________________
प्रमेयचन्द्रिका टीका श० १० उ० १ सू० १ दिकस्वरूपनिरूपणम् १७ गौतमः पृच्छति-'अग्गेईणं भंते ! दिसा कि जीवा, जीवदेसा, जीवपएसा ? पुच्छा' हे भदन्त ? आग्नेयी खलु दिग्-अग्निकोणः किं जीवा, जीवदेशा, जीवप्रदेशा वर्तते १ किंवा अजीवा, अजीवदेशा, अजीवनदेशा वा वर्तते ? इति पृच्छा भगवानाह-'गोयमा ? णो जीवा जीवदेसा वि १ जीवपएसावि २, अजीवावि ३, अजीवदेसावि , अजीवपएसावि ५,' हे गौतम | आग्नेयी खलु दिग् नोजीवा वर्तते, आग्नेयो दिशा विदिक्तया विदिशां च एकप्रदेशिकत्वेन जीवानामसंख्यातप्रदेशावगादिस्वभावतया एकप्रदेशेऽवगाहामंभवात् , अपितु आग्नेयी दिगजीवदेशा अपि १, अथच जीवप्रदेशा अपि वर्तते २, एवम् अजीवा अपि ३, अजीवदेशा अपि ४, अजीवप्रदेशा अपि च वर्त्तते ५, तत्र 'जे जीवदेसा ते नियमा एगिदियदेसा' पूजते है की-'अग्गेईणं भते ! दिला किं जीवा जीवदेसा जीवपएमा' हे भगवन् आग्नेयी दिशा-अग्निकोण जीवरूप है कि जीवदेश रूप है अथवा जीव प्रदेश रूप है कि अजीव रूप है अजीव देश रूप है अथवा अजीव प्रदेश रूप है इसके उत्तर में प्रभु कहते हैं'णो जीवा, जीवदेसा घि, जीवपएसा वि २, अजीवा वि ३, अजीवदेसा वि ४, अजीषपएसा यि ५' आग्नेयी दिशा जीषरूप नहीं है इसका तात्पर्य ऐसा है कि आग्नेयी दिशा विदिशारूप है और विदिशा एक प्रदेशकी चौडाई वाली होती है। उसमें असंख्यात प्रदेशवाले जीषका अवगाह हो नहीं सकता है क्योंकि उसका स्वभाव असंख्यात प्रदेशामें अवगाहन करनेका है। इसलिये आग्नेयी दिशा जीवरूप नहीं है ऐसा कहा गया है। किन्तु वह आग्नेयी दिशा जीव देशरूप है क्योंकि जीव वहां अपने देशरूप से रहते हैं। इसी प्रकार वह आग्नेयी विदिशा जीव प्रदेशरूप भी है। क्योंकि जीव के प्रदेश रहते हैं। तथा
અથવા જીવપ્રદેશરૂપ છે? અજવરૂપ છે? અછવદેશરૂપ છે? અથવા અજીવ प्रश३५ छ ?
महावीर असुना उत्तर-" गोयमा ! गौतम ! “णोजीवा, जीवदेसा वि१ जीवपएसा वि २ अजीवा वि,३ अजीयने सावि ४ अजीवपएमा वि ५" ममिश (અગ્નિખૂણે) જીવરૂપ નથી આ પ્રમાણે કહેવાનું કારણ એ છે કે અગ્નિદિશા વિદિશારૂપ છે. અને વિદિશા એક પ્રદેશની પહેળાઈવાળી હોય છે. તેમાં અસં.
ખ્યાત પ્રદેશવાળાં જીવન અવગાહ થઈ શકતો નથી, કારણ કે અસંખ્યાત પ્રદેશમાં અવગાહન કરવાને તેમા સ્વભાવ હોય છે. તે કારણે આગ્નેયી દિશાને (અગ્નિકેણુને) જીવરૂપ કહેલ નથી. પરંતુ તે દિશા જીવદેશરૂપ છે, કારણ કે જીવને દેશ (અશ) ત્યાં રહી શકે છે. એ જ પ્રમાણે આથી દિશા જીવપ્રદેશ भ०३