundanyAyena vaadsmitaavvskndyitumvtaaryti|" - sanmati0vRttivivaraNam "yadyapi pramAmAtrasyaiva prAmANyamutpattau svataH parato veti vicAryate / tatra pratyakSapramANamadhikRtya guNasAdhana-tadvAdhanaprakAro nA'tisAmaJjasyamaJcati / ....tathApi ziSyabuddhisaukaryAya pratyakSAdiprAmANyavizeSamAzritya tadvicAra AdRtaH / vizeSe svatastvaparatastvAnyatarasiddhau, tannyAyena sAmAnye'pi tadupasaMhAraH kartuM zakya ityabhiprAyaH sUreriti bodhyam / " - sanmati vRttivivaraNam 4. kArya pakSamAM svatastva-paratastvanI carcA bhUmikAmAM nathI karI. te have Avaze. Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 167 svata: pakSanuM maNDana thayuM che, ane tyArabAda parataHprAmANyavAdI bauddho taraphathI kramazaH o traNe pakSanuM khaNDana thayuM che. parantu atre vidyArthIonI sagavaDa mATe prathama prAmANyanI utpattimAM svatastvanuM maNDana-khaNDana, pachI jJaptimAM ane tyArabAda kAryamAM - o rIte krama rAkhyo che. vRttigata carcAne sakSepamAM joio to - prAmANya- utpattimAM svatastva : (-mImAMsaka) prAmANyane potAnI utpattimAM jJAnasAmAnyanAM kAraNo sivAya guNonI apekSA che - o vAta barAbara nathI. kemake guNonuM astitva ja sAbita karavU zakya nathI. pratyakSathI to me guNone jANavA zakya nathI. kAraNa ke o guNonuM AzrayasthAna indriya pote atIndriya vastu che. ane atIndriya padArtha ke temAM rahelA guNo pratyakSano viSaya banI zake nahi. o ja rIte pratyakSathI je vastu jaNAI hoya tenuM ja anumAna thaI zake ovo niyama hovAthI guNo anumAnathI paNa na jANI zakAya. vaLI, bauddha mate anumAna traNa prakAranAM ja hoi zake : 1. svabhAvahetujanya, 2. kAryahetuprabhava, 3. anupalabdhihetusambhava. temAM svabhAvahetu to pratyakSathI gRhIta arthamAM vyavahAra pravartAve che. jema ke A zizapA che, mATe vRkSa che. Ama, pratyakSathI dekhAtA ziMzapAmAM 'vRkSa' tarIkeno vyavahAra svabhAvahetu pravartAve che. 'guNa' tarIke sammata padArtho to pratyakSathI jaNAtA nathI, to svabhAvahetuthI janya anumAna tyAM kevI rIte kAma lAge ? o ja rIte 'guNa'thI janya koI kArya paNa siddha nathI ke jenA baLe kAryahetujanya anumAna pravarte ane guNone kAraNa tarIke siddha karI Ape. anupalabdhi hetu to Ame abhAvasAdhaka che. tethI te paNa guNone siddha karavA kAma na lAge.' A sivAya koI cothA prakAraanumAna to tame mAmatAM nathI, tethI anumAnapramANathI guNo siddha karavA asambhava che. ane bauddha mate pratyakSa ane anumAna - be ja pramANa svIkArya hovAthI, o bethI asiddha-agRhIta ovA guNo ApoApa 'asat' bane che. 1. vRttimAM A traNe anumAnanI carcA saheja judA sandarbhe che. paNa vidyArthIonI saraLatA khAtara atre A rIte varNavI che. Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 anusandhAna-69 yathArtha upalabdhinA janaka tarIke paNa guNone siddha na karI zakAya, kema ke yathArthatva-ayathArthatvathI rahita upalabdhimAtranuM svarUpa nizcita thAya, to o upalabdhinI janaka tarIke jJAnasAmAnyanI janaka sAmagrIne kalpIne, amAM 'yathArthatva' nAmanI viziSTatAnA janaka tarIke guNonI kalpanA karI zakAya. have, tame yathArthatva-ayathArthatvathI rahita upalabdhimAtra, svarUpa batAvI zakazo ? nA, kemake jJAnasAmAnyanI janaka sAmagrI yathArtha upalabdhine vAle pAlabdhisAmAnyane nahi. to kayA vaiziSTyanA janaka tarIke tame guNonI kalpanA karazo ? ayathArthatva svarUpa upalabdhigata je vizeSatA che te jJAnasAmAnyanI janaka sAmagrIthI janya nathI, tethI tenA janaka tarIke kAraNasAmagrImAM 'doSa' ne paNa ugme vA paDe le, ghane se doSathI jaga aprAmANyane parata: gaNI zakAya le, 'pAmAyanA janaka guNa' mATe AvaM na kahI zakAya. kAraNa ke tame 'gaNa' tarIke je tattvone olakho cho te tatvo te te kAraNonI svAbhAvika avasthA ja chai. doSamuM na hovU tene 'guNa' gaNIo teno vAMdho nahi, paNa te koI alaga bAbata thI, kAraNonI sahaja avasthA ja che. tethI doSarahita kAraNasAmagrIthI utpanna jJAnamAtra pramANa ja hoya che, ane te prAmANya 'svataH' 'ja gaNAya che. jo tame ovI dalIla karo ke "ame 'guNo'ne Agantuka dharma gANIne, temanA abhAvane 'doSa' tarIke oLakhIzuM ane o doSone kAraNonI svAbhAvika avasthA gaNIzaM. tethI svAbhAvika avasthAthI janya aprAmANya 'svata:' banaze ane Agantuka dharmathI janya prAmANya 'parataH' banaze. Ama karavAmAM zuM bAMdho?" to ame oma kahI DI) ke tame lokavyavahAra to tapAso. lokavyavahAramAM bagaDelI vastune 'svAbhAvika avasthA'mAM gaNAya che ke sArI vastune ? to ATalI sAdI vAta tame ahIM paNa kema nathI samajatA ? bIjI vAta, arthano yathAvasthita bodha karavAnI jJAnagata zakti ja 'prAmANya' kahevAya che. ane zakti to sakala padArthomAM svAbhAvikapaNe ja hoya che, ane kaI kAraNonI garaja hotI nathI. juo, mATInA rUpa-gandha va. guNadharmo anA dvArA utpanna thatA ghaDAmAM paNa Ave che, paNa ghaDAmAM je pANInA dhAraNanI zakti che, te kaI mATImAMthI nathI AvI. kAraNa ke te mATImA hatI ja kyAM? Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 169 o to ghaDAnI svAbhAvika (-svataH) zakti che. o ja rIte jJAnamAM prAmANya oTale ke arthano yathAvasthita bodha karavAnI zakti jJAnajanaka sAmagrImAthI nathI AvatI, o to svataH ja hoya che. prAmANyanu utpattimAM paratastva : (-bauddha) prAmANyanI utpatti jo vagara kAraNe ja thatI hoya, to o kAyama badhe ja thayA ja karavI joio. kema ke "je vastane potAnI utpattimAM bIjA koI nimittanI apekSA na hoya, te vastu sarva deza-kAlamA utpanna thayA ja kare" ovo niyama che. nimittanI apekSA ja vastunI utpattine cokkasa deza-kAlabhAvamAM sImita kare che. mATe kyAMka, kyAreka ja honArA prAmANyane paNa potAnA utpattimAM koIka nimittanI apekSA che anu svIkAravuja paDe. ane A nimita aTale kAraNagata guNo. ane temanI prAmANya dvArA rakhAtI apekSA te / prAmANyanu paratastva. . guNoM atIndriya avI indriyane Azrita hovAthI temanuM pratyakSadarzana ke pratyakSAdhArita anumAnathI grahaNa zakya nathI, oTale temanuM astitva nathI - o vAta barAbara nathI. kema ke o rIte to indriyAzrita doSonaM paNa astitva nakArI zakAya. ane tethI aprAmANya paNa svataH utpanna gaNavAnI Apatti Ave. mATe jJAnagata aprAmANyane AdhAra banAvIne ApaNe jema doSa-viSayaka anumiti karIo chIo, tema jJAnaniSTha prAmANyane AdhAra banAvIne guNa-viSayaka anumiti paNa karI ja zakAya. lokavyavahAramA paNa khAmI jema 'doSa' gaNAya che, tema khUbI paNa 'guNa' gaNAya ja che. to lokavyavahAranI duhAI ApIne okane alaga dharma gaNavA ane akane svAbhAvika avasthA gaNavI - A kyAMno nyAya ? . prAmANya-aprAmANya rUpa vaiziSTyathI rahita jJAnasAmAnyanA svarUpanA asambhavanI tame vAta karI, te paNa barAbara nathI. kemake ame oma nathI kahetA ke pahelAM jJAna janmI jAya chai ane pachIthI amAM guNa ke doSane lIdhe prAmANyaaprAmANya janme che. parantu amAro abhyupagama to avo che.ke guNayukta jJAnajanaka sAmagrIthI prAmANyavALu ja jJAna janme che ane doSayukta jJAnajanaka sAmagrIthI aprAmANyavArcha ja jJAna janme che. jJAna ane prAmANya-aprAmANya banne kaMI sarvathA Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 anusandhAna-69 judI vastu nathI. prAmANyane zaktisvarUpa samajIne onA svatastva aMge je vAta karI, te vAta to ayathArtha bodhajanaka zaktisvarUpa aprAmANya aMge paNa lAgu pADI ja zakAya. ane o rIte aprAmANyane paNa. utpattimAM svataH gaNI ja zakAya. to zA mATe aprAmANyane parataH gaNo cho ? vAstavamAM amuka padArthomAM amuka ja prakAranI zaktino niyama ja sUcave che ke zakti paNa kAraNasApekSa ja che, svataH nahIM. mATe prAmANya-aprAmANya ubhayane parataH ja gaNavA joio. prAmANyanuM jJaptimA svatastva : (-mImAMsaka) prAmANyanI jJaptimAM paNa anya vastunI jarUra nathI hotI. kema ke tame prAmANyanI jJaptimA jenI apekSA samajo cho te vastu kaI che - guNo ke saMvAda ? matalaba ke jJAnajanaka sAmagrI guNayukta che mATe jJAna zuddha che - A rIte prAmANyano nizcaya svIkAro cho ? ke te jJAnathI janya pravRtti saphaLa bane che mATe jJAna pramANabhUta che - o rIte prAmANyano bodha tamane mAnya che ? / kAraNaguNonI apekSAo prAmANyano nizcaya svIkAravo zakya nathI. kema ke guNonuM jJAna pratyakSa ke anumAna-pramANathI karavU zakya nathI ane o vAta ame pahelAM ja kahI AvyA chIo. vaLI, 'anubhava yathArtha che, mATe kAraNasAmagrI guNayukta che' - o rIte paNa temano nizcaya na thaI zake, kema ke Ano matalaba oma thAya ke, 'guNothI janya che mATe jJAnamAM prAmANya che' ane 'jJAna pramANabhUta che mATe guNothI janya che' AvA paraspara Azrita anumAno svIkAravAnAM thAya.' AmAM tame kayuM anumAna pahelAM karazo ane kayuM pachI ? mATe kAraNaguNonI apekSAo prAmANyano nizcaya zakya nathI. pahelAM jJAna thAya, pachI se jJAnathI janya te jJAnanA viSayabhUta padArtha vize pravRtti (-arthakriyA) thAya ane me pravRtti saphala bane, aTale ke "mane je padArtha- jevA svarUpavALU jJAna thayuM hatuM, tevA svarUpavALo ja te padArtha maLyo" aq jJAna (-arthakriyAjJAna) janme, to o jJAnAtmaka saMvAdanA AdhAre pUrva jJAnanA prAmANyano nizcaya thaI zake - Avo vicAra paNa barAbara nathI. 1. dArzanika paribhASAmAM A vAta 'itaretarAzraya doSa' tarIke oLakhAya che. Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 171 kema ke jJAnagata prAmANyano nizcaya thAya to ja te jJAna pravRttimA pravartaka banI zake. tethI tame je pravRtti thayA pachI prAmANyanA nizcayanI vAta karo cho, te pravRtti ja prAmANyanA nizcaya vagara thavI zakya nathI. vAstavamAM joio to, "mArI pravRtti viphala na thAya" ama vicArIne vyakti pravRttinA preraka jJAnanI yathArthatAno nizcaya karavA icche che. have jo pravRtti ja prAmANyanA nizcaya vagara thaI zakatI hoya, to prAmANyanA nizcayanI jarUra ja zI che ? pravRtti thayA pachI ane saphaLatA ke viphaLatA maLI gayA pachI jJAnanI yathArthatA-ayathArthatA nakkI karavAno matalaba ja kayo rahe che ? / vaLI, tame je arthakriyAjJAnanA AdhAre pravartakajJAnanA prAmANyano nizcaya kaho cho, te arthakriyAjJAnanA prAmANyano nizcaya kevI rIte thAya che ? te svayaM apramANa hoya to pramANanizcaya karAvI zake nahi. ane teno nizcaya anya jJAnanA AdhAre karavA jazo to to "o anya jJAnanA prAmANyano nizcaya konA AdhAre?" ama A vAtano anta ja nahi Ave. ane jo tame arthakriyAjJAnane svataH pramANa mAnazo, to ame kahIo chIo tema mULabhUta pravartakajJAnane ja svataH pramANabhUta mAnavAmAM zuM vAMdho Ave che ? bIjI vAta, jJAna jo apramANabhUta hoya, to tenA pachI avazya te jJAnathI viruddha jaNAvanAruM jJAna (-bAdhakajJAna) athavA te jJAnane janmAvanAra kAraNasAmagrInI azuddhinuM jJAna thAya ja che, ane tethI jJAnamAM aprAmANyano nizcaya thaI zake che. pramANabhUta jJAna pachI to AvAM jJAno janmatAM ja nathI, to tyAM aprAmANyanI AzaGkA thAya ja kaI rIte ? ane jo kadAca paNa koIka kAraNasara ovI AzaGkA janme, to saMvAdajJAna va.thI o aprAmANyanI AzaGkAno nirAsa thaI zake che. jo ke o saMvAdajJAna va. mULa jJAnanA prAmANyano nizcaya nathI karAvatAM, o nizcaya to svataH theyelo ja hoya che; paNa o nizcaya thayA pachI je AzaGkA janmelI teno nirAsa ja te karI Ape che. tethI ovI kvacit sarjAtI AzaGkAne mukhya banAvI, dareka jJAnamAM avI AzaGkA kalpavI ane saMvAdathI ja prAmANyano nizcaya mAnavo te to anarthakArI ja gaNAya. "saMzayAtmA vinazyati !" 1. dArzanika paribhASAmAM A vAta 'anavasthA doSa' tarIke oLakhAya che. Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 172 anusandhAna-69 mATe, prAmANya- svataH grahaNa svIkAravU ja vAjabI che. prAmANya jJaptimAM paratastva : (bauddha) ___prAmANyanuM grahaNa cokkasa deza-kAlamAM ja thAya che, tethI te vagara nimitte to na ja hoya, anuM koIka nimitta to svIkArevu ja paDe. A nimitta 'kAraNaguNonuM jJAna' to na ja hoya. kema ke o jJAna saMvAdajJAna vagara tharbu zakya nathI. ane saMvAdajJAnathI kAraNa guNonuM jJAna janme, ane o jJAnathI prAmANyanuM jJAna thAya - oma mAnavA karatAM to saMvAdajJAnathI prAmANyanuM jJAna ja svIkArI levU vadhAre sAruM che. vAstavamAM jJAnagata prAmANyano artha ja che ke te saMvAdane utpanna karavAnI yogyatA dharAve che. A yogyatAno nizcaya pravRtti karyA vagara thaI zake nahi, kema ke niyama avo che ke "kAryane joyA vinA kAraNamAM o kArya karavAnI zakti che o nizcita thaI zakatuM nathI." mATe saMvAdajJAnathI pUrvajJAnanI saMvAdajananazakti = prAmANya nizcita thAya che ema svIkAravU joio. A saMvAdajJAnamAM prAmANyanA nizcaya mATe koI bIjA jJAnanI jarUra paDatI nathI. kema ke o svayaM saMvAdasvarUpa che. anA dvArA potAnA viSaya, saMvedana thAya o ja anuM prAmANya che. ane A saMvAdane utpanna karavAnI zakti pahelA jJAnamAM hatI aq nakkI thAya te pahelA jJAna- prAmANya che. jema ke koI mANasane dUrathI 'tyAM agni che' aq jJAna thayu. A jJAnathI o te pradezamA gayo ane agniviSayaka dAha-pAka va. pravRtti karI. A pravRtti pote agninA anubhavarUpa che, tethI tenA prAmANya vize zaGkA UThavAno koI savAla ja nathI. ane A saMvAdAtmaka pravRtti pUrvanA pravartaka jJAnanA prAmANyano paNa nizcaya karAvI Ape che. TraeNkamAM, jyAM pravartakajJAna ane arthakriyAjJAna saMvAdI bane che tyAM ApoApa banne jJAnanA prAmANyano nizcaya thato hoya che. mATe 'saMvAdajJAnanA prAmANyano nizcaya kaI rIte ?' o prazna ja asthAne che. kema ke jo saMvAdajJAna = arthakriyAjJAna paNa apramANabhUta hoI zake ama mAno to to tame zenA baLe padArthanI vyavasthA goThavazo ? arthakriyAjJAnarUpa phaLa utpanna karavU o ja jJAnagata prAmANya che. have Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 173 A phaLarUpa je jJAna che te jJAna, 'pramANa che ke apramANa' tevI cintAno viSaya ja nathI. jema ke aGkararUpa phaLa utpanna karavU te ja bIjanI bIjarUpatA che. aGkarane joine bIjanI bIjarUpatAno nizcaya thaI zake che. paNa tyAM aGkaramAM bIjarUpatA che ke nahi tevo prazna koI uThAvatuM nathI. tevI ja rIte saMvAdajJAnathI pravartakajJAnanA prAmANyano nizcaya thaI zake che. ane tyAM saMvAdajJAnaviSayaka prAmANyanI AzaGkA paNa jAgatI nathI. TraeNkamAM saMvAdajJAna pote ja saMvAdarUpa che, ane svarUpaaMzamAM to sarva jJAna pramANAtmaka ja hoya che ane me prAmANya svataHsiddha ja hoya che. bAhyaviSayanI apekSAo ja jJAnamAM prAmANya-aprAmANya, svatastva-paratastvanI cintA karavI zeSa rahe che. ane athI saMvAdajJAnanA prAmANyano prazna uThAvIne, anavasthA doSa ApIne, pravartakajJAnanA prAmANyane svataHsiddha sAbita karavU vAjabI nathI. prazna thaI zake ke jo saMvAdathI ja pUrvajJAna- prAmANya nizcita thaI zakatuM hoya, to kAnathI sAMbhaLIne thatI buddhi apramANa thaI jaze. kema ke zabda pote sthira rahevAvALI vastu nathI. tethI aka vakhata je zabda saMbhaLAyo te pharIthI nathI ja saMbhaLAvavAno. to AmAM saMvAda utpanna thavAnI zakyatA ja kyAM rahe che ? parataHprAmANyavAdIo Ano javAba ovo Ape che ke, ApaNe dUrathI cAMdI joI to tyAM jaine hAthamAM laine joine nakkI karavU paDe ke kharekhara cAMdI che ke nahi ? paNa zrotrabuddhimAM to AvaM nathI. o to svataHpramANa che. kAnathI zabda sAMbhaLyA pachI, mane saMbhaLAyo te kharekhara zabda ja hato ke nahi avo prazna ja nathI thato. hA, amAM dhvanivizeSaviSayaka 'A vINAno zabda hato aq jJAna thayuM te sAcuM haze ke nahIM' avo pramANasaMzaya thaI zake che, ane vINA vagere joIne tevA prakAranA saMvAdaka jJAnathI prAmANyano nizcaya karI zakAya che. paNa dhvanisAmAnya jJAna, citramA Alikhita rUpa, jJAna, gandha-rasa-sparza va.nI anubhUtio - 'A badhAM jJAno arthakriyAjJAnAtmaka hovAthI svataHsiddha pramANabhUta hoya che. have, vAta rahe che prAmANyanA nizcaya vagara paNa pravRtti kevI rIte thAya che tenI. jJAna be dazAmAM thaI zake che. 1. abhyAsadazA 2. anabhyAsadazA. dhAro ke koIne ekAda-be vAra agnine lIdhe ThaMDIthI rakSaNa maLyuM. to onA manamAM Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 anusandhAna-69 oka sambandha joDAze ke AvA svarUpavALo padArtha ThaMDIthI bacAve che. have A puruSane jyAM sudhI agnino barAbara abhyAsa nathI thaI jato tyAM sudhI, agnine joine, pUrvajJAnanA sAdRzyathI te jJAnanA prAmANya- anumAna karIne, agniviSayaka arthakriyAmAM pravRtti karaze. abhyAsadazAmAM to anumAna vagara paNa pratyakSathI ja pravRtti thaI zake che. mATe abhyAsadazAmAM to svataH prAmANyanizcaya ame svIkArIo chI; paNa anabhyAsadazAmAM to saMvAda vagara prAmANyano nizcaya zakya nathI ja, mATe tyAM to parataH prAmANya ja svIkAravaM joio. ___pramANabhUta jJAna pachI te jJAnamAM aprAmANyanI AzaGkA janmavAmAM kAraNabhUta bAdhakajJAna ke kAraNadoSajJAna nathI thatAM, mATe tyAM aprAmANyanI AzaGkA na janmI zake o vAta paNa barAbara nathI. kemake apramANa sthaLe paNa kyAreka amuka samaya sudhI AvAM jJAno na janme tema banI zake. tyAre te jJAna 'pramANa' tarIke ja jaNAya che, ane pAchaLathI bAdhakajJAna va. janmatAM khabara paDe che ke vAstavamAM to te apramANa hatuM. tethI vyaktine pramANabhUta jJAna sthaLe paNa tevo saMzaya janmI ja zake ke "kharekhara A jJAna pramANa che, mATe bAdhakajJAna va. nathI, ke bAdhakajJAna va. mane jaNAtAM nathI?" ane A saMzaya prAmANyasaMzaya paNa janmAvI ja zake. ane o saMzayanuM nirasana karIne prAmANyano nizcaya karavA mATe saMvAdajJAnanI jarUra paDe ja. mATe ame parataH prAmANya svIkArIo chIo. kAryamA prAmANyanuM svatastva : (-mImAMsaka) 'pramANa' zabda be arthamAM vaparAya che - 1. pramArUpa jJAna 2. pramArUpa jJAna- janaka.' jyAre pramArUpa jJAnane 'pramANa' tarIke oLakhIo tyAre te pramANamA raheluM prAmANya (-yathArthatA) kyAthI pragaTe che ane kevI rIte jaNAya che, tenI carcA thAya che. ane jyAre pramAnA karaNa tarIke 'pramANa'ne oLakhIo tyAre te pramANa kaI rIte pramAne janmAve che te vize carcA thAya che. ane te 'kArye prAmANyacarcA' tarIke oLakhAya che. prAmANyavAdanA sAhityamAM akAda apavAdane bAda karatAM A carcA lagabhaga jovA maLatI nathI. kema ke jJapti ane utpattinI carcAmAM ja te prAyaH samAI jAya che. chatAM sanmati0 vRttimAM tenI carcA 1. 'pramAkaraNaM pramANam' AvI vyutpatti karavAthI Avo artha prApta thAya che. Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 alagathI karI hovAthI te joIo prAmANyanuM kArya che arthano yathAvasthita bodha utpanna karavo te. A kArya te koInI apekSA rAkhIne kare che oma na kahI zakAya. kemake pramArupa kArya janmAvavAmAM one konI apekSA hoya ? - saMvAdajJAnanI ke kAraNaguNonI ? saMvAdanI apekSA to mAnI na zakAya. kema ke jo prAmANya pramAtmaka bodha utpanna kare, to ane anusarIne pravRtti thAya, ane to pravRttinI saphalatAthI saMvAdajJAna janme. have jo prAmANya pramAtmaka bodharUpa kArya ja saMvAdanI apekSA vagara na karI zakatuM hoya, to saMvAda janme ja kaI rIte ? - 175 kAraNaguNonI apekSA paNa prAmANyane hoya te vAta barAbara nathI. kema ke aka to kAraNaguNonuM jJAna ja zakya nathI, te vAta pahelAM kahI AvyA chIo. ane bIjuM kAraNaguNonA jJAnanA prAmANyano nizcaya karavA onA kAraNaguNonuM jJAna joIze, onA mATe onA kAraNaguNonuM A rIte anavasthA ja sarjAze. mATe prAmANya svataH - potAnI jAte ja arthano yathAvasthita bodha utpanna karI zake che, tema mAnavuM joIo. pramAtmaka jJAna kAryamAM prAmANyanuM paratastva : (bauddha) - pramANa koInI apekSA vagara pramAne janma ApI zake te vAta ja sambhavita nathI. kema ke "kAraNasAmagrI kAryanI janaka hoya che, koI akAda kAraNa nahi" o niyama che. pramANa pramAjanakasAmagrIno aMka aMza che. te akaluM pramA na janmAvI zake, tene mATe bIjAnI apekSA rahe ja. vaLI, arthano yathAvasthita bodha jo nimitta vagara ja thato hoya, to to badhe ja thavo joIo. paNa tevuM badhe ja nathI thatuM, te sUcave che ke te koIkanI apekSA rAkhe ja che. A apekSita padArtha oTale ja jJAnamAM raheluM saMvAditva- saMvAda janmAvavAnI yogyatA. A yogyatAno nizcaya saMvAdajJAnanI utpatti vagara nathI ja thato. ane A nizcayanA baLe ja prAmANya arthano yathAvasthita bodha janmAvavArUpa svakArya karI zake che, mATe prAmANya svakAryamAM paNa parataH ja siddha thAya che. TraMkamAM, prAmANyanA saMzayathI puruSa arthakriyAmAM pravRtta thAya che ane Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 anusandhAna-69 o pravRttinI saphalatAthI jJAnamAM prAmANyano aTale ke arthano yathAvat bodha karAvavAnI zaktino nizcaya thAya che. ane A zaktinizcayanI apekSAo pramANa svakArya - yathAvasthita bodha karAvI zake che. A apekSA rAkhavI o ja tenuM paratastva che. sanmatitarkavRttigata prAmANyavAdanI carcA atre pUrNa thAya che. vidyArthIo mATe prArambhika stare jarUrI bane jeTalI ja dalIlo atre rajU karI che. mULa carcAmAM banne pakSonI haju bIjI ghaNI dalIlo che, te saraLatA ane sakSiptatAnI sAcavaNI khAtara atre rajU nathI karI. jijJAsuone mULa carcA jovA anurodha che. prAmANyavAdanI A carcA-vicAraNAmAM arthaghaTananI, dRSTibindunI, saGkalananI ke anya koI bAbatanI truTi hovAnI pUrepUrI sambhAvanA che ja. te sUcavIne A lekhakane upakRta karavA vidvajjanone namra vinanti. A lakhANanAM TippaNomAM keTalAka granthonI mULa paGktio noMdhavAmAM nyAyakoza (-bhImAcArya jhalakIkara, caukhambA surabhAratI prakAzana)nI sahAyatA maLela che. Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 177 TraeNkanoMdha : navapadaprakaraNa-bRhadvRttinI prazastinA arthaghaTana aMge - muni trailokyamaNDanavijaya vikramanA 11mA saikAmAM thayelA zrIdevaguptasUrijIo zrInavapadaprakaraNanI racanA karI che. mithyAtva, samyaktva, zrAvakanA 12 vrata tathA saMlekhanA vize nava dvArothI atre vicAraNA karavAmAM AvI che, tethI tenuM 'navapadaprakaraNa' avaM nAma che. A prakaraNa para granthakAre svayaM eka vRtti racI che. A prakaraNa para granthakAranA ja ziSya zrIyazodeva upAdhyAye granthakAranI svopajJavRttinA AdhAre bRhavRtti racelI che. je pUjyapAda zrIsAgarajI mahArAja dvArA sampAdita thaIne, devacanda lAlabhAI jaina pustakoddhAra saMsthA taraphathI saM. 1983mAM prakAzita thaI che. prastuta prakAzananI prastAvanAmAM zrIsAgarajI mahArAje A pramANe vidhAna karyu cha :. "...zrIdevaguptasUrINAM pAdopajIvinaH zrImanto yazodevopAdhyAyA dhanadevetiprAgabhidhAnA savistarAmenAM vRtti vistRtakathAyutAM cakruH / ...prastutAM ca vRttimupAdhyAyapadamAzritAzcakruH / paraM vizeSo'traitAvAn yaduta naite upAdhyAyapadavyA zrImadbhirdevaguptasUribhirvibhUSitA kintu zrImaddevaguptasUrigurubhiH siddhasUribhiH / tadapi upAdhyAyapadaM sUripade'bhiSektumanobhireva siddhasUribhirdattaM, paraM te paralokamalaMcakrurantaraiveti sthitA ete yazodevA upAdhyAyapade eva / sarvametat svayameva paTTAvalyAM prastutagranthaprAntyabhAge spaSTameva jagaduH / " ("zrIdevaguptasUrijInA ziSya zrIyazodeva upAdhyAya, jemarnu pUrvAvasthAmAM 'dhanadeva' aq nAma hatuM temaNe, vistRta kathAvALI A bRhavRtti racI che. temaNe A vRtti upAdhyAyapadanA paryAyamAM racI che. parantu AmAM vizeSa che ke temane upAdhyAyapada temanA guru devaguptasUrijIo nahi, paNa temanA dAdAguru siddhasUrijIo ApyuM hatuM. vAstavamAM siddhasUrijInI icchA to yazodeva munine AcAryapaTa ApavAnI ja hatI, ane te mATe ja teoo temane upAdhyAya pada tuM Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 anusandhAna-69 (ke jethI bhaviSyamA AcAryapada ApI zakAya); parantu AcAryapada ApatAM pUrve ja siddhasUrijI kAladharma pAmatAM, yazodeva upAdhyAyapade ja rahyA. A badhuM yazodeva upAdhyAye svayaM A bRhavRttinA antabhAge AlekhelI paTTAvalImAM jaNAvyuM che.") hamaNAM navapadaprakaraNa bRhadvRtti sAthe zrIyogatilakasUrijI ma.nA hAthe punaH sampAdita thaIne vIrazAsana nAmanI saMsthA dvArA prakAzita thayuM che.' prakAzananI sampAdakIya bhUmikAmAM jaNAvAyuM che ke "yA ca bRhadvRttirasti sA teSAmeva ziSyaiH zrImadyazodevopAdhyAyaviracitA / tebhyazcopAdhyAyapadavI svapragurubhiH zrIsiddhasUribhireva dattA / te ca pragurava AcAryapadavImapi dAtukAmA Asan, kintu antaraiva teSAM kAladharmo jAtaH / (devaguptasUrijInA ziSya yazodeva upAdhyAye bRhavRtti racI che. temane upAdhyAyapadavI temanA dAdAguru siddhasUrijIo ja ApI hatI. te dAdAgurune to yazodeva upAdhyAyane AcAryapada paNa Apaq hatuM, paNa te thAya te pUrve ja temano kALadharma thaI gayo.)" spaSTa che ke punaHsampAdaka atre pUrvasampAdanagata prastAvanAne ja anusaryA che. __banne sampAdakazrIonAM vidhAno parathI nIcenA niSkarSo nIkaLe cha : 1. yazodeva upAdhyAyane AcAryapada ApavAnI temanA dAdAguru siddhasUrijIne icchA hatI. 2. A icchAne pAra pADavA teoo yazodevane AcAryapada pUrvernu upAdhyAyapada Apyu hatuM. Ama yazodevane upAdhyAyapada temanA guru devaguptasUrijI pAsethI nahi, paNa dAdAguru siddhasUrijInA hAthe maLyuM hatuM... 3. upAdhyAyapada ApyA bAda siddhasUrijI kALa karI jatAM, yazodeva upAdhyAyapade ja rahyA. Ano artha avo thaI zake ke siddhasUrijIo yazodevamAM AcAryapadanI lAyakAta joyA chatAM, temanA kALadharma bAda devaguptasUrijI ke anya jyeSTha AcArya pAse yazodevane AcAryapada maLyuM nahi. 4. pote upAdhyAya hovA chatAM potAnAmAM AcAryapadanI yogyatA che o sahitanI badhI vAto yazodeva upAdhyAye pote lakhI che. * upadezasAhityamAlA - bhAga 1 Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 179 have ApaNe, sampAdaka bhagavantoo A vidhAno je padyone AdhAre karyAM che te prazastigata padyo joio : "tatpAdapadmadvayacaJcarIkaH, ziSyastadIyo'jani siddhasUriH / tasmAd babhUvojjvalazIlazAlI, triguptiguptaH khalu devaguptaH / / 5 / / yaM vIkSya niHsImaguNairupetaM, zrIsiddhasUriH svapade vidhAtum / zrImatyupAdhyAyapade nivezya, prakhyApayAmAsa janasya madhye // 6 // tadvacanenA''rabdhA, tasyA'ntevAsinA vivRtireSA / tatraivA''cAryapadaM, vizadaM pAlayati sannItyA // 7 // lokAntarite tasmi-stasya vineyena nijagurubhrAtrA / zrIsiddhasUrinAmnA, bhaNitena samarthitA ceti // 8 // upAdhyAyo yazodevo, dhanadevAdyanAmakaH / z2aDo'pi dhAyatazcakre, vRttimenAM savistarAm // 9 // " A padyono zabdazaH anuvAda Ama thaI zake : "temanA (-zrIkakkasUrijInA) paTTadhara thayA zrIsiddhasUri. temanAthI ujjvalazIlathI vibhUSita ane guptiothI gupta evA zrIdevaguptasUri thayA... 5 "jemane asIma guNonA bhaNDAra joIne zrIsiddhasUrio potAnI pATe sthApita karavA mATe, upAdhyAyapada ApIne lokomA prasiddha karyA... 6 "temanI AjJAthI temanA ziSye, teo AcAryapada dhAraNa karatA hatA te vakhate, A vRttinI racanAno prArambha ko... 7 "ane temanA kALadharma bAda, temanA ziSya ane potAnA gurubhAI zrIsiddhasUrijInA kahevAthI A vRtti pUrNa karI... 8 "dhanadeva, jemarnu pUrvAvasthA nAma hatuM avA upAdhyAya yazodeve jaDa hovA chatAM paNa dhRSTatA karIne A savistara vRttinI racanA karI che... 9" ___ have, A padyomAM nIcenI bAbato dhyAnapAtra jaNAya cha : 1. padya 7 ane 8mAM 'tad' sarvanAma ekadhAruM, vacce anya koI vizeSanAma vagara, cAlyuM Ave che. mATe 'tad'nAM vaparAyelA badhAM ja rUpAkhyAna koI eka ja vyaktine sUcave che ama mAnavAmAM harakarA nathI. Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 anusandhAna-69 2. A vyakti koNa hoI zake te vize vicArIo. "temanI AjJAthI temanA ziSye A vRttinI racanAno prArambha karyo" A vAkya parathI, vRttikAra upAdhyAya yazodevanA guru devaguptasUrijIno 'tad' thI nirdeza thayo che ama saheje samajI zakAya. to pachI anA pachI tarata AvatA 8mA padyamAM "lokAntarite tasmin (-temanA kALadharma bAda)" mAM 'tad'thI devaguptasUrijIMnA guru siddhasUrijInuM kaI rIte grahaNa karI zakAya ? ane jo ama karIo to, "tasya vineyena nijagurubhrAtrA''mAM siddhasUrijInA ziSyane yazodeva upAdhyAya kaI rIte potAnA gurubhAI gaNAvI zake ? mATe prazastinAM padya 7 ane 8mAM AvatI 'tad'thI sUcita tamAma hakIkato upAdhyAya yazodevanA guru devaguptasUrijIne lAgu paDe che te samajI zakAya tema che. 3. have prazna bAkI rahe che padya mAM sUcita upAdhyAyapadavI kone maLI hatI teno. padya to aTaluM ja kahe che ke "jemane ni:sIma guNoMnA bhaNDAra svarUpa joIne siddhasUrijIo potAnI pATe sthApana karavA mATe upAdhyAya padavI ApI hatI." AmAM yazodeva upAdhyAyanI upAdhyAyapadavInuM sUcana che ama sampAdakazrIonuM kaheQ che. paNa kathana aTale vAstavika nathI jaNAtuM ke 1. padyakAra yazodeva potAnA mATe 'niHsImagaNairupetaM' zabda vApare te asambhavita che. 2. siddhasUrijI potAnI pATe devaguptasUrijI jevA samartha ziSyane badale praziSya yazodevane sthApita karavAnuM vicAre te paNa banavAjoga nathI. 3. saMskRtabhASAnI sthApita praNAlikA mujaba eka saLaMga sandarbhe prayojAtA 'yattat' eka ja vyaktinA sUcaka hoya tema sAmAnyataH banatuM hoya che. have jo 78 mA padyamAM 'tat' thI devaguptasUrijI sUcavAtA hoya to, 6ThThA padyamAM 'yat' thI omane choDIne yazodeva upAdhyAya grahaNa karavA koI prayojana dekhAtuM nathI. 4. yazodeva upAdhyAya ama kahe ke "mane dAdAguru to AcAryapada ApavA icchatA hatA, paNa temano kALadharma thaI jatAM tema na banyu." ane devaguptasUrijI jevA samarpita ziSya potAnA gurunI icchAne pUrNa na kare - A badhuM gaLe Utare ama nathI. tethI A prazastipadyonu tAtparya ama samajAya che ke : zrIkakkasUrijInA zrIsiddhasUrijI paTTadhara thayA. ane temanA paTTadhara zrIdevaguptasUrijI thayA. Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 181 devaguptasUrijInA guNone joIne, temanA guru zrIsiddhasUrijIo temane potAnI pATe sthApavA mATe, upAdhyAyapada ApIne lokomA prasiddha karyA. A devaguptasUrijInI AcAryapadavI thaI tyArabAda temanI AjJAthI temanA ziSya upAdhyAya yazodeve A vRttino Arambha karyo. ane devaguptasUrijInA kALadharma bAda, temanA ziSya ane potAnA gurubhAI zrIsiddhasUrijInA (devaguptasUrijInA guru zrIsiddhasUrijInA praziSya) kahevAthI A vRtti pUrNa karI. dhanadeva jemanuM Adya nAma che avA upAdhyAya yazodeve A vRtti racI che. A tAtparyamAMthI nIcenI hakIkato phalita thAya cha : 1. zrIsiddhasUrijI potAnI pATe devaguptasUrijIne sthApana karavA icchatA hatA, upAdhyAya yazodevane nahi. temaja teoo te mATe devaguptasUrijIne ja upAdhyAyapadavI ApI hatI, sampAdakazrIo kahe che tema yazodevane nahi. vAstavamA zrIsiddhasUri ane yazodeva vacce kALay antara hovAthI banne vacce padavIpradAnano vyavahAra thavo bhAgye ja sambhavita che. 2. devaguptasUrine AcAryapadavI koNe ApI te AmAM jaNAvAyuM nathI. o ja rIte yazodevane upAdhyAyapadavI konA hAthe maLI te paNa noMdhAyuM nathI. 3. prazastimAM je kALadharmanI noMdha che te devaguptasUrijIne aMge che, siddhasUrijIne aMge nahi. tethI sampAdakazrIo kahe che tema siddhasUrijIno kALadharma thavAthI yazodevanI AcAryapadavI aTakI paDI evo koI sandarbha atre che ja nahi. kamase kama yazodeva upAdhyAye to evaM nathI ja kahyu. upAdhyAya yazodeve A bRhadvRtti sivAya saM. 1178mAM candraprabhacaritra (prAkRta) racyuM hatuM temaja potAnA gurubhAI siddhasUrijIne zAstrArtha paNa zIkhavyA hatA, tevI noMdha jaina sAhityano saGkSipta itihAsa (mohanalAla dalIcaMda desAI), pArA-331mAM noMdhAI che. tyAM temanuM nAma 'yazodevasUri' jaNAvAyuM che. paNa te ullekha vAstavika hoya tevI zakyatA ochI che, kema ke saM. 1192mAM temanA gurubhAI siddhasUrijIo racelI kSetrasamAsavRttimAM paNa temane 'upAdhyAya' ja jaNAvAyA che. * * * Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 anusandhAna-69 zrI hemacandAcArya-candraka-14-samAroha : ahevAla "kalikAlasarvajJa zrIhemacandrAcArya navama janmazatAbdI smRti saMskAra zikSaNanidhi" e AcArya zrIvijayasUryodayasUrijI mahArAjanI preraNAthI, hemacandrAcAryanI navamI janmazatAbdI (saM. 2045)nA upalakSyamA sthapAyekheM TrasTa che. tenA Azraye mukhyatve traNa prakAranI pravRttio thatI rahe che : 1. candrakapradAna, 2. grantha-prakAzana, 3. parisaMvAdo. TrasTa dvArA vigata varSomAM saMskRta-prAkRta-gurjara bhASAmAM, vividha viSayanA, zatAdhika grantho prakAzita thayA che. 'anusandhAna' nAme zodhapatrikAno paNa temAM samAveza thAya che. to tera jeTalA vidvajjanone 'hemacandrAcArya candraka' paNa ApavAmAM Avela che. cAlu - I. 2016nA - varSanA prArambhe, 10 jAnyuArIe, amadAvAdanA zeTha haThIsiMha kesarIsiMhanI vADInA prAMgaNamAM, perisa (phrAnsa)nAM viduSI prAdhyApikA bahena DaoN. nalinI balabIrane, temanA jaina sAhityanA UMDA adhyayana-saMzodhana badala, 'hemacandrAcArya candraka' arpaNa karavAno eka bhavya samAroha yojAI gayo. samAroha . zrIvijayazIlacandrasUrijInI nizrAmAM yojAyo hato. temAM atithivizeSa tarIke vikhyAta vidvAna DaoN. madhusUdana DhAMkI temaja suzrI jayazrIbena saMjayabhAI lAlabhAI upasthita rahyA hatA. uparAMta, tIthalathI bandhutripuTI muni kIrticandrajI, phrAnsanA yogazikSaka kiraNabhAI vyAsa, tathA anya aneka sajjano tathA mahAnubhAvo paNa padhAryA hatA. A samAroharnu saMcAlana rApara (kaccha) kolejanA prAdhyApaka DaoN. ramajAna hasaNiyAe AgavI kuzalatApUrvaka karyu. saMgItajJa zrI amita Thakkara tathA dIpti desAIe saMskRta bhASAnAM be madhura gIto- maGgalagAna karIne vAtAvaraNane prasannamaGgala banAvyuM hatuM. prArambhamAM mahArAjazrInA maGgalAcaraNa bAda, TrasTanA TrasTI zrI paGkajabhAI zeThe svAgata kayuM hatuM, ane te pachI Do. kumArapAla desAI, kiraNabhAI vyAsa, DaoN. DhAMkI, zrIkIrticandrajI, zrImatI jayazrIbena vagere vaktAoe vaktavya ApyAM Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 ane nalinIbenano paricaya karAvavA sAthe temane vadhAvyAM hatA. A pachI atithivizeSo temaja TrasTIgaNa dvArA DaoN. nalinIbenane 'hemacandrAcArya candraka' temaja sarasvatIdevInI candanamaya UbhI pratimA, zaoNla, zrIphala ane kaMkutilaka, prazastipatra tathA puraskAranI rAzinA kavara vagere pradAna karavApUrvaka sanmAna karavAmAM AvyuM hatuM. A sAthe ja, eka khAsa apavAdarUpa ceSTAlekhe, A prasaMge, anya traNa saMsthAoe paNa temane zaoNla oDhADIne bahumAna kartuM hatuM. gujarAta vizvakoza TrasTa vatI kumArapAla desAI, zAntiniketana sAdhanA kendra - tIthala vatI tenA TrasTIo, phrAnsa- normanDInA tapovana Azrama vatI kiraNabhAI vyAsa A badhAe temane sanmAnyAM. 183 - A prasaMge muMbaInAM suzrI arcanA zAhe hemacandrAcAryanAM mAtA pAhiNI devI viMSe 30 miniTano abhinayAtmaka ekoktino prayoga (monologa) prastuta karyo hato, je khUba bhAvanAtmaka ane hRdayasparzI banyo hato. A. zrIvijayazIlacandrasUrijIe prAsaGgika pravacana kartuM hatuM, ane DaoN. nalinI balabIre potAno pratibhAva pragaTAvatuM pravacana kartuM hatuM, te A aGkamAM anyatra pragaTa karavAmAM AvyuM che. * samAroha pUrNa thayA bAda sahu bhojana laIne vikharAyA hatA. Azare 300 jeTalI saMkhyA samArohamAM upasthita rahI hatI. * * Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 anusandhAna-69 zrIhemacandAcArya-candaka-14thI sanmAnita* DaoN. nalinI balabIranu pratibhAva-pravacana paramapUjya AcArya vijayazIlacandrasUrijI mahArAja, paramapUjya bandhutripuTIjI mahArAja, pUjya sAdhu evaM sAdhvIjI mahArAja, mAnanIya deviyoM aura sajjanoM,. Aja jisa samAroha ke lie hama loga ikaTThe hue haiM, vaha eka jaina jagata kI abhUtapUrva vibhUti ke saMsmaraNa ke avasara para hai kyoMki vaha kalikAla hemacandrAcArya kA nAma para hI ho rahA hai / aura haThIsiMha jaina mandira puNya tIrtha to hai| isa mandira kI sundara kalA ke sAmane hama saba loga jaina paramparA kI eka adbhuta kRti dekha sakate haiM / zramaNa saGgha kI preraNA se zrAvaka saGghane evaM kalAkAroM ne isako niSpAdita karane meM eka sAtha hAtha jor3a diye| aisI ekatA ke binA aisI Azcaryajanaka kRtiyA kaise ho sakatI thIM ? saba se pahale maiM saMyojakamaNDala kI AbhArI huuN| yahA~ ke jaina zrAvaka varga ko bhI maiM bahuta dhanyavAda detI hU~, jinhoMne itanA sundara Ayojana kiyA hai| isa zubha avasara para maiM ApakA adhika samaya nahIM lenA caahtii| kevala jaina dharma, saMskRti evaM saMzodhana ke upara apane anubhava saMkSepa meM boluuNgii| Arambha se hI mere jIvana kA vAtAvaraNa bhAratIya saMskRti aura sabhyatA se otaprota rahA / merA janma phAsa meM huA para 6 sAla kI Ayu taka hama loga India meM Thahare | mAtAjI phrAMsIsI thIM, pitAjI aura unakA parivAra sadiyoM se purAnI dillI ke rahanevAle haiM / unakA parivAra hindu dharma mAnatA hai / jaina dharma se merA koI sahaja sambandha nahIM huaa| pUrI zikSA-dIkSA phrAMsa meM huI / High school aura vizvavidyAlaya meM pahale Latin aura Greek bhASA tathA sAhitya sIkhe gaye aura maiMne ina viSayoM ko khuda pddhaayaa| para M.A. ke samaya maiMne saMskRta bhASA aura sAhitya kA adhyayana zurU kiyaa| adhyApakoM ke bIca meM pro0 zrImatI koleTa kaiyA thIM, jinhoMne phrAMsa meM pahalI * tA. 10-1-16, haThIbhAInI vADI - amadAvAda Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca 2016 185 I bAra jaina AgamoM ke upara sacamuca zodhakArya kiyA hai / unhoMne hI mujhe jaina paramparA kA adhyayana karane kI salAha dI thI / eka kAraNa yaha thA ki isa viSaya para bhArata ke bahAra itanA kAma nahIM ho rahA thaa| dUsarA ki vividha bhAratIya bhASAoM meM merI ruci thI aura kama se kama hindI thoDI-bahuta AtI thI / pro0 ka0 kaiyA merI guruNI aura pathadarzikA bana gayIM / ve L.D. vidyAmandira se evaM vizeSataH paM0 dalasukhabhAI mAlavANiyA se acchI taraha se paricita thIM / isI taraha mere jIvana meM ahamadAbAda zahara tIrtha jaise bana gayA / dAnASTakakathAoM ke upara Ph. D. karate samaya ahamadAbAda meM hI L. D. vidyAmandira meM pahalI bAra A gayI / usa samaya paM. lakSmaNabhAI bhojaka, kanubhAI zeTha, paM. rupendrakumAra pagAriyA, paM. dalasukhabhAI mAlavANiyA aura pro. harivallabha bhAyANI ke pAsa maiMne hastalikhita grantha paDha liye aura prAkRta jaina kathA sAhitya ke bhinna-bhinna srotoM kA maiMne adhyayana kiyA / ye loga sacamuca vidyApuruSa hI haiM aura vidyArthiyoM ke liye kalpavRkSa the / hara jJAnaarjana icchuka vyakti ko sahAyatA dene ko sadaiva upasthita rahe / isa saMsthA meM adhyayana karane ke liye Aja taka lagabhaga maiM hara sAla Ane lagI aura koI na koI jAnakArI avazya mila pAtI rahI / hamako ina vidvAnoM se jAnakArI milI, to hamako yaha ThIka lagA ki unake zodhakArya aura adhika pracalita karane ke liye eka pairisa se chapI huI zodhapatrikA meM paM0 mAlavANiyA aura bhAyANI sAhaba kI smRti meM unakA paricaya diyA jAe aura unakI granthasUci bhI dI jaae| usa samaya bhI, 1980 ke AsapAsa meM, pahalI bAra mujhe jaina sAdhusAdhviyoM kA darzana karane kA avasara milA / DA0 kanubhAI zeTha ke sAtha hama vIramagAma gaye / vahA~ svargIya jambUvijayajI mahArAja eka choTe upAzraya meM pustakoM ke bIca meM caumAsa ke lie birAjamAna the / jaina sAdhuoM kI vidyA tathA jIvanasaralatA ko dekhakara maiM itanI prabhAvita ho gayI ki jAgRta jaise ho gaI / taba se maiMne yaha nizcaya kiyA ki jaba bhI gujarAta A jAU~gI taba jaina sAdhu-sAdhviyoM ke pAsa sIkhane jAtI rahU~gI aura unake pravacana sunane jAU~gI / isase jaina dharma sIkhane kI icchA hamezA bar3hatI rahI / mujhe lagA ki zikSA pAe binA jIvana kA mUlya nahIM hotA kyoMki zikSA se hI manuSya meM manuSyatA AtI hai / jaina sUtroM meM kahA jAtA hai ki jJAna kA dUsarA nAma Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 anusandhAna-69 prakAza hai / jaise hI dIpa se jyoti AtI hai, vaise hI sAdhuoM aura sAdhviyoM se / isIliye vizeSakara AcArya vijayazIlacandrasUrijI mahArAja tathA sAdhvI cAruzIlAjI mahArAja kA darzana karane kI jaise merI Adata bana gayI / usa samaya maiMne jaina mandiroM kA sarvaprathama darzana kiyA aura paryuSaNa ke avasara para maiMne aneka sAdhuoM ko kalpasUtra paDhate sunA / zuru se, jaina paramparA se maiM isI liye AkarSita ho gaI ki itanI purAnI hai to bhI Aja taka itanI jIvita raha gaI hai / vyAkhyAna sunate-sunate hama ko patA calatA hai ki jaina sAdhu jaina AgamoM kA sAra Adhunika pariSada ke sAmane tathA Adhunika bhASAoM dvArA kaise prasArita karate haiM / Azcarya kI bAta yaha huI ki jina vyaktiyoM ke pAsa maiM paDhane jAtI thI, ye saba loga jIvana-dosta bana gaye haiN| unase ghaniSTha samparka rakhanA mere liye mukhya bAta hai / jahA~ taka ki mujhe aisA lagatA hai ki AtmIya jIvana aura zodha jIvana ke bIca meM koI antara nahIM hai / vizeSakara zeTha parivAra aura mAlavaNiyA parivAra vAstava meM mere parivAra-sadasya jaise bana gaye haiM / jaina hastalipiyoM kI vizeSatAe~ evaM inakA itihAsa merA eka viSaya hai / yaha Arambha se huA / supAtradAna kI ATha kathAe~, jina para maiMne Ph.D. kara liyA, dharmadAsa kI uvaesamAlA kI eka gAthA para AdhArita haiM / unakI bhASA saMskRta thI, para bIca meM aneka prAkRta subhASita bhI uddhArita kiye gaye the| yaha aprakAzita grantha thA, para isakI eka hastaprata phrAMsa meM Strasbourg Library meM rakhA thA / isa saMgrahAlaya kI sUci candrabhAla tripAThI ne banAI thI / eka aura prati Germany-Berlin meM thI / para ahamadAbAda Ane ke bAda hamako patA calA ki yaha kathAsaMgraha gujarAta aura rAjasthAna meM acchI taraha pracalita thA / aura hastaprata mila gayI / isake atirikta pATaNa kI eka prati se ina kathAoM kA purAnI gujarAtI bhASA meM anuvAda bhI prApta huaa| usI samaya se maiM pro0 tripAThI se paricita ho gayI / taba se unake dehAnta taka hama donoM ne ghaniSTha sambandha banAe rakhA aura sAtha-sAtha bahuta kAma kiyaa| Manuscriptology kI unakI pUrI jAnakArI thI / unhoMne mujhe saba kucha sikhAyA / svargavAsa se pahale unhoMne mujhase pratijJA karavA lI ki British Library kI jaina hastapratoM kI sUci samApta kruuNgii| aneka sAla bIta gaye Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 187 kyoMki adhika hastaprata nikalI aura kAma baDhatA rahA / para kanubhAI evaM kalpanAbena seTha kI sahayogatA se hama Catalogue pUrA kara pAe / isI prakAra yuropa meM vizeSata: England meM rakhI huI hastapratoM kI sUciyA~ ko taiyAra karane meM maiMne bhAga liyA / yaha acchI bAta hai / para yaha bhI jAnane lAyaka hai ki bhArata se yaha sArI hastaprata paradeza taka kaise A pahucI / bahuta loga jAnate haiM ki 19 zatAbdI ke anta meM jarmana, briTiza, phrenca vidvAnoM ne saMskRtaprAkRta hastapratoM kI khoja meM the| parantu jaina grantha pAne ke liye una vidvAnoM ko bhAratIya paNDitoM yA jaina logoM kI sahAyatA kI AvazyakatA thI / ye hI the jo bhaNDAra rakhanevAloM se paricita the aura una logoM ke sAtha dezI bhASA meM bAta kara sakate the / merA yaha eka zodha-viSaya ho gayA hai ki ye bhAratIya pratinidhi (intermediate) kauna the / bhagavAnadAsa kevaladAsa sUrata rahanevAlI eka aisI vyakti thI jisane yuropa ke alaga-alaga dezoM kI lAibrerisa ko bar3hAne ke liye lagabhaga 30 sAla ke liye bar3A sahayoga diyaa| karnATaka meM rahanevAle brahmasUri zAstrI eka aura vyakti thI jinhoMne digambara hastapratoM ko prApta karane meM yuropa ke vidvAnoM ko bar3I sahAyatA de dI / una vyaktiyoM ko apanI saMskRti meM gambhIra ruci evaM jAnakArI thI, unake binA kucha nahIM ho pAtA / isIliye mujhe lagatA hai ki ve benAma nahIM rahane caahie| hamako unake jIvanacaritra paricita karane caahie| jaina kathA sAhitya advitIya bhaNDAra hai / maiM madhyakAlIna dAnakathAoM se Agamika kathA paramparA taka calI gayI / maiMne vizeSakara Avazyaka niyukti evaM cUrNi meM upalabdha kathAoM para dhyAna diyA / niyuktiyoM ke pAribhASika zabdoM ko samajhAne kA prayatna kiyA / kabhI kabhI kahA jAtA hai ki niyukti kucha ajIba hotI haiM kyoMki ina meM saba taraha kI vastu milatI hai / para mujhe lagatA hai ki niyuktiyA~ kI rIti-paddhati nyAya evaM tarkapUrNa hotI haiN| nirukti, nikSepa tathA ekArtha dvArA mUla siddhAnta aura mUla zabdoM ke artha pUre nikala jAte haiM / dasaveyAliyasutta ke sa-bhikkhU ke nAma se prasiddha dasave adhyayana meM bhikkhu zabda ke sAtha aisA hotA hai| niyuktikAra hamako samajhAte hai ki dravya-bhikkhu evaM bhAva-bhikkhu kyA hote haiM / Ajakala prAkRta bhASA ke mahattva ko rekhAMkita karane ke liye mere do project cala rahe haiN| eka Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 anusandhAna-69 hai hAla (sAtavAhana) racita gAhAsattasaI kA anuvAda aura dUsarA vasudevahiNDI kA pUrA anuvAda evaM adhyayana / ardhamAgadhI, jaina mAhArASTrI tathA apabhraMza se mizrita bhASAvAlI vasudevahiNDI kI Agamika kathAoM aura uttarakAlIna kathA sAhitya ke bIca meM vizeSa sthiti hotI hai / I vaise hI zvetAmbara gacchoM kA itihAsa, jaina tIrthoM kA vikAsa yA jaina utsavoM ke mAnane kI vidhi ityAdi bhI sAloM sAla mere saMzodhana - viSaya ho gaye / jaina zrAvako-zrAvikAoM ke bIca meM rahane se aura unake dhArmika jIvana the ko dekhane se kautuka bar3ha gayA / aneka zodhalekha aise hI paidA hue aMcalagaccha, akSayatRtIyA va hastinApura ke upara jo kucha bhI maiM likha sakI purAne granthoM ke AdhAra para aura Adhunika anveSaNa se nikala gaye / jaina sAdhu-sAdhvI jIvana ke upakaraNa, unake aneka pAribhASika zabdoM ko samajhane aura unake varNana dene kA prayatna huA / Aja Apa loga mujhe kalikAlasarvajJa hemacandrAcArya - candraka arpaNa karane ko ThIka samajhe / hemacandrAcArya racita kRtiyA~ par3he binA kyA koI vidvAna ho sakatA hai ? vahA~ phrA~sa meM apane vidyArthiyoM ko bhI hama inake saMskRta grantha par3hane ko dete haiM yA M.A. ke rUpa meM viSaya sauMpa dete haiM / hemacandrAcArya asAdhAraNa pratibhAsampanna vyakti thI aura gujarAta pradeza kI saMskRti meM unakA yogadAna mahattvapUrNa huA / unakI sAhitya - sAdhanA bahuta vizAla evaM vyApaka hai| unhoMne saba taraha kI kRtiyoM kI racanA kI / inake grantha rocaka, marmasparzI evaM sajIva haiN| unake triSaSTizalAkApuruSacaritra meM 24 tIrthaMkaroM, 12 cakravartiyoM, 9 baladevoM, 9 vAsudevoM tathA 9 prativAsudevoM kI jIvanakathAoM kA varNana kiyA gayA hai / para 24 tIrthaMkaroM ke samavasaraNoM ke avasara para eka sAtha jaina dharma kA zikSaNa bhI diyA gayA hai| samyagjJAna, samyagdarzana tathA samyakvAritra ke viSaya para tIrthaMkaroM ke vyAkhyAnoM se hamako pUrI zikSA mila jAtI hai / 9 tattva, 8 karmaprakRti ityAdi kA spaSTa vivecana kiyA gayA hai / dArzanika mAnyatAoM kA bhI vizada vivecana vidyamAna hai / lekhaka ucita upamAoM dvArA hamako sAre mUla-siddhAntoM ko samajhAtA hai / kevala yahI nahIM, parantu yaha triSaSTi vAstava meM eka sarvottama saMskRta mahAkAvya manA jA sakatA hai / prakRti-varNana, Rtu-varNana, strIsaundarya-varNana sarvotkRSTa haiM / isakA kAraNa yaha bhI hai ki Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mArca - 2016 189 hemacandrAcArya pUre zabdazAstrajJa the| unake saMskRta-prAkRta vyAkaraNa, kAvyAnuzAsana evaM vividha koza-grantha bhAratIya paramparA ke prAmANika zAstra ho gaye haiM / mere liye saMskRta ke paryAyavAcI zabdoM kI jAnakArI ke liye abhidhAnacintAmaNi eka anamola grantha hai jisameM bahuta zabda-ratna abhI bhI gupta rahate haiM / sAdhAraNa saMskRta zabdoM ke atirikta lekhaka ne isa koza meM vibhinna durlabha zabda bhI saMgrahIta kiye haiM, jo jaina sandarbho meM hI milate haiM / hemacandrAcArya ne navIna aura prAcIna sabhI prakAra ke zabdasamUha kA rakSaNa aura poSaNa prastuta kiyA hai| 12vIM zatI kA racanAkAra usa samaya kI pracalita bhASA se prabhAvita kaise na ho sakA? abhidhAnacintAmaNi meM aneka aise zabda Aye haiM, jo anya kozoM meM nahIM milate / hemacandrAcAryaracita vItarAgastotra kAvya eka unakA dUsarA grantha hai jo mujhe adhika AkarSita karatA hai / zabdaracanA kA saundarya vItarAga ke saundarya kA varNana karane ke liye ucita hai / hemacandrAcArya tIrthaMkara ke zarIra para vaha saundarya aura dharmazIlatA ke guNoM kA Aropa karate haiM kyoMki vaha kisI bhI parivartana se prabhAvita nahIM hotaa| eka zloka meM kahA jAtA hai ki zuddhatA se tIrthaMkara kA zarIra logoM ko AkarSita karatA hai / AcArya vijayazIlacandrasUrijI mahArAja ke padyAnuvAda meM yaha paDha sakate haiM / nIlA priyaMgu, sphaTika ujjvala, svarNa pIlA camakatA phira padmarAga aruNa va aMjana ratna zyAmala damakatA / ina-sA manorama rUpa mAlika! ApakA, nahAye binA bhI zuci sugaMdhita, kauna raha sakatA use nirakhe binA ?|| (VRS 2.1) ___jina deva vItarAga haiM, isaliye pUre nivRtta hote haiM aura hindu devatAoM se vilakSaNa haiM / kavi ne vItarAga kI alaukikatA adbhuta rIti se sthApita kI hai / alaukikatA pradarzita karate hue unhoMne vividha alaMkAroM kA upayoga kiyA hai / hemacandrAcArya kAvyazAstrajJa to the, para prazaMsanIya kavi bhI the / aise zloka paDhanA mana evaM jIvana ko avazya prabhAvita karatA hai| kalikAlasarvajJazrI hemacandrAcArya-candraka milane kA supAtra hU~ ki nahIM, yaha nahIM jAnatI, para yaha spaSTa hai ki jaina granthoM, jaina zrAvaka-zrAvikAoM evaM jaina sAdhusAdhviyoM ke sAnnidhya meM pUrA samaya bitAnA merI jIvana-jyoti ho gaI hai| Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anusandhAna-69 - AvaraNacitra-paricaya AvaraNa pRSTha - 1 : zrIkalikuNDapArzvanAthajinanI khaDgAsanastha eka adbhuta pratimA. 'kalikuNDa' evA nAmano ullekha dharAvatI prAcIna pratimA bhAgye ja maLe che, tyAre A pratimA eka durlabha pratimA gaNAya. sapramANa UrdhvAsanastha pratimA, mastaka para phaNAyukta nAgarAja, caraNonI nIce puruSAkAra sarpanuM lAJchana. hAthanA bhAge khaNDita. palAThI-bhAge lekha A pramANe vAMcI zakAya cha : "saM. 1492 mAgha su. 10 ravau mRgazaranakSatre chAyA pada . 11 mInalagnodaye divA prathama ghaTI 1 samaye zrIprAgvATajJAtIya vRddhazAkhAyAM mantrIvara kAnhAsuta udayasIha pArikhi kArApita zrIkalikuNDa-pArzvanAthamUrtiH // zrIkumaravihAre // " . pratiSThA-muhUrtanI ATalI jhINI vigata pratimAlekhamAM hoya te virala bAbata che. nagaranuM nAma nathI, paNa 'kumaravihAre' zabdathI pATaNanA kumArapAla-kArita kumAra-vihAra-caityanI A pratimA hovArnu samajAya che. AvaraNa - 4 : jina-parikaranI eka prAcIna gAdI. te parano lekha Ama che : - 'zrIbrahmANagacche zrIjasobhadrasUribhaktena Thaku...... mAtR nAilAnimittaM kAritA / saM. 1124 // ' AjanuM varamANa te brahmANa. te parathI pravartela gaccha te brahmANa gaccha. varamANa eTale vardhamAna nahi. Page #198 -------------------------------------------------------------------------- _