Book Title: Siddhahemchandra Shabdanushasan Gujarati Vivaran Adhyay 01 01
Author(s): Hemchandracharya, Sanyamprabhvijay, Prashamprabhvijay
Publisher: Syadwad Prakashan
View full book text
________________
૨.૨.૨૨ સૂત્રાર્થ:-
૯૫ દરેક વર્ગના પંચમ વર્ણ અને અંતસ્થાને છોડીને બાકીના ફિ વ્યંજનોની ધુસંજ્ઞા થાય છે.
સૂત્રસમાસ -
પટ્ટીનાં પૂર: પન્નમ:, પર્શમાશા તથા = ઉગ્નમાન્તીમ્ (સમા. ) વિદ્યતે પડ્ઝમાન્તર્યા यस्य सोऽपञ्चमान्तस्थः।
વિવરણ:- (1) 5 | Tઘ, વ ઇન , ટ ૩૩ઢ, ત થ રથ, ક વ , શ ષ સ દ આ વર્ગો ધુ સંજ્ઞક બને છે.
(2) ધુમ્ ના પ્રદેશો ‘ધુટો ધુટિ વે વા .રૂ.૪૮' વિગેરે છે IIRRIT
પગ્રહો ના ના.૨.૨૨ા. बृ.व.-कौन्दिषु वर्णेषु यो यः पञ्चसंख्यापरिमाणो वर्ग: स स वर्गसंज्ञो भवति। क ख ग घ ङ, च छ નગ, ૮૪૩૪, ત ઘર ઘર, પત્ત મા પ્રવેશ:–“વીસ્વરવતિ" (ર.રૂ.૭૬) ફત્યાતિવારા સૂત્રાર્થ - કાદિ વર્ષોમાં જે જે પાંચ સંખ્યાના પરિમાણવાળા વર્ગો છે, તેને તેને વ સંશા થાય છે. સૂત્રસમાસ - | સંધ્યા મનમી પર્સ: જે વૃન્યતે (વિયેતે) વિનાતીણ્ય તિ વર્ષ અથવા
વૃતિ (માત્મીયં પ્રત્વેન વ્યવસ્થાપતિ) રૂત્તિ વૃ + 7 = af: વિવરણ:- (1) વર્ગ કુલ મળીને પાંચ છે. તેથી સૂત્રમાં વા. આમ બહુવચનમાં નિર્દેશ થવો જોઇએ. છતાં પાંચે વર્ગમાં રહેનારી વર્ગ–' જાતિ એક છે. તેને અનુલક્ષીને જાતિમાં નિર્દેશ કર્યો હોવાથી વ: આમ એકવચનમાં પ્રયોગ કર્યો છે.
(2) સજાતીયના સમુદાયને જ કહેવાય છે. વનિ વિગેરે વ્યાકરણશાસ્ત્રોના વર્ણસમાપ્નાયમાં ન વર્ગ, ( થી ઓ સુધીના ૧૪ સ્વર) -વર્ગ, ઘ-વર્ગ વિગેરે પાંચ વર્ગો, વર્ગ (-7-) અને વર્ગ (--); એમ ૮ વર્ગો માન્યા છે. તે આઠ વર્ગોમાંથી પાંચ વર્ગ એવા છે કે જેમાં પાંચ-પાંચની સંખ્યામાં વર્ષો વ્યવસ્થિત છે. એવા થીરુ, થી થીજુ, ટૂથી અને થી સુધીના વર્ગોને જ પ્રસ્તુત વ્યાકરણશાસ્ત્રમાં af સંજ્ઞા કરવામાં આવી છે.
(3) વર્ગસંજ્ઞાને ઝીલનારા સંક્ષીઓ અનેક (= પાંચ સમુદાયો) છે. તેથી બુ. વૃત્તિમાં વો ઃ એમ વીપ્સા (જે જે પાંચ સંખ્યાના પરિમાણવાળા' આમ દિચ્ચારણ) કરી છે અને વર્ગસંજ્ઞાના સંશીઓ અનેક હોવાથી પશબ્દ વિરુચ્ચારિત ન હોવા છતાં સાહજિક વીપ્સા અર્થને જણાવે છે.
(4) વર્ગ ના પ્રદેશો ‘વવસ્વરતિ ૨.૩.૭૬' ઇત્યાદિ છે મારા
