Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ crcaa-shtk| paM0 nAthUrAma premIkRta sugama hindITIkAsahita / samakA kAyArAma SEFEERTHERARTHRITERTISTERHIRIN E ET mAsatitution prakAzaka zrIjenagrandharatnAkara kAryAlaya
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ OM namaH zrIsarvajJAya | svargIya kavivara dyAnatarAyajIkRta caracA - zataka / sugama hindI TIkAsahita / +6x+ sampAdaka devarI (sAgara) nivAsI nAthUrAma premI / prakAzaka * chagalamala bAkalIvAla mAlika zrIjaina grantharatnAkara kAryAlaya, bambaI / disambara, san 1926 I0 / dvitIyAvRtti ] [ mUlya eka ru0
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ prakAzaka chaganamala bAkalIvAla, mAlika jainagrantharatnAkara kAryAlaya. hIrAbAga, po. giragAMva-bambaI / S. mudraka vinAyaka bALakRSNa parAMjape, neTiva opiniyana presa, giragAMva, bambaI naM04
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ caracAzataka bahuta hI upayogI grantha hai / jaina samAjameM isakA khUba pracAra hai / sUtra granthoMke samAna isameM thor3e bahuta viSaya kahe gaye haiM / isa granthako acchI taraha par3hanese jaina zAstroMmeM acchI gati ho jAtI hai / bhASAmeM isakI kaI TIkAyeM haiM, parantu unameM eka to bahutasI truTiyAM haiM aura dUsare unakI racanA vartamAna paddhatike anusAra nahIM hai isalie Aja kala ke loga unase pUrA pUrA lAbha nahIM uThA sakate / isalie maiMne yaha navIna prayatna kiyA hai / AzA hai ki use pAThaka pasanda kareMge aura isakA svAdhyAya karake mere parizramako saphala kreNge| granthake mUlapAThake saMzodhanameM bahuta sAvadhAnI rakkhI gaI hai aura granthakartAkI mUlabhASAko jyoMkI tyoM rakhanekI ceSTA kI gaI hai| .. lagabhaga 40 padyoMkI TIkAkA saMzodhana jainasamAjake eka suprasiddha vidvAnake dvArA karAyA gayA hai aura zeSakA paMDita vaMzIdharajI zAstrIse / gar3hAkoTA nivAsI zrIyuta paM0 darayAvasiMhajI sodhiyAne bhI eka bAra isa TIkAko AdyopAnta dekhanekI aura saMzodhana karanekI kRpA dikhalAI hai / ukta tInoM hI vidvAnoMkI kRpAse maiM samajhatA hUM isa TIkAmeM bahuta hI kama bhUleM rahI hoMgI aura isalie maiM ukta tInoM mahAnubhAvoMkA hRdayase AbhAra mAnatA huuN| hIrAbAga, bambaI, / tA. 7-4-1913) nAthUrAma premii|
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ viSaya-sUcI pRSTha saMkhyA pRSTha saMkhyA 1 maMgalAcaraNa | 22 pApa prarutiyoM ke nAma " 2 aloka aura lokakA svarUpa 823 puNya prarutiyoMke nAma 3 tIna lokakA svarUpa 10 / 24 jinamatakI zraddhA 7 tInoM lokoMkA ghanaphala 25 kulakor3a 5 adholokakA ghanaphala 18 | 26 aMkagaNanAke gyAraha bheda 5 6 uddhRlokakA ghanaphala |27 terahaveM guNasthAnameM sAta tribhaMgI 47 7 tIna sau tetAlIsarAjUkAbyorA 2028 vandha dazaka 8 vAtavalayoMkA parimANa 21 | 29 tInalokake arutrima caityAlaya 49 9 tIna lokake paTaloMkA varNana 23 |30 tIna kama nau koTi muni 50 10 chahoM saMhananavAle jIva marakara 31 aDhAI dvIpakA jyotiSamaMDala 51 kahA~ kahA~ utpanna hote haiM ! 24 2 Ayukarmabandhake nau bheda 11 chaha kAloM aura caudaha guNa- |33 sattAvana jIvasamAsa sthAnoMmeM kauna kauna saMhanana | aTThAnavai jIvasamAsa 26 | 35 pramAdoMke bheda 12 tIrthaMkaroMkA antarAla samaya 27 | 36 jyotiSa maMDalakI caur3AI 13 karmoMkI 148 prarutiyAM kauna ! 37 guNasthAnoMkA gamanAgamana kauna guNasthAnoM meM kSaya hotI haiN| 29/38 tIrthakaroMke zarIrakA varNa / 14 mAnuSottara parvatakA parimANa 3.39 maMgalAcaraNa 15 devadevI saMbhoga 2/40 caudahamArgaNA prarUpaNA 16 eka sau unahattara pradhAna puruSa 33 41 mAraha prasiddha puruSa 17 ekasau ar3atAlIsa karmaprarutiyA 37 |N2 dvIpasamudroMke candramA 18 bhava-kSetra-pudgala-jIvavipAkI | 43 adholokake caityAlaya pratiyAM | r4 madhyalokake caityAlaya 19 sarvaghAtI aura dezaghAtI pra0 37 |45 Urddhalokake caityAlaya 2. pAMca tribhaMgI 38 | 46 saudharma indrakI senA 21 bandha, udaya aura sattA 10J47 indriyoMke viSayakI sImA 71
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ (2) 87 / pRSTha saMkhyA pRSTha saMkhyA 48 samudghAtake samaya yoga 3 | 68 paMcaparAvartanakA svarUpa 110 49 mithyAtIkI mukti na ho 75 | 69 pAMca labdhiyAM 114 50 ATha karmoMke ATha dRSTAnta 7670 nandIzvara dvIpa 116 51 guNasthAnoMmeM sattAvana Asrava 78 | 1 merukA varNana 117 52 guNasthAnoMmeM 120 prahatiyoMkA |72 meruparvatakA pUrva pazcimavistAra 118 bandha ___ 80 |73 caudaha guNasthAnoMmeM marakara 53 guNasthAnoMmeM 122 prarutiyoMkA | jIva kahAM kAM jAtA hai 120 udaya 84 | 74 navaveM guNasthAnameM 36 paru54 guNasthAnoM meM 122 prahatiyoMkI tiyoMkA kSaya 122 udIraNA 87 75 jinavANIkI saMkhyA 123 55 guNasthAnoM meM prarutiyoMkI sattA 88 / 06 caudaha guNasthAnoM meM karmoMkA56 antarmuhUrtake janmamaraNoMkI | Asrava 124 ginatI 77 caudaha guNasthAnoMmeM cAroM 57 ghAti karmoMkI prarutiyAM | AyuoMkA baMdha aura udaya 125 58 mohanIya karmakI prakRtiyAM :2 |78 ATha sthAnoMmeM nigoda nahIM, 59 aghAti karmokI pratiyA 93 cAra sthAnoMmeM sAsAdana jIva 60 nAmakamakI prarutiyAM 95 | nahIM jAte, Adi kathana 126 6) jambUdvIpake pUrvapazcimakA varNana 97 | 09 sAta narakoM aura solaha 62 jambadvIpake dakSiNa uttarakA | svargause AvAgamana 128 varNana 1980 kaSAyoMke dRSTAnta aura unake 63 adholokake zreNIyada bilokI / phala 129 saMkhyA | 81 caudaha guNasthAnoM meM cautIsa 64 Urddhalokake zreNIbaddha vimAna 102 | bhAvoMkI vyucchitti 72 65 lavaNodadhike 1008 kala- | 83 vAraha guNasthAnoM meM unnIsa zokA varNana 1.3 . bhAva 133 66 tresaTha iMdrakavimAna . 104 | 83 caudaha guNasthAnoMme trepana 67 120 prarutiyoMkA baMdha aura | bhAva . udaya - 105 | 84 cAroM gatiyoMmeM AsakdvAra 16
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ pRSTha saMkhyA pRSTha saMkhyA 85 cAroM gatiyoMmeM opana bhAva 137 / 89 cAroM gatiyoMmeM kauna kauna 86 chahoM lezyAvAloMke mithyAtva- aura kitanI kitanI prakRtiguNasthAnameM kauna kauna kauM- | yoMkA baMdha hotA hai ! 142 kA bandha hotA hai ! 139 90 samasta jIvoMkI utkRSTa Ayu 143 91 nakSatroMke tAre aura arutrima 87 caurAsI lAkha yoniyAM 140. caityAlaya 144 88 ve presaTha karmaprarutiyAM ki 92 jinavANIke sAta bhaMga 146 jinakA nAza honepara kevala- 93 sarvajJake jJAnakI mahimA 147 jJAna hotA hai 11 / 94 kavikA antima kathana 149 2 149 135 33. padyoMkI akArAdi kramase suucii| acala anAdi anaMta0 8 audArika doya AhAraka0 anaMtAnubaMdhI au apratyAkhyAnI0 92 | kevala darasa gyAna0 AcAraja ubajhAya0 | gyAnAvaranI pAMca0 Au aMsa paiMsaTha sau ikasaTha 0 52 | gyAra aMka pada eka0 ikyAvana thAna jAna 54 | ghAti saiMtAlIsa duksa. ikasau satarai eka ekasau. |caracA mukhauM bhaneM ikasau satarai ikasau gyAre0 | cautisa battisa tetisa0 ikasau satarai ikasau gyAre0 cauvIsauM jinarAyapAya indrasena sAta hAthI causaThi lAkha asura0 indra phaniMda nariMda chahauM tIsare jAhi. upasama cauthai gyAre 133 chiyAlIsa cAlIsa0 UkhalameM cheka vaMsanAla. 15 | jaya saravagya aloka0 Uradha tiresaTha paTala kahe0 102 | jIva karama mili baMdha0 eka tIna pana sAta0 jIva samAsa parajApata0 eka canda ika sUrya aThAsI0 | jIva haiM anaMta eka0 eka samaimAhi. 75 | jaMbUdIpa doya lavanAMbudhimaiM 0 ekasau tiresaTha kirora 116 | jaMbUdvIpa eka lAkha0 E5
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ jaMbUdvIpa dacchina uttara * tana baMdhana saMghAta varNa 0 'talai bAtabalai mauTe O tihUM kAla paTa daraba 'tIna sau tetAla rAjU0 tInoM loka tInoM * 0 thAvara sainI hoya O darda kheta kAla bhAva 0 deva gati Ava AnupUravI * deva para hai 0 . doya suragamaiM kAyabhoga hai. mahuM nAma arahaMta * sugati AnupUracI naraka Ava pahale ba~dhai . pacapana aru pacAsa0 pacAsa tIsa dasa nau kirora0 pahale pAMcoM mithyAta 0 pahale mithyA abhavya * pahalai samaimaiM kare daMDa pahale sau ar3atAla0 pahupadaMta prabhu caMda0 pAMca kiroratirAvane lAkha pAhanakI rekha thaMbha pAtharakau0 pUrva pacchima sAta 0 pUrva pacchamatale sAta * pUrva pacchima ta sAta * pRthvIkAya bIsa doya 0 paitAlIsa lAkhako hai 0 ( 4 ) pRSTha saMkhyA 99 95 21 43 13 11 114 - 146 105 76 32 62 bhUjala pAvaka vAyu 0 bhUjala pAvaka pauna 0 paMcameruke asI 0 : pratyAkhAnI cAri au0 prathama dutiya aru tRtiya 0 prathama battIsa dUrje * 0 pharasa cArise dhanuSa 0 bandoM nemi jinaMda 0 bandau ATha kizera 0 bandoM pArasanAtha 0 baMdha ekasau bIsa 0 bhAva parAvartana anaMta 0 bhAva parAvartana anaMta * 141 78 125 | bhUmi nIra Aga pauna kevalI 0 mati sruta audhi manaparajai 0 27 | madhyaloka ika brahma 0 124 | manuSottara parvata caurAI * 132 mithyA mAraga cyAri 0 73 misra khIna saMjoga 0 88 meru eka lAkha jar3a 0 60 meru gola jar3atalai * mRdu bhUmi bAre khara bhU0 lokaIsa tanuvAta sIsa 0 launodadhi bIca cAri 0 pRSTha saMkhyA 68 122 50 129 10 17 | varNAdika cyAra sole nAhiM0 18 varanAdika bIsa saMsthAna 0 44 vikathArUpa pacIsa aura0 10 4 vikalatrai sUcchama sAdhArana 0 26 69 71 40 110 113 53 90 126 9 1 19 31 58 120 117 118 143 5 103 38 35 56 139
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5) pRSTha saMkhyA pRSTha saMkhyA vaikriyaka doya vinA0 |sAta prarutiko ghAta. vaMdI nemi jineMda0 6. sAta lAsa pRthvIkAya. SaTa pAca tIni eka paTaka 144 | sAta sataka aru navai. sAtatai nikasi pasu0 128 sAtA au asAtA doi0 sAta Asarava dvAra0 . | sAsatau subhAva paMcabhAva. sAta kirora bahattara lAsa. sura nara pasu Ava0 sAta narka bhUmi unacAsa. 1.1 solahasai cauMtIsa kirora0
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ zrIvItarAgAya namaH / sva0 kavivara dyAnatarAyajI kRta caracAzataka | sugamaTIkA sahita / maMgalAcaraNa | paMcaparameSThIkI stuti, chappaya / 'jaya saravagya aloka loka ika uDavata dekheM / hastAmala jyauM hAthalIka jyauM, sarava visekheM // chahauM darava guna paraja, kAla traya vartamAna sama / darpaNa jema prakAsa, nAsa mala karma mahAtama || parameSThI pAMcauM vighanahara, maMgalakArI loka maiM | mana vacana kAya sira lAya bhuvi, AnaMdasoM dyauM dhoka maiM // 1 // artha-ve sarvajJa bhagavAn jayavaMta hoM, jo ki loka sahita alokako AkAza eka tAreke samAna, hathelI para rakkhe
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 2 ) eka A~vale ke samAna aura hAthakI rekhAoMke samAna pUrA pUrA dekhate haiM; jIvAdi chahoM dravyoMke bhUta bhaviSyat vartamAnakAla sambandhI anantAnanta guNoM aura anantA - nanta paryAyoM ko vartamAnakI nAI apane jJAnameM isa prakAra se prakAzita karate haiM, jisa taraha darpaNa (ArasI) meM saba ghaTaTAdi padArtha eka sAtha prakAzita hote haiM aura jinhoMne - malarUpa mahAtama arthAt karmoMkA mahAna andhakAra athavA mAhAtmya naSTa kara diyA hai / isa loka meM arahaMta, siddha, AcArya, upAdhyAya aura sarvasAdhu ye pAMcoM parameSThI vighnoMke haraNa karanevAle tathA maMgalake karanevAle haiM / isaliye unheM mana vacana kAyase prathvIpara mastaka lagAkara AnandapUrvaka dhoka detA hUM arthAt praNAma karatA hUM / 8 isa chappayake pahale cAra caraNoM meM sarvajJa devakI prazaMsA kI gaI hai aura zeSa domeM samuccayarUpa pAMcoM parameSThIko namaskAra kiyA gayA hai / * * zrI neminAthajIkI stuti / baMdoM nemi jinaMda caMda, sabaka sukhadAI / cala nArAyaNavaMdi, mukuTamaNi sobhA pAI / ' , - 1 jIva, ajIva, dharma, adharma, AkAza aura kAla / 2 darpaNa jema prakAsa nAsa mala karma mahAtama kA artha isa tarahase bhI hotA hai ki, jisa taraha darpaNake Upara kA mala nikala jAnese usameM saba padArtha jhalakate haiM usI prakArase karma - malake nAza ho jAnekA hI yaha mAhAtmya hai ki, sarvajJake jJAnameM chahoM dravya lakate haiM / paramapadameM jo tiSTheM, unheM parameSThI kahate haiM /
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 3 ) vyaMtara iMdra batIsa, bhavana cAlIsauM AveM / ravi sasi cakrI siMha, suraga cauvIsauM dhyAveM // saba devanake siradevajina, sugurunike gururAya ho / hU dayAla mama hAlau, guNa anaMta samudAya hau * 2 . caracAzatakapara harajImallarAya pAnIpatanivAsIkI jo TabbArUpa TIkA hai, usameM dUsare chappayake Age yaha eka chappaya aura bhI milatA hai, parantu eka to mUla pustakoM meM yaha kahIM milatA nahIM hai, dUsare isake na kevala antake do caraNa hI dUsare chappaya ke samAna haiM, kintu bhAva bhI prAyaH ekasA hai / isa liye hamArI samajhameM yaha prakSipta hai hogA, aura pIche saMzodhana ke kATakara usake sthAna meM dUsarA likha diyA hogA / kaTA huA samajha kara donoMko likha liyA hogA / usa chappayako hama yahAM arthasahita likha dete haiM: / anumAna hotA hai ki, samaya pasanda na Anese kavine pahale ise banAyA apanI pratiparase isako pIche nakala karanevAloMne iMdra phaniMda nariMda, pUji nami bhakti bar3hAveM / bali nArAyaNa mukaTabaMdi, pada sobhA pAveM // vina jAne jiya bhamai, jAni china suraga basAve dhyAna Ana ridhivAna, amarapada Apa lahAve // saba devanake siradeva jina, sugurunike gururAya ho / hUje dayAla mama hAla pai, guna anaMta samudAya hau // artha- he neminAtha bhagavan ! Apako iMdra, - tathA namaskAra karake apanI bhakti ko bar3hAte haiM, yaNake mukuTa Apake caraNoMkI bandanA karake zobhA pAte haiM Apako jAne binA yaha jIva isa janmamaraNarUpa saMsAra meM bhramaNa karatA rahatA hai, jAnakarake vA zraddhAna karake kSaNabharameM svarga pahuMca sakatA hai, aura dhyAna karake indra cakravartI AdikI RddhiyAM prApta karake Apa svayaM amarapada vA mokSapadako prApta hotA hai / Apa saca devoMke siratAja deva haiM, suguruoM ke mahAna guru haiM aura anaMta guNoMke samudAya haiM / mere hAlapara dayAla hUjiye arthAt mujhe dukhI dekhakara dayA kIjiye / dharaNendra aura narendra pUja karake aura balabhadra tathA kRSNa nArA /
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 4 ) artha-maiM una bIsaveM tIrthaMkara zrIneminAtha bhagavAnako namaskAra karatA hUM, jo candramAke samAna saba jIvoMko . sukhake denevAle haiM, aura jinakI bandanA karake balabhadra aura zrIkRSNanArAyaNake mukuToMmeM lagI huI maNiyoMne atizaya zobhA pAI hai arthAt jisa samaya balanArAyaNa namaskAra karaneke liye apanA mastaka navAte the, usa samaya unake mukuToMke ratna bhagavAnake caraNoMke nakhoMkI kAMtise aura bhI adhika camakane lagate the, jinakA vyaMtara devoMke battIsa, bhavanavAsiyoMke colIsa, jyotiSkoMke do sUrya candra, manuSyoMkA eka cakravartI, pazuoMkA eka siMha aura kalpasvargoMke. cauvIsa isa prakAra saba milAkara sau indra dhyAna karate haiM, aura isaliye he jinadeva Apa saba devoMke siradeva arthAt ziromaNi deva haiM, gaNadharAdi suguruoMke gururAja haiM, aura anantAnanta guNoMke samUharUpa haiM / Apa mere hAlapara arthAt saMsAra bhramaNakI durdazApara dayAlu hUjiye-mujhe kRpAkarake. isa duHkhase chur3A diijiye| 1 navaveM padma nAmaka blbhdr| 2 nava nArAyaNa / / vyantara ATha prakArake haiM aura unake pratyeka bhedane do do indra tathA do do pratIndra haiM. isa taraha battIsa vyantarendra / 4 bhavanavAsI daza prakArake haiM aura pratyekameM do do indra tathA pratIndra haiM / 5 sUrya pratIndra hai aura candra indra hai / 6 pahile cAra svargoM meM cAra indra aura cAra pratIndra-8, pAMcaveM cha?meM 1 indra, 1 pratIndra-2, sAtaveM AThaveMmeM 1 indra, 1 . pratIndra=2, navavese bAraveM takameM 2 indra, 2 pratIndra-4, terahaveMse solahaveM takameM 4 indra 4 pratIndra=8, isa taraha 16 svargoM meM 24 indra haiN|
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ (5.) . akRtrima caityAlayoMkI pratimAoMkI stuti / bandoM ATha kirora, lAkha chappana sttaanau| . sahasa cyAri sau asI, eka jinamaMdira jaanau|| nava sai paccisa kori, lAkha trepana sttaais| . baMdoM pratimA sarva, nau sau ar3atAlisa // - vyaMtara jotika agaNita sakala, caityAlaya pratimA nauN| . - AnaMdakAra dukhahAra saba, pheri nahIM bhavavana bhamauM // 3 // artha-maiM tInoM lokoMke ATha karoDa, chappana lAkha, sattAvana hajAra, cArasau ikyAsI 85657481 akRtrima jina maMdiroMkI bandanA karatA hUM aura phira una jina mandiroMmeM kI nau sau paccIsa karoDa trepana lAkha sattAisa hajAra nau sau aDatAlIsa 9255327948 pratimAoMkI bandanA karatA hUM / inake sivAya vyantara bhavanoMmeM tathA jyotiSiyoMke vimAnoMmeM jo asaMkhyAta pratimAeM haiM, unheM namaskAra karatA hUM, jisase phira isa saMsArarUpI vanameM bhramaNa nahIM karanA paDe / ve saba mandira aura pratimAeM AnandakI karanevAlI aura duHkhoMkI haranevAlI haiN| siddhastuti / lokaIsa tanuvAta sIsa, jagadIsa viraajeN| ekarUpa vasurUpa, guna anaMtAtama chADeM /
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 6 ) asti vastu parameya, aguru laghu darava pradesI / cetana amUratIka, ATha guna amala sudesI // uttakRSTa jaMghana avagAha, padamAsana kharagAsana lasaiM / saba gyAyaka loka alokavidha, namauM siddha bhavabhaya naseM // 4 // * artha-siddha bhagavAn tInaloka ke Izvara haiM, vyavahAranaya se tanuvAtavalayake zIsapara arthAt antameM jagata ke IzvararUpa meM virAjamAna haiM, drArthika nayakI apekSA eka zuddha caitanyasvarUpa haiM, vyavahAra nayaqI apekSA samyakjJAna, darzana, vIrya, sUkSmatva, avagAhanA, aguru laghu, aura avnyAbAdha ina ATha vizeSa guNarUpa haiM, tathA anantAnanta guNoMse zobhAyamAna haiM, astitva, vastutva, prameyatva, agurulaghutva, dravyatvaM, pradeza 1 astitva--jisa zaktike nimittase dravyakA kabhI nAza nahIM ho / 2 vastutva - jisa zaktike nimittase dravyameM arthakriyAkAritva hotA hai / jaise ghar3ekI arthakriyA jaladhAraNa hai / isa jaladhAraNa kriyAko ghar3ekA vastusva kaheMge / 3. prameyatva - jisa zaktike nimittase dravya kisI bhI jJAnakA viSaya hotA hai / * agurulaghutva -- jisake nimittase dravyakA dravyatva banA rahatA hai, arthAt eka dravya dUsare dravyarUpa nahIM ho jAtA hai - eka guNa dUsare guNarUpa nahIM ho jAtA hai aura eka dravyake ananta guNa vikharakara jur3e jur3e nahIM ho jAte haiM / 5 dravyatva - jisake yogase dravyakI paryAyeM hamezA palaTatI rahatI haiM / 6 pradezavatva - jisake yogase dravyakA koI na koI AkAra avazya rahatA hai|
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 7 ) vatva, cetanatva, aura amUrtatva ina ATha nirmala sAmAnya: guNoM sahita haiM, nizcayanayakI apekSAse apane hI pradezoM meM virAjamAna haiM, utkRSTa savA pAMca sau dhanuSakI aura jaghanya sAr3he tIna hAthakI avagAhanAvAle haiM, khaMDAsana yA padmAsanase zobhita rahate haiM, aura loka tathA alokake samasta padArthoMko jAnate haiM / aise siddhoM ko maiM namaskAra karatA hUM, jisase mujhe bhavabhramaNakA bhaya na rahe arthAt mujhe phira saMsAra meM rulanA na par3e AcArya upAdhyAya sarva sAdhukI stuti / AcAraja ubajhAya, sAdhu tInoM mana dhyAUM / guna chattIsa paccIsa bIsa, aru ATha manAMUM // tInako pada sAdha, mukatiko mAraga sAdheM / bhavatanabhoga virAga, rAga siva dhyAna arAdhe // gunasAgara avicala meru sama, dhIrajasauM parisaha sahai. maiM nama pAya jugalAya mana, merau jiya vAMchita lahai 5 artha- jinake kramase chattIsa, paccIsa aura aTThAIsa guNa 5 / amUrttatva - pudgala ke sparza Adi cAra guNoMse rahita 2 siddhAnta meM 84 Asana kahe haiM, parantu mokSa kevala khaDgAsana aura padmAsanase hI hotA hai 3 bAraha tapa, chaha Avazyaka, pAMca AcAra, daza dharma aura tIna gupti, saba chattIsa guNa AcAryoMke hote haiM gyAraha aMga aura caudaha pUrvakA jAnanA yepaccIsa guNa upAdhyAyoMke haiM / 5 pAMca mahAvrata, pAMca samiti, pAMca indriyoM ka nirodha chaha Avazyaka kriyAe~, bAloMkA ukhAr3anA, vastroMkA tyAga (namnatA ), snAnatyAga, dantadhAvanatyAga, bhUmipara sonA, aura khar3e khar3e eka bAra alpa AhAra lenA; ye aTThAIsa mUla guNa sAdhuoM ke haiM /
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ (8) haiM, maiM una AcArya, upAdhyAya aura sAdhuoMkA manameM dhyAna karatA hUM aura unheM manAUM hUM arthAt unakI satkAra pUja. nAdi karatA hUM / ina tInoMko sAdhukA pada hai arthAt AcArya upAdhyAya aura sAdhu ye saba sAdhu kahalAte haiN| kyoMki ye ratnatrayarUpa mokSake mArgako sAdhate haiM / ye saMsAra, deha aura paMcendriyake viSayoMse to atizaya virakta rahate haiM, parantu mokSase rAga rakhate haiM / dhyAnakI ArAdhanA karate haiM, guNoMke sAgara hote haiM, sumeru parvatake samAna avicala (acala) hote haiM, aura dhIrajake sAtha bar3I bar3I parIsahoMkA sahana karate haiM / maiM unake caraNoMko mana lagAkara namaskAra karatA hUM, jisase merA mokSaprAptirUpa manoratha saphala ho / . aloka aura lokakA svarUpa / acala anAdi anaMta, akRta anamiTa akhaMDa saba amala ajIva arUpa, paMca nahiM ika aloka nbh|| nirAkAra avikAra, anaMta pradesa viraajai| suddha suguna avagAha, dasauM disa aMta na paajai|| 1 darzanAcAra, jJAnAcAra, cAritrAcAra, tapAcAra, aura vIryAcAra ina pAMca AcAroMko jo Apa AcaraNa kareM aura dUsaroMko AcaraNa karAveM, unheM AcArya kahate haiM / 2 jo gyAraha aMga caudaha pUrva Apa par3heM tathA oroMko par3hAveM, ve upAdhyAya haiM / 3 pAMca indrI aura manako vazameM karake mokSa mArgako jo sAdhe, ve sAdhu haiN| 4 dharmadhyAna aura zuklathyAna / dharmadhyAnake cAra bheda, AjJAvicaya, apAyavicaya, vipAkavicaMya aura saMsthAnavicaya / zukladhyAnake bhI cAra bheda,-pRthavatvavitarkavIcAra, ekatvavitarkavIcAra, sUkSmakriyApratipAti aura vyuprtikriyaanivRtti|
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ yA madhyaM loka nabha tIna vidha, - akRta amiTa anaIsarau / avicala anAdi anaaMta saba, - bhAkhyau zrIAdIvarau // 6 // * artha-zrIAdIzvara bhagavAnane arthAt pahile tIrthaMkara zrIRSabhadevane loka alokakA svarUpa isa prakAra kahA haialokAkAza acala hai, anAdi kAlase hai, ananta kAlataka rahegA, akRta hai arthAt use kisI brahmA Adi Izvarane nahIM banAyA hai-svayaMsiddha hai, anamiTa hai arthAt koI mahAdevAdi usakA saMhAra nahIM kara sakate haiM-miTA nahIM sakate haiM, akhaMDa hai, sarvatra phailA hai, nirmala hai, ajIva hai arthAt cetanArahita jaDa hai, amUrtIka hai, usameM jIva, pudgala, dharma, adharma aura kAla ye pAMca dravya nahIM haiM, gola trikoNA Adi kisI prakArakA usakA AkAra nahIM hai, vikArarahita zuddha dravya hai, anantAnanta pradezoMse zobhita hai, zuddha hai, avagAhanA vA sthAna denA yaha jisakA asAdhAraNa guNa hai, aura jisakA nIce Upara pUrva pazcima Adi dazoM dizAoMmeM kabhI anta nahIM AtA hai / isa mahAn alokAkAzake bIcoM bIca lokAkAza hai, jo Urdhvaloka, madhyaloka aura adholokake bhedase tIna prakArakA hai / isa lokako bhI / kisIne racA nahIM hai, koI miTA nahIM sakatA hai, koI isakA svAmI nahIM hai, acala hai, anAdi hai aura ananta bhI hai|
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ (10) tIna lokakA svarUpa / seveyA ikatIsA ( manahara ) / pUrava pacchima sAta-narkataleM rAjU sAta, AgeM ghaTA madhyaloka rAjU eka rahA hai| UMcai bar3hi gayA brahma loka rAjU pAMca bhayA, - AghaTA aMta eka rAjU saradahA hai // dacchina uttara Adi madhya aMta rAjU sAta, UMcA caudai rAjU paTa dravya bharA lahA hai| asaMkhyAta paradesa mUratIka kiyau bhesa, - karai dharai harai kauna svayaMsiddha kahA hai||7|| artha-sAMtaveM narakake nIce ( jahAM ki trasa jIva nahIM haiM-nigoda jIva bhare haiM ) isa lokakI cauDAI pUrva se pazcimataka sAta rAjU hai / usase Upara kramase ghaTatA gayA hai, so madhya lokameM sudarzana merukI jaDameM kevala eka rAjU cauDA raha gayA hai / Age phira vistRta ho gayA hai so, brahma svargake antameM pAMca rAjU hokara phira ghaTane lagA hai aura antameM siddhAlayake Upara phira eka rAjU raha gayA hai / ( yaha jagaha 2 kI pUrvase lekara pazcimataka caur3AI batalAI gaI / aba uttara dakSiNakI moTAI batalAte haiN| ) Adi madhya aura antameM saba jagaha arthAt mUlase lekara lokazikharake antataka sarvatra sAta rAjU moTAI (uttarase dakSiNa) 1 sAta rAjUkI UMcAI para / 2 nIcese sAr3he daza rAjUkI UMcAIpara /
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ (11) / hai, aura UMcAI Adise antatakakI caudaha rAjU hai / isa lokameM jIva, ajIva, dharma, adharma, AkAza aura kAla ye chahoM dravya bhare hue haiM / isake asaMkhyAta pradeza haiM (eka . paramANu jitanA AkAza rokatA hai, use eka pradeza kahate haiM / ) isane mUrtIka veSa dhAraNa kiyA hai, arthAt yadyapi lokAkAza mUrtirahita hai-sparzarasagaMdhavarNarahita hai, to bhI mUrtIka arthAt DeDa muraja ( mRdaMga) AkAra hai / yaha svayaMsiddha hai / isako ma koI banAtA hai, na koI dhAraNa karatA hai aura na koI saMhAra karatA hai| tInoM loka tInauM vAtavale ber3e saba Thaura, vRcchachAla aMDajAla tanacAma dekhie / adholoka betrAsana madhyaloka thAlI bhana, ___ Uradha mRdaMga gani aiso hI visekhie / kara kaTi dhAri pAuMkauM pasAri narAkAra, ___ Der3ha muraja AkAra avinAsI pekhie / gharamAhiM chIko jaisaiM loka hai aloka bIci, chIMkekauM adhAra yaha niraadhaarlekhie||8|| artha-tInoM loka saba jagaha ghanodadhi vAtavalaya, dhana-- 1 jahAM jIva ajIvAdi pAMca dravya nahIM haiM, kevala eka AkAza dravya hai, use alokAkAza kahate haiM / 2 mUlase sAta rAjUkI UMcAI taka adholoka hai, sumeruparvatakI UMcAIke barAbara eka lAkha cAlIsa yojana madhya loka hai aura sumerute Upara eka lAkha cAlIsa yojana kama sAta rAjU Urddhaloka hai| .
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vAtavalaya aura tanuvAtavalaya ina tIna vAtavalayoMse isa taraha ghira rahe haiM, jaise vRkSa chAla ( valkala ) se, aMDA apane UparakI jAlIse aura jIvoMke zarIra camaDese lipaTe vA ghire dikhalAI dete haiM / abhiprAya yaha ki, sArA loka ghanodadhi vAtavalayase ghirA huA hai, ghanodadhi vAtavalaya ghana vAtavalayase ghirA hai aura isI prakAra ghanavAtavalaya tanuvAtavalayase veSTita hai / ina tIna lokoMmeMse adholoka vetrAsanake arthAt betake bane hue Asanake samAna hai, madhya loka thAlIke samAna hai, aura Urddhaloka bIcameM cauDA aura Upara nIce saMkIrNa AkAravAle mRdaMgake AkArakA hai| donoM hAthoMko kamarapara rakhake aura donoM pairoMko tirache phailAkara khaDe honese manuSyakA jaisA AkAra hotA hai athavA eka Adhe mRdaMgako auMdhA rakhake usapara eka pUre mRdaMgake rakhanese jaisA AkAra banatA hai, vaisA samUce lokakA AkAra hai| yaha loka avinAzI hai, arthAt sadAse hai aura sadA rhegaa| jisa taraha gharameM chIMkA laTakA rahatA hai, usI prakArase ananta alokAkAzake bIcameM yaha loka laTaka rahA hai, antara sirpha itanA hai ki, chIMkA eka rassIke AdhArase laTakA rahatA hai, parantu loka nirAdhAra 1 adholoka apanI talImeM sAta rAjU caur3A aura sAtarAjU moTA isa taraha caukora vA samacaurasa hai / 2 madhyalokakA sthaMDila arthAt cabUtarA caukora hai / thAlIkI upamA svayaMbhUramaNa samudratakakI hI vivakSAse granthakArane dI hai| samacaukora kSetrameM vRtta khIMcanepara jo cAra kaune zeSa raha jAte haiM, ve isa dRSTAntameM apekSita nahIM haiM / unakI apekSA lenese madhyaloka caukIke AkAra ho jAtA hai / 3 mRdaMgake AkAra UMcAI rUpa / .
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ (13) hai, - usako koI sahArA nahIM hai / arthAt loka ghoi vAtavalaya ke AdhAra hai, ghanodadhi ghanavAtavalayake aura vaha tanuvAtavalayake AdhAra hai / tanuvAtavalaya AkAzake AdhAra hai aura AkAza svapratiSThita hai--use kisIkA AdhAra nahIM hai / kyoMki vaha sarvavyApI hai / tanuvAtake antataka loka -- saMjJA hai / tIna sau tetAla rAjU ghanAkAra saba loka, ghanodadhi ghana tanuvAtake adhAra hai / tAmaiM caudai caukhUMTI trasanAlI trasa thAvara, parai tInasau untIsa thAvara sadA rahai / dacchina uttara DorI viyAlIsa rAjU saba, pUrava pazcima unatAlakau vicAra hai / rAjU aMsa bIsAsau tetAlIsa adhika kahe, loka sIsa siddhanikauM merau namokAra hai // 9 // artha-sAre lokakA ghanaphala 343 rAjU hai / ( lambAI caur3AI aura moTAIke guNanaphalase jo nikalatA hai, use ghanaphala kahate haiM / yadi samasta lokake eka eka rAjU lambe caur3e aura moTe khaMDa kiye jAveM, to unakI saMkhyA 343 hogI ) aura ( pahile kahe anusAra ) yaha loka ghanodadhi vAta, ghanavAta aura tanuvAtavalaya ke AdhArase ThaharA huA hai / isake bIcameM 14 rAjU UMcI aura caukhUMTI arthAt eka
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ (14) rAjU lambI eka rAjU caur3I (pAMsesarIkhI ) sanAlI hai, jisameM trasa aura sthAvara jIva rahate haiM aura usa vasanAlIke bAhira zeSa 329 rAjUke sthAnameM kevala sthAvara jIva rahate haiM / saba lokAkAzakI dakSiNa uttara DorI 42 rAjU hai . arthAt. lokake nIcekI aura UparakI moTAI sAta sAta rAjU, aura donoM taraphakI UMcAI caudaha 2 rAjU isa taraha 42 rAjU hai aura pUrva pazcima DorI kucha adhika 39 rAjU arthAt 3940 rAjU hai / aise vistAravAle lokake sIsapara arthAt Upara (tanuvAtavalayameM ) jo siddha bhagavAn virAjamAna haiM, unako merA namaskAra hai| isa savaiyAmeM jo pUrva pazcimakI DorI 39 se adhika batalAI hai, isakA kAraNa kSetragaNitase isa prakAra spaSTa hotA hai:-nakazemeM ka se gha takakI rekhA 7 rAjU hai aura ka se kha taka tathA ga se gha taka tIna tIna rAjU haiM, kyoMki kha ga eka rAjU hai / aura kha se ca taka tathA ga se Tha takakI rekhAeM hamako mAlUma haiM ki sAta sAta rAjU haiM / isa taraha hamako ka kha ca tathA ga gha Tha tribhujoMkI do do rekhAoMkI lambAI mAlUma hai aura ka ca tathA ghaTha karaNoMkI lambAI 1 lokakA kula ghanaphala 343 rAjU hai / isameM trasa nAr3IkA ghanaphala 1441x1=14 nikAla dIjiye, to 329 zeSa raha jAyeMge / 2 ekendrI jIvoMko arthAt pRthvI, jala, teja, vAyu aura vanaspati kAyake jIvoMko sthAvara kahate haiM aura do indrIseM lekara paMcendrI jIvoM takako isa jIva kahate haiM / 3 gherA vA paridhi /
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ (15) nikAlanA hai / koTike vargameM bhujAke vargako. joDanese jo saMkhyA AtI hai, usakA vargamUla nikAlanese karaNa mAlUma ho jAtA hai / isa niyamake anusAra 747+343=58 kA cargamUla 77 ka ca rekhA huI aura itanI hI ghaTha huI / aba ina donoMkA ikaTThA karanese 157 huA / ThIka isI rItise ca cha, cha ja, jhaTa, aura Ta Tha rekhAoMkI lambAI nikAlanese V. 161161 161 - 16 kA vargamUla 16 huA / aba 15%+16 meM lokake nIce kI (ka gha kI) lambAI 7 rAjU aura lokake UparakI ( ja jha) kI lambAI 1 rAjU joDane se 3943 ho jAveMge, jo ki 39 se adhika haiN| UkhalamaiM cheka vaMsanAla loka trasanAlI, ___UMcI caudai caurI eka rAjU trasa bharI hai| yAmeM trasa bAhira thAvara Au bA~dhI kahUM, marnasauM agAU gayau trasa cAla karI hai| bAhira thAvara kou trasa Au bAMdhI hou, ___ marna samai kAramAna trasarIti dharI hai| . kevala samuddhAta trasaMrUpa tahAM jAta, tInauM bhAMti uhAMtrasa jinavAnI khirI haiM10
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ artha-UkhalImeM jisa taraha eka polI vAMsakI nalI khaDI kara dI ho, isa taraha lokAkAzake bIcameM trasanAlI hai jo caudaha rAja UMcI aura eka rAjU cauDI hai, tathA trasa~jIvIMse bharI huI hai / ye trasajIva yadyapi sanADIke hI bhItara hote haiM-bAhira kahIM bhI inakA astitva nahIM * kahA hai, to bhI Age kahe hue tIna prakAroMse trasajIva sanADIse bAhira bhI pAye jAte haiM,-eka to koI trasajIva jaba sthAvarajIvakrI AyukA baMdha karatA hai, taba vaha 1 vAMsakI nalIkI upamA polepanake kAraNa dI hai / parantu trasanAlI gola nahIM hai| caupaDake pasikI nAI lambI caukhUTI hai / 2 sanAlI sAmAnyarUpase 14 rAjU lambI hai / parantu bArIkIse dekhA jAya, to kucha kama terA rAjU hai / kyoMki sAtaveM narakake nIce eka rAjUmeM trasa jIva nahIM haiM-nigodiyA haiM, aura sAtaveM narakakI bhUmikI kucha kama AdhI moTAI meM aura sarvArthasiddhike Upara ikkIsa yojanameM trasa jIva nahIM haiM / aura trasanAlI utanIhIko kahanA cAhiye, jitanemeM trasa jIva ho / 3 yA 'trasa' zabda upalakSaNa hai| arthAt trasanAr3ImeM kevala trata jIva hI nahIM bhare hai, pRthvI Adi pAMca prakArake sthAvara bhI haiN| parantu sanADIke bAhira anyatra kahIM bhI trasajIva nahIM haiM, isaliye usanAr3ImeM trasa jIva bhare haiM, aisA kahA hai / aura trasanAr3ImeM pradhAnatA bhI trasoMkI hI hai / jisa Ayuko jIva bhogatA hai, usake tIna bhAgoMmese do bhAga bhoga lenepara AgAmI bhavakI Ayu bAMdhanekI yogyatA hotI hai / arthAt do bhAga vyatIta hote hI AgAmI bhavakI Ayu baMdha jAtI hai / parantu yadi usa samaya nahIM baMdhe, to eka bhAga jo bAkI raha gayA haiM, usake tIna bhAgoMmeMse do bhAga bIta jAnepara ba~dhatI hai aura yadi usa samaya bhI nahIM ba~dhatI hai, to phira jo zeSa rahatI hai, usake tIna bhAgoM se do bhAga bItanepara ba~dhatI hai, isa taraha adhikase adhika ATha apakarSaNa hote haiM / yadi inameM bhI Aya na baMdha pAI hoto bhujyamAna AyumeM AvalIke asaMkhyAtaveM bhAga kAla bAkI rahaneke pahale antarmuhUrta kAlake bhItara bhItara kisI samayameM to avazya hI baMdha jAtI hai|
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ a - pRSTa 10 tIna lokakA pUrva pazcimakA nakazA. / ka dRSTavya-ka se kha taka 7 rAjU, (sAtaveM narakake nIce) gaMse pataka parAjU ( sudarzana rukI jar3ameM se chataka 5 rAjU, (brahmavargake anameM) jase jhanakarAjU.(siddhAlayake Upara)
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ tIna lokakA dakSiNa uttarakA nakazA. pRSTha 13 33 sanADI- ka kha ga gha / dakSiNa uttara gerI-ase vanaka 14 rAjU, basesa taka 7 rAjU / sase DatakarAjU, aura Da se attaka 7 rAjU, saba milAkara rAjU / basanAle se bAhara samasta lokameM sthAvarajIva
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ tInaloka 34rAjU dhanAkAra pRSTa 14 -15 kakharevA rAjU / khgraajuu| gagha raajuu| kghraajuu| khajajhaga vsnaaddii| khaca gaTa,caja,jha,cArosAnasAta raajuu| caDa aura jasADhe tIna tIva rAnU / chaDa aura Ta Tha dodo rAjU /
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ savaiyA naM. 15, pRSTa 21-22 yojana yoja yojana 1575 dhanuSa tInabAtavalayaveSTita tIna loka. 2 kAsa dhanodadhi 20 hajAra yojana. ghanavAna 20 hajAra yojana. tanupAta 20 hajAra yojana
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ (17) trasa Ayuke antarmuhartakAla bAkI rahanepara maraNake samaya mAraNAntika samuddhAta karatA hai / usa samaya usake kucha pradeza prasanADIse bAhira jahAM vaha sthAvaraparyAya dhAraNa karegA, vahAM jAte haiM, so isa apekSAse trasanAr3Ise bAhira trasajIvoMkA astitva huA / dUsare trasanADIse bAhirakA koI sthAvara jaba sa paryAyakI AyukA baMdha karatA hai, taba maraNake samaya kArmANa zarIrasahita trasanAmA nAma karmake udayase trasa hokara asanADIke prati gamana karatA hai, usa samaya vigraha gatimeM trasanADIke bAhira usakA astitva huA aura tIsare kevalIbhagavAna jaba kevalasamuddhAta karate haiM, taba unake pradeza sanADI aura usase bAhira sarvatra lokameM vyApta ho jAte haiM, so isa taraha bhI sanADIse bAhira trasakA astitva huA / kyoMki kevalIbhagavAn trasa haiM / isa taraha tIna prakArase trasanADIke bAhira bhI trasa jIvoMkA astitva jinavANImeM batalAyA hai / . tInoM lokoMkA ghnphl| chppy| pUraba pacchimataleM sAta, madhi eka bakhAnI / paMca svargamaiM pAMca, aMtamaiM eka pravAMnI // cahuM milAya cahuM aMsa, tIni sAr3he paramAnau / dacchina uttara sAta, sAr3ha cauvIsa bakhAnau // ca02
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ (18) . . UMcA caudai rAjU guNau, adhika titAlisa tiinsai| yaha ghanAkara tihu~ lokako, kevalagyAnaviSailasai 11 ___ artha-yaha loka talImeM pUrva pazcima sAta rAjU, madhyameM eka rAjU, pAMcaveM svargameM pAMca rAjU, aura antameM eka rAjU caur3A hai / isa taraha cAroM sthAnoMkI caur3AIkA jor3a 14 rAjU hotA hai, isake cAra aMza karo, arthAt caudahameM cArakA bhAga do, to sAr3he tIna hoMge / isa 3 // meM lokakI dakSiNa uttarakI muTAI sAta rAjakA guNA kara do, to 24 // sAr3he cauvIsa hoMge / aura phira isa cauDAI aura muTAIke guNanaphalameM 14 rAjU UMcAIkA guNA kara do, to 343 rAjU hoMge / yahI tInoM lokoMkA ghanaphala hai, jo bhagavAnake kevalajJAnameM bhAsamAna hotA hai / adholokakA ghnphl| pUraba pacchima talaiM sAta, madhi ekai gAI / ubhaya milesaiM ATha, ardhakari cAri batAI // dacchina uttara sAta, guNau aTThAisa rAjU / UMcA rAjU sAta, sataka chyAnavai bhayA jU // 1 lambAI caur3AI aura muTAIke guNanaphalako ghanaphala kahate haiM / lokakI cor3AI cAra sthAnoM meM cAra tarahakI kama jyAdA thI, isaliye usako jor3akara cArakA bhAga karake ausata caur3AI nikAla lI aura phira usameM lambAI tathA. muTAIkA guNA kiyaa|
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 19 ) yaha adholokakA saba kahA, ghanAkAra jindhrmmaiN| mati parau narakamaiM pApakari, rahau sumAraga prmmaiN|| 12 // artha - lokake nIce pUrvapazcima cauDAI sAta rAjU aura madhyaloka meM eka rAjU kahI hai / ina donoMko milAnese ATha, aura AghA karanese cAra rAjU hote haiM / inameM dakSiNa uttara muTAI sAta rAjUkA guNA karanese aTThAisa rAjU hote haiM aura unameM adholokakI UMcAI sAta rAjUkA guNA karanese 196 rAjU hote haiM / jainadharma meM adholokakA sArA ghanaphala yahI 196 rAjU kahA hai / adholokameM jIva pApake udayase utpanna hotA hai / isase he bhavyaprANiyo, pApa karake narakameM mata paDo, utkRSTa sumArga arthAt jinadharmameM raho / vItaragi mArgakI upAsanA karate raho / UrddhalokakA ghanaphala | madhyaloka ika brahma, pAMca duhuM mile bhae paTa | pUraba pacchima disA, ardha kari tIna rAju raTa // dacchina uttara sAta, guNI ikaIsa bakhAnI / UMce sAr3he tIna, sAr3a tehattara jAnI // 1 nigoise lekara meruparvatakI jar3ataka adholoka hai, jo 7 rAjU UMcA hai / ' citrAbhUmike nIce kharabhAga, paMkabhAga, sAtoM naraka aura nigoda saba adholoka cA pAtAlaloka meM garbhita haiM / .
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 20 ) sAr3ha tihattara vidha yahI, loka aMtasauM brahma laga / rAjU ikasau saiMtAla saba, dharama kareM pAvaiM sumg|| 13 artha - madhyaloka meM pUrvapazcima dizAkI cauDAI eka rAjU aura brahmasvarga meM pAMca rAjU hai / donoMko milAne se chaha rAjU hue / inake Adhe kiye to tIna rAjU hue / inase dakSiNa uttarakI muTAI sAta rAjakA guNAkAra kiyA, to ikkIsa rAjU hue aura usameM brahmasvarga takakI UMcAI sAr3he tInakA guNA kiyA, to 73 || sAr3he tehattara rAjU hue / yaha madhyaloka se brahmasvarga takakA ghanaphala huA aura isI prakAra se itanA hI arthAt 73 || rAjU ghanaphala brahmasvase lokake anta taka huA, aura donoMkA joDa arthAt UrddhalokakA kula ghanaphala 147 rAja huA / yaha UrddhalokakA sumArga dharma karane se prApta hotA hai / tInasau tetAlIsa rAjUkA judA judA byorA / chiyAlIsa cAlIsa, aura cautIsa aThAI / bAisa solai dasa, unIsa sAr3he batalAI || sAr3he saiMtisa sAr3ha, sola sAr3he solA bhani / AgeM do do hIna, aMta gyArA rAjU gani // ima sAta naraka AThauM jugala, Upara solA thAnamaiM / 'rAjU tetAlisa tInasai, ghanAkAra kahi gyAnamai // 14 artha - sAtoM narakoMkA, svargake AThoM yugaloMkA aura
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ (21) solahaveM svargase lekara lokake anta taka solaha sthAnoMkA kramase 46, 40, 34, 28, 22, 16, 10, 19 // , 37 // , 16 // 16 // , 14 // 12 // 10 // , 8 // aura 11 rAjU 'ghanaphala hai aura uma sabakA joDa 343 rAjU thanAkAra hotA hai, aisA zAstrameM kahA hai| tInoM vAtavalayoMkA judA judA primaann| . savecA ikatIsA ( manahara ) / talaiM bAtabalai mauTe jojana sahasa sATha, UMceM eka rAjUlauM sATha sahasa dhArane / AgeM sAta pAMca cAri tInauM solai jojanake, .. madhya pAMca cAri tIna bArAkai citaarne|| brahmaloka tInauM solai aMtamAhi tInauM bAra, sIsa doya kosa eka kosake bicArane / tanubAta dhanuSa pani solase tAka bhAga. . ___ paMdrahasai siddha eka bhAgamaiM nihArane // 15 // 1 lokake talekI caur3AI 7 rAjU hai, aura sAtaveM narakake nIcekI caur3AI 4 kA sAtavAM bhAga hai / ina donoMko jor3A to +4=12 hue, aura AdhA kiyA to, hue / aba isameM uttara dakSiNa muTAIkA aura eka rAjU UMcAIkA guNA karate haiM, to Y5x9x=46 rAjU ghanaphala lokake nIcese sAtaveM narakake nIcetakakA huA / isI tarahase sAtaveM narakake nIcekI caur3AI aura chaThe narakakI nocekI caur3AI 3 ko milAne, AdhA karane, aura sAtase tathA ekase guNA karanepara 40 rAjU sAtaveM narakakA ghanaphala huaa| Age bhI isI tarahase samajha lenaa|
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ (22) artha-lokake talese lekara eka rAjUkI UMcAI taka arthAt nigoda taka tInoM vAtavalayoMkI muTAI sATha hajAra yojana hai, arthAt pratyeka vAtavalaya bIsa bIsa hajAra yojana moTA hai / isake Age arthAt Upara madhyaloka taka pahalA vAtavalaya sAta yojanakA, dUsarA pAMca yojanakA aura tIsarA cAra yojanakA hai / isa taraha tInoM vAtavalaya madhyaloka taka solaha yojana moTe cale Aye haiM / madhyalokakI baMgaloMmeM pahalA pAMca yojanakA, dUsarA cArakA aura tIsarA tIna yojanakA hai / tInoM milakara 12 yojana moTe haiN| madhyalokase Upara pAMcaveM brahmasvarga taka ghanodadhivAta sAta. yojanakA, ghanavAta pAMca yojanakA aura tanuvAta cAra yojanakA hai / .tInoM milakara solaha yoz2ana moTe haiM / Age pAMcaveM svargase Upara lokake anta taka pahalA kAtavalaya pAMca yojanakA, dUsarA cArakA aura tIsarA tIna yojanakA. hai / tInoM bAraha * yojanake haiM / lokake sirapara cakrake 'AkAra ghanodadhivAtakI * moTAI do kosakI, ghanavAtakI eka kosakI aura tanuvAtakI paune solahasau dhanuSakI hai| ina 1575 dhanuSake pandrahasau bhAga karanese antakA jo. 1 vAtavalaya eka prakArakI vAyuke puMja haiM, jo samasta lokako ghere hue haiM, aura jinake AdhArase loka AkAzameM ThaharA huA hai / saba loka pahale ghanodadhi / vAtavalayase veSTita hai / isa vAtavalayameM jalamizrita vAyu hai / isa vAtavalayako dUsare ghanavAtavalayane veDha rakkhA hai / isameM saghana vAyu hai aura ise tIsare tanuvAtavalayane beDa rakkhA hai, jo ki halakI vAyukA puMja hai| .
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ chappaya / (23) eka bhAga rahatA hai, usameM utkRSTa avagAhanAke dhAraNa karanevAle ananta siddhoMkA nivAsa hai| tIna lokake 112 paTaloMkA varNana / eka tIna pana sAta, aura nava gyAra tera jiy| ikatisa sAtasucAri, doya ika eka tIni tiya // tIni tIni aru tIni eka, ika paTala btaae| ika sau bArai saraba, bIsa thAnakake gAe // . saba sAta naraka AThauM jugala, traya grIvaka dvaya uttare unacAsa naraka tresaTha suraga, dhana donoM sama kitabhare // 16 // artha-sAtaveM narakameM 1, chaThemeM 3, pAMcavemeM 5, cauthemeM 7, tIsaremeM 9, dUsaremeM 11 aura pahalemeM 13 paiTala haiM / isa taraha sAtoM narakoMmeM 49 paTala haiM / svoMke pahale jugalameM arthAt saudharma aizAna svargameM 31, dUsare 1 paune solahasaumeM 1500 kA bhAga denese. 12 dhanuSa hote haiM / yaha dhanuSa pramANAMgulase hai aura siddhoMkI avagAhanA utsedhAMgulase hai / isase isameM 500 kA guNA karanese 525 dhanuSa hote haiM / yahI sidroMkI utkRSTa avagAhanA hai| 2 jina vimAnoMkA UparI bhAga eka samatalameM pAyA jAtA hai, ve vimAna eka paTalake kahalAte haiM / pratyeka paTalake madhyake vimAnako iMdraka, cAroM dizAoMmeM jo paMktirUpa vimAna haiM, unheM zreNIvaca aura jo zroNiyoMke bIcameM phuTakara haiM, unheM prakIrNaka vimAna kahate haiN|
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 24 ) * sAnatkumAra mAhendra meM 7, tIsare brahma brahmottara meM 4, cauthe lAMta kApiSTameM 2, pAMcaveM zukra mahAzukrameM ?, chaDe sataura sahasrAra meM 1, sAtaveM AnaMta prANata meM 3 aura AThaveM AraNa acyuta jugalameM tIna paTala haiN| tInoM graitreyikoMmeM arthAt Urdhva madhya aura adho graiveyaka meM tIna tIna milakara 9 paTala haiM / nau anudizoM meM 1 aura pAMca anuttara vimAnoMmeM 1 paTala hai / isa taraha 63 paTala svargoMke haiM / saba milAkara narakoM aura svargoMke 112 paTala hue / ina donoMmeM arthAt svagameM jo samyaktvasahita jIva haiM, ve dhanya haiM / * chahoM saMhananavAle jIva marakara kahAM kahAM utpanna hote haiM ? chauM tIsare jAhiM, pAMca cauthe paMcama laga / cAra saMhanana chaThe, eka sAtavA~ naraka maga // chahauM AThameM suraga, pAMca bArama sura jAvaiM / cAra solameM lIka, tIna nau grIvaka pAvaiM // donoM saMhanana nauttarai, eka paMca paMcottare / ika caramasarIrI siva lahai, baMdoM jainavacana khare // 17 // artha- vajravRSabhanArAca, vajranArAca, nArAca, arddhanArAca,
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ (25) kIlaka aura asaMprAptAmRpATika ye chaha saMhanana haiM / ina chahoM saMhananavAle jIva marakara yadi narakoMko jAyeM, to pahale narakase tIsare narakataka jAte haiM / asaMprAptAmRpATikako chor3akara zeSa pAMca . saMhananavAle cauthe aura. pAMcaveM narakataka jAte haiM / asaMprAptAmRpATikavAle tIsare narakase Age nahIM jAte haiM / kIlaka aura asaMprAptAmRpATikako chor3akara cAra saMhananavAle chaThe narakataka jAte haiM / kIlakavAle pAMcaveMse Age nahIM jAte haiM / eka vajravRSabha nArAcavAle sAtaveM narakataka jAte haiM / zeSa pAMcavAle sAtaveM narakako nahIM jAte haiN| isI prakAra yadi ina chahoM saMhananoMvAle jIva marakara svargako jAveM, to AThaveM svargataka jAte haiM / . asaMprAptAmRpATikako choDakara zeSa pAMca bArahaveM svargataka jAte haiM / asaM0 vAle AThaveMse Upara nahIM jA sakate haiM / asaM. aura kIlakako chor3akara bAkI cAra solahaveM svargataka jAte haiM / kIlakavAle bArahaveMse Upara nahIM jA sakate haiN| nArAca vajranArAca aura vajravRSabhanArAca ina tIna saMhananavAle naugreveyikataka jAte haiM / ardhanArAcavAle solahaveMse Upara nahIM jA sakate haiM / vajranArAca aura vajraSabhanArAca ___ 1 haDDiyoMke eka prakArake baMdhAnako saMhanana kahate haiM / jisakI haDDiyAM, veSTana, aura kIliyAM vanakI hoM, vaha vajavRSabhanArAca saMhananavAlA hai / jisakI haDDiyAM aura kIliyAM vanakI hoM, veSTana vajake na hoM, vaha vajamArAcasaMhananavAlA hai / jisakI haDDiyAM veSTana aura kIlIsahita hoM, vaha nArAca saMhananavAlA hai / jisakI hADiyoMkI saMdhiyAM AdhI kIlita hoM, vaha ardha nArAca maMhananavAlA hai / jisakI haDDiyAM paraspara kIlita hoM, vaha kIlita saMhananavAlA hai aura jisakI haDDiyAM judI judI hoM, nasoMse ba~dhI hoM-paraspara kIlita na hoM, vaha asaMprAptAsRpATikA saMhananavAlA hai /
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ (26) vAle anudiza vimAnoMtaka jAte haiM / nArAyavAle naugraiveyikake Upara nahIM jA sakate / eka vRSabhanArAca saMhananavAle pAMca anuttaroMtaka jAte haiM / vajranArAcavAlA anudiza vimAnoMke Upara nahIM jA sakatA / jo caramazarIrI hotA hai arthAt jise usI bhavameM mokSa prApta honA hotA hai, usakA vajravRSabhanArAca saMhanana hI hotA hai / ye satya vacana jina bhagavAnake kahe hue haiM / inakI bandanA karatA huuN| . chaha kAloM aura caudaha guNasthAnoM meM kauna 2 saMhanana hote haiM ? prathama dutiya aru tRtiya kAlamai pahilA jAnau / ' cauthe SaTasaMhanana, paMcameM tIna bakhAnau // karmabhUmi tiya tIna, eka chaTheke maahiiN| vikala catuSkai eka, eka iMdrIkai naahiiN|| SaTa kahe sAta guNathAna laga, tIna igyArai lauM lhe| ikakhipakazreNiguNaterahaiM,dhana jinavANImaiM kahe18 * artha-pahale dUsare aura tIsare kAlameM pahalA arthAt vajravRSabhanArAcasaMhanana hotA hai / cauthe kAlameM chahoM saMha 1 muSamAsuSamA, suSamA, suSamATuHpamA, duHSamAsuSamA, duHSamA aura duHSamAduSamA isa prakAra chaha kAloMke nAma haiM / pahilA kAla cAra koTAkoTi sAgara varSoMkA hotA hai, dUsarA tIna koTAkoTi sAgarakA, tIsarA do koTAkoTi sAgarakA, cauthA 42.0 0 0 varSakama eka koTAkoTi sAgarakA, pAMcavA~ ikkIsa hajAra varSakA aura chaTA bhI ikkIsa hajAra varSakA hotA hai /
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 27 ) nanake dhAraNa karanevAle jIva hote haiM / pAMcaveM kAlameM artha nArAca, kIlaka aura asaMprAptAsRpATika ina tIna saMhananoMvAle hote haiM / karmabhUmikI striyoMke bhI ye hI tIna saMhanana hote haiM / chaTThe kAlameM kevala eka asaMprAptAspATika saMhanana hI hotA hai, anya pAMca nahIM / vikala catuSka jIvoMke arthAt do iMdriya, te iMdriya, cau iMdriya aura paMceMdriya jIvoMke bhI yahI asaMprAptAsRpATika saMhanana hotA hai| ekaiMdrI jIvoMke koI bhI saMhanana nahIM hotA, arthAt unake haDDiyAM kIlI veSTanAdi hotI hI nahIM haiM / ye chahoM saMhanana sAtaveM guNasthAna taka pAye jAte haiM / vajravRSabhanArAca, vajranArAca aura nArAca ye tIna saMhanana gyArahaveM guNasthAna taka pAyA jAtA hai | isase yaha dhvanita hotA hai ki, ardha-. nArAca, kIlaka aura asaMprAptAsRpATika ye tIna saMhanana sAtaveM guNasthAnase Upara nahIM pAye jAte, vajranArAca aura nArAca gyArahaveM guNasthAnase Upara nahIM pAye jAte aura pahale saMhananako choDakara anya pAMca saMhananIMvAlA kSapakazreNI nahIM caDha sakatA / aisA jinavANImeM kahA hai / yaha jinavANI dhanya hai / cauvIsoM tIrthaMkaroMke bIcakA antarAla samaya / savaiyA ikatIsA | pacAsa tIsa dasa nau kiMrora lAkha nabbai nau, sahasakora nause kora nabbai nau kora hai /
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ (28) sau sAgara varSa lAkha chayAsaTha sahasa chabIsa, ___ghATa kora sAgara cauvana tIsa aura hai / nava cAri tIni ghATa pauna palya ardha pAva, ___ghATa lAkhauM lAkha varSa lAkhauM lAkha jora hai| cauvana cha pAMca lAkha sahasa paune caurAsI, ___pAva,aMtarAjinesa gAvai nisi bhora hai||19 artha-AdinAtha bhagavAnake mokSa jAneke pazcAt pacAsa lAkha karoDa sAgara varSameM ajitanAtha tIrthakarakA janma huA / unake mokSa jAneke tIsa lAkha koTi sAgara varSe pIche saMbhavanAtha tIrthakarakA udaya huA / unake nirvANake daza lAkha koTi sAgara varSa pIche abhinandananAthakA janma, unake nirvANake nau lAkha koTi sAgara varSa pIche sumatinAthakA janma, unake nirvANake nabbai hajAra koTi sAgara varSa pIche padmaprabhakA janma, unake nirvANake nava hajAra koTi sAgarake pIche supArzvanAthakA janma, unake nirvANake nau sau koTi sAgara varSa pIche candraprabhakA janma, unake mokSa jAneke nabbai koTi sAgara varSe pIche puSpadantakA janma, unake mukta honeke nau koTi sAgara pIche zItalanAthakA janma, unake siddha honeke chyAsaTha lAkha chabbIsa hajAra ekasau sAgara varSa ghATi eka karoDa sAgara varSa pIche arthAt 3373900 sAgara varSa pIche zreyAMzanAthakA janma, unake nirvANake cauvana sAgara pIche vAsupUjyakA janma, unake
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ (29) nirvANake tIsa sAgara pIche vimalanAthakA janma, unake mokSa jAneke nau sAgara pIche anantanAthakA janma, unake mokSake cAra sAgara pIche dharmanAthakA janma, unake nirvANake paunapalya ghATi tIna sAgara pIche zAntinAthakA janma, unake mukta honeke ardha palya varSa pIche kuMthunAthakA janma, unake mokSake hajAra koTi varSa ghATi pAvapalya pIche aranAthakA janma, unake mokSake hajAra koTi varSa pIche mallinAthakA janma. unake mukta honeke cauvana lAkha varSa pIcha munisuvratakA janma, unake nirvANake chaha lAkha varSa pIche naminAthakA janma, unake mokSa jAneke pAMca lAkha varSa pIche neminAthakA janma, unake mokSa jAneke paune caurAsI hajAra varSa pIche pArzvanAthakA janma aura unake nirvANake pAva hajAra arthAt DhAI sau varSa pIche mahAvIra bhagavAnakA janma huA / (jisa samaya mahAvIra bhagavAnakA mokSa huA, usa samaya cauthe kAlake tIna varSa sADhe ATha mahInA bAkI the| ) tIrthakaroMke ina antarAya samayoMkA zAma sabere smaraNa karanA caahiye| karmoMkI 148 prakRtiyAM kauna 2 guNasthAnoMmeM kSaya hotI haiM ? sAta prakRtiko ghAta, ThIka sAtama guNathAna / tIni Ava nahiM hoya, navama chattIsauM bhAna // dasamaiM lobha vidAra, bArahaiM sola mittaavai| caudahamaiMke aMta, bahattara tera khipAvai // chappaya /
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 30 ) ima tora karama ar3atAla sau, mukatimAhiM sukha karata haiM / prabhu hamahiM bulAvA ApaTiMga, hama hU pA~yani parata haiM // 20 // artha - yaha jIva anantAnubaMdhI krodha, mAna, mAyA, lobha aura mithyAtva mizra mithyAtva aura samyakprakRti ina sAta prakRtiyoMkA kSaya cauthese sAtaveM apramatta guNasthAna taka karatA hai arthAt kSAyaka samyagdRSTI jIvake ina sAta prakRtiyoMkI sattA sAtaveM guNasthAnase Age nahIM rahatI / apramatta guNasthAnake do bheda hote haiM - eka svasthAna apramatta aura dUsarA sAtizaya apramatta / sAtizaya apramatta vaha kaha lAtA hai jo zreNI caDhaneke sanmukha hotA hai / isa mokSagAmI jIvake narakAyu tiryacAyu aura devAyukI sattA nahIM hotI haiM / navave guNasthAnameM 36 prakRtiyoMkA kSaya karatA hai (dekho kavitta 82 ), dazaveMmeM sUkSmalobhako naSTa karatA hai, bArahaveM guNAsthAnameM jJAnAvaraNIkI 5, - mati, zruta, avadhi, mana:paryaya aura kevala darzanAvaraNIqI 6, cakSu, acakSu, avadhi, kevala, nidrA aura pracalA, aura antarAyakI 5, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga aura vIrya isa taraha saba milAkara 16 prakRtiyoMkA kSaya karatA hai / caudahaveM guNasthAnake antameM jaba do samaya raha jAte haiM, taba pahale 1 yaha kathana kSapakazreNI car3hanevAle jIvako apekSAse hai / upazamazreNIvAle upazamasamyaktvIke ina prakRtiyoMkI sattA 11 veM guNasthAnataka rahatI hai /
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ (31) samaya meM 72 aura dUsare samaya meM 13 prakRtiyoMko khipAtA hai / isa taraha saba milAkara 148 karmoMke jAlako toDakara jIva mukta ho jAtA hai aura vahAM ananta sukhoMko bhogatA hai / he prabho, maiM Apake pairoMmeM paDatA hUM, Apa mujhe apane samIpa bulA leveM arthAt apane samAna mujhe bhI karmoMse rahita kara deveM / mAnuSottara parvatakA parimANa / kavitta ( 31 mAtrA ) / manuSottara parvata caurAI, bhUpara eka sahasa bAIsa / madhya sAta sau teisa jojana, Upara cAra sataka cauIsa satarahasau ikaIsa uMcAI, jar3a cAra sau pAva aru tIsa | riju vimAna kihi bhA~ti milyau hai, jojana lAkha ko jagadIsa // 21 // artha - mAnuSottara parvata jo ki aDhAI dvIpa arthAt manuSya kSetra bAhira hai aura jisake pahale pahale manuSyoM kA nivAsa hai, usakA vistAra isa kavitta meM batalAyA hai / isa parvatakI cauDAI pRthvIpara 1022 yojana hai / Upara kI cauDAI krama kama hotI gaI hai / arthAt usakI cauDAI madhyameM 723 yojana hai aura Upara 424 yojana hai / UMcAI isa parvatakI 1721 yojana hai aura jaDa isakI jo ki citrApRthvI meM haiM 430 yojanakI hai / bahuta se loga samajhate haiM ki isa parvatase svargaukA RjuvimAna milA hogA, isaliye isake *
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ (32) usapAra loga nahIM jA sakate hoMge / parantu yaha ThIka nahIM hai / yaha kaise mila sakatA hai ? kyoMki RjuvimAna to eka lAkha yojana UMcA hai aura yaha kevala 1721 yojana UMcA hai | deva devI saMbhoga | doya suragamaiM kAya bhoga hai, doya suragamaiM pharasa nihAra cAra suragamaiM rUpa nihAre, cAra suragamaiM sabada vicAra // cAra suragamaiM manako vikalapa, AgeM sahaja sIla niradhAra / ahamiMdara saba mahA sukhI haiM, vaMda siddha sukhI avikAra // 22 // artha - pahale do svagameM arthAt saudharma aizAna svarga meM kA bhoga hai arthAt ina svargoM ke devoM ko jaba kAma bhogakI icchA hotI hai, taba ve strI puruSoMke samAna hI saMbhoga karate haiN| Age sAnatkumAra aura mAhendra ina do svagoMmeM deva deviyoM paraspara sparza mAtra se saMbhogakI icchA pUrNa ho. jAtI hai| inase Upara brahma, brahmottara, lAMtava aura kApiSTa ina cAra svargoM meM paraspara rUpa dekhane mAtra se kAmavAsa nAkI tRpti ho jAtI hai / Ageke zukra, mahAzukra, zatAra aura sahasrAra ina cAra svagoMmeM kAmarUpa zabdoMke zravaNamAtrase icchA miTa jAtI hai aura Ageke Anata prANata AraNa aura acyuta ina cAra svargImeM
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ (33) manameM kAmacintavana karane mAtrase icchAkI nivRtti ho jAtI hai| ina solaha svargoMke Age graiveyika anudizi AdimeM deviyAM nahIM haiM aura kaSAyakI bahuta mandatA hai, isaliye vahAMke deva sahaja zIlavaMta vA brahmacArI haiM / aura jo ahamiMdra haiM, unameM pAriSadAdi daza bheda choTe bar3epanake nahIM haiN| ve bar3e sukhI haiM / unase adhika sukhI siddha bhagavAna haiM, jo ki vikAra rahita haiM / unakI maiM vandanA karatA huuN| 169 pradhAna puruSoMkI gaNanA / chappaya / . cauvIsauM jinarAya-pAya baMdauM sukhadAyaka / kAmadeva cauvIsa, Isa sumarauM sivanAyaka // bharata Adi cakrIsa, dudasa bahu surnrsvaamii| nArada padama murAri, aura pratihari jgnaamii|| jinamAta tAta kulakara puruSa,saMkara uttama jiydhrauN| kachu tadabhava kachubhava dharata,mukatirUpabaMdana krauN|| artha-sukhake denevAle 24 tIrthaMkaroMke caraNoMkI vandanA karatA hUM / 24 kAmadevoMkA smaraNa karatA hUM, jo usI bhavameM mokSake nAyaka arthAt siddha ho gaye haiM / bharatAdi 12 cakravartI jo agaNita manuSya aura devoMke svAmI the, tathA 9 nArada, 9 balabhadra, 9 nArAyaNa, 9 pratinArAyaNa, 24 tIrthakaroMkI mAtAe~, 24 pitA, 14 kulakara, ora 11 rudra (mahAdeva ) ye saba 169 uttama jIva hue haiN| ca03
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ (34) inameM kucha tadbhavamokSagAmI haiM arthAt usI bhavase mukta honevAle haiM aura kucha aise haiM, jo thor3ese bhava dhAraNa karake mokSa jAveMge / isaliye ina muktarUpa AtmAoMkI vandanA karatA hUM / ( inameMse jinamAtA pitA, kulakara, balabhadra, rudra, aura kAmadeva chor3a denese 63 zalAkA puruSa kahalAte haiM / 169 meM kucha tIrthaMkara, cakravartI aura kAmadeva padavIke haiM / 169 e haiN|) tAlIsa karmaprakRtiyA nau vidha / _____ ekasau ar3atAlIsa karmaprakRtiyA~ / gyAnAvaranI pAMca, darsanAvaranI nau vidha / doya vedanI jAna, mohinI ATha vIsa nidh|| Ava cAra parakAra, nAmakI prakRti tirAnau / tathA ekasau tIna, gota do bheda pramAnau // kahi aMtarAyakIpAMca saba,sauar3atAlisa jaanie| imi AThakarama ar3atAlisauM, bhinnarUpa nija mAnie // 24 // artha-jJAnAvaraNIkI 5, darzanAvaraNIkI 9, vedanIyakI 2, mohanIyakI 28, AyukI 4, nAmakI 93 athavA 103, gautrakI 2 aura antarAyakI 5 isa prakAra AThoM karmakI saba milAkara 148 prakRtiyAM haiM / ye 148 bheda __ 1 nAma karmakI 93 prakRtiyoMmeM zarIrake 5 bheda abhedavivikSAse mAne haiM / jahA~ 103 bheda mAne haiM, vahAM zarIrake saMyukta bhedoMkI apekSAse 15 bhed mAne haiN|
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ (35) jarUpa karmoke haiM / apane nijarUpako inase judA zraddhAna karanA cAhiye / (148 meMse 101 prakRti to cAra apAtiyA karmokI haiM aura 47 cAra ghAtiyA karmoMkI haiN|) bhavavipAkI, kSetravipAkI, pudgalavipAkI aura jIvavipAkI prkRtiyaaN| savaiyA ikatIsA / varanAdika bIsa saMsthAna saMhanana bAre, ___ baMdhana saMghAta deha aMgopAMga ThArai haiM / aguru laghu Atapa upaghAta paraghAta, niramAna parateka sAdhArana sArai haiM / athira udota thira subha asubha bAsaTha, ___puggalavipAkI bhauvipAkI Ava cArai haiN| kSetrakI vipAkI cAra AnupUrvI aThattara, bAkI jIvakI vipAkI dharai aghaTorai haiM 25 artha-varNa 5, gaMdha 2, sparza 8 aura rasa 5 isa taraha varNAdika 20 prakRtiyAM saMsthAna 6 aura saMhanana 6 isa taraha donoM 12; baMdhana 5, saMghAta 5, zarIra 5 aura aMgopAMga 3, isa taraha cAroM 18, agurulaghu 1, Atapa 1, upaghAta 1, paraghAta 1, nirmANa 1, pratyeka 1, sAdhAraNa 1, 'athira 1, udyota 1, sthira 1, zubha 1 aura azubha 1 isa taraha 12; kula milAkara 62 prakRtiyAM pudgalavipAkI
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ (36) haiM / pudgalameM udaya AtI haiM, arthAt pudgalameM inakA phala hotA hai, isaliye inheM pudgalavipAkI prakRtiyAM kahate haiM / naraka Ayu, tiryaMca Ayu, manuSya Ayu aura deva Ayu ye cAra prakRtiyAM bhavavipAkI haiM / inakA vipAka vA phala bhavameM hotA hai-inake phalase jIva saMsArameM rulatA ha / narakagatyAnupUrvI, tiryaMcagatyAnupUrvI, manuSyagatyAnupUrvI aura devagatyAnupUrvI ye cAra prakRtiyAM kSetravipArka haiM / inake phalase vigraha gatimeM arthAt bhava dhAraNa karaneke pahale jIvakA AkAra pahale sarIkhA banA rahatA hai / inakA vipAka kSetrameM arthAt vigrahagatirUpa kSetrameM athavA AtmakSetrameM hotA hai / jJAnAvaraNIkI 5, darzanAvaraNIkI, 9 mohanIkI 28, aMtarAyakI 5, gotrakI 2, vedanIkI 2, nAma karmakI 27 isa taraha 78 prakRtiyAM jIvavipAkI haiM / pudgalavipAkI bhavavipAkI Adi saba milAkara 148 prakRtiyAM ho gaI / inakA zraddhAna karanese jIva pApase mukta hotA hai / vizeSa-nAma karmakI 93 prakRtiyAM haiM, jinameM ekeMdrI, doiMdriya, teiMdriya, cauiMdrI, paMcendriya, narakagati, tiryaMcagati, manuSyagati, devagati, prazastavihAyogati, aprazastavihAyogati, trasa, sthAvara, vAdara, sUkSma, dusvara, pota, aparyApta, Adeya, anAdeya, subhaga, durbhaga, susvara, yaza:kIrti, ayaza kIrti, zvAsocchAsa, aura tIrthakara, ye 27 prakRtiyAM jIvapipAkI haiM, 4 kSetravipAkI haiM aura bAkI 62 pudgalavipAkI haiN|
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ (37) sarvaghAtI aura dezaghAtI prakRtiyAM / kevala darasa gyAna AcaraNI tAkI doya, mithyAta samai mithyAta nidrA pAMca bhaanie| tInoM caukarIkI bArai sarvaghAtI ikaIsa, . saMjvalana cAra nava nokaSAya mAniye // gyAnAvaraNIkI cAra darzanAvaraNI tIna, _ aMtarAya pAMca samyaka mithyAta ThAniye / desaghAtIkI chabIsa bAkI ekasau aghAtI, tInauM ghAtIkarma ghAta Apa suddha jaaniye|| artha-kevalajJAnAvaraNI, kevaladarzanAvaraNI, mithyAtva, samyakamithyAtva, (mizramithyAtva ) nidrA, nidrAnidrA, pracalA, pracalApracalA, styAnagRddhinidrA ye pAMca nidrA, 'anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha, pratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha, apratyAkhyAna krodha, mAna, mAyA, lobha, ye tIna caukar3Ike bAraha kaSAya; isa taraha ikkIsa sarvaghAtI prakRtiyAM haiM / ye AtmaguNako sarvathA ghAtanevAlI haiM, isa liye sarvaghAtI kahalAtI haiM / aura saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobha ye cAra saMjvalana kaSAya; hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, jugupsA, strIveda, puruSaveda. napuMsakaveda ye nau nokaSAya; matijJAvAvaraNI, zrutajJAnAvaraNI, avadhijJAnAvaraNI, manaHparyayajJAnAvaraNI, ye cAra jJAnAvaraNI; cakSurdarzanAvaraNI, .
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ (38) acakSurdarzanAvaraNI, avadhi darzanAvaraNI, ye tIna darzanAvaraNI; dAnAntarAya, lAbhAntarAya, bhogAntarAya, upabhogAntarAya, vIryAntarAya ye pAMca antarAya; aura eka samyaktva isa. taraha 26 dezaghAtI prakRtiyAM haiM / ye AtmAke guNoMko ekadeza ghAta karatI haiM-sarvathA ghAta nahIM karatIM, isaliye dezaghAtI kahalAtI haiM / aura 101 prakRti aghAtiyA karmoMkI haiM / isa taraha saba milAkara 21+26+101=148 prakRti haiM / ina tInoM prakArake karmoko nAza karake AtmA zuddha hotA hai-mokSako prApta hotA hai| pAMca tribhaMgI (baMdha, udaya, udIraNA, sattA, vizeSa sttaa)| savaiyA ikatIsA / varNAdika cyAra solai nAhiM deha Adi paMca, dasa nAhi mithyA eka doya baMdha nAhIM hai| sole dasa doya vinA baMdha eka satavIsa, mithyA udai tIna doya bar3e udai pAhIM hai| udaya au udIraNA eka sata bAisakI, sattA sau ar3atAla visesa sattA ThAhIM hai| mithyA guNa sau chiyAla kAhU sata sattAIsa, pAMcauM tirabhaMgIsauM asaMgIApamAhIM hai|27) artha-varNa, gaMdha, rasa aura sparzake jo 20 vIsa bheda haiM, ve sAmAnyakI apekSAse sparza, rasa, gaMdha aura varNa ina
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ (39) cArameM garbhita ho jAte haiM, isaliye 16 to ye kama hue| aura 5 zarIra, 5 baMdhana 5 saMghAta ye 15 prakRtiyAM avinAbhAvI haiM / arthAt jahAM eka zarIrakA baMdha hotA hai, vahAM usa zarIrasambaMdhI baMdhana aura . saMghAtakA bhI baMdha avazya hotA hai / isaliye 5 zarIraprakRtiyoMmeM avinAbhAvasambaMdhase 5 baMdhana aura 5 saMghAta bhI garbhita ho jAte haiM / darzanamohakI 3 prakRtiyAM haiM, unameMse 1 mithyAtvaprakRti baMdhayogya hai, bAkI 2 baMdhayogya nahIM haiM / arthAt samyaktvamithyAtva aura samyakaprakRtikA * baMdha nahIM hotA hai, kintu upazamasamyaktIke mithyAtvake tIna khaMDa ho jAte haiM / isa taraha solai daza doya arthAt 28 huI / inako chor3akara bAkI 120 prakRtiyAM baMdhayogya haiM / aura udayameM darzanamohanIkI tInoM prakRti AtI haiM, isaliye baMdhakI apekSA udayameM 2 prakRtiyAM jAdA huI / arthAt 122 prakRtiyAM udayameM AtI haiM / aura itanIhIkI arthAt 122 hIkI udIraNA (sthiti pUrI kiye vinA hI karmoMkA phala dekara jhar3anA ) hotI hai / nAnAjIvoMkI apekSA sattA 148 hI prakRtiyoMkI pAI jAtI hai / yaha sAmAnya sattA hai / vizeSa sattA kisI eka jIvakI apekSAse hotI hai / so kisI eka jIvake mithyAtvaguNasthAnameM adhikase adhika 146 prakRtiyoMkI sattA pAI jAtI hai / kisIke 127 kI bhI batalAI hai / hamArA AtmA ina pAMcoM hI tribhaMgiyoMse judA nijasattAmeM virAjatA hai|
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ (40) baMdha, udaya aura sttaa| chappaya / baMdha ekasau bIsa, udaya sau bAisa Ave / sattA sau ar3atAla, pApakI sau kahalAvai // punyaprakRti ar3asaha, aThattara jIvavipAkI / bAsaTha deha-vipAki, kheta bhava caucau bAkI // ikaIsa sarabaghAtI prakRti, dezaghAti chabbIsa haiN| bAkI aghAti ika adhikasata, bhinna siddha sivaIsa haiM // 28 // . artha-AThoM karmoMkI kula 148 prakRtiyAM haiM / inameMse 120 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai, 122 udayameM AtI haiM, sattA sabakI arthAt ekasau ar3atAlIsoM prakRtikI rahatI hai / pApa prakRtiyAM 100 haiM, puNyaprakRtiyAM 68 haiM, jIva. vipAkI 78 haiM, deha vA pudgalavipAkI 62 haiM, kSetravipAkI . 4 haiM, aura bhavavipAkI bhI 4 haiN| sarvaghAtI 21, dezaghAtI 26 aura aghAtI prakRtiyAM 101 haiM / AtmA ina sabase bhinna zivaIza arthAt mokSakA svAmI hai aura siddha hai| 1 pApa aura puNya prarutiyAM milAkara 168 ho gaI aura kula prarutiyAM 148 hI haiN| phira ye 20 jyAdA kaise ho gaI ? isakA samAdhAna yaha hai ki, 5 varNa, 5 rasa, 2 gaMdha, aura 8 sparza, ye 20 prarutiyAM pAparUpa bhI hotI haiM aura puNyarUpa bhI hotI haiM, isaliye donoMmeM ginI gaI haiN|
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ (41) pApa prakRtiyoMke naam| savaiyA ikatIsA / ghAti saiMtAlIsa dukkha nIca narakAyu paMca, saMsthAna saMhanana barna rasa mAnie / nara pasu gati AnupUravI pharasa ATha, gaMdha doya iMdrI cAra burIcAla ThAnie // athira aparyApata sUcchama au sAdhAraNa, upaghAta thAvara asubha paravAMnie / durbhaga dusvara au anAdeya ajasa rUpa, pApa prakRti sau bheda tyAgi dharma jAnie 29 artha-ghAti prakRti 47, duHkha arthAt asAtA vedanIya 1, nIca gotra 1, narakAyu 1, saMsthAna ( samacaturasrako chor3akara ) antake 5, saMhanana ( vajravRSabhanArAcako chor3akara) aMtake 5, varNa 5, rasa 5, narakagati 1, pazugati 1, narakagatyAnupUrvI 1, pazugatyAnupUrvI 1, sparza 8, gaMdha 2, iMdrI (paMcendrIko chor3akara ) 4, aprazastavihAyogati.1, asthira 1, aparyApta 1, sUkSma 1, sAdhAraNa 1, upaghAta 1, sthAvara 1, durbhaga 1, du:svara 1, anAdeya 1, aura ajasa 1 ye saba milAkara 100 pApa prakRtiyAM haiM / inako tyAga kara dharmakA svarUpa jAnanA cAhiye /
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ (42) puNya prakRtiyoMke naam| sura nara pasu Ava sAtA UMca bhalI cAla, sura nara AnupUrvi niramAna svAsa hai| baMdhana saMghAta deha varNa rasa paMca trasa, tIna aMga subha doya gaMdha ATha phAsa hai| agurulaghu paMceMdrI saMsthAna saMhanana, vAdara prateka thira paryApata jasa hai| Atapa udyota paraghAta susvara subhaga, Adeya tIrthaMkarakauM baMdauM agha nAsa hai 30 artha-devaAyu 1, manuSyaAyu , tiryaMcaAyu 1, sAtAvedanI 1, UMca gotra 1, prazasta vihAyogati 1, devagati 1, manuSyagati 1, devagatyAnupUrvI 1, manuSyagatyAnuvartI 1, nirmANa ', zvAsocchAsa 1, baMdhana 5, saMghAta 5, zarIra ( audArikAdi ) 5, varNa 5, rasa 5, trasa 1, audArikaaMgopAMga 1, vaikriyaka aMgopAMga 1, AhArakaaMgopAMga 1, zubha 1, gaMdha 2, sparza 8, agurulaghu 1, paMceMdrI 1, samacaturasrasaMsthAna 1, vajravRSabhanArAcasaMhanana 1, vAdara 1, pratyeka 1, sthira 1, paryApta 1, yaza 1, Atapa 1, udyota 1, paraghAta 1, susvara 1, subhaga 1, Adeya 1, aura tIrthakara 1 ye saba 68 puNyaprakRtiyAM haiM / samastapuNya
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ (43) prakRtiyoMmeM tIrthaMkaraprakRti zreSTha hai-pApoMkI kSaya karanevAlI hai, isaliye maiM usakI vandanA karatA huuN| jinamatakI shrddhaa| chappaya / tihUM kAla SaTa daraba, padAratha nava tuma bhAkhe / sAta tattva paMcAstikAya, SaTakAyika rAkhe // ATha karma guna ATha, bheda lesyA SaTa jAne / paMca paMca vrata samiti, carita gati gyAna bakhAne / saradhai pratIta ruci mana dharai, mukatimUla samakita yhii| pada namoM jora kara sIsa dhara, dhana sarvaga iha vidha kahI // 31 // artha-tIna kAla-bhUta, vartamAna, bhaviSyat, chahadravyajIva, pudgala, dharma, adharma, AkAza, kAla, paMcAstikAya-. kAladravyako chor3akara bAkIke pUrvokta pAMcadravya, sapta tattvajIva, ajIva, Asrava, baMdha, saMvara, nijerA, mokSa, nava padArtha-pUrvokta sAtatattva aura punya, pApa, SaTkAya-pRthvIkAya, apakAya, tejakAya, vAyukAya, vanaspatikAya, aura trasakAya ( dvIndriyAdi ), AThakarma-jJAnAvaraNI, darzanA-. varaNI, vedanI, mohanI, Ayu, nAma, gotra, antarAya, ATha guNa-( samyaktvake ) niHzaMkA, niHkAMkSA, nirvicikitsitA, amUDhadRSTI, upagRhana, sthitikaraNa, vAtsalya,
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ (44) abhAvanA, chahalezyA-kRSNa, nIla, kApota, pIta, padma, zukla, pAMca vrata-ahiMsA, satya, acaurya, brahmacarya, parigrahatyAga, pAMca samiti-Iyo, bhASA, eSaNA, AdAnanikSepaNA, pratiSThApanA, pAMca cAritra-sAmAyika, chedopasthApanA, parihAravizuddhi, sUkSmasAmparAya, yathAkhyAta, pAMca gati-naraka, deva, manuSya, tiryaMca, mokSa, pAMca jJAna-mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, aura kevala ina saba bAtoMpara jo zraddhAna karanA, pratIta karanA, aura manameM ruci dhAraNa karanA hai, vahI muktikA mUla samyagdarzana hai / una sarvajJa devake caraNoMko maiM mastakapara hAtha rakhake namaskAra karatA hUM, jinhoMne ye saba bAteM batalAI haiN| 199 // lAkha kulakor3akA byoraa| savaiyA ikatIsA / pRthvIkAya bIsa doya jala sAta teja tIni, - vAyu sAta taru bIsa ATha paramAnie / ve te cau iMdrI sAta ATha nava khaga bArai, ___ jalacara sAr3he bArai caupe dasa jAniye // sarIsRpa nava nArakI pacIsa nara caudai, devatA chabIsa lAkha kula kori mAnie / doya korAkorImAhiM Adha lAkha kori nAhiM, sabakauM nihArikai dayAla bhAva aanie||32||
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ (45) artha - pRthvIkAyake 22 lAkha, jalakAyake 7 lAkha, tejakAyake 3 lAkha, vAyukAyake 7 lAkha, tarukAya arthAt vanaspatikAyake 8 lAkha, doiMdriya ke 7 lAkha, teiMdriya ke 8 lAkha, cau iMdriyake 9 lAkha, pakSiyoMke 12 lAkha, jalacArI jIvoMke 12 // lAkha, caupAyoMke 10 lAkha, sarIsRpa jIveMki arthAt jamIna para ghisaTa kara calanevAle sAMpa Adi jIvoMke 9 lAkha, nArakiyoMke 25 lAkha, manuSyoM ke 14 lAkha, aura devoMke 26 lAkha kulakor3a haiM / sabakA: jor3a do kor3Akor3ImeMse AdhA lAkha kama arthAt 199 // lAkha karor3a hotA hai / ina sabako jAnakara inapara dayAbhAva: rakhanA cAhiye | sparza rasa gaMdha varNAdike bhedase jIvoM ke zarIrake jo bheda hote haiM, unheM kula kahate haiM / sampUrNa jIvoMke 199 // lAkha karor3a bheda ho sakate haiM / yonisthAnoM kI apekSA kula adhika hote haiM, isakA kAraNa yaha hai ki, eka yoni se utpanna hue jIvoMke bhI varNAdike bhedase aneka bheda ho sakate haiM / aMkagaNanA ke gyAraha bheda / chappaya / gyAra aMka pada eka, aMka dasa saba pada jAnI / pUraba caude aMka, bIsa acchara jinavAnI // unatisa aMka manuSya, palya paiMtAlisa acchara /
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ (46) sarasoM kuMDa chiyAla, Der3asau thiti acchara vara // ikatIsa aMka pala kalapake, jaMbu phalAvaTi dasa vrn| saba bAtabalaya gyArai varana, dhanya jaina saMsai harana // 33 // artha-jinavANI ke eka padake akSara gyAraha aMka pramANa arthAt 16348307888 haiM / aura una sampUrNa padoMkI saMkhyA daza aMka pramANa arthAt 1128358005 hai| caudaha pUrvoke akSaroM kI saMkhyA caudaha aMka pramANa arthAt 70560000000000 hai / sampUrNa dvAdazAMgavANIke akSaroMkI saMkhyA vIsa aMka pramANa-18446744073709551615 hai / paryApta manuSyoMkI saMkhyA 29 akSara pramANa-79228162514264337593543950336 hai / palyakI ginatI 45 akSara pramANa-413452630308203177749512192000000000000000000 hai / sarasoM kuMDake sarasoMkI ginatI 46 aMka pramANa1997112938451316363636363636363636363636363636 hai| saMkhyA 150 aMka pramANa hai / isase adhika saMkhyAkI saMjJA asaMkhyAta hai / eka kalpa 1 isa alaukika gaNitakA jise vizeSa jJAna prApta karanA ho, use jainasiddhAntadarpaNake pRSTha 64 meM dekhanA cAhiye / yahAM vistArake bhayase nahIM likhA hai|
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ (47) kAlake palya 31 aMka pramANa haiM / jambUdvIpakA ghanapala daza aMka pramANa arthAt 7905694150 yojana hai / saba vAtavalayoMkA ghanaphala 11 aMka pramANa arthAt 10241983487 hai / saMzayake haraNa karanevAle jaina'dharmako dhanya hai| terahaveM guNasthAnameM sAta tribhNgii| / / chappaya / sAta Asarava dvAra, baMdha ika sAtA kahie / caudai bhAva pramANa, pacAsI sattA lahie // assI caurAsIya, ikyAsI aura picyAsI / yaha sattA cau bheda, visesa jinesura bhAsI // ika kama cAlIsa udIranA,udaya viyAMlisa maanie| yaha terahaveM guNathAnamaiM, sAta tribhaMgI jAnie34 artha-terahaveM sayogikevalI guNasthAnameM sAta tribhaMgI hotI haiM, so isa prakAra,-satyamana, anubhayamana, satyavacana, anubhayavacana, audArikakAya, audArika mizra aura kArmANa ye sAta AzravadvAra haiM, aura baMdha eka sAtA vedanIyakA hai aura bhAva isa guNasthAnameM 14 (jJAna, darzana, dAna, lAbha, bhoga, upabhoga, vIrya samyaktva, cAritra, manuSyagati, asiddhatva, bhavyatva, jIvatva aura lezyA) hote haiM / 85 prakRtiyoMkI sattA rahatI hai / yaha sattA jinezvara bhagavAnane nAnA jIvoMkI apekSA cAra prakArakI kahI hai / arthAt kisI
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ (48) jIvake 80 prakRtiyoMkI, (85 meM se AhArakacatuSka aura tIrthaMkaraprakRti chor3akara ), kisIke 84 kI (eka tIrthakaraprakRtiko chor3akara ), kisIke 81 kI (AhAraka catukako chor3akara ) aura kisIke 85 prakRtiyoMkI sattA rahatI hai, 39 prakRtiyoMkI udIraNA hotI hai, aura 42 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / isa taraha terahaveM guNasthAnameM Azrava, baMdha, bhAva, sAmAnyasattA, vizeSasattA, udIraNA aura udaya ye sAta tribhaMgI hotI haiN| baMdhadazaka chappaya / jIva karama mili baMdha, deya rasa tAsa udai bhani / uddIranA upAya, rahaiM jaba lauM sattA gani // utakarasana thiti bar3heM, gha apakarasana khiyt| saMkaramana pararUpa, udIrana bina upasama mata // saMkramaNa udIrana bina nidhata, ghaTa bar3ha udarana saMkramana / cahu binA nikAMcita baMdha dasa, bhinna Apapada jAnimana // 35 // artha-jIva aura karmoMke milaneko baMdha kahate haiM / apanI sthitiko pUrI karake karmoMke phala deneko udaya kahate haiM / tapa Adi nimittoMse sthiti pUrI kiye vinA hI kamauke phala deneko udIraNA kahate haiM / jabataka karma AtmAke sAtha sambandha rakhate haiM, tabataka unakI sattA kahalA
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ (49) tI hai / jisa karmakI jitanI sthiti bAMdhI ho, utanIse adhika ho jAneko utkarSaNa kahate haiM aura ghaTajAneko apakarSaNa kahate haiM / kisI karmake sajAtIya eka bhedase dUsare bhedarUpa ho jAneko saMkramaNa kahate haiM / dravya kSetra kAla bhAvake nimittase karmakI zaktike pragaTa na honeko upazama kahate haiM arthAt jaba karmoMkI udIraNA nahIM hotI hai aura udaya bhI nahIM hotA hai, taba upazama hotA hai / saMkramaNa aura udIraNa na honeko arthAt jo karmaprakRti bAMdhI hoM, ve na dUsare rUpa hoM aura na unakI udIraNA ho, use nidhatta kahate haiM / aura jisameM sthitikA ghaTanA bar3hanA pararUpa honA aura udIrNa honA ye cAroM bAteM na hoM, use nikAMcita kahate haiM / isa taraha baMdhake daza prakAra haiM / he mana tujhe AtmAkA pada inase sarvathA bhinna samajhanA caahiye| tIna lokake akRtrima caityAlayoMkI saMkhyA / savaiyA teIsA (mttgynd)| sAta kirora bahattara lAkha, patAlaviSai jinamaMdira jAneM / madhyahi lokamaiM cAra sau ThAvana, vyaMtara jotikake adhikAneM // lAkha caurAsi hajAra satAnavai, teisa Uradha loka bakhAne / ca04
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ (50) ekeka maiM pratimA sata ATha, maiM tihujoga trikAla sayAneM // 36 // artha - pAtAlameM arthAt citrA pRthivI ke nIce bhavanavAsI devoMke bhavanoM meM 77200000 akRtrima jinamaMdira haiM, madhyaloka meM arthAt jambUdvIpase terahaveM rucaka kuMDalagiri nAmake terahaveM dvIpatakake kSetrameM 458 jaina maMdira haiN| vyantaradevoMke aura jyotiSIdevoM ke bhavanoM meM asaMkhyAta caityAlaya haiM / aura Urdhvaloka meM arthAt saudharma svargase sarvArthasiddhitaka 8497023 caityAlaya haiM / ina saba maMdiroM yA caityAlayoM meM eka eka meM eka eka sau ATha pratimAeM haiN| unheM catura puruSa mana vacana kAyase tInoM samaya namaskAra karate haiM / I tIna kama nava koTi muniyoMkI saMkhyA / pAMca kirora tirAnave lAkha, hajAra aThAnavai dosai cha jAnai / jIva chaThe guNameM agha sAtameM, gyArasai chyAnavai cAra ThikAnai // ATha navai dasa bAraha caudahaiM, sau unatIsa navai paramAnai / teramaiM ATha hi lAkha hajAra, aThAnave pAMca doya bakhAna // 37 //
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ (51) artha-adAI dvIpameM eka kAlameM adhikase adhika itane muni ho sakate haiM-chaThe guNasthAnameM 59398206, sAtaveM guNasthAnameM usase Adhe arthAt 29699103, Age upazamazreNIke AThaveM, naveM, dazaveM aura gyArahaveM ina cAra sthAnoMmeM saba milAkara 1196, arthAt pratyeka meM 299, aura kSapakazreNIke AThaveM, naveM, dazaveM, bArahaveM tathA caudahaveM guNasthAnoMmeM milAkara 2990 arthAt pratyekameM 598, aura terahaveM guNasthAnameM 898502 / sabakA jor3a 89999997 hotA hai / isase adhika muni eka kAlameM nahIM ho sakate / ar3hAIdvIpakA jyotissmNddl| kavitta ( 31 mAtrA ) / eka canda ika sUrya aThAsI, grahaaTThAisa, nakhata bakhAna / chayAsaTha sahasa pacattara navasai, kor3Akor3I tAre jaan|| ikasau battisa caMda ihI vidha, DhAI dvIpamadhya paravAna / saba caityAlaya pratimAmaMDita, baMdana karauM jori jugapAna // 38 // 1 chaThe guNasthAnase pahale muni nahIM hote|
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ (52) artha - jyotiSI deva pAMca prakAra ke haiM-candra, sUrya, graha, nakSatra aura tAre / inameM candra indra hotA hai aura sUrya pratIndra hotA hai / eka candramAkA parivAra isa prakAra hai1 sUrya, 88 graha, 28 nakSatra, aura 66975 kor3Akor3I. tArAgaNa / so DhAI dvIpameM isI prakArake parivAravAle 132 candramA haiM / ina saba jyotiSiyoM ke vimAna jina caityAlayoM aura jina pratimAoM sahita haiM / isa liye maiM donoM hAtha jor3akara namaskAra karatA hUM / Ayukarma baMdhake nava bheda / Au aMsa paiMsaTha sau ikasaTha, isa sau sattAsI jAna / sAta sataka unatIsa doya so, tetAlisa ikyAsI mAna // sattAIsa aura nau tInoM, eka AThavA~ bheda bakhAna / naumIM aMtakAlamai bA~dhai, agalI gatikI Au nidAna // artha - jIva apanI agalI AyukA baMdha kaba karatA hai, isakA khulAsA isa kavitta meM kiyA hai, kisI jIvakI Ayu meM yadi hama 6561 aMzoMkI kalpanA kareM, to isake tIsare hisse meM arthAt jaba 2187 aMza Ayuke zeSa raha 39 //
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ (53) jAveMge, taba vaha AgAmI bhavakI Ayuko bA~dhegA / yadi usa samaya nahIM bAMdha sakegA, to 2187 ke tihAImeM arthAt 729 aMza zeSa raheMge, taba bA~dhegA / yadi usa samaya bhI na bAMdha sakA, to 243 aMza zeSa rahanepara bAMdhegA / aura taba bhI na bAMdha sakA to tribhAgake 81, 27, 9, 3 aura 1 Adi sthAnoM meM baaNdhegaa| isa taraha ATha bAra jo tribhAga hue haiM, unameMse kisI na kisImeM AyukA baMdha kara hI legA aura yadi AThoM tribhAga cUka jAvegA, to apanI Ayuke anta samayameM to avazya hI agalI Ayu bAMdha legA / vinA agalI AyukA baMdha kiye koI bhI jIva vartamAna Ayuko nahIM chor3a sakatA hai / aura Ayu karmakA baMdha tribhAgameM yA antasamayameM hotA hai| sattAvana jiivsmaas| chappaya / bhUjala pAvaka vAyu, nitya Itara sAdhArana / sUcchama vAdara karata, hota dvAdasa uccArana // supratiSThita apratiSTha milata caudaha paravAnau / paraja aparja alabdha, gunata vyAlIsa bkhaanau| guna ve te cau iMdrI trividha, sarva eka paMcAsa bhana / manarahita sahita tihubhedasauM, sattAvana dhara dayA ... . mana // 40 // .
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ (54) artha-saMkSepase jIvoMke 57 bheda hote haiM, ve isa prakArase, pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya, nityanigoda, aura itara nigodaM / ina chahomeM sUkSma aura vAdara ye do do bheda hote haiM, isase 12 bheda hue / inameM sapratiSThita pratyeka aura apratiSThita pratyeka ye do vanaspatikAyake bheda aura milAnese 14 ho gaye / aura ina sabameM paryApta, aparyApta (nivRtyaparyApta), aura alabdhaparyApta ( labdhyaparyApta ) ye tIna tIna bheda hote haiM, isaliye saba milAkara ekendriya jIvoMke. 42 bheda hue / inameM do iMdriya, te iMdriya aura cau iMdriyake paryApta, aparyApta, alabdhaparyApta bheda milAnese 51 hue aura paMcendrI jIva saMjJI asaMjJI do tarahake hote haiM aura una donoM meM paryApta Adi bheda hote haiM / so chaha bheda paMcendriyajIvoMke hue / saba milAkara ekendriyase paMcendriya paryanta jIvoMke 57 bheda hue / ina saba jIvoMpara manameM dayAbhAva rakhanA caahiye| ahAnavai jIva samAsa / savaiyA ikatIsA / ikyAvana thAna jAna thAvara vikalatraike, garbhaja do tIni sanamUrachana gAe haiN| pAMcauM sainI au asainI jala thala nabhacArI, bhogabhUmi bhUcara khecara do do pAe haiN|
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ (55) do do nArakI sudeva nau vidha manuSya beva, bhogabhU kubhogabhU malaicchabhU batAe haiN| doya doya doya tIni ArajamaiM rAjata haiM, aThAnavai dayA kareM sAdhu te kahAe haiN||41|| artha-sthAvara aura vikalatraya ( do iMdriya, te iMdriya, cau iMdriya ) jIvoMke 51 bheda to 40 veM padmameM kaha cuke haiM, unameM paMcendriya jIvoMke 47 bheda aura milAnese 98 bheda ho jAte haiM / so isa prakArase, garbhaja jIvoMke paryApta aura aparyApta (nivRtti aparyApta ) ye do, sammUrchana paMcendriyoM ke paryApta, aparyApta, aura alabdhaparyApta ye tIna isa taraha pAMca, phira donoMke senI aura asenI bheda karanese hue daza / ye daza bheda thalacArI paMcendriyoMke hue / isI prakArake daza daza bheda jalacArI aura nabhacArI paMcendriyoM meM bhI hote haiN| saba tIsa bheda karmabhUmike paMcendriya jIvoMke hue / bhogabhUmimeM jalacara aura sammRrchana jIva nahIM hote haiM / kevala . garmaja thalacArI aura nabhacArI hote haiM aura ina donoMke paryApta aparyApta do do bheda hote haiM / isa taraha bhogabhUmike jIvoMke cAra bheda hue / deva aura nArakiyoMke bhI paryApta aparyAptake bhedase cAra bheda hote haiM / manuSyoMke nava bheda hote haiM-bhogabhUmi, kubhogabhUmi aura mlecchakhaMDake manuSyoMke paryApta
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ (56) aparyAptake prakArase 6 bheda aura AryakhaMDake manuSyoM ke paryApta aparyApta alabdhaparyApta ye tIna bheda / saba milAnese 98 bheda huesthAvara jIvoMke............42 bhogabhUmike thala nabha cAriyoMke4 vikalatrayake................ 9 deva nArakiyoMke............ 4 karmabhUmike jalacAriyoMke 10 bhogakubhoga mlecchamanuSyoMke 6 " thalacAriyoMke.... 10 AyakhaMDake manuSyoMke....... 3 , nabhacAriyoMke .... 10 ina saba jIvoMpara jo dayA karate haiM, ve hI sAdhu puruSa haiM / . pramAdoMke bheda / 98 chappaya / vikathArUpa pacIsa ausa panavIsa kasAyani / guNatai chassai savA, pAMca iMdrI manasauM gani // paune cAra hajAra, pAMca nidrAsauM gunie / sahasa pauna unaIsa, neha aru moha su sunie // sAr3he saitIsa hajAra saba, bheda pramAda pramAnie / chaTe guNathAnakalaukahe, tyAga Apathira ThAnie 42 __ artha-vikathAke 25 bheda haiM / unase 25 kaSAyoMkA guNA karanese 625 hote haiM / aura 625 kA pAMca indriya 1 vikathAke mUla bheda to cAra hI haiM, parantu uttarabheda mUlasahita 25 haiMrAja kathA, bhojana kathA, strI kathA, cora kathA, dhana, vaira, parakhaMDana, deza, kapaTa, guNabaMdha, daivI, niSThura, zUnya, kaMdarpa, anucita, bhaMDa, mUrkha, AtmaprazaMsA, paravAda, glAni, parapIr3A, kalaha, parigraha, sAdhAraNa, saMgIta /
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ (57) tathA mana arthAt chahase guNA karanese 3750 hote haiN| inheM pAMca nidrAse guNAkAra karanese paune unaIsa hajAra 18750 bheda hote haiM / aura ina bhedoMko sneha aura moharUpa dokI saMkhyAse guNAkAra karanese 37500 hote haiM / isa taraha pramAdake sADhe saiMtIsa hajAra bheda hote haiM / ye pramAda chaThe guNasthAnataka rahate haiM / inakA tyAga karake apane ApameM sthira honA caahiye| jyotiSamaMDalakI uuNcaaii| chappaya / sAta sataka aru navai, tAsupara tAre raajai| tA Upara dasa bhAna, asIpara canda virAjai // cyAri nakhata budha cyAri, tInipara sukra btaayau| tIni gurU kuja tIni, tInipara sani tthhraayo|| imi navasai jojana bhUmiteM, jotiSacakra bkhaanie| ikasau dasa jojana gaganamaiM, phaili rahyau paramA nie // 43 // . artha-pRthvIse 790 yojanakI UMcAIpara tAroMke vimAna haiM / unase daza yojanakI UMcAIpara sUrya aura usase 80 yojanakI UMcAI para candramA hai / candramAse Upara cAra yojanapara nakSatra, cAra yojanapara budha, tIna yojanapara zukra, tInapara guru, tInapara maMgala aura tInapara zani; isa prakAra kramase ekake Upara eka haiM / saba milAkara pRthvIse 900
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ (58) yojanakI UMcAI taka jyotiSacakra hai aura AkAzameM usakA vistAra ekasau daza yojanakA hai / arthAt pRthvIse 790 yojanakI UMcAI se usakA prAraMbha hotA hai aura 900 yojanapara anta hotA hai / bIcameM 110 yojanameM usakA vistAra hai / guNasthAnoMkA gamanAgamana / chappaya / mithyA mAraga cyAri, tIni cau pAMca sAta bhani / dutiya eka mithyAta, tRtiya cauthA pahalA gani // atrata mAraga pAMca, tIni do eka sAta pana / paMcama paMca susAta, cAra tiya doya eka bhana // chaTTe SaTa ika paMcama adhika, sAta ATha nava dasa sunau / tiya adha Uradha cauthe marana, gyAra bAra vina do munau // 44 // artha- pahale mithyAta guNasthAna se Upara caDhaneke cAra mArga haiN| koI jIva mithyAtvase tIsare guNasthAnameM jAtA hai, koI cauthemeM, koI pAMcaveM meM aura koI ekadama sAtaveMmeM jAtA / dUsare sAsAdana guNasthAnase eka hI mArga hai arthAt vahAMse mithyAtva guNasthAnameM hI jAtA hai / tIsare guNasthAnase yadi Upara caDhatA hai, to cauthe guNasthAna meM jAtA hai
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ (59) aura yadi nIce paDatA hai, to pahalemeM Akara par3atA hai| cauthe avatasamyagdRSTi guNasthAnase Upara nIce jAneke pAMca mArga haiM / nIce paDatA hai, to tIsare dUsare vA pahalemeM AtA hai. aura yadi Upara caDhatA hai, to pAMcaveM vA sAtaveM guNasthAnameM jAtA hai / pAMcaveM guNasthAnase bhI pAMca mArga haiN| Upara cadegA, to sAtaveMmeM jAyagA aura nIce par3egA, to cautha tIsare dUsare yA pahalemeM AvegA / chaThe guNasthAnase chaha mArga haiM / pAMcaveM guNasthAnase eka adhika hai arthAt Upara car3hegA, to sAtaveMmeM jAyagA aura nIce utaregA to, pAMcaveM cauthe tIsare dUsare vA pahalemeM A jAyagA / sAtaveM, AThaveM, navaveM aura dazaveM guNasthAnase upazamazreNIvAleke tIna mArga haiN| do adho Urdhvake arthAt ina guNasthAnoMse jIva nIce par3egA, to anukramase eka eka utaregA, arthAt chaThe, sAtaveM, AThaveM aura navavemeM AvegA aura Upara car3hegA, to anukramase eka, eka Upara car3hegA, arthAt AThaveM navaveM dazaveM aura gyArahaveMmeM jAvegA / aura tIsarA mArga mRtyuke samayakA hai / aisA niyama hai ki, ina guNasthAnoMse yadi jIva maraNa kare, to mRtyuke samaya usakA cauthA avrata samyagdRSTi guNasthAna ho jAya parantu ina guNasthAnoMmeM maraNa nahIM hotA / gyArahaveM guNasthAnase bArahaveMmeM jAneke mArgako chor3akara do mArga haiM / arthAt isa guNasthAnavAlA jIva bArahaveM guNasthAnameM nahIM car3ha sakatA / nIce utaregA, to dazameM AvegA, aura mRtyuke samaya isakA bhI cauthA guNasthAna ho jAyagA /
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ (60) kSapaka vA kSAyaka zreNIvAlA jIva nIce nahIM par3atA hai / Upara car3hatA hai, to gyArahaveM guNasthAnameM nahIM jAtA hai, dazaveMse bArahavemeM pahu~ca jAtA hai / aura bArahaveM ke vinAza tathA terahaveM prAraMbha kevalajJAna prApta karake caudahaveM guNa- sthAnameM jAtA hai aura usake antameM mukta ho jAtA hai / cauvIsa tIrthaMkaroM ke zarIrakA varNa / chappaya / paMhupadaMta prabhu caMda, caMda sama seta virAjai / pArasanAtha supAsa, harita pannAmaya chAjai // vAsupUjya aru padama, rakata mANikaduti sohai / munisuvrata aru nemi, syAma suranaramana mohai // bAkI solai kaMcana varana, yaha vivahAra zarIrazuti / fret arUpa cetana vimala, darasagyAnacArita juta // 45 // artha - puSpadanta aura candraprabha bhagavAnake zarIrakA varNa candramAke samAna sapheda hai, pArzvanAtha aura supArzvanAthakA hare panne ke samAna raMga hai, vAsupUjya aura padmaprabhakA 1 dvau kundendutuSArahAradhavalau dvAvindranIlaprabho / dvau bandhakasamaprabho jinavRSau dvau ca priyaGguprabho / zeSA SoDazajanmamRtyurahitA santaptahema prabhAstesajJAnadivAkarA suranatAH siddhiM prayacchantu naH //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ (61) lAlamANikakI prabhA jaisA hai, munisuvrata aura neminAthakA sAMvalA (nIlamaNi sarIkhA) hai, jise dekhakara devoM aura. manuSyoMkA mana mohita ho jAtA hai, aura zeSa 16 tIrtha-. karoMkA varNa sonekI kAMtike samAna hai / tIrthaMkaroMke zarIrakI yaha stuti vyavahArase hai / nizcayase vicAra kiyA jAya, to ve rUparahita haiM, caitanyamaya haiM, nirmala haiM, aura kSAyikadarzana kSAyika jJAna aura kSAyikacAritra (svarUpAcaraNa) saMyukta haiN| * ___* caracAzatakakI aneka pratiyoMmeM nimnalikhita chappaya aura bhI pAyA jAtA hai| mAlUma nahIM yaha mUlakA hai yA prakSipta hai, gommaTasArakA maMgalAcaraNa / chappaya / vaMdauM nemijineMda, nauM cauvIsa jinesura / mahAvIra vaMdAmi, vaMdi saba siddha mahesura // suddha jIva praNamAmi, paMcapada praNamauM sukha ati| .. gomaTasAra namAmi, nemicaMda AcAraja niti // jina siddha muddha akalaMkavara, guNamaNibhUSaNa udayadhara / kahuM vIsa parUpana bhAvasauM, yaha maMgala saba vidhanahara // 46 // artha-zrIneminAtha tIrthaMkarako namaskAra hai, cauvIsoM tIrthaMkaroMko namaskAra hai, mahAvIra bhagavAnakI vandanA kahatA hUM, sampUrNa siddha mahezvaroMkI vandanA karatA hUM, zuddha AtmAko pramANa karatA hUM, paMcapadoMko arthAt paMcaparameSTIko praNAma karatA hUM, gommaTasAra granthako namana karatA hUM aura nemicandra siddhAnta cakravartIko nirantara namaskAra karatA huuN| ye AThoM, jinako ki namaskAra karatA hUM kaise haiM ?-jina haiM, siddha haiM, zuddha haiM, kalaMkarahita haiM, vara (zreSTha) haiM aura guNarUpI mANiyoMke bhUSaNoMko udita karanevAle haiM / ina sabako namaskAra karake bhAvapUrvaka vIsa prarUpaNAoMkA varNana karatA hUM / isa varNanarUpI kAryase yaha maMgala saca vighnabAdhAoMkA nAza karanevAlA hogaa|
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ (62) Sadavidhi mNgl| namahuM nAma arahaMta, thunahu jinabiMba klilhr| paramaudArika divya biMba, nirvANa avanipara / kahahu kalyAnakakAla, bhajahu kevala gunngyaayk| yaha SaTavidhi nicchepa, mahA maMgala varadAyaka // maMgala dubheda mala jAya gala, maMgala sukha lahai jIyarA yaha Adi madhya parajaMtalauM, maMgala rAkhau hIyarA // artha-1arahaMta bhagavAnakA nAma lekara namaskAra karo (nAma nikSepa), 2 pApoMke haraNa karanevAle jina bhagavAnake pratibimboMkA stavana karo (sthApanA nikSepa), 3 tIrthakara bhagavAnake utkRSTa audArika zarIrayukta divya vimbakI stuti karo (dravya nikSepa), 4 kevaliyoMkI nirvANa bhUmiyoMkosammedazikhara Adiko namaskAra karo (kSetranikSepa), 5 bhagavAnake garbhajanmAdi kalyANaka samayoMkA kathana karo (kAlanikSepa) aura samasta padArthoMkA jJAyaka jo kevalaguNa . isa padyake jina Adi vizeSaNa gommaTasAra granthake bhI ho sakate hai / inameM aura saba vizeSaNoMkA abhiprAya to spaSTa hI hai, eka 'guNamaNibhUSaNaudayadhara' meM kucha cauz2a hai / 'guNamANibhUSaNa' nAma 'cAmuMDarAya ' kA hai / arthAt ina cAmuMDarAyake liye jisakA udaya huA hai, aisA gommaTasAra grantha / zrIgommaTasAra granthameM AcArya nemicandrane jo siddhaM suddhaM paNamiya jiNiMdavara nnemicNdmklNk| . guNaratnabhUsaNudayaM jIvasya parUvarNa vocchN|| . yaha maMgalAcaraNa kiyA hai, usakA ukta chappayameM bhAvAnuvAda hai /
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ (63) ( jJAna ) hai, usako bhajo ( bhAvanikSepa ) / isa taraha yaha chaha prakArakA nikSepa mahAmaMgalarUpa hai aura icchita vara denevAlA hai / yahAM ' maMgala ' zabda ke artha karate haiM - eka to ' maM' arthAt do prakArake antaraMga aura bahiraMga mala vA pApa jisase 'gala' ( gAlayati ) arthAt gala jAveMnaSTa ho jAveM aura dUsarA 'maMga' arthAt sula 'la' ( lAti ) arthAt lAtA hai - jisase jIva sukhako prApta karatA hai / yaha maMgala pratyeka kArya Adi madhya aura anta taka hRdayameM rakhanA cAhiye ? caudaha mArgaNAmeM pAMca prarUpaNA garbhita haiM / savaiyA ikatIsA | jIva samAsa parajApata mana vaca svAsa, iMdrI kAyamAhiM Ava gatimaiM bakhAnie / kAyabala jogamAhiM iMdrI pAMca gyAnamAhiM, AhAra parigraha e lobha meM pravAnie // krodhamAhiM bhaya aru vedamAhiM maithuna hai, gyAna gyAnamAhiM darzadarzamAhiM jAnie | pAMcauM parUpanA e caudaha maiM garbhita haiM, gunathAna mAraganA doya bheda mAnie // artha - jIvasamAsa, paryApti, manaprANa, vacanaprANa, aura zvAsocchAsaprANa, ye indrImArgaNA meM aura kAyamArgaNA meM,
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ (64) AyuprANa gatimArgaNAmeM, kAya bala yogamArgaNAmeM, pAMcoM iMdriyAM jJAnamArgaNAmeM, AhAra saMjJA aura parigraha saMjJA lobhakaSAyamArgaNAmeM, bhayasaMjJA krodhamArgaNAmeM, maithunasaMjJA vedamArgaNAmeM, jJAnopayoga jJAnamArgaNAmeM aura darzanopayoga darzanamArgaNAmeM garbhita haiM / isataraha pAMcoMprarUpaNA caudaha mArgaNAoMmeM garbhita haiM / sAmAnyatAse guNasthAna aura mArgagA ye do hI bheda haiM / amiprAya yaha ki vizeSatAse to pAMca prarUpaNA, caudaha mArgaNA aura guNasthAna isa taraha bIsa prarUpaNA haiM, parantu jaba pAMca prarUpaNAoMko mArgaNAoMmeM garbhita kara lete haiM, taba kevala do hI bheda raha jAte haiN| bAraha prasiddha puruSoM ke nAma / chppy| baMdauM pArasanAtha, namauM bala rAmacaMda vara / kAmadeva hanuvaMta, pragaTa rAvana mAnI nara // dAnesvara sreyAMsa, sIlateM sItA naamii| tapa bAhUbali nAva, bhAva bharatesvara svAmI // jaga mahAdeva hai rudrapada, kRSNa nAma hari jaanie| 'dyAnata'kulakarameM nAbhinRpa, bhIma balIbhuja mAnie artha-tIrthaMkaroM meM teIsaveM tIrthaMkara pArzvanAtha svAmI aura balabhadroMmeM navaveM rAmacandra prasiddha hue haiM / ina donoM mahAtmAoMko namaskAra karatA hUM / kAmadevoMmeM 18 veM
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ (65) kAmadeva hanumAna, mAnI puruSoMmeM AThavAM pratinArAyaNa rAvaNa, dAnI puruSoM meM rAjA zreyAMsa jinhoMne ki Adi bhagavAnako ikSurasakA AhAra diyA thA, zIlavatI striyoMmeM sItA, tapasviyoMmeM AdinAthasvAmIke putra vAhubali jinake ki zarIrapara latAe~ car3ha gaI thIM, bhAvavAn puruSoMmeM bharatacakravartI jinheM ki parigraha chor3ate hI antarmuhUrtameM kevalajJAna prApta ho gayA thA, rudroMmeM gyArahavAM rudra mahAdeva, nava hari arthAt nArAyaNoMmeM navave nArAyaNa zrIkRSNa, caudaha kulakaroMmeM nAmirAjA aura balavatI bhujAvAloM meM arthAt parAkramiyoMmeM kuntIkA putra bhIma (pAMDava ) bahuta prasiddha huaa| / yoM to zalAkA puruSoMmeM saba hI prasiddha haiM; parantu lokameM unameMse ukta puruSa bahuta hI prasiddha hue haiN| ___ sampUrNa dvIpasamudroMke candramAoMkI gintii| savaiyA ikatIsA / jaMbUdIpa doya lavanAMbudhimaiM cAri caMda, dhAtakhaMDa bArai kAlodadhi biyAlIsa haiM // puSkarake bhAga doya Idhara bahattari haiM, Udhai bAraise causaThi bhAse jagadIsa haiM // puSkara jaladhi sAra do sata gyArai hajAra, AgeM AgeM cauguneM bakhAnai nisadIsa haiN| jete lAkha tete bale dUne dUne adhike haiM, sabameM asaMkha caitAle baMdata munIsa haiN||50|| ca05
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ (66) .. artha-jambUdvIpameM 2, lavaNasamudrameM 1, dhAtakI khaMDameM 12 aura kAlodadhi 42 candramA haiM / Age puSkaradvIpa hai / usake do bhAga haiM / idharake pahale bhAgameM 72 aura udharake dUsare bhAgameM 1264 candramA haiM / aisA jagadIsa arthAt jinendra bhagavAnane kahA hai / puSkaradvIpake Age puSkara samudrameM 11200 candramA haiM aura usake Age-samudrase caugune samudrameM aura dvIpase caugune dvIpameM haiM / DhAI dvIpase Ageke dvIpa aura samudra jo jitane lAkha yojanake haiM, unameM utane hI balaya haiM aura pratyeka balayameM do do candramA hote haiM / isaliye balayoMse dUne dUne adhika candramA hote gaye haiM / ina saba candramAoMmeM asaMkhyAta jinacaityAlaya haiM / unakI munigaNa vandanA karate haiN| 1 pUrva pUrva dvIpa aura samudrake candramAoMke pramANase uttarottara dvIpa aura samudrake candramAoMkA pramANa caugunA caugunA hai| parantu itanA vizeSa hai ki uttara dvIpa aura samudrake valayoMke pramANase dUnA pramANa usa caugunI saMrakhyAmeM aura milAnA cAhiye / jaise pUrva puSkarasamudrake candramAoMkI saMkhyA 11200 hai, jisako caugunA karanese 44800 hue / isameM uttaradvIpake valayoMke pramANa 64 ke dUne 128 milAnese uttaradvIpake candramAoMkA pramANa 14928 hotA hai / isahI prakAra Age jaannaa| 2 jambUdvIpameM eka, lavaNa samudrameM do, dhAtakI saMDameM chaha, kAlodadhimeM ikkIsa aura puSkarake pUrvArdha meM chattIsa calaya (paridhi ) haiM / Ageke balayoM ke pramANameM vizeSatA hai / puSkarakA uttarArdha ATha lAkha yojanakA hai; isaliye usameM ATha balaMya haiM / puSkarasamudra 32 lAsa yojanakA hai, isaliye usameM 32 valaya haiN|
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ (67) adholokake caityAlayoMkI sNkhyaa| ___ kavitta ( 1 mAtrA ) / causaThi lAkha asura jinamaMdira, lAkha caurAsI nAgakumAra hemakumAra sulAkha bahattari, chaha vidha lAkha chahattara dhAra // lAkha chAnavai bAtakumAra, patAlaloka bhAvana dasa sAra / sAta kori saba lAkha bahattari, caityAle bandoM sukhakAra // 51 // artha-asurakumAra devoMke bhavanoMmeM 64 lAkha, nAga kumAroMke bhavanoM meM 84 lAkha aura hemakumAroMke bhavanoMmeM 72 lAkha akRtrima jinacaityAlaya haiM / Age jo chaha prakArake kumAra arthAt vidyutkumAra, agnikumAra, meghakumAra, udadhikumAra, dvIpakumAra aura dikkumAra deva haiM, unake bhavanoMmeM chihattara chihattara lAkha aura bAyukumAroMke bhavanoMmeM 96 lAkha caityAlaya haiM / isa prakAra pAtAla lokavAsI daza prakArake devoMke bhavanoM meM sAta karor3a bahattara lAkha jinamaMdira haiN| unakI maiM bandanA karatA huuN| be sukhake denevAle haiM / arthAta unake smaraNa, vandanase puNyabaMdha hotA hai aura puNyabandhase sukha prApta hotA hai|
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ (68) madhyalokake caityaaly| ppaya / paMcameruke asI, asI vakSAra viraajeN| gajadaMtanapai bIsa, tIsa kulaparvata chAjai // sau sattara vaitAra dhAra, kurubhUmi dasottara / iSvAkAra pahAra, cAra cava mAnuSotrapara // naMdIsura bAvani rucikameM, cAra cAra kuMDala sikhr| ima madhyalokamai cArisa, ThAvana baMdauM vighanahara // artha-madhyalokameM 458 akRtrima jinacaityAlaya haiM / unakA vivaraNa isa prakAra hai:-DhAI dvIpameM pAMca meruparvata haiM aura pratyeka merupara solaha solaha caityAlaya haiM / isa taraha paMcameruke 80 / eka eka meruke pUrva pazcima videhakSetroMmeM solaha solaha vakSAra parvata haiM aura pratyeka parvatapara eka eka mandira hai / isa taraha saba vakSAra parvatoMke 80 / eka eka meru saMbaMdhI cAra cAra gajadantaparvata haiM / inapara bhI eka eka caityAlaya hai / isa taraha gajadantoMke 20 / eka eka merusaMbaMdhI chaha chaha kulAcala haiM; unapara 30 / eka eka merusaMbaMdhI cautIsa cautIsa vaitADhya parvata haiM, unapara 170 / eka eka merusambandhI devakuru aura uttarakuru nAmaka do do bhogabhUmiyAM haiM, vahAMpara 10, iSvAkAra parvatapara 4, mAnu. Sottara parvatapara 4, nandIzvaradIpameM 52, rucika dvIpake rucika parvatapara 4 aura kuMDaladvIpake kuMDalagiripara 4,
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ (69) isa taraha 68 / ina saba 458 caityAlayoMkI maiM bandanA karatA huuN| ye saba vighnoMke haraNa karanevAle haiN| Urdhvalokake akRtrima caityAlaya / - savaiyA ikatIsA / prathama battIsa dUjeM aTThAIsa tIjai bAra, cautheM ATha pAMceM cha? cAra lAkha khyAta haiM / sAteM AThamaiM pacAsa naumaiM dasameM cAlIsa, gyAre bArai chai hajAra cArauM sata sAta haiN| adho eka sata gyArai madhya eka sata sAta, Uradha ikyAnU nava navottarai jAta haiN| paMcottare cavarAsI lAkha sattAne hajAra, teIsa caityAle saba bandauM aghaghAta haiM // 53 // artha-pahale saudharmasvargameM 32 lAkha, dUsare IzAnasvargameM 28 lAkha, tIsare sanatkumArasvargameM 12 lAkha, cauthe mAhendrasvargameM 8 lAkha, pAMcaveM brahma aura chaThe brahmottarasvargameM 4 lAkha, sAtave lAMtava aura AThaveM kApiSTasvargameM 50 hajAra, navave zukra, daza mahAzukra svargameM 40 hajAra, gyArahaveM vArahaveM satAra sahasrAra svarga 6 hajAra, terahaveM caudahaveM pandrahaveM solahaveM Anata prANata AraNa aura acyuta ina cAroM svargoM meM 700, adhograiveyakameM 111, madhyapraiveyakameM 107, UrdhvagreveyakameM 91, navottara arthAt anudiza vimAnoM meM 9 aura paMcottara vimAnoMmeM 5; isa taraha Urdhvalokake saba
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ (70) milAkara jo 8497023 jina caityAlaya pApoMke nAza karanevAle haiM, unakI maiM bandanA karatA huuN| saudharma indrakI senAkI gaNanA / iMdrasena sAta hAthI ghore ratha pyAde baila, gaMdharava nRtya sAta sAta parakAra haiN| Adi caurAsI hajAra AgeM SaTa dUne dUne, eka kori chai lAkha ar3asaTha hajAra haiM // ete gaja tete tete chaha bheda sabake te, sAta kori chiyAlIsa lAkha niradhAra haiM / sahasa chihattara haiM au eka avatAra nyoga, punyakarma bhoga bhoga mokhakauM sidhAra haiN||54|| artha-saudharmasvargake indrakI senA sAta prakArakI haihAthI, ghor3A, ratha, pyAdA, baila, gandharva aura nartaka / aura isa sAta prakArakI senAke sAta sAta prakAra aura bhI haiM / AdikI arthAt pahalI senAmeM 84 hajAra hAthI haiM aura AgekI chaha senAoMmeM inase dUne dUne hAthI haiM / isa hisAbase saba milAkara 10668000 hAthI haiM / jitane ye hAthI haiM, utane hI ghor3e ratha Adi haiN| saba senAkI ginatI hAthI ghor3e Adi milAkara 74676000 hai / isa saudharma indrakA kevala eka avatAra dhAraNa karanekA niyoga hotA hai / puNyakarmake udayase prApta hue isa mahAn vaibhavako
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ (71) bhogakara yaha yahAMse cyuta hokara eka manuSya janma dhAraNa karake mokSako sidhAratA hai| indriyoMke viSayakI sImA / chappaya / pharasa cArisai dhanuSa, asenIlauM dugunA gni| rasanA causaThi dhanuSa, ghAna sau teiMdrI bhani // cakha jojana unatIsa, sataka cauvana prvaano| kAna AThasai dhanuSa, sunai senI so jAno // nava jojana prAna rasana pharasa, kAna duvAdasa jojnaa| cakha saiMtAlIsa sahasa dusai, tesaThi dekhai jina bhanA // 55 // artha-ekendriya jIvake eka sparzana indriya hI hotI hai| isakI sparzana indriyakA viSaya 400 dhanuSya kA hotA hai| Age doindriyase lekara asenI paMcendrI takake jIvoMke jo sparzana iMdriya hotI hai usakA viSaya danA dUnA hai| arthAt doiMdriyakI sparzana indriyakA viSaya 800, teindriyakA 1600, cauiMdriyakA 3200 aura asenI paMceMdriyakA 6400 dhanuSa hai / do iMdriya jIvoMke sparzanake sivA rasanA ( jIbha ) iMdriya aura hotI hai / isakA viSaya 64 dhanuSakA hai / Age teiMdriya cauiMdriya aura paMceMdriya jIvoMkI rasanAkA viSaya bhI dUnA dUnA arthAt kramase 128, 256 aura 512
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ (72) dhanuSakA hai / teiMdriya jIvoMke pahalI do iMdriyoMke sivA eka ghrANa ( nAka ) iMdriya aura hotI hai / isakA viSaya 100 dhanuSa hai aura cauiMdriya tathA asenI paMceMdriya jIvoMkI ghrANa iMdriyakA viSaya pUrvase dUnA dUnA arthAt 200 aura 400 dhanuSakA hai| cauiMdriya jIvoMke pahale kahI huI tIna iMdriyoMke sivA eka netra iMdriya aura hotI hai / isakA viSaya 2954 yojanakA hai ! isase dUnA arthAt 5908 yojana asenI paMcendriyakI netra iMdriyakA viSaya hai / asenI paMceM. driyake cau iMdriyase eka kAna iMdriya aura adhika hotI hai / arthAt jo sunatA hai so asenI paMceMdriya hai / isakA viSaya 800 dhanuSakA hai / paMceMdriya jIvoMkI iMdriyoMkA viSaya isa prakAra hai;-ghrANa (nAka ) kA 9 yojana, rasanA, sparza aura kAnakA bAraha bAraha yojana aura netradvArA paMceMdriya jIva 47263 yojanataka dekha sakatA hai / isa prakAra jina bhagavAnane kahA hai| yahAM iMdriyoMke viSayakI utkRSTa sImA batalAI hai / isakA abhiprAya yaha hai ki ekendriyAdi jIvoMkI iMdriyAM adhikase adhika itane dUratakake padArthIkA jJAna kara sakatI haiN| isase Ageke padArthoMkA ve viSaya nahIM kara sakatI haiM / paMcendriya jIvoMmeM pAMcoM iMdriyoMkA utkRSTa viSaya jo Upara kahA hai, vaha cakravartIke hotA hai, anya sAmAnya jIvoM ke nhiiN|
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ (73) kevalI samuddhAta karate haiM, taba unake kauna kauna yoga hote haiM? savaiyA ikatIsA / pahalai samaimaiM kareM daMDa AThamaiM saMvareM, paradesa Atama audArika prmaanie| dUsare kapATa hoMya sAtamaiM saMvarai soya, saMvareM pratara cha? misra joga jAnie // tIsare pratara, cauthai pUrata sarava loka, pUrana saMvareM pAMcaiM kAramAna mAnie / ATha samaiMmAhi jAta kevala samudaghAta, nirjarA asaMkha gunI deva so bakhAnie // 56 // - artha-mUla zarIrake vinA chor3e jIvake pradezoMke zarIrase bAhara nikalaneko samuddhAta kahate haiM / caudahaveM guNasthAnake pUrNa hone meM jaba antarmuhUrta kAla bAkI raha jAtA hai, taba gotra veda aura nAmakarmakI sthiti AyukarmakI sthitike samAna karaneke liye kevalI bhagavAnake Atmapradeza zarIrase bAhara nikalate haiM aura pahale samayameM daMDeke AkAra hote haiM jaba ki jIva AtmapradezoMko zarIrake vistArake pramANa 1 jina muniyoMko Ayuke chaha mahInA zeSa rahaneke pIche kevalajJAna hotA hai, ve muni niyamase samuddhAta karate haiM / parantu jinake chaha mahInese pahale kevalajJAna ho jAtA hai, ve samuddhAta karate bhI haiM aura nahIM bhI karate haiM-kucha niyama nahIM hai| . .
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ (74) Upara nIce kI tarapha vAtabalayoMko chor3akara caudaha rAjUtaka vistRta karatA hai / dUsare samayameM kivAr3a sarIkhe hote haiM jaba ki ve pradeza daMDake barAbara caur3AI liye hue hI yadi pUrvako muMha ho to dakSiNa uttarako aura uttarako muMha ho to pUrva, pazcimakI tarapha vAtaMbalayake sivA lokaparyaMta pasara jAte haiN| tIsare samaya meM pratararUpa hote haiM jaba ki jo pradeza dUsare samaya meM uttara dakSiNakI tarapha zarIrAkAra bane rahe the ve uttara dakSiNakI tarapha bhI vAtabalayake sivA loka paryaMta phaila jAte haiM aura cauthe samayameM lokapUrNa ho jAte haiM arthAt sAre loka vyApta ho jAte haiM / phira pAMcaveM samaya pratararUpa, chaThe samaya meM kapATarUpa aura sAtaveM samaya meM daMDarUpa hokara AThaveM saMkucita hokara zarIra meM samA jAte haiM / ina ATha samaya meM AtmA ke audArika kAyAdi kauna kauna yoga hote haiM ve isa savaiyA meM batalAye haiM: - jaba AtmAke pradeza pahale samaya meM daMDarUpa hote haiM aura AThaveMmeM saMkucita hote haiM, usa samaya audArika kAyayoga hotA hai / dUsare samaya meM jaba kapATarUpa hote haiM aura sAtaveMmeM kapATa avasthA se saMkucita hote haiM tathA chaThe samaya meM jaba pratarakA saMvaraNa hotA hai, taba audArikamizra yoga hotA hai / tIsare samaya meM jaba pratara rUpa hote haiM, cauthemeM jaba sAre lokako pUrNa karate haiM aura pAMcaveMmeM jaba lokapUrNa avasthAkA saMvaraNa karate haiM, taba kArmANa yoga hotA hai / isa taraha ATha samayoM meM kevala -
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ (75) samuddhAta hotA hai, jinameM asaMkhyAta guNI nirjarA hotI hai / aisA jinadevane kahA hai / mithyAtIkI mukti na ho, samyaktIkI ho / eka samaimAhiM ekasamaiparabaddha ba~dhai, eka samai ekasamaiparabaddha jhare hai / varganA jaghanyamai abhavyasauM anaMtagunI, utakiSTa siddhako anaMta bhAga dharai hai || jaisaiM eka gAsa khAya sAta dhAta hoya jAya, taiseM eka sAtakarmarUpa anusara hai / yoM na lahai mokha koi jAke ura gyAna hoi, ekasamai bahu khoi soi siva barai hai // 57 // artha - jabataka mithyAtva pariNAma rahate haiM, tabataka AtmA kamase nahIM chUTa sakatA hai / jaba samyak pariNAma hote haiM, taba hI vaha karmoMse mukta hotA hai / isI bAta ko batalAte haiM: - mithyAtI jIva eka samayameM eka - samayaprabaddha karma vargaNAoMkA baMdha karatA hai aura eka samayameM eka- samayaprabaddha vargaNAoM ko hI jhar3AtA hai / ( eka samaya meM jitane karmaparamANuoMkA baMdha hotA hai, utaneko samayaprabaddha kahate haiM / ina samayaprabaddha karmaparamANuoM meM ananta karmakarmaNAyeM hotI haiM / ) jaghanya vargaNAkA pramANa abhavya jIvoM kI 1 anantake anantabheda haiM /
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (76) saMkhyAse ananta gunA aura utkRSTa vargaNAkA siddhajIvasaM. khyAke anantaveM bhAga hotA hai / jisa taraha eka tarahake grAsakA bhojana karanese paripAkameM usase rakta, mAMsa, majjA, vIrya Adi sAta dhAtue~ banatI haiM, usI prakAra mithyAtva pariNAmoMse bAMdhI huI. ukta karmavargaNAoMkA sAtakarmarUpa pariNamana hotA hai / isa liye koI jIva yoM hI sahaja mokSa prApta nahIM kara sakatA hai / kyoMki isa taraha karmoM kA AvAgamana barAbara hotA rahatA hai / karma barAbara sattAmeM bane rahate haiN| jisake hRdayameM Atma zarIrAdi saMbaMdhI bheda-vijJAna ho jAtA hai, vaha samakitI jIva bhedajJAnake balase pratyeka samaya baMdhakI apekSA adhika karmoMko kSaya karatA hai arthAt usake baMdha thor3A hotA hai aura nirjarA bahuta hotI hai, isaliye vahI, mukti sundarIkA varaNa karatA hai| ATha karmoMke ATha dRSTAnta / devapai pasyo hai paTa rUpako na gyAna hoya, jaisaiM darabAna bhUpa-dekhanauM nivArai hai| sahata lapeTI asidhArA sukhadukhakAra, madirA jyauM jIvanakauM mohinI bithArai hai| kAThameM diyau hai pA~va karai thitiko subhAva, citrakAra nAnA nAma cItakai samArai hai / 1 vistRta karatA hai-mohanIkA vistAra karatA hai / 2 citrita karake-banA krke|
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ (77) cakrI UMca nIca dherai bhUpa dIyo maiMne karai, .. eI ATha karma harai soI hamaiM tArai hai // 58 // artha-devakI mUrtipara yadi kapar3A par3A huA ho, to jisa taraha usakA jJAna nahIM hotA hai-usakA rUpa nahIM dikhatA hai, usI prakAra jJAnAvaraNI karmakA paradA par3anese AtmAkA jJAna guNa DhaMka jAtA hai / jisa taraha daravAna arthAt paharedAra rAjAkA darzana nahIM karane detA hai, usI prakAra darzanAvaraNI karma AtmAke darzanaguNakA darzana nahIM hone detA hai / jisa taraha zahadameM lipaTI huI talavArakI dhAra cATanese mIThI lagatI hai aura sAtha hI jIbhako kATa DAlatI hai, usI prakArase vedanI karma AtmAko sukhI, duHkhI karatA hai / yaha karma AtmAke avyAbAdha guNakA ghAta karatA hai / jisa taraha zarAba jIvoMpara mohanIkA arthAt vehozIkA ( bAvalepanakA) vistAra karatI hai, usI prakArase mohanI karma AtmAko mohita kara DAlatA hai / isa karmake saMyogase jIva parapadArthoM meM iSTa tathA aniSTakI kalpanA karatA hai aura tadrUpa AcaraNa karatA hai / arthAt isase jIvake samyaktva aura cAritra guNakA ghAta hotA hai / jisa taraha corakA paira kAThameM de denese vaha kATha usakI sthiti karatA hai-usako kahIM hilane calane nahIM detA hai, usI prakArase Ayu karma jIvakI bhavabhavameM sthiti karatA hai| jaba taka eka zarIrakI Ayu purI nahIM ho jAtI hai, taba taka jIva dUsare zarIrameM 1 cakavAlA arthAt kuMbhAra / 2 ghar3atA hai-banAtA hai| 3 rokatA hai /
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ (78) nahIM jA sakatA hai / isase avagAha guNakA ghAta hotA hai / jisa prakAra citrakAra nAnAprakArake citra banAkara unake judA judA nAma rakhatA hai, usI prakArase nAma karma ekendriyAdi nAmavAle zarIra banAtA hai / yaha karma AtmAke sUkSmatva guNakA ghAta karatA hai / jisa prakArase kumhAra U~ce nIce arthAt choTe bar3e bartana banAtA hai, usI prakArase gotra karma U~ca nIca kulameM jIvako utpanna karatA hai / aura jisa prakAra bhaMDArI rAjAko dAna karanese rokatA hai, usI prakAra antarAya karma dAna lAbha bhoga aura upabhogameM rukAvaTa karatA. hai / ina AThoM karmoMkA jinhoMne haraNa kiyA hai, ve hI (siddhaparameSThI ) hamako tAranemeM samartha haiN| caudaha guNasthAnoM meM sattAvana Asrava / pacapana aru pacAsa tetAlisa, - chayAlisa saiMtisa cauvisa jAna / bAisa ThAisa solaha dasa aru, nava nava sAta aMta na bakhAna // caudai guNathAnakamaiM iha vidha, AsravadAra kahe bhagavAna / mUla cAra uttara sattAvana, nAsa karau dhari saMvaragyAna // 59 // artha-pahale mithyAtva guNasthAnameM 55 Asrava hote haiN|
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ (79) AhAraka aura AhArakamizra ye do nahIM hote haiM / dUsare sAsAdana guNasthAnameM 50 Asrava hote haiM-pAMca mithyAtva, eka AhAraka aura eka AhArakamizrayoga ye sAta nahIM hote haiM / tIsare mizra guNasthAnameM 43 Asrava hote haiM-14 Asrava nahIM hote haiM:-5 mithyAtva, 4 anantAnubandhI, 2 AhAraka aura audArikamizra, vaikriyakamizra, kArmANa ye tIna / cauthe avrata guNasthAnameM 46 Asrava hote haiM- Uparake 43 aura aMtake 3 mizra milAkara / pAMcaveM dezavirati guNasthAnameM 37 Asrava hote haiM / Uparake 46 meMse 4 apratyAkhyAnakaSAya, 4 yoga, aura eka trasavadha isa taraha 9 ghaTA denA cAhiye / chaTe pramattasaMyamameM 24 Asrava hote haiM4 saMjvalana kaSAya, 9 hAsyAdi nokaSAya, 9 yoga aura 2 AhAraka / sAtaveM apramattameM 22 hote haiM:-4 saMjvalanakaSAya, 9 yoga aura 9 hAsyAdi nokaSAya | AThaveM apUrvakaraNameM Uparake hI 22 Asrava hote haiN| navaveM anivRttikaraNameM 16 Asrava hote haiM:-9 yoga, 4 saMjvalana kaSAya aura 3 veda / dazaveM sUkSmasAmparAyameM 10 Asrava hote haiM:-9 yoga aura 1 sUkSma lobha / gyArahaveM upazAnnakaSAyameM inhIM 9 yogoMkA Asrava hotA hai, vArahaveM kSINamohameM bhI inhIM 9 yogoMkA Asrava hotA hai aura terahaveM sayogakevalI guNasthAnameM 3 kAyayoga, 2 vacanayoga, aura 2 manoyoga isa taraha sAtakA Asrava hotA hai aura antake caudahaveM ayogakevalI guNasthAnameM Asrava sarvathA nahIM hotA hai| isa taraha
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ (80) 'bhagavAna kevalIne batalAyA hai ki kauna kauna guNasthAnoMmeM kitane kitane AsravadvAra hote haiM / Asravake mUla bheda cAra haiM aura uttara bheda 57 haiM / he bhavyo, saMvaratatvako jAnakara inake nAza karanekA prayatna kro| caudaha guNasthAnoMmeM 120 prakRtiyoMkA bandha / ikasau satarai eka ekasau, cauhattara satahattara maan| satasaTha tesaTha unasaTha ThAvana, bAisa satarai dasameM thAna // gyArama bArama terama sAtA, eka baMdha nahiM aMta nidAna / saba guNathAnaka ba~dhai prakRti ima, niha. Apa abaMdha pichAna // 6 // artha-pahale mithyAtvaguNasthAnameM 117 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai / kA~kI saba milAkara 148 prakRtiyAM haiN| inameMse sparzAdika 20 prakRtiyoMkA sparzAdika 4 meM aura 5 baMdhana aura 5 saMghAtoMkA pAMca zarIroM meM antarbhAva ho jAtA hai| isa kAraNa bheda-vivakSAse sava 148 aura abheda 1 Asravake 1 dravyavandhakA nimittakAraNa, 2 dravyabandhakA upAdAnakAraNa, 3 bhAvabandhakA timittakAraNa aura 4 bhAvabandhakA upAdAnakAraNa ye cAra bheda haiN|
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ (81) vivakSAse 122 prakRtiyAM haiM / inameMse samyAgmathyAtva aura samyakprakRti ina donoMkA bandha nahIM hotA hai / kyoMki ina donoMkI sattA samyaktva pariNAmoMse mithyAtva prakRtike tIna khaMDa karanepara hotI hai / isaliye anAdi mithyAdRSTIkI bandhayogya prakRtiyAM kula 120 haiM / inameMse mithyAtva-guNasthAnameM tIrthakara prakRti, AhAraka zarIra aura AhAraka aMgopAMga ina tIna prakRtiyoMkA baMdha nahIM hotA hai / kyoMki ina tInoMkA baMdha samyagdRSTiyoMke hI hotA hai / isa taraha pahale guNasthAnameM 117 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / dUsare sAsAdana guNasthAnameM 'eka ekasau ' arthAt 101 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai / arthAt Upara kahI huI 117 prakRtiyoMmeMse mithyAtva, huMDakasaMsthAna, napuMsakaveda, narakagati, narakagatyAnupUrvI, narakAyu, asaMprAptAmRpATikAsaMhanana, ekendriyajAti, vikalatraya tIna, sthAvara, AtApa, sUkSma, aparyApta aura sAdhAraNa ina solaha prakRtiyoMkA baMdha nahIM hotA hai| __ tIsare mizraguNasthAnameM 74 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai / dUsare guNasthAnameM jina 101 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai, unameMse anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, lobha, styAna. gRddhi, nidrAnidrA, pracalApracalA, dubhaMga, duHsvara, anAdeya, nyagrodha saMsthAna, svAti saMsthAna, kubjaka saMsthAna, vAmana saMsthAna, vajranArAca saMhanana, nArAca saMhanana, arddhanArAca saMhanana, kIlita saMhanana, aprazastavihAyogati, strIveda, ca0 za06
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ (82) nIcagotra, tiryaggati, tiryaggatyAnupUrvI, tiryagAyu aura udyota ina 25 vyucchinna prakRtiyoMke ghaTAnese zeSa rahIM 76 / inameMse manuSyAyu aura devAyu ye do aura ghaTA denI cAhiye / kyoMki isa guNasthAnameM kisI bhI AyukarmakA baMdha nahIM hotA hai / isa taraha 74 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / ____ cauthe guNasthAnameM 77 prakRtiyoMkA bandha hotA hai| Upara kahI huI 74 aura manuSyAyu, devAyu tathA tIrthakara ye tIna; kula 77 / __ pAMcaveM guNasthAnameM 67 prakRtiyoMkA bandha hotA hai| cauthe guNasthAnakI 77 prakRtiyoM se apratyAkhyAnAvaraNa, krodha, mAna, mAyA, lobha, manuSyagati, manuSyagatyAnupUrvI, manuSyAyu, audArika zarIra, audArika aMgopAMga, aura vajaSabhanArAca saMhanana ye daza vyucchinna-prakRtiyAM ghaTA denese 67 raha jAtI haiN| __chaThe guNasthAnameM 63 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / Uparake 67 meMse pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA aura lobha ina 4 ko ghaTA denese 63 rahatI haiM / sAtaveM guNasthAnameM 59 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / chaThe guNasthAnakI 63 bandhaprakRtiyoMmeMse asthira, azubha, asAtA, ayaza kIrti, arati, aura zokake ghaTAnese zeSa rahI 57, inameM AhArakazarIra aura AhAraka aMgopAMga ina doke milAnese 59 hotI haiN|
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ (83) AThaveM guNasthAna meM 58 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / UparakI 59 meM se devAyuko ghaTAnese 58 prakRtiyAM baMdhayogya rahatI haiM / navave guNasthAna meM 22 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / UparakI 58 meMse nIce likhIM 36 vyucchinna prakRtiyoMko ghaTAnese 22 rahatI haiM:- nidrA, pracalA, tIrthakara, nirmANa, prazasta vihAyogati, paMcendriyajAti, taijasa zarIra, kArmANa - zarIra, AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga, samacaturasra saMsthAna, vaikriyaka zarIra, vaikriyaka aMgopAMga, devagati, devagatyAnupUrvI, rUpa, rasa, gaMdha, sparza, agurulaghutva, upaghAta, "paraghAta, udbhAsa, trasa, bAdara, paryApta, pratyeka, sthira, zubha, subhaga, susvara, Adeya, hAsya, rati, jugupsA aura bhaya / daza guNasthAna meM 17 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / Upa-rakI 22 meMse puruSaveda, aura saMjvalana krodha, mAna, mAyA, lobhako ghaTAnese 17 rahatI haiM / gyArahaveM, bArahaveM, aura terahaveM guNasthAna meM kevala eka sAtAvedanIya prakRtikA baMdha hotA hai / dazaveMmeM jina 17 prakRtiyoMkA baMdha hotA hai, unameMse jJAnAvaraNIyakI 5 darzanAvaraNIyakI 4, antarAya kI 5, yazaH kIrti, aura uccagotra ina 16 ko ghaTAnese eka sAtAvedanIya raha jAtI hai / antake caudahaveM guNasthAnameM kisI bhI prakRtikA bandha nahIM star hai / vaha baMdharahita avasthA hai / isa taraha saba guNa
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ (84) sthAnoMkI bandhaprakRtiyAM batalAI / nizcaya nayase AtmAko karmabandhase rahita jAnanA cAhiye / caudaha guNasthAnoM meM 122 prakRtiyoM kA udaya / ika sau satarai ika sau gyArai, sau aru sau, cau sattAsIya / ikyAsI chaihattara behattara, chyAsaTha aru sATha udIya // unasaTha sattAvana byAlisa aru, bArai prakRti udai hai jIya / caudai guNathAnakakI racanA, udayabhinna tuva siddha sukIya // 61 // artha - mithyAtva guNasthAnameM 117 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / 122 meMse samyakprakRti, samyagmithyAtva, AhAraka zarIra, AhAraka aMgopAMga aura tIrthaMkaraprakRti ina pAMca prakRtiyoMkA udaya isa guNasthAna meM nahIM hotA / dUsare guNa-sthAnameM 119 prakRtiyoM kA udaya hotA hai / pahale guNasthA-nakI 117 meM se mithyAtva, AtApa, sUkSma, aparyApta, sAdhA -- raNa aura narakagatyAnupUrvI ina 6 prakRtiyoMkA udaya nahIM hotA hai / tIsare guNasthAna meM 100 prakRtiyoM kA udaya hotA hai / dUsare guNasthAnakI 111 prakRtiyoMmeMse anantAnubandhI 4, ekendriyAdika 4, aura sthAvara 1, ina 9 vyucchinni
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ (85) prakRtiyoMke ghaTAnese zeSa rahIM 102, unameM se narakagatyAnupUrvI vinA ( kyoMki yaha dUsare guNasthAnameM ghaTAI jA cukI hai ) zeSakI tIna AnupUrvI ghaTAnese ( kyoMki tIsare guNasthAna meM maraNa na hone se kisI bhI AnupUrvIkA udaya nahIM hai ) zeSa rahIM 99 aura eka samyagmithyAtvakA udaya yahAM milA / isa taraha isa guNasthAna meM 100 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / cauthe guNasthAnameM 'sau cau' arthAt 104 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / UparakI 100 prakRtiyoM meM se vyucchi - naprakRti samyagmithyAtva ke ghaTAnepara rahIM 99, inameM cAra AnupUrvI aura eka samyakprakRti ina pAMcake milAne se 104 huii| pAMcaveM guNasthAnameM 87 prakRtiyoMkA udaya hotA | pUrvakI 104 prakRtiyoMmeMse apratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha, devagati, devagatyAnupUrvI, devAyu, narakagati, narakagatyAnupUrvI, narakAyu, vaikriyaka zarIra, vaikriyaka aMgopAMga, manuSyagatyAnupUrvI, tiryaggatyAnupUrvI, durbhaga, anodaya aura ayazaHkIrti ina sattaraha vyucchinna prakRtiyoMke ghaTAnese 87 rahatI haiM / chaTThe guNasthAnameM 81 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / pichalI 87 meMse pratyAkhyAnAvaraNa krodha, mAna, mAyA, lobha, tiryaggati, tiryagAyu, udyota aura nIcagotra ina ATha vyucchinna prakRtiyoMke ghaTAnese zeSa rahIM 79, inameM AhAraka zarIra aura AhAraka aMgopAMga - milAne se 81 prakRtiyAM hotI haiM / sAtaveMmeM 76 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / pichalI 81 meMse AhAraka zarIra, AhAraka
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ (86) aMgopAMga, nidrAnidrA, pracalApracalA aura styAnagRddhi ke ghaTAnese 76 prakRtiyAM rahatI haiN| AThaveM meM 72 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / pichalI 76 meMse samyaktva prakRti, arddhanArAca, kIlaka aura asaMprAptAspATikA ye tIna saMhanana, ina cArakA udaya nahIM hotA hai / navaveMmeM 66 kA udaya hotA hai / pichalI 72 meMse hAsya, rati, arati, bhaya, zoka, jugupsA ina chahako ghaTAnese 66 rahatI haiM / dazaveM guNasthAna meM 60 prakRtiyoMkA udaya hotA hai / pichalI 66 meMse strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda, saMjvalana krodha, mAna aura mAyA ina chahako ghaTAnese 60 rahatI haiM / gyArahaveM guNasthAnameM 59 kA udaya hotA hai / pichalI 60 meMse eka saMjvalana lobhakA udaya yahAM ghaTa jAtA hai / bArahaveM meM 57 kA udaya hotA hai / pichalI 59 meM se vajranArAca aura nArAca ghaTAne se 57 hotI haiM / terahaveM guNasthAnameM 42 prakRtiyoM kA udaya hotA hai / pichalI 57 meM se jJAnAvaraNI - yakI 5, antarAyakI 5, darzanAvaraNIyakI 4, nidrA aura pracalA isa taraha 16 vyucchinna prakRtiyoM ke ghaTAne se 41 rahIM, inameM tIrthakarakI apekSAse eka tIrthaMkara prakRtiko milAnese 42 huI / caudahaveM guNasthAnameM 12 kA udaya rahatA hai / pichalI 42 meM se ina tIsa vyucchinna prakRtiyoM ke ghaTAnese 12 rahatI haiM; - vedanIya, vajravRSabhanArAca, nirmANa, sthira, asthira, zubha, azubha, sukhara, duHsvara, prazastavahAyogati, aprazastavihAyogati, audArika zarIra, audArika
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ (87) aMgopAMga, taijasa zarIra, kArmANa zarIra, samacaturasra saMsthAna, nyagrodha, svAti, kubjaka, vAmana, huMDaka, sparza, rasa, gaMdha, varNa, agurulaghutva, upaghAta, paraghAta, ucchAsa aura pratyeka / ve bAraha prakRtiyAM ye haiM:-vedanIya, manuSyagati, manuSyAyu, paMceMdriyajAti, subhaga, trasa, bAdara, paryApta, Adeya, yaza:kIrti, tIrthakara aura uccagotra / isa taraha caudaha guNasthAnoMkI racanA hai / nizcayase terA nija AtmA ina saba karmoMke udayase bhinna siddhasvarUpa hai| ___ caudaha guNasthAnoMme 122 prakRtiyoMkI udIraNA / ika sau sataraiika sau gyAre,sau sau cau sttaasiijaan| ikyAsI tehattAra unahattari tesaThi sattAvana maan|| chappana cauvana unatAlisa teramaiM aMta nAhI prvaan| yaha udIraNA caudaithAnaka, karai gyAnabala so tU jAna ___ artha-61 veM kavittake arthameM caudaha guNasthAnoM meM jitanI jitanI prakRtiyoMkA udaya batalAyA hai, ThIka utanI utanI hI prakRtiyoMkI udIraNA hotI hai aura vaha isa kavittameM batalAI gaI hai / antara sAtaveM, AThaveM, navaveM, dazaveM, gyArahaveM aura bArahaveM meM kevala 3 prakRtiyoMkA par3atA hai aura terahavemeM 9 kA / vaha isa tarahase ki vahAM sAtaveMmeM 76 prakRtiyoMkA udaya hotA hai, aura yahAM 73 kI udI. raNA hotI hai / kyoMki caudahaveM guNasthAnameM udaya to 12 prakRtiyoMkA rahatA hai, parantu udIraNA vahAM nahIM hai / isa
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ (88) liye una 12 prakRtiyoMko terahaveM guNasthAnakI 30 prakRtiyoMmeM milAnese unakI saMkhyA 42 hogaI / jinameMse tIna sAtA, asAtA aura manuSyAyu to chaThe guNasthAnameM udIrita hotI haiM aura zeSa 39 kI terahavemeM udIraNA hotI hai| bIcake sAtaveM, AThaveM, navaveM, dazaveM, gyArahaveM aura bArahavemeM inhIM tIna prakRtiyoMke kama ho jAnese udIrita prakRtiyoMkI saMkhyA kramase 73, 69, 63, 57, 56, 54, ho jAtI hai / he bhavya, tujhe jAnanA cAhie ki caudaha guNasthAnoMmeM yaha udIraNA jJAnake balase hotI hai / isa lie jJAnakA sampAdana kara / caudaha guNasthAnoM meM nAnA jIvoMkI apekSA 148 prakRtiyoMkI sttaa| _____ savaiyA ikatIsA / pahale sau ar3atAla dUjemaiM sau paiMtAla, tIjemAhiM sau saiMtAla cauthemaiM aThatAlasau / pAMcaiM guna sau saiMtAla cha? sAtai A3 naumaiM, dasamaiM gyAramai upasamI hai jyAlasau // A naumaiM sau ar3atIsa dazamaiM ikasau doya, bAramaiM ikasau eka AgeM paMdre TAla sau| terai caudamai picAsI sattA nAsa avinAsI, nauM loka ghana Uradha rAjU hai saiMtAlasau // 63 //
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ (89) artha-bA~dhehue karma jabataka udayameM nahIM Ate haiM kiMtu jyoMke tyoM baddha bane rahate haiM taba taka usa avasthAko sattA kahate haiM / pahale aura cauthe guNasthAnameM 148 prakRtiyoMkI sattA hai / dUsare guNasthAnameM tIrthakara, AhAraka zarIra, aura AhAraka aMgopAMga ina tInako chor3akara 145 kI sattA hai / tIsaremeM tIrthakara prakRtiko chor3akara aura pAMcaveMmeM narakAyuko chor3akara 147 prakRtiyoMkI sattA hai / chaThe sAtaveMmeM aura upazamazreNIke AThaveM, navaveM, dazaveM aura gyArahaveMmeM narakAyu aura tiryagAyuko chor3akara 146 kI sattA hai / kSapakazreNIvAle AThaveM, navave guNasthAnoMmeM 4 anaMtAnubaMdhI, 3 mithyAtva aura 3 Ayu ( deva pazu aura nAraka ) ko chor3akara 138 kI sattA hai / kSapakazreNIvAle dazaveMmeM 102 kI sattA hai / navaveMmeM jo 138 kA satya hai, usameMse ye 36 vyucchinna prakRtiyAM ghaTAnese 102 hotI haiM:-tiryaggati 1, tiryagyatyAnupUrvI 1, vikalatraya 3, nidrAnidrA 1, pracalApacalA 1, styAnagRddhi 1, udyota 1, Atapa 1, ekendriya 1, sAdhAraNa 1, sUkSma 1, sthAvara 1, apratyAkhyAnAvaraNa 4, pratyAkhyAnAvaraNa 4, nokaSAya 9, saMjvalana krodha 1, mAna 1, mAyA 1, narakagati 1 aura narakagatyAnupUrvI / bArahavemeM 101 prakRtiyoMkI sattA hai / pichalI 102 meMse eka sUkSmalobhakI sattA ghaTa jAtI hai / Age terahaveM aura caudahaveM guNasthAnameM 'paMdai TAlasau-saumeMse pandraha kama arthAt 85 prakRtiyoMkI sattA hai / uparyukta 101 meMse jJAnAvaraNIya
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 90 ) kI 5, antarAyakI 5, darzanAvaraNIyakI 4, nidrA 1 aura pracalA 1 aise 16 ghaTAne se 85 rahatI haiM / caudahaveM guNasthAna meM aMta ke samaya se pUrva samaya meM 72 aura antameM 13 kI sattA nAza karake avinAzI siddha hote haiM / unheM maiM namaskAra karatA hUM | ve 147 rAjU ghanAkAra lokake UrdhvabhAgameM virAjamAna hote haiM / antarmuhUrtake janma maraNoMkI ginatI / bhU jala pAvaka pauna sAdhAraNa paMca bheda, sUcchama vAdara dasa parateka gyAra haiM / chaihajAra bAre bAre janama marana dherai, ve te cau iMdrI asI sATha cAlisa dhAra haiM | cauisa paMceMdrI saba chAsaTha sahasa tIna, sai chattIsa, se saiMtIsa tehattara sAra haiM / chattIsa pacAsI svAsa adhika tIjA aMsa, nau nAtha mohi saba dukhasauM udhAra haiM // 64 // artha- alabdhaparyAptaka jIvoMke antarmuhUrtameM kitane janma maraNa hote haiM, yaha isa padyameM batalAyA hai / jo jIva eka bhI paryApta pUrNa nahiM kara pAtA hai, kiMtu muhUrtake bhItara hIparyApta pUrNa honese pahale hI mara jAtA hai, use alabdhaparyAtaka yA labdhyaparyAptaka kahate haiM / pRthvIkAya, jalakAya,
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ (91) agnikAya, vAyukAya aura sAdhAraNa vanaspatikAya ina pAMcake sUkSma aura vAdarake bhedase daza bheda hue / inameM eka pratyeka vanaspatikAya milAnese gyAraha bheda hue / ina gyArahoM labdhyaparyAptaka jIvoMke antarmuhUrtameM chaha hajAra bAraha bAraha janma maraNa hote haiM / do iMdriya jIvoMke 80, teiMdriyake 60, cauiMdrIke 40 aura paMceMdrI jIvoMke cauvIsa cauvIsa janma maraNa hote haiM / isa taraha saba milAkara 6012411+80+6+40+24-66336 janma maraNa antarmuhartameM hote haiM / 3773 svAsakA eka pramANa muhUrta hotA hai / eka svAsameM aThAraha bAra janma maraNa hotA hai, isaliye 66336 janma maraNameM EESE=36851 svAsa hue / aura ina 3685 svAsoMkA eka antarmuhUrta huaa| maiM apane nAtha arthAt vItarAgadevako namaskAra karatA huuN| merA ina janma maraNake duHkhoMse ve hI uddhAra kareMge / ghAtI karmoMkI 47 prkRtiyaaN| mati suta audhi manaparajai kevalagyAna, paMca Avarana gyAnAvaranI paMcabheda haiM / cakkhu au acakkhu audhi kevaladarasa cAri, Avarana cAri nidrA nidrAnidrA kheda haiM // 1 jo bAlaka na ho, vRddha na ho, rogI na ho, AlasI na ho, aise svastha sukhI manuSyake svAsa isa prasaMgameM liye gaye haiN|
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ (92) pracalA pracalApracalA thAnagRddhi nau bheda, darsanAvaranI, moha aThAIsa bheda haiM / dAna lAbha bhoga upabhoga bala aMtarAya, pAMca saba saiMtAlIsa ghAtiyA niSeda haiM // 65 // artha-jJAnAvaraNIyakI 5, darzanAvaraNIyakI 9, mohanIyakI 28 aura antarAyakI 5 isa taraha ghAtI karmoMkI saba milAkara 47 prakRtiyAM haiN| ina sabako judA judA batalAte haiM / jJAnako AvaraNa karanevAle jJAnAvaraNIyake pAMca bheda haiM-1 matijJAnAvaraNa, 2 zrutajJAnAvaraNa, 3 avadhijJAnAvaraNa, 4 manaHparyayajJAnAvaraNa aura kevalajJAnAvaraNa / darzanAvaraNIyake 9 bheda haiM-1 cakSurdarzanAvaraNa, 2 acakSurdarzanAvaraNa, 3 avadhidarzanAvaraNa, 4 kevaladarzanAvaraNa (ye cAra AvaraNa), 5 nidrA, 6 nidrAnidrA, 7 pracalA, 8 pracalApracalA aura 9 styAnagRddhi / mohanIyake 28 bheda haiM (ye Ageke padyameM batalAye haiM ) / antarAyake 5 bheda haiM-1 dAnAntarAya, 2 lAbhAntarAya, 3 bhogAntarAya, 4 upabhogAntarAya, aura 5 vIryAntarAya / ghAtI karmoMkI ye 47 prakatiyAM niSidhya haiM-inako AtmAse judA karanA cAhiye / mohanIya karmakI 28 prkRtiyaaN| anaMtAnubaMdhI au apratyAkhyAnI pratyAkhyAnI, saMjvalana cArauM krodha mAna mAyA lobha hai|
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ (93) hAsya rati arati soka bhaya jugupasA, nArI nara paMDha pacIsa cAritako chobha hai / mithyAta samai mithyAta samai prakRtimithyAta, tInauM darsanamoha darsanako cobha hai| . aThAIsa mohanIya jIvanikauM mohata haiM, . nAsai jathAkhyAta samyaka chAyaka sobha hai||66|| artha-mohanIya karmake 28 bheda haiM, jinameMse 25 cArimohanIyake haiM aura 3 darzanamohanIyake haiN| 1 anantAnubaMdhI-krodha, 2 mAna, 3 mAyA, 4 lobha, 5 apratyAkhyAnAvaraNIya-krodha, 6 mAna, 7 mAyA, 8 lobha, 9 pratyAkhyAnAvaraNIya-krodha, 10 mAna, 11 mAyA, 12 lobha, 13 saMjvalana-krodha, 14 mAna, 15 mAyA, 16 lobha, 17 hAsya, 18 rati, 19 arati, 20 zoka, 21 bhaya, 22 jugupsA ( glAni ), 23 puruSaveda, 24 strIveda, 25 napuMsakaveda ye paccIsa cAritrameM kSobha karanevAle cAritramo. hanIyake bheda haiM / 1 mithyAtva, 2 samyagmithyAtva, aura 3 samyakprakRti ye tIna darzanameM cubhanevAle darzanamohake bheda haiM / isa mohanIya karmake nAza honepara yathAkhyAta saMyama athavA kSAyika cAritrakI prApti hotI hai| ina guNoMse jIva zobhAyamAna hotA hai| aghAtI karmoMkI 101 prakRtiyAM aura ATha karmoM kI sthiti| sAtA au asAtA doi vedanI naraka pasu,
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ (94) nara sura Ava cyAri UMca nIca gota hai| nAmakI tirAnU eka sata eka aghAtiyA, Adi tIna aMtarAya thiti tIsa hota hai // nAma gota bIsa mohanI sattari korAkorI, dadhi AvakI sAgara tetIsa udota hai| vedanI cauvIsa gharI solai nAma gota pAMcauM, aMtara muhUrata, vinAsaiM gyAnajota hai // 67 // artha-vedanIya karmakI sAtA au asAtA ye 2 prakRtiyAM, AyukarmakI narakAyu, tiryagAyu, manuSyAyu aura devAyu ye 4 prakRtiyAM, gotra karmakI uccagotra aura nIcagotra ye 2 aura nAmakarmakI 93 isa taraha cAra aghAtI kaukI saba milAkara 101 prakRtiyAM haiM / Adike tIna karma arthAt jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, aura vedanIya aura antakA antarAya; ina cAroMkI utkRSTa sthiti 30 kor3Akor3I sAgarakI hai / nAma karmakI aura gotra karmakI 20 kor3Akor3I sAgarakI, mohanIyakI 70 kor3Akor3I sAgarakI aura Ayu karmakI 33 sAgarakI utkRSTa sthiti hai / vedanIya karmakI jaghanya sthiti 24 ghar3I arthAt bAraha muhUrta, nAma karma aura gotra karmakI solaha solaha ghar3I, aura zeSa jJAnAvaraNIya, darzanAvaraNIya, mohanIya, antarAya aura Ayukarma ina pAMcoMkI antarmuhUrta
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ (95) hai| jJAnajyoti arthAt jJAnI mahAtmA ina sabakA nAza karate haiN| nAmakarmakI 93 prakRtiyAM / tana baMdhana saMghAta varNa rasa jAta paMca, saMsathAna saMhanana SaTa ATha phAsa haiN| gati AnupUravI hai cAri do vihAya gaMdha, aMga tIni paiMsaThi ye trasa thUla bhAsa haiM / paryApati thira subha subhaga prateka jasa, susura Adeya do do niramAna svAsa haiN| apaghAta paraghAta aguru laghu AtApa, udota tIrthakarakauM bandoM aghanAsa hai // 6 // artha-nAma karmakI 93 prakRtiyAM haiM, jinameMse 65 piMDaprakRtiyAM haiM aura 28 apiMDaprakRtiyAM haiM / piNDaprakRtiyAM unako kahA hai ki jo eka eka bhedameM aneka aneka pAI jAtI haiN| jinake judA judA svataMtra nAma ginAye gaye haiM ve apiMDaprakRti kahI jAtI haiM / pahale apiMDa prakRtiyAM batalAte haiM / pAMca tana arthAt zarIra karma-1audArika zarIra, 2 vaikriyika zarIra, 3 AhAraka zarIra, 4 taijasa zarIra, aura 5 kArmaNa zarIra / pAMca bandhana karma-1 audArika bandhana, 2 vaikriyika bandhana, 3 AhAraka bandhana, 4 taijasa bandhana, 5 kArmANa bandhana / pAMca saMghAta haiM:-1 audArika
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ (96) zarIra saMghAta, 2 vaikriyika zarIra saMghAta, 3 AhAraka saMghAta, 4 taijasa saMghAta, 5 kArmANa saMghAta / pAMca varNakarma haiM:-1 kAlA, 2 pIlA, 3 lAla, 4 nIlA, 5 sapheda / pAMca rasakarma haiM:-1 khaTTA, 2 mIThA, 3 kaDuA, 4 tIkhA, 5 kasailA / pAMca jAti karma haiM-1 ekeMdriya jAti, 2 doiMdriya jAti, 3 teiMdriya jAti, 4 cauiMdriya jAti 5 paMceMdriya jAti / chaha saMsthAna karma haiM:-1 samacaturasra saMsthAna, 2 nyagrodha parimaMDala, 3 vAmana, 4 svAtika, 5 kubjaka, 6 huMDaka / chaha saMhanana karma haiM:-1 vajravRSabhanArAca saMhanana, 2 vajranArAca saMhanana, 3 nArAca saMhanana, 4 arddhanArAca saMhanana, 5 kIlaka saMhanana, 6 asaMprAptAsapATika saMhanana / ATha sparzakarma haiM:-1 ThaMDA, 2 garama, 3 halakA, 4 bhArI, 5 narama, 6 kaThora, 7 cikanA, 8 khurdraa| cAra gati karma haiM:-1 naraka gati, 2 tiryaMca gati, 3 manuSya gati, 4 devagati / cAra AnapUrvI karma haiM:-1 narakagatyAnupUrvI, 2 tiryaMcagatyAnupUrvI, 3 manuSyagatyAnupUrvI, 4 devagatyAnupUrvI / do vihAyogati karma haiM:-1 prazastavihAyogati 2 azaprastavihAyogati / do gaMdhakarma haiM:-1 sugaMdha, 2 durgadha / tIna aMgopAMga karma haiM:-1 audArika aMgopAMga, 2 vaikriyika aMgopAMga aura 3 AhAraka aMgopAMga / aba 28 apiMDa prakRtiyAM batalAte haiM-1 trasa, 2 sthAvara, 3 sthUla, 4 sUkSma, 5 paryApta, 6 aparyApta, 7 sthira, 8 asthira, 9 zubha, 10 azubha, 11 subhaga, 12 durbhaga, 13 pratyeka,
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ (97) 14 sAdhAraNa, 15 yaza kIrti, 16 ayaza kIrti, 17 susvara, 18 duHsvara, 19 Adeya, 20 anAdeya, 21 nirmANa, 22 zvAsocchAsa, 23 apaghAta, 24 paraghAta, 25 agurulaghu, 26 Atapa, 27 udyota aura tIrthaMkara / tIrthakaradevako maiM namaskAra karatA huuN| jambUdvIpake pUrva pazcimakA varNana / jaMbUdIpa eka lAkha meru dasa hI hajAra, bhadrasAla do vana sahasa cavAlIsake / bAkI chayAlIsa AdhauM Adha donoM hI videha, devAranya vana unatIsa sai vAIsake / tInauM nadI paune cAri sata cArauM hI vakhyAra, .. do hajAra AThauM hI videha baca Isake / sattarai sahasa sAta sata tIni jojanake, namauM cAri tIrthaMkara svAmI jagadIsake // 69 // artha-jaMbUdvIpa pUrva pazcima eka lAkha yojana caur3A hai / isake bIcameM sudarzana meru hai, jisakA cArauM tarapha golAkAra vistAra dazahajAra yojanakA hai / isake pUrvapazcima bhadrazAla nAmakA eka eka vana hai, jo pratyeka bAvIsa hajAra yojanake vistAravAlA hai, isa taraha una donoMkA vistAra cavAlIsa 1 mahAyojana jo ki do hajAra kozakA hotA hai / . ca. za07
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ (98) hajAra yojanameM hai / isa taraha meru aura donoM bhadrazAlavanoMkA vistAra milAkara 54 hajAra yojana huA / isako eka lAkhameMse ghaTAyA, to bAkI chiyAlIsa hajAra yojana rahe / inameM teIsa teIsa hajArake donoM videha haiM / isa taraha jambUdvIpakA eka lAkha yojana pUrva pazcima vistAra hai / aba bhadrazAla vanase lavaNasamudrake taTataka jo vidaha kSetra hai, usakA vizeSa varNana karate haiM:-videha kSetrameM lavaNa samudrake taTake lagA huA devAraNya vana hai, jo 2922 yojanakA hai / aura tIna nadiyAM haiM, jo pratyeka ekasau paccIsa paccIsa yojanakI haiN| tInoM milAkara 375 yojanakI haiN| cAra vakSAragiri nAmake parvata haiM, jo do hajAra yojanake haiM arthAt pratyeka pAMca pAMcasau yojanakA hai / ATha videha kSetra haiM, jinakA vistAra 17703 yojanakA hai / pratyeka kSetra 22125 yojanakA hai / isa pUrva videhake vana, nadI, parvata aura kSetroMkI caur3AIkA jor3a teIsa hajAra yojana hojAtA hai| isI taraha pazcima videhakI bhI racanA hai / nadI parvatAdikoMkA vistAra saba aisA hI hai / nAmAdikA bheda hai / nIlavanta parvatapara kesarI nAmakA ida (tAlAba ) hai / usameMse sItA nadI dakSiNamukha hokara nikalI hai / vaha mAlyavaMta gajadanta parvatameMse hokara, sudarzanamerukA AdhA cakkara detI haI, pUrvavAhinI hokara, pUrva videhake bIcameMse lavaNasamudrameM
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ hai (99) 'jAkara milI hai / isa kAraNa pUrvavidehake ATha kSetroMke solaha kSetra ho gaye haiM / aise hI pazcima videhameMse sItodA nadI bahI hai aura usase pazcima videhake bhI solaha kSetra ho gaye haiN| donoM videhoMke saba milAkara 32 kSetra haiN| pUrva videhameM zrImaMdhara aura yugmaMdhara tathA pazcimavidehameM bAhu aura subAhu isa taraha cAra tIrthaMkara vidyamAna haiN| unheM maiM namaskAra karatA huuN| ve tInoM lokoMke svAmI haiM / jambUdvIpake dakSiNa uttarakA varNana / jaMbUdIpa dacchina uttara lAkha jojanako, bhAga ekasau navvai eka bharata bhAie / doya himavana saila cAri hemavata kheta, mahA himavana ATha solai hari gAie / ' battIsa niSadha e tiresaTha udhai tresaTha, bIcamaiM videha bhAga cauMsaTha batAie / . bhAga pAMca se chavIsa kalA chaha unnisakI, aThattara caityAlaya sadA sIsa naaie||70|| artha-jambUdvIpakA dakSiNa uttara vistAra eka lAkha yojanakA hai / isake 190 bhAga karanese jo eka bhAga
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ (100) hotA hai, utanA bharatakSetra hai / yaha eka bhAga 526 yojana aura chaha kalA (apUrNa unnIsa) ke barAbara hai / bharatakSetrakA AkAra dhanuSa sarIkhA hai / isake uttarameM himavAna nAmakA parvata hai / vaha 190 meMse do bhAga pramANa hai / arthAta usakA dakSiNa uttara vistAra bharatakSetrase dUnA 1052 yojana 12 kalA (bAraha apUrNa unnIsa) hai / himavAnase Age (uttarameM ) haimavata kSetra hai / vaha cAra bhAga pramANa arthAt 2105 yojana aura 5 kalA hai / usake Age mahAhimavAna pavata ATha bhAga pramANa 42110 yojana hai / mahAhimavAnase uttarameM (Age) harikSetra hai, vaha solaha bhAga pramANa 84210 yojana hai / Age niSadhaparvata hai, vaha battIsa bhAga pramANa arthAt 168422 yojana hai / isa taraha lavaNasamudrase videha kSetrataka saba milAkara 63 bhAga 3315719 hue / itanA.hI vistAra meruse uttarakI ora videhase lavaNa samudrataka samajhanA cAhiye / donoMkA jor3a huA 126 bhAga pramANa / aba raha gayA bIcakA videhakSetra, so usakA dakSiNa uttara vistAra 190 meM 64 bhAga pramANa arthAt 336844 hai / taba 63+63+64=190 yA 3315716,331571733268455100000 yojana ho gaye / eka bhAga 526 yojana 6 kalAkA hotA hai| eka yojanakI 19 kalA mAnI haiM / jambUdvIpameM vItarAga devake 78 akRtrima caityAlaya haiM / unheM nirantara mastaka nabAnA cAhiye-namaskAra karanA caahiye|
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ (101) adholokake zreNIbaddha biloMkI saMkhyA / sAta narka bhUmi unacAsa pAthare nivAsa, iMdraka bhI unacAsa bIcamAhiM bile haiM / pahalau sImaMta cAri disA senI unacAsa, cAri vidisAmaiM aThatAlI bheda nile haiM / ATha disa senIbaMdha tInisai aThAsI bhae, AgeM ATha ATha ghaTe aMta cAri mile haiN| saba cyAnavai sai cAri jojana asaMkha dhAri, . dayA dharai dharma kareM tinauM dukha gile haiM // 71 // artha-naraka bhUmiyAM sAta haiM / una sabameM 49 pAthar3e ( uttarabheda ) haiM / pratyeka pAthar3emeM kUpake AkArakA gola eka eka indraka hai, isa liye unakI saMkhyA bhI 49 hai / unake bIcameM bila haiM / pahalI bhUmimeM 13 pAthar3e haiM, unameM pahilA sImantaka nAmakA pAthar3A yA paTala hai / usakI cAroM dizAoMmeM unacAsa unacAsa aura aura vidizAoMmeM ar3atAlIsa ar3atAlIsa zreNIvaddha bila haiM / so dizAoMke 196 aura vidizAoMke 192 isa taraha AThoM dizAoMke milakara 388 bila hue / yaha eka paTalakA varNana huaa| zeSa 48 paTala yA pAthar3e rahe, so unake biloMkI saMkhyA kramase ATha ATha ghaTatI huI hai / arthAt dUsarekI 380, tIsarekI 372, cauthekI 364 aura Age isI taraha ATha
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (102) ATha ghaTatI huI calI gaI hai, so antake paTalameM cAra bila raha gaye haiM / isa antake paTalakA nAma apratiSThAna indraka hai| isakI vidizAoMmeM bila nahIM haiM, cAra dizAoMmeM hI eka eka bila hai / ina saba unacAsoM paTaloMke biloMkI saMkhyA 9604 hai aura unakA vistAra asaMkhyAta yojana hai / jo jIva dayAbhAva dhAraNa karate haiM aura dharma karate haiM, . ve ina narakoMke mahAn duHkhoMse bacate haiM / Urdhvalokake zreNIbaddha vimaan| Uradha tiresaTha paTala kahe AgamameM, tresaTha hI iMdraka vimAna bIca jAnie / pahalau jugala tAke pahaleko riju nAma, jAkI cAra disA seni bAsaTha pramAnie // cArauM dosai ar3atAlIsa AgeM ghaTe cAri cAri. aMta rahe cAri UMce cAri ThIka tthaanie| senIbaMdha Thattara sai solai jojana asaMkha, siddha bArai jojanapai dhyAnamAhiM aanie||72|| artha-UrdhvalokameM arthAt svargoMmeM 63 paTala haiM / pratyeka paTalake bIcameM eka eka iMdraka vimAna hai / arthAt indraka vimAnoMkI saMkhyA bhI 63 hai / pahale jugalake arthAta saudharma IzAna svargake 31 paTala haiN| unameMke pahale paTalakA
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ (103) nAma Rju vimAna hai / isa vimAnakI cAroM dizAoMmeM bAsaTha bAsaTha zreNIbaddha vimAna haiM arthAt saba dizAoMke milAkara 248 vimAna hue / yaha eka paTalakA varNana huaa| isake Upara jo zeSa 62 paTala haiM, unake vimAnoMkI saMkhyA Upara Upara kramase cAra cAra kama hotI gaI hai arthAt dUsare paTalameM 244, tIsaremeM 240, aura cauthemeM 236 isa kramase hai / antake sarvArthasiddhi paTalameM kevala cAra vimAna haiM aura usake nIceke sampUrNa paTaloMke sampUrNa vimAnoMkI saMkhyA 7816 hai / ve asaMkhyAta yojanake vistAravAle haiM / antake sarvArthasiddhi paTalase 12 yojanakI UMcAIpara ananta siddha bhagavAn virAjamAna haiM, unako dhyAnameM lAnA cAhiye arthAt unakA nirantara dhyAna karanA caahiye| lavaNodadhike 1008 kalazoMkA varNana / launodadhi bIca cAri disAmAhiM cAri kUpa kahai haiM mRdaMga jema tinikau pramAna hai / peTa aura UMce eka eka lAkha jojanake, . nIceM au mukha tAkau dasa hajAra mAna hai| cAri vidisAmaiM cAri peTa aura UMce dasa, hajAra eka nIce au mukhako bakhAna hai|
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ (104) antara disA hajAra peTa UMce haiM hajAra, nIceM aura mukha sauke dhanya jainagyAna hai // 73 // artha-jambUdvIpake AsapAsa jo lavaNodadhi samudra hai, usake bIcameM cAroM dizAoMmeM cAra kUpa haiM / unakA AkAra mRdaMgake samAna hai / unakA peTa arthAt madhyakI caur3AI aura UMcAI eka eka lAkha yojanakI hai tathA ve nIce talImeM aura muMhapara daza daza hajAra yojanake vistAravAle haiM / dizAoMke sivAya vidizAoMmeM bhI cAra kUpa haiN| unakA peTa aura U~cAI daza daza hajAra yojanakI aura nIcekA tathA mukhakA vistAra hajAra hajAra yojanakA hai| dizA aura vidizAoMke bIcameM ATha antara dizAe~ haiM, unameM eka hajAra kUpa haiM / arthAt pratyeka antara dizAmeM savA savA sau kUpa haiM / inake peToMkA vistAra aura U~cAI hajAra hajAra yojanakI hai aura nIcekA tathA muMhakA vistAra sau yojanakA hai / isa taraha saba milAkara 1008 kUpa yA bar3avAnala haiM / aise aise parokSa viSayoMkA batalAnevAlA jina bhagavAnakA jJAna dhanya hai| saTha iMdraka vimaan| * paiMtAlIsa lAkhako hai iMdraka rijUvimAna, sarvAratha siddha aMta eka lAkhakA kahA / cavAlIsa ghaTe haiM tesaThamaiM vAsaThi Thaura, UMce UMce eka eka ketA ghaTatI lahA //
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ (105) sattara hajAra nausai satasaTha jojana hai, teisa adhika bhAga ikatIsakA gahA / tesaTha iMdraka nAma tesaTha hI jinadhAma, baMdoM manavacakAya tinakI sobhA mahA // 74 // artha-pahale yugalakA jo RjuvimAna nAmakA paTala hai, vaha 45 lAkha yojanakA hai aura antakA sarvArthasiddhi nAmakA paTala eka lAkha yojanakA hai / svargalokake sAre paTaloMkI saMkhyA 63 hai| isa taraha 62 sthAnoMmeM 44 lAkha kamase kama hue haiM / to aba dekhanA cAhiye ki eka dUsarese kitane kitane kama hote gaye haiM:-44 lAkhameM yadi 62 sthAnoMkA bhAga diyA jAyagA, to yaha kamI mAlUma ho jAyagI / 4400000-7096731 arthAt sattara hajAra nau sau sar3asaTha aura eka yojanake 31 bhAgoMmeMse 23 bhAga; itanA itanA vistAra Upara Uparake paTaloMkA kama hotA gayA hai / ina 63 indrakoMmeM 63 hI akRtrima jinamaMdira haiM, jo atizaya zobhAyukta haiM / unakI maiM mana vacana kAyase bandanA karatA huuN| 120 prakRtiyoMkA baMdha aura udaya / deva gati Ava AnupUravI prakRti tIna, vaikriyaka aMga AhAraka aMga cAra haiN| ajasa e AThauM UMcaiM ba~dhaiM nIceM udai hiM, saMjulanaM lobha vinAM paMdarai nihAra haiM //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ (106) hAsa rati bhai gilAni nara-veda nara-Ava, sUcchama aparjApati sAdhAraNa dhAra haiN| Atapa mithyAta e chabIsa baMdha udai sAtha, nIceM baMdha UMceM udai chIyAsI vicAra haiM // 75 // . artha-devagati, devAyu, aura devagatyAnupUrvI, ye tIna; vaikriyaka zarIra, vaikriyaka aMgopAMga, AhAraka zarIra aura AhAraka aMgopAMga ye cAra aura ajasa; saba milAkara huI ATha prakRtiyAM / ye AThauM Uparake guNasthAnoM meM baMdhatI haiM aura nIceke guNasthAnoMmeM udaya AtI haiM / saMjvalana lobhako chor3akara 15 kaSAya arthAt anaMtAnubaMdhI krodha mAna mAyA lobha, apratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha, pratyAkhyAna krodha mAna mAyA lobha aura saMjvalana krodha mAna mAyA ye pandraha aura hAsya, rati, bhaya, jugupsA, puruSaveda, puruSAyu, sUkSma, aparyApta, sAdhAraNa, Atapa, aura mithyAtva ye gyAraha isa taraha 26 prakRtiyAM jisa guNasthAnameM baMdhatI haiM, usImeM udaya AtI haiM / ina 26+8=34 prakRtiyoMko chor3akara zeSa jo 86 prakRtiyAM haiM, unakA baMdha nIceke guNasthAnoMmeM hotA hai aura udaya UMceke guNasthAnoM meM hotA hai| ___ huMDakakA pahale guNasthAnameM, vAmana, kubjaka, svAtika, aura nyagrodhaparimaMDalakA dUsare guNasthAna paryanta, aura samacaturasrakA AThaveM guNasthAnake chaThe bhAga paryanta, bandha hotA hai / parantu udaya ina chahoM saMsthAnoMkA terahaveM guNasthAna paryanta hotA hai|
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ (107) vajraSabhanArAcakA cauthe guNasthAnataka, vajranArAca, nArAca, ardha nArAca aura kIlakakA dUsare guNasthAnataka aura asaMprAptAmRpATikakA baMdha pahile guNasthAnameM hai| aura udaya ardhanArAca, kIlaka, sphATikakA sAtaveM guNasthAnataka, nArAca, vajranArAcakA gyArahaveM taka aura vajraSabhanArAcakA terahaveM guNasthAnataka hai| nirmANakA baMdha AThaveM guNasthAnake chaThe bhAgataka aura udaya terahaveM guNasthAnataka hotA hai| ___ aprazastavihAyogatikA baMdha dUsare guNasthAnataka aura prazastavihAyogatikA AThaveM guNasthAnake chaThe bhAga paryanta hotA hai aura udaya ina donoMkA terahaveM guNasthAnataka hotA hai| ___ udyotakA baMdha dUsare guNasthAnataka aura udaya pAMcaveM guNasthAnataka hotA hai| agurulaghu, apaghAta, paraghAta aura zvAsocchAsakA bandha AThaveMke chaThe bhAga taka aura udaya terahaveM taka hotA hai| nidrAnidrA, pracalAmacalA aura styAnagRddhikA baMdha dUsare guNasthAnataka aura udaya chaThe taka hotA hai| naraka Ayu, naraka gati aura narakagatyAnupUrvIkA baMdha pahile guNasthAnameM hotA hai aura udaya cauthetaka hotA hai| narakagatyAnupUrvIkA udaya sAsAdana aura mizra guNasthAnameM nahIM hotA hai| tiryaMca gati aura tiryaMca AyukA bandha dUsare guNasthAna
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (108) taka aura udaya pAMcaveM guNasthAna taka hotA hai| tiryaMca gatyAnupUrvIkA baMdha dUsare guNasthAna taka aura udaya mizra guNasthAna chor3akara cauthe guNasthAna paryanta hotA hai| ___manuSyagati aura manuSyAyukA bandha cauthe guNasthAnataka aura udaya caudahaveM guNasthAna paryanta hotA hai / tIsaremeM Ayu bandha nahIM hotaa| ekendriya, doiMdriya, teiMdriya aura cauindriyakA baMdha pahale guNasthAnameM hotA hai aura udaya dUsare guNasthAnataka hotA hai / audArika zarIra aura audArika aMgopAMgakA baMdha cauthe guNasthAnataka aura udaya caudahaveMke antaparyanta hai / paMcendriyakA baMdha AThaveM guNasthAnake chaThe bhAgataka aura udaya caudahaveM guNasthAna taka hai| taijasa kArmANakA bandha AThaveMke chaThe bhAgataka hai aura udaya caudahaveMke upAntya samaya taka hai| jJAnAvaraNakI 5 antarAyakI 5 aura darzanAvaraNakI 4 prakRtiyoMkA bandha dazaveM paryanta aura udaya bArahaveMke anta samaya taka hotA hai| ___ yazaH kIrti aura ucca gotrakA baMdha dazaveM guNasthAnataka aura udaya caudahaveM guNasthAnake anta taka hai / sAtAvedanIyakA baMdha terahaveM guNasthAna taka aura udaya caudahaveM guNasthAna taka hai| . nIcagotrakA baMdha pahale guNasthAnataka aura udaya pAMcaveM guNasthAna taka hai|
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ (109) asAtAvedanIyakA baMdha chaTThe guNasthAna taka aura udaya caudahaveM guNasthAna taka hai / napuMsaka vedakA baMdha pahale guNasthAna meM hai, aura udaya navave guNasthAnake cauthe bhAga taka hai / strIvedakA baMdha dUsare guNasthAnataka aura udaya navaveM guNasthAnake cauthe bhAga taka hai / saMjvalana lobhakA baMdha navarve guNasthAna paryanta aura udaya daza guNasthAna taka hai / arati zokakA baMdha chaTTai guNasthAna taka aura udaya AThave guNasthAna taka hai / nidrA pracalAkA bandha AThaveM guNasthAnake pahale bhAga taka aura udaya bArahaveM taka hai / sthAvarakA baMdha pahale guNasthAna meM aura udaya dUsare guNasthAna taka hai / sa, bAdara aura paryAptakA baMdha AThaveMke chaThe bhAga taka: aura udaya caudahaveM paryanta hai / pratyekazarIrakA bandha AThaveMke chaThe bhAga taka aura udaya terahaveM taka hai / asthira azubhakA bandha chaTThe taka aura udaya terahaveM takahotA hai / sthira, zubha aura susvarakA baMdha AThaveMke chaThe bhAga taka aura udaya terahaveM guNasthAna taka hai / subhaga aura AdeyakA baMdha AThaveMke chaThe bhAga taka aura
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 110 ) udaya caudahaveM guNasthAna taka hai / durbhaga, duHsvara, anAdeyakA baMdha dUsare guNasthAna taka aura udaya durbhaga ana deyakA cauthetaka dusvarakA terahaveM guNasthAna taka hai / tIrthaMkara prakRtikA bandha cauthe guNasthAnase AThaveMke cha -bhAga taka aura udaya terahaveM se caudahaveM guNasthAna taka hai / paMcaparAvartanakA svarUpa / bhAva parAvartana anaMta bhAga bhavakAla, bhava parAvartana anaMta bhAga kAla hai / kAla parAvartana ananta bhAga kheta kahyau, khetako ananta bhAga puggala visAla hai || tAkau Adhau nAma ardha puggala parAvartana, phira rahyau hai yAhi gyAnI gyAna bhAla hai / tAhI samai samyaka upajivekau joga bhayo, aura kahA samakita larakauMkA khyAla hai // 76 // artha- karmabaMdhoMke karanevAle jitane prakAra ke bhAva haiM, una sabako mithyAtI jIva kramapUrvaka jitane samaya meM anubhava karatA hai utane kAlako eka bhAvaparAvartana kAla kahate haiM / isa bhAvaparAvartanakA jitanA kAla hai, usakA anantavAM bhAga kAla bhavaparAvartanakA hai / narakagati tathA devagatikA jaghanya Ayu dazahajAra varSakA aura utkRSTa Ayu vetIsa
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ (111) sAgarakA; manuSyagati tiryaMcagatikA jaghanya Ayu antarmuhartakA aura utkRSTa Ayu tIna palyakA hai / ina cAroM gatiyoMkA jaghanyase lekara utkRSTa taka Ayu kramapUrvaka dhAraNa karanemeM Ayuke jitane bheda ho. sakate haiM, una sabako yathAkrama pUrNa karanemeM jitanA samaya lagatA hai, use eka bhavaparAvartanakA kAla samajhanA cAhiye / isa bhavaparAvartanake kAlase anantavA~ bhAga kAla kAlaparAvartanakA hai / bIsa kor3Akor3IsAgarakA eka kalpakAla hotA hai / isakAlake jitane samaya haiM, una saba samayoMmeM kramase janma maraNa dhAraNa karaneko eka kAlaparAvartana kahate haiM / isa kAlaparAvartanake kAlase anantavAM bhAga kAla kSetraparAvartanakA hotA hai / kSetra parAvartana do prakArakA hai, eka svakSetraparAvartana aura dUsarA parakSetra parAvartana | sUkSmanigoda labdhyaparyAptakI jaghanya avagAhanA ghanAMgulake asaMkhyAtaveM bhAga hai aura mahAmacchakI utkRSTa avagAhanA hajAra yojana lambI, pAMcasau yojana caur3I aura aDhAIsau yojana UMcI hai / so ukta jaghanya avagAhanAse lekara utkRSTa avagAhanA taka kramase eka eka pradeza adhika avagAhanAke zarIrako lekara janma maraNa 1 yahAMpara yaha vizeSatA hai ki naraka gatimeM to 33 sAgarakI utkRSTa AyuSya lI jAtI hai; paraMtu devagatikI utkRSTa na lekara kevala 31 sAgaratakakI lenI cAhiye / kyoMki navagraiveyakase upara jo 31 sAgarase adhika AyuNyavAle deva hote haiM, ve saba samyagdRSTi hI hote haiM aura isI kAraNa do sAgarake jitane samaya hote haiM utane bAra unheM phira saMsAra meM janma dhAraNa karanekA prasaMga prApta nahIM hotaa|
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ (112) karaneko eka svakSetraparAvartana kahate haiM / sumeru parvatakI jar3ake nIce madhyake ATha pradeza haiM / una ATha pradezoMko apane zarIrake ATha madhya pradeza banAkara jaghanya avagAhanako dhAraNa karake utpanna ho tathA usI avagAhanAko lekara jitane usake Atmapradeza haiM utanI hI bAra janma maraNa kare / isake bAda unase eka eka pradeza haTakara kramapUrvaka tIna lokake asaMkhyAta pradezoM meM janma maraNa karanekA nAma eka parakSetraparAvartana hai / svakSetra aura parakSetraparAvartanake kAlake jor3ako eka kSetraparAvartanakA kAla samajhanA caahiye| isa kSetraparAvatenake kAlakA anantavA~ bhAga kAla pudgalaparAvartanakA hai / ananta karma aura nokarma pudgalaparamANuoMko kramapUrvaka ekake bAda eka grahaNa karake chor3aneko eka pudgalaparAvartana kahate haiM / isakA dUsarA nAma dravyaparAvartana bhI hai| pudgalaparAvartanake Adhe kAlako ardhapudgalaparAvartana kahate haiM / yaha jIva saMsArameM mithyAtva pariNAmase anantavAra ananta parAvartana karatA hai / jaba isakA ardhapudgalaparAvartana kAla bAkI raha jAtA hai, taba jJAnI jAnatA hai ki isakI kAlalabdhi A gaI hai-isakI yogyatA samyaktvake utpanna honekI ho gaI hai / yadi adhepudgalaparAvartanase eka samaya bhI adhika bhramaNa zeSa rahA ho, to samyaktvakI utpatti nahIM ho sakatI hai| aisA niyama hai / jisa jIvako samyaktva ho jAtA hai, vaha antarmuhUrtase lekara dhapudgalaparAvartanake kAlake bhItara kisI bhI samayameM avazya mukta ho jAtA hai /
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 113) isa taraha samyaktvakA pAnA bahuta kaThina hai / isako pA lenA kucha lar3akoMkA khela thor3e hI hai / punaH paMcaparAvartana | bhAvaparAvartana anaMta jo kareM haiM jIva, eka bhAvateM anaMta bhava parAvarta haiM / eka bhausetI anaMta kAlaparAvarta kareM, kAla anaMta khetaparAvarta karta haiM | eka khetataiM anaMta puggalaparAvartana, paMca pherIviSai Apa mithyAvasa partta haiM / . sAtakauM vinAsa jinheM samyaka prakAsa teI, darva kheta kAla bhava bhAvateM nikarta haiM ||77 || artha - jIva saMsArameM mithyAtvake vazIbhUta hokara ananta bhAvaparAvartana karate haiM aura jitane samaya meM eka bhAvaparAvartana hotA hai, utane meM ananta bhavaparAvartana ho jAte haiM / kyoMki, bhAva parAvartanameM saba prakAra ke karmabaMdhakA kAraNa AtmabhAva kramase utpanna hokara karma bA~dhatA hai; kiMtu dUsare parAvartanoM meM eka eka karmake bhogakI hI mukhyatA rahatI hai athavA pugalaparAvartanameM pradezabaMdha mAtrakI hI mukhyatA rahatI hai / kyoMki eka samaya meM mithyAtva bhAvase jitane karma ba~dhate haiM, unake kSaya karane ke liye ananta bhavaparAvartana karanA par3ate haiM aura eka bhavameM jo karma ba~dhate haiM, unake dUra karaneko ananta ca0 za0 8
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ (114) kAlaparAvartana karanA par3ate haiM / ananta saMkhyAke ananta bheda haiN| jitane samayameM eka kAlaparAvartana pUrA hotA hai, utanemeM ananta kSetraparAvartana ho jAte haiN| eka kSetrake bA~dhe hue karma dUra karaneko ananta pudgalaparAvartana karanA par3ate haiM / isa taraha jIva Apa paMcaparAvartanarUpa pherAmeM arthAt cakkara meM par3A hai-ananta bAra janmatA hai aura ananta bAra maratA hai| jinake anantAnubandhI krodha, mAna, mAyA, loma aura mithyAtva, samyamithyAtva, samyakprakRtimithyAtva ina sAta prakRtiyoMkA vinAza ho gayA hai; ataeva kSAyika samyaktvakA prakAza ho gayA hai, ve hI jIva isa dravyakSetrakAlabhavabhAvarUpa paMca parAvartanoM ke cakkarase nikala pAte haiM / __ pAMca lbdhiyaaN| thAvarateM sainI hoya e hI khaya upasama hai, dAna pUjA udyata visohI upayoga hai| guru upadesa tattvagyAna so hI desanA hai, aMta korAkorI karmakI thiti prAyoga hai| jagamaiM anaMta bAra cAri labdhi pAI ini, karnalabdhi vinA samakitako na joga hai| adhoM apUrava anivRtta karna tIna kareM, mithyAmAhiM pIche cauthA samyaka niyoga hai 78
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 115 ) artha - anAdi mithyAdRSTI yA sAdi mithyAdRSTI jIvako bahuta kAlase ekendrI meM bhramaNa karate karate samaya pAkara sthAvara se nikalakara sainIpaMcendriyatvakI prApti honeko kSayopazama labdhi kahate haiM / labdhizabdakA artha prApti hai / zubha karma ke udayase dAna pUjAdi zubha kAryoMke karaneke liye udyata hone ko visohI yA vizuddhi labdhi kahate haiM / sadguruke 'upadeza se tavajJAnakI prApti honeko dezanAlabdhi kahate haiM / kAla pAkara vrata dhAraNa karake aura upavAsAdi tapazcaryA karake athavA aura bhI kisI prakAra Ayukarmake sivA zeSa sAtoM karmokI sthitiko antaHkor3Akor3I sAgara pramANa kara denA so prAyogya labdhi hai / ye cAroM labdhiyAM isa jIvako yadyapi ananta bAra huI hoM; parantu pAMcavIM karaNalabdhi jabataka nahIM huI ho, tabataka isa jIvako samyaktvakA lAbha nahIM hotA / kyoMki karaNalabdhi ke vinA samyaktvakI prApti nahIM hotI hai, aisA niyama hai / - karaNa nAma pariNAmoM kA hai| jaba midhyAtI jIva samyake sanmukha hotA hai, usa samaya usake pariNAma adhaHkaraNa, apUrvakaraNa, aura anivRttikaraNarUpa hote haiM / jisa karaNa meM uparita samayavatI tathA adhastanasamayavartI jIvoMke pariNAma sadRza tathA visadRza hoM, use adhaHkaraNa kahate haiM / jisameM uttarottara apUrva hI apUrva pariNAma hote jAveM arthAt
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ (116) bhinnasamayavartI jIvoMke pariNAma sadA visadRza hI hoM aura eka samayavartI jIvoMke sadRza ho aura visadRza bhI hoM, usako apUrvakaraNa kahate haiM / aura jisameM bhinnasamayavartI jIvoMke pariNAma visadRza hI hoM aura eka samayavartI jIvoMke sadRza hI hoM, use anivRttikaraNa kahate haiM / ye tInoM prakArake pariNAma uttarottara adhika adhika vizuddha hote jAte haiM, isIse inameM paraspara bheda mAnA gayA hai / ina tIna karaNoMke kara cukanepara samyaktva hotA hai / nandIzvara dviip| ekasau tiresaTha kirora cavarAsI lAkha, jojanakA cauMrA dIpa bAvana pahAra haiN| disA cAri aMjana jojana caurAsI hajAra, solai dadhimukha jojana dasa hajAra haiM // ratikara haiM battIsa jojana hajAra eka, laMbe caure UMce saba Dholake akAra haiN| sabapara jinabhauna bAvana virAjata haiM, varSa tIna bAra deva kareM jai jaikAra haiM // 79 // artha-isa padyameM AThaveM nandIzvara dvIpakI racanAkA varNana hai / isa dvIpakI caur3AI 1638400000 yojana hai| isake bhItara 52 parvata haiM / cAroM dizAoMmeM cAra to
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 117 ) aMjanagiri nAmake parvata haiM, jo caurAsI caurAsI hajAra yojana UMce lambe aura caur3e haiM tathA Adi madhya aura anta meM ikase haiM / ina aMjanagiriyoMke cAroM ora eka eka lAkha yojana lambI, caur3I, gaharI cAra cAra bAvar3I haiM aura unake bhItara daza daza hajAra lambAI, caur3AI, UMcAIke dadhimukha nAmake solaha sapheda parvata haiM / isa taraha cAroM aMjanagiri ke 16 dadhimukha haiM / jina bAvar3iyoM meM dadhimukha parvata haiM, unake bAharI do do konoMmeM do do ratikara parvata hajAra hajAra yojanake lambe, caur3e, UMce haiM / sAre ratikara 32 haiM / isa taraha 4+16+32 milAkara 52 parvata hue| ye saba Dholake samAna gola haiM aura ina sabake Upara eka eka jinamaMdira hai / aise saba milAne se 52 jinamaMdira hote haiM / vahAM varSameM tIna bAra kAtika, phAguna aura AsAr3ha ke antima ATha dinoMmeM deva Ate haiM aura pUjA, stuti, nRtya gAnAdi karake jayajayakAra karate haiM / merukA varNana | meru eka lAkha jar3a UMcA ninyAnU hajAra, cUlikA cAlIsa bAla aMtara vimAna haiM / nIceM bhadrasAla vana disA cAri jinabhauna, pAMcasaipai naMdana caitAle cAri vAna haiM // sAr3he bAsaTha hajAra somanasa vana cAri, caitAle UMce sahasa chattisa bakhAna haiM /
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ (118) tahAM vana pAMDuka caitAle cAri saba solai, manavacakAyasetI baMdoM pApa hAna haiM // 80 // artha-sumeru parvatakI UMcAI eka lAkha yojanakI hai,. jisameMse jar3ase arthAt bhUmike UparI bhAgaparase Upara ( bhadrazAlavanase pAMDukavanataka ) 99 hajAra yojana UMcA hai / rahe eka hajAra yojana, so itanI usakI jar3a hai / yaha jar3a citrA pRthivIse nIce hai / pAMDaka vanase Upara cAlIsa yojana UMcI. cUlikA hai, jisake Uparake bhAgakA saudharma svargake Rju vimAnase kevala eka bAlake barAbara antara hai / nIce arthAt merukI caugirda bhUmipara yA citrA pRthvIke Upara bhadrazAla nAmakA vana hai, jisapara merukI cAroM dizAoM meM cAra jinamaMdira haiM / isa bhadrazAlase pAMcasau yojanakI UMcAI para merukI cAroM dizAoMmeM 4 nandana vana haiM aura unameM 4 akRtrima caityAlaya haiM / nandanavanoMse 62 hajAra yojana kI UMcAI para 4 saumanasa nAmake vana haiM aura unameM bhI 4 caityAlaya haiM / isase Age 36 hajAra yojanakI UMcAIpara 4 pAMDuka nAmake vana haiM aura unameM bhI 4 jinacaityAlaya haiM / isa taraha ukta cAra nAmake solaha vanoMmeM jo 16 caityAlaya haiM, ve pApake nAza karanevAle haiN| unakI maiM manavacanakAyapUrvaka bandanA karatA huuN| meruparvatakA puurvpshcimvistaar| meru gola jar3atalaiM dasahajAra nabbaikau, bhUmamaiM hajAra dasa, naMdanapai lahA hai /
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ (119) nau hajAra nausai cauvana bhAga kahe tahAM, saumanasa vyAlIsasai bahattara rahA hai // pAMDuka hajAra eka bIca bArai cUlikA hai, causai caurAna vana pAMDuka saradahA hai| saumanasa naMdana haiM pAMcasaike, bhadrasAlabAIsa hajAra puvva pacchimamaiM kahA hai // 81 // artha-meru parvatakA vistAra gola hai / citrA pRthvIke nIce merukI jar3a daza hajAra navve (10090) yojanakI caur3I hai / aura Upara jahAM bhadrazAlavana hai vahAM usakI caur3AI daza hajAra yojanakI hai / isa taraha jar3ake nIcese citrA pRthvItaka merukI caur3AI kramase kama hotI hotI 90 yojana kama ho gaI hai / bhadrazAlavanase 500 yojanakI UMcAI para nandana vana hai, vahAM meru*9954 yojana aura kucha bhAga () adhika caur3A hai arthAt vahAM usakI caur3AI kucha kama 46 yojana ghaTI hai / nandana vanase 62500 yojanakI UMcAI para saumanasa vana hai| isa UMcAImeMse prAraMbhakI daza hajAra yojanakI UMcAI taka to merukI caur3AI ekasI hai-ghaTI nahIM hai| parantu Age 52500 yojanameM vaha kramase ghaTI hai aura saumanasa vanapara ___ * isameM donoM nandanavanoMkI pAMca pAMca sau yojanakI caur3AI bhI zAmila hai / merukI caur3AI yahAMpara 8954 yojana hai /
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ (120) 4272* yojanakI moTAI raha gaI hai / arthAta utanI UMcAImeM 5682 yojanase kucha adhika ghaTa gaI hai / isake Upara 36 hajAra yojanakI UMcAIpara pAMDakavana haiM / isa 36 hajArameMse 11 hajAra yojanakI UMcAI taka meru parvatakI caur3AI ekasI hai arthAt vahAMtaka 3272 yojanakI hI moTAI calI gaI hai / Age vaha ghaTI hai aura ghaTate ghaTate pAMDuka vanake pAsa 1 hajAra yojanakI raha gaI hai / jisake bIcameM cUlikAkI caur3AI 12 yojana hai aura zeSameM donoM ora cArasau caurAnave caurAnave yojanake pAMDaka vana haiN| (494+494+12=1000) . . saumanasa aura nandanavana pAMca pAMca sau yojanake caur3e haiM aura bhadrazAla vana pUrva pazcima bAIsa bAIsa hajAra yojanake haiN| caudaha guNasthAnoM meM marakara jIva kahAM kahAM jAtA hai / chappaya / misra khIna saMjoga, tInamaiM marana na pAvai / sAta ATha nava dasama, gyAra mari cauthe Avai // prathama cahU~gati jAya, dutiya vina naraka tIna gti| cauthe pUrava AvabaMdhate cahu~gati prApati // * isameM bhI donoM saumanasavanoMkI caur3AI hajAra yojana zAmila hai /
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 121 ) paMcama gyArama sAta guna, marai suragamaiM autarai / baMdoM ika caudasa thAna taji, ajara amara sivapada varai // 82 // artha- tIsare mizraguNasthAnameM, bArahaveM kSINakaSAyameM aura terahaveM sayogakevalI guNasthAnameM jIva maraNa nahIM pAtA hai, yaha niyama hai| sAtaveM, AThaveM, navaveM, dazaveM aura gyArahaveM guNasthAna se yadi jIva maraNa karatA hai, to cauthe guNasthAna meM AtA hai arthAt maraNa samaya avatarUpa hokara kArmANa yoga dhAraNa karatA hai aura devagatiko prApta hotA hai / ( dezavirata aura pramattavirata guNasthAna se bhI maratesamaya cauthe guNasthAna meM AjAtA hai ) / pahale mithyAtva guNasthAna meM marA huA jIva cAroM gatiyoMmeM jAtA hai; parantu devagatimeM navagraiveyaka taka hI jAtA hai / dUsare guNasthAnameM marakara naraka ko chor3akara zeSa tIna gatiyoMmeM arthAt tiryaca manuSya aura devagati meM jAtA hai / cauthe guNasthAna meM maraNa karake jIva, pUrvameM 1 isameM itanI vizeSatA hai ki samyaktvakI utpatti se pahale yadi narakAMyukA bandha ho cukA hai phira samyaktvasahita hI maraNa ho, to pahale narakataka hI jAtA. hai- Age narakoM meM nahIM jatA hai / isake sivAya yadi pahale niryacagatikA baMdha kiyA ho, aura pIche samyaktva grahaNa karake mare, to uttama bhogabhUmikA tiryaca hove / tathA mithyAtva guNasthAna meM devagatikA bandha kiyA ho, pIche samyaktva grahaNa kara mare, to svarga meM hI upaje - pAtAlavAsI, jyotiSI, aura vyantaroM meM utpanna na hove | yadi samyaktva grahaNa karaneke pahale kisI AyukA baMdhana kiyA ho, to vaha marakara bar3A deva ho- anyagatimeM na jAya aura sobhI bar3I RddhikA dhAraka ho /
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 122 ) arthAta mithyAtva avasthAmeM cAroM AyuoM meM se jisa AyukA baMdha kiyA ho, usIko prApta hotA hai / pAMcaveMse lekara gyArahaveM guNasthAnataka sAta guNasthAnoM meM yadi jIva maratA hai, to niyamase svarga jAtA hai / jo caudahaveM guNasthAnako chor3akara eka samayameM jarA maraNa se rahita mokSapadako prApta karate haiM, unakI maiM bandanA karatA hUM / navameM guNasthAna meM 36 prakRtiyoM kA kSaya / savaiyA ikatIsA | pratyAkhAnI cAri au apratyAkhAnI cAri bheda, saMjulana tIni nava nokaSAya jAnie / ekeMdrI vikalatrai thAvara Atapa udota, sUcchama au sAdhArana jIvanika mAnie // nidrAnidrA pracalApracalA aru thAnagRddhi, nIMda tInoM mahAkhoTI kabahUM na ThAnie / narka pasu gati AnupUravI prakRti cAri, maiM guNathAnaka maiM e chatIsa mAnie // 83 // artha-pratyAkhyAnI cAra arthAt pratyAkhyAnI 1 krodha, 2 mAna, 3 mAyA, 4 lobha; apratyAkhyAnI cAra arthAt 5 apratyAkhyAnI krodha, 6 mAna, 7 mAyA, 8 lobhaH saMjvalana tIna arthAt 9 saMjvalana krodha, 10 mAyA, 11 mAna; nau nokaSAya arthAt 12 hAsya, 13 rati, 14 arati, 15 zoka,
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ (123) 16 bhaya, 17 jugupsA, 18 strIveda, 19 puruSaveda, 20 napuMsakaveda, 21 ekendriya; vikalatraya arthAt 22 doiMdriya 23 teiMdriya, 24 cauiMdrI, 25 sthAvara, 26 Atapa, 27. udyota, 28 sUkSma, 29 sAdhAraNa; tInoM nidrA arthAt 30 nidrAnidrA, 31 pracalApracalA, 32 styAnagRddhi, 33 naraka gati, 34 pazugati, 35 narakagatyAnupUrvI aura 36 tiryaMca. gatyAnupUrvI ina 36 prakRtiyoMkA navaveM guNasthAnameM kSapakazreNIvAlA muni sattAse nAza karatA hai / jinavANIkI saMkhyA / solaha se cauMtIsa kirora lAkha terAsiya, aThattarasai aThAsI acchara e lekhie / ikyAvana kora ATha lAkha sahasa caurAsI. chasai sAr3he ikaIsa e siloka pekhie // tAko pada ika jora ikasau bArai kirora, terAsI lAkha sahasa aTThAvana dekhie / paMca pada ete saba dvAdasAMga jinavAnI, bardai mana lAya bhedagyAnakauM viskhie||4|| artha-isa padyameM dvAdazAMgarUpa jinavANIke akSaroM, zlokoM aura padoMkI ginatI batalAI hai / kevalI bhagavAnake dvArA jo vANI khirI thI aura gaNadharadevane jise dhAraNa karake
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ (124) . gUMthI thI, usIko jinavANI kahate haiM / usameM 16348307888 akSara haiM / 5108846213 zloka haiM aura usake pada ekatra kiye jAveM, to ve 1128358005 hote haiM / ina saba padoMkI samUharUpa jinavANIkI jI lagAkara bandanA karanese bhedajJAnakI vRddhi hotI hai| caudaha guNasthAnoMmeM karmoMkA Asrava / pahalaiM pAMcauM mithyAta dUrje anaMtAnubaMdhI, gyArai avirata pratyAkhyAnI pAMcaiM ghe| vaikriyaka au apratyAkhyAnI trasabadha cautheM, AhAraka cha? SaTa hAsya AThalauM lahe // tIni veda tIni saMjulana na lobha dasaiM, asata ubhai vacana mana bArahaiM kahe / sata anubhaya vaca mana audArika tereM misra kAramAna cAragunathA. saradahe // 85 // artha-pahile guNasthAnataka ekAnta, vinaya, viparIta, saMzaya aura ajJAna ina pAMca mithyAtvoMse Asrava hotA hai-Age inakA Asrava nahIM hotA / dUsare guNasthAnataka anantAnubandhI krodha mAna mAyA aura lobhase Asrava hotA 1 uktaM ca-koTI zataM dvAdazaM caiva koTyo lakSANyazItiranyadhikAni caiva / paJcAzadaSTau ca sahasrasaMkhyametacchrataM paJcapadaM namAmi //
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ . (125) / hai| pAMcaveM guNasthAnataka gyAraha aviratoMse (pAMca iMdriya chahe. manakI svacchandatA aura pAMca thAvaroMkI virAdhanAse) aura pratyAkhyAnI krodha mAna mAyA lobha ina cArase; isa taraha pandrahoMse Asrava hotA hai / cauthe guNasthAnataka vaikriyika, vaikriyika mizra, apratyAkhyAnI krodha, mAna, mAyA, lobha, aura trasavadha ina sAtose chaThe guNasthAnameM AhAraka aura AhAraka mizra ina dose; AThaveMtaka hAsyAdi chahase arthAt hAsya, rati, arati, zoka, bhaya, aura jugupsAse; navaveMtaka strIveda, puruSaveda, napuMsakaveda ye tIna veda aura saMjvalana krodha mAna mAyA ye tIna saMjvalana kaSAya isa taraha chahase; dazataka lobhase, bArahaveMtaka asat vacana, ubhaya vacana, asat mana, ubhaya mana ina cAra yogoMse aura terahaveMmeM sat vacana, anubhaya vacana, sat mana, anubhaya mana ye cAra manavacanayoga aura audArika, audArika mizra aura kArmANa ina sAtoMse Asrava hotA hai| ___ audArika mizra yoga aura kArmANayoga cAra guNasthAnoM meM arthAt pahale, dUsare, cauthe aura terahaveM guNasthAnoM meM hote haiN| caudaha guNasthAnoMmeM cAroM AyuoMkA baMdha aura udaya / naraka Ava pahalaiM ba~dhai udaya cauthe lauM, pasU Ava dUrjeM baMdha udai pAMcamaiM khii| nara Ava cauthe laga baMdha udai caudahalauM, sura Ava sArauM baMdha udai cArimaiM lahI //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ (126) nara pasujIva narka pasu nara Ava baMdha, cauthateM AgeM car3hivakoM na sakati ghii| cArauM Ava tIje gunathAnakamaiM baMdha nAhi, Ava nAsa bhae siddha tinakauM baMdauM sahI // 86 // artha-naraka AyukA baMdha pahale mithyAtva guNasthAnameM hotA hai aura udaya cauthe guNasthAnataka hotA hai / pazuAyu yA tiryaMcAyukA baMdha dUsare guNasthAna taka arthAt pahile aura dUsare guNasthAnameM hotA hai aura udaya pAMcaveM guNasthAna taka hotA hai / manuSyAyukA baMdha cauthe guNasthAnataka hotA hai aura udaya caudahaveM taka rahatA hai / devAyukA baMdha sAtaveM guNasthAnataka hotA hai aura udaya cauthe taka rahatA hai| kisI manuSya yA pazu jIvane naraka pazu yA manuSyakI Ayu bAMdha lI ho, to vaha cauthe guNasthAnase Age nahIM bar3ha sakatA hai-usake pariNAmoMkI itanI bar3hanekI zakti nahIM ho sakatI hai / uparyukta cAroM AyuoMkA baMdha tIsare mizra guNasthAnameM nahIM ho sakatA hai, aisA niyama hai / jo mahAtmA ina cAroM AyuoMkA nAza karake siddha padako prApta ho gaye haiM, unakI maiM bandanA karatA huuN| ATha sthAnoMmeM nigoda nahIM, cAra sthAnoM meM sAsAdana jIva _ nahIM jAte, Adi kathana / bhUmi nIra Agi pauna kevalI au AhAraka, jisa munine devagatikA baMdha kara liyA ho, vaha Age gyArahaveM guNasthAna taka car3ha sakatA hai; parantu devagatikA baMdha sAtaveM guNasthAnataka hI hotA hai|
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ (127) narka surga AThamaiM nigoda nAhiM gAie / sUcchama naraka teja vAyumaiM na sAsAdana, bhaunatrika pasumaiM na tIrthaMkara pAie // saba hI sUcchama aMga kahe haiM kapota raMga, kAramAna dehako supeda rUpa bhAie / vipula manapaU~ au parma audhi sarva audhi, ThIka lahaiM mokha tAteM inheM sIsa naaie||87|| artha-pRthvIkAya, jalakAya, anikAya, pavanakAya, kevalI bhagavAnakA paramaudArika zarIra, chaThe guNasthAnavartI munike pragaTa huA AhAraka zarIra, nArakI jIvoMke zarIra aura devoMke zarIra ina ATha sthAnoMmeM, nigoda jIva nahIM hote haiM / sUkSma jIvoMmeM arthAt pRthvIkAya, jalakAya, nityanigoda aura itara nigodake jIvoMmeM, sAtoM narakoMke jIvoMmeM, agnikAyake sUkSma bAdara jIvoMmeM aura pavanakAyake sUkSma bAdara jIvoMmeM-isa taraha ina cAra sthAnoMke jIvoMmeM sAsAdana guNasthAna nahIM hotA hai / arthAt jIva sAsAdana guNasthAnake pariNAmoMko vahAMtaka nahIM le jAsakatA hai / bhavanatrika arthAt bhavanavAsI deva, vyuttara deva aura jyotiSI deva, tathA bhogabhUmiyA aura karmabhUmiyA pazu inameM tIrthakarakI sattA sahita jIva nahIM jAtA hai / arthAt tIrthakara nAmakarmakA baMdha jisako huA ho, vaha jIva bhavanavAsIdeva AdimeM janma
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ (128) nahIM letA hai / sUkSma jIva jo ki chaha prakArake haiM, unakA raMga kApota arthAt kabUtara sarIkhA hotA hai / vigrahagatimeM jo kArmANa zarIra hotA hai, usakA raMga sapheda samajhanA cAhiye / vipulamanaHparyaya jJAna, paramAvadhi jJAna aura sarvAvadhi jJAnake dhAraka muni nizcayapUrvaka mokSako pAte haiM-ve tadbhavamokSagAmI hote haiM, isaliye maiM unheM namaskAra karatA huuN| sAta narakoM aura solaha svargoM kA AvAgamana / sAtatai nikasi pasu, chaThe nara vrata nAhiM, pAMce mahAvrata cauthesetI mokha sAra hai / tIje dUje pahaleteM Aya jinarAya hoya, bhaunatrika suraga doya ekeMdrI dhAra hai // bArahaveM svargasetI paMcaiMdrI pasu hoya, UparakauM Ayau eka narako autAra hai / dakkheMdra sudharmarAnI lokapAla lokAMtika, sarvArathasiddhi mokha lahai, namokAra hai // 88 // artha-sAtaveM narakase nikalakara jIva krUra paMcendriya pazu hotA hai-manuSya nahIM hotA hai / chaThe narakase nikalakara jIva manuSya to ho jAtA hai| parantu mahAvrata dhAraNa nahIM kara sakatA hai / pAMcaveMse nikalakara manuSya hotA hai aura mahAvata bhI dhAraNa kara sakatA hai| parantu samasta karmokA kSayakara mukta nahIM ho sakatA hai / cauthe narakase nikalakara
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ (129) manuSya hokara, mahAvrata dhAraNa karake mokSako bhI prApta kara sakatA hai; para tIrthakara nahIM ho sakatA / tIsare, dUsare aura pahale narakase nikalakara acintya vibhUtikA dhAraka tIrthakara bhI ho sakatA hai| bhavanatrika deva ( bhavanavAsI, vyantara, jyotiSI ) aura saudharma, IzAna svargoMke deva marakara ekeMdrA paryAyameM bhI janma le sakate haiM. parantu ekeMdrImeM agnikAya, vAyukAya sUkSma aura sAdhAraNa jIva nahIM ho sakate haiM-vAdara pRthvIkAya, jalakAya, vanaspatikAya ho sakate haiM / tIsare sanatkumAra svargase bArahaveM sahasrAra svargatakake deva paMceMdrI pazu ho sakate haiM-ekeMdriyAdi nahIM ho sakate aura bArahaveM svargase Uparake deva eka manuSyazarIrameM hI avatAra lete haiM-anya gatiyoM meM nahIM jAte / svargoM ke ATha yugala haiM aura unameM bAraha iMdra haiM / ina bAraha iMdroMmeM chaha uttarake haiM aura chaha dakSiNake haiM / dakSiNake chaha iMdra, saudharma svargakI iMdrANI, saudharma svargake cAroM lokapAla ( soma, yama, varuNa, kubera ), laukAntika deva aura sarvArthasiddhi svargake saba ahamindra ye kevala eka hI bhava dhAraNa karake mukta ho jAte haiM, isaliye una sabako merA namaskAra hai / kaSAyoMke dRSTAnta aura unake phala / pAhanakI rekha, thaMbha pAtharako, bA~sabir3A, 1 narakakA nikalA huA jIva sIdhA svargameM janma nahIM le sakatA aura svargase cyuta huA sIdhA narakameM nahIM jAsakatA hai, aisA niyama hai / strI maraNa karake chaTTe narakataka jA sakatI hai, sAtaveM narakameM nahIM jA sktii| ca0 za09
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ (130) kRmiraMga sama, cArauM narkamAhiM le dharai / halalIka hAithaMbha meSasIMga gAr3Imala, krodha mAna mAyA lobha tirajaMcamaiM pareM // rathalIka kAThathaMbha gomUta dehamailase, kaSAya bhare jIva mAnuSamaiM avatarai / jalarekhA vetadaMDa khurapA haladaraMga, dyAnata e cAri bhAva surgariddhikauM kreN||89|| artha-krodha, mAna, mAyA aura lobha ina cAra kaSAyoMke pariNAmoMkI tIvratA mandatAke anusAra 16 bheda hote haiM / una sabake kramase dRSTAnta tathA phala kahate haiM:-anantAnubandhI krodha pattharakI lakIrake samAna ananta kAla taka ThaharatA hai-bahuta hI kaThinAIse naSTa hotA hai / anantAnubandhI mAna pASANake khaMbhake samAna ananta kAla taka sIdhA jyoMkA tyoM banA rahatA hai-sahaja hI nahIM nabatA hai| anantAnubandhI mAyA bAMsake bhir3eke samAna bahuta hI Ter3hI mer3hI rahatI hai-aura anantAnubaMdhI lobha kRmiraMga arthAt lAkhake raMgake samAna bahuta hI pakkA hotA hai-anantakAlataka banA rahatA hai-zIghra nahIM dhultaa| ye cAroM kaSAya samyaktvako nahIM hone dete haiM aura jIvako naraka gatimeM le jAte haiM / apratyAkhyAnI krodha kheta jotanese jaisI halakI lakIra bana jAtI hai, usake samAna chaha mahInA taka rahatA hai|
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ (131) apratyAkhyAnI mAna haDDIke staMbhake samAna hai-naba sakatA hai| parantu muzkilase / apratyAkhyAnI mAyA, jisataraha meMDheke sIMga sAdhAraNa Ter3he aura lar3ane meM ghisaghisakara kama hote haiM usI taraha Ter3hI aura dhIre dhIre kama hotI hai / apratyAkhyAnI lobha gAr3Ike oMganake raMga samAna hai-kaThinAIse chUTa sakatA hai / ye cAra kaSAya samyaktva ghAta to nahIM karate haiM, parantu vrata aNumAtra bhI grahaNa nahIM karane dete haiM aura jIvako tiryaMca gatimeM le jAte haiM / pratyAkhyAnI krodha gAr3Ike cakekI lakIrake samAna hotA hai-adhika samaya taka nahIM ThaharatA hai / pratyAkhyAnI mAna lakar3Ike staMbhake samAna hotA hai-prayatna karanese naba sakatA hai / pratyAkhyAnI mAyA gomUtrake samAna kama TidAI liye hotI hai / pratyAkhyAnI lobha zarIrake Upara jo maila laga jAtA hai, usake samAna hotA hai-zIghra chUTa jAtA hai / ye cAroM kaSAya mahAvrata dhAraNa nahIM karane dete haiM aura ina kaSAyoMse bhare hue jIva prAyaH manuSya gatimeM janma pAte haiM / ye pratyAkhyAnI kaSAya eka bArake utpanna hue adhikase adhika 15 dinataka rahate haiN| saMjvalana krodha pAnIkI lakIrake samAna hai-tatkAla hI naSTa ho jAtA hai / saMjvalana mAna betakI char3Ike samAna hai, jo thor3ese prayatnase hI laca jAtI hai / saMjvalana mAyA khurapAka samAna hai-usameM thor3IsI hI Tir3hAI rahatI hai aura sajvalana lobha haladIke raMga samAna hai-bahuta sugamatAse miTa jAtA hai| granthakartA dyAnatarAya kahate haiM ki ye cAra kaSAyabhAva
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ (132) svargaRddhike karanevAle haiM; parantu inake hote hue yathAkhyAta cAritra nahIM ho sakatA hai / caudaha guNasthAnoM meM cautIsa bhAvoMkI vyucchitti / pahalai mithyA abhavva dUsare vibhaMga tIni, lesyA tIni avrata naraka deva cAramaiM / pasu pAMcaiM lesyA doya sAtai lobha dasaiM laga, krodha mAna mAyA tIni veda nau vicAramaiM // seta terai nara bhavva jIvata asiddha caudeM, paMcalabdha agyAna cacha acacha bAramaiM / cautIsauM bhAva kahe caudaha gunathAnakamaiM, ve (?) unIsa bArahamaiM maiM hauM avikaarmaiN||9|| artha-pahale mithyAtva guNasthAnataka mithyAtva bhAva aura abhavya bhAva ye do bhAva, dUsare guNasthAna taka kumati kuzruta aura kuavadhi ye tIna vibhaMga bhAva (kSAyopazamika), cauthe guNasthAna taka kRSNa, nIla aura kApota ye tIna lezyA tathA avrata (asaMyama ) narakagati aura devagati isa prakAra chaha bhAva, pAMcaveM guNasthAnataka pazu arthAt tiryaMcagati yaha eka, sAtaveM taka pItalezyA aura padmalezyA ye do bhAva, navaveM taka krodha mAna mAyA aura puruSaveda strIveda napuMsakaveda ye tIna veda isa taraha chaha bhAva, dazaveM taka sUkSma lobha yaha eka, bArahaveM taka pAMca labdhiyAM (dAna, lAbha, bhoga, upa
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ (133) bhoga, vIrya), ajJAna, cakSadarzana aura acakSudarzana ye ATha bhAva, terahaveM taka zukla lezyA yaha eka aura caudahaveM taka manuSyagati, bhavyatva, jIvatva aura asiddhatva ye cAra bhAva hote haiM / isa taraha ye 34 bhAva kramase caudaha guNasthAnoM meM batalAye arthAt yaha batalAyA ki kina kina guNasthAnoMmeM kina kina bhAvoMkI vyucchitti hotI hai ? jisa guNasthAnameM jisa bhAvakI vyucchitti kahI ho, usa guNasthAnase Upara vaha bhAva nahIM raha sakatA / isa liye yahAMpara jisa guNasthAna taka jo bhAva kahA ho vaha bhAva usase pUrvake guNasthAnoMmeM to yathAsaMbhava mila sakatA hai| paraMtu usake Uparake guNasthAnameM vaha bhAva sarvathA nahIM raha sakatA / inake sivA 19 bhAva bAraha guNasthAnoM meM batalAye haiM / (dekho AgekA savaiyA) maiM ina saba bhAvoMse judA vikArarahita huuN| kyoMki, karmarUpa paravastuke yogase ye saba vikAra upajate haiM / zuddha AtmAmeM ina bhAvoMkI kalpanA nahIM hai| bAraha guNasthAnoM meM unnIsa bhAva / upasama cauthai gyArai vedaka hai cauthai sAtai, chAyaka hai cautheM cau. dezavrata pAMca maiM / gyAna tIni tIjai bAreM, manaparje cha? bAreM, cArita sarAga cha? dasaiM kahyau sAMcamaiM // audhi tIjai bAreM, upasama cArita gyAre hI, chAyaka cArita bAreM caurdai karma vAcamaiM /
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ (134) paMcalabdhi chAyaka darasa gyAna tereM caudeM, nauM bhAva unaIsa chUTauM narka AMcamaiM // 91 // artha-upazama samyaktva cauthe guNasthAnase lekara gyArahaveM guNasthAna taka hotA hai / vedaka samyaktva cauthese sAtaveM guNasthAnataka hotA hai aura kSAyika samyaktva cauthese caudahaveM taka pAyA jAtA hai / dezatrata bhAva pAMcaveM hI guNasthAnameM hotA hai / mati, zruta aura avadhi ye tIna jJAna tIsare guNasthAnase lekara bArahaveM taka, manaHparjaya jJAna chaThese bArahaveM taka aura sarAga cAritra chaThese dazaveM taka kahA hai| avadhi darzana tIsarese bArahaveM taka hotA hai / upazama cAritra eka gyArahaveM guNasthAnameM hI hotA hai / kSAyika cAritra bArahaveMse lekara caudahaveM guNasthAnataka pAyA jAtA hai / pAMca labdhi, kSAyika darzana (kevala darzana) aura kevala jJAna ye 7 bhAva terahaveM caudahaveM guNasthAnameM hote haiM / isa taraha (pahile dUsareko chor3akara) bAraha guNasthAnoMmeM 19 bhAva hote haiM / ina bhAvoMko maiM namaskAra karatA hUM, jisase maiM narakoMkI AMcase chUTa jAUM-baca jaauuN| yadi pahale AyubaMdha na huA ho, to ina bhAvoMke honepara phira narakAdike duHkha nahIM sahanA par3ate haiN| ye 19 bhAva ghAti karmoMkA kSayopazamAdi honese hI hote haiM / inake kahane meM vyucchitti honekA yA dikhAnekA vaktAkA abhiprAya nahIM hai|
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ (135) pahale jo 34 bhAva kahe haiM unameM kuchakI utpatti to karmodayase, kuchakI kSayopazamAdise tathA kuchakI svAbhAvika hotI hai arthAt unameM karmakI kSayopazamAdi kisI avasthA vizeSakI AvazyakatA nahIM par3atI aura unakA varNana Upara Uparake guNasthAnoMmeM unakI vyucchitti dikhAneke liye kiyA gayA hai / donoM jagaha ina bhAvoMke judA judA kahanekA yahI prayojana hai| caudaha guNasthAnoMmeM trepana bhAva / ___ kavitta (31 maatraa)| cautisa battisa tetisa chattisa, ikatisa ikatisa ikatisa mAna / aTThAisa aTThAisa bAisa, bAisa bIsa bAramaiM thAna // cauthai terai aMtima thAnaka, ___paMca bhAva siddhAle jAna / samyaka gyAna darasa bala jIvata, nihacaisoM tU Apa pichAna // 92 // artha-jIvoMke jo 53 bhAva haiM, ve caudaha guNasthAnoM meM kramase isa prakAra hote haiM:-pahale guNasthAnameM 34, dUsaremeM 32, tIsare 33, cauthemeM 36, pAMcaveMmeM 31, chaThemeM 31, sAtaveMmeM .31, AThaveMmeM 28, navameM 28, dazameM 22, gyArahaveMmeM 22, bArahaveMmeM 20, terahaveMmeM 14 aura caudahaveMmeM
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ (136) 13 / siddhAlayameM pAMca bhAva hote haiM-samyaktva, jJAna, darzana, bala aura jIvatva / he Atman, nizcayase tU Apako siddhake samAna samajha / . aba yahAM yaha batalAyA jAtA hai ki trepana bhAva kauna kauna haiM:-bhAvoMke mUlabheda 5 haiM-aupazamika, kSAyika, mizra, audayika aura pAriNAmika / aupazamikake do bheda haiM-upazama samyaktva aura upazama cAritra / kSAyikake nava bheda haiM-kSAyika samyaktva, kSAyika jJAna, kSAyika darzana, kSAyika cAritra, kSAyika dAna-lAbha-bhoga-upabhoga, vIrya / kSAyopazamika yA mizrake 18 bheda haiM-mati, zruta, avadhi, manaHparyaya, kumati, kuzruta, kuavadhi, cakSu darzana, acakSu darzana, avadhi darzana, kSAyopazamika dAna-lAbha-bhogaupabhoga-vIrya ( kSAyopazamika labdhi ), kSAyopazamika samyaktva, kSAyopazamikacAritra, aura saMyamAsaMyama / audayikake 21 bheda haiM:-4 gati, 4 kaSAya, 3 liMga, mithyAdarzana, ajJAna, asaMyata, asiddhatva aura 6 lezyA / pAriNAmikake tIna bheda haiM-jIvatva, bhavyatva, aura abhavyatva / __cAroM gatiyoMmeM AsravadvAra / savaiyA iktiiptaa| vaikriyaka doya binA nara pacapana dvAra, AhAraka doya binA trepana tirjaMca hai| audArika doya doya AhAraka SaMDhaveda, pAMca binA devanikai bAvanakau saMca hai //
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ (137) AhAraka doya doya audArika nAri nara, chahauM binA ikyAvana narkamaiM prapaMca hai| cArauM gatimAhiM aisaiM Asrava sarUpa jAna, namauM siddha bhagavAna jahAM nAhiraMca hai // 13 // artha-manuSyagatimeM vaikriyika aura vaikriyika mizra ina doko chor3akara zeSa 55 AsravadvAra sAmAnyatAse haiM / tiryacagatimeM AhAraka aura AhAraka mizra ina doko (55 meMse ) chor3akara 53 AsravadvAra haiM / devagatimeM audArika, audArika mizra, AhAraka, AhAraka mizra, aura napuMsakaveda ina pAMcako chor3akara (57 meMse ) 52 AsravadvAra haiM / naraka gatimeM AhAraka, AhArakamizra, audArika, audArika mizra, strIveda aura puruSaveda ina chahako chor3akara.51 AsravadvAra haiM / isa taraha cAroM gatiyoMmeM Asrava dvAroMkA svarUpa jAnanA cAhiye / una siddhabhagavAnako namaskAra hai, jinake karmoMkA Asrava raMca mAtra bhI nahIM hotA hai / cAroM gatiyoMmeM trepana bhAva / sAsatau subhAva paMcabhAva siddha vaMdata hauM, tInauM gati binA narakai pacAsa dIsa haiM / chAyakake ATha samakita binA manaparjeM, cArita do gyArai bina pasu untAlIsa haiN|| subhalesyA tIni naranAriveda desavrata,
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ (138) ete chahauM bhAva binA nAraka tetIsa haiN| hIna tIna lesyA paMDhaveda cAri bhAva nAhi, subhalesyA naranAri surakai cauMtIsa haiN||94|| artha-kSAyikadarzana, kSAyikajJAna, kSAyikasamyaktva, anantabala aura jIvatva ye pAMca bhAva siddha bhagavAnake zAzvata svabhAva haiM / arthAt unake ye pAMca bhAva sadA avinAzI haiM / aise siddhoMkI maiM bandanA karatA hUM / narakagati, tiryaMcagati, aura devagati ina tInaaudayika bhAvoMke vinA bAkI 50 bhAva manuSyagatimeM sAmAnyatAse haiM / kSAyikabhAva 9 haiM, unameMse samyaktvako chor3akara 8 bhAva, manaHparyayajJAna, aura do cAritra arthAt upazama cAritra aura kSayopazamika cAritra isa taraha 11 bhAvoMko chor3akara ( trepanameMse naraka, deva aura manuSya ina tInake chor3anese bAkI rahe jo 50 bhAva unameMse) bAkI 39 bhAva tiryaMcagatimeM hote haiM / pIta, padma, zukla ye tIna zubhalezyA, aura puruSaveda, strIveda, dezavrata isa taraha chaha bhAvoMko chor3akara (39 meMse' ) bAkI 33 bhAva naraka gatimeM hote haiM / kRSNa, nIla, kApota ye tIna hIna lezyA arthAt azubhalezyA aura napuMsakaveda ye cAra bhAva ( 33 meMse ) devagatimeM (1) tiryaca gatimeM 39 bhAva dikhAte samaya jisa taraha narakagatiko kama kiyA hai usI taraha yahAMpara narakagatike bhAva dikhalAte samaya tiryaca gati ghaTAnI cAhiye / bAkI 13 bhAva uparyukta hI kama hote haiM / isa taraha ukta / 9 meMse 6 bhAva ghaTAkara 33 bhAva rakkhe gaye haiN|
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ (139) nahIM hote haiM aura pIta, padma, zukla lezyA (zubhalezyA ) puruSaveda, strIveda ye pAMca vizeSa hote haiM / isa taraha 33-4+5=34 bhAva devagatimeM sAmAnyatAse haiM / chahoM lejhyAvAloMke mithyAtvaguNasthAnameM kauna kauna karmoMkA bandha hotA hai ? vikalatrai sUcchama sAdhArana aparjApata, narakagati AnupUrvI naraka Ava haiN| mithyAmAhiM lesyA tIni bAMdha ikasau satarai, nava binA pItakai aThottarasau bhAva haiN| ekeMdrI thAvara au Atapa ina tIni binA, padama ekasau pAMca baMdhakauM upAva haiN| pasUgati Ava AnupUravI udota cAri binA, sukala sau eka bAMdhaiM puna cAva haiN||95|| artha-mithyAtva guNasthAnameM kRSNa nIla aura kApota ina tIna lezyAvAle jIva 117 prakRtiyoMkA bandha karate haiM ( dekho 60 veM padyakI TIkA ) / inameMse vikalatraya (doiMdriya, teiMdriya, cauiMdriya ), sUkSma, sAdhAraNa, aparyApta naraka gati, narakagatyAnupUrvI aura naraka Ayu ina 9 prakRtiyoMko chor3akara bAkI 108 prakRtiyoMkA bandha pIta lezyAvAle karate haiM / ekendriya, sthAvara aura Atapa ina tInako chor3akara (108 meMse ) 105 prakRtiyoMkA baMdha,
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ (140) 'padmalezyAvAle jIva karate haiM aura tiryaMca gati, tiryaMca Ayu, tiryaMca AnupUrvI, aura udyota ina cArako chor3akara ( 105 meMse ) 101 prakRtiyoMkA baMdha zuklalezyAvAle jIva karate haiM / sAdhAraNataH mithyAtvaguNasthAnameM 117 prakRtiyoMkA bandha hotA hai; parantu lezyAke sambandhase yaha vizeSatA hotI hai / arthAt pItapadmazuklalezyAvAle jIvoMke 117 se kama prakRtiyoMkA bandha hotA hai / caurAsI lAkha yoniyaaN| sAta lAkha pRthvIkAya sAta lAkha apakAya, sAta lAkha tejakAya sAta lAkha vAta hai| sAta lAkha nitya au itara sAta sAdhArana, dasa lAkha parateka ikaiMdrI gAta hai // ve te cava iMdrI do do mAnuSa caudaha lAkha, narka svarga pasu cAri cAri lAkha jAta hai| cavarAsI lAkha jAta mo Upara chimA karau, hamahU. chimA karI vaira kie ghAta hai // 16 // artha-pRthvIkAya, jalakAya, agnikAya, vAyukAya, nitya nigoda aura itara nigoda ( sAdhAraNa ) jIvoMkI sAta sAta lAkha prakArakI jAtiyAM yA yoniyAM haiM / tathA pratyeka vanaspati jIvoMkI daza lAkha jAtiyAM haiM / isa taraha ekendrI jIvoMkI 52 lAkha jAtiyAM haiM / doiMdriya, teiMdriya aura
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ (141) cauiMdriya jIvoMkI do do lAkha, manuSyoM kI caudaha lAkha aura nArakiyoM, devoM tathA pazuoMkI cAra cAra lAkha jAtiyAM haiM / isa taraha saba 52+6+14+12-84 lAkha jAtike jIva mujhapara kSamA kareM / maiM bhI unapara kSamA bhAva rakhatA huuN| kyoMki kSamAkA viruddha bhAva jo vaira hai, usake karanese ghAta hotA hai-bhava bhavameM duHkha sahanA par3ate haiM / ve tresaTha karmaprakRtiyAM ki jinakA nAza honepara kevalajJAna hotA hai| narka pasU gati AnupUravI prakRti cAri, paMceMdriya binA cAri Atapa udota haiN| sAdhArana sUcchama au thAvara prakRti terai, nara Ava vinA tIni mili solai hota haiM / saiMtAlIsa ghAtiyAkI tresaThi prakRti saba, nAsi bhae tIrthakara gyAnamaI jota haiN| devanake deva arahaMta haiM parama pUji, tinahIko biMba pUji hohiM UMca gota haiN||97|| artha-1 naraka gati, 2 tiryaMca gati, 3 narakagatyAnupUrvI, 4 tiryacagatyAnupUrvI, paMcendriyako chor3akara zeSa cAra iMdriyAM arthAt 5 ekendrI, 6 doiMdriya, 7 teiMdriya, 8 cauiMdriya, 9 Atapa, 10 udyota, 11 sAdhAraNa, 12 sUkSma aura 13 sthAvara ina terahameM nara Ayuko chor3akara zeSa tIna Ayu milAnese' arthAt naraka Ayu, tiryaMcAyu aura deva Ayu
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 142 ) jor3ane se 16 prakRtiyAM aghAtiyA karmoMkI hotI haiM / inameM ghAtiyA karmoMkI 47 prakRtiyAM (5 jJAnAvaraNI, 9 darzanAvaraNI, 28 mohanI, 5 antarAya) milAne se 63 prakRtiyAM hotI haiM / ina sabakA nAza karake tIrthaMkara kevalajJAnamaya jyotike dhAraNa karanevAle hue haiM / ye hI tIrthaMkara bhagavAn devoM ke deva arahaMta aura parama pUjya haiM inakI pratimAkA pUjana karanese ucca gotrakA bandha hotA hai arthAt pratiSThita kuloM meM janma milatA hai| / / cAroM gatiyoMmeM kauna kauna aura kitanI kitanI prakRtiyoM kA bandha hotA hai ? audArika doya AhAraka doya narka deva, gati Ava AnupUravI dasauM bakhAnI haiM / vikalatrai sUcchama sAdhArana aparjApata, so vina sata cAra devakeM pravAnI haiM | ekeMdrI thAvara Atapa tIna prakRti vinA, narka eka sata eka baMdhajoga jAnI haiN| tIrthaMkara AhAraka binA pasU sau satarai, narakeM bIsAsau saba nArauM sivAnI haiM // 98 // artha-ATha karmoMkI 120 prakRtiyAM bandhayogya haiM / inameMse devagatimeM 1 audArika, 2 audArika aMgopAMga, 3 AhAraka, 4 AhAraka aMgopAMga, 5 naraka gati, 6 deva gati, 7 narakagatyAnupUrvI, 8 devagatyAnupUrvI, 9 naraka
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 143 ) Ayu, 10 devAyu, ye daza aura 1 do iMdrI, 2 te iMdrI, 3 cau iMdriya, 4 sUkSma, 5 sAdhAraNa, 6 aparyApta ye chaha isa taraha 16 prakRtiyoMko chor3akara zeSa 104 prakRtiyoM kA bandha hotA hai / narakagatimeM ekeMdrI, sthAvara aura AtApa ina tInako chor3akara ( 104 meMse ) bAkI 101 prakRtiyoMkA bandha hotA hai / tiryaca gatimeM tIrthaMkara aura donoM AhAraka (AhAraka, AhAraka aMgopAMga ) ina tInako chor3akara ( 120 meMse) 117 prakRtiyoMkA bandha hotA hai aura manuSya gatimeM sAmAnyataH ekasau bIsoM prakRtiyoMkA bandha hotA hai / ina saba prakRtiyoMkA nAza karanese jIva zivasthAnI arthAt siddha * bhagavAn ho jAte haiM / samasta jIvoMkI utkRSTa Ayu / mRdu bhUmi bArai khara bhU bAIsa jala sAta, vAta tIna tarU kAyakI dasa hajAra hai / paMkhIkI bahattara sahasa biyAlIsa sAMpa, Agi dina tIni doiMdrI varasa bAra hai // teiMdrI dina unaMcAsa cavaiMdrI chaimAsa, sarIsRpa pUravAMga nava Ava dhAra hai / maccha kora pUrava manuSya pasU tIni palya, sAgara tetIsa deva nArakIkI sAra hai // 99 // artha- mRdubhUmikAyikakI arthAt gerU, haratAla Adi
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ (144) komala pRthvIkAyika jIvoMkI utkRSTa Ayu 12 hajAra varSakI hai aura kharabhUkAyakI arthAt ratna patthara Adi, kaThora pRthvIkAyika jIvoMkI 22 hajAra varSakI hai / jalakAyikajIvoMkI 7 hajAra, vAyukAyikakI 3 hajAra, tarukAyikakI 10 hajAra, pakSiyoMkI 72 hajAra, sA~kI 42 hajAra varSa, agnikAyikakI 3 dina, zaMkha Adi doiMdriya jIvoMkI 12 varSa, bicchU Adi teiMdriya jIvoMkI 49 dina, bhauMrA Adi cauiMdriya jIvoMkI 6 mahInA, sarIsRpa (peTake bala sarakanevAle) jIvoMkI 9 pUrvIga, macchakI ( karmabhUmiyAM manuSya aura pazuoNkI bhI) eka koTipUrva, bhogabhUmiyA manuSyoM tathA pazuoMkI tIna palya aura devoM tathA nArakiyoMkI utkRSTa Ayu 33 sAgarakI hai| nakSatroMke tAre aura akRtrimacaityAlaya / SaTa pAMca tIni eka SaTa tIni SaTa cAri, do do pAMca eka eka cau SaTa tInauM gahe / nava cau cau tIni tIni pAMca ekasau gyAraha, doya do batIsa pAMca tIni tAre e lahe // kRtikAdi ThAisake saba dosai ikatAlI, eka ekake gyArahasau gyArai saradahe / doya lAkha satasaTha hajAra navasai vAyU~, sabamaiM citAle pratibiMba vAnImeM khe||100|| artha-kRttikAdi nakSatroMkI saMkhyA 28 hai aura unake
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 145 ) sambandhI tAroMkI saMkhyA 241 hai / phira ina pratyeka tAroMke sambandhI gyAraha sau gyAraha gyAraha tAre haiM / isa taraha saba milAkara 267992 tAre haiM / ina saba tAroM meM jinendradeva ke akRtrima caityAlaya haiM, aisA jinavANImeM kahA hai| kauna kauna nakSatroMke kitane kitane aura kauna kauna tAre haiM, yaha nIce likhe koSTakameM batalAyA hai: aTThAIsa nakSatroMke tAre / 1 kRttikA 2 rohiNI 3 mRga 4 ArdrA 5 punarvasu 6 puSya 7 azleSA 8 maghA 9 pUrvA 10 uttarA 11 hasti 12 citrA 13 svAtI 14 vizAkhA 6 15 anurAdhA 16 jyeSThA ca0 za0 10 5 3 17 mUla 1 18 pUrvASADha 6 / 19 uttarASADha 3 20 abhijita 4 6 21 zravaNa 22 dhaniSThA 2 23 zatatArikA 2 24 pUrvA bhAdrapadA 5 | 25 uttarA bhAdrapadA 1 | 26 revatI 1 27 azvinI 4 | 28 bharaNI aTThAIsa nakSatroM ke tAre pratyaka tAre ke tAre sampUrNa tAra 6 3 3. 111 2 2 32 3 . 241 1112 241x1112=267992
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ (146) jinavANIke sAta bhNg| darva kheta kAla bhAva apane catuSTai asta, parake catuSTaiseM na nAsata daraba haiN| Apase hai parasaiM na eka samai astanAsa, jyoMke tyoM na kahe jAhiM asta avatava haiN| asta kahaiM nAsakA abhAva asta avatava, nAsta kaheM asta nAhiM nAsa avatava haiN| ekaThe kahe na jAhiM astanAsaavatava, syAdavAdasetI sAta bhaMga sadhaiM saba haiM // 101 // artha-pratyeka dravya apane dravya kSetra kAla bhAvarUpa catuSTayase astirUpa hai, isaliye use syAt ( kathaMcit ) astirUpa kahate haiM aura vahI padArtha parake dravyakSetrakAla bhAvarUpa catuSTayase 'nahIM' hai, isaliye use syAt nAstirUpa kahate haiN| Apake catuSTayase vaha hai aura parake catuSTayase nahIM hai, isa prakAra ye donoM guNa eka hI vastumeM eka hI samaya haiM, isa liye use syAt astinAstirUpa kahate haiM / padArthakA svarUpa ekAntase jyoMkA tyoM arthAt eka sAtha paraspara viruddha astitva nAstitvAdi dharmoMkA samudAya kahA nahIM jA sakatA hai| jisa samaya asti kahate haiM, usa samaya nAstikA kahanA saMbhava nahIM hotA hai aura jisa samaya nAsti kahate haiM usa samaya astitvakA kahanA nahIM bana sakatA hai isaliye use
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ (147) syAt avaktavya kahate haiM / padArtha svacatuSTayase to astirUpa hai aura eka sAtha astinAstirUpa honese (cauthe bhaMgake samAna ). kahA nahIM jA sakatA hai, isaliye syAt astiavaktavya hai / isI taraha paracatuSTayase nAstirUpa hai to bhI eka sAtha astinAstirUpa pUrNa svarUpa kahanemeM nahIM A sakatA hai, isaliye syAt nAsti avaktavya hai| aura padArtha apane tathA parake catuSTayase astinAstirUpa hai; parantu eka sAtha astinAstirUpa kahA nahIM jA sakatA hai, isaliye syAt astinAstiavaktavya hai / isa taraha ye sAtoM bhaMga syAdavAdase sadhate haiN| padArtha anekAntasvarUpa hai / syAt vA kathaMcit zabdakA Azraya liye vinA kisI bhI padArthakA yathArtha svarUpa nahIM kahA jA sakatA hai / amuka padArtha 'aisA hI hai' isa prakAra kahanese padArthasthita anya dharmoMkA sarvathA niSedha hotA hai isaliye aisA kahanA ThIka nahIM; kintu aisA bhI hai ' isa prakAra kahA jA sakatA hai kyoMki isase anya dharmoMkA sarvathA abhAvasiddha nahIM hotA phira bhI pratyeka padArthakA svarUpa apekSAse kahA jAtA hai / jahAM apekSA nahIM hai, vahIM mithyA hai ( asatya hai)| sarvajJake jJAnakI mahimA / jIva haiM anaMta eka jIvake anaMta guNa, eka guNake asaMkha paradesa mAnie /
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 148 ) eka paradesa meM anaMta karmavarganA haiM, eka varganA anaMta paramANu ThAnie || anumaiM anaMta guNa eka guNamaiM anaMta, parajAya ekakai anaMta bheda jAnie | tiniteM hue anaMta tAteM hoMhiMge anaMta, saba jAnai samAhiM deva so bakhAni // 102 // artha- saMsAra meM apanI apanI judI sattAko liye hue ananta jIva haiM aura pratyeka jIvake ananta guNa haiM / yadyapi vike guNoMkI saMkhyA jIvarAzise ananta guNI hai, to bhI Apase vaha ananta hI kahI jAtI hai / ina guNoMmeMse eka eka guNake asaMkhyAta asaMkhyAta pradeza haiM / kyoMki jIva asaMkhyAta pradezI hai aura nizcayanayase jIva aura guNameM bheda nahIM hai - ve abhinna haiM / jIvake ukta eka eka pradezameM ananta karmavaNAe~ haiM- pradezoM ke sAtha ekAvagAharUpa ho rahI haiM aura eka eka karmavargaNA meM anantAnanta pudgala paramANu haiN| kyoMki ananta paramANu mile vinA karmarUpa vargaNAe~ nahIM bana sakatI haiM / ina saba paramANuoM meM pratyeka pratyeka paramANu ke ananta ananta guNa haiM aura eka eka guNa, ananta ananta paryAyarUpa pariNamana karatA hai tathA eka eka paryAyake ananta ananta bheda haiM / ina saba paryAyoMke ananta ananta bheda vartamAna meM haiM inase anantaguNe pUrva ke ananta kAlameM ho gaye
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ ( 149 ) haiM aura unase anantaguNe AgAmI kAlameM hoveMge / ina sabako eka samaya meM jo jAnatA dekhatA hai, use sarvajJadeva kahate haiM | kavikA antima kathana / chappaya / caracA mukhasauM bhane~, suneM prAnI nahiM kAnana | keI suni ghara jAhiM, nAhiM bhAkheM phiri Anana // tinika lakhi upagAra, sAra yaha sataka banAI / par3hata sunata hai buddha, suddha jinavAnI gAI // isameM aneka siddhAMta kauM, mathana kathana dyAnata khaa| sabamAhiM jIvakau nAva hai, jIvabhAva hama saradahA // 103 // artha - zAstra sabhAdimeM muMhase yadi carcA kI jAtI haizAstrakI bAteM sunAI jAtI hai, to bahutase prANI kAna lagAkara nahIM sunate haiM aura bahutase sunakara ghara cale jAte haiM- vyApAra dhaMdhomeM pha~sa jAte haiM, isaliye phira kabhI muMhapara bhI use nahIM lAte haiM / aise logoM kA upakAra dekhakara - yaha samajhakara ki isase unakA lAbha hogA - ve ise kaMTha kara leMge, to caracAko nahIM bhUleMge - yaha sArarUpa caracAzataka banAyA hai / isake par3hane sunanese buddhi bar3hegI / isameM zuddha jinavANI kahI gaI hai / isa caracA zatakameM
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ (150) dyAnatarAya kavine (maiMne) aneka siddhAntoMke kathanakA mathana karake arthAt bahutase granthoMkA sAra lekara varNana kiyA hai / isa sAre hI granthameM jIvakA nAma hai arthAt isake pratyeka padyameM jIvapadArthakA athavA usake sambandhI bhAvoM, karmaprakRtiyoM, yoniyoM, naraka svargAdikoMkA varNana hai / jIva bhAvakA arthAt jIvatattvakA maiMne zraddhAna kiyA hai| samApta. UTH
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ pariziSTa / pRSTha 112 - kSetra parAvartanakA khulAsA svarUpa: 1 koI sUkSma nigodiyA aparyAptaka jIva jaghanya avagAhanA ke zarIrako dhAraNa karake meruke nIce lokake madhyabhAga meM isaprakAra janma dhAraNa kare ki jisameM ukta jIvake madhyake ATha pradeza lokake madhyake ATha prade-zoMmeM A jAya~ / isake bAda Ayu pUrNa honepara mara jAya / phira saMsAra meM bhramaNa kara kisI kAlameM vahIM usI prakAra janma le, marakara phira saMsAra meM bhramaNakara vahIM usI prakAra janma le / isa prakAra bhramaNa karatA karatA asaMkhyAta bAra vahIM usI prakAra janma le | isake bAda eka pradeza Age ke kSetra meM janma le / isI prakAra zreNIbaddha kramase eka eka pradeza bar3hatA huA lokAkAzake sampUrNa pradeza meM janma le / kramarahita pradezoM meM janma lenA isameM zAmila nahIM hotA / isa taraha jitane kAlameM vaha jIva apane janmadvArA lokAkAzake sampUrNa pradeza pUre kare, utane kAlako usakA eka kSetra parAvartanakAla samajhanA cAhie / pRSTha 112- pudgalaparAvartanakA khulAsA svarUpa: isake do bheda haiM eka nokarmapudgalaparAvartana aura dUsarA karmapuGgalaparAvartana / audArika vaikriyaka AhAraka ina tIna zarIroM aura chaha paryAptiyoMke yogya pudgala vargaNAoMko nokarma aura jJAnAvaraNAdi karmoMkI pugalavargaNAoMko karma kahate haiM / yaha jIva pratyeka samayameM karma nokarmavargaNAoMko grahaNa karatA rahatA hai / mAna lo ki kisI jIvane kisI eka samayameM jo nokarmavargaNAyeM grahaNa kIM ve dUsare tIsare Adi samaya meM nirjIrNa ho gaI / aba una vargaNAoMkI jitanI saMkhyA thI aura unameM jitanA snigdha rUkSa varNagandhatva tathA unakA tIvra madhyama manda pariNAma thA, kAlAntarameM ve hI vargaNAyeM utanI hI saMkhyA aura pariNAmako liye jaba yaha jIva grahaNa karegA, taba eka nokarmapudgalaparAvartana hogA /
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ (152) isI prakAra kisI jIvane kisIsamayameM jJAnAvaraNAdi karmoMke yogya pudgalavargaNAe~ grahaNa kI aura ve dvitIya tRtIyAdi samayoMmeM jhar3a gaI / aba una vargaNAoMkI bhI jitanI saMkhyA aura jitanA usameM snigdha rUkSa varNa gandha tathA unakA tIvra manda madhyama pariNAma thA kAlAntarameM jaba vaha jIva utanI hI saMkhyA aura pariNAmako lie unhIM vargaNAoMko grahaNa karegA taba eka karmapudgalaparAvartana ginA jAyagA / bIcameM agRhIta mizra yA madhyagRhIta ananta bAra grahaNa karegA parantu vaha isakI ginatImeM na aaygaa| ___--dhrmprshnottr| pRSTha 130 ke 89 nambarake padyakA jo artha kiyA gayA hai usameM jo 16 dRSTAnta diye gaye haiM ve anantAnubandhI, apratyAkhyAnI, pratyA'khyAnI aura saMjvalanake bhedoMke batalAye gaye haiM; parantu vAstavameM aisA nahIM haiM / ve dRSTAnta tIvratA mandatAkI apekSA haiM samyaktva yA cAritra ghAtanekI apekSA nahIM / arthAt yaha nahIM ki jo krodha pattharakI lakIrake samAna hotA hai vaha anantAnubandhI krodha hai aura jo halakI lakIrake samAna hotA hai vaha apratyAkhyAnI krodha hai; athavA jo pASANake khaMbhake samAna hotA hai vaha anantAnubandhI mAna hai aura jo haDDIke staMbhake samAna hotA hai vaha apratyAkhyAnI hai; kintu tIvratA mandatAkI apekSA krodha mAna mAyA aura lobha ina cAroM kaSAyoMke (cAhe ve anantAnubandhIsambandhI hoM cAhe pratyAkhyAnI Adi sambandhI) cAra cAra dRSTAnta diye haiM aura isa taraha ina cAroMke 16 bheda batalAye haiM / svAdhyAya karate samaya ukta padyake arthameM itanA saMzodhana kara lenA cAhie / -
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ pustaka naM. zrI jaina bhAratI caracAsambandhI grantha trilokasAra-zrInemicandra siddhAntacakravarta aura sva0 vidvarya paM0 ToDaramalajIkRta vistRta isI granthake AdhArase sva0 kavivara dyAnatarAya banAyA hai| yaha grantha bar3e mahattvakA hai| 'gomasAra' siddhAnta granthakA Adara he vesa granthakA bhI Adara hai| isa mahAna granthameM jainadharmake, kakI racanAkA khulAsA aura bar3e vistArake sAtha varNana kiyA gayA hai| isakA svAdhyAya karanevAle sahajahImeM ina bAtoMko jAna sakeMge ki jainadharmake anusAra pRthvI ghUmatI he yA sthira, sUrya, candra tathA nakSatra ghUmate haiM yA sthira, unakI gati kisa taraha hotI hai, grahaNa kyoM par3atA hai, svarga-naraka kyA haiM unakI racanA kaisI hai, aadi| bar3e sAIjake pRSTha-432, sundara kapar3e kI jilda / mUlya 5 // ) ru0 trilokasAra-zrInesivandrasiddhAntacakravartIkRta mUla gAthAye || aura zrI mAdhavacandra vidyadevakRta sNskRtttiikaa| mUlya 10) jena-siddhAMtapravezikA-svapaM gopaaldaasjiikRt| praznoM ke rUpa jainadharmake tattvoMkA sarala rUpase khulAsA varNana hai| bdd'ii| upayogI pustaka hai| mUlyA caracA-samAdhAna-sva0paM0 bhUdhara mishrkRt| isameM aneka prAcIna granthoMkI dhArmika, tAttvika carcAoMkA saMgraha aura unakA lil samAdhAna hai| mUlya 2) uparyukta pustakoMke atirikta hamAre yahA~ saba jagahakI saba tarahakI chapI huI pustakeM hara samaya maujUda rahatI haiN| patra likhakara sUcIpatra muphta ma~gA liijiye| milanekA patA: chaganamala bAkalIvAla, mAlika-jainagrantharatnAkara kAryAlaya, Thi0 hIrAbAga, po0 girgaaNv-bmbii| santsheBASEARN RBERIES