________________
વ્યાખ્યાપૂર્વક ઉપયોગની સ્પષ્ટ સમજ
૧૩
અંતિમ ફળ તરીકે મેક્ષને જ નિર્દેશ હોવાને. અને તેના ઉપસંહારમાં પણ છેવટે તે વિષયથી મોક્ષ સિદ્ધ કરવાનું જ કથન હોવાનું. એ રીતે ઉપયોગ વિષયક હકીકતને પણ જૈનશાસ્ત્રમાં, મોક્ષને ઉદ્દેશ સિદ્ધ કરવા માટે જ વર્ણવી છે. જેથી અનાદિ કાળથી જીવને સંસારમાં રખડાવી-રઝળાવી દે હેરાન પરેશાન કરનાર ઉપગની અશુદ્ધતાને નિર્મુલ હટાવી, સંપૂર્ણ શુદ્ધતાને પ્રાપ્ત કરવામાં જ મોક્ષપ્રાપ્તિના ઉદ્દેશની સફલતા છે.
3યપદાર્થ પ્રત્યે ઉપગસ્વરૂપ જીવનું લક્ષ લાગુ, થતાંની સાથે જ કંઈ જીવને ઉપગ મલીન બની જાતે નથી. ઉપગ લાગુ થયા બાદ યપદાર્થ યા વિષય અંગેની રૂચિ-અરુચિ થા હર્ષ-ઉદ્વેગવાળી ઉપસ્થિત થતી ભાવનારૂપ લાગણીના કારણે જ ઉપગ મલીન બને છે. ઉપયોગ લાગુ થવા છતાં તે પદાર્થ યા વિષય અંગે કંઈ પણ હર્ષ કે વિષાદવાળી ભાવના ન થાય, અર્થાત્ માત્ર સમભાવપૂર્વક જ જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા બની રહેવાપૂર્વક સર્વજ્ઞકથિત. શાસ્ત્રાનુસાર તટસ્થ (માધ્યસ્થભાવી) બની રહેનાર જ ઉપયોગ શુદ્ધતા સાચવી શકે છે.
જીવમાં રૂચિ–અરૂચિને ભાવ પેદા કરનાર પિતાનામાં સત્તાસ્વરૂપે સંબંધિત બની રહેલ પૂર્વોપાજીત મોહનીય કર્મને વિપાકેદય જ છે. તેમાં દર્શનમોહનીયકર્મોદય તે જીવને રૂચિ-અરૂચિની અસારતા વિવેક જ પેદા થવા દેતું નથી. જેનું દર્શન મેહનીયકર્મ, ઉપશમ-ક્ષપશમ કે
