Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ zAstravizAradajainAcAryazrIvijayadharmamUrigurubhyo namaH / // aham / / zrIyazovijayajainagranthamAlA [30] vizeSAvazyakabhASyam / ( saptamo vibhAgaH) agorge610000000000000000000NORLS rAjadhanyapuranivAsinA zreSThivarya-trikamacandratanujanuSA nyAyatIrtha-paNDitaharagovindadAsena saMzodhitam / Published by Shah Harakhchand Bhurabhai, and Printed by Canga Prasad Gupta, at his Art Printing Works, BENARES CITY. vIrasaMvat 2440 / N Jan Education International Focsand Private Use Only www.janetbrary.org
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1201 // RRORG to kahamiheva bhaNiyaM uvauttA dasaNe ya nANe ya? / samudAyavayaNemayaM ubhayaniseho ya pattayaM // 3099 // yadi na yugapadupayoga iSyate, tata AcArya ! kathamiva bhaNitam ?- tathAcehaiva bhaNiSyatItyarthaH / kiM tat ? ityAha- 'uvauttA dasaNe ya nANe ya tti' darzane jJAne ca yugapadupayuktA iha kila bhaNitA iti parasyAbhiprAyaH / ayaM ca mithyAbhimAnApahRtasaddhodhakatvAt kadabhiprAya eveti darzayati- 'samudAyavayaNameyaM ti' samudAyaviSayamevedam- na tu yugapadupayogapatipAdanaparamityarthaH / anantA hi siddhAH, tatsamudAye ca 'ke'pi jJAna upayuktAH, kecittu darzane' ityymtraarthH| pratyekavivakSAyAM punaH pattayAvaraNattaM' ityAdyabhihitayuktayugapabhayopayoganiSedha eva mantavya iti / / 3019 // punarapi prerya-parihArau mAha jamapajjaMtAI kevalAI teNobhaovaogo tti / bhaNNai nAyaM niamo saMtaM teNovaogo tti // 31.0 // sAdyaparyavasitatvAd yasmAdaparyante avinAzinI sadAvasthite kevalajJAna-darzane, tena tasmAd yugapadupayoga iSyate'smAbhiH / iha hi yad bodhasvabhAvaM sadAvasthitaM ca tasyopayogenApi sadA bhavitavyamaMtra, anyathopalazakalakalpatvena bodhasvabhAvatvAnupapatteH, sadopayoge ca yoryugapadupayogaH siddha eveti parasyAbhiprAyaH / AcArya Aha- bhaNyate'trottaram- nAyaM niyamaH, sarvadA yallabdhimAzritya sad vidyamAnaM kevalajJAnaM kevaladarzanaM ca, tena tayorupayogenApi sarvadA bhavitavyamiti / / 3100 // kutaH punarnAyaM niyamaH ? ityAhaThiikAlaM jaha sesadasaNa-nANANamaNuoge vi / diTThamavatthANaM taha na hoi ki kevalANaM pi ? // 31.1 // yathA kevalajJAna-darzanAbhyAM zeSANi yAni jJAnAni darzanAni ca teSAM nijanijasthitikAlaM yAvadanupayoge'pi upayogAbhAve'pi sattvasyAvasthAnaM dRSTam , tathA kevalajJAna-darzanayorapi nijasthitikAlaM yAvadanupayoge'pi sattvasyAvasthAnaM kimiti na bhavati ? / bhavati cet , tarhi 'sato jJAnasya darzanasya copayogena bhavitavyam' ityanaikAntikameva / iyamatra bhAvanA-zeSajJAna-darzanAnAM // 12015 , tataH kathamihaiva bhaNitamupayuktA darzane ca jJAne ca / samudAyavacanametadubhayaniSedhazca pratyekam // 3099 // 2 ja. 'miyaM' 3 gAthA 3093 / 4 yadaparyante kevale tenobhayopayoga iti / bhaNyate nAyaM niyamaH sat tenopayoga iti // 31.0 // 5 sthitikAlaM yathA zeSadarzana-jJAnayoranupayoge'pi / dRSTamavasthAnaM tathA na bhavati kiM kevalayorapi // 21.1 // Jan L inea For Personal and Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1202 // bhajJApanAyAM kAyasthitI dIrghasthitikAla uktaH, tadyathA- "mainANI NaM, bhaMte ! mainANi ti kAlao keciraM hoi ? / goyamA ! jahanneNaM atomutteNaM, ukkoseNaM chAvahi sAgarovamAiM saairegaaii| evaM suyanANI vi / ohInANI vi evaM ceva, navaraM jahannaNaM eka samayaM / maNapajjavanANI jahanneNaM eka samayaM, ukkoseNaM deNaM pubbakorDi (yadA vibhaGgajJAnaM samyaktvalAbhe samayamekamavadhijJAnaM bhUtvA pratipatati tadAvadhijJAnasya jaghanyataH samayaM sthitikAlo mantavyaH, manaHparyAyajJAnasya tUtpattyanantaraM tadato maraNAditi) cakkhudaMsaNI jahanneNaM antomuhuttaM, ukkoseNaM sAgarovamasahassaM sAiregaM / acakkhudaMsaNI aNAie vA sapajjavasie, aNAie apajavasie vA / ohidasaNI jahA ohinANi ti" iti / tadevamateSAM nijanijasthitikAlaM yAvat sattvamuktam , upayogasvAntauhUrtikatvAd naitAvantaM kAlaM bhavati / ataH 'sato'vazyamupayogena bhavitavyam' iti kathaM nAnaikAntikam ? / atha labdhita evaitAnyetAvantaM kAlaM bhavanti, na tu bodhAtmaneti cet / tadidaM hanta ! kevalajJAna-darzanayorapi samAnam , tayorapi labdhita evAparyantatvAt / upayogatastu sAmayikatvAditi // 3101 // punarapyatikhAgrahagrastatvAt paraH prAhanaNu sanihaNattamevaM micchAvaraNakkhao tti va jiNassa / iyareyarAvaraNayA ahavA nikkAraNAvaraNaM // 3102 // egayarANuva utte tadasavannu-darisaNattaNa na taM ca / bhaNNai cha umatthassa vi samANamegantare savvaM // 3103 // vyAkhyA- nanu yadyakasmin samaye kevalajJAnopayogaH, anyasmistu samaye kevaladarzanopayoga iSyate, tavaM kramopayogatve kevalajJAna-darzanayoH sanidhanatvaM pratirUmaya sAntatvaM prAmIti / tathA ca sati tayoH samayoktamaparyavAsitatvaM hIyata / athavA, yaH kaSTazatAni kRtvA jJAnAvaraNAdikSayo vihitaH sa mithyA nirarthako jinasya bhagavataH prAmAti, samayAt samayAvaM kevalajJAna-darzanopayogayoH punarapyabhAvAt / na hyapanItAvaraNau dvau pradIpo krameNa prakAzaM prakAzayataH / athavA, kevalajJAna-darzanayo matijJAnI, bhagavan ! matijJAnIti kAlataH kiyadhiraM bhavati ? / gautama! jaghanyenAntarmahartamutkarSeNa SaSTiM sAgaropamANi sAtirekANi / evaM zrutajJAmpapi / avadhijJAnyapyevameva, navaraM jaghanyanai samayam , utkarSeNa dezonAM pUrvakoTim / cakSudarzanI jaghanyenAntarmuhUrtam , utkarSaNa sAgaropamasahasraM sAtirekam / acakSurdarzanonAdiko vA saparyavasitaH, anAdiko'paryavasito vA / avadhidarzanI yathA'vadhijJAnAti / 2 nanu sanidhanatvamevaM mithyAvaraNakSaya iti vA jinasya / itaretarAvaraNatA'thavA niSkAraNAvaraNam // 3102 // ekatarAnupayukta tadasarvaza-darzanatvaM na tacca / bhaNyate chadmasthasyApi samAnamekAntare sarvam // 3103 // Recee // 1202 / / For Personal and Use Only ROMww.jainelibrary.org
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1203 // Jain Education Internati ritaretarAvaraNatA parasparamAvArakatvaM prApnoti, karmAvaraNAbhAve'pyanyatarasadbhAve'nyatarAbhAvAditi / athetaretarAvaraNatA neSyate, tarhyanyataropayogakAle'nyatarasya niSkAraNamevAvaraNaM syAt / tathA ca sati 'nityaM sacamasaccaM vA' ityAdi prasajyata iti / tathA, ekatarasmin jJAne darzane vAnupayuktastasminneka tarAnupayuktaM kevalinISyamANaM jJAnAnupayogakAle tasya kevalino'sarvajJatvaM prApnoti, darzanAnupayogakAle tvasarvadarzitvaM prasajati / anusvAraha lupto draSTavyaH / tacca sarvajJatvama sarvadarzitvaM ca neSTaM jainAnAm, sarvadeva keva lini sarvajJatva sarvadarzitvAbhyupagamAditi / sUrirAha- bhaNyate'trottaram - nanu cchadmasthasyApi darzana- jJAnayorekAntara upayoge sarvamidaM doSajAlaM samAnameva / atrApi hi zakyata eva vaktum jJAnAnupayoge tasyAjJAnitvam darzanAnupayoge punaradarzanitvam ; tathA mithyAvaraNakSayaH, itaretarAvaraNatA vA, niSkAraNAvaraNatvaM vetyAdi / / 3102 / / 3103 // punarapyanirviNNasya parasyAzaGkAmAha HoraNAvaraNa aha mannAsa kevalI na chaumattho / ubhaovaogaviggho to chaumatthassa na jiNassa // 3104 // athaivaM manyase sarvakSaNAvaraNaH kSapitaniHzeSAvaraNaH kevalI, na tu cchadmasthaH, tato yugapajjJAna- dazanAbhayaviyogavighnazchadmastha syaiva bhavati, sAvaraNatvAt na tu jinasya kevalinaH sarvathA nirAvaraNatvAditi / / 3104 / / atrottaramAha desakkhae ajuttaM jugavaM kasiNobhaovaogittaM / desobhaovaogo puNAi paDisijae kiM so ? // 3105 // iha yadyapi cchadmasthaH kSINaniHzeSAvaraNo na bhavati, tathApi dezatastasyApyavaraNakSayo labhyate / tatastasyAvaraNakSaye sati yugapat kRtsnobhayopayogitvaM yugapat sarvavastuviSayajJAna- darzano bhayopayoga bhavanamayuktam, ityetAvanmAtraM manyAmahe vayam / yastu dezato'savastuviSayajJAna-darzana bhayopayogaH sa hanta ! 'se' tasya cchadmasthasya kiM pratiSidhyate ?- na tu yuktastatpratiSedha ityarthaH / na cAsya yugapadubhayopayogo bhavati, tato'sau kevalino'pi na yukta itIha bhAvArtha: / / 3105 // punarapi parAzaGkAM parihAraM cAha -- 1 sarvakSINAvaraNo'tha manyase kevalI na cchadmasthaH / ubhayopayogavighnastataiugrasthasya na jinasya // 3104 // 2 dezayeyuktaM yugapat kRtsnobhayopayogitvam / dezobhayopayogaH punaH pratiSidhyate kiM saH 1 // 3105 // For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / ||1203 //
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / 1204 // Jain Educator Internal aha jammi novautto taM natthi tao na daMsaNAitige / atthi jugavAvaogotti hou sAhU kahaM vigalo ? // 3106 // athaivaM manyase - kramopayogitve'bhyupagamyamAne kevalI yasmiJjJAne darzane vopayuktastadasti, yasmiMstu nopayuktastat tadA nAstyeva, anupalabhyamAnatvAt, kharaviSANavat / tatastarhi darzanAditri ke darzana - jJAna - cAritratraye chadmasthasya sAdhoMryugapadupayogo nAsti, chadmasthasya yugapadupayogAbhAvasya tvayAbhyupagatatvAt / tato darzanAditrike yatrApyanupayuktastadapi tvadabhiprAyeNa nAsti / atastadvikala ekenApi darzanAdinA rahitaH kathaM sAdhurbhavatu ? - na prApnotyeva sAdhutvaM tasya tvadabhiprAyeNeti bhAvaH / bhaNyate cAsau samaye loke sarvadaiva sAdhuH / tato nedamapi kramopayoge dUSaNamiti / / 3106 // 'yatrAnupayuktastadasat' ityatra dUSaNAntarANyapyAha- ThikAlavisaMvAo nANANaM na viya te caunnANI / evaM sai chaumattho asthi na ya tidaMsaNI samae // 3107 // iha jJAnAnAM darzanAnAM copayoga AntamauhUrtika eva samaye proktaH / tasmAcca paratastvadabhiprAyeNa kila jJAnaM darzanaM vA nAsti / evaM sati jJAnAnAmupayogalakSaNatvAd darzanAnAM ca yaH sAtirekaSaTSaSTisAgaropamAdiko dIrghaH sthitikAlaH samaye proktastasya visaMvAdo vighaTanaM prati / yazca caturjJAnI kevaladarzanavarjadarzanatrayayuktatvAt tridarzanI ca cchadmastho gautamAdiH prasiddhaH so'pi tvadabhiprAyeNa tadrUpaH sarvadA na bhavati, ekadaikopayogasyaiva saMbhavAt, anupayogavatazcAsattvAditi / / 3107 / / atha siddhAntAvaSTambhena punarapi para: mAha Aha bhaNiyaM na sue kevaliNo kevalovaogeNa / paDhama tti teNa gammai saovaogobhayaM tesiM // 3108 // Aha- nanu bhaNitaM bhagavatyAmaSTAdazazataka prathamoddeza lakSaNe zrute- ""kevalI NaM bhante ! kevalovaogeNaM kiM paDhamA apaDhamA ? | gomA ! paDhamA no apaDhama tti" iti / iha ca yo yena bhAvena pUrva nAsIt, idAnIM ca jAtaH, sa tena bhAvena prathama ucyate / tatazca kevalinaH kevalopayogena prathamAH / ayamartha:- kevalayoH kevalajJAna- kevaladarzanayorupayogaH kevalopayogastena kevalinaH prathamAH, na tvapratha 1 atha yasmin nopayuktastad nAsti tato na darzanAditrike / asti yugapadupayoga iti bhavatu sAdhuH kathaM vikalaH ? // 3106 // 2 sthitikAlavisaMghAdo jJAnAnAM nApi ca te caturjJAnaH / evaM sati cchadmastho'sti na ca tridarzanaH samaye // 3107 // 3 Aha bhaNitaM nanu te kevalinaH kevalopayogena / prathamA iti tena gamyate sadopayogobhayaM teSAm // 3108 // 4 kevalino bhagavan ! kevalopayorona kiM prathamA aprathamAH ? gautama ! prathamAH, no aprathamAH / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 204 //
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAH, tasyAprAptapUrvasvAt , pAptasya ca punarvasAbhAvAt / tena tasmAt gamyate jJAyate sadaivopayogobhayaM teSAM pravartate / yadi punaH krameNovizeSA payogaH syAt , tadA bhUtvA bhUtvA vinAzAt , punaH punarapi cotpAdAt , kevalopayogenApathamatvamapi teSAM bhavediti bhAvaH // 3108 // muuriraah||1205|| uvaogaggahaNAo iha kevalanANa-dasaNaggahaNaM / jai tadaNatthaMtarayA haveja suttammi ko doso ? // 31.9 // - yadi 'kevalovaogaNaM' ityatropayogagrahaNAt 'kevalayorupayogaH kevalopayogaH' iti samAsAkSiptayoH kevalajJAna-kevaladarza| nayograhaNamiSyate, tarhi tadanantaratA, tayoH kevalajJAna kevaladarzanayorekasmAdupayogAdavyatiriktatvAt parasparamanantaratA- jJAnaM ca darzanaM caikameva vastu, ekarUpabhAvAditi / paraH pAha- 'suttammi ko doso tti' bhavatu tayoranarthAntaratA, ko hyevaM sati 'kevalovaogegaM' IR iti sUtre doSaH syAt - na kazcit , asmAkaM siddhasAdhanAditi / / 3109 // AcAryaH mAha- yadi doSaparijJAne tava kutUhalam , tarhi zRNu tam , ityAha teggahaNe kimiha phalaM naNu tadaNatthaMtarovaesatthaM / taha vatthuvisesatthaM sayaso suttAiM samayammi // 3110 // nanviha mUtre tayoH kevalayograhaNaM tamistadgrahaNe sati kiM phalaM sidhyati- anarthAntaratve sati kimarthamubhayagrahaNam ?, punaruktadoSaprasaGgAditi bhaavH| para Aha- tayoH kevalajJAna-darzanayoH parasparamanantaratopadezArthamevedam / tathA, vastunaH kevalasya kevalajJAna-kevaladarzanaparyAyadhvanibhyAM vizeSaNArtha cedam / ekameva hi kevalavastu kevalajJAna kevaladarzanalakSaNaparyAyadhvanidvayena vizeSitaM / bhavatItyarthaH / na kevalamidaM mayaivocyate, kintvekasyaiva vastuno'nekaparyAyadhvanibhirvizeSaNArthaM samaye siddhAnte'pi sUtrANi zatazo'nekazaH santIti // 3110 // etadeva para upadarzayati siddho kAiya-nosaMjayAipajjAyao sa evego / suttesu visesijjai jaheha taha savvavatthUANa // 3111 // 1 upayogagrahaNAdiha kevalajJAna-darzanagrahaNam / yadi tadanardhAntaratA bhavat satre ko doSaH // 3109 // 2 tadgrahaNe kimiha phalaM nanu tadanantaropadezArtham / tathA vastuvizeSArthaM zatazaH sUtrANi samaye // 31 // 3 siddhA-kAyika-nosaMyatAdiparyAyataH sa evaikaH / sUtreSu vizeSyate yatheha tathA sarvavastUni // 31 // // 1205 / Jan Edo Internal For Personal and Price Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1206 // Jain Education Internati 'suttesu visesijjai jaha tti' yathA teSu teSu siddhAntasUtreSu sa evaiko muktAtmA siddhA 'kAyika-nosaMyatAdiparyAyairvizeSyate pratipAdyate / AdizabdAd nobhavya-nobAdara-noparyApta noparIta-nosaMjJi parinivRttAdiparyAyairapi vizeSya kacit pratipAdyate / 'iha taha tti' tathehApi kSAyikajJAnavastvekameva kevalajJAna- kevaladarzanaparyAyadhvanibhyAM vizeSyate / evamanyAnyapi sarvANi purandara-paTa-vRkSAdivastUni nijanijaparyAyazabdaiH samaye loke ca vizeSyanta eveti ka iha madveSaH 1 iti // 3111 / / athaivaM sUriH paraM durabhinivezamamuJcantamavalokya yugapadupayogadvayapakSaM mUlata evonmUlayituM kramopayogasAdhakaM vyaktameva siddhAntoktamAdarzayannAha -- bhaNiyaM piya pannattI - pannavaNAIsu jaha jiNo samayaM / jaM jANai na vi pAsai taM aNu-rayaNappabhAINi // 3112 // nanujJaptyAM bhagavatyAm, prajJApanAyAM ca sphuTaM bhaNitametroktameva yathA- jinaH kevalI paramANu-ratnaprabhAdIni vastUni 'samayaM jaM jANai tti' yasmin samaye jAnAti, 'na vi pAsai taM ti' tasmin samaye naiva pazyati, kintvanyasmin samaye jAnAti, anyasmiMstu pazyati / iyamatra bhAvanA - iha bhagavatyAM tAvadaSTAdazazatasyASTamodezake sphuTamevoktam ; tadyathA- "chaumatthe NaM bhaMte ! maNusse paramANupoggalaM kiM jANai na pAsa, utAho na jANai na pAsai ? / goyamA ! atthegaie jANai, na pAsai; atthegaie na jANai, na pAsa; evaM jAva asaMkhijjapaesie khaMdhe (idda cchadmastho niratizaya gRhyate, tatra zrutajJAnI zrutajJAnena paramANuM jAnAti na tu pazyati zrute darzanAbhAvAt; aparastu na jAnAti na pazyati) evaM ohie vi / paramohie NaM bhaMte! maNUse paramANupoggalaM jaM samayaM jANai taM samayaM pAsai, jaM samayaM pAsai taM samayaM jANai ? | no iNDe samahe / se keNa heNaM bhaMte ! evaM buccai ? / goyamA ! sAgAre se nANaM bhavai, aNagAre se daMsaNe bhavai, teNa dveNaM evaM buccai" ityAdi / evaM prajJApanoktamapi draSTavyam / tadevaM siddhAnte sphuTAkSarairyugapadupayoge niSiddhe'pi kimiti sarvAnarthamUlaM tadabhimAnamutsRjya kramopayogo neSyate ? iti / / 3112 / / 1 bhaNitamapi ca prajJapti-prajJApanAdiSu yathA jinaH samaye / yasmin jAnAti na hi pazyati tasminnaNu-rakhaprabhAdIni // 3112 // 2 chagrastho bhagavan ! manuSyaH paramANupudgalaM jAnAti na pazyati utAho na jAnAti na pazyati ? / gautama ! astyeko jAnAti, na pazyati astyaiko na jAnAti, na pazyati evaM yAvadasaMkhyeyapradezikAn skandhAn / evamavadhAvapi / paramAvadhiko bhagavan! manuSyaH paramANupudgalaM yasmin samaye jAnAti tasmin samaye pazyati yasmin samaye pazyati tasmin samaye jAnAti ? / nAyamarthaH samarthaH / atha kenArthena bhagavan ! evamucyate ! / gautama ! sAkAraM tasya jJAnaM bhavati, anAkAraM tasya darzanam ; tenArthenaivamudhyate // For Personal and Private Use Only bRhadvAtiH / // 1206 //
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1207 // bRhadvattiH / tadevaM bubhukSitA jaragayIya buzagRhe pravizantI niviDayuktilaguDAdighAtairnivAryamANApi parasya durAgrahabuddhina nivartate / tatazcakSuSI nimIlya dhRSTatayA punarapyAha ivasadda-matuppaccayalovA taM kei biti chaumattho / anne puNa paratitthiyavattavamiNaM ti jati // 3113|| yasya kevalino bhagavatyAM yugapadupayogo niSiddhastaM kecit 'chadmastho'sau' iti truvate / kathaM punaH kevalI chadmastho bhaNyate ? ityAha-'kevalI iva kevalI' iti vAkye ivazabdalopAt / athavA 'kevalI zAstA'syeti kevalimAn' iti vAkye matupratyayasya lopAcchadmastho'sau na tu kevalI, tasya ca yugapadupayoganiSedho mayApISyata eveti parasyAbhiprAyaH / para evAha- anye tu kecita paratIrthikavaktavyatAviSayamidaM kevalino yugapadupayoganiSedhasUtra bhagavatyAM kenApi prasaGgena likhitamiti nAsmAkaM tat pramANamiti jalpanti. ato na kevalinaH kramopayoga iti // 3113 // atha parasya vibhramApaharaNArtha samastabhUtagrAmAnugrahazIlaH punarapi mUrirAhaje cha umattho-hohiya-paramAvahiNo visesiuM kmso| niddisai kevaliM to eyarasa chaumatthiyA natthi // 3114 // yasmAd bhagavatyAmaSTAdazazatASTamodezake chadmasthamAdhovadhikaM paramAvadhika cetyetAna trInapi kramazaH prathama vizeSya vizeSato nidizya tataH paryante kevalina nirdizati / tena tasmAt tasya kevalinaH svajalpitabaddhamidhyAvaSTambhana yuktivikaladhASTarghasAmaryAdiva-matu. pratyayalopAt tvayopanIyamAnA chamasthatA nAsti kintu nirupcritkevlyevaasau| yadi punaraya chadmastho'bhipretaH syAt tadA kimanena vyAjanirdezena ? yat kimapi cchadmasthasya bhaNanIyaM tat prathama chamasthopanyAsakAla eva sarvamuktaM syAditi // 3114 // kiJca, nai ya pAsai aNumanno chaumattho mottumohisaMpannaM / tattha vi jo paramAvahinANI tatto ya kiMcUNo ? // 3115 // te do vi viseseuM anno chaumatthakevalI ko so| jo pAsai paramANugahaNamiNaM jassa hojAhi // 3116 // 1 ivazabda-manupratyayalopAt taM kecidvanti cchamasthaH / anye punaH paratIthikavaktavyamidamiti jalpanti // 33 // 2 yacchamasthA-udhovadhika-paramAvadhIn vizeSya kramazaH / nirdizati kevAlanaM tata etasya cchadyasthatA nAsti // 3 // 14 // 3 na ca pazyatyaNumanyazchamastho muktvAvadhisaMpannam / tatrApi yaH paramAvadhijJAnI tatazca kiJcidUnaH // 3115 // tau dvAvapi vizeSyAmyazchamasthaH kevalI kaH saH / yaH pazyati paramANugrahaNamidaM yasya bhavet // 316 // 1207 /
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadattiH / // 1208 // vyAkhyA-"kevaLI gaM bhaMte ! paramANupoggalaM jaM samayaM jANai" ityAdi bhagavatyAmuktam , taM ca paramANumavadhijJAninaM muktvAanyazchadmastho na pazyati / tatrApi sarvo'vyavadhijJAnI na taM pazyati, kintu yaH paramAvadhijJAnI, tasmAcca paramAvadheyaH kiJcinyUnAbadhirAdhovadhikaH sa eva taM pazyati / tau cAdhovadhika-paramAvadhijJAninI dvAvapi kevalinaH prathamameva nirdiSTau, tatastayoyorapi vizeSato nirdhArya nirdiSTatvAt ko'nyo hanta ! chamasthaH kevalI yo'sau paramANupudgalaM pazyati, yasya cchamasthasya kevalina idaM tvatkalpanayA bhagavatyo grahaNaM bhavet / iti // 3115 // 3116 // apica, Agame sthAnAntare'pi cchadmasthAdibhya upari cchamAtIta evaM kevalI nirdiSTaH, na vivAdilopakalpanayA chadmastha iti darzayannAha ztesiM ciya chaumatthAiyANa maggijjae jahiM sutte / kevalasaMvara-saMjama-baMbhAIehiM nivvANaM // 3117 // tinni vi paDiseheuM tIsu vi kAlesu kevalI ttth| siIjhaMsu sijjhaitti ya sijjhissai vA vinidihro||3118|| vyAkhyA- teSAmeva cchadmasthAdInAmAdizabdAdAdhovadhika-paramAvadhi kevalajJAninAM yatra bhagavatIprathamazatacaturthodezakasUtre kevalasaMvara-saMyama-brahmacaryAdibhirnirvANaM mokSo mRgya te cintyate / tatrApi sUtre trInapi cchadmasthA-''dhovadhika-paramAvadhijJAninaH pratiSedhya tadupari kevalI bhUta-bhavad-bhaviSyallakSaNeSu triSvapi kAlevasidhyat , sidhyati, setsyatIti nirdiSTaH / yadi punarayamapi tvatkalpanayA chadmastho bhavet , tadA'syApi prathamanirdiSTacchadmasthasyeva kevalasaMvarAdibhiH siddhirna bhavediti / kiM punastat sUtram ? ucyate- "cha1pR. 1206 / 2 teSAmeva channasthAdikAnAM mRgyate yatra sUtre / kevalasaMvara-saMyama brahmAdibhirnirvANam // 3117 // zrInapi pratiSidhya viSvapi kAleSu kevalhI tana / asidhyat sidhyati ca setsyati vA vinirdiSTaH // 3.18 // chadmastho bhagavan ! manuSyo'tItamanantaM zAzvataM samayaM kevalena saMvareNa, kevalena saMyamena, kevalena brahmacaryavAsena, kevalAbhiH pravacanamAtRbhirasidhyakI dabudhyata yAvat sarvaduHkhAnAmantamakArSIt / gautama ! nAyamarthaH samarthaH / atha kenAthana bhagavan ! evamucyate, tadeva bAvadantamakArSIt / gautama ! ye ke'pyantakarA vA, antimazarIrakA vA, sarvaduHkhAnAmantamakAghurvA, kurvanti vA, kariSyanti vA, sarve ta utpanajAma-darzanadharA aImto jinAH kavalino bhUtvA tataH pazcAt sidhyanti, | budhyante, mucyante, parinirvAnti, sarvaduHkhAnAmantamakAryurvA, kurvanti vA, kariSyanti bA; tenAna gautama ! yAvat srvduHkhaanaamntmkaarssH| pratyutpannA apyeva va navaraM | 'sidhyanti' bhaNitavyam / anAgatA apyevameva, navaraM 'setsyanti' bhaNitavyam / yathA chadmasthastathA''dhovadhikaH, paramAvadhiko'pi, iti aya AlApakA bhaNitavyAH / kevalino bhagavan ! manuSyA atItamanantaM zAzvataM samayaM yAvadantamakArSuH / inta ! asidhyan , yAvadantamakArSuH / ete apa AlApakA bhaNitavyAzchamastho yathA, navara 'asidhyan ' "sidhyanti' 'setsyanti' iti / / 1208 // For Personal and Use Only www.jansbrary.oro
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1209 // Jain Education Internation umatthe NaM bhaMte ! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM kevaleNaM saMvaraNaM, kevaleNaM saMjameNaM, kevaleNaM vaMbhaceravAseNaM, kevalAhiM pavayaNamAyAhiM sijjhi, bujjhitu, jAva savvadukkhANamaMtaM kariMsu ? / goyamA ! no iNaTThe samahe / se keNaNaM bhaMte ! evaM buccai taM caiva jAva aMtaM kariMsu ? / goyamA ! je ke vi aMtakarAvA, aMtimasarIrayA vA, savvadukkhANamaMtaM kareMsu vA kareMti vA, karissaMti vA, sabve te upannanANa- daMsaNadharA arahA jiNA kevalI bhavittA tao pacchA sijyaMti, bujjhaMti, muccaMti, parinivvAyaMti, sabvadukkhANamaMtaM kareMsuvA, kareti vA, karissaMti vA, se teNaTTeNaM goyamA ! jAva sabadukkhANamaMtaM kariMsu / par3appane vi evaM ceva, navaraM 'sijyaMti' bhANiyanvaM / aNAgae vi evaM ceva, navaraM 'sijjhissaMti' bhANiyavvaM / jaha chaumattho tahA ahohio paramohiovi, ti tinni AlAvagA bhANi vA / kevalI NaM bhaMte! maNUse tIyamaNaMtaM sAsayaM samayaM jAva aMtaM kariMsu / haMtA ! sijjhisu, jAva aMtaM kariMsu / ee timi AlAvagA bhANiyavvA chaDamatthe jahA, navaraM 'sijjhisu' 'sijyaMti' 'sijjhissaMti' ti / tasmAdiyameva rItiH siddhAnte chadmasthAdibhya upari yaH 'kevalI' iti bhaNyate sa nirupacarita eva na punarivAdilopakalpanayA cchadmastho'sau; anyathA'nantarasUtrokta siddhigamanAnupapatteriti / / 3117 / / 3118 // atha yaduktam- 'ane puNa paratitthiyavattanvaM' ityAdi, tenAsamaJjasabhASitenodvejitaH parAnukampayA sakhedaM sUrirAhaevaM visesiyama viparamayamegaMtarovaogo tti / na puNarubhaovaogo paravacavvaM ti kA buddhI ? // 3119 // uvaogo eyaro paNuvIsaime sae siNAyassa / bhaNio viyaDattho cciya chaTThaddese viseseuM // 3120 // evaM phuDaviDamma vi sute savvannubhAsie savve / kaha tIrai paratitthiyavatavvamiNaM ti vottuM je 1 // 3121 // vyAkhyA - evamuktaprakAreNa vizeSite'pi vyakte'pi kramopayogasAdhake siddhAntasUtre sati yo'yamekAntaropayogaH sa paramatam, yugapadubhayopayogasUtraM tu yadasadapi bhavatA kimapi kalpyate, tatra 'paratIrthika vaktavyatA' iti svavacasi pakSapAtaM parityajya cintyatAm 'keyaM viparyAsabuddhiH ?" iti / kizva, bhagavatyAM paJcaviMzatitame zate paSThodezake "siNAe NaM bhaMte / kiM sAgarovautte hojjA, aNa 1 gAthA 3113 / 2 evaM vizeSite'pi paramatamekAntaropayoga iti / na punarubhayopayogaH paravatavyamiti kA buddhiH 1 // 3119 // upayoga ekataraH paJcaviMzatitame zate snAtakasya / bhaNito vikaTArtha eva SaSThoddeze viziSya // 3120 // evaM sphuTavikaTe'pi sUtre sarvajJabhASite sarvasmin / kathaM zakyate paratIrthikavaktavyamidamiti vaktum ? // 3121 // 3 jAtako bhagavan ! kiM sAkAropayukto bhavedanAkA ropayukto bhavet ? gautama ! sAkAropayukto'pi bhavet, anAkAropayukto'pi bhavet / 152 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 1209 //
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. nA // 1210 // | gArovautte hojjA ? / goyamA ! sAgarovautte vi hojjA, aNagArovautte vi hojA" ityanena sUtreNa viziSya nAmagrAiM snAtakasya kevalino vikaTAyeM: prakaTAthe eva bhaNitaH pratipAdita ekasmin samaya ekataraH sAkAro'nAkArI vopayoga iti / evaM sphuTe sUtrataH, | vikaTe prakaTe cArthataH, sarvajJabhApite sUtre siddha kathaM sakarNavijJAnaH 'paratIrthikavaktavyateyam' iti tIryate zakyate vaktum / 'je' iti | vAkyAlaGkArArtha iti / / 3119 // 3120 / / 3121 // api ca, sevvattha suttamatthi ya phuDamegayarovauttasattANaM / ubhaovauttasattA vuttA sutte na katthai vi // 3122 // kassai vi nAma katthai kAle jai hoja do vi uvogaa| ubhaovauttasattANa suttamegaM pi to hojA // 3123 // vyAkhyA- ekataropayogopayuktAnAM satcAnAM pratipAdaka sUtraM sarvatra siddhAnte sphuTamasti, tacca kizcid darzitam , darzayiSyate ca / yugapadubhayopayogopapuktasattvAstu sUtre kAcidapyuktAH pratipAditA na dRzyanta iti / yadi nAma kasyApi bhavasthakevalinaH siddhakevalino vA kacidapi kAle yugapad dvAvupayogau bhavetAm , tatastarhi yugapadubhayopayogopayuktasattvAnAM pratipAdakamekamapi sUtraM kacidapi bhavet , na tu kApi tat pazyAmaH, ityato nirAlambanAgrahamAtrabhramita eva bhrAmyati bhavAniti // 3122 // 3123 // api ca, duvihANaM pi yajIvANa bhaNiyamappAbahuM ca samayammi / sAgAraNagArANa ya na bhaNiya ubhaovauttANaM // 3124 // jai kevalINa jugavaM uvaogAhoja, hoja to evaM / sAgAra-'NagAraya-mIsANa ya tiNhamappabahuM // 3125 // vyAkhyA- sAkAropayogavatAmanAkAropayogavatAM ca dvividhAnAmeva jIvAnAmalpabahutvaM samaye siddhAnte prajJApanAlpabahutvapade RTISTASTER | 1 gha. ja. vizeSya' / 2 sarvatra sUtramasti ca sphuTamekataropayuktasatvAnAm / ubhayopayuktasattvA TaktAH sUtre na kvacidapi // 3122 / / kasyApi nAma kacit kAle yadi bhavetAM dvAvaSyupayogI / ubhayopayuktasatvAnA sUtramekamapi tato bhavet // 3123 / / 3 dvividhAnAmapi ca jIvAnAM bhaNitamalpabahutvaM ca samaye / sAkArA-'nAkArANAM ca, na bhaNitamubhayopayuktAnAm // 3124 // yadi kevakinA yugapadupayogI bhavetA, bhavet tata evam / sAkArA'nAkAraka-mizrANAM ca prayANAmalpabahutvam // 3125 // AC // 1210 // kAravAhaDATTATRASEE Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1211 // Jain Education Internat bhaNitam ; tadyathA - "eesi NaM bhaMte jIvANaM sAgArovauttANaM aNagArovauttANaM ya kayare kayarehiMto appA vA, bahuyA vA, tulA vA, visesAhiyA vA ? / goyamA ! savvatthovA jIvA aNagArovauttA, sAgArovauttA saMkhijjaguNA" / yugapadubhayopayogopayuktAnAM tu mizrANAM tRtIyAnAmihAlpabahutvaM na bhaNitam / yadi punaH kevalinAM yugapadupayogadvayaM bhavet, tadaivaM sati sAkArA anAkAra mizroyogavatAM trayANAmeva padAnAmalpabahutvaM bhavet, na dvayoriti / / 3124 // 3125 / / atra parazaGkAM parihAraM vAha aha maI chaumatthe paDucca suttamiNaM to na kevaliNo / taM pina jujjai jaM savvasattasaMkhAhigAro'yaM // 3126 // sugamA, navaraM vyAptyA sarvajIvasaMkhyAdhikAre nirdiSTatvAd nedaM sUtraM chadmasthaviSayaM vaktuM yujyata iti / / 3126 // atha sarvajIvAdhikAro'yaM na bhavati, tatrAha kAuM siddhaggahaNaM bahuvattavvayapadesu savrvvasu / iha kevalamaggahaNaM jai to taM kAraNaM vaccaM ? // 3127 // yadi sarvajIvAdhikAro'yaM na bhavati, tarhi 'gai iMdie ya kAe joe vee kasAya-lesAsu' ityAdiSvanyeSvalpabahuvaktavyatAvicAraviSayabhUteSu padeSu siddhigatikAn indriya-kAya yoga-kaSAya- lezyA-nosaMyata-noparItAdipadaiH pRthak siddhagrahaNaM kRtvA kevala mihaivopayogapade pRthak tadagrahaNaM karoti, tatastatra kAraNaM vAcyam / yadi hi cchadmasthAdhikAratvAdiha tadagrahaNamityucyate, tarhi zeSapadeSu siddha-kevaligrahaNamayuktaM syAt / tasmAt sarvajIvAdhikAra evAyam, kevalamAhArakA'nAhAraka'bhASakAbhASakAdipadadvayenevAnena sAkArASnAkAropayoga padadvayena siddha kevalinAM gRhItatvAdiha pRthak tadagrahaNamiti / / 3127 // AgamAntarato'pyatra cchadmasthAdhikArazaGkAM nivartayannAha - ahavA visesiyaM ciya jIvAbhigamammi eyamappabahuM / duviha tti savvajIvA siddhAsiddhAiA jattha // 3128 // 1 eteSAM bhagavan ! jIvAnAM sAkAropayuktAnAmanAkAropayuktAnAM ca katare katarebhyo'lpA vA, bahukA vA, tulyA vA, vizeSAdhikA vA ? / gautama ! sarvastokA jIvA anAkAropayuktAH, sAkAropayuktAH saMkhyeyaguNAH / 2 athavA matirachadmasthAn pratItya sUtramidaM tato na kevalinaH / tadapi na yujyate yat sarvasatvasaMkhyAdhikAro'yam // 3126 // 3 kRtvA siddhagrahaNaM bahuvaktavyatApadeSu sarveSu / iha kevalamagrahaNaM yadi tatastat kAraNaM vAcyam ? // 3127 // 4 athavA vizeSitameva jIvAbhigama etadalpabahutvam / dvividhA iti sarvajIvAH siddhA 'siddhAdikA yatra // 3128 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH // // 1211 //
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ athavA chagrasthAdhikArazaGkAnivartakatvAd vizeSitamevaitat sAkArA-'nAkAropayogayoH padadvayasyAlpabahutvaM jIvAbhigame 'provizeSA0ktam' iti zeSaH / ka sUtre ? ityAha- siddhA-'siddhAdibhedena dvividhA eva sarve jIvA yatra sUtre pratipAdyanta iti // 3128 // tadeva sUtraM gAthayopanibadhya drshynnaad||1212|| siddha saiMdiyakAe joe vee kasAya lesA ya / nANuvaogAhAraya-bhAsaya-sasarIra-carime ya // 3129 // siddhA asiddhAzca, sendriyA anindriyAzca, sakAyA akAyAzcetyAdibhedena sarve jIvAH saMgRha yatra sUtre jIvAbhigame pratipA| dhante tatra sUtre vizeSitamevedamalpabahutvaM pratipAditamiti // 3129 // yuktyantareNApi yugapadupayogadvayapa nirAcikIrSurAha aMtomuhuttameva ya kAlo bhaNio tahovaogassa / sAI apajjavasiu tti natthi katthai viNiTThio // 3130 // tathA, jJAnA-jJAna-darzanAnAmupayogasyAgame sarvatrAntarmuhUrtameva kAlo maNitaH, sAdyaparyavasitastUpayogakAlaH kApi nAsti vinirdiSTaH / yadi hi sAkArA-'nAkAropayogarUpo mizraH siddhAnAmupayogaH syAt tadA teSAmiva tasyApi sAdhaparyavasatitvaM syAt / / na caitat siddhAnte kApi bhaNitaM dRzyate / tasmAd nAsti yugapadupayogadvayamiti // 3130 // etadevAha jaha siddhAiyANaM bhaNiyaM sAIapajjavasiyattaM / taha jai uvaogANaM haveja to hoja te jugavaM // 3131 // yathA siddhAdInAm , AdizabdAdanindriyA-'kAyAdInAM sAdyaparyavasitatvaM bhaNitam , tathA yApayogAnAmapi tad bhaNitaM bhavet , o tatastau sAkArA-'nAkAropayogau yugapad bhavetAm , na caivam / tasmAd na yugapadupayogadvayamiti // 3131 // tadevaM sUriH parasyAbhinivezaM nirAkRtyAtmani tadAzaGko nirAkartumAha karataphara kara PARASIMHAR siddhAH sendriyakAyA yoge vede kaSAye lezyAyAM ca / jJAnopayogA-hAraka-bhASaka-sArIra-caramAzca // 3129 // 2 antarmuhUrtameva ca kAlo bhaNitastathopayogasya / sAdiraparyavasita iti nAsti kacid vinirdiSTaH // 3130 // 3 yathA siddhAdikAnAM bhaNitaM sAtha paryavasitatvam / tathA yazupayogAnAM bhavet , tato bhavetA to yugapat // 3 // 1212 // // Jan Education Intema For Personal and Price Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1213 // Jain Educationa Interna kesa va nANumayamiNaM jiNassa jai hujja do vi uvogaa| nUnaM na huMti jugavaM jao nisiddhA sue bahuso // 3132 // nava abhinivesabuddhI amhaM egatarovaogammi / taha vi bhaNimo na tIrai jaM jiNamayamannahA kAuM // 3133 // pAThasiddhe eva / / 3132 // 3133 // atha parapRcchAmuttaraM cAha jaii nannunnAvaraNaM nAkAraNayA kahaM tadAvaraNaM / egaMtarovaoge jiNassa taM bhaNNai sahAvo // 3134 // nanu yadi 'naiNu sanihaNattamevaM' ityAdigAthAyAM yad mayA 'iyareyarAvaraNyA ahavA nikAraNAvaraNaM' ityAdi dUSaNamuktam, tad yadi prAguktenaiva prakAreNa tvayA neSyate, tarhi kathaM jinasya kevalina ekAntaropayoge'bhyupagamyamAne tasyAyugapadupayogavRtterAvaraNaM tadAvaraNamiti kathyatAm / sUrirAha-- bhaNyate'trottaram - tadAvaraNamiha svabhAvo draSTavyaH IdRza eva jIvasya svabhAvo yena krameNaivopayogaH pravartate, na yugapat / na ca svabhAvaH paryanuyogamaIti, 'agnirdahati nAkAzam' ityAdiSvapi tatprasaGgAditi // 3134 // etadeva samarthayati-- paeNriNAmiyabhAvAo jIvattaM piva sahAva evAyaM / egaMtarovaogo jIvANamaNaNNaheu ti // 3135 // yathA jIvasya jIvatvamananya hetukas, pAriNAmikabhAvatvAt evamekAntaropayogo'pi pAriNAmikatvAt tasya svabhAva eva / tato nAsyAnyo heturanveSaNIya iti // tadevamavasitaM prAsaGgikavAdasthAnakam / tadavasAne ca vyAkhyAtA 'deMDa kavADe' ityAdigAthA / iyaM ca gAthA 'jaI ullA sADIyA' ityAdigAthAyAH pUrva paThitApi pazcAd vyAkhyAtA, 'bhosAjoga nirohe selesI sijjhaNA ceva, ityasyottarapranthena saha saMbadhAnukUlyAditi || 3135 / / 1 kasya vA nAnumatamidaM jinasya yadi bhavetAM dvaavpyupyogii| nUnaM na bhavato yugapad yato niSiddhau zrute bahuzaH || 3132 // nAnyabhiniveza buddhirasmAkamekAntaropayoge / tathApi bhaNAmo na zakyate yajjinamatamanyathA kartum // 3133 // 2 yadi nAnyomyAvaraNaM nAkAraNatA kathaM tadAvaraNam / ekAntaropayoge jinasya yad bhaNyate svabhAvaH // 3134 // 3 gAthA 3103 / * pAriNAmikabhAvAjjIvatvamiva svabhAva evaaym| ekAntaropayogI jIvAnAmananyaheturiti // 335 // 5 gAthA 3031 / 6 gAthA 3032 / For Personal and Private Use Onty bRhadvRttiH / // // 1213 //
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1214 / / Jain Educators Interna atha 'lou ya' ityAdivakSyamANagAthAyAH prastAvanAM racayannAha gatUNa sijjhai ti ya bhaNie suttammi kahamakammarasa / Aha gamaNaM ti, bhaNNai sakammagamaNe va ko heU ? // 3136|| bRhadvRttiH / 'sijjhaNA ceva' ityanantaragAthAyAmuktam, vakSyamANasUtre ca " tattha gaMtUna sijjhai " iti vakSyati / etasmiMzca bhaNite prerakaH prAha- kathamakarmaNaH kSapitakarmakasya dezonasaptarajjuryAvat siddhigamanaM saMbhavati ?, pUrva saMsAre sakarmakasyaiva gamanAdikriyAdarzanAditi bhAvaH / sUrirAha - bhaNyate'trottaram - nanu sakarmakasyApi gamane ko hetuH / iti vaktavyam / / 3136 // karmaiveti cet, tatrAha -- kaimma puggalamaiyaM nijjIvaM tassa nayaNasAmatthe / ko heU paDivaNNo jaiva sahAvo iha sa eva // 3137 // nanu karma tAvat pudgalamayam, tanmayatvAcca nirjIvam, nirjIvasya ca tasya jIvasya siddhiM yAvad nayane ko hetustvayA pratipannaH ? | yadi ca svabhAvastatra heturityucyate, nanvihApi niSkarmakajIvagamane sa eva svabhAvo hetuH kena vAryate ? iti / / 3137 / / punarapyAkSepa- parihArAvAha saikkiriyaM kimarUvaM bhaNNai bhuvi ceyaNaM ca kimarUvaM ? / jaha se visesadhammo ceyaNNaM taha mayA kiriyA ||3138|| jaM veha jeNa kiriyAkAraNamabbhuvagayaM tahiM eso / tullovAlaMbho ciya jaM na sahAvo saraNamiko || 3139 // vyAkhyA-- nanu jIvadravyamarUpamamUrtam, tat kiM kena kAraNena sakriyaM siddhigamana kriyAvadiSyate ?, arUpasyAkAzastra kriyAnupapatteriti bhAvaH / sUrirAha- bhaNyate'trottaram - nanu para ! tvamapi praSTavyo'si, arUpamamUrta jIvadravyaM cetanamapi kiM kasmAddhetoriSyate, amUrtasyAkAzasyeva cetanatvasyApyaghaTanAt / athAmUrtasyApi jIvadravyasya svabhAvAdeva caitanyamAkAzApekSayA vizeSadharma iSyate, tarhi yathA'syAyaM svabhAvAdiSyate tathA kriyApi gamanalakSaNA vizeSadharmo'sya matA paramagurUNAmiti / yadvA, svabhA 1 gAthA 3141 / 2 gatvA sidhyatIti ca bhaNite sUtre kathamakarmaNaH / Aha gamanamiti, bhaNyate sakarmagamane vA ko hetuH ? // 3136 / / 3 karma putralamayaM nirjIvaM tasya nayanasAmarthyaM ko hetuH pratipanno yadivA svabhAva iha sa eva // 3137 // 4 sakriyaM kimarUpaM bhaNyate bhuvi cetanaM ca kimarUpam ? yathA tasya vizeSadharmatraitanyaM tathA matA kriyA // 3138 // dve yena kriyAkAraNamabhyupagataM tapaH / tulya upAlambha eva yad na svabhAvaH zaraNamekaH // 3139 // For Personal and Private Use Only / / 1214 //
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRddha ttiH / // 1215 // vAdanyadihAdRSTamIzvarAdikaM yena vAdinA jIvasya gamanAdikriyAkAraNamabhyupagatam , tatrApIzvarAdikAraNa epa jIvasya siddhigamanakriyAviSaya upAlambhastulya eva; tathAhi-tatrApi zakyata evaM vaktum-IzvarAdirapi kathaM tatkriyAyAM pravartayati ? / atha tasyApyanyat kAraNam , punastasyApyaparamityanavasthA / tataH paryante yadi svabhAva evaikaH zaraNaM neSyate, tarhi neyaM nivartate / iSyate cet , tarhi sa eva jIvasya siddhigamanakriyAyAM kAraNamiSyatAm , kimanyena ? iti // 3138 / / 3139 // kizca, kAraNamapi gatikriyAyAM kizciducyate-- aviya asaMgattaNao baMdhacchaya prinnaambhaavaaoN| pujvappaogau cciya tassa gaI tattha didvaMtA // 3140 // lAu ya eraMDaphale aggI dhUme ya usu dhaNuvimukke / gaI puvvapaogeNaM evaM siddhANa vi gaI o|| 3141 // vyAkhyA- api ca, yathA'lAbukasya tumbakasya darbhAntaritazuSkA'STamUllepaliptasya nadyAdijale prakSiptasya mRllepasaGgApagamAt svabhAvata evoz2a gatiH pravartate, na tiryag , nApi jaloparimatalAdapi parataH, tathA tasyApi siddhasya karmasaMyogAbhAvArdhvameva gatiH pravartate, nAnyaprakAreNa, nApi lokoparimabhAgAdapi parataH / yathA vA, eraNDaphalasyairaNDamiJjikAyAM bandhanacchedenAtapazuSkakozakavigamanena tathAvidhasvabhAvAdUrdhvameva gatiH, evaM vigatakarmabandhanasya jIvasyApIti / yathA vA, agnedhUmasya vA 'pariNAmabhAvAu ti' tathAvidhapariNAmabhAvAdUrdhvameva gatiH pravartate tathA muktajIvasyApi / yathA vA, dhanuSA puruSaprayatnapreritasyeSorgatikAraNavigame'pi pUrva| prayogAd gatiH pravartate, evaM tasyApi siddhasya / tatra cAlAbuprabhRtayo dRSTAntAH, yathA'lAbuprabhRtInAmasaGgatvAdibhirgatayaH pravartante, evaM siddhAnAmapIti // 3140 // 3141 // iyaM ca niyuktigAthA, tato'syA vyAkhyAnamAhajaha millevAvagamAdalAbuNo'vassameva gaibhAvo / uddhaM ca niyamao naNNahA navA jalatalAduddhaM // 3142 // taha kammalevavigame gaibhAvo'vassameva siddhassa / uddhaM ca niyamao naNNahA navA logaparau ti||3143|| 1 apicAsakaravato bandhacchedAt pariNAmabhAvAt / pUrvaprayogata eva tasya gatistatra dRSTAntAH // 3140 // ___ alAvu cairaNDaphalamagnighUmazveSurdhanurvimuktaH / gatiH pUrvaprayogeNaivaM siddhAnAmapi gatistu / / 3141 // 2 yathA mRlepApagamAdalAbuno'vazyameva gatibhAvaH / UrvaM ca niyamato nAnyathA navA jalatalAdUrdhvam // 3142 // tathA karmalepavigame gatibhAvo'vazyameva siddhasya / adhvaM ca niyamato nAnyathA navA kokaparata iti // 3143 // // 1215 // Jain Educationa.Inter For Personal and Price Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1216 // airaMDAiphalaM jaha baMdhaccheeriyaM duyaM jAi / taha kammabaMdhaNaccheyajerio jAi siddho vi // 3144 // uDDhaMgaipariNAmo jaha jalaNassa jaha veha dhUmassa / uDDhaMgaipariNAmo sahAvao taha vimukkassa // 3145 // jaha tesalAbhakAle ceva tahA gaisabhAvayAmiti / pariNamai taggaiM vA. levAvagame jahAlA_ // 3146 // taha taggaipariNAmaM pariNamai sarUvalAbha eveha / siddho siddhattaM piva sakammapariNAmaniravekakkha // 3147 // jaha dhaNupurisapayatteriesuNo bhiNNadesagamaNaM tu / gaikAraNavigamammivi siddhaM puvvappaogAo // 3148 // baMdhaccheyaNakiriyAvirame vi tahA vimuccamANassa / tassA logatAo gamaNaM puvappaogAo // 3149 // jahavA kulAlacakkaM kiriyAheuvirame vi sakkiriyaM / puvvappaogao cciya taha kiriyA muccmaannss||3150|| gatArthA eva, navaraM 'jaha te sakAbhakAle ti yathA tAvagni-dhUmau svasyAtmano lAbhaH svalAbhaH, svakAla evordhvagatipariNAmasvabhAvamupagatau yathA vA, lepApagamAnantaraM tatho digatipariNAmamApadyate'lAbu, 'taha taggaipariNAmaM ti' tathA tasya siddhasyopragatigamanapariNatilakSaNo gatipariNAmastadgatipariNAmam / 'siddhattaM piva ti yathA siddhatvaM svahetubhUtakarmapariNAmanirapekSaM karmakSayAnantarameva siddhaH svabhAvata eva pAmoti, tathA tadgatipariNAmamapyasau svabhAvata eva pariNamatIti // 3142 // 3143 // 3144 // // 3145 // 3146 // 3147 // 3148 // 3149 // 3150 // __ atrAkSepa-parihArau prAha , eraNDAdiphakaM yathA bandhachederitaM dutaM pAti / tathA karmavandhanacchederito yAti siddho'pi // 3144 // avaMgatipariNAmo yathA jvalanasya yathA veha dhUmasya / ardhvagatipariNAmaH svabhAvatastathA vimuktasya // 3145 // yathA to svalAbhakAla eva tathA gatisvabhAvatAM yanti / pariNamate tadgatiM vA chepApagame yathA'lAdu // 31 // tathA tadgatipariNAmaM pariNamate svarUpalAbha eveha / siddhaH siddhatvamiva svakarmapariNAmanirapekSam // 3147 // yathA dhanuHpuruSaprayatne riteporminadezagamanaM tu / gatikAraNavigame'pi siddhaM pUrvaprayogAt // 3148 // bandhacchedanakriyAvirame'pi tathA vimucyamAnasya / tasyA''lokAntAd gamanaM pUrvaprayogAt // 349 // yathAvA kulALacakra kriyAdevapirame'pi sakriyam / pUrvaprayogata eva tathA kriyA mukhyamAnasya // 1 // 50 // // 1216 // For Personal and
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1217 // nAlAbugAdisAhammamatthi siddhassa muttimttaao| tanno taggaipariNAmadesasAhammao tesiM // 3151 // jaiva na desovaNao diluto to na savvahA siddho / jaM natthi vatthuNo vatthuNA jae savvasAhammaM // 3152 // alAbukAdibhiH sArdhaM siddhasya sAdharmya nAsti, teSAM mUrtatvAt , siddhasya caamuurttvaat| tat kathaM te dRSTAntatvenocyante ?, iti prsyaabhipraayH| mUrirAha- tadetad na, tasya siddhasyordhvagamanalakSaNo gatipariNAmastadgatipariNAmastanmAtreNa dezasAdharmya tadgatipariNAmadezasAdharmya tasmAt teSAmalAbukAdInAM dRSTAntatvaM yujyata iti / yadi punardezata upanayo neSyate kintu sarvata eva, tatastarhi sarvathA sarvairapi prakAraiH samAnadharmadRSTAntaH ko'pi kacidapi siddho nAsti, atastadabhAva eva prAmoti, yasmAt kasyApi vastunaH kenApi vastvantareNa sArdhaM jagati sarvasAdharmyaM nAsti, vastvantaratvAbhAvamasaGgAditi // 3151 // 3152 / / tasmAt kiM sthitam ? ityAhauDDhagaiheuu cciya nAho-tiriyagamaNaM nvaaclyaa| savisesapaccayAbhAvao ya savvannumayao ya // 3153 // muktAtmano nAstiryag vA gamanam , nApyatraivAcalatA, kintUrdhvamevAsau gacchati / kutaH ? ityAha- UrdhvagatihetutvAt tatsvabhAvasya / saha vizeSeNa vartata iti savizeSaH, sa cAsau pratyayazca tasyAbhAvAcordhvameva gacchati / idamuktaM bhavati-pUrva hi saMsAre bhrAmyatastasyAstiryag vA gamanamabhUt , savizeSapratyayasya narakAnupUrvyAdikarmaNaH sadbhAvAt / idAnIM tvasau nAsti, tatazcordhvameva gacchati sarvajJavacanaprAmANyAceti // 3153 // punarapi prakArAntareNAkSepa-parihArau pAha gaiimattao viNAsI kesI gaccAgamI ya maNuu vya / hoi gaipajjayAo nAsI na u savvahANu vva // 3154 // kesanimittaM kammaM na gaI tadabhAvao tao ktto| aha gai eva nimittaM kimajIvANaM tao natthi ? // 3155 // nAlAyukAdisAdhamyamasti siddhasya mUrtimatvAt / tad no tadgatipariNAmadezasAdharmyatasteSAm // 315 // yadivA na dezopanayo dRSTAntastato na sarvathA siddhaH / yad nAsti vastuno vastunA jagati sarvasAdhayam // 3152 // 2 UdhvaMgatihetuta evaM nAdhastiryaggamanaM nvaa'cltaa| savizeSapratyayAbhAvatazca sarvajJamatatazca // 3153 // 3 gatimattvato vinAzI klezI galyAgamI ca manuja iva / bhavati gatiparyayAd nAzI na tu sarvathA'Nuriva // 3154 // klezAnimittaM karma na gatistadabhAvataH sakaH kutaH / atha gatireva nimittaM kimajIvAnAM sako nAsti' // 3155 // PLAPRICORSalaiane 1217 //
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1218 // patayet karmAmAmapi karmanimittadharmA bhavasthasya 'keso tti jIvadhammo hoja maI hou khmjiivss| kaha vA bhavatthadhammo hou bhavAo vimukkarasa ? // 3156 // vyAkhyA-- nanvevaM tarhi gatimattvAd muktAtmA vinAzI, klezI, gatyAgamI ca prAmoti, manuSyavaditi dRSTAntaH / sUrirAha-- gatiparyAyAd gatiparyAyamAzritya bhavatu muktAtmA vinAzI, na naH kAcit kSatiH, paryAyarUpatayA sarvavastuvinAzitvasyAbhyupagatatvAt / sarvathA tu vinAzI gatimattve satyapi na bhavatyasau, paramANuvaditi / klezI tu na bhavatyevAsau, yataH klezAnAM nimittaM karmaiva, na tu gatiH, tatastadabhAvAt karmAbhAvAt tako rAgAdiklezaH kutH| atha gatireca klezanimittamiSyate, tarhi kimajIvAnAM paramANvAdInAM gatimattve satyapi takaH klezo na bhavati / tasmAdanakAntiko'yaM heturiti / atha parasya matirbhavet- jIvasyaiva dharmaH klezaH sa kathamajIvasya paramANvAderbhavet ?, tarhi hanta ! gatimattve sati yaH klezitvadharmo bhavasthasya manuSyAdedRSTaH sa kathaM bhavAt saMsArAd vimuktasya bhavet ?- na bhvtyevetyrthH| evaM gatyAgamitvamapi karmanimittameva, tatastadapi karmavimuktasya gatimattve satyapi na bhavatIti svayameva draSTavyam / samayamekaM ca gatiryat karmAbhAve'pi bhavati, tatra 'lAu ya' ityAdinA kAraNamuktam , ityalaM bahubhASiteneti / / // 3154 // 3155 // 3156 // atha vakSyamANasya prastAvanAmAha-- jai gaimao vighAo'vassaM tatkAraNaM ca jadavassaM / vihiyassAvatthANaM jao ya gamaNaM tao pucchA // 3157|| yad yasmAd gatimato'vazyaM kacidapi gatervighAto bhavati, tasya ca gativighAtasyAvazyameva kAraNaM kimapi yad yasmAd bhavati, na tu nirhetuko'sau jAyate, atiprasaGgAt / vihitasya ca niSiddhagatezca tasya niyamenAvasthAnaM bhavati / yatra cAvasthAnaM tatra yato yasmAt sthAnAt tasya gamanaM bhavati tadavazyaM vaktavyam' iti zeSaH / tatastasmAt pRcchA vidhIyate // iti saptatigAthArthaH / 3157 keyaM punaH pRcchA ityAha-- kahiM paDihayA siddhA kahiM siddhA paiTThiyA / kahiM boMdi caittANaM kattha gaMtUNa sijjhai ? // 3158 // , kleza iti jIvadharmoM bhaved matirbhavatu kathamajIvasya / kathaM vA bhavasthadharmoM bhavatu bhavAd vimuktasya ? // 3156 // 2 gAthA 3141 / // 1218 // 3 yad gatimato vidhAto'vazyaM tatkAraNaM ca yadavazyam / vihitasyAvasthAnaM yatazca gamanaM tataH pRcchA / / 3157 // 4 kutra pratihatAH siddhAH kuna siddhAH pratiSThitAH / kutra zarIraM tyaktvA kuna gatvA sidhyeyuH // 3158 // mAmAlanI Jain Educationa.Intern For Personal and Price Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1219 // atrottaramAha aloe paDihayA siddhA loyagge ya paiTThiyA / ihaM boMdi caittANaM tattha gaMtUNa sijjhai // 3159 // etad niyuktizlokadvayaM subodham , tathApi nayavicAraM kiJcid bhASyakAraH pAhajaimihaM bodiccAo tadeva siddhattaNaM ca jaM cehaM / tassAhaNaM ti to puvvabhAvanayao idaM siddhI // 3160 // jeNa u na boMdikAle siho cAyasamae ya jaM gamaNaM / paccuppaNNanayamayaM sijjhai gaMtUNa teNeha // 3161 // vyAkhyA-- yasmAdiha manuSyakSetre bondyAH zarIrasya tyAgastadeva ca siddhatvaM yaH zarIratyAgaH, yasmAccehaiva tasya siddhatvasya sAdhanaM kAraNaM samyaktvapratipattyAdi zailezIparyavasAnaM tatsAdhanamasti, tatastasmAd yaH siddhigamanasamayAt pUrvameva bhAvaM manyate sa | pUrvabhAvanayo vyavahAranayavizeSaH kazcit / tataH pUrvabhAvanayataH pUrvabhAvanayamatene haiva siddhiriti / yena yasmAt punarbondikAla upAntyasamaye na naiva siddhaH, yasmAcca tyAgasamaye gamanam , ya eva bondyAstyAgasamayaH 'parabhavapaDhame sADaNaM' ityAdivacanAt , sa eva siddhigamanasamaya ityarthaH, tena tasmAt kAraNAt pratyutpannanayamatamRjusUtrAdinizcayanayamatamAzritya siddhikSetraM gatvA sidhyati, | bondityAgasamayasiddhigamanasamayayoretanmatenaikatvAt / ata eva tanmatenaive hoktam-- 'tattha gaMtUNa sijjhai' iti // 3160 // 3611 // atha 'kiM siddhAlayaparao' ityAdyAH bhavao siddho ti maI' iti paryantAH saptadaza gAthA: pUrva SaSThagaNadhare likhitAH, vyAkhyAtAzcaH iti neha likhyanta iti // kiM punastat sthAnaM yatra gatvA sidhyati ? ityAha-- atthIsIyajjhArovalakkhiyaM maNuyalogaparimANaM / logagganabhobhAgo siddhikkhettaM jiNakkhAyaM // 3162 // prakaTArthA // 3162 // 1 aloke pratihatAH siddhA lokAgne ca pratiSThitAH / iha zarIra tyaktvA tatra gatvA sidhyeyuH // 3159 // 2 yadiha zarIratyAgastadeva siddhatvaM ca yacceha / tatsAdhanamiti tataH pUrvabhAvanayata iha siddhiH // 3160 // yena tu na zarIrakAle siddhastyAgasamaye ca yad gamanam / pratyutpannanayamataM sidhyati gatvA teneha // 31 // 3 astyRSyadhyAropalakSitaM manujalokaparimANam / kokAmanabhobhAgaH siddhikSetraM jinAkhyAtam // 3162 // SSOolataka // 1219 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ mAvarama bRhadvatiH / / etadevAhavizeSA0 'IsI' ityAdikA 'ogAhaNAI siddhe' ityAdigAthAparyantAH paJcadaza pAyo niyuktigAthAH sugamAH, mUlAvazyakaTIkAtaca // 1220 // boddhavyA iti // kimityavagAhanayA siddhA bhagavanto'vagAhanAyAstribhAganyUnA bhavanti ? ityAha'dehattibhAgo susiraM tappUraNao tibhAgahINo tti / so joganirohe cciya jAo siddho vi tdvttho||3163|| dehasya hRdayodarAyantaH sacchidratvAt tatribhAgaH zuSiro vartate, jIvapadezaistatpUraNAcca nibiDatA''pAdanAt siddho bhagavAn avagAhanAtastribhAgema nyUno bhavati / sa ca pUrva yoganirodhakAla evetthaMbhUto jAtaH, tataH siddho'pi tadavastha eveti // 3163 // atha prerya parihAraM cAha saMhArasaMbhavAo paesamettammi kiM na saMThAi ? / sAmatthAbhAvAo sakammayAo shaavaao|| 3164 // nanu yadyasau svapadezAn saMhRtya ghanIbhavati, tItthaM saMhArasaMbhavAt tathA kiM na saMharati yathaikasminnAkAzapradeze saMtiSThate / atrottaramAha- tathAvidhasAmarthyAbhAvAt , tathA, yoganirodhakAle'dyApi sakarmakatvAt jIvasvAbhAvyAcca noktAdapikaM saMhava ratIti // 3164 // tarhi pUrva sakarmakatvAd maivaM saMharatu, siddhaH san kiM tathA na saMharati ? ityAha-- 'siddho vi deharahio sapayattAbhAvao na saMharai / apayattassa kiha gaI, naNu bhaNiyA'saMgayAIhiM // 3165 // siddho'pi dehAbhAve svaprayatnAbhAvAd naivaM saMharati / aprayatrasya kathaM siddhakSetraM yAvad gatiH iti cet / nanu bhaNitamatrotaram-- 'asaGgatvAdikAraNairasau bhavati' iti // 3165 // 'tini sayA tettIsA' ityAdinA yotkRSTAdyavagAhanA bhaNitA, sA kasya draSTavyA? ityAha-- , dehavibhAgaH zuSiraM tatpUraNatasvibhAgahIna iti / sa yoganirodha eva jAtaH siddho'pi tadavasthaH // 31 // 2 saMhArasaMbhavAt pradezamAne kiMma saMtiSThate / sAmAbhAvAt sakarmakatvAt svabhAvAt // 3 // 6 // 3 siddho'pi deharahitaH svaprayatnAbhAvato na saMharati / aprayatnasya kathaM gatirnanu, bhaNitA'saGgatAdibhiH? // 365 // mAlaSeasoolease // 1220 // Jain Educationa Inte For Personal and Price Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1221 // Jain Education Inter 'jeA u paMcasayadhassa majjhA ya sattahatthassa / dehattibhAgahINA jahanniyA jA vihatthassa // 3166 // pAThasiddhA / / 3166 // atra vineyapraznamuttaraM cAha- keha marudevImANaM nAbhIo jeNa kiMcidUNA sA / to kira paMca saya cciya ahavA saMkoyao siddhA ||3167 // nanu marudevIsiddhasya kathaM 'tini sayA tettIsA' ityAdi mAnaM ghaTate ? / sA hi nAbhikulakarapatnI, nAbhezca paJcaviMzatyadhikAni paJcadhanuHzatAni pramANamAgame proktam, yadeva cAsya mAnaM tadeva marudevAyA api ""saMghayaNaM saMThANaM uccattaM caiva kulakarehiM samaM" iti vacanAt / tatastasyA dehamAnasya tribhAge patite siddhAvasthAyAM sArdhAni trINi dhanuHzatAnyavagAhanA prAmotIti pRcchato'bhiprAyaH / atrottaramAha-- yena yasmAd nAbhikulakaramAnAt pramANato'sau kiJcid nyUnA / tataH kila paJcadhanuHzatamAnaivetyadoSaH / ' kulakarehiM samaM' ityatidezo'pi na bAdhakaH kiyatApi nyuunaadhikye'pytidesh| nAmAgame darzanAditi / athavA, hastiskandhAdhirUDhatvAt saMkocataH saMkucitAGgI siddheyamiti na yathoktAvagAhanAvirodha iti / / 3167 / / atha jaghanyAvagAhanAyAM prerya parihAraM cAha- I tUsisu siddhI jahannao kahamihaM vihatthesu ? / so kira titthayaresuM sesANaM sijjhamANAnaM // 3168 // nanu jaghanyapade saptahastocchriteSu siddhiH siddhAnte nirdiSTA, iha tu 'eNgAi hoi rayaNI' ityAdivacanAt kathaM dvihasteSvasau procyate ? / atra nirvacanamAha- yA siddhAnte saptahastAnAM siddhiruktA sA kila mahAvIrAditIrthakareSu draSTavyA, iha tu dvihastAnAM siddhiH zeSANAM sAmAnyakevalinAM sidhyatAM mantavyeti / / 3168 / / ke punardvihastAH sidhyanti : ityAha- 1 jyeSThA tu paJcazatadhanuSo madhyA ca saptahastasya / dehatribhAgahInA jaghanyikA sA dvihastasya // 3166 // 2 kathaM marudevImAnaM nAbhito yena kiJcidUnA sA / tataH kila paJca zatAnyevAthavA saMkocataH siddhA // 3167 // 3 saMhananaM saMsthAnamuccatvaM caiva kulakaraiH samam / 4 saptocchriteSu siddhirjaghanyataH kathamiha vihasteSu ? sa kila tIrthaMkareSu zeSANAM sidhyatAm // 3168 // 5 ekAdirbhavati hastaH / For Personal and Private Use Only | bRhadvattiH / | // 1221 //
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1222 // Jain Educator inte 'te puNa hojja vihatthA kummAputtAdao jahanneNaM / anne saMvaTTiyasattahatthasiddhassa hINa ti // 3169 || te jaghanyato dvihastAH kUrmAputrAdayo draSTavyAH / anye tu vadanti - 'saptahasto'pi yantrapIlanAdinA saMvartitaH samAkroDito yaH sidhyati tasyAtra hInA jaghanyAvagAhanA prokteti / / 3169 / / athavA samAdhAnAntaramAha bahulAu suttammi satta paMca ya jahannamukosaM / iharA hINanbhahiyaM hojjaMgula- dhaNupuhattehiM // 3170 // accherayAI kiMci vi sAmannasue na desiaM savvaM / hojja va aNibaddhaM ciya paMcasayAesavayaNaM va // 3171 // vyAkhyA- athavA, bAhulyAt prAcuryAzrayaNAt sUtre sapta hastAH siddhiM gacchato jaghanyaM mAnamuktam, utkRSTaM tu paJca dhanuHzatAni pramANamabhihitam itarathA kAdAcitkaM jaghanyapade'GgulapRthaktvaiH, utkRSTapade dhanuSpRthaktvairhInamabhyadhikaM vA tad bhavedeveti na kUrmAputra-marudevyAdibhiH kazcid virodha iti / AzcaryAdikaM ca kiJcit sAmAnyazrute sarva na dezitaM na bhaNitam, yathedameva siddhiM gacchatAM dvihastamAnaM sapAdapaJcadhanuH zatamAnaM ceti, atha ca zrute'nibaddhamapi tadastIti zraddheyam, paJcazatAdezavacanavaditi / / 1170 / / 3171 // yaduktam- 'saiMThANamaNitthaMthaM' iti, tadvayAkhyAnamAha- susiraparipUraNAo puvvAgArannahAvavatthAo / saMThANamaNitthaMthaM jaM bhaNiyaM aNiyayAgAraM // 3172 // etto cciya paDiseho siddhAiguNesu dahiyAINaM / jamaNitthaMthaM puvtrAgArAvekkhAe nAbhAvo || 3173 || vyAkhyA - zuSiraparipUraNAt, pUrvAkArasyAnyathAvyavasthApanAt siddhasaMsthAnamitthamanena prakAreNa tiSThatIti itthaMsthaM na 1 te punarbhaveyurdvihastAH kUrmAputrAdayo jaghanyena / anye saMvartita saptahasta siddhasya hIneti // 3169 // 2 bAhulyAt sUtre sapta paJca ca jaghanyamutkRSTam / itarathA hInamadhikaM bhavedaGgula-dhanuSpRthaktvaiH // 3170 // AzcaryAdi kiJcidapi sAmAnyazrute na dezitaM sarvam / bhaved vA'nibaddhameva paJcazatAdezavacanamiva // 3171 // 3 ni0gA0 / 4 zuSira paripUraNAt pUrvAkArAnyathAvyavasthAtaH / saMsthAnamanitthaMsthaM yad bhaNitamaniyatAkAram // 3172 // etasmAdeva pratiSedhaH siddhAdiguNeSu dIrghatAdInAm / yadanitthaMsthaM pUrvAkArApekSayA nAbhAvaH // 3173 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 2122 // //
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1223 // Jain Education Internat tathA'nitthasthaMmaniyatAkAramiti yaduktaM bhavati aniyatAkAra mityuktaM bhavatItyarthaH / ata eva siddhasyAderArabhya guNAH siddhAdiguNAsteSu pratipAdyamAneSu "se' na dIhe na hasse na baTTe" ityAdivacanenAgame dIrghatvAdInAM pratiSedhaH kRtaH / Aha- yadyevam, siddhasaMsthAnamabhAvaH prApnoti dIrghatvAdiguNairvyapadeSTumazakyatvAt kharaviSANavRditi / naitadevam yasmAt tadanitthaMsthaM pUrvAkArApekSayA bhaNyate, sahi mUrtatvAd dIrghAdiguNairvyapadizyate, na tu siddhajIvaH, amUrtatvAt / na caitAvatA tatsaMsthAnamabhAvaH, mUrtaguNAnAM dIrghatvAdInAmabhAvestyamUrta guNAnAM jJAnAdInAM tatra sadbhAvAditi / / 3172 / / 3173 / / atra prerya - parihArau prAha nAmuttarasAgAro vinnANasseva, na kuMbhanabhaso vva / diTTho pariNAmavao neyAgAraM ca vinnANaM // 3174 // nanu yadi siddhajIvo'mUrtastahiM tasyAnitthaMstha saMsthAnarUpo yaH ko'pyAkAro bhavadbhiriSyate sa na prAmoti, amUrtatvAdeva, vijJAnasyeveti / surirAha- naitadevam, yato dRSTaH pariNAmavato'mUrtasyApyAkAraH, yathA kumbhanabhasaH - ghaTAkAzasyetyarthaH / iha yat pariNAmavat tasyAkAro dRSTaH, yathA ghaTaparicchinnasyAkAzasya, ghaTAkArapariNAmavAMzca siddhajIvaH, tatastasyApyanantarabhavazarIraparicchinnasyAstyupAdhimAtreNa zarIrAkAraH / vijJAnasyApi dRSTAntatvenopanyastasya nirAkAratvamasiddham, yato jJeyAkAraM vijJAnamiSyata eva, anyathA nIlajJAnAdapi pItAdisamastavastuparicchedaprasaGgAt, nIlasyApi vA'paricchedApatteH, nirAkAratvAvizeSAditi // 3174 // ito'pi jJAnaM sAkAram / kutaH 1 ityAha jIvANannaM ca jao dehAgAro ya so tahA taM pi / parimiyavatthuttaNao juttaM kuMbho va sAgAraM // 3175 // yatazca yasmAd jIvAdananyadabhinnaM vijJAnam, sa ca jIvo dehena sarvataH paricchinnatvAd dehAkAra eSTavyaH, tathA tenaiva prakAreNa tadapi vijJAnaM parimitavastutvAd dehaparicchinnavastutvAt kumbhavat sAkAraM yuktam, na tu nirAkAramiti // 3175 / / nanu yatraikaH siddhastatra kimanye'pi bhavanti, uta dezabhedatastiSThanti / ityatra niyuktikAraH prAha- 1 sa na dIrgho na hrasvo na vRttaH / 2 nAmUrtasyAkAro vijJAnasyeva na kumbhanabhasa iva dRSTaH pariNAmavato jJeyAkAraM ca vijJAnam // 3174 // 3 jIvAnanyacca yato dehAkArazca sa tathA tadapi / parimitavastutvato yuktaM kumbha iva sAkAram || 3175 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1223 //
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1224 // jettha ya ego siddho tattha aNaMtA bhavakkhayavimukkA / annonnasamogADhA puTThA savve vi logate // 3176 / / pAThasiddhA // 3176 // sparzanA teSAM parasparaM katham ? ityatra prazne niyuktikAra evAhaphusai aNaMte siddhe savvapaesehiM niyamaso siddho| te vi asaMkhijjaguNA desapaesehiM je puTThA // 3177 // spRzatyanantAn siddhAn sarvapradezairAtmasaMbandhibhirniyamAt siddha iti / tathA te'pi sarvapradezaspRSTabhyo'saMkhyeyaguNA vartante dezapradezairye spRSTAH, katham ? iti cet / ucyate- sarvapradezaistAvadanantAH spRSTAH evamekaikenApi jIvasya dezena pradezena cAnantAH spRSTAH, jIvazcAsaMkhyeyadezapradezAtmakaH, tatazca mUlAnantakaM sakalajIvadeza-pradezA'saMkhyeyakena guNitaM yathoktameva bhavatIti // 3177 // ___ atha yaduktam- "saMThANamaNitthaMthaM jarAmaraNavippamukANaM' iti, tatra paraH pAha-- ne jarA-maraNavimukkA jIvattaNao mai maNusso vva / nahi jIvaNavirahAo na jIvaNaM kmmvirhaao||3178|| na jarA-maraNavimuktAH siddhA iti pratijJA, jIvatvAditi hetuH, manuSyavaditi dRSTAntA mai tti' iti parasya matirbhavet / / mUrirAha- nahi-naivedam, hetorasiddhatvAt / tadasiddhatvaM ca prANadhAraNalakSaNasya jIvanasya teSu virahAdabhAvAt jIvanAbhAvazca karmavirahAditi // 3178 // iti paropanyastahetuM nirAkRtya svapakSasiddhayartha yuktimAhavaiyaso hANIha jarA pANaccAo ya maraNamAiTa / sai dehammi tadubhayaM tadabhAve taM na khasseva // 3179 // 'ju vayohAnau' iti dhAtupAThAd vayaso hAniriha jarA prasiddhA, prANatyAgazca maraNamAdiSTam / idaM ca dvitayamapi dehe satye , yantra caikaH siddhastavAnantA bhavakSayavimuktAH / anyonyasamavagADhAH spRSTAH sarve'pi lokAnte // 3176 // 2 spRzatyanantAn siddhAn sarvapradezorniyamataH siddhaH / te'pyasaMkhyeyaguNA dezapradezairye spRSTAH // 3177 // 3 ni0 gaa| " na jarA-maraNavimuktA jIvatvato matirmanuSya iva / nahi jIvanavirahAd na jIvanaM karmavirahAta // 3178 // 4 // 1224 // 5 vayaso hAniriha jarA prANatyAgA maraNamAdiSTam / sati dehe tadubhayaM tadabhAve sana basyeva // 3179 //
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ R vizeSA0 // 1225 // va dRSTam / tatazca tadabhAve tadubhayamapi khasyAkAzasyeva siddhAnAM nAstIti / / 3179 / / atha 'phusai aNate siddhe' ityAdigAthAbhAvanAmAhaaigakkhette'NaMtA paesaparivuDDhi-hANio tatto / hoti asaMkhejjaguNAsaMkhapaeso jamavagAho // 3180 // ekasya siddhasya yadavagAhanAkSetraM tatraikasminnapi paripUrNe'vagADhA anye'pyanantAH siddhAH pApyante, apare tu ye tasya kSetrasyaikaikaM pradezamAkramyAvagADhAste'pi pratyekamanantAH / evaM dvi-tri-catu-paJcAdipradezavRddhyA ye'vagADhAste'pi pratyekamanantAH / tathA, tasya mUlakSetrasyaikaikaM pradezaM parityajya ye'vagADhAste'pi pratyekamanantAH / evaM dvi-tri-catu-pazcAdipradezahAnyA yevagADhAste'pi pratyekamanantAH / evaM ca sati pradezaparivRddhi-hAnibhyAM ye samavagADhAste 'tatto tti' tebhyaH paripUrNaikakSetrAvagADhebhyo'saMkhyeyaguNA bhavanti, yad yasmAdasaMkhyeyapradezAtmaka ekasya siddhasyAvagAhaH, pratipadezaM cAnantAH samavagADhA iti darzitameva / tato mUlAnantake'saMkhyeyaiH pradezairguNite samastAnAmasaMkhyeyaguNatvaM siddham // 3180 / / atrAkSepa-parihArAvAhaaigakkhette'NaMtA kiha mAyA, muttivirhiyttaao| neyammi va nANAI diTThIo vegarUvammi // 3181 // muttimayAmavi ya samANadesayA dIsae paIvANaM / gammai paramANUNa ya muttivimukkesu kA saMkA ? // 3182 // | prakaTArthe, navaraM 'muttimayetyAdi' mUrtimatAmapi pradIpaprabhApudgalAnAmityarthaH / / iti viMzatigAthArthaH // 3181 // 3182 // 'asarIra-' ityAdi niyuktigAthAtrayaM sumamam , prAyo gatArtha ca / 'mutto karaNAbhAve-' ityAdikAstu 'subahuyataraM' ityAdigAthAparyantA nava gAthAH pUrvamekAdazagaNadhare vyAkhyAtA iti neha likhyante / 'na vi asthi mANusANaM' ityAdikAstu 'iya savvakAla-' ityAdigAthAparyantAH sapta niyuktigAthAH sugamAH, Avazyake vyAkhyAtAzceti // daee // 1225 // BRORRORE 1gAthA 3177 / 2 ekakSetre'nantAH pradezaparivRddhi-hAnitastataH / bhavantyasaMkhyeyaguNA asaMkhyapradezo ydvgaahH|| 318 // 3 ekakSetre'nantAH kathaM mAtAH, mUttivirahitatvAt / jJeya iva jJanAAni dRSTayo vaikarUpe // 3181 // mUrtimatAmapi ca samAnadezatA dRzyate pradIpAnAm / gamyate paramANUnAM ca mUrtivimukteSu kA zaGkA ? // 3182 // 154 Jan Educational InternaOR For Personal and Price Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1226 // Jain Education Internat '' ityAdigAthAyAM siddhasukhe yat puruSodAharaNamuktam, tatrAha -- 'tesiM siddhattaM piva sokkhamasAhAraNaM tao'NuvamaM / desovaNayAo puNa purisodAharaNamakkhAyaM // 3183 // sugamA // 3183 // jaiivA saMsAre cciya hojja tayaM kiMttha mokkhaciMtAe / tavvihamaccaMtasuhaM jattha va sokkheNa saMsAro ? // 3184 // yadi punaH saMsAre'pi kasyApi sarvathA tat siddhasukhasadRzaM sukhaM bhavet, tat kimatra mokSacintayA, tatsukhasyehApi prApteH 9 / athavA, yatra tadvidhaM siddhasukhaprakAramAtyantikaM sukhaM prApyate sa kena hetunA saMsAro bhaNyate 1 nanu mokSa evAsau na caivam / tasmAd deza sAmyenaiva puruSodAharaNaM draSTavyamiti / / 3184 // tasmAd nirupamameva siddhisukhamiti darzayannAha - atulamaNannasarisayaM nivvANaM nivvuI paraM sokkhaM / annesiM nivvANaM dIvarasa va savvahA nAso // 3185 // atulamananyasadRzaM nirvANaM nirvRtiH paraM prakarSaprAptaM saukhyamucyate, na punastasya dRSTAntaH ko'pyastIti bhAvaH / anyeSAM tu tena dIpasyeva jIvasya sarvathA nAzo nirvANamucyata iti, sarvathA naSTe pradIpe nirvANazabdarUDhejavasya sarvathA nAzo nirvANamanyeSAmabhipretam / / 3185 / / yuktiM ca te'tra prAhu:-- jaiM ca taNu-kammasaMtainAso bIyaMkurANa vA mokkho / anno na ya saMtANI saMtANAo tao nAso // 3186 // jaM nAragAibhAvo bhavo va na ya nAragAio bhinno| koI jIvo to nAragAinAsamma tannAso // 3187 // 1 teSAM siddhatvamiva saukhyamasAdhAraNaM tato'nupamam / dezopanayAt punaH puruSodAharaNamAkhyAtam // 3183 // yadi vA saMsAra eva bhavet tat kimantra mokSacintayA / tadvidhamanantasukhaM yatra vA saukhyena saMsAraH ? // 3184 // 3 atulamananyasadRzakaM nirvANaM nirvRtiH paraM saukhyam / anyeSAM nirvANaM dIpasyeva sarvathA nAzaH // 3185 // 4 yacca tanu karmasaMtatinAzo bIjA-'Gkurayoriva mokSaH / anyo na ca saMtAnI saMtAnAt tato nAzaH // 3186 // yad nArakAdibhAvo bhava eva na ca nArakAdito bhinnaH / ko'pi jIvastato nArakAdinAze tanAzaH // 3187 // For Personal and Private Use Only 68584sapp SARK bRhdvRttiH|| // / 1226 //
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // / 1227 // Jain Education Interna vyAkhyA - yasmAcca bIjA'Gkurayoriva tanukarmaNoryA saMtatiH saMtAnastannAzo mokSa iSyate bhavadbhiH, na cAsmAt saMtAnAd vyatiriktaH saMtAnI jIvo dRzyate / tatazca nanu karmasaMtativinAze jIvasyApi tadvadeva nAzAt sarvanAza eva mokSo yujyata iti / 'bhavo va tti' vAzabdazvazabdArthe / yasmAd bhavazva saMsAro nAraka-tiryag-narA-mararUpeNa bhAva evocyate nAparaH, na ca nArakAdibhyo bhinno jIvaH kospi dRzyate, tato nArakAdinAze nArakAdibhAvarUpabhavavinAza ityarthaH, 'tannAso ci' nArakAyavyatiriktatvAt tasyApi jIvasya sarvathA nAza eva yujyata ityarthaH / / 3186 / / 3187 / / amevArtha dRSTAntopanyAsena samarthayannAha jaiha taMtumao paDao taMtuviNAsammi savvahA natthi / taha nAragAimaio jIvo tadabhAvao natthi // 3188 || // iti gAthApaTkArthaH // 3188 // ' na hi nAragAI' ityAdikAstu 'kayagAibhAvao' ityAdigAthAparyantA ekonatriMzagAthAH pUrvamekAdazAdigaNadharavAde vyAkhyAtAH // 'siddha tti ya' ityAdikAstu SaD niryuktigAthAH, sugamAceti // // iti siddhanamaskAraH samAptaH // athAcAryanamaskAramabhidhitsurAha-- nAmaM ThavaNA davie bhAve ya cauvviho ya Ayario / davvammi egabhaviyAi loIe sippasatthAI // 3189 // paMcavihaM AyAraM AyaramANA tahA payAseMtA / AyAraM daMsetA AyariyA teNa vuccati // 3190 // iha nAma sthApane sugame / / 3189 / / 3190 // dravyavicAre punarAha - 1 yathA tantumayaH paTakastantuvinAze sarvathA nAsti / tathA nArakAdimayo jIvastadabhAvato nAsti // 3188 // 2 nAma sthApanA dravye bhAve ca caturvidhazcAcAryaH / dravya ekabhavikAdilaukike zilpazAstrAdiH // 3189 // paJcavidhamA cAramAcarantastathA prabhASamANAH / AcAraM darzayanta AcAryAstenocyante // 3190 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1227 //
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1228 // AgamadavvAyario AyAviyANAu aNuvautto / noAgamao jANaya-bhavyasarIrAiritto'yaM // 3191 // bhavio baddhAU abhimuho ya mUlAInimmio vAvi / ahavA davvabbhUo davvanimittAyaraNaovA // 3192 // vyAkhyA- jJazarIra-bhavyazarIravyatiriktastvAcAryo'yam / kaH ? ityAha- 'bhavio ityAdi' ekabhaviko baddhAyuSkobhimukhanAma-gotrazcetyarthaH; 'mUlAInimmio vAvi ti' tathA, mUlaguNanirmita uttaraguNanirmitazca tadvyatirikto dravyAcAryo mantavyaH / tatra mUlaguNanirmita AcAryazarIranirvartanayogyAni dravyANi, uttaraguNanirmitastu tAnyeva tadAkArapariNatAnIti / athavA, dravyabhUtopradhAna AcAryastadvayatirikto dravyAcAryaH pratipAdyate / yo vA dravyAnimittenAcarati ceSTate sa dravyanimittAcaraNAd dravyAcAryaH / sa ca laukiko laukikamArge zilpazAstrAdivijJeyaH, yaH zilpAni nimittAdizAstrANi ca grAhayati sa ihopacArataH zilpazAstrAdiruktaH / anye vimaM zilpazAstrAcArya laukikaM bhAvAcArya vyAcakSate / zeSa sugamamiti // 3191 // 3192 // 'paMcavihaM' ityAdinA lokottaro bhAvAcArya uktaH, tatsvarUpavyAkhyAnArthamAhaoM majAyAvayaNo caraNaM cAroM tti tIe aayaaro| so hoi nANa-dasaNa-caritta-tava-vIriyaviyappo // 3193 // tassAyaraNa-pabhAsaNa-desaNao desiyA vimokkhatthaM / je te bhAvAyariyA bhAvAyArovauttA ya // 3194 // ahavAyaraMti jaM sayamAyAreMti va jamAyarijaMti / majjAyayAbhigammati jamuttaM teNamAyariA // 3195 // pAThasiddhA eva, navaraM 'tIe ti' tayA maryAdayA caraNamAcAraH / 'tassetyAdi' tasya paJcavidhasyAcArasya svayamAcaraNataH, pareSAM ca prabhASaNataH, tathA, ghineyAnAM vastumatyupekSaNAdikriyAvidherdarzanato ye parAtmano mokSArtha 'desiya tti' dezitAraste bhAvAcAropayuktatvAd bhAvAcAyoM iti / athavA, svayaM yasmAdAcaranti sadanuSThAnam , Acarayanti cAnyaiH, athavA, Acaryante 1 AgamadravyAcArya AcAravijJAnAdanupayuktaH / noAgamato jJAyaka-bhavyazarIrAtirikto'yam // 3 // 9 // bhaviko baddhAyurabhimukhazca mUlAdinirmito vApi / athavA dravyabhUto vyanimittAcaraNato vA // 3192 // 2aa maryAdAvacanazcaraNaM cAra iti tayA''cAraH / sa bhavati jJAna-darzana-cAritra-tapo-vIryavikalpaH // 3193 // tasyAcaraNa-prabhASaNa-dezanato dezitAro vimokSArtham / ye te bhAvAcAryA bhAvAcAropayuktAna // 3194 // athavAcaranti yat svayamArayanti vA yadAcaryante / maryAdayA'bhimanyante yaduktaM tenAcAryAH // 3395 // // 1228 // Jan Education Inter For Personal and Price Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvattiH / // 1229 // maryAdayA'bhigamyante yato mumukSubhiriti yaduktam- etat vAtparyamityarthaH, tenAcAryAH // iti gAthAsaptakArthaH // 3193-95 // 'AyariyA' ityAdicatasro niyuktigAthAH prAguktAnusAreNa vyaakhyeyaaH|| // ityAcAryanamaskAraH samAptaH // athopAdhyAyanamaskAramabhidhitsurAhanAma ThavaNA davie bhAve ya caubiho uvajjhAo / dave loiyasippA dhamme taha annatitthIyA // 3196 // nAma-sthApanopAdhyAyau subodhau / dravyopAdhyAyAMstu jJa-bhavyazarIravyatiriktAvAha- 'dravya ityAdi' dravve vicArya tadvayatirikta upAdhyAyaH zilpAyupadeSTA tathA, 'dhamme tti' nijanijadharmopadeSTAro'nyatIrthikAzca saMsAranibandhanatvenApradhAnabhUtatvAt tadvayatiriktadravyopAdhyAyA mantavyA iti // 3196 // bhAvopAdhyAyAnAha-- borasaMgo jiNakkhAo sajjhAo kahio buhe / taM uvaisati jamhA uvajjhAyA teNa vuccaMti // 3197 // yo dvAdazAGgaH svAdhyAyaH prathamato jinarAkhyAtaH, tato 'buhe tti' prAkRtatvAd budhairgaNadharAdibhiH kathitaH pAramparyeNopadiSTaH, taM svAdhyAyaM mUtrataH ziSyANAmupadizanti yasmAt , tenopAdhyAyA ucyante / ata evaM 'iG adhyayane upetya sUtramadhIyate yebhya: ziSyaiste upAdhyAyA bhaNyanta iti / / 3197 // sAMpatamAgamazailyA'kSarArthamadhikRtyopAdhyAyazabdArthamAhautti uvaogakaraNe jhatti ya jjhANassa hoI nidese / eeNa hoi ujjhA eso aNNo vi pajAo // 3198 // 'u' ityetadakSaramupayogakaraNe vartate 'jhA' iti cedaM dhyAnasya nirdeze / tatazca prAkRtazailyaitena kAraNena bhavanti 'ujyA' upayogapurassaraM dhyAnakartAra ityarthaH / eSo'nantaroktopAdhyAyazabdApekSayA'nyo'pi paryAya iti // 3198 // nAma sthApanA dravye bhAve ca caturvidha upAdhyAyaH / dravye laukikazilpAd dharma tathA'nyatIrthIyAH // 19 // 2 dvAdazAko jinAtyAtaH svAdhyAyaH kathito budhaiH / tamupadizanti yasmAdupAdhyAyAstanocyante // 319 // / rityupayogakaraNe jheti ca dhyAnasya bhavati nirdeze / etena bhavatyujjhA eSo'nyo'pi paryAyaH // 3198 // // 1229 // HOLOG JainEducatiora internal For Personal and Price Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1230 // Jain Education Internati athopAdhyAyazabdArtha bhASyakAraH prAha vagamma jao'hIyai jaM covagayamajjhayAviti / jaM covAyajjhAyA hiyassa to te uvajjhAyA // 3199 // upagamyopetya yato yebhyo'dhIyate paThanti ziSyAsta upAdhyAyAH, yacca yasmAdupa samIpe gataM prAptaM ziSyamadhyApayanti tata upAdhyAyAH, yasmAcca svaparahitasyopAyadhyAyakA upAyacintakAstatasta upAdhyAyA iti / / 3199 // AcAryopAdhyAyayobhAgyakAro vizeSamAha AyAradesaNAo AyariyA viNayaNAduvajjhAyA / atthapadAyagA vA guravo suttassuvajjhAyA // 3200 // prakaTArtheva / iti gAthApaJcakArthaH / / 3200 // 'uvajjhAyA' ityAdicatasro gAthAH pUrvavat // // ityupAdhyAyanamaskAraH samAptaH // sAdhunamaskAre daza niryuktigAthAH sugamAH, gatArthAzceti // // tadevamavasitaM vastudvAram // athAkSepadvAraM vaktavyam, tatra paraH prAha- visaMkhevo na vitthAro saMkhevo duviho siddha-sAhUNaM / vittharao'Negaviho paMcaviho na jujjae tamhA // 3201 // iha kila sUtraM saMkSepa-vistarAvatikramya na vartate / tatra saMkSepavad yathA sAmAyikasUtram, vistaravad yathA caturdaza pUrvANi / idaM punarnamaskArasUtramubhayAtItam, yato'tra na saMkSepo nApi vistaraH; tathA 'saMkhevo duviho ti' yadyaya saMkSepaH syAt tatastasmin sati dvividha eva namaskAro bhavet siddha-sAdhubhyAmiti, parinirvRtAIdAdInAM siddhazabdena grahaNAt, saMsAriNAM tu sAdhuzabdeneti / saMsAriNo hAIdA -''cAryAdayo na sAdhutvamativartante / athA'yaM vistarataH, tadapyuktam, yato vistarato'nekavidha 1 upagamya yato'dhIyate yaccopagatamadhyApayanti / yaccopAyadhyAyakA hitasya tatasta upAdhyAyAH // 3199 // 2 AcAradezanAdAcAryA vinayanAdupAdhyAyAH / arthapradAyakA vA guravaH sUtrasyopAdhyAyAH // 3200 // 3. nApi saMkSepo na vistaraH saMkSepo dvividhaH siddha-sAdhubhyAm / vistarato'nekavidhaH paJcavidho na yujyate tasmAt // 3201 // For Personal and Private Use Onty bRhadvattiH / // 1230 //
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1231 // Jain Education Interna namaskAraH prApnotiH tathAhi - RSabhA 'jita saMbhavAdibhyo nAmagrAhaM sarvatIrthakarebhyaH, tathA siddhebhyo'pyeka-dvi-tri- catuSpazcAdisamayasiddhebhyo yAvadanantasamayasiddhebhyaH, tathA, tIrtha-liGga-pratyeka buddhAdivizeSaNaviziSTebhya ityAdibhirbhedairvistarato'nantabhedo namaskAraH mAnoti / yatazcaivam tasmAdamuM pakSadvayamapyaGgIkRtya pazcavidho'yaM namaskAro na yujyate / / 3201 / / // tadevamuktamAkSepadvAram // atha prasiddhidvAram / tatra prasiddhirAkSepasya pratividhAnamabhidhIyate / iha cedaM pratividhAnam- 'na saMkSepo nApi vistarataH' ityetadasiddham, saMkSepatvAdasya / atha saMkSepakAraNavazAt kRtArthA 'kRtArthaparigraheNa siddha-sAdhumAtraka evokta iti cet / tadayuktam, kAraNAntarasyApi sadbhAvAt tathA cAha arihaMtAI niyama sAhU sAhU u tesu bhaeyavvA / tamhA paMcaviho khalu heunimittaM havai siddho // 3202 // ihAIdAdayo niyamAt sAdhavaH, tadguNAnAmapi tatra bhAvAt ; sAdhavastu teSvaIdAdiSu bhaktavyA vikalpanIyAH, yataste na sarvestodAdayaH, kiM tarhi ?; kecidarhantaH yeSAM tIrthakara nAmakarmodayo'sti, kecit tu sAmAnyakevalinaH anye tvAcAryA viziSTasUtrArthadezakAH, apare tUpAdhyAyAH sUtrapAThakAH, anye tvetadaviziSTAH sAmAnyasAdhava eva zikSakAdayo na punararhadAdayaH / tadevaM sAdhUnAmadAdiSu vyabhicArAt tanamaskaraNe'pi nArhadAdinamaskAra sAdhyasya viziSTasya phalasiddhiH / tatazca saMkSepeNa dvividhanamaskaraNamayuktameva, avyApakatvAditiH atra prayogaH -- sAdhumAtranamaskAro viziSTo'IdAdiguNanamaskRtiphalaprApaNasamartho na bhavati, tatsAmAnyAbhidhAnanamaskArakRttvAt, manuSyamAtranamaskAravat jIvamAtranamaskAravad veti / tasmAt saMkSepato'pi paJcavidha eva namaskAro na tu dvividhaH, avyApakatvAt ; vistarastu namaskAro na vidhIyate, azakyatvAt / tathA, 'magge aviSvaNAso' ityAdiko yaH pUrva paJcavidho heturuktastannimittamapyayaM paJcavidhaH siddho bhavati / / iti niyuktigAthAdvayArthaH // 3202 // atha bhASyakAra AkSepavivaraNamAha- nivya-saMsArikayA kayatthalakkhaNavihANao jutto / saMkhevanamukkAro duviho'yaM siddha-sAhUNaM // 3203 // 1 ahaMdAdayo niyamAt sAdhavaH sAdhavastu teSu bhaktavyAH / tasmAt paJcavidhaH khalu hetunimittaM bhavatu siddhaH // 3202 // 2 nirvRta saMsArikRtAkRtArtha lakSaNavidhAnato yuktaH / saMkSepanamaskAro dvividho'yaM siddha-sAdhUnAm // 3203 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / | // 1231 //
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1232 // Jain Educationa Inter usa bhAINamaNaMtara siddhANaM jiNAiyANaM ca / vittharao paMcaviho navi saMkhevo na vitthAro // 3204 // gatArthe || 3203 || 3204 // atha prasiddhivivaraNamAha jaiivi jaiggahaNAo hoi kathaM gahaNamaruhayAINaM / taha vi na tagguNapUyA jaiguNasAmaNNapUyAo // 3205 // pariNAmasuddhiUM va payatto sAya bajjhavatthUo / pAyaM guNAhiAo jA sA na tadUNaguNalabbhA ||3206|| jaha maNuyAigahaNe hoi kathaM gahaNamaruhayAINaM / na ya tavvisesabuddhI taha jaisAmaNNagahaNammi || 3207 // jai evaM vittharao jutto tadaNaMtaguNavihANAo / bhaNNai tadasajhamao paMcaviho heubheyAo // 3208 // maggovaesaNAI so'bhihio tappabheyao bheo / jaha lAvagAibheo diTTho lavaNAikiriAo || 3209 // etA api gatArthA eva, navaraM 'taha jaItyAdi' tathA taineva prakAreNa yateH sAdhoH sAmAnyaM tadgrahaNe sati nArhadAdivizeSavatI buddhirutpadyata iti / ' tadaNaMtaguNetyAdi teSAmaIdAdInAM ye'nantA guNAH pratyekaM kSetra kAla-jAti-gotra pramANA''kRti vayaH saMyamAdivizeSarUpA upAdhayastaiH kRtvA vidhAnAd namaskArasya karaNAditi / 'jaha lAvagAItyAdi' yathA lAvaka plAvaka pAcaka-pAThakayAcakAdInAM vana-vana- pacana-paThana- yAcanAdikriyAto bhedo dRSTaH // iti gAthAsaptakArthaH / / 3205 - 3209 / / atha kramadvAravicAramAha- 1 RSabhAdInAmanantara siddhAdInAM jinAdikAnAM ca vistarataH paJcavidho nApi saMkSepo na vistAraH // 3204 // 2 yadyapi yatigrahaNAd bhavati kRtaM grahaNamarhadAdInAm / tathApi na tadguNapUjA yatiguNasAmAnyapUjAtaH // 3205 // pariNAmazuddhihetorvA prayatnaH sA ca bAhyavastunaH / prAyo guNAdhikAd yA sA na tadUnaguNalabhyA // 3206 // yathA manujAdigrahaNe bhavati kRtaM grahaNamarhadAdInAm / na ca tadvizeSavuddhistathA yatisAmAnyagrahaNe // 3207 // yadyevaM vistarato yuktastadanantaguNavidhAnAt / bhaNyate tadasAdhyamataH paJcavidho hetubhedAt // 3208 // mArgeaupadezanAdiH so'bhihitastatprabhedato bhedaH / yathA lAvakAdibhedo dRSTo lavanAdikriyAtaH // 3209 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1232 //
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1233 // puvvANupugvina kamo neva ya pacchANupubbieM sa bhave / siddhAIA paDhamA bIyAe sAhuNo AI // 3210 // iha kramastAvad dvividhaH- pUrvAnupUrvI vA, pazcAnupUrvI veti / anAnupUrvI kila krama eva na bhavati, asamaJjasatvAt / tatrAyamahaMdAdikramaH pUrvAnupUrvI na bhavati, siddhAnAmAdAvanabhidhAnAt , ekAntakRtakRtyatvena, tathA, 'siddhArtha namokAraM kAUNamabhiggahaM tu | so giNhe' iti vacanAdahannamaskAryatvena ca siddhAnAM pradhAnatvAt , pradhAnasya cAbhyArhitatvena pUrvAbhidhAnAditi bhAvArthaH / tathA, naiva ca pazcAnupUryeSa kramo bhavet , sAdhUnAM prathamamanabhidhAnAt / ihApradhAnatvAt sarvapAzcAtyA hi saadhvH| tatazca tAnAdau pratipAdya yadi paryante siddhAbhidhAnaM syAt tadA bhavet pazcAnupUrvI / tasmAt prathamAyAH siddhAditvAt , dvitIyAyAstu sAdhvAditvAd neyaM pU. rvAnupUrvI, nApi pazcAnupUrvI // iti niyuktigAthArthaH / / 3210 // etadeva bhASyakAraH pAha'jeNa kayatthA siddhA na jiNA, siddhAio kamo jutto / pacchakkamo va jai saMjayAisiddhAvasANA to||3211|| jaM ca jiNANa vi pujA siddhA jaM tesiM nikkamaNakAle / kayasiddhanamukkArA kariti sAmAiyaM svve||3212|| gatArthe // 3211 / / 3212 // atrottaramAha arahaMtuvaeseNaM sihA najati teNa arahAI / na vi koi parisAe paNamittA paNamai ranno // 3213 // iha tAvadayaM pUrvAnupUrvIkrama eva / yadapyuktaM 'siddhAdirayaM prAmoti' / tadayuktam , yato'Idupadezenaiva siddhA api sAyante, pratyakSAdigocarAtItatvenAgamagamyatvAt teSAm / tena tasmAdaIdAdireva pUrvAnupUrvIkrama iti gamyate / ata eva cAItAmabhyahitatvamava , pUrvAnupUrvI na kramo naiva ca pazcAnupUrvyA sa bhavet / siddhAdikA prathamA dvitIyAyAM sAdhava Adau // 31 // 2 siddhAnAM namaskAraM kRtvA'bhigrahaM tu sa gRhIyAt / / yena kRtArthAH siddhA na jinAH, siddhAdikaH kramo yuktaH / pazcAkramo vA yadi saMyatAdisiddhAvasAnA tataH // 32 // yacca jinAnAmapi pUjyAH siddhA yat teSAM niSkamaNakAle / kRtasiddhanamaskArAH kurvanti sAmAyikaM sarve // 32 // 2 // * ahaMdupadezena siddhA jJAyante tenAIdAdiH / nApi kazcit pariSade praNamya praNamati rAjJe // 35 // // 1233 // For Personal and Oy
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1234 // seyam / kRtakRtyamapyalpakAlavyavahitatvAt prAyaH samAnameva / tathA namaskAryatvamapyasAdhakameva, ahannamaskArapUrvakameva siddhatvaprApterahatAmapi vastutaH siddhanamaskAryatvAditi / Aha- yadyevam , tAcAryAdibhiH kramaH prAptaH, arhatAmapyAcAryopadezena parijJAnAditi / tadayuktam , yasmAdahat-siddhayorevAyaM vastutastulyavalayorvicAraH zreyAn , paramanAyakapadavartitvAt tayoH / AcAryAstvatAM pariSakalpA evaM vartante / nApi kazcit pariSade praNamya nAmaM kRtvA tataH praNamati rAjJe / ityato'ryamevedam / / iti niyuktigaathaarthH||3213|| bhASyakAra:pAha jai evaM Ayariovaesao jaM jiNAipaDivattI / teNAyariyAI kamo jutto no cedaNegaMto // 3214 // yadyahaMdupadezena siddhA jJAyanta ityahatAmAdau namaskAraH, taddevaM satyAcAryopadezata evaM yasmAjinAdInAmarhadAdInAM pratipatirbhavyalokasyopajAyate, tasmAdAcAryAdireva kramo yuktaH, na cedevamiSyate, tarkhanekAnto'yaM yadupadezena yo jJAyate tasya prAdhAnyaminarasya ca guNabhAva iti // 3214 / / para evAha jutto va gaNaharANaM jiNAio jaM jiNovaeseNaM / jANaMti te visese, sesA u gurUvaeseNaM // 3215 // kAkA vadati- yukto vA gaNadharANAM gautamAdInAmayaM jinAdirahaMdAdiH kramaH, yasmAt te gautamAdayo jinasyAhata evopadezenAvazeSAn siddhA-'cAryAdIn jAnanti, zeSAstu gaNadharaziSya-praziSyAdayo nijanijagurUpadezena siddhAdInahatazca jAnanti / tataH kepAzcidaIdAdiH, keSAzcidAcAryAdiH kramastvadabhiprAyato'niyamena bhavatviti / / 3215 // tathA para evAha ahavA Ayariu cciya so tesiM maI tao pasatto bhe| AyariyAiu cciya evaM sai svvsaahuunnN||3216|| Pasce // 1234 // 1 pavamAcAryopadezato yajjinAdipratipattiH / tenAcAryAdiH kramo yukto no cedanekAntaH // 3214 // 2 yukto vA gaNadharANAM jinAdiko yajjinopadezena / jAnanti te vizeSAn zeSAstu gurUpadezena // 3215 // 3 athavA''cArya evaM sa teSAM matistataH prasakto bhavatAm / AcAryAdika evaivaM sati sarvasAdhUnAm // 3216 / Jan Education Intem For Personal and Price Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1235 // athavA matiH- sa jino bhagavAnAcArya eva teSAM gaNadharANAmAcArapravartakatvamAzrityeti bhaavH| tatazcaivaM sati meM bhavatAmAcAryAdireva sarvasAdhUnAM gaNadharAdInAM kramaH prasaktaH prApta iti // 3216 // bRhdvttiH| atra mUriruttaramAhapaMDhamovaesagahaNaM taM cAruhao na sesaehito / guravo vi taduvaihassa ceva aNubhAsayA navaraM // 3217 // arahaMta-gurU-vajjhAyabhAvao tassa gaNaharANaM pi / jutto tayAiu cciya na guru tti tao jiNo na bhave // 3218 // sa jiNo jiNAisayaoso ceva gurU guruuvesaao| karaNAiviNayaNAo so ceva mao uvjjhaao||3219|| vyAkhyA- iha yadyapyAcAryAdayo'pyahaMdAdInupadizanti tathApi yata prathamamupadezagrahaNaM gaNadharANAM tadadhikRtyocyate / taccAIta eva sakAzAt , na zeSebhya AcAryo-pAdhyAyAdibhyaH / ye'pi gurava AcAryAdayo'haMdAdInupadizanti te'pi tadupadiSTasyAIdupadiSTasyaiva kevalamanubhASakA na punaH svAtantryeNa dezakA iti / athavA, yadyapyAcAryAdhupadezenAInto jJAyanta ityabhyupagamyate, tathApyaIdAdireva krmH| kuta ityAha- 'arahaMtetyAdi' gaNadharANAm , apizabdAccheSAcAryAdInAmapi tadAdiraIdAdireva kramo yuktH| kutaH ? ityAha- tasyAIta evaaiidguruupaadhyaaybhaavtH| sa eva hi mahAvIrAdibhagavAnaSTamahApAtihAryAdhatizayayogAdaIn , sa eva tattvopadezAdibhyo gururAcAryaH, sa eva cendriya-kaSAya-yogAdivinayanAdupAdhyAyaH / tatazcAcAryAdikrame'pi pareNApAdyamAne sAmAdaIdAdireva kramaH saMpadyata iti bhAvaH / na cAyaM gururAcArya ityato jino'In na bhavet , kintu bhavedeva, jinAtizayayogAditi / / etadevAha- 'sa jiNo ityAdi gatArthA / / 3217 // 3218 / / 3219 // atha yaduktam- "jaM ca jiNANa vi pujjA siddhA' ityAdi, tatrAhajaii siddhanamokAra chaumattho kuNai na ya tdaaiio| taM pai tayA na doso na hi so takAlamaruhaMto // 3220 // prathamopadezagrahaNaM taccAhato na zeSakebhyaH / guravo'pi sadupadiSTasyaivAnubhASakA navaram // 3217 // bhahaMd-gurU-pAdhyAyabhAvatastasya gaNadharANAmapi / yuktastadAdika eva na gururiti sako jino na bhavet // 328 // sa jino jinAtizayataH sa eva gurugurUpadezAt / karaNAdivinayanAt sa eva mata upAdhyAyaH // 3219 // 2 gAthA 3212 / / yadi siddhanamaskAraM chamasthaH karoti na ca tadAdikaH / taM prati tadA na doSo na disa taskAkaIn // 3220 // 1235 // Jan Education Intended For Personal and Price Use Only IBa
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. yadi niSkramaNakAle bhagavAMzchadyastho guNAdhikAnAM siddhAnAM namaskAraM karoti, karotu nAma tadA, na kazcid doSaH / ke prati na doSaH ? ityAha-taM chaasthatIrthaGkaraM prati / na hyasau tatkAlamarhan , kevaLotpattAveva tadbhAvAditi / yadi cchadmasthatIrthakarA- bRhadvatiH / pekSayA guNAdhikAH siddhA bhavadbhirapISyante, tarhi kathaM chadmasthatIrthakarAdirnamaskAraH iti cet / tadayuktam / kutaH? ityAha-na ca tadAdizchadmasthatIrthakarAdinamaskAra iSyate'smAbhiH, kintu samutpanna kevaLajJAnA'haMdAdireva / sa ca kevalyarhan siddhAdivastustomasvarUpopadezadAnataH siddhebhyo guNAdhika ityuktameveti / ato'IdAdireva namaskAra iti // 3220 // atrAkSepa-parihArau prAi evamakayatthakAle siddhAI hou, bhaNNai tayAvi / aNNe saMtaruhaMtA tao tayAI tao niccaM // 3221 // yadi kachadmasthatIrthakarApekSayA guNAdhikAH siddhAH, taddevaM satyakRtArthacchamasthatIrthakarakAle siddhAdirnamaskAro bhavatu, nyAyopapannatvAditi / bhaNyate'trottaram- hanta ! yadAtra bharatAdau cchadmasthatIrthakarastadApi mahAvideheSvanye kevalinoIntaH santi / tatastadAdiraIdAdireva tako'sau namaskAro nityaM sarvadA / / iti gAthASTakArthaH // 3221 / / // tadevamuktaM kramadvAram // atha prayojana-phalayordarzanArthamAha aittha ya paoyaNamiNaM kammakkhaya maMgalAgamo ceva / ihaloya-pAraloiyakuvihaphalaM tattha dilutA // 3222 // atra ca namaskArakaraNe prayojanamidaM yaduta- karaNakAla evAkSepeNa jJAnAvaraNAdikarmakSayaH, anantakarmapudgalApagamamantareNa bhAvato namaskArasyApyaprApterityuktameva tathA, maGgalAgamazcaiva yaH karaNakAlabhAvIti tathA, kAlAntarabhAvi punaraihalaukika-pAralau| kikabhedabhitraM dvividhaM phalam / tatra dRSTAntA vakSyamANalakSaNA iti / / 3222 // tadeva dvividhaM phalaM tAvad vivRNvannAha1 eSamakRtArthakAle siddhAdirbhavatu, bhaNyate tadApi / anye santyarhantastatastadAdiH sako nityam // 32 // // i1236 // 2 atra ca prayojanamidaM karmakSayo maGgalAgamazcaiva / aihalaukika-pAralaukikadvividhaphalaM tatra dRSTAntAH // 3222 // SRO CORRECTIONEERIES For Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1237 // ihaloe attha-kAmA AroggaM abhiraI ya nipphattI / siddhI ya sagga-sukulapajjAyAI ya paraloe // 3223 // ihaloke namaskArAdartha-kAmau bhavataH, ArogyaM nirujatvamupajAyate / ete cArthAdayaH zubhavipAkino'smAd bhavanti tathA cAha- Abhimukhyena ratirabhiratiH, sA cehaloke'pyarthAdibhyo bhavati, paralokaviSayA tu tebhya eva, zubhAnubandhitvAt / niSpattiH 'puNyasya' iti gamyate; athavA, 'abhiratezca niSpattiH' ityekavAkyataiva / tathA, siddhizca muktizca, svargaH, sukulamatyayAdizca paraloke ityasyAmuSmikaphalamiti // 3223 // athAtra dvividhe'pi phale pUrvopakSiptAn dRSTAntAnAha ihalogammi tidaMDI sA divvaM mAuluMgavaNameva / paraloe caMDapiMgala iMDiyajakkho ya diTuMtA // 3224 // iyaM sakathAnakabhAvArthA mUlAvazyakaTIkAto'vaseyA // iti niyuktigAthArthaH // 3224 // atha bhASyakAraH prayojana-phalayorvivaraNamAhasaiyaovaogakiriyAguNalAbho tappaoyaNamiheva / kAlaMtaranipphatti phalamiha-paraloga-mukkhesu // 3225 // kammakkhao'NusamayaM tallAbhe ceva tduvogaao| savvatthesu ya maMgalamavigghaheU namokAro // 3226 // vyAkhyA- tasya namaskArasya prayojanaM tatprayojanamihavehaloka eva / kimiti / atrocyate- tadviSayasatatopayogakriyayA yaH karmakSaya-kSayopazamAdiguNasya laabhH| phalaM tu namaskArasya 'kAlaMtaranipphatti ti' kAlAntare niSpattiryasya tat kAlAntaraniSpatti kaalaantrbhaaviityrthH| tacca 'iha tti' ihaloke'rtha-kAmAdikam , 'paraloe tti' paraloke svargAdikam , mokSe tu jarA-maraNAbhAvAdikamiti / tadevaM sAmAnyataH prayojanaM phalaM copadarzitam / atha prayojanaM vizeSato darzayati- 'kammetyAdi' 'tallAbhe ceva tti' tasya namaskArasya lAbhakAla eva tadupayogAd namaskAropayogAdanusamayaM karmakSayo bhavati tathA, sarvArtheSu ca sarvakAryeSu pravRttAnAM ihaloke'rtha-kAmAvArogyamabhiratizca niSpattiH / siddhizca svarga-sukulaparyAyAdizca paraloke // 3223 // 2 ihaloke nidaNDI sA divyaM mAtuluGgavanameva / paraloke caNDapiGgalo huNDikayakSazca dRSTAntau // 3224 // 3 satatopayogakriyAguNalAbhastatprayojanamihaiva / kAlAntaraniSpatti phalamiha-paraloka-mokSeSu // 3225 // karmakSayo'nusamayaM talAma eva tadupayogAt / sarvArtheSu ca maGgalamavighnaheturnamaskAraH // 3226 // 2 // 1237 // For Personal and Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH / // 1238 // maGgalamavighnaheturnamaskAraH saMpadyata iti // 3225 // 3226 // atra kazcidAha- 'nanu namaskAropayogAt karmakSayo bhavati' ityetat kutaH ? ityAha suyamAgamo tti tao suovaogappaoyaNo taM ca / AyahiyapariNNAbhAvasaMvarAI bahuvigappaM // 3227 // tako'sau namaskAraH zrutamAgama ityarthaH, sa ca zrutopayogaprayojanaH zrutopayogaH prayojanaM phalamasyeti kRtvA / tacca zrutopayogaprayojanamAtmahitabhAvasaMvarAdibhedana bahuvikalpaM bhubhedm| uktaM ca "AyahiyapariNNAbhAvasaMvaro navanavo ya saMvego / nikaMpayA tavo nijarA ya paradesiyattaM ca // 1 // " ityAdi / ato namaskArasya zrutarUpatvAd bhavatyeva tadupayogAt karmakSaya iti // 3227 / / atra prerakaH pAha pUyAphalappayA nahi nahaM va kov-ppsaayvirhaao| jiNa-siddhA, didruto vaidhammeNaM nivAIyA // 3228 // namaskAralakSaNAyAH pUjAyAH phalaM pUjAphalaM tatpadau nahi naiva jina-siddhau, kopa-prasAdarahitatvAt , nabhovaditi / ye tu pUjAphaladAste kopa-prasAdarahitA na bhavanti, yathA nRpAdaya ityeSa vaidhaye'Na dRSTAnta iti // 3228 // etadeva samarthayannAha Y=yANuvagArAo apariggahAo vimuttibhAvAo / dUrAibhAvao vA viphalA siddhAipUya tti // 3229 // viphalA siddhAdipUjeti pratijJA / hetUnAha- pUjAyA anupakriyamANatvAt , tadaparigrAhitvAt , amUrtatvAt , dUrAdibhAvAt, nabhovaditi // 3229 // zrutamAgama iti sakaH zrutopayogaprayojanastacca / AtmahitaparijJAbhAvasaMvarAdi bahuvikalpam // 3227 // 2 AtmahitaparijJAbhAvarsavaro navanavazca saMvegaH / niSkampatA tapo nijarA ca paradezitatvaM ca // 1 // 2 pUjAphalapradI nahi nabha iva kopa-prasAdavirahAt / jina-siddhau, dRSTAnto vaidhamryeNa nUpAdikAH // 3228 // 4 pUjAnupakArAdaparigrahAd vimUrtibhAvAt / dUrAdibhAvato vA viphalA siddhAdipUjeti // 3229 // // 1238 // RREN Jan Education Internatio For Personal and Price Use Only PRw.jainelibrary.org
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1239 / / Jain Education Intern atra pratividhAnamAha - 'jiNa-siddhA diMti phalaM pUyAe keNa vA pavaNNamiNaM / dhammA'dhammanimittaM phalamiha jaM savvajIvANaM // 3230 // bRhadvRttiH / te yajao jIvaguNA tao na deyA na vA samAdeyA / kayanAsA 'kayasaMbhoga-saMkare -gattadosAo // 3231 // vyAkhyA - nanvayamanukto pAlambhaH sarvo'pi pUrvoktaH, yasmAt 'jina-siddhAH pUjAyAH phalaM dadati' iti kenedaM prapannam 1 | dharmA-'dharmanimittameva hi yasmAt svarga-narakAdikaM phalamiha sarvajIvAnAmiti / tau ca dharmA-dharmoM yato jIvaguNau tato na kasyApi deya dAtavyau, nApi kutazcit samAdeyau grAhyau, jJAnAdiguNavat / kutaH ? ityAha- 'kayanAsetyAdi' yadi hote jina-siddhAH kupitAH santaH kasyApi dharmamapahareyuH, adharme ca prayaccheyuH, tadA kopaviSayabhUtasya prANinaH kRtasya dharmasya nAzaH, akRtasya cAdharmasyAgamaH syAt, prasannA vA yadi kasyApyAkasmikaM dharma prayaccheyuH, adharma cApahareyuH, tadA'kRtasya dharmasyAgamaH kRtasya cAdharmasya nAzo bhavediti / evaM yadA te prasannAH kupitA vA kasyApi sambandhinau dharmA-dharmAvAcchidyAnyasya dadyuH, anyasya sambandhinau cAparasya, tadA prANinAM parasparaM dharmA-dharmayoH saMkaraH, ekatvaM vA syAt / evaM svarga-narakAdike dharmA-dharmaphale'pi kRtanAzAdibhAvanA kAryeti // 3230 // 3231 / / api ca, nANAbAhaM mukkho pUyAphalaM jao'bhimayaM / taM nAyapajjayAo deyaM jIvAibhAvo vva // 3232 // jJAne satyanAbAdhasya yat sukhaM tadrUpo yo mokSaH sa eva yasmAd namaskAralakSaNAyAH pUjAyAH paramArthato mukhyaM phalamabhimatam, svargAderAnuSaGgikaphalatvAt / tacca yathoktaM sukhaM na kasyApi deyaM dAtuM zakyam, AtmaparyAyatvAt, jIva-caitanyAdibhAvavat / tatazca pUjAphaladAnaniSedhe siddhasAdhanameveti / / 3232 // yadi pUjAphalaM na deyaM tarhi kiM deyamiha bhavet ? ityAha 1 jina-siddhA dadati phalaM pUjAyAH kena vA prapannamidam / dharmA-dharmanimittaM phalamiha yat sarvajIvAnAm || 3230 // te ca yato jIvaguNAstato na deyA navA samAdeyAH / kRtanAzA 'kRtasaMbhoga-saMkarai- katvadoSebhyaH // 3231 // 2 jJAnAnAbAdhasukhaM mokSaH pUjAphalaM yato'bhimatam / tad nAtmaparyAyAd deyaM jIvAdibhAva iva // 3232 // For Personal and Private Use Only // 1239 //
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1240 // Jain Educator Internations bhAi hoja deyaM na tadattho pUyaNappayatto'yaM / taMpi sakaodayaM ciya bajjhanimittaM paro navaraM // 3233 // zAlyodanAdirUpaM bhaktAdikaM parasmai deyaM bhavet, sthUlapudgalaskandhamayatvAt, ghaTAdivat / kevalaM tadartho bhaktAdyartho'yaM pUjanaprayatno na bhavati, kintu mokSArthaH / kiJca tadapi bhaktAdikaM svakRtAt karmaNa udaya utpattiryasya tat svakRtodayaM svakRtakarmajanitamevetyarthaH / yastu paraH kazcid dAtA dRzyate sa kevalaM bAhyanimittamAtrameva / nizcayatastu bAhyo na ko'pi kasyApi dAtA apahartA ceti / / 3233 // etadeva samarthayannAha - kaimmaM suhAiheU bajjhayaraM kAraNaM jayA deho / saddAi bajjhatarayaM jai dAyAre kahA kA Nu ? || 3234 || tamhA sakAraNaM ciya suhAi bajjhaM nimittamettAyaM / ko kassa dei harai va nicchayao kA kahA siddhe ?|| 3235 // vyAkhyA - yadi hanta ! sukha-duHkhAnAmantaraGgaM karmaiva hetuH, dehastu yadA teSAM bAhyataraM kAraNam, zabda-rUpAdikaM tu zubhAzubhama bAhyataraM kAraNam, tadA'tivAhyatarAdapi parabhUte dAtari kAtra kila kAraNatvakathA ? iti / tasmAt svamAtmIyaM karmaiva kAraNaM yasya tat svakAraNameva sukhAdi, bAhyaM tu deha-zabda-rUpAdikaM nimittamAtrakameva / tato nizcayataH kaH kasmai dadAti, apaharati vA ? na kazcidityarthaH / tathA ca sati kSINarAga-dveSe siddhe kA namaskAra phaladAtRtvakathA ? iti / / 3234 / / 3235 // atra paraprerye parihAraM cAha jaii savvaM sakayaM ciya na dANa -haraNAiphalamihAvannaM / naNu jatto cciya sakayaM tatto cciya tapphalaM juttaM // 3236 // dANAiparANuggahapariNAmavisesao sao ceva / puNNaM haraNAi- parovadhAya pariNAmao pAvaM // 3237 // 1 bhaktAdi bhaved deyaM na tadarthaH pUjanaprayatno'yam / tadapi svakRtodayameva bAhyanimittaM paro navaram // 3233 // 2 karma sukhAdiheturbAhyataraM kAraNaM yadA dehaH / zabdAdi bAhyatarakaM yadi dAtari kathA kA nu ? // 3234 // tasmAt svakAraNameva sukhAdi bAhyaM nimittamAtrakam / kaH kasya dadAti harati vA nizrayataH kA kathA siddhe ? // 3235 // 3 yadi sarva svakRtameva na dAna- haraNAdiphalamihApaznam / nanu yukta eva svakRtaM tata eva tatphalaM yuktam // 3236 // dAnAdiparAnugrahapariNAma vizeSataH svata eva puNyaM haraNAdi paropaghAtapariNAmataH pApam // 3237 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1240 //
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ bizaSo0 // 1241 // Jain Educator Inter 'taM puNNaM pAva vA ThiyamattaNi bajjhapaccayAvikkhaM / kAlaMtarapAgAo dei phalaM na parao labbhaM || 3238 // vyAkhyA - yayuktaprakAreNa yallokaH zubhamazubhaM vA phalamanubhavati tat sarva svakRtameveSyate, na punaH ko'pi kasyApi kimapi dadAtyapaharati vA tarhi dAnA-paharaNAdInAmiha dAturapaharturvA na kizcit phalamityApannam, svakRtasyaiva phalena tasya prAptatvAditi / sUrirAha- nanu yata eva tat svakRtam, tata eva tatphalaM dAturapahartuzca yuktam / dAtA hi dAnasamaye parAnugrahapariNAmavizeSAt svata eva puNyaM badhnAti, apahartA tu paropaghAtapariNAmAt svata eva pApaM babhrAti / atastayostat puNya-pApalakSaNaM phalaM svakRtameveti kathaM na yuktam 1 yuktameveti / etadevAha - 'dANAItyAdi' AdizabdAd dayAdiparigrahaH / 'sao caiva ti' svata eva svakRtameva dAtuH puNyam svata eva cApahartuH pApam / zeSaM gatArthamiti / tacca puNyaM pApaM vA svapariNAmajanitamAtmabhyeva sthitam, kintu bAhyanimittamAtrApekSaM kAlAntare vipAkAt zubhamazubhaM vA phalaM dadAtIti 'parakRtam' iti vyapadizyate, na punaH paramArthatastat puNya-pApaphalaM parato labhyamiti / / 3236 / / 3237 / / 3238 // 256 nanu paratastallA ko doSaH 1 ityAha jaiivA paralahiyavvaM tatto cciya jeNa tappariggahiyaM / to tammi sivaM patte kugaigae vA kuo labbhaM ? // 3239 // spaSTA / / 3239 // api ca, yadi yena yad dattaM tasmai tad deyam, yasya cApahRtamasAvapi tasyAharati, tahIMdaM dUSaNam / kiM tat 1 ityAhaMes ahiMto vAkao sAhU jaM dijja puvvadAyassa 1 / katto'vahAriNo taM jaM paDihIrijja se dhaNiNo ? // 3240 // ahava maI jaM teNa vi diSNaM aNNassa taM tao lahuM / paDidei tahAhArI hArIo aNNao lahuM || 3241 || 1 tat puNyaM pApaM vA sthitamAtmani bAhyapratyayApekSam / kAlAntarapAkAd dadAti phalaM na parato labhyam // 3238 // 2 yadivA paralabdhavyaM tata eva yena tatparigRhItam / tatastasmin zivaM prApte kugatigate vA kuto labhyam ? // 3239 // 3 labhate'dadad vA kutaH sAdhuryad dadyAt pUrvedAtuH 1 / kuto'pahAriNastad yat pratihiyate tasya dhaninaH 1 // 3240 // athavA matiryat tenApi dattamamyasya tat tato labdhvA / pratidadyAt tAhArI hAriNo'nyato labdhvA // 3241 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1241 //
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ cAra vizeSA // 1242 // vyAkhyA- vA'thavA, iha nirgranthatvena sAdhurdAnamadadadaprayacchan mRtvA bhavAntaraM prAptaH pUrvamadattatvAt kutaH kasmAdAhArAdika tallabhate yat pUrvabhavasaMbandhina AhArAdidAtustadAnIM dadyAt ? iti; yo vA pUrvabhave kasyApi saMbandhinamapahRtya mRto janmAntare niHsvo jAtaH 'se' tasya paradhanApahAriNaH kutastad dhanaM yat pUrvabhavaninA pratihiyate ? iti / atha matiH parasya bhavet- tenApi sAdhunA yadanekabhaveSvanyasyAhArAdikaM dattaM tat tato labdhvA pUrvabhavadAtuH pratidadAti; tathA, yo'pi pUrvabhave paradhanamapahRtyehabhave niHsvo jAtastasyApi saMbandhinaM nAnAbhaveSvanyenAnyena vA'pahRtamAste, tatazcAsau tataH svadhanApahAriNo'nyataH sakAzAt svApahRtaM labdhvA yasya satkaM tena pUrvamapahRtaM tasmai 'pratidadyAt' iti shessH|| 3240 // 3241 // __ tadetat sarvamayuktam, kutaH / ityAhaevaM houNavatthA dANa-ggahaNANamaparibhogo ya / jai parao laddhavvaM diNNaM vA tassa taM ceva // 3242 // yadi dAnAdiviSayasvapariNAmavazAt puNya-pApe neSyete, kintu yad yasmai dattaM tat tasmAdeva parato labhyamityabhyupagamyate; yasmAd vA yadAhArAdikaM kadApi labdhaM tasyaivAnyadA dattaM na punardAyakena grAhakasya kimapyAdhikaM kRtamiti ceSyate; tadaivaM sati dAna-grahaNayoranavasthA prAmoti; yasmai dAna tasmAt punargrahaNam , punarapi cAnyasmai dAnam , punarapi tasmAd grahaNamityAdi / tatazca / dAna-grahaNaparamparAvyApRtasya mokSAbhAvaprasaGgaH, dAnaphalasya ca svayamaparibhogaH pAmoti, anyonyadAna-grahaNAbhyAmAya-vyayavizuddhatvAditi // 3242 // tadevaM tIrthikavizeSANAM sausnAtikAdInAM matamapAkRtyopasaMhArapUrvakaM svAbhimatamupadarzayannAhataimhA sa-parANuggahapariNAmAo supattaviNiogA / dAyA puNNaM pAvai jaM tatto se phalaM hoi // 3243 // tasmAt sva-parAnugrahapariNAmena supAtreSu vittaviniyogAd dAtA yat puNyaM prAmoti, tataH 'se' tasya dAtuH phalaM svargAdikaM | bhavatIti // 3243 // tadevamuktanItyA dAtA svata evedaM svargAdiphalaM labhate, na tu parataH, grahItApyevameva draSTavya iti darzayannAha, evaM bhavatvanavasthA dAna-grahaNayoraparibhogazca / yadi parato labdhavyaM dattaM vA tasmai tadeva // 3252 // // 1242 // 2 tasmAt sva-parAnugrahapariNAmAt supAtraviniyogAt / dAtA puNya prApnoti yat tatastasya phalaM bhavati // 3253 // ECOMANTARNATATATALA For Personal use only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1243 // Jain Education Internation jaha so pattANuggahapariNAmAo phalaM sao lahai / taha giNhaMto vi phalaM tadanuggahao sao lahai // 3244 // gatArthA // 3244 // evaM paradhanApahAryapi svata eva vadha-bandhana- narakAdikaM pApaphalaM labhate, na parata iti darzayati- viharaNapariNAmasio bajjhapaccayAvikkhaM / pAvo pAvaM pAvai jaM taco se phalaM hoi // 3245 // iyamayuktArthamAyA || 3245 / / atha prakRtayojanAmAha jaiha sAyattaM dANe pariNAmAo phalaM tahehAvi / niyayapariNAma zciya siddhaM jiNa - siddhapUyA // 3246 // prakaTArthamAyA / / 3246 // atha jinAdipUjApratiSThArthaM pramANayannAha - kaijjA jiNAipUyA pariNAmavisuddhiheUo niccaM / dANAdau vva maggappabhAvaNAo ya kahaNaM va // 3247 // kAryA nityaM jinAdipUjeti pratijJA, svapariNAmavizuddhihetutvAditi hetu:, dAnAdivaditi dRSTAntaH / athavA, kAryA nityameva jinAdipUjA, mokSamArgaprabhAvakatvAt, dharmakathanavaditi // 3247 // 'kopa - prasAdarahitatvAt' iti paroktahetoranaikAntikatAM darzayannAha- hra - pasAyarahiyaM pi dIsae phaladamaNNa-pANAiM / kova - ppasAyarahiyaM ti niSphalaM to aNegaMto // 3248 // pUrvA subodham / tataH 'kopa- prasAdarahitaM vastu niSphalam' ityanekAntaH, anna-pAnAdibhirvyabhicArAditi // 3248 // 1 yathA sa pAtrAnugrahapariNAmAt phalaM svato labhate / tathA gRhaNannapi phalaM tadanugrahataH svato labhate // 3244 // 2 hApi haraNapariNAmadUSito vaahyprtyyaapekssm| pApaH pApaM prApnoti yat tatastasya phalaM bhavati // 3245 // 3 yathA svAyattaM dAne pariNAmAt phalaM tathehApi / nijakapariNAmata evaM siddhaM jina siddhapUjAyAH // 3246 // 4 kAryA jinAdipUjA pariNAmavizuddhihetuto nityam / dAnAdaya iva mArgaprabhAvanAtazca kathanamiva // 3247 // 9 kopa- prasAdarahitamapi dRzyate phalamannapAnAdi / kopa- prasAdAhatamiti niSphalaM tato'nekAntaH // 3248 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1243 // ww.jainelibrary.org
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1244 // Jain Educationa Intern apaca, viruddho'pyayaM heturiti darzayannAha- vAivihiyaM ci savvaM jamaNuggahovaghAyAya / dIsai teNa viruddhaM phalamiha kova - pasAyAo // 3249 // ihAkAzA mnapAna - pIyUSa- viSa cintAmaNya 'ndhopala-kalpadruma-viSavRkSa- guDa-nAgara- harItakI marIcAdyopadhAdikaM sarvamapi vastu kopa- prasAdavirahitameva yasmAdanugrahopaghAtayoH pravartamAnaM dRzyate, tena tasmAdiha kopa- prasAdataH sakAzAt phalamucyamAnaM viruddhameva saMlakSyate; tathAhi - kopAdirahitA devAkAzAdervraNa upaghAtaH, paTTakabandhAdestvanugrahaH hitamitAnnapAnAderanugrahaH, tasmAd viparItAt punarupaghAtaH evaM pIyUSa -viSAderapi sakAzAt kopAdivirahitA deva / nugraha-paghAtau dRzyete / tato viruddho'yaM hetuH, vipakSa eva vRttidarzanAditi / / 3249 // atha rAjAdInAM haraNa-pradAnahetavaH kopa- prasAdA bhavantIti pratyakSata evaM dRSTamiti parasya matibhevetH nanu tadapi sarvasvAharaNaM pradAnaM vA svapApa-puNyakRtameva / yastu paraH, sa tatra kevaLaM nimittamAtrameveti prAgeva bhaNitamiti darzayannAha - - pyAU haveja kovAdao maI taM pi / naNu sakayaM ciya bhaNiyaM nimittamettaM paro navaraM|| 3250 // gatArthA / / 3250 / / athavA, apaharaNa-pradAnAdikaM svakRtaM neSyate, tatrAha -- jaiivA na sakayahauM taM to kova ppasAyayaM rAyA / so savvasevayANaM samANaphalado kahaM na bhave ? || 3251 // pAThasiddhA / / 3251 / / api ca, sii ya visamaphalado viphalo ya samANasevayANaM pi / bhaNNai ya sukayapuNNo to se rAyappasAu ti // 3252 // 1 kopAdivihitameva sarva yadanugraho-paghAtayoH / dRzyata tena viruddha phalamiha kopa- prasAdAbhyAm // 3249 // 2 haraNa-pradAnahetavo bhaveyuH kopAdayo matistadapi / nanu svakRtameva bhaNitaM nimittamAtraM paro navaram // 3250 // 3 yadivA na svakRtahetu tat tataH kopa- prasAdavAn rAjA sa sarvasevakAnAM samAnaphaladaH kathaM na bhavet ? || 3251 // 4 dRzyate ca viSamaphalado viphalaJca samAna sevakAnAmapi / bhaNyate ca sukRtapuNyastatastasya rAjaprasAda iti // 3252 // For Personal and Private Use Only bRhadda // 1244 //
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 vRhdviitH| // 1245|| samAnasevakAnAmapi viSamaphaladaH keSAzcid viphalazca dRzyate rAjA / tato jJAyate-svakRtapuNya-pApakRtamevedaM sarvamapi vaicitryam , rAjAdistu tatra nimittamAtrameveti / aparaM ca, loke'pi bhaNyate loke'pyevaM vaktAro bhavanti- 'sukRtapuNyaH sa devadattAdiH 'to se ti' tataH 'se' tasyaiva rAjaprasAdo jAtaH' iti / tata etamAdilokoktezca svakRtapuNya-pApAnumAna pravartata iti // 3252 // api ca, kovappasAyaheuM ca jaM phalaM nahi tadatthamAraMbho / na parappasAyaNatthaM kintu niyayappasAyatthaM // 3253 // kopa-prasAda hetukaM ca yat kimapi phalaM tadathoM naivAyamasmAkamarhadAdinamaskArapUjArambhaH, nApi paraprasAdanArtham , kintu nijakacittasya yaH prasAdaH prasattirahaMdAdiguNabahumAnena zubharUpatA tadartho-'yamArambha iti // 3253 // paraprasAdanArtha nArambha ityAhadhemmA-'dhammAna parappasAya-kovANuvattiNo jamhA / to na paro tti pasaNNo dhammo kuviutti vA'dhammo // 3254 // dharmArtho hyymaarmbhH| dharmA-'dhauM ca yasmAd na paraprasAda-kopAnuvartinI, kiM tarhi ?, jIvagatazubhA-''zubhapariNAmAnuyAyinau / tataH 'paraH prasannaH' ityetAvatA na dharmaH, nApi 'paraH kupitaH' ityetAvanmAtreNAdharmaH, kintu nijazubhA-'zubhapariNAmavazAd dharmA-dho / tatra ca zubhA-'zubha-pariNAmasyAlambanamahadAdAdayo namaskriyamANAH saMpadyante / zubhapariNAmAcca dharmaH / tasmAccArthakAmAdayaH, svargA-'pavargoM ca bhavataH / iti saMpadyata evAInamaskArasya yathoktaM phalamitIha tAtparyamiti // 3254 // yadi paraprasAda kopAnuvartinau dharmA-dharmoM syAtAm , tataH ko doSo bhavet ? ityAha-- taissAhaNasuNNassa vi jaivA dhammo parappasAyAo / to jo jassa pasanno sa tassa dijjA jgddhmm||3255|| 1 kopaprasAdahetu ca yat phalaM nahi tadartha ArambhaH / na paraprasAdanArtha kintu nijakaprasAdArtham // 3253 // 2 dharmA-'dhauM na paraprasAda-kopAnuvartinau yasmAt / tato na para iti prasanno dharmaH kupita iti vA'dharmaH // 3254 // 3 tatsAdhanazUnyasyApi yadivA dharmaH paraprasAdAt / tato yo yasya prasannaH sa tasya dadyAjjagaddharmam // 3255 // // 1245 // Jan Edo Internat For Personal and Price Use Only TOPlww.jainelibrary.org
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1246 // Jain Educationa Interna PppppRK kuMvio harejja savvaM dijjA dhammaM va tahaya pAvaM ti / akayAgama- kayanAsA mokkhagayANaM pi cApaDaNaM / / 3256 // vyAkhyA - vAzabdaH mastAvanAyAm, sA ca kRtaiva / tasya dharmasya dayA dAna - prazama- brahmacaryA'rhadAdipUjAdIni sAdhanAni, taiH zUnyasyApi yadi dharmaH paramasAdamAtrAdeveSyate, tatastarhi ya IzvarAdiryasya devadattAdeH prasannaH sa IzvarAdirjagato'pi saMbandhinaM dharmamapahRtya tasyevaikasya devadattAdeH sarve dadyAt tathA, kupitaH sa eva tasya devadattAdeH saMbandhinaM sarva dharmamapaharet, adharma vA sarvamapi prayacchet / tathA ca satyakRtAgama-kRtanAzau prApnutaH, ekasyAkRtayorapi dharmA-dharmayorAgamAt anyeSAM tu svayaM kRtayorapi tayornAzAditi / mokSagatAnAmapi ca siddhAnAmevaM patanaM syAt, tadIyapUrvasukRtasyAnyatra saMcaraNAt, anyadIyAdharmasya ca teSu prakSepAditi / / 3255 / / 3256 / / kizca parakIyakopa- prasAdAbhAve'pi dharmA-dharmau tavApi prasiddhau / kathamityAha- jaii vIrAga-dosaM muNimakkosijja koi duTThappA | kova - ppasAyarahio muNitti kiM tassa nAdhammo ? || 3257 // savao tassAdhammo jai vaMdaMtassa to dhuvaM dhammo / kovappasAyarahie taha jiNa - siddhe vi ko doso ? // 3258 // vyAkhyA - vItAvapagatau rAga-dveSau yasya taM vItarAga-dveSaM muniM yadi duSTAtmA kazcidAkrozet, tadA 'vItarAga-dveSatvAt kopaprasAdarahitaH sa muniH' ityetAvanmAtreNa kiM tasyAkoSTurnAdharmaH syAt ? - nanu syAdevAsau, sakalazAstra lokamatItatvAditi / tatazca 'sava ci' muniM zapamAnasya tasyAkroSTuryadyadharmo'bhyupagatastvayA, tatastarhyanyasya kasyApi zubhapariNAmasya tameva muniM vandamAnasya dhruvaM nizcitaM dharmosor eva svapariNAmamAtra nibandhanatvasyehApi samAnatvAditi / yadi nAmaivaM tataH prakRte kim ? ityAha- tathA tenaivoktaprakAreNa kopa- prasAdarahite jine siddhe ca namaskarturnijazubhapariNAmavazAd yathoktaphalaprAptau ko doSaH 1 na kazciditi / / 3257|| 3258 // dRSTAntAntareNApyaIdAdibhyaH phalaprAptiM samarthayannAha - 1 kupito haret sarva dadyAd dharmamiva tathA ca pApamiti / akRtAgamakRtanAzau mokSagatAnAmapi cApatanam // 3256 // 2 yadi vItarAga-dveSaM munimAkrozet ko'pi duSTAtmA / kopa prasAdarAhato muniriti kiM tasya nAdharmaH 1 // 3257 // zapamAnasya tasyAdharmo yadi vandamAnasya tato dhruva dharmaH / kopa- prasAdarahitayorjina siddhayorapi ko doSaH ? // 3258 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 1 / 1246 //
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1247 // Jain Education Intera hiMsAmi musaM bhAse harAmi paradAramAvisAmi ti / ciMtejja koi na ya ciMtiyANa kovAisa bhUI // 3259 // tahavi ya dhammA-dhammodayAi saMkappao tahAvi / vIyakasAe savao'dhammo dhammo ya sNthunno||3260|| vyAkhyA- 'hinasmi hariNAdIn, mRSAM bhASe'ham, tadbhASaNAcca vaJcayAmi devadattAdIn, dhanamapaharAmi teSAmeva paradArAnAvizAmi niSeve'ham' ityAdi kazciccintayet / na ca teSAM cintitAnAM hiMsAdicintAviSayabhUtAnAM hariNAdInAM tatkAlaM kopAdisaMbhUtiH kopAdisaMbhavo'sti; tathApi hiMsAdicintakasyAdharmaH, dayAdisaMkalpatastu tadvato dharmo bhavati / ityAvayoravigAnena prasiddhameva, tathehApi prastute vatikaSAyAnapyarhat-siddhAdIn zapamAnasyAdharmaH, saMstuvatastu dharma iti kiM neSyate 1 iti || 3259 / / 3260 / / athopasaMhAra pUrvakaM prastutamupadarzayannAha - mhA dhammA-dhammA juttA niyayappasAya- kovAo / dhammatthiNA payatto kajjo to sappasAyammi // 3261 // so ya niyayappasAo'vassaM jiNa - siddhapUyaNAu ti / jassa phalamappameyaM teNa tayattho payatto'yaM // 3262 // sugame, navaraM yasya nijamanaH prasAdasyAprameyamanantaM phalaM yenAnantaphalo'sau, tena kAraNena tadartho nijamanaH prasAdArtha aivAdAdinamaskAraprayana iti / / 3261 / / 3262 // asyaivArthasya sAdhanArthaM pramANayannAha- nANAmayate sai pujjA kova - pasAyavirahAo / niyayappasAyaheuM nANAitiyaM va jiNa- siddhA // 3263 // nijamanaHprasAdahetoH pUjyA jina-siddhA iti pratijJA, jJAnAdimayatve sati kopa- prasAdavirahAditi hetu:, jJAnAditrivaditi dRSTAntaH / kopAdivirahitA leSTu-kASThAdayo'pi vidyante, atastadvayavacchodArtha 'jJAnAdimayatve sati, iti hetorvizeSaNamiti // 3263 // 1 hinasmi mRSa bhASe harAmi paradArAnA vizAmIti / cintayet ko'pi na ca cintitAnAM kopAdisaMbhUtiH // 1259 // tathApi ca dharmA-dharmodayAdi saMkalpatastathehApi / vatikaSAyAn zapamAnasyAdharmo dharmazca saMstuvataH // 3260 // 2 tasmAddharmAdharmau yuktau nijakaprasAda - kopAbhyAm / dharmAdhiMnA prayatnaH kAryastataH svaprasAde // 3261 // sa ca nijakaprasAdo'vazyaM jina siddhapUjanAditi / yasya phalamaprameyaM tena tadarthaH prayatno'yam // 3262 // 4 jJAnAdimayatve sati pUjyAH kopa- prasAdavirahAt / nijakaprasAda to nAditrikamiva jina-siddhAH // 3263 // For Personal and Private Use Only 3 'ka. ga. evamarha' / bRhadvRttiH / // 1247 //
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1248 // sA paraH prAha pujjA jiNAivajA nahi mokkhatthaM sarAga-dosa tti / akayatthabhAvao vi ya davaTThAe darida vv||3264|| bRhadattiH / jina-siddhAn varjayitvA zeSA AcAryo-pAdhyAya-sAdhavo nahi naiva mokSArtha pUjA iti pratijJA, sarAga-dveSatvAt, ata evAkRtArthabhAvAcca, dravyArtha daridrA iveti // 3264 // atra pratividhAnamAha-- ___ kailusaphaleNa na jujjai kiM cittaM tattha jaM vigayarAgo / sate vi jo kasAe na giNhai so vi tttullo||3265|| kiM tatra citraM kimAzcaryaM yad vigatarAgaH kaluSaphalena kaSAyajanitena cittakAluSyena na yujyate, vigatakaSAyodayatvAt tasya / nanu so'pi tattulyo vItarAgasamAna evaM yaH sato'pi kaSAyAn na gRhNAti / tatazcAsmAt paramaguruvacanAdAcAryAdayo'pi vItarAgatulyA eva, satAmapi kaSAyANAM nigrahAt / tataH 'sarAga-dveSatvAt' ityasiddho heturiti bhAvaH / iyaM ca gAthA keSucidAdarzeSu na dRzyate, pUrvaTIkAkArairapi na vyAkhyAtA; asmAbhistu bahuvAdazeSu darzanAt sopayogatvAJca likhiteti // 3265 // 'akRtArthatvAt' ityayamapi heturanaikAntikaH, akRtArthatve satyapi kAraNAntarato'pi pUjAsaMbhavAditi darzayannAha ne parovayArao cciya dhammo na parovayAraheuM ca / pUyAraMbho naNu sapariNAmasuddhatthamakkhAo // 3266 // _ 'akRtArthabhAvAt' iti bruvatastava kilAyamabhiprAyaH-'svayamakRtArthAH santa AcAryAdayo na paropakArakSamAH, atastadasamarthA daridrA iva na te namaskaraNIyAH' iti / etaccAyuktam , yato na parasmAdahadAderupakArata eva dharmo namaskartuH, nApi parasyAhadAderupakArahetostasya namaskArapUjArambhaH / nanu svapariNAmazuddhyarthamAkhyAto'sau / tataH kizcidakRtArthatve satyapi svazubhapariNAmanibandhanatvAt pUjyA evAcAryAdaya iti // 3266 // atha pazcAnAmapi pUjyatvasamarthanArtha pramANamAha khAnapAna pUjyA jinAdivarjA nahi mokSArtha sarAga-dveSA iti / akRtArthabhAvato'pi ca dravyAthai daridrA iva // 3264 // 2 kaluSaphalena na yujyate kiM citraM tatra yad vigatarAgaH / sato'pi yaH kaSAyAn na gRhAti so'pi tattulyaH // 3265 // 3 na paropakArata evaM dharmo na paropakArahetoJca / pUjArambho nanu svapariNAmazuddhayarthamAkhyAtaH // 3266 // // 1248 // For Posol s en
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH // 1249 // yA parovayArAbhAve vi sivAya jiNavarAINaM / pariNAmasuddhihauM subhakiriyAo ya baMbhaM va // 326 // zivAya mokSArtha bhavati pUjA, paropakArAbhAve'pi pazcAnAmapi jinavarAdInAmiti sAdhyam, pUjakapariNAmazuddhihetutvAta , tannamaskArakriyAyAzca jJAnAdiguNaviSayabahupAnatvena niravadyatvena ca zubhatvAt , brahmacaryAdivaditi // 3267 / / atha suprasiddhadRSTAntopadarzanenApi jinAdipUjA paropakArAbhAve'pi zivAyeti samarthayannAha - parahiyayagayA mettI karei bhUyANa kamuvayAraM sA / avayAraM dUrastho kaM vA hiMsAisaMkappo ? // 3268 // dhammAdhammanimittaM tahAvi tahaveha niruvagAro vi / pUyAsuhasaMkappo dhammanimittaM jiNAINaM // 3269 // parahRdayagatA sAdhuhRdayasthitA sarvabhUteSu yA maitrI sA teSAM pRthivyAdibhUtAnAM kamupakAraM karoti ? na kazcit , tathA, kaM | vA devadattAdihRdayagato dUrasthahariNAdibhUtagrAmaviSayo dUrasthahariNAdyapekSayA dUrastho hiMsA steyAdisaMkalpo'pakAraM kuryAt ?-na kazcit / tathApi maitrI hiMsAdisaMkalpazca bhUtAnAmupakArA 'pakAravirahe'pi dvAvapi yathAsaMkhyaM dharmA-'dhamanimittaM bhavata eva / tathA caitra coktamakA | reNa nirupakAro'pi jinAdInAmupakAramakurvannapi bhUtAnAM sAdhugatamaitrIsaMkalpavanjinAdInAM pUjAzubhasaMkalpaH pUjakasya dharmanimittaM bhavatIti // 3268 // 3269 / / Aha-nanu yathA dAnaM sAdhvAdInAmupakAraM karoti, naivaM jinAdInAM namaskArapUjA, tat kathamasau dharmanimittaM bhavati ? ityAzaGkayAha dANe vi pagaNuggahalakkhaNasakappamattaA cava / phalAmaha na u pacchA takaovagArA-'vagArAo // 3270 // iharova uttabhattAjinnAi vahammi dakkhiNeyassa / dintassa vahAvattI teNAdANappasaMgo'yaM // 3271 // 1 pUjA paropakArAbhAve'pi zivAya jinavarAdInAm / pariNAmazuddhihe to: zubha krayAyAzca brahmatra // 3267 / / 2parahRdayagatA maitrI karoti bhUtAnAM kampakAraM sA | apakAraM dUrastha: kaM vA hiMsAdisaMkalpaH / / / 3268 / / dharmAdharmanimittaM tathApi tathAvaha nirupakAro'pi / pUjAzubhasaMkalpo dharmatimittaM jinAdInAm / / 3269 / / 3 dAne'pi parAnupahalakSaNasaMkalpamAtratazcaiva / phalamiha na tu pazcAt tatkRtopakArA-'pakArAbhyAm / / 3270 / / itarathopayuktabhaktAjIrNAdinA vadhe dAkSiNeyasya / dadato vadhApattistenAdAnaprasaGgo'yam // 3271 // // 1249 // 157 Jan Education Inteloo For Personal and Use Only +Olww.jainelibrary.org
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1250 / / Jain Educator I vyAkhyA - sAdhvAdidAnepi parAnugrahalakSaNa saMkalpamAtrata eveha dAtuH phalaniSpattiH, na punaH pazcAt tatkRtAd dAnakRtAdupakAgadapakArAd veti, itarathopayukte sAdhvAdinA bhukte yo'jIrNAdidoSastana dAkSiNeyasya dakSiNA dAnaM tadviSayabhUtasya sAdhvAdeva maraNe sati dAturvadhApattihiMsAdidoSasamApattiH / tena ca hiMsAdidoSeNAdAnaprasaGgo'yaM prApnoti aniSTaM caitat dAturvizuddhapariNAmatvAt / na hi tena sAdhvAdijighAMsayA dAnaM dattam, kintu tadguNabahumAnAdipariNAmena / na caivaM vizuddhapariNAmasyApi pApasaMbandho ghaTate, anyathA mAtRstanyapAnAdajIrNAd bAlasya maraNe mAtustadvadhakRtapApaprasaGgAditi / tadevaM prAg yaduktam - 'pUyA'NuvagArA oDaparigaddAo' ityAdi, tatra 'pUjAnupakArAt' ityayaM heturapAkRtaH / / 3270 / / 3271 // atha 'aparigrahAt' ityamuM nirAcikIrSurAha parapariggahacci dhammo kiMtu pariNAmasuddhIo / pUyA apariggahammiM vi sAya dhuvA to tadAraMbho // 3272 // na khalu pUjAyAH pareNa pUjyena parigrahAdeva dharmaH, kintu svapariNAmazuddhitaH, sA ca pariNAmazuddhiH pUjAyAH pareNAparigrahe'pi dhruvA nizcitA svasaMvedanasiddhA samasti, tatastadArambho namaskArapUjArambha iti // 3272 // kizca dAnasyAparigrahatvamabhyupagamyoktam, vastutastu tad nAstyeveti darzayannAha - iha coyagamaNumoyagamaNise hagameva saMpayAANaM ti / bahu-muNi-paDimAi jao na dANamapariggahaM teNa // 3273 // iha yato yasmAt satkRtya sabhyag vA pradIyate yasmai tat saMpradAnam / tacca trividham; tadyathA- 'dIyatAM mahyam, bahuphalaM bhavatAM bhaviSyati' ityAdivacanamapazcena kiJcit prerakam, yathA baTurbrAhmaNaH aparaM svitthamamerakamapi dAnasya grahaNaparibhogAbhyAmanumodakaM bhavati, yathA muniH sAdhuH anyattu puSpAdyaniSedhAdaniSedhakam, yathA'ItpratimAdi, sarvatra saMpradAnArthasya vidyamAnatvAt / tena tasmAd na kacid dAnamaparigrahamastIti // 3273 || api ca, kimanayA dAnasya parigrahAparigrahacintayA, kAryasyAnyathaiva sthitatvAt katham ? ityAha 1 na parapariprata eva dharmaH kintu pariNAmazuddhitaH / pUjA'parigrahe'pi sA ca dhruvA tatastadArambhaH || 3272 || 2 idda codakaganumodakamaniSedhakameva saMpradAnamiti / baTu-muni-pratimAdi yato na dAnamaparigrahaM tena / / 3273 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / C // 1230 //
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1259 // Jain Education Inte pariggahammividhammo niyayapariNAmasuddhIo / apariggahe trijai sA ko nAma pariggahaggA ho ? || 3274|| kiMca para hiyayaniyayA mettI bhUehiM saMpariggahiA / hiMsAsaMkaSpo vA jaM dhammAdhammaheu ti ||3275|| evaM jiNAipUyA saddhA saMvegasuddhiheUo / apariggahA vi dhammAya hoi sIlavvayAI va // 3276 // tisro'pi vyaktArthAH || 3274 || 3275 || 3276 // atha 'vimUrtibhAvAt' ityasya hetornirAsArthamAha jaM ciya muttiviuttA muttA guNarAsao viseseNaM / teNaM ciya te pujjA nANAitiyaM va mokkhatthaM // 3277 // yasmAdeva mUrtiviyuktA amUrta muktAH siddhAstenaiva te zarIrasaMbandhajanitasakalaklezavimuktatvAd guNarAzayaH santo vizeSeNa mokSArthaM pUjyAH, jJAnAditrikavaditi // 3277 // api ca, muttimao vina muktI ijjai kintu je guNA tassa / te muttiviuttazciya naNu siddhaguNA viseseNaM || 3278 // mUrtimato'pi saMbandhinI mUrtirna pUjyate, kintu guNAH, te ca mUrtiviyuktA evAmUrtI eva / tatazca 'na pUjyAH siddhAH, amUrtatvAt, nabhovat' iti vaduktamamANe viruddhAvyabhicAritvAd viruddho hetu:, tathA hyetadapi zakyate vaktum - pUjyAH siddhAH, amUrtatvAt mUrtasAdhusaMbandhyamUrtajJAnAdiguNavaditi / atha siddhaguNA amUrtA na bhavantIti cedityAha - nanu siddhaguNA vizeSeNaivAmUrtaH mUrtasAdhuguNA hi jJAnAdayo mUrtAdavyatiriktatvAt kathazcid mUrtA api zakyante vaktum; siddhagugAstu naivam, tato vizeSeNa te'mUrtI eva iti na teSAM pUjAvirodha iti / / 3278 // 1 dAnamapariprade'pi dharmo nijakapariNAmazuddheH / aparigrahe'pi yadi sA ko nAma parigrahaH 1 || 3274 || kiJca parahRdayaniyatA maitrI bhUtaiH saMparigRhItA / hiMsAsaMkalpo vA yad dharmA'dharmahetU iti // 3275 / / evaM jinAdipUjA zraddhAsaMvegazuddhihetubhyaH / aparigrahApi dharmAya bhavati zIlatratAdivi || 3276 || 2 yadeva mUrtiviyuktA muktA guNarAzayo vizeSaNa / tenaiva te pUjyA jJAnAditrikamiva mokSArtham || 3277 // 3 mUrtimatAM'pi na mUrtiH pUjyate kintu ye guNAstasya / te mUrtiviyuktA eva nanu siddhaguNA vizeSeNa / / 3278 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1251 / / w.jainelibrary.org
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1252 / / Jain Education Int atha paramatamAkSipya pariharannAha - aba maI muttimao guNapUyA hoi muttipUyAo / tagguNasaMbaMdhAo siddhaguNANaM tu sA natthi // 3279 // pUyA mutti-guNANaM saMbaMdhe phalamitIha ko heU ? / anno pariNAmAo tassa ya ko keNa saMbaMdho ? // 3280 // niyattho pariNAmo vajjhatthAlaMbaNanimittamittAgo / dei phalaM savbo cciya siddhaguNAlaMbaNo cetraM // 3281 // sugamAH, navaraM 'pUyetyAdi' parihAravacanam, pUjA ca mUrtizca guNAzca teSAM pUjA-mUrti guNAnAM trayANAmapi saMbandha evAbhimataM phalamavApyata itIha svagatatrizuddhapariNAmAdanyaH ko hetuH 1 na ko'pIti / tasya ca svagatapariNAmasya kaH saMbandhaH kenacid bAhyena ? na kazciditi; kevalaM nijahRdayasthazubhapariNAmo yathA bAhyAIdAdyAlambanAnimittamAtrakaH sarvo'pi dadAtyabhimataphalametramamUrta siddhaguNAlambano'pIti / / 3279 / / 3280 / / 3281 // atha yaduktam- 'durAibhAvao vA viphalA siddhAipUyA' iti, tatra 'dUrAbhAvAt' ityasya hetornirAkaraNArthamAha - jaiha dUtthe vidhi baMdhummi sarIrapuTThibalaheU / taNudoccalAiphalo katthai sogAisako || 3282 // taha pariNAmo suddho dhammaphalo hi dUrasaMthe vi / avisuddho pAvaphalo dUrAsannaM ti ko bheo ? || 3283 // avAyasabhAvo'yaM pariNAmo teNa savvameveha | dUramahAlaMbaNao tassAsannaM tao savvaM // 3284 // 1 athavA matimUrtimato guNapUjA bhavati mUrtipUjAtaH / tadguNa saMbandhAt siddhaguNAnAM tu sA nAsti / / 3279 / / pUjA - mUrti guNAnAM saMbandhe phalamitIha kA hetuH ? / anyaH pariNAmAt tasya ca kaH kena saMbandhaH 1 // / 3280 // nijArtha: pariNAmo bAhyArthalambananimittamAtrakaH / dadAti phalaM sarva eva siddhaguNAlambanazcaiSam || 3281 / / 2 yathA dUrArthe'pi dhRtirbrandhau zarIrapuSTi- balahetuH / tanudaurbalyAdiphalaH kacit zokAdisaMkalpaH / / 3282 / / tathA pariNAmaH zuddho dharmaphalo hi dUrasaMsthe'pi / avizuddhaH pApaphalo dUrAsannamiti ko bhedaH ? / / 3283 / / athavAtmasvabhAvo'yaM pariNAmastena sarvameveha | dUramathAlambanatastasyAsannaM tataH sarvam / / 3284 // For Personal and Private Use Onty bRhadvRttiH / // 1252 //
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhdvRttiH| // 1253 // ___ vyAkhyA- yathA dUrasthe'pi bandhau bAndhavajane sukhini zrute tatsukhavArtAsaMkalpajanitA dhRtiH kasyApi tadvAndhavasya dUrastha- 18 stha syApi zarIrapuSTi balaheturbhavati, kacittu prastAve tasminnapi du:khini zrute zokAdisaMkalpastanudaurbalyAdiphalaH saMpadyate, tathA tenaiva prakAreNa dUrasaMsthe'pi siddhAdyAlambane tadguNabahumAnarUpatvAt zuddhapariNAmaH saddharmaphalo'vizuddhastu pApaphalaH saMjAyate / ato dUrasthapAsanaM vA siddhAdyAlanvanAmeti ko bhedaH ? keyaM niSphalA tadbhedacintA ? ityarthaH / athavA, AtmasvabhAvo'yaM tadguNabahumAnalakSaNazubhapariNAmastena tasmAdiha yadanAtmasvabhAvaM kipapi vastu tat sarvamapyasya viparItarUpatvAd dUrasthameva / athAlambanata AlambanabhAvamAzritya cintyate, tatastarhi sarvamapya It-siddhAdikaM vastu tasya yathoktAtmapariNAmasyAsannameveti / ataH kA siddheSu dUrasthatA ? iti // 3282 // 3283 / / 3284 // atrAkSepa-parihArAvAha - jaha sapariNAmau cciya dhammo'dhammo vva kittha bajjheNa / je bajjhAlaMbaNao so hoi tao tadatthaM taM // 3285 // nanu yadi svagatapariNAmAdeva dharmo'dharmazca bhavati, tarhi kimatra bAhyenAIt siddhAdyAlambanenApekSitena, svapariNAmata eva kAryasiddhestadapekSAyA niSphalatvAt ? iti / mUrirAha-yasmAt so'pi pariNAmo bAhyAlambanata eva bhavati, nAnyathA, tatastadartha svapariNAmotpAdanArthaM tad bAhyAlambanamapekSyata iti // 3285 // etadeva bhAvayatipariNAmo bajjhAlaMbaNo sayA ceva cittadhammo tti / viNNANaM piva tamhA suhabajhAlaMbaNapayatto // 3286 // zubho'zubho vA pariNAmaH sadaiva bAhyAlambanata eva pravartate, cittadharmatvAna, vijJAnavaditi, yathA vijJAnaM bAhyaM nIla-pItAdikaM | vastu vinA na pravartata evaM pariNAmopIti bhAvaH / tasmAdiha mokSAdhikAra zubhavAhyAlambanaprayatno mokSArthinAmiti / / 3286 // atra para: prAha 1 yadi svapariNAmata eva dharmo'dharma iva kimatra bAhyena ? / yad bAhyAlambanataH sa bhavati tatastadartha tat / / 3285 / / 2 pariNAmo bAhmAlambanaH sadaiva cittadharma iti / vijJAnamiva tasmAt zubhavAhyAlambanaprayanaH // 3286 / / // 1353 // Jain Educationa Intentatic For Personal and Price Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1254 // Jain Education Inta jaitto tatto va subho hoi kimAlaMbaNappabheNa / jaha nANAlaMbaNao vivarIyAo vi mo na tahA || 3287 // nanu yatastato vA''lambanAt zubhapariNAmo bhavatu, kimi zubhAzubhabheda Alambanaprabhedena kimiti zubhAlambanAdeva zubhaH pariNAma iSyate ? iti bhAvaH / gururAha - 'jaha nANALaMtraNau ci' yathA'nAlambana AlambanarahitaH zubhapariNAmo na pravartate tathA viparItAdapyazubhAlambanAdasau na bhavati, anyathA nIlAderapi zuklAdijJAnotpattiprasaGgAditi / / 3287 // yadi viparItAlambanAd na zubhaH pariNAmaH, tarhi kuto'sau bhavati ? ityAha kiMtu bhAlaMbaNao pAeNa subho vi dhammao iyaro / jaM hoi taM payato subhAsubhAdANavosaggo || 3288 // sugamA, navaraM zubhasyAlambanasyAdAne, azubhasya tu tasya vyutsarge zubhapariNAmArthinA prayatnaH kartavya iti / / 3288 // prAyograhaNasya vyavacchedyamAha -- annANiNo muNimmivina subho diTTho subho ya nissIyale / jai pariNAmAu cciya phalamiha kiM pattaciMtAe ? // 3289 // ajJAnino'bhavyasya dUrabhavyasya vA zubhAlambanarUpe munAvapi na zubhapariNAmo dRSTaH, zubhavAsau tasya niHzIle nAstikAda dRSTaH, tato'nantaragAthAyAM 'subhAlaMbaNao pAeNa subho vi' ityatra 'prAyeNa' ityuktamiti bhAvaH / prerakaH prAha - yadyatram, tanyat preryamApannam, pariNAmAdeva bhavadbhistAvat phalamiSyate, tataH kiM pAtrA 'pAtracintayA / iti / ayapatra bhAvArtha:- yadi niHzIle'pi patri zubhapariNAmo dRSTaH, 'zubhapariNAmAcca zubhaM phalaM bhavati' iti bhavadbhirapi prAgasakRt samarthitam, tataH kiM suzIla- niHzIla cintayA, niHzIlespi pAtre zubhapariNAmadarzanAt, tasmAcca zubhaphalabhAvAt ? iti / / 3289 // atrottaramAha supariNAmanimittaM hojja suhaM jai tao suho hojja / ummattassa va na o so suho vivajjAsabhAvAo ||3290|| 1 yatastato vA zubho bhavati kimAlambanaprabhedena ? / yathA jJAnAlambanato viparItAdapi sa na tathA / / 3287 / / 2 kintu zubhAlambanataH prAyeNa zubho'pi dharmata itaraH / yad bhavati tat prayatnaH zubhAzubhAdAnavyutsarge || 3288 / / 3 ajJAninA munAvapi na zubhAM dRSTaH zubhazca niHzIle / yadi pariNAmAdeva phalasiMha kiM pa tracintayA ? / / 3289 / / 4 zubha pariNAmanimittaM bhavat zubhaM yadi tataH zubho bhavet / unmattasyeva na tu sa zubhAM viparyAsa bhAvAn / / 3290 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 2254 / /
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 / / 1255 / / Jain Educationa h nanu tasya mithyAdRSTeH zubhapariNAmanimittaM zubhapariNAmahetukaM zubhaM phalaM svargAdikaM bhavet ko vai na manyate, yadi tasyAdita eva tako'sau niHzIlapAtraviSayapariNAmaH zubho bhavet ? / naconmattasyeva tasyAsau zubhaH / kutaH 1 ityAha-viparyAsa bhAvAt niHzIle'pi suzIlAdhyavasAyAditi kutastasya phalaM zubham iti / yadapyasmAbhiruktam- 'subho ya nissIke' iti, tadapi tadapekSayaiva sa hi mithyAdRSTistaM zubhapariNAmaM manyate, tattvavodinastu tasya zubhatvaM necchantyeva, viparyAsAditi / / 3290 / punarapi para: prAha naeNNu muNivetacchanne nissIle vi muNibuddhIe deMto / pAvai muNidANaphalaM taha kiM na kuMliMgadAyAvi // 3291 // nanu munerveSo muniveSastena cchanno'vijJAto ya udAyinRpamArakAdistasmin niHzIle'pi munibuddhyA dAnaM dadad dAtA munidAnaphalaM svargAdikaM prApnoti, ityetad bhavatAmapi tAvat saMmatam; tathA tenaiva prakAreNa kutsitaliGgI kuliGgI sarajaskAdistasmai dAtA kuliGgadAtA, so'pi kiM na muniphalaM prApnoti, munibuddhestasyApi tatra sadbhAvAt ? iti // 3291 // gururAha thANaM muNiliMga guNANa sunnaM pi teNa paDimantra | pujjaM thANamaIe vi kuliMgaM savvahA'juttaM // 3292 // yasmAd muniliGgaM jJAnAdiguNAnAM sthAnamAzrayaH tena tasmAt kasyApi mAyAvinaH saMbandhi tat zUnyamapi guNairavijJAtaM pApANAdinirmitArhatpratimAvat sthAnamatyApi pUjyam / kuliGgaM sarvathA pUjayituM na yuktam, jJAnAdiguNAnAM sarvathaivAnAzrayatvAditi / / 3292 / / punarapi para: mAha naiNukevalaM kuliMge trihoi taM bhAvaliMgao na tao / muNiliMgamaMgabhAvaM jAi jao teNa taM pujaM // 3293 // nanu kevalaM kevalajJAnaM kuliGge'pi vartamAnAnAmanyatIrthikAnAM bhavatItyAgame zrUyate, tat kimiti sthAnabuddhyA tat pUjyaM neSyate ? gururAha-tat kevalajJAnaM bhAvaliGgato bhavati, na punastataH kuliGgAt tasya kevalajJAnAnaGgatvAt / muniliGgaM punaryasmAdaGgabhAva kevala 1 nanu muniveSacchannaM niHzIle'pi munibuddhyA dadata | prApnoti munidAnaphalaM tathA kiM na kuliGgadAtApi ? || 3291 / / 2 yat sthAnaM muniliGgaM guNAnAM zUnyamapi tena pratimeva / pUjyaM sthAnamatyApi kuliGgaM sarvathA'yuktam / / 3292 / / 3 nanu kevalaM kuliGge'pi bhavati tad bhAvaliGgato na tataH / muniliGgamaGgabhAvaM yAti yatastena tat pUjyam / / 3293 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1255 // 16 4ww.janeibrary.org
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA E/bRhadatiH / // 1256 // jJAnasya kAraNatAM yAti, tenaM tasmAt tat pUjya miti // 3293 // tadeva kopa-prasAdavirahAdIn paJcApi paropanyastahetUn nirAkRtyopasaMharannAhateNe suhAlaMbaNao pariNAmavisuddhimicchayA niccaM / kajjA jiNAipUyA bhavvANaM bohaNatthaM ca // 3294 // yenaivam, tena tasmAt pariNAmavizuddhimicchatA kAryA vidheyA jinAdInAM nityameva puujaa| kutaH? ityAha-zupAlambanataH zubhA. lambanarUpatvAt / na kevalaM svapariNAmavizuddhinimittam, bhavyajanAvabodhanArthaM ca vidheyA jinAdipUjA / taddarzane hyaneke bhavyAH pratibu. dhyante, jinadharmamAsAdayanti, samAsAdite ca sthirIbhavanti / ata eva tatkaraNa kAraNA-'nupodanAdipravRttasaMvegAtizayAta kSapitakarmaNo. 'ntakRtkevalino bhUtvA'nantena kAlenAnantAH siddhAnta siddhAH zrUyante / / iti saptatigAthArthaH / / 3294 / / // tadevamavasitaH pazcanamaskAraH / / // tadavasAne ca namaskAraniyuktiH smaaptaa| artha sAmAyikamUtraviSayAM sUtrasparzakaniyuktimabhiSitsurAhakayapaMcanammokkAro karei sAmAiyaM tu so'bhihio| sAmAiyaMgameva ya ja so sesaM ao voccha // 3295 // kRtapazcanamaskAra eva ziSyaH sAmAyika karotItyAgamasthitiH prAguktayuktyA sAmAyikAGgameva yasmAdasau, tataH sa paJcanamaskAro'bhihitaH pratipAditaH, ataH paraM zeSa sAmAyikasUtraM vakSye vyAkhyAsyAmi // iti niyuktigAthArthaH / / 3295 // bhASyakAraH prAhaittha ya suttANugamo suttAlAvayakao ya nikkhevo / suttapphAsiyanijjuttI nayA ya paisuttamAujjA // 3296 // atra ca sUtravyAkhyAne sUtrAnugamA'nugamaprathamabhedaH, tathA sUtrAlApakakRtazca nikSepo nikSepatRtIya bhedaH, tathA niyuktyanugamatRtIyabhedarUpA sUtrasparzakaniyuktiH sUtrasparzakaniyuktyanugama ityarthaH, nayAzca pratimUtramAyojyA iti // 3296 / / 1 tena zubhAlambanataH pariNAmavizuddhimicchatA nityam / kAryA jinAdipUjA bhavyAnAM bodhanArtha ca / / 3294 / / 2 kRtapaJcanamaskAra: karoti sAmAyikaM tu so'bhihitaH / sAmAyikAnameva ca yat sa zeSamato vakSye / / 3295 // 3 atra ca sUtrAnugamaH sUtrAlApakakRtazca nikSepaH / sUtrasparzakaniyuktirnayAzca pratisUtramAyojyA: / / 3296 / / // 1256 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1257 // Jain Education Inter kathaM punaH sUtrAnugamA vidheyAH : ityAha agaMtavvaM sutaM suttAgamANusArao taM ca / suttaM karemi bhaMte ! sAmAiyamevamAIyaM // 3297 // anuyogadvAroktasUtrAnugamAnusArato hInAkSaramanatyakSaramavyAviddhAkSaramaskhalitamamilitamityAdirUpaM sUtramanugantavyaM vyAkhyeyam / tacca sUtraM ' karemi bhaMte ! sAmAiyaM savvaM sAvajjaM jogaM ' ityAdyuccAraNIyam / tasya cArtho mUlAvazyakaTIkAto'vaseyaH / atrApi pratipadaM vyAkhyAnaM vakSyata iti / / 3297 / / nanu tasyoccAritasya sUtrasya kimiha vAcyam : ityAha terasa kayapayannAso sutta phAsaM bhaNAmi tattheva / suttAlAvannAsaM nae ya vucchAmi saMbhavao // 3298 // tasya ca sUtrasya kRtapadanyAso'haM sUtrasparza bhaNAmi - padAnyuccArya tataH sUtrasparza bhaNiSyAmItyarthaH, tathA, tatraiva sUtre sUtrAkApakAnAM nyAsaM nikSepam, nayAMzca yathAsaMbhavaM vakSyAmi / / iti gAthAtrayArthaH / / 3298 // tatra padAni vicchidya darzayannAha - kairaNe bhae ya aMte sAmAiya savvae ya vajje ya / joge paccakkhANe jAvajjIvAi tiviheNaM // 3299 // iyaM ca niyuktigAthA // 3299 // atra kazcidAha-- nanu 'karemi bhaMte sAmAiyaM' ityAdike sUtre 'karemi' iti padamAdau vartate, tat kathaM 'karaNe' iti darzitam ? ityAzaGkaya bhASyakAra Aha suttaM karomi bhaNie dhAU vihio jao DukkiyaM karaNe / teNa karemivayaNao gammai karaNaM tadattho tti // 3300 // 158 1 anugantavyaM sUtraM sUtrAnugamAnusAratastaJca / sUtraM karomi bhadanta ! sAmAyikameva mAdikam / / 3297 // 2 tasya kRtapadanyAsaH sUtrasparza ca bhaNAmi tatraiva / sUtrAlApakamyAsaM nayAMzca vakSyAmi saMbhavataH / / 3298 / / 3 karaNaM bhayaM cAntaH ( bhadantaH ) sAmAyikaM sarvakazca varjazca (vadyaM ca ) / yogaH pratyAkhyAnaM yAvajjIvAdi trividhena / / 3299 / / 4 sUtraM karomi bhaNite dhAturvihito yato DukuMgU karaNe / tena karomivacanato gamyate karaNaM tadartha iti / / 3300 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1257 // www.janbrary.org
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1258 // Jain Educatora International sUtraM yaduccaritaM tatra 'karomi iti bhaNite yato dhAtu: 'Duka karaNe' karaNArthe vihitaH paThitastena tasmAt 'karomi' iti vacanatastadarthabhUtaM karaNamatra gamyate / atastadAdau karaNaM padamiha darzitamiti // 3300 / / tatrAsya karaNapadasya zabdArtha bhedAMzAha karaNaM kiriyA bhAvo saMbhavao vaha chavvihaM taM ca / nAmaM ThavaNA davie khitte kAle ya bhAve ya // 3301 // karaNaM kriyeti bhAvAbhAvamAtramiha vAcyam, 'saMbhavao veha tti' athavA, saMbhavato yathAsaMbhava miha zabdArtho vaktavyaHH yadyathA kriyate taditi karaNam, kriyate'neneti karaNam, kriyate'smAditi karaNam, kriyate'sminniti vA karaNamityAdi / tacca karaNaM nAmAdibhedAt SaDvidhamiti / / 3301 / / tatra nAma sthApanAkaraNavAha nAma nAmassa va nAmao va karaNaM ti nAmakaraNaM ti / ThavaNA karaNannAso karaNAgAro va jo jassa // 3302 || 'nAmaM ti' nAmaiva karaNaM nAmakaraNamiti sAmAnAdhikaraNyaM draSTavyam / athavA, nAmnaH karaNaM nAmakaraNam, nAmato vA karaNaM nAmakaraNam, 'karaNaM ti' ayaM karaNazabdaH pratyekaM yojanIyaH, sa ca yojita eva / 'nAmakaraNaM' iti dvAraparAmarzaH / 'ThavaNa tti' sthApanAkaraNamucyata ityarthaH / kiM tat ? ityAha- karaNasya karaNazabdasya nyAsaH karaNanyAsaH, athavA, yo yasya karaNasya dAtrAderAkAraH kASThAdau vinyastaH sa sthApanAkaraNamiti / / 3302 // atha dravyakaraNamabhidhitsurdavyakaraNazabdasya vyutpAdanArthamAha taiM teNa tassa tammi va saMbhavao va kiriyA mayA karaNaM / davvassa va davveNa va davvammi va davvakaraNaM ti // 3303 // kriyate taditi karaNamiti karaNazabdaH karmasAdhanaH kriyate'neneti karaNasAdhanA, tasya dravyasya kRtiH karaNamiti bhAvasAdhanaH, 1 karaNaM kriyA bhAvaH saMbhavato vaha SaDvidhaM taca / nAma sthApanA dravyaM kSetraM kAlaca bhAvazca / / 3301 || 2 nAma nAmno vA nAmato vA karaNamiti nAmakaraNamiti / sthApanA karaNanyAsaH karaNAkAro vA yo yasya / / 3302 / / 3 tat vena tasya tasmin vA saMbhavato vA kriyA macA karaNam / dravyasya vA dravyeNa vA dravye vA dravyakaraNamiti / / 3303 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1258 //
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1259 // kriyate tasminnityadhikaraNasAdhanaH / tatra karma-karaNA-'dhikaraNapakSeSu dravyaM ca tat karaNaM ceti karmadhAraya eva sapAsa ityetat svayameva draSTavyam / 'saMbhavao va kiriyA mayA karaNaM.ti' athavA, saMbhavato yathAsaMbhavamaparaM SaSThItatpuruSAdikaM samAsamapekSya kriyaiva mataM karaNama, sarvakArakaniSpAdyatvAd dhAtvarthasyeti / tameva SaSThItatpuruSAdikaM samAsaM darzayati-dravyasya karaNaM dravyakaraNam, dravyeNa vA karaNaM dravyakaraNam, dravye vA karaNaM dravyakaraNamiti / asya ca dravyakaraNasyAgamato noAgamatazcetyAdivicAraH sukara eva tAvad yAvajjJazarIrabhavyazarIra vyatiriktaM dravyakaraNaM dvidhA-saMjJAkaraNaM, nosaMjJAkaraNaM ca / / 3303 / / tatra saMjJAkaraNamAhadevakaraNaM tu saNNAkaraNaM pelukaraNAiyaM bahuhA / saNNA nAma ti maI taM no nAma jamabhihANaM // 3304 // jaM vA tadatthavigale kIrai davvaM tu davvapariNAmaM / pelukaraNAi na hi taM tadatthasunnaM navA saho // 3305 // jai na tadatthavihINaM to kiM davvakaraNaM jo teNaM / davvaM kIrai saNNAkaraNaM ti ya karaNarUDhIo // 3306 // vyAkhyA-dravyakaraNaM tu yat tAvat saMjJAkaraNaM tat pelukaraNAdikaM bahubhedam / tatra lATadeze rUtasaMbandhinI yA 'pUNikA' iti prasiddhA saiva mahArASTrakaviSaye 'pelu' ityucyate, tasyAH karaNaM nivatakaM vaMzAdimayI zalAkA pelukaraNam, AdizabdAta kaTakaraNaM pAillakAdi, tathA vArtAkaraNaM bAlAnAmadhIyAnAnAM vartanakam, tathA kANDakAraNagupakaraNavizeSarUpaM kANDakaraNaM parigRhyate / evamanyadapi lokaprasiddhaM lokasaMjJaviziSTaM karaNaM saMjJAkaraNaM veditavyam / nanu saMjJA nAmavocyate, tatazca saMjJAkaraNa nAmakaraNayorvizeSo na prApnotIti parasya matirbhavet, tadetad no naiva yuktam, yasmAt 'karaNam' ityakSaratrayAtmakamabhidhAnamAtrameva nAma, na tu dravyam athavA yata tadarthavikale karaNArthavikale vastuni saMketamAtrataH 'karaNam' iti nAma kriyate tad nAmakaraNamucyatesaMjJAkaraNaM tu pelukaraNAdika praNikAvalanakazalAkAdi dravyam tena tena pUNikAkaraNarUpeNa yad dravaNaM gamanaM tatpariNAmaM tatsvabhAvamabhidhIyate, hi yasmAd na tata peThakaraNAdi dravyaM tadarthazUnyaM karaNazabdArthavikalam, pUNikAdikaraNapariNAmAnvitatvAt, nApi zabdaH karaNAbhidhAnamAtrarUpaH, 1 dravyakaraNaM tu saMjJA karaNaM pelukaraNAdikaM bahudhA / saMjJA nAmeti matistad no nAma yadabhidhAnam / / 3304 / / yad vA tadarthavikale kriyate dravyaM tu dravyapariNAmam / pelukaraNAdi na hi tata tadarthazUnya na vA zabdaH / / 3305 / yadi na tadarthavihInaM tataH kiM dravyakaraNaM yatastana / dravyaM kriyate saMjJAkaraNamiti ca karaNarUDheH / / 3306 // 888888888888888888 666666 0 // 1259 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1260 // Jain Educator Intern 199 iti nAmakaraNa-saMjJAkaraNayorbheda iti / Aha- nanu yadi tadarthavihInaM karaNazabdArtharahitaM saMjJAkaraNaM na bhavati, tatastarhi kiM kasmAd dravyakaraNametat ? - kimiti dravyavicAre idaM paThyate ? - nanu bhAvakaraNamevAstvityabhiprAyaH / ucyate - yatastena pelukaraNAdinA saMjJAkaraNena dravyaM pUNikAdikaM kriyate nirvartyate, ato 'dravyasya karaNaM dravyakaraNam' iti vyutpattyarthamAzritya dravyakaraNamidamucyate / saMjJAkaraNaM tvidaM karaNarUDhito bhaNyate, karaNasaMjJAyA loke'sya rUDhatvAdityarthaH || 3304 / / 3305 / / 3306 / / atha nosaMjJAkaraNamAha - nosanna karaNaM puNa davyassArUDhakaraNasaNNaM pi / takkiriyAbhAvAo pAogao vIsasAo ya // 3300 // sAiyamaNAiyaM vA ajIvadavvANa vIsasAkaraNaM / dhammA'dhamma nahANaM aNAi saMghAyaNAkaraNaM // 3308 // vyAkhyA -nosaMjJAkaraNaM tu dravyasya prayogato visrasAtazca bhavati / kathaMbhUtam ? ityAha- arUDhakaraNasaMjJamapi - arUDhA amasiddhA 'karaNam' iti saMjJA yatra tadarUDhakaraNasaMjJamapi, ata eva karaNasaMjJAyAstatrAbhAvAd nosaMjJAkaraNamucyate- arUDhakaraNasaMjJa karaNamidamityarthaH / yadi karaNasaMjJA tatra nAsti tarhi karaNamapi kathamucyate ? ityAha - 'takiriyAbhAvADa tti' sA cAsau karaNalakSaNA kriyA ca tatkriyA tasyAH sadbhAvAditi / idamuktaM bhavati - yadyapi zarIrA'bhre-ndradhanurAdau karaNasaMjJA nAsti tathApi prayogavisrasAjanitakaraNakriyA vidyate, atastadapekSameteSAM karaNatvaM na virudhyata iti / tatrAjIvadravyANAM visrasAraNaM sAyanAdi ca bhavati / tatra dharmA-dharmAstikAya nabhasAM saMghAtanAkaraNaM pradezAnAM parasparasaMhatyavasthAnarUpaM karaNamanAdirUpaM vijJeyamiti / / 3307 / / 3308 // atra para mAha- naiNu karaNamaNAiyaM ca viruddhaM bhaNNae na doso'yaM / annonnasamAhANaM jamihaM karaNaM na nivvatI // 3309 // nanu kRtinirvRttirvastunaH karaNamucyate tacca sAdyeva bhavati, ghaTa-kaTa zakaTAdikaraNavat / tatazca karaNamanAdi cetyucyamAnaM viru 1 nosaMjJAkaraNaM punardravyasyArUDha karaNasaMjJamapi / tatkriyAbhAvAt prayogato visrAtazca / / 3307 / / sAdikamanAdikaM vA'jIvadravyANAM visrasAkaraNam / dharmA'dhamaM nabhasAmanAdi saMghAtanAkaraNam / / 3308 / / 2 nanu karaNamanAdikaM ca viruddhaM bhaNyate na doSo'yam / anyonyasamAdhAnaM yadiha karaNaM na nirvRttiH / / 3309 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 1001 / / 1260 //
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ dameva, 'mAtA me bandhyA' ityAdivacanavaditi / bhaNyatetrottaram-mAyaM doSaH, yasmAd dharmAstikAyAdipradezAnAmanyonyaM parasparaM yat vizeSA samyagAdhAnaM samAdhAnamanAdikAlAt saMhatyAvasthAnam, dhAtUnAmanekArthatvAt, tadevehAbhipretaM karaNam, na punarapUrvA nivRttiH / dhrmaasti||1261|| kAyAdipradezarAzezca yat saMhatyAvasthAnaM tasyAnAditvaM na kizcid virudhyate, anAdikAlInatvAdasyeti // 3309 / / ___ athavA, dharmAdharma-nabhasAM sAdikamapi karaNaM bhavatIti darzayannAha - ahavA parapaccayAo saMjogAi karaNaM nabhAINaM / sAiyamuvayArAo pajjAyAdesao vAvi // 3310 // athavA, upacArAd nabhaHprabhRtInAM karaNaM sAdikaM vijJeyam / upacAro'pi kutaH ? ityAha-parapratyayAt, ghaTAdivastUnyAzritye. tyarthaH / kathaMbhUtaM karaNam ? saMyogAdi, AdizabdAd vibhAgAdiparigrahaH / idamuktaM bhavati-AkAzAdInAM ghaTAdisaMyogAdayaH sA18 dayaH saparyavasAnAzca / tato yat teSAM ghaTAdibhiH saha saMyogAdikaraNaM tat sAdikaM bhavatyeva / athavA, paryAyarUpatayA sarvamapi vastu jainAnAM sAdi saparyavasitameva bhavati / ataH paryAyAdezataH paryAyAnAzritya nabhAmabhRtInAmapi karaNaM sAdikaM boddhavyamiti / tadevama| rUpiNAmajIvadravyANAM sAdhanAdi ca visrasAkaraNamuktam // 3310 / / __ atha rUpyajIvadravyANyAzrityAhacakkhusamacakkhusaM ciya sAIaM rUvivIsasAkaraNaM / abbhANuppabhiINaM bahuhA saMghAya-bheyakayaM // 3311 // ihAbhre-ndradhanu:-paramANuprabhRtInAM rUpyajIvAnAM visrasAkaraNaM cakSubhyA dRzyata iti cAkSuSamabhrAdInAm, cakSurgocarAtItamacA. kSuSa paramANu-dvayaNukAdInAm / etad dvividhamapi saMghAta-bhedakRtaM bahudhA bahubhedaM sAdikaM bhavati / abhrAdInAM kecit pudgalAH saMhanyante, kecittu bhidyante, tatasteSAM nAnArUpatA bhavati / evaM dvayaNukAdiskandheSvapi vAcyam, parapANostu skandhAd bhedakRtameva karaNam, "bhedAdaNuH" (tattvA0 5, 27) iti vacanAditi / karaNaM ceha kRtiH khabhAvata eva nivRttirgRhyate, na punaH kriyata iti karaNamiti / uktaM visrasAkaraNam // 3311 // 1 athavA parapratyayAt saMyogAdi karaNa nabhaAdInAm / sAdikamupacArAt paryAyAdezato vApi // 3310 / / 2 cAkSuSamacAkSuSameva sAdikaM rUpivisasAkaraNam / abhrA-'NuprabhRtInAM bahudhA saMghAta-bhedakRtam / / 3311 // // 1261 // For Personal and Price Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvRttiH / // 1262 // atha prayogakaraNamAhahoI ppaogo jIvavyApAro teNa jaM viNimmANaM / sajIvamajIvaM vA paogakaraNaM tayaM bahuhA // 3312 // sajjIvaM mUluttarakaraNaM mUlakaraNaM jamAIyaM / paMcaNhaM dehANaM uttaramAittiyasseva // 3313 // vyAkhyA-prayojanaM prayogo bhavati / kaH? ityAha-jIvavyApAraH, tena yad vinirmANaM vinirmApanaM tat prayogakaraNaM bhaNyate, tacca sajjIvamajIvaM ca bahudhA bhavati / iha ca san vidyamAno jIvo yatra tat sajjIvaM prayogakaraNaM pazcAnAmaudArikAdizarIrANAM draSTavyam / idaM ca mUlakaraNo-ttarakaraNabhedAd dvividham / ata evAha-'sajjIvaM mUlo ttarakaraNaM ti' sajIvaM prayogakaraNaM dvibhedamaH tadyathAmUlakaraNam, uttarakaraNaM ca / tatra mUlakaraNaM 'jamAIyaM ti' pazcAnAmapi zarIrANAM yadAdyaM pudgalasaMghAtakaraNaM tad mUlakaraNaM veditavyam / 'uttaramAittiyasseva tti' uttarakaraNaM tvAditrikasyaiva, AdyAnAmevaudArika vaikriyA-''hArakazarIrANAM bhavati, na tu taijasa-kArmaNayorityarthaH / / 3312 // 3313 // ___ nanvasyAdyazarIratrayasya zira-ura-prabhRtInyaGgAni, kara-caraNAnulyAdIni copAGgAni bhavanti, tatrApi kiyadiha mUlakaraNam, kiyaccottarakaraNam ? iti vibhAgena kathyatAmityatrAha mUlakaraNa siro-ru-piTThI-bAho-daro-runimmANaM / uttaramavasesANaM karaNaM kesAikammaM va // 3314 // ihaudArikAdizarIratraye yacchira-uraH pRSThi-bAhudrayo daro rudvayalakSaNAnAmaSTAnAmaGgAnAM nirmANaM niSpAdanaM tat mUlakaraNama, 188 | avazeSANAM tu kara-caraNAGgulyAdInAmupAGgAnAM yad nirmANaM taduttarakaraNam, tathaudArika-vaikriyazarIrayoH keza-nakha-dazanAdisaMskArarUpaM yat kezAdikarma tadapi tayoruttarakaraNamiti / / 3314 // aparamapyaudArika-vaikriyazarIrayoruttarakaraNaM darzayannAha 1 bhavati prayogo jIvavyApArastena yad vinirmANam / sajIvamajIvaM vA prayogakaraNaM tad bahudhA // 3312 / / sajjIvaM mUlottarakaraNaM mUlakaraNaM yadAdyam / paJcAnAM dehAnAmuttaramAditrikasyaiva // 3313 // 2 mUlakaraNaM zira-tara:-pRSThi-bAhU-daro-kanirmANam / uttaramavazeSANAM karaNaM kezAdikameva / / 3314 // // 1262 // Jain Educational Intele For Personal and Price Use Only 106/
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 9263 // Jain Education in ThavaNamaNegavihaM duhaM paDhamassa bhesaehiM pi / vaNNAINaM karaNaM parikammaM taiyae natthi // 3315 // vinaSTakaraNAdyavayavasaMghAnAdirUpamaudArike, kezAdyuparacanarUpaM tu saMsthApanaM vaikriya ityevaM dvayorAyazarIrayoH saMsthApanaM saMskaraNamanekavidhaM bhavati, prathamasya punaraudArikazarIrasyAnyo'pi vizeSaH / kaH ? ityAha- bheSajairapi lakSapAkatailAdibhiryad varNAdInAM vizeSopAdAnaM tat tasyottarakaraNam / tRtIye tvAhArakazarIre keza-nakha dantAdiparikarma nAstyeva, svarUpeNaiva viziSTatvAt prayojanAbhAvAcceti // 3315 // athavA, prakArAntareNApi trividhaM jIvaprayogakaraNaM vijJeyam / katham ? ityAha saMghAyaNa parisADaNamubhayaM karaNamahavA sarIrANaM / AdANamuyaNasamao tadaMtarAlaM ca kAlo siM // 3316 // athavA, audArikAdizarIrANAM saMghAtanaM, parizATanaM, saMghAta parizATobhayalakSaNamubhagaM cetyevaM trividhaM karaNaM vijJeyam / tatra pUrvabhavika maudArikAdizarIraM parityajyAgretanabhave punarapi tadgatau yat pudgalAnAM saMghAtanaM saMgrahaNaM sa saMghAtaH, yastu tadevaudArikazarIraM parityajatazcaramasamaye sarvathA tatpudgalAnAM parityAgaH 'zaTa rujA vizaraNa- gatya 'vasAdaneSu' iti dhAtoH pudgalAnAM parizATanamavasAdanaM parizATaH / saMghAta-parizATasamayayozcApAntarALasamayeSu sarveSvapi saMghAta - parizATobhayaM draSTavyam, sarvatra pUrvaparigRhItakAnAM mocanAt, anyeSAM ca grahaNAditi / tatrAdyazarIratrayasya saMghAta parizATo bhayalakSaNaM trividhamapi karaNaM bhavati, taijasa-kArmaNayostu saMghAto na bhavatyeva, parityaktayostayoH punargrahaNAbhAvAditi / atha saMghAtAdInAM kAlaparimANamabhidhitsurAha - 'siMti' eteSAM saMghAta - parizATobhayAnAM kAlo'bhidhIyate / kriyAn ? ityAha- ' AyANamuyaNasamau tti' AdAna maudArikAdizarIrapudgalAnAM prathamaM grahaNaM saMghAtanaM saMghAta ityarthaH, ayamekameva samayaM bhavati, tataH paraM saMghAta - parizATobhayapravRtteH, mocanaM pudgalAnAM parizATanaM parizATaH so'pyekasamayameva bhavati, tadantarAlaM saMghAtaparizATobhayalakSaNamiha gRhyate, tasya kAlo 'vakSyate' iti zeSaH / cazabdAt 'saMghAtAdInAmantarAlakAlazca vakSyate' iti dRzyamiti / / 3316 / / 1 saMsthApanamanekavidhaM dvayoH prathamasya bheSajairapi / veNAdAnAM karaNaM parikarma tRtIya ke nAsti / / 3315 / / 2 saMghAnaM parizATanamubhayaM karaNamathavA zarIrANAma | Adana-mocana samayastadantarAlaM ca kAla eSAm / / 3316 // For Personal and Private Use Only bRhadvRtti / / // 1263 // ww.jainelibrary.org
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA hdvtiH| // 1264 // tatraudArikazarIrasya saMghAta-parizATobhayakAlamAhakhuDDAgabhavaggahaNaM tisamayahINaM jahannamubhayarasa / pallatiyaM samaoNaM ukkosotarAlakAlo'yaM // 3317 // atra saMghAta-parizATobhayasya jaghanyakAle pratipAdye vigraheNotpAdanIyaH; ata evAhado viggahammi samayA samao saMghAyaNAi tehUNaM / khuDDAgabhavaggahaNaM savvajahaNNaTTiIkAlo // 3318 // iha yat paJcAzadadhikAvalikAzatadvayamAnamAyuSo jaghanyasthitirUpaM kSullakabhavagrahaNamucyate, tathA ca vRddhoktam "do ya sayA chappannA AvaliyANaM tu khuDDabhavamANaM / jiyarAga-dosa-mohehiM jiNavarahiM viNiddiDha // 1 // " idaM ca kSullakabhavagrahaNaM dvAbhyAM vigrahasamayAbhyAmekena saMghAtasamayena nyUna saMghAta-parizATalakSaNasyobhayasya jaghanya sthitimAna jaghanyato'pi saMghAta-parizATobhayametAvantaM kAlaM bhavatItyarthaH / atrAha kazcit - nanu vidisAo disiM paDhame bIe pavisei logamajjhammi / taie uppi dhAvai nADIvahiM jAyai cautthe // 1 // " iti vacanAd yadA'dhanasanADyA bahirdezAdUrdhva loke trasanADyA bahireva nigodAdijIvazcaturbhiH samayairutpadyate, tadA vigrahagatAvapAntarAlagatAvAdyAstrayaH samayAH, caturthastu saMghAtasamayaH, ityevaM caturbhirapi samayainyU~naM kSullakabhavagrahaNaM saMghAta-parizATobhayasya jaghanyakAlaH prApyate, tat kiMmitIha tribhireva samayainyUnaM kSullakabhavagrahaNaM jaghanyastatkAla uktaH? / satyam, kintvasyAM catuHsamayAyAM vigrahagatau ya AdyasamayaH sa iha parabhavaprathamasamayo na vivakSitaH, kintu pUrvabhava caramasamaya eva, pUrvabhavazarIrasya tatra mucyamAnatvAt, mucyamAnaM ca muktamiti vyavahAranayamatAzrayaNAditi / athavA, trasajIvasaMbandhinyavahApAntarAlagatirvivakSitA, trasajIvAzvotkRSTato'pi | tRtIyasamaye utpattisthAnaM prApnuvantItyadoSa iti tAvad vayamavagacchAmaH / tatvaM tu bahuzrutA eva vidantIti / iha caitAni kSullakabhava 1 kSullakabhavagrahaNaM trisamayahInaM jaghanyamubhayasya / palyatrika samayAnaM utkRSTo'ntarAlakAlo'yam // 3317 // 2dvI vigrahe samayo samayaH saMghAtanAdi tairUnam / kSullakabhavagrahaNaM sarvajaghanyasthitikAlaH / / 3318 / / 3 dve ca zate SaTpaJcAzadAvalikAnAM tu kSullabhavagrahaNam / jitarAga-dveSa-mohai jinavarIrvanirdiSTam // 1 // 4 vidizo dizaM prathame dvitIye pravizati lAkamadhye / tRtIye upari dhAvati nADIbahirjAyate caturthe // 1 // // 1264 // JainEducationa.intern For Personal and Price Use Only Row.jainelibrary.org
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 126 // grahaNAnyekasminnucchAsaniHzvAse sAtirekANi saptadaza mantavyAni ; yata uktam-"khuDDAgabhavaggahaNA sattarasa havaMti ANupANammi" . ityAdi // 3318 // atha 'pallatiyaM' ityAdyutkRSTasaMghAta-parizATobhayakAlabhAvanAmAhaukkoso samaUNo jo so saMghAyaNAsamayahINo / kiha na dusamayavihINo sADaNasamae'vaNIyammi // 3319 // iha yo devakurvAdiSutpanna audArikazarIrasya prathamasamaye saMghAtaM kRtvA trINi ca palyopamAni utkRSTamAyuH paripAlya mriyate, tasya saMghAtasamayanyUnAni trINi palyopamAnyutkRSTaH saMghAta-parizATobhayakAlaH prApyate / atrAha-nanu kathamekenaiva samayena nyUno1 'yamAbhidhIyate, yAvatA yathA zarIragrahaNaprathamasamaye sarvasaMghAtastathA tanmokSasamaye sarvaparizATo'pi bhavati / tatastasmin parizATasamaye'panIte samayayahIna evAsau mAmotIti // 3319 // atra pratividhitsurAhabhaNNai bhavacarimammi vi samae saMghAyasADaNe ceva / parabhavapaDhame sADaNamao tadUNo na kAlo tti // 3320 // bhaNyate'trottaram-bhavasya carame'pi samaye saMghAta-parizATobhayameva pravartate / yattu zarIrapudgalAnAM kevalaM parizATanameva, tat parabhavasya prathamasamaya eva mantavyam, 'parabhanapaDhame sADhaNaM' iti nizcayanayamatAzrayaNAt / atastena parizATasamayena nyUnaH saMghAtaparizATobhayakAlo na bhavatIti // 3320 // atra vyavahAranayavAdI prerayatijaii parapar3hame sADo nimviggahao ya tammi sNghaao| naNu savvasADa-saMghAyaNAo samae viruddhAo // 3321 // 1 kSullakabhavagrahaNAni saptadaza bhavanti prANApAnayoH ( zvAsocchrAse) 2 utkRSTaH samayono yaH sa saMghAtanAsamayahInaH / kathaM na dvisamayavihInaH zATanasamaye'panIte // 3319 / / 3 bhaNyate bhavacarame'pi samaye saMghAta-zATane eva / parabhavaprathame zATanamatastadUno na kAla iti / / 3320 // 4 yadi paraprathame zATo nirvigrahattazca tasmin saMghAtaH / nanu sarvazATa-saMghAtane samaye viruddhe // 3321 // // 1265 // For Personal and Price Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1266 // Jain Educators in bho nizcayanayavAdin ! yadi parabhavaprathamasamaye zATo'bhyupagamyate, nirvigrahatazca RjuzreNyA cotpadyamAnasya tasminneva samaye saMghAta iSyate, tadA nanvaho sarvazATasaMghAta yugapadekasminneva samaye viruddhau tau prApnutaH, sarvazATasya pUrvabhavazarIrasaMbandhitvAt sarvasaMghAtasya ca bhavAntaragatazarIraviSayatvAt, bhavadbhayazarIrayozca yugapatsattvasya duraviruddhatvAditi // 3321 // _ nizcayanayavAdI pratividhAnamAha jamhA vigacchamANaM viyaM uppajjamANamuppaNNaM / to parabhavAisamae mukkhA dANANa na viroho // 3322 // yasmAt pUrvabhavazarIraM parabhavAdyasamaye vigacchad vigatam, utpadyamAnaM svagretanabhavazarIramutpannam, kriyAkAla niSThAkAlayo rabhedAt / tatastatra mokSA-''dAnayoriSyamANayorna kazcid virodhaH, mucyamAnasya muktatvenaikasyaivAgretanabhavazarIrasya tatra sadbhAvAditi / / api ca, maraNasamayaH parabhavAdyasamayatvenAbhyupagantavya eva, anyathA doSasaMbhavAdityAha cuisamae nehabhavo ihadehavimokkhao jahA'tIe / jai na parabhavo vi tahiM to so ko hou sNsaarii?||3323|| cyutisamaye ihabhavazarIrA ''yuH pudgala sarvaparizATasamaye tAvadihabhavo na bhavati ihabhavadehasyAyuSazca mucyamAnatvAt mucya mAnasya ca sarvathA vimokSAt, kriyAkAla-niSThAkAlayorabhedAditi / 'jahAttIe tti' yathA'tItajanmanahibhavo nAsti, atratyadehAbhAvAt, tathA cyutisamaye'pyasau na bhavatyeva, ihabhavadehA bhAvasyAvizeSAdityarthaH / evaM ca sati yadi yasmiMzcyutisamaye parabhavo'pi bhavatA nAbhyupagamyate tadA'sau saMsArI jIvaH ko bhavatu, ihabhavatvasya bhavadyuktita eva niSedhAt, parabhavatvasya tu tvayA'pyanabhyupagamyamAnatvAt ? / saMsAritvena ca muktavyapadezAbhAvAd nirvyapadeza evAsau syAditi / / 3323 / / vyavahAranayavAdI prAha nai jaha viggahakAle dehAbhAve vi parabhavaggaNaM / taha dehAbhAvammi vi hojehabhavo vi ko doso ? // 3324 // nanu yathA vigrahakA vigraheNa parabhavagamanakAle pArabhavikadehAbhAve'pi jIvasya parabhavagrahaNaM nArakAdipArabhavikavyapadezaH, 11 yasmAd vigacchad vigatamutpadyamAnamuzpannam / tataH parabhavAdisamaye mokSA-''dAnayorna virodhaH / / 3322 / / 2 yutisamaye nehabhava ihadehavimokSato yathA'tIte / yadi na parabhavo'pi tarhi tataH sa ko bhavatu saMsArI ? / / 3323 / / 3 nanu yathA vigrahakAle dehAbhAve'pi parabhavamahaNam / tathA dehAbhAve'pi bhavediha bhavA'pi ko doSa: ? / / 3324 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1266 //
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadatiH / tathA cyutisamaye'pIhabhavazarIrAbhAve'pIhabhavo'pi yadi bhavet- ihavyapadezopi yadi syAt, tarhi ko doSaH-na kazcit , nyAyasya vizeSA088 samAnatvAditi // 3324 // // 126 // nizcayavAdI pratividhAnamAhajai ciya viggahakAlo dehAbhAve vi to parabhavo so| cuisamae u na deho na viggaho jaisa ko hou ? // 3325 // hanta ! yata evApAntarAlagato jIvasya vigrahakAlo na tu pUrvabhavakAlaH, tata eva dehAbhAve'pyasau parabhavaH parabhavasaMbandhitvena | vyapadezyaH, parabhavAyuSa udIrNatvAt, pUrvabhavAyuSastu prAgeva nirNatvAt, nirAyuSazca jIvasya saMsAre'saMbhavAditi / cyutisamaye tu na pUrvabhavadehaH, tasya tyaktatvAta nApi vigrahaH, vakrAbhAvAt / yayevam, tarhi sa byutisamaya ihatya-pArabhavikabhavasamayAnAM madhyAt ko bhavatu ? iti kathyatAm / nanu proktaM mayA, yathA vigrahakAke parabhavadehAbhAve'pi parabhavastathA cyutisamaye ihatyadehAbhAve'pIhabhavo'stu, ko doSaH / satyayuktamidaM tvayA, na tu yuktam, dRSTAnta-dAntikayovaiSamyAt, yathA hi kyutisamaya ihatyadehAbhAvastathehatyAyuH po'pyabhAva eva, tasyApi nirjIryamANasya nirjIrNatvAt, tataH kathamasau cyutisamaya ihabhavo bhavatu, ihatyAyuSkodayAbhAvAt / / vigraha kAle tu yuktaM parabhavatvam , parabhavAyuSkodayasadbhAvAditi / tasmAt parabhavazcyutisamayaH parabhavAyuSkodayAt, vigrahakALavat, anyathA tasya nirvyapadezyatvaprasaGgAt / ataH 'pairabhavapaDhame sADhaNaM' iti sthitam / tadevamaudArikasaMghAta parizATo bhayAnAM kAla uktH||3325|| atha teSAmevAntarakAlamabhidhitsuH saMghAtasya tAvajjaghanyamantarakALamAhasaMghAyaMtarakAlo jahannao khuDDayaM tisamaUNaM / do viggahammi samayA taio saMghAyaNAsamao // 3326 // tehaNaM khuDubhavaM dhariu parabhavamaviggaheNeva / gaMtUNa paDhamasamae saMghAyAo sa vinneo // 3327 // 1 yadeva vigrahakAlo dehAbhAve'pi tataH parabhavaH saH |cyutismye tu na deho na vigraho yadi sa ko bhavatu ? // 3325 / / 2 gAthA 3320 / 3 saMghAtAntarakAlo jaghanyataH kSullakaM trisamayonam / dvau vigrahe samayau tRtIyaH saMghAtanAsamayaH // 3326 // terUnaM kSuktabhavaM dhRtvA parabhavamavipraheNaiva / gatvA prathamasamaye saMghAtAt sa vijJeyaH // 3327 / / 1126 // Jan Educational InteAX For Personal and Use Only Xww.jainabrary.org
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 126 // 66600000.000000000000000000000000000000000000 vyAkhyA-ekadaudArikazarIrasya saMghAtaM kRtvA punastatsaMghAtaM kurvatasvibhiH samayayUnaM kSullakabhavagrahaNaM jaghanyo'ntarakAlaH pApyate / sa ca yadA kazcidekendriyAdirjIvo mRtaH samayahUyaM vigrahe kRtvA kSullakabhavagrahaNAyuSkeSu pRthivyAdiSUtpannastRtIyasamaye audArikasya saMghAtaM kRtvA yathoktaitribhiH samayainyUnaM kSullakabhavagrahaNaM saMghAta-parizATobhayaM vidhAya mRto nirvigraheNaiva ca RjuzreNyAgretanabhave pRthivyAdipUtpanna audArikazarIrasya saMghAtaM karoti, tadA tasya jantoraudArikazarIrasaMghAtasya ca trisamayanyUnakSullakabhavagrahaNalakSaNo jaghanyo'ntarakAlo vijJeyaH / iha ca jaghanyAntarakAlasya pratipAdayituM prastutatvAta prathama vigrahaNa, agretanabhaye tu nirvigraheNAtpAditaH, anyathA madhyapAntarakALaprasaGgAditi / / 3326 / / 3327 // athaudArikasyaivotkRSTaM saMghAtAntarakAlamAhaukkosaM tettIsaM samayAhiyapuvakoDisahiyAI / so sAgarovamAiM aviggaNeva saMghAyaM / / 3328 // kAUNa puvakoDiM dhariuM surajiTThamAuyaM tatto / bhottUNa ihaM taie samae saMghAyayao tassa // 3329 // vyAkhyA-'sAgaropamANi' ityasya vyavahitaH saMbandhaH / tatazca trayastriMzat sAgaropamANi samayAdhikapUrvakoTyabhyadhikAni 'audArikasaMghAtAntaramutkRSTaM bhavati' iti gamyate / kadA punarayaM saMghAtAntarakAlo labhyate ? ityAha -sa uktalakSaNaH kAla iha tRtIya samaye saMghAtayata audArikazarIrasya saMghAtaM kurvato labhyata iti dvitIyagAthAyAM saMTaGkaH / kiM kRtvA ? ityAha-kutazcit pUrvabhavAdavigraheNeha tAvad manuSyabhave samAgatya prathamasamaye saMghAtaM kRtvA pUrvakoTiM vidhRtya pUrvakoTipramANamihAyuSkaM paripAlya tatazca jyeSThamAyuSkaM trayastriMzatsAgaropamalakSaNamanuttarasureSvanubhUya tatazcyutvA samayadvayaM vigrahe vidhAyeti / atra ca vigrahasatkasamayadvayamadhyAdekaH prAktana. pUrvakoTyA prakSipyate / evaM ca sati trayastriMzat sAgaropamANi samayAdhikapUrvakoTyadhikAni utkRSTamaudArikazarIrasaMghAtAntaraM siddhaM | bhavati / asya copalakSaNatvAt pUrvakovyAyuSo matsyasyApratiSThAnanarake samutpatthaM punarmatsyeSUtpannasyadamantaraM mantavyAmiti // 3328-29 // athaudArikasyaiva saMghAta-parizATobhayasya jaghanyamutkRSTaM cAntarakAlamAha 1 utkRSTaM trayastriMzata samayAdhikapUrvakoTisAhitAni / sa sAgaropamANyavigraheNaiva saMghAtam // 3328 // kRtvA pUrvakoTi dhRtvA surajyeSThamAyuSkaM tataH / bhoktveha tRtIye samaye saMghAtayatastasya // 3329 // // 1268 // Jan E nter For Personal and Price Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 126 // ubhayaMtaraM jahaNNaM samao niviggaheNa saMghAe / paramaM satisamayAI tittIsaM uyahinAmAI // 3330 // saMghAta-parizATobhayasyaikA samayo jaghanyamantaraM bhavati / ka ? | nirvigraheNa saMghAte sati / idamuktaM bhvti-ihaudaarikshriirii| AyuSparyantaM yAvat saMghAta-parizATobhayaM kRtvA'gretanabhave'vigraheNotpadyaudArikasyaiva saMghAtaM kRtvA punarapi tadubhayamArabhate / tasya sa ecaikaH saMghAtasamayo jaghanyamubhayAntaraM bhavati / paramaM tUtkRSTametadantaraM saha tribhiH samayairvartante satrisamayAni trayastriMzadudadhinAmAni sAgaropamANi bhavantItyarthaH / / 3330 // kadA punaretAni prApyante ? ityAha - aNubhaviuM devAisu tettIsamihAgayarasa taiyammi / samae saMghAyayao duvihaM sADaMtaraM vucchaM // 3331 // devAdiSu, AdizabdAdapratiSThAne ca trayastriMzatsAgaropamANyanubhUyehAgatasya tRtIyasamaye saMghAtayato labhyate / ayamatra bhAvArtha:iha kazcid manuSyAdiH svabhavacaramasamaye saMghAta-parizATobhayaM kRtvA'nuttarasureSvapratiSThAne vA yadA trayastriMzatsAgaropamANyanubhUya punara* pIha samayadvayavigraheNAgatya tRtIyasamaye audArikasaMghAtaM kRtvA tata ubhayamArabhate, tadA dvau vigrahasamayAvekazca saMghAtasamayo devAdi. bhavasaMbandhIni ca trayastriMzatsAgaropamANyutkRSTobhayAntare pApyanta iti / tadevamaudArikaviSayasya saMghAtasyobhayasya ca jaghanyamutkRSTaM cA. ntaramuktam / atha parizATasya tadabhidhitsurAha-'duvihamityAdi' dvividhaM jaghanyamutkRSThaM ca zATasyAntaraM vakSyata iti // 3331 // yathApratijJAtamevAhakhuDDAgabhavaggahaNaM jahannamukkosayaM ca tettIsaM / taM sAgarovamAI saMpuNNA putrakoDI ya // 3332 // ihaudArikazATasya cAntare jaghanyataH kSullakabhavagrahaNaM bhavati / utkRSTaM tu tat zATAntaraM pUrvakoTyadhikAni trayastriMzatsAgaropamANi bhavanti / atrAha-nanvetad nAvagacchAmaH, jaghanyapakSe samayonakSullakabhavagrahaNaprApterutkRSTapakSe'pi samayonapUrvakoTyadhikatrayastriMzatsAgaropamAvApteriti, tathAhi-yaH kSullakabhavagrahaNAyuSkeSu vanaspatyAdighRtpadyate sa 'parabhavapaDhame sADaNaM' iti vacanAt tasya kSulakabhava 1 ubhayAntaraM jaghanyaM samayo nirvipraheNa saMghAte / paramaM satrisamayAni trayastriMzadudadhinAmAni // 3330 / / 2 anubhUya devAdiSu trayastriMzatamihAgatasya tRtIye / samaye saMghAtayato dvividhaM zATAntaraM vakSye // 3331 / / 3 kSullakabhavagrahaNaM jaghanyamutkRSTakaM ca trayaviMzat / tat sAgaropamANi saMpUrNA pUrvakoTizca / / 3332 / / 4 gAthA 332. / // 16 // Jan Education inte XOX For Personal and Price Use Only RXww.jaineibrary.org
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadattiH / // 1270 // grahaNasyAdisamaye prAktanaudArikazarIrasya sarvazATaM karoti, tataH kSulukabhavagrahaNaparyante mRtaH punarapi parabhavAdyasamaye audArikasya sarva zArTa vidhatte, ityevamodArikazATasyAvAntare jaghanyataH samayonaM kSullakabhavagrahaNaM prAmoti, utkRSTapakSa'pi saMyatamanuSyaH kazcid mRto devabhavAdyasamaye audArikasya sarvazATa kRtvA trayastriMzatsAgaropamANyanuttarasUreSvAyurativAhya pUrvakoTyAyuSkeSu manuSyeSUtpadya mRto yadA punarapi parabhavAdyasamaya audArikasya sarvazATa karoti, pUrvakoTimadhyAca samayo devabhavAyuSke kSipyate, tadaudArikasya zATasyAvAntare utkR. TataH samayonapUrvakovyadhikAni trayastriMzat sAgaropamANi labhyante, tataH kathamidaM netavyam ? iti| satyamuktam, kintviha kSullakabhavagrahaNAghasamaye parizATo neSyate, kintu pUrvabhavacaramasamaye 'vigacchad vigatam' iti vyavahAranayamatAzrayaNAd devabhavAdyasamaye'pi parizATo na kriyate, kintu saMyatacaramasamaye, atrApi vyavahAranayamatAzrayaNAt tata eva jaghanyapade utkRSTapade cAdI vyavahAranayamatAzrayaNe, paryante tu nizcayanayamatAGgIkAre sarvamapi bhASyakAroktamavirodhena gacchatIti vRddhA vyAcakSate, tattvaM tu gambhIrabhASitAnAM paramagurava eva vidanti / tadevamaudArikasaMghAta-parizATobhayAnAM kAlo'ntaraM coktam // 3332 / / atha vaikriyazarIrasya jaghanyaM saMghAtakALamAhaveubviyasaMghAo samao so puNa viuvvAIe / orAliyANamahavA devAINAigahaNammi // 3333 // vaikriyazarIrasya saMghAto jaghanyata ekasamayaH, sa ca 'orAliyANaM ti' audArikazarIriNAmuttaravaikriyakandhimatAM tiryagmanuSyANAM vikurvaNamuttaravaikriyakaraNaM tasyAdirvikurvaNAdistasmin vijJayaH-tirazco manuSyasya bottaravaikriyaM kurvata ekasmin prathamasamaye saMghAto bhavatItyarthaH / athavA, devAdInAM deva-nArakANAM vaikriyazarIragrahaNasyAdAvekasmin samaye saMghAto bhavatIti // 3333 / / __ athotkRSTa vaikriyasaMghAtakALamAhaukoso samayadugaM jo samayaM viuviuM mao biie / samae suresu vaccaI niviggahao tayaM tassa // 3334 // utkRSTasaMghAtakAla: samayadvayaM bhavati / 'tayaM tassa ti' tacca samayadvayaM tasya bhavati ya audArikazarIrI samayamekamuttarakriya 1 vakriyasaMghAtaH samayaH sa punarvikurvaNAdau / audArikANAmathavA devAdInAmAdigrahaNa // 3333 // 2 utkRSTaH samayadvikaM yaH samayaM vikuLa mRto dvitIye / samaye sureSu vrajati nirvipraitastat tasya / / 3334 // // 1270 / For Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1219 // Jain Education inte kRtvA mRto dvitIyasamaye nirvigraheNa RjugatyA sureSu vrajati / tatra ca prathamasamaye vaikriyasya saMghAtaM karoti / tasyaiko vaikriya saMghAta - samayo'tratyaH, dvitIyastu devasaMbandhIti / / 3334 / / atha vaikriyasyaiva jaghanyamutkRSTaM ca saMghAtaparizATobhUya kALamAha - ubhayajahannaM samao so puNa dusamayavi uvviyamayassa / paramayarAI saMghAyasamayahINAI tettIsaM // 3335 // vaikriya saMghAta parizATobhayaM jaghanyataH samayo bhavati / sa ca samayadvayaM vaikriyaM kRtvA mRtasya draSTavyaH / idamuktaM bhavati -kenacidaudArikazarIriNottara vaikriyamArabdham / sa ca tatra prathamasamaye saMghAtam, dvitIyasamaye tu saMghAtaparizATobhayaM kRtvA yadA mriyate tadA tasya saMghAta parizATobhayasya samayalakSaNo jaghanyakAla : prApyata iti / paramutkRSTamubhayaM svasthitimAnaM tarItuM laGghayitumazakyAnyatarANi sAgaropamANyekena saMghAtasamayena hInAni trayastriMzadanuttara sureSvapratiSThAnanarake vA boddhavyAnIti / tadevaM vaikriya saMghAtasyo - bhayasya ca kAla uktaH, parizATanasya tvekasamayalakSaNaH kAlaH svayameva draSTavyaH / / 3335 / / atha vaikriyasaMghAtasya jaghanyamantarakAlamAha - saMghAyaMtarasamao samaya viuvviyamayarasa taiyammi / so divi saMghAyayao taie va mayassa taiyammi ||3336 || vaikriya saMghAtasya ca jaghanyamantaraM samayo bhavati / sa caudArikazarIriNaH samayamekamuttaravekriyaM kRtvA mRtasya dvitIyaM samayaM vihe viSAya tRtIyasamaye divi devaloke saMghAtayato vaikriyazarIrasaMghAtaM kurvato vijJeyaH / atra hi prAktanotara vaikriya saMghAtasya devavaikriyasaMghAtasya ca vigrahasamayo'ntaraM bhavati / athavA, tasyaudArikazarIriNaH samayadvayamuttaravaikriyaM kRtvA tRtIyasamaye mRtasya nirvigra heNa ca divi samutpannasya tasminneva tRtIyasamaye devavaikriyasaMghAtaM kurvata ekaH saMghAta - parizATobhayasamayaH saMghAtAntaraM bhavatIti / 3336 / / atha vaikriya saMghAta - parizATobhayasya zATasya ca jaghanyamantarakAlamAha - ubhayassa cira viuvijaya mayassa devesu viggahagayassa / sADassaMtamuhuttaM tinha vi tarukAlamukkAsaM // 3337 // 1 ubhayajaghanyaM samayaH sa punardvisamayavikurvitamRtasya / paramatarANi saMghAtasamayahInAni trayastriMzat / / 3335 / / 2 saMghAtAntarasamayaH samayavikurvitamRtasya tRtIye / sa divi saMghAtayatastRtIye vA mRtasya tRtIye / / 3336 // 3 ubhayasya ciraM vikurvya mRtasya deveSu vipragatasya / zATasyAntarmuhUrta trayANAmapi tarukAlamutkRSTam || 3337 // For Personal and Private Use Only | bRhadvRttiH / // 1319 //
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ . . vizeSA // 1222 // ubhayasya vaikriyasya saMbandhinaH saMghAta parizATalakSaNasya 'samaya eko jaghanyamantaraM bhavati' ityadhyAhAraH / kasya jantoridama bRhadvRttiH / | vApyate ? ityAha-ciramantarmuhUrtamAnaM kAlaM vikurvya vaikriyavapuSi sthitvA mRtasya deveSvavigrahagatasya jantoH saMghAtasamayo'ntare prApya| te / ayamatra bhAvArthaH-ya audArikazarIrI vaikriyalabdhimAnupakalpitakriyazarIraH paripUrNa tiryagmanuSyavaikriyasthitikAlaM yAvat saMghAta-parizATau vidhAya mriyate, avigraheNa ca surAlaye samutpadya prathamasamaye vaikriyasaMghAtaM karoti, dvitIyAdisamayaSu tu saMghAta-parizATI, tatsaMbandhina ubhayasya cAntare sa evoktaH saMghAtasamayo bhavatIti / nanu yadyevam, 'cira viundhiya mayassa' ityatra ciragrahaNamapArthakam, iha hi manuSyAdiSu yazciraM stokaM vA kAlaM vaikriyasaMghAta-parizATau kRtvAvigraheNa divi samutpadyate, tenaiva prayojanam, kiM cira. zabdavizeSaNena ? / satyam, kintu prathamasamaye maraNaniSedhArthamityamuktam / yadivA'nantaraM vaikriyasaMghAtAntaraM bhAvayatA samayojanatvAd dvitIyAdisapayeSvAkasmikasamAptakriyasyApi maraNamuktam, atra tvasamAptavaikriyasyApi maraNopadarzanena kizcit prayojanamiti khyApanArtha ciragrahaNena paripUrNAntarmohUrtikamanuSyAdivaikriyasthitikAlAnujJAmapi kRtavAnAcArya ityadoSaH / 'sADassAntamuhuttaM ti' ekadA vaikriyasarvazATaM kRtvA punarapi tatsarvazATaM kurvato'ntarmuhUrta jaghanyamantaraM bhavati / kathamiti cet / ucyate - kazcidaudArikazarIrI vaikriyalabdhimAn kacit prayojane vaikriyazarIraM kRtvA sarvakAryaparyante tasya sarvaparizATa vidhAya punaraudArikazarIramAzrayati / tatra cAntarmuH / / hUta sthitvA punarapyutpannamayojano vaikriyaM karoti, antarmuhUrta ca tatra sthitvA punarapyaudArikamAgacchan vaikriyasya sarvazATa karoti / evaM ca sati vaikriyazarIrazATasya (1) cAntare audArika-vaikriyazarIragatamantarmuhUrtadvayaM bhavati / anena cAntarmuhUrtadvayenApi bRhattaramekamevAntarmuhUrta vivakSitam / ato yujyate jaghanya vaikriyazATAntaramantarmuhUrtamiti / tadevaM vaikriyasaMghAtobhayazATAnAM jaghanyo'ntarakAla uktH| atha trayANAmapyeteSAmutkRSTamantarakAlamAha-'tiNha vItyAdi' iha yadA kazcijjIvo vaikriyazarIrasya saMghAtAditrayaM kRtvA vanaspatitpadyate, tatra cAnantakAlamatibAhya tata uddhRtaH punarapi kacid vaikriyazarIramAsAdya tatsaMghAtAditrayaM karoti, tadA tatsaMbandhinaH saMghAta-parizATo. mayakakSaNasya trayasyApi sa evAnantotsarpiNyavasarpiNIrUpo vanaspatikAlo'ntare bhavatIti / / 3337 / / athAhArakazarIrasaMghAta-parizATa-tadubhayAnAM kAlo'ntaraM ca vaktavyam, tatrAhaAhArobhayakAlo duviho'ntaraMtiyaM jahannaM ti / aMtomuhuttamukkosamaddhapariyaTTamUNaM ca // 3338 // // 1272 // 1 AhArakobhayakAlo dvividhA'ntarAtrikaM jaghanyamiti / antarmuhUrtamutkRSTamardhaparAvarta Unazca // 3338 / / Jan Edmont For Personal and Price Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ // 1273 // AhArakazarIrasaMghAtaH parizATazca pratyekaM sAmayiko bhavati / sa ca sugamatvAd gAthAyAM na likhitaH svayameva tu draSTavya iti / vizeSA 0 saMghAta parizATobhayakAlastu dvividhaH - utkRSTato jaghanyatazca | saMghAta - parizATobhayAnAM yadantaratrikamantarakAlatrayaM jaghanyam, tadetat sarvamantarmuhUrta kAlamAnamavagantavyamH kevalaM tadevAntarmuhUrta laghu bRhacca tAratamyenAvaseyamiti / AhArakazarIraM hyantarmuhUrta kAlasthitikameva bhavati ; atastatsaMbandhinaH saMghAta parizATobhayasya jaghanyata utkRSTatazcAntarmuhUrtakAlabhAvitvaM siddhameveti / ekadA kRtaM cAhArakazarIraM prayojanasiddhau parityajya caturdazapUrvadharo jaghanyato'ntarmuhUrtAt punarapyutpanna - prayojanastat karoti, atastadgatasaMghAta parizAbhayAnAM bhavati jaghanyamantarmuhUrttamiti / utkRSTaM tvantaraM trayANAmapi saMghAta parizATo bhayAnAM kiJcinnyUnArdha pudgalaparAvartarUpaM bhavati / idaM ca yaccaturdazapUrvadhara AhArakazarIraM kRtvA pramAdAt pratipatito vanaspatyAdiSu yathoktakAlaM sthitvA punarapi caturdaza pUrvadharatvamavApyAhArakazarIraM karoti tasya draSTavyamiti / / 3338 / / atha taijasa-kArmaNaviSayaM saMghAtAdivicAraM cikIrSurAha - Jain Education Inte 'teyA-kammANaM puNa saMtANo'NAio na saMghAo / bhavtrANa hojja sADo selesIcarimasamayammi || 3339 // ubhayamaNAi-nihaNaM saMtaM bhavvANa hoja kesiMci / aMtaramaNAibhAvA accataviogao siM // 3340 // vyAkhyA - taijasa- kArmaNayoH punaH saMghAtastAvad na bhavatyeva, tayoranAdikAlAt saMtAnena pravRttatvAt saMghAtasya tu gRhyamANazarIramathamasamayaviSayatvAditi prAgapyuktam / sarvaparizATo'pi taijasa-kArmaNayorabhavyAnAM na bhavatyeva tasya tyajyamAnazarIraviSayatvAt, teSAM ca tatryAgAsaMbhavAt / bhavyAnAM tu keSAJcit zailezI caramasamaye bhavet zATaH / sa ca sAmayiko draSTavyaH / ubhayaM tu saMghAta parizATalakSaNam, Adizca nidhanaM cAdi-nidhane, na vidyete Adi-nidhane yasya tadanAdi nidhanamevAbhavyAnAM bhavati, tatyAgAbhAvAt / bhavyAnAM tu keSAJcit siddhigamanasamaye sAntamubhayaM bhavet, tadAnIM sarvathA tatyAgAdantaraM 'siM ti' etayorna bhavatyeva, abhavyAnAmanAdinidhanatvAt tayoH, bhavyAnAM tu sanidhanatve'pyatyantaviyogena tyAgAt punastagrahaNAbhAvAt tyaktasya punargrahaNe cAntarakAlasaMbhavAditi / 3339 / / 3340 / / saMghAta parizATavaktavyatA samAptA || tadevamuktaM sajjIvaprayogakaraNam // 160 1 taijasa-kArmaNayoH punaH saMtAno'nAdiko na saMghAtaH / bhavyAnAM bhavet zATaH zailezIcaramasamaye / / 3339 / / bhayamanAdi-nidhanaM sAntaM bhavyAnAM bhavet keSAJcidapi / antaramanAdibhAvAdatyantaviyogato naitayoH // 3340 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH // // 1273 //
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1214 // athAjIvaprayogakaraNamabhiSitsurAhaajIvANaM karaNaM neyaM paDa-saMkha-sagaDa-thUNANaM / saMghAyaNa-paDisADaNamubhayaM taha nobhayaM ceva // 3341 // ajIvAnAM karaNaM jJeyam / kiM tat ? ityAha-saMghAtanaM tantUnAM paTe, parizATanameva kevalaM zlakSIkaraNaM zaGkhasya, ubhayaM saMghAta-parizATalakSaNaM takSaNa-kIlikAdiyogAt zakaTasya, 'nobhayaM ti' saMghAta-parizATobhayaniSedhaH sthUNAyAH, kevalolakaraNAdibhAvena tadabhAvAditi / / 3341 // evamanyadapi yajIvaprayogAdajIvAnAM kriyate tat sarvamajIvakaraNamiti darzayannAha - jeM jaM nijjIvANaM kIrai jIvappaogao taM taM / vannAI rUva-kammAI vAvi tadajIvakaraNaM ti // 3342 // evaM yadyadajIvAnAM vastra kASTha-pASANAdInAM jIvaprayogAjIvavyApAreNa kusumbha-maniSThAdibhirvarNAdi kriyate, puttalikAdikaM rUpakarmAdi vidhIyate, tat sarvamajIvakaraNamiti / tadevamuktaM dravyakaraNam // 3342 // atha kSetrakaraNamabhidhitsurAhaiha davvaM ceva nivAsamettapajjAyabhAvao khettam / bhannai nabhaM na tassa ya karaNaM nivvattio'bhihiyaM // 3343 // hoja va pajjAyAo panjAo jeNa davvao'Nanno / uvayAramettao vA jaha loe sAlikaraNAI // 334 // khette va jattha karaNaM ti khittakaraNaM tayaM jahA siddhaM / khittaM puNNamiNaM puNNakaraNasaMbaMdhamatteNaM // 3345 // vyAkhyA-iha dravyameva sad nabhaH kSetraM bhaNyate / kRta ityAha-'nivAsetyAdi' mAtrazabdasya vyavahitaH prayogaH, nivAsaparyAyabhAvamAtrata ityarthaH / idamuktaM bhavati-kSi nivAsa-gatyoH' iti 'kSiyanti nivasanti jIvA ajIvAzcAtra' ityauNAdike pratyaye kSetram, 1 ajIvAnAM karaNaM jJeyaM paTa-zaGkha-zakaTa-sthUNAnAm / saMghAtana-parizATanamubhayaM tathA nobhayaM caiva / / 3341 // 2 yad yad nirjIvAnAM kriyate jIvaprayogatastata tat / varNAdi rUpakarmAdi vApi tadajIvakaraNamiti // 3342 // 3 iha dravyameva nivAsamAjaparyAyabhAvata: kSetram / bhaNyate nabho na tasya ca karaNaM nivRttito'bhihitam / / 3343 // aved vA paryAyAta paryAyo yena dravyato'nanyaH / upacAramAtratA vA yathA loke zAlikaraNAdi // 3344 // kSetre vA yatra karaNamiti kSetrakaraNaM tadU yathA siddham / kSetraM puNyamidaM puNyakaraNasaMbandhamAtreNa / / 3345 // // 1274 // Jan E ine For Personal and Price Use Only T ww.jainabrary.org
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhdttiH| / // 12 // ityasmAdanvAd dravyamapi nabhaH kSetramucyate / tasya ca namaso nirvRttito niSpAdanenaM karaNaM nAbhihitam, akRtrimatvAdasyeti / yadi tasya karaNaM nAsti, tahi karaNabhedeSu pAThaH kimarthaH ? ityAzaGkayAha --'hojja vetyAdi' bhaved vA kSetrasyApi karaNaM 'pajjAyAu ti ghaTa-paTAdisaMyoga-viyogAdiparyAyAnAzrityetyarthaH / paryAyA hi sarveSAmapi vastUnAmanityA ityatasteSAM karaNamapi saMbhavati / yadi nAma paryAyANAM karaNaM saMbhavati, tarhi dravyasya kimAyAtam / ityAha-paryAyo yena dravyAdananyo'bhinnastena paryAyasya karaNaM dravyasyApi karaNaM bhavatyeveti / upacArato vA kSetrakaraNaM bhaNyate / 'jaha loe sAlikaraNAi tti' yathA loke vaktAro bhavanti-'zAlikSetramikSukSetraM vA mayA kRtam' ityAdi / athavA 'kSetrasya karaNam' iti SaSThItatpuruSo na kriyate, kintu kSetre karaNaM kSetrakaraNaM saptamItatpuruSa iti darzayannAha'khette vetyAdi' athavA, yatra kSetre karaNaM puNyAdestat kSetrakaraNam / yathA loke'pi siddhametat - 'puNyamidamujayanta-zatruJjayAdikSetraM, puNyakaraNasaMbandhamAtreNa, tatra hi ye dAnA 'nazanAdikaM kurvanti, teSAM mahat puNyaM bhavati, ityataH puNyasya tatra karaNAt puNya kSetra taditi / uktaM kSetrakaraNam // 3343 // 3344 // 3345 // atha kAlakaraNaM vAcyam / tatra kALasyApyakRtrimatvAt karaNaM nAsti, dravyaparyAyatvavivakSayA tasya tad bhaved veti darzayatije vattaNAirUvo kAlo davvassa ceva pjjaao| to teNa tassa tammi va na viruddhaM savvahA karaNaM // 3346 // yasmAt prAguktasvarUpo vartamAnAdirUpaH kAlo dravyasyaiva paryAyaH, paryAyazca dravyAdabhinnaH, tato yathA dravyasya tathA tasyApi karaNaM na viruddham / kathamityAha-tena kAlena, tasya vA, tasmin vetyAdibhiH sarvathA sarvairapi prakArairiti / / 3346 / / __ athavA, jyotiSkamArgaprasiddhamedeha kAlakaraNaM gRhyata iti darzayatiahaveha kAlakaraNaM bavAi joisiyagaiviseseNaM / sattavihaM tattha caraM cauvvihaM thiramakkhAyaM // 3347 // athavA, bava-bAlabAdirUpaM candrA-''dityAdijyotiSikadevagativizeSeNa yad bhavati tadiha kAlakaraNaM gRhyate / tatra ca vavAdirUpe kAlakaragaM saptavidhaM caram, anyAnyatithiSu bhAvAt ; caturvidhaM tu sthiramAkhyAtam, niyatAsveva tithiSu bhAvAditi // 3347 / / tatra yat saptavidhaM caraM tadAha 1 yad vartanAdirUpaH kAlo dravyasyaiva paryAya: / tatastena tasya tasmin vA na viruddha sarvathA karaNam / / 3346 / / 2 athaveha kALakaraNa bavAdi jyotiSikagativizeSaNa / saptavidhaM tatra caraM caturvidha sthiramAkhyAtam // 3347 // // 1205 // For Personal and Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1276 // bavaM ca bAlavaM ceva kolavaM tIilo yaNaM / garo hi vaNiyaM ceva viTThI havai sattamA // 3348 // asya saptavidhasyApi carasya karaNasyAnayanopAyamAhapaikkhatihao duguNiyA durUvarahiyA ya suktapakkhammi / sattahie devasiyaM taM ciya rUvAhiyaM ratiM // 3349 // kRSNasya zuklasya vA prastutapakSasya yAstithayo'tikrAntAstA dviguNIkriyante / tatazcAgatarAzeH saptabhirbhAgo hiyate / evaM ca kRte yat karaNamAgacchati tat prastutatithau kRSNapakSe daivasikaM vijJeyam, rUpAdhikaM tu tadeva rAtrau yathA kRSNadazamyAM dviguNitAyAM viM. zatirbhavati / tataH saptabhibhIge hRte SaDavazeSA bhavanti / tathA cedaM SaSThaM vaNijabhidhAnaM daivasikaM karaNaM kabdham, rUpe tatra prakSipte rAtrigataM viSTyabhidhAnaM saptamaM karaNaM labhyate / evamanyatrApi kRSNapakSe draSTavyam / zuklapakSe vizeSamAha-'durUvarahiyA ya suktapakkhammi tti' zuklapakSe dviguNitatithirAzedvauM pAtyete, tato devasikaM karaNamAgacchati, rUpAdhikaM tu rAtrigataM bhavati; yathA zuklacaturthyAM dviguNitAyAmaSTau bhavanti, dvayozca pAtitayoH SaD bhavanti, saptabhizca bhAgo na pUryate, tatastadeva daivasikaM SaSThaM karaNaM labdham, rUpe tu prakSipta saptamaM viSthyabhidhAnaM rAtrigataM karaNaM labhyate / evamanyatrApi zuklapakSe bhAvanIyam / iha ca lokaprasiddhakaraNAnayanopAyo'nyo'pi vidyate, tadyathA"tihi duguNI, ekihiM UNI, satcahiM haraNaM, sesaM karaNaM" iti / ayamapi yuktaH, kevalamiha mAsa tithayo dviguNayitavyAH, yaccehAgacchati tad rAtrikaraNam, rUpe tu pAtite divasagataM draSTavyamiti // 3349 // ___ atha caturvidhaM sthirakaraNamAhasauNi cauppaya nAgaM kiMsugdhaM ca karaNaM thiraM cauhA / bahulacauddasirattiM sauNaM sesaM tiyaM kamaso // 3350 // kRSNacaturdazIrAtrau sadAvasthitaM zakuninAmakaM karaNaM bhavati, amAvAsyAyAM divase catuSpadama, rAtrau nAgam, pratipadi divA kiMstughnam / zeSarajanI dinayoryathoktopAyatazcaraM karaNamavaseyamiti // 3350 // 1 vavaM ca bAlavaM caiva kaulavastaitilazca / garo hi vaNijazcaiva viSTirbhavati saptamI / / 3348 // 2 pakSatithayo dviguNitA dvirUparahitAzca zuklapakSe / saptahRte devasikaM tadeva rUpAdhikaM rAtrau // 3349 / / 3 tithirdviguNA, ekenonA, saptabhirharaNaM, zeSa karaNam / 4 zakunizcatuSpAdo nAgaH kiMstunazca karaNaM sthiraM caturdhA / bahulacaturdazIrAtrI zakuniH zeSa trikaM kramazaH // 3350 / / // 1276 // ....4 For Personal and Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 127 // Jain Educationa Intern atha bhAvakaraNamAha / bhAvarasa va bhAveNa va bhAve karaNaM ti bhAvakaraNaM ti / taM jIvAjIvANaM pajjAyavisesao bahuhA || 3351 // bhAvasya paryAyasya karaNaM bhAvakaraNam, bhAvena vA karaNam, bhAve vA karaNaM bhAvakaraNam / tacca jIvA-jIvAnAM paryAyavizeSataH payAyavizeSAnAzritya bahudhA bahubhedaM bhavatIti / / 3351 // tatrAlpavaktavyatvAdajIvakaraNaM tAvadAha avarappaogajaM jaM ajIvarUvAipajjayAvatthaM / tamajIvabhAvakaraNaM tappajjAyappaNAvikkhaM / 3352 // paramayogAjjAtaM paraprayogajaM na paraprayogajamaparaprayogajaM svAbhAvikamityarthaH / yadaparaprayogajaM tadajIvabhAvakaraNamiti saMbandhaH / kathaMbhUtam ? ityAha- 'ajIvarUvAipajjayAvasthaM ti' ajIvAnAmacendradhanurAdInAM rUpAdiparyAyA ajIvarUpAdiparyAyAsta evAvasthA svarUpaM yasyAjIvabhAvakaraNasya tadajIvarUpAdiparyAyAvastham / paramayogamantareNaiva yadabhrAdyajIvAnAM svAbhAvika rUpa-rasa-gandha-sparzasaMsthAnAdiparyAyakaraNaM tadajIvabhAvakaraNamityarthaH / tarhi dravyavitrasAkaraNAdasya ko bhedaH 1 ityAzaGkayAha - ' tapajjAyapaNAvikkhaM ti ' teSAmajIvAnAM paryAyA rUpAdayastatparyAyAsteSAmarpaNaM prAdhAnyena vivakSaNaM tatparyAyArpaNaM, tasyApekSA yatra tat tatparyAyArpaNApekSam / idamuktaM bhavati - pUrvaM dravyaprAdhAnyavivakSayA dravya visrasAkaraNAmidamuktaM bhavati, iha tu rUpAdiparyAyaprAdhAnyamapekSyaitadeva bhAvakaraNamabhihitamiti / / 3352 / idaM ca 'tappajjAyapaNAvikkhaM' ityanena dattamapyuttaramanavagacchataH parasya matamAzaGkayAha ko davvIsa sAkaraNao viseso imarasa naNu bhaNiyaM / iha pajjAyAvekkhA davtraDiyanayamayaM taM ca // 3353 // gatArthA / / 3353 / / 1 bhAvasya vA bhAvena vA bhAve karaNAmiti bhAvakaraNamiti / tajjIvAjIvAnAM paryAyavizeSato bahudhA / / 3351 / / 2 aparaprayogajaM yadajIvarUpAdiparyayAvastham / tadajIvabhAvakaraNaM tatparyIyArpaNApekSam / / 3352 / / 13 ko dravyavita sAkaraNato vizeSo'sya nanu bhaNitam / iha paryAyApekSA dravyAsti kanayamataM taca / / 3353 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / 11229911 ww.jainelibrary.org
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1278 / / Jain Education Inte atha jIvabhAvakaraNamAha ha jIvabhAvakaraNaM sukaraNaM suyAbhihANaM ca / suyakaraNaM duviyappaM loiya louttaraM caiva // 3354 // baddhAbaddhaM ca puNo satyAsatthovaesabheyAo / ekkekaM saddanisIhakaraNabheyaM muNeyavvaM // 3355 // vyAkhyA - jIvasya bhAvo jIvabhAvastasya karaNaM jIvabhAvakaraNam / tacca dvividham zrutajJAnabhAvakaraNaM, zrutAbhidhAnaM ca-nozrujJAnabhAvakaraNaM cetyarthaH / Aha- nanu yathA zrutajJAnaM jIvasya bhAvastathA zeSajJAnAnyapi vidyante, tato matyAdijJAna bhAvakaraNamapi kasmAd noktam ? | satyam, kintu yathA parAyattatvAd gurUpadeza dinA zrutajJAnaM kriyate, naivaM zeSajJAnAni teSAM svAvaraNakSayopazama-kSayAbhyAM svata eva jAyamAnatvAt / evaM samyaktvAdayo'pi jIvabhAvA naikAntena parAyattAH teSAM nArakAdiSvanyathA bhAvAditi / zrutajJAnakaraNamapi dvividham-laukika lokottaraM ca / punarapyekaikaM dvidhA - baddhamabaddhaM ca / tatra gadyapadyarUpatayA racitaM baddham idaM ca zAstropadezarUpaM bhavati / yat punarazAstropadezarUpaM kaNThAdeva zrUyate, tadabaddham / idaM ca baddhamabaddhaM caikaikaM dvidhA bhavati - zabdakaraNam, nizIthakaraNaM ceti / / 3354 / / 3355 / / atha zabdakaraNasya nizIthakaraNasya ca vyAkhyAnamAha uttI o saddakaraNaM pagAsabADhaM ca saraviseso vA / gUDhatthaM tu nisIhaM raharasasuttatthamahavA jaM // 3356 // 'usI o sadakaraNaM ti' uktivizeSaH zabdakaraNam, athavA, prakAzapAThaM zabdakaraNam, yadivA, udAttAdisvaravizeSaH zabdakaraNamudhyata iti / gUDho gupto'navagamyamAno'rtho yasya tad gUDhArthaM punarnizIthakaraNamucyate; athavA, yad rahasyasUtrArthaM tad nizIthakaraNamabhidhIyate yathA nizIthAdhyayanam / rahasyamaprakAzyaM sUtramarthazca yasya tad rahasya sUtrArthamiti samAsaH / / 3353 / / kiM punastallaukikaM lokottaraM cAbaddhazrutam 1 ityAha 1 iha jIvabhAvakaraNaM zrutakaraNaM zrutAbhidhAnaM ca / zrutakaraNaM dvivikalpaM laukikaM lokottaraM caiva / / 3354 / / baddhAbaddhaM ca punaH zAstrAzAstropadezabhedAt / ekaikaM zabdanizItha karaNabhedaM jJAtavyam / / 3355 / / 2 uktistu zabdakaraNaM prakAzagADhaM ca svaravizeSo vA / gUDhArtha tu naizIthaM rahasyasUtrArthamathavA yat / / 3356 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1278 //
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadattiH / // 127 // loe aNibahAI aDDiya-paccaDDiyAI karaNAI / paMcAdesasayAI marudevAINi uttarie // 3357 // loke'nibaddhAnyupadezamAtrarUpANi, na punaH zAstranibaddhAni mallAnAM karaNavizeSarUpANyADikA-pratyaDDikAdIni vijJeyAni / lokottare tvanibaddhAni paJca zatAnyAdezAnAM boddhavyAni / 'marudevAINi tti' marudecyAdeza Adau yeSAM tAni marudevyAdIni pazcAdezazatAni yathA'tyantasthAvarAnAdivanaspatikAyAdunRtya marudevI prathamajinamAtA siddhati // 3357 // yaduktam - 'uttI bho saddakaraNaM' ityAdi, tatra preya parihAraM cAhabhAvakaraNAhigAre kimihaM sadAidavvakaraNeNaM / bhaNNai tatthavi bhAvo vivakkhio tavisiTTho u // 3358 // nanviha bhAvakaraNAdhikAre kimaprastutena zabdAdidravyakaraNopanyAsena ? / AdizabdaH zabdagatAnekabhedasaMgrAhakaH / bhavyate'tro. ttaram-tatrApi zabdadravyakaraNe bhAva eva bhAvazrutameva vivakSitam / kathaMbhUto bhAvaH ? tadviziSTaH zabdaviziSTaH / ayamabhiprAyaHprakAzapAThAdike zabdakaraNe'pi na kevalazabda eva vivakSitaH, kintu yat tasya kAraNarUpaM kAryarUpaM ca bhAvazrutaM tadeva zabdaviziSTamiha vivakSitamityadoSa iti / / 3358 // uktaM zrutakaraNam // ___ atha nozrutakaraNamAha nosuyakaraNaM duvihaM guNakaraNaM jujaNAbhihANaM ca / guNakaraNaM tava-saMjamakaraNaM mUluttaraguNA vA // 3359 // nozandasya sarvaniSedhavacanAt zrutavyatiriktaM yat tapaH-saMyamAdirUpasya jIvabhAvasya karaNaM tad nozrutabhAvakaraNam / tacca dvividham - guNakaraNam, tathA, 'jhuMjaNAbhihANaM ti ' yujyanta iti yogA manaHprabhRtayasteSAM yat karaNaM tad yojanAbhidhAnaM karaNamiti / tatra guNakaraNaM tapaH saMyamayoH karaNam , athavA, mUlaguNakaraNam , uttaraguNakaraNaM ca guNakaraNamucyata iti // 3359 / / atha yogakaraNavyAkhyAnamAha 1 loke'nibaddhAni ahika-pratyahikAni karaNAni / paJcAdezazatAni marudevAdIni uttarasmin / / 3357 // 2 bhAvakaraNAdhikAre kimiha zabdAdidravyakaraNena / bhaNyate tatrApi bhAvo vivakSitastadviziSTastu / / 3358 / / 3 nozrutakaraNa dvividhaM guNakaraNaM yojanAbhidhAnaM ca / guNakaraNaM tapaH-saMyamakaraNaM mUlo-ttaraguNA vA // 3359 / / // 137 // Jain Education For Personal and Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 11875011 Jain Education Int -vaya-kAya kariyA pannarasavihA u juMjaNAkaraNaM / sAmAiyakaraNamiNaM kiM nAmAINa hojAhi ? ||3360 // satyAdibhedatazcaturvidhaM manaH, caturvidhaM vacanam, audArikAmizrAdibhedAt saptavidhaH kAya ityevametatkriyApi paJcadazavidhA yojana - karaNatvenAvagantavyA / tadevamavasitaM bhAvakaraNam / tadavasAne coktaM nAmAdibhedataH padvidhamapi karaNamiti / atha vineyaH pRcchatinanUktasvarUpANAM nAmAdInAM SaNNAM karaNabhedAnAM madhye sAmAyikakaraNamidaM kiM bhavet ? - kasmin bhede'vataret ? ityarthaH // 3330 || atra gururAha - sevvaM pi jahAjogaM neyaM bhAvakaraNaM viseseNaM / suyabaddha - saddakaraNaM suyasAmAiyaM na cAritaM // 3361 // idaM sAmAyikakaraNaM sarvamapi SaDvidhamapi nAmAdikaraNaM jJeyam - sarveSvapi nAmAdibhedeSvavataredityarthaH / kathaM 1 yathAyogaM yathAsaMbhavam / tatra samyakka- zruta- tapaH saMyamAdiguNAnAM jIvadravyaparyAyatvAt paryAyasya ca dravyAnanyatvAd dravyakaraNamidaM bhavatyeva / evaM nAmAdikaraNatApyasya yathAsaMbhavaM bhAvanIyA / bhAvakaraNaM tvidaM vizeSato bhavati, samyaktvAdisAmAyikAnAM jIvabhAvatvAditi / Aha- nanu bhAvakaraNaM pUrva bahubhedamuktam, tat kiM sarveSvapi bhAvakaraNabhedeSu sarvamapi sAmAyikamavatarati / netyAha- 'suetyAdi ' zrutakaraNaM, tathA baddhazrutakaraNaM, zabdakaraNaM ca zrutasamAyikameva bhavati, tasyaivaitadbhedarUpatAghaTanAt na tu cAritrasAmAyikam tasyaitadrUpAsaMbhavAditi / / 3361 // cAritrasAmAyikaM tarhi kasmin bhAvakaraNabhede'vatarati ? ityAha guNakaraNaM cAritaM tava saMjamaguNamayaM ti kAUNaM / saMbhavao suyakaraNaM supasatthaM juMjaNAkaraNaM // 3362 // kayAkayaM keNa kathaM kesu va davvesu kIraI vAvi / kAhe va kArao nayao karaNaM kaivihaM kahaM va ? // 3363 // 1 mano-vacana-kAyakriyA pazcadazavidhA tu yojanAkaraNam / sAmAyikakaraNamidaM kiM nAmAdInAM bhavet / / 3360 / / 2 sarvamapi yathAyogaM jJeyaM bhAvakaraNaM vizeSeNa / zruta-baddha-zabdakaraNaM zrutasAmAyikaM na cAritram / / 3361 / / 3 guNakaraNaM cAritraM tapaH- saMyamaguNamayamiti kRtvA / saMbhavataH zrutakaraNaM suprazastaM yojanAkaraNam ||3362 / / kRtAkRtaM kena kRtaM keSu vA dravyeSu kriyate vApi / kadA vA kArako nayataH karaNaM katividhaM kathaM vA ? / / 3363 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1280 //
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1281 // Jain Education H guNakaraNaM cAritrasAmAyika guNakaraNalakSaNe nozrutabhAvakaraNe prathamabheda etadavataratItyarthaH tapaH-saMyamaguNAtmakamiti kRtvA, saMbhavato yathAsaMbhavaM zrutakaraNamapyetad bhavati / prazastava / zrUpAyAzcAritrabhedabhUtAyA vAksamiteratrAvatArAditi / tathA, suprazastaM yojanAkaraNamiti nozrutabhAvakaraNa dvitIya bhede'pyetadava taratItyarthaH suprazastamano vAkkAyarUpatvAccAritrasya / / iti catuHSaSTigAthArthaH / / 3362 / / iha ca 'karaNe bhae ya aMte' ityAdigAthAyAH samanantaraM 'nAmaM ThavaNA davie' ityAdikA banyo gAthA niyuktau dRzyante, tAzva bhASyakAreNa prakSeparUpatvAdinA kenApi kAraNena prAyo na likhitAH, kevalaM tadartha eva bhASyagAthAbhirlikhitaH, tadatra kAraNaM svadhiyAbhyAmiti / tadevaM vyAkhyAtaM 'karaNe bhae ya aMte' ityAdigAthAyAH karaNalakSaNaM prathamaM padam / karaNaM ceha sAmAyikasyaiva mastutam, 'karomi madanta ! sAmAyikam' iti saMbandhAt / atastadeva sAmAyikakaraNamanyutpannavineya vargavyutpAdanArthaM saptabhiranuyogadvAraiH kRtAkRtAdibhirnirUpayannAha - ' kayAkayamityAdi' / nanu karaNakriyAyAH pUrva sAmAyikaM kiM kRtaM kriyate, akRtaM vA ? ubhayathApi vakSyamANadoSaH / atrottaramAha - 'kayAkayaM ti' naikAntena kRtaM kriyate, nApyakRtam, kintu kRtAkRtaM kriyata iti / tathA kena kRtamiti vaktavyam / tathA, keSu dravyeSviSTAdiSu kriyate / kadA vA kArako'sya bhavati / 'nayau tti' naigamAdinayamatenAtrottaraM vaktavyam / tathA karaNaM katibhedamiti vAcyam / tathA, kathaM kena prakAreNedaM sAmAyikaraNaM labhyate iti cAbhidhAnIyam / iti niryuktigAthAsaMkSepArthaH // 3363 // vistarArthaM tu bhASyakAra Aha 'kiM kayamakayaM kIrai kiMcAto bhaNai savvahA doso / kayamiha sambhAvAo na kIrae cirakayaghaDu vva // 3364|| nicca kiriyApasaMgo kiriyA vephallamapariNaDA vA / akaya-kaya- kajjamANavvavaesAbhAvayA nicce // 3365 // - vyAkhyA - kiM kRtaM kriyate sAmAyikam, akRtaM vA 1 / kiJcAtaH 1 - kimanena praznena ? iti guruNA prokte bhaNati paraH, sarvathA pakSadvaye'pi doSaH ; tathAhi kRtaM tAvad na kriyate, sadbhAvAdagre'pi vidyamAnatvAt cirakRtaghaTavaditi / kRtasya ca karaNe nityaM kriyAyAH karaNasya prasaGgaH kriyAyAzca vaiphalyam, kRtatvAdeveti / atha kRtamapi kriyate, tarhi karaNasyApariniSThA, kRtatvAvizeSAditi / 1 kiM kRtamakRtaM kriyate kiJcAto bhaNati sarvathA doSaH / kRtamiha sadbhAvAda na kriyate cirakRtaghaTa iva / / 3364 / / nityakriyA prasaGgaH kriyAvaiphalyamapariniSThA vA / akRta-kRta kriyamANavyapadezA bhAvatA nitye / / 3365 // 161 For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / ||2-1
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 12 // apica, 'kRtaM kriyate' ityucyamAne vastunaH sarvadaiva sattvamabhyupagataM bhavati, yacca sarvadA sat tadAkAzavad nityam, nitye ca vastunyakRtamidam , kRtaM vA, kriyamANaM vA ityAdivyapadezo na bhavati, anityatvaprasaGgAditi // 3364 // 3365 // akRtapakSamaGgIkRtyAhaakayaM pi neya kIrai accatAbhAvao khapuphphaM va / niccakiriyAidosA savisesayarA va suttammi // 3366 // spaSTA // 3366 // atha kriyamANaM kriyate, tatrAhasadasadubhayadosAo savvaM kIraina kajamANaM pi / iha savvahA na kIrai sAmAiyamao kao karaNaM ? // 3367 // tat kriyamANaM vastu sadA'sad vA parikalpyeta ? / yadi sat, tarhi kRtapakSoktAH sarve'pi doSAH prasajanti / asattvapakSe tvaka. tapakSadoSAnuSaGgaH / atha sadasat kriyamANamiSyate, tadapyayuktam, ubhayapakSoktadoSaprasaGgAditi / evaM sarvathA sarvaprakAraiH sAmAyikaM na kriyate / ataH kasmAt tasya karaNam / iti // 3367 // atrottaramAhanaNu savvahA na kIrai paDisehammi vi samANamevedaM / paDisehassAbhAve paDisiddha keNa sAmaiyaM ? // 3368 // aha kayamakayaM na kayaM na kajjamANaM kahaM tahAvi kayaM / paDisehavayaNameyaM taha sAmaiyaM pi ko doso 1 // 3369 // vyAkhyA-nanu sarvathA sarvaprakAraiH sAmAyikaM na kiyata ityevaM yastvayA pratiSedho vidhIyate, tatrApi pratiSedhe samAnamevedamkimasau kRtaH kriyate, akRtaH, kriyamANo cetyAyuktanyAyena so'pi sarvathA na kriyate / ataH pratiSedhAbhAve kena pratiSiddhaM sAmAyikam / 66000......21 KXXYY 1 akRtamapi naiva kriyate'tyantAbhAvataH khapuSpamiva / nityakriyAdidoSAH savizeSatarA vA sUtra / / 3366 / / 2 sadasadubhayadoSebhyaH sarva kriyate na kriyamANamapi / iha sarvathA na kriyate sAmAyikamata: kutaH karaNam ? // 3367 / / 3 nanu sarvathA na kriyate praniSedhe'pi samAna mevedam / pratiSadhasyAbhAve pratiSiddhaM kena sAmAyikama / / 3368 / / atha kRtamakRtaM na kRsa na kriyamANaM kathaM tathApi kRtam / pratiSedhavacanamevedaM tathA sAmAyikamapi ko doSaH // 3369 / / MPSC ducationaK H For Personal and Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadantiH / vizeSA01 na kenacit / ataH kriyata evaitaditi / athaivaM brUpe pratiSedhavacanametat kRtaM vA sat, akRtaM vA sad na kRtam , nApi kriyamANaM kRtam , tathApi kRtaM tAvat kenApyuccAraNAdinA prakAreNa / hanta ! yathA kenApi prakAreNa tvayaitat kRtaM tathA sAmAyikamapi kenApi prakAreNa kRtam , atastatrApi ko doSastvayA dIyate ? iti // 3368 // 3369 // atha kRtAkRtapakSaM nayamatenopadaya siddhAntapakSamupadarzayannAhaakayamasuddhanayANaM niccattaNao nabhaM va sAmaiyaM / suddhANa kayaM ghaDa iva kayAkayaM samayasabbhAvo // 3370 // dravyArthikarUpANAmazuddhanayAnAM naigama-saMgraha-vyavahArANAmakRtaM sAmAyikam, nityatvAt, nabhovaditi / zuddhAnAM tu nizcayanayarUpANAmRjusUtrAdInAM kRtaM tat, ghaTavaditi / samayasadbhAvastvayam- naikAntena kRtaM sAmAyika kriyate, nApyakRtam, kintu kRtAkRtaM kriyata iti / / 3370 // yadi vA, siddhAntasthityA vivakSAvazAt kRtAdibhizcaturbhibhaGgaiH kizcid vastu kriyate, kizcit svetaizcaturbhirapi bhaGgairna kriyata eveti darzayannAha kIrai kayamakayaM vA kayAkayaM veha kajamANaM vA / kajamiha vivakkhAe na kIrae savvahA kiMci // 3371 // iha kiJcit kArya kenApi rUpeNa kRtaM kriyate, kenacidrUpeNAkRtaM kriyate, kenApi tu rUpeNa kRtAkRtaM kriyate, kenacit prakAreNa kriyamANaM vA kizcit kriyate; anyattu kizcid vivakSayA sarvairapi kRtAdibhiH prakArairna kriyata iti // 3371 // __ atra yathAsaMkhpamudAharaNam saivi tti kIrai kao kuMbho saMThANasattio ako| dohi vi kayAkao so tassamayaM kajjamANo tti||3372|| puvakao u ghaDatayA parapajjAehiM tadubhaehiM ca / karjato ya paDatayA na kIrae savvahA kuMbho // 3373 // 1 akRtamazuddhanayAnAM nityaskhatA nabha ina sAmAyikam / zuddhAnAM kRtaM ghaTa iva kRtAkRtaM samayasadbhAvaH / / 3370 / / 2 kriyate kRtamakRtaM vA kRta kRtaM veha kriyamANaM vA / kAyamiha vivakSayA na kriyate sarvathA kiJcit / / 3371 / / 3 rUpIti kriyate kRtaH kumbhaH saMsthAnazaktito'kRtaH / dvAbhyAmapi kRtAkRtaH sa tatsamaya kriyamANa iti // 3372 / / pUrvakRtastu ghaTatayA paraparyAyaistadubhayazca / kriyamANazca paTatayA na kriyate sarvathA kumbhaH / / 3373 / / // 123 // For Personal and Use Only A w.jainabrary.org
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ 16 vizeSA0 // 14 // 0 000000000000000000000 vyAkhyA-'rUpI' iti kRtvA pUrva kRta eva kumbhastadrUpatayA kriyate, mRtpiNDAvasthAyAmapi rUpAdInAM sadbhAvAditi / saMsthAnajalAharaNazaktibhyAM pUrvamakRtaH kriyate / rUpatayA saMsthAnazaktitazceti rUpadvayenApi vivAkSito'sau pUrva kRtAkRtaH kriyate / tatsamayamutpattisamaye kriyamANo'sau kriyata iti / pUrvakRtastu pUrva niSpanno ghaTo ghaTatayA ghaTaparyAyeNa na kriyate, paraparyAyaistu paTAdidharmaH pUrvamakRto ghaTo na kriyate, paraparyAyairvastunaH kartumazakyatvAt / tadubhayaistu sva-paraparyAyairvivakSitaH kRtAkRto'sau na kriyate, svaparyAyANAM pUrvameva kRtatvAt ; paraparyAyANAM tu pUrvamapyakRtAnAM krtumshkytvaat| kriyamANazcotpattisamaye kumbhaH paTatayA na kriyate, azakyatvAt / tadevaM sarvathA sarvairapi kRtAdiprakAraiH kumbho na kriyate, yathoktavivakSayA kRto'kRtaH kRtAkRtaH kriyamANazca kumbho na kriyata ityrthH| tadevaM yathAbhihitavivakSayA kriyamANatvamakriyamANatvaM ca vastunaH proktam // 3372 // 3.373 // athavA, vivakSAntareNa sarvavastUnAM kriyamANatvamakriyamANatvaM ca darzayitumAhavomAi niccayAo na kIrai davyayAi vA savvaM / kIrai ya kajjamANaM samae savvaM sapajjayao // 3374 // iha vyomA-''tma kAla-digAdikaM vastu na kriyate, nityatvAt / athavA, vyAptyA sarvamapi vyomAdi ghaTa vidyud-vana-kusumAdi ca vastu na kriyate, dravyatayA sarvasya sarvadA'vasthitatvAt / paryAyatayA tu pratisamayaM sarva vastu kriyamANaM kriyate, sarvasyApi samaye samaye'parAparasvaparyAyANAmutpAdAditi / / 3374 / / samayasadbhAva vyaktIkaraNapUrvakaM prakRtayojanAmAhauppAya-TThiI-bhaMgarasabhAvao iya kayAkayaM savvaM / sAmAiyaM pi evaM upapAyAissahAvaM ti // 3375 // utpAda-sthiti-masvabhAvatvAdityuktaprakAreNa sarvamapi vastu kRtAkRtasvarUpam, evaM sAmAyikamapyutpAdAdisvabhAvatvAt kRtAkRtasvarUpaM draSTavyam / ata: 'kRtAkRtaM kriyate' iti sthitam // 3375 / / atra paraH pAha kakakaka 1 vyomAdi nityatAto na kriyate dravyatayA vA sarvam / kriyate ca kriyamANaM samaya sarva svaparyayataH / / 3374 / / 2 satpAda-sthiti-bhaGgasvabhAvata iti kRtAkRtaM sarvam / sAmAyikamapyevamutpAdAdisvabhAvamiti / / 3375 / / // 124 // Jain Educationa.Inter For Personal and Price Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvRttiH / // 12 // neNu davvamaNatthaMtarapajjAyaMtaravisesaNehiM jujjeja / uppAyAisahAvaM na u sAmAiyaM guNo jamhA // 3376 // so uppaNNo uppaNNa eva vigao ya vigaya eveha / kiM sesamassa jeNiha kayAkayAdesayA hojjA ? // 3377 // nanu dravyamanarthAntarabhUtaparyAyAntaravizeSaNairutpAdAdisvabhAvaM yujyeta, na tu sAmAyikam, 'guNo jamha tti' guNamAtrarUpatvAditi / / sa hi guNa utpannaH samutpanna eva, na tu vigato'vasthito vA; yadA tu vigatastadA vigata eva, na tUtpanno'vasthito vA / ataH kiM zeSamasyoddhatam , yeneha kRtAkRtAdezatA kRtAkRtarUpatA syAt ? iti // 3376 // 3377 // mUriruttaramAhajaM ciya davANanno pajjAo taM ca tivihasabbhAvaM / to so vi tirUvo cciya tatto ya kayAkayasahAvo // 3378 // yasmAdeva paryAyo dravyAnanyaH, tacca dravyamutpAda-vyaya-dhrauvyalakSagatrividhasvabhAvam, tato dravyAnanyatvAt so'pi paryAyanirUpa eva, atazca dravyavat kRtAkRtasvabhAvaH syAdeveti // 3378 // athavA, svatantrasyApi sAmAyikaguNasya trirUpatA ghaTata eveti / katham ? ityAhajahavA rUvaMtarao vigamuppAe vi rUvasAmaNNaM / niccaM kayAkayamao rUvaM parapajjayAo vA // 3379 // taha pariNAmaMtarao vaya-vibhave vi pariNAmasAmaNNaM / niccaM kayAkayamao sAmaiyaM paraguNAo vA // 3380 // yathA vA ghaTAdau raktatvAdirUpAcchuklatvAdirUpAntarotpattau pUrvarUpasya vigame uttararUpasyotpAde'pi rUpasAmAnyaM nityamavatiSThate, ato rUpaguNasya trirUpatA; asmAcca trairUpyAt kRtAkRtaM rUpaM yujyate / paraparyAyAd vA paraparyAyamAzritya kRtAkRtaM yujyata iti / 1 nanu dravyamanarthAntaraparyAyAntaravizeSaNaiyujyeta / utpAdAdisvabhAvaM na tu sAmAyikaM guNo yasmAt / / 3376 // sa utpanna utpanna eva vigatazca vigata eveha / kiM zeSamasya yeneha kRtAkRtAdezatA bhavet ? / / 3377 / / 2 yadeva dravyAnanyaH paryAyastaca trividhasadbhAvam / tataH so'pi trirUpa eva tatazca kRtAkRtasvabhAvaH // 3378 / / 3 yathAvA rUpAntarato vigamotpAdayorapi rUpasAmAnyam / nityaM kRtAkRtamato rUpaM paraparyayAd vA / / 3379 // tathA pariNAmAntarato vyaya-vibhavayorapi pariNAmasAmAnyam / nityaM kRtAkRtamataH sAmAyikaM paraguNAd vA / / 3380 // // 18 // For Personal and Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadvRttiH // 1286 // tathottarottarazuddhyA pariNamataH sAmAyikaguNasya pariNAmAntarAt pariNAmotpattau pUrvapariNAmasya vyaye vigame, uttarapariNAmasya tu vibhave'pyutpAde'pi pariNAmasAmAnyaM nityamavatiSThate / tataH sAmAyikaguNasya trirUpatA / asmAcca trairUpyAt tasya kRtAkRtatvam : paraguNatvAd vA paraguNamAzritya kRtAkRtatvamiti // 3379 // 3380 // athavA, anyathApi sAmAyikasya kRtAkRtatvaM vaktavyam, katham ? ityAhadevvAicaukaM vA paDucca kayamakayamahava sAmaiyaM / egapurisAio kayamakayaM nANAnarAIhiM // 3381 // athavA, dravyAdicatuSkaM dravya-kSetra-kAla-bhAvacatuSTayaM pratItya kRtamakRtaM ca sAmAyika bhAvanIyam / tathAhi-eka vivakSitaM puruSadravyaM pratItya kRtaM sAmAyikam, sAdisaparyavasitatvAt / nAnApuruSadravyANyAzritya punarakRtam, anAdyaparyavasitatvAditi / AdizabdAd bharatairAvatakSetrANi pratItya kRtam, mahAvidehakSetreSvakRtam, avacchinnapravAhatvena nityatvAditi / tathA, utsarpiNya-'vasarpiNI kAlamAzritya kRtam, vyavacchidyamAnatvenA'nityatvAt / noutsarpiNyavasarpiNIkAlaM tvAzrityAkRtam, avyavacchinnatvena nityatvAt / 9 bhAvaM tvekapuruSopayogaM pratItya kRtam , nAnApuruSopayogAnAzritya punarakRtam / ityevaM vA kRtAkRtaM sAmAyikamiti / / 3381 // tadevamuktaM kRtAkRtadvAram // atha 'kena kRtam' iti dvAraM vivarISurAhakaNa keyaM ti ya vavahArao jiNideNa gaNaharehiM ca / tassAmiNA u nicchayanayassa tatto jao'NanaM // 3382 // pAThasiddhA // 3382 // atrAkSepa-parihArau pAhaneNu niggame kayaM ciya keNa kayaM taM ti kA puNo pucchA / bhaNNai, sa bajjhakattA itaraMgo viseseNaM // 3383 // 1 dravyAdicatuSka vA pratItya kRtamakRtamathavA sAmAyikam / ekapuruSAditaH kRtamakRtaM nAnAnarAdibhiH // 3381 / / 2 kena kRtamiti ca vyavahArato jinendreNa gaNadharaizca / tatsvAminA tu nizcayanayasya tatA yato'nanyat // 3382 // 3 nanu nirgame kRtameva kena kRtaM taditi kA punaH pRcchA ? / bhaNyate, sa bAhyakartA ihAntaraGgo vizeSaNa // 3383 // // 16 // For Personal and Use Only mainsbrary.org
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 12 // 000 Aha-nanu 'uddese nidese ya niggame' ityatra sAmAyikasya nirgame bhaNyamAne 'mahAvIrAt tannirgatam ' ityAdipratipAdanena 'kena kRtaM tat' ityetad gatamevoktArthameva, punarapIha kA pRcchaa| bhaNyate'trottaram - sa tIrthakarAdiH sAmAyikasya bAhyakartA tatroktaH, iha tu vizeSeNAntaraGgakartA jijJAsitaH / sa ca naizcayikaH sAmAyikAnuSThAtA sAdhvAdiSTavyaH, sAmAyikapariNAmAnanyatvAditi // 3383 // parihArAntaramAhaahavA satatakatA tattheha paujjakArago'bhimao / ahaveha savvakAragapariNAmANannarUvo ti // 3384 // athavA, tatra nirgame bhagavAMstIrthakaraH khayaMbuddhatvAt svatantrakartA'bhihitaH, iha tasyaiva bhagavatastIrthakarasya yaH prayojyaH prabodhanIyaH san kArakaH sAdhvAdiH sa kartA'bhimataH / athavA, iha kartA sarvakArakapariNAmAnanyarUpo'bhimataH, sa ca sAdhvAdireva sAmAyikAnuSThAtA mantavyaH; tathAhisAmAyika kurvannasau kartA, kriyamANatvena ca karmarUpAta sAmAyikAdananyatvAt karma, sAmAyikaM yenA. dhyavasAyena karaNabhUtenAsau karoti tasmAdananyatvAt karaNam / guruNA cAsmai sAmAyika pradIyata iti saMpradAnam , sAmAyika cAsmAt ziSya-praziSyaparamparayA pravartiSyata ityapAdAnam , khapariNAme ca sAmAyikamavyavacchinnaM dharatItyadhikaraNamityavaM sarvakArakapariNAmAnanyarUpaH kartA bhavatyasAviti / Aha-nanu yadyantaraGgaH prayojyaH sarvakArakapariNAmAnanyarUpazca kartA sAdhvAdiriha vivakSitaH, tarhi 'jinendreNa gaNadharaizca kRtaM tat' iti kasmAduktam, jinendra gaNadharANAmihAvivakSitatvAt / satyam, kintu jinendrasyApi sAmAyikasyAntaraGgakartRtvaM sarvakArakapariNAmAnanyarUpakartRtvaM prAyo na virudhyate, tenApi tasyAnuSThitatvAt, gaNadharANAM tu prayojyakartRtvamapi yujyata eva, jinendraprayojyatvAt teSAmiti / ato jinendra-gaNadharANAmapyupanyAso'tra na virudhyata iti // 3384 // gataM 'kena kRtam' iti dvAram // atha 'keSu dravyeSu tat kriyate' iti dvAramabhidhitsurAhadevvesu kesu kIrai sAmaiyaM negamo maNuNNesu / sayaNAiesu bhAsai maNuNNapariNAmakAraNao // 3385 // 1 athavA svatantrakartA tatraha prayojyakArako'bhimataH / athaveha sarvakArakapariNAmAnanyarUpa iti / / 3384 / / 2 dravyeSu keSu kriyata sAmAyika naigamo manojJeSu / zayanAdikeSu bhASate manojJapariNAmakAraNataH / / 3385 / / // 12 // Jain Educationa.inta For Personal and Price Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 128 // Jain Education is 'negaMteNa maNunna maNunnapariNAmakAraNaM davvaM / vabhicArAo, sesA biMti tao savvadavtresu || 3386 // vyAkhyA - keSu dravyeSu vyavasthitasya sAmAyikaM kriyate nirvartyate ? / atra naigamanayo bhASate manojJeSu zayanA ''sanAdiSu sthitasya tat kriyate, manojJapariNAmakAraNatvAt / tathA ca kaizciduktam "maiNunaM bhoyaNaM bhoccA mannaM sayaNAsaNaM / maNunnamma agArammi maNunnaM jhAyae muNI // 1 // " ityAdi / zeSAstu saMgrahAdayo bruvate - naikAntena manojJaM dravyaM manojJapariNAmakAraNaM bhavati, vyabhicArAt, manojJe'pi kasyApi svAbhiprAyeNAmanojJapariNAmabhAvAt, amanojJe'pi ca kasyApi manojJapariNAma sadbhAvAt / tataH sarvadravyeSu vyavasthitasya sAmAyikaM kriyate / / 3385 / / 3386 / / atrAkSepa - parihArAvAda - na bhaNiya mugdhA kesu tIhaM kao puNo pucchA ? / kesu ti tattha visao iha kesu Diarasa tallAbho ||3387 // nanUpodghAte 'kiM kaivihaM' ityAdigAthAyAM 'keSu sAmAyikaM bhavati' iti bhaNitameva, iha kutaH punarapi pRcchAvasaraH ? / naivam, tatra hi keSu dravyaparyAyAH sAmAyikasya viSaye bhavantItyuktam ; tathA ca tatra nirvacanam 'savvagayaM sammattaM' ityAdi / iha tu kaMSu dravyeSu sthitasya sAmAyikalAbho bhavatItyucyata iti mahAn bheda iti / / 3387 // yadi na paunaruktyam tarhyanyadUSaNam / kiM tat : ityAha to hi savvadavvAvatthANaM jAimittatrayaNAo / dhammAisavvadavvAdhAro savvo jao'vassaM || 3388 // tatastarhi kathaM sarvadravyeSvavasthAnaM saMbhavati, yenocyate--' sesA viMti tao savvadavvesu' iti / na hi sarveSvAkAzAdidravyeSu 1 naikAntena manozaM manojJapariNAmakAraNaM dravyam / vyabhicArAt zeSA bruvanti tataH sarvadravyeSu ||3386 // 2 manojJaM bhojanaM bhuktvA manojJaM zayanAsanam / manojJe'gAre manojJaM dhyAyati muniH // 1 // 3 nanu bhaNitamupote ke SvitIha kutaH punaH pRcchA ? / keSviti tatra viSaya iha keSu sthitasya tallAbhaH || 3387 // 4 tataH kathaM sarvadravyAvasthAnaM jAtimAtravacanAt / dharmAdisarvadravyAdhAraH sarvo yato'vazyam / / 3388 / / For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 128 //
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 18 // 19994.. ko'pyavatiSThata iti / ucyate-jAtimAtravacanAt sarvadravyamAtrasyeha vivakSaNAt , jAtimAtraM ca sarvadravyaikadeze'pi prApyata iti / nanu dezato'pi kiM sarvavyAdhAraH ko'pi prApyate / ucyate--prApyata eva, yato dharmAstikAyA-'dharmAstikAyA-''kAzAstikAyajIva-pudgalAdhAraH sarvo'pyavazyaM jIvaloka iti parihRtaM prAsanika dUSaNam // 3388 // atha prastutaryasya parihArAntaramAha'visao va uvagyAe kesu tti ihaM sa eva heu ti / saddheya-neya-kiriyAnibaMdhaNaM jeNa sAmaiyaM // 3389 // athavA, upoddhAte sarvadravyANi sAmAyikasya viSaye bhavantItyuktam / iha tu sa eva sAmAyikalAbhaH sarvadravyeSu hetubhUteSu bhavatItyucyata iti / kathaM punaH sarvANyapi dravyANi sAmAyikasya heturbhavanti ? ityAha- 'saddhayetyAdi' zraddheyAni ca jJeyAni ca cAritrakriyAhetubhUtAni ca yAni dravyANi tAnivandhanaM tahetukaM yena sAmAyikam / na ca zraddhayAdibhyo'nyAni sarvavyANIti, nApi viSayahetvorekatvamavagantavyam, viSayasya gocararUpatvAt, jIvaghAtanivRtteH sarvajIvavaddhetorupaSTambhakatvAt, annAdivaditi // 3389 // anyadapi parihArAntaramAhaahavA kayAkayAisu kajaM keNa va kayaM ca kattatti / kesu tti karaNabhAvo taiyatthe sattami kAuM // 339. // athavA, kRtAkRtAdidvAreSu prathame kRtAkRtadvAre kaLa yat kriyate tat kArya sAmAyikamuktam, 'kena kRtam' iti ca dvitIyadvAre sAmAyikasyaiva kartA nirdiSTaH, 'keSu' iti tRtIyadvAre tu tRtIyArthe saptaSIM kRtvA karaNamabhihitam, kedravyaiH karaNabhUte: sAmAyika kriyata iti nopodghAtena saha paunaruktyamiti // 3390 // ___ atha 'kadA kArako bhavati' iti nayanirUpayannAha uddiDhe cciya negamanayassa kattA'NahijamANo vi / jaM kAraNamaheso tammi ya kajjovayAro tti // 3391 // 1 viSayo vopohAte kevitIi sa eva heturiti / zraddheya-jJeya-kriyAnibandhanaM yena sAmAyikam / / 3389 / / 2athavA kRtAkRtAdipu kArya kena vA kRtaM karteti / keSviti karaNabhAvastRtIyArthe saptamI kRtvA / / 3390 // 3 sadiSTa evaM naigamanayasya kartA'nadhIvAno'pi / yat kAraNamuddezastasmiMzva kAryopacAra iti // 3391 / / // 18 //
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1eon ihodiSTa eva guruNA sAmAyike maigamanayasyAnadhIyAno'pi ziSyastakartA bhavati / bhAha-nanu kAryasya kartA bhavati, kArya ca sAmAyikamudezasthale nAsti, tat kathaM tasyAsau phartA bhavati ? ityAha-'jamityAdi' yasmAt sAmAyikakAraNamudezaH, tasmiMzyo dezalakSaNe kAraNe kAryasya sAmAyikasyopacAraH kriyata iti sAmAyikasya kartAsau bhavatIti / / 3391 // saMgraha vyavahAranayamatamAhasaMgaha-vavahArANaM paccAsannayarakAraNattaNao / uhiTThammi tadatthaM gurupAmUle smaasiinno|| 3392 // saMgraha vyavahArayoruddiSTe sAmAyike satpaThanArtha gurupAdamULe samAsInaH ziSyaH pratyAsanatarakAraNatvAt pUrvavat tatra sAmAyikakAryopacArataH kartA bhavatIti // 3392 / / RjumUtramatamAhaujjusuyassa paDhaMto taM kuNamANo vi niruvaogo vi / AsannAsAhAraNakAraNa o saha-kiriyANaM // 3393 // RjusUtrasyAnupayukto'pi sAmAyikaM paThan , tathA kurvastadarthakriyAmanutiSThan sAmAyikasya kartA bhavati, sAmAyikAsannatarA. sAdhAraNakAraNatvAta tadviSayazabda-kriyayoriti // 3393 // zabdAdimatamAhasAmAiovautto kattA saha-kiriyAviutto vi / saddAINa maNunno pariNAmo jeNa sAmaiyaM // 3394 // zabdAdinayAnAM sAmAyikopayuktaH zabda kriyAviyukto'pi sAmAyikakartA bhavati, pena yasmAd manojho vizuddhapariNAma eva teSAM sAmAyikamiti / / 3394 / / ___ atha pUrvoktamupasaMharannuttaragranthasaMbandhanArthamAha . . . . . . 1praha-vyavahArayoH pratyAsammatarakAraNatvataH / uddiSTe tadathe gurupAdamUle samAsInaH // 3392 / / 2 rajusUtrasya paThastatkurvANo'pi nirupayogo'pi / AsannAsAdhAraNakAraNataH zabda-kriyayoH // 3393 / / 3 sAmAyikopayuktaH kartA zabda-kriyAviyukta iti / zabdAdInAM manojJaH pariNAmo yena sAmAyikam // 3394 / / // 13 //
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvattiH // 1299 // kattA nayao'bhihio ahavA nayau tti nIio neo / sAmAiyahe upaujjakArao so nao ya imo // 3395 // tadevaM sAmAyikasya kartA nayato nayairabhihitaH / athavA, 'kadA vA kArakaH' ityasmAd naya iti pRthageva dvAram / tatra cAyapI-nayato nItito vidhinA sAmAyikasya hetuH kartA sAmAyikasya prayojyakArako jJeyaH / kaH punarasau naya ityAha-sa cAyam // iti dvAtriMzadgAthArthaH / / 3395 / / atrApi 'uppaNANuppanaM kayAkayaM itya jai namokAre' ityAdiniyuktigAthAnAmagrahaNe kAraNaM pUrvoktameva draSTavyam / evmuttrtraapiiti|| atha tameva nayamaSTamakAramAhaAloyaNA ya viNae khitta disAbhiggahe ya kAle ya / rikkha-guNasaMpadA viya abhivAhAre ya aTThamae // 3396 // ihAbhimukhyena gurorAtmadoSaprakAzanamAlocanA, vinayazca bAhya AsanadAnA'bhyutthAnAdiH, antarajastu bahumAnAdiH, tathA, kSetramikSakSetrAdi, tathA, digabhigrahazca vakSyamANalakSaNa:, kAlaca divasAdiH, tathA, RkSasaMpad nakSatrasaMpaditi, guNAH priyadharmavAdayaH statsaMpata prAptiriti, abhivyAharaNamabhivyAhAraH kAlikAdizrutaviSaya uddeza samudezAdiriti / ayaM cASTamo nayaH // iti niyuktigAthAsaMkSepArthaH / / 3396 // athAlocanAnaya bhASyakAro vivRNvannAhasAmAiyatthamuvasaMpayA gihattharasa hoja jaiNo vA / ubhayassa pauttAloiyassa sAmAiyaM dejA // 3397 / / tatra gRhastheAloDhayammi dikkhAruhassa gihiNo carittasAmaiyaM / bAlAidosarahiyarasa deja niyamA na sesANaM // 3398 // 1 kA nayato'bhihito'thavA nayata iti nItito jJeyaH / sAmAyikahetuprayojyakArakaH sa nayazcAyam // 3395 / / 2 AlocanA ca vinayaH kSetra digabhiprahazva kAlazca / RkSa-guNasaMpada api cAbhivyAhArazcASTamakaH // 3396 // 3 sAmAyikArthamupasaMpad gRhasthasya bhaved yatevoM / ubhayasya prayuktAlocitasya sAmAyikaM dadyAt // 3397 / / Alocita dIkSAhasya gRhiNazcAritrasAmAvikam / bAlAdidoSarAhatasya dadyAd niyamAd na zeSANAm / / 3398 / / 1282 // For Personal and Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 122 // Jain Educationa h spaSTe, navaraM Alocite Alokite vijJAte yathA dravyato jJAto'sau na napuMsakAdiH, kSetratastu vijJAto yathA nAyamanAryaH, kAlastvavagato yathA zItoSNAdinA na klAmyati, bhAvatastvavabuddho yathA nIrogAnalasAdirUpaH / tatazcaivamAlokite nizcite ca dI kSArhasya bAlAdidoSarahitasya gRhiNazcAritrasAmAyikaM dadyAditi / / 3397 / / 3398 / / nanu gRhasthasya sAmAyika sUtrArthamupasaMpadityavagamyate, zramaNasya tu vratagrahaNakAla evAdhIta sAmAyikatvAt kathaM tadarthamupasaMpad bhavet ? ityAha sAmAiyatthasavaNovasaMpayA sAhuNo havejAhi / vAghAyamesakAlaM ca pai suyatthaM pi hojAhi // 3399 // yadA guruH sUtramAtravideva bhavati, sUtraM cAdatvA paralokIbhUto bhavet tadA tacchiSyasya sAdhoH sAmAyikArthazravaNanimittamanyatropasaMpad bhavet / athavA, 'suyatthaM pi hojjAhi tti' vyAghAtameSyatkAlaM vA prati tau pratItyetyarthaH sUtramAtrArthamapi sAdhoranyatro pasaMpad bhavet / idamuktaM bhavati glAnabhAvena vyantaropasargAdinA vA vyAghAtena patite vismRte sAmAyikasUtre, eSyati vA duHSamAkAle prajJAmAnyAdasamApta sAmAyikasUtramAtrA api sAdhavo bhaviSyanto nigurvabhAvIbhavanAdinA kAraNena sarvasyApi sAmAyikasUtrasya paThanArtham, asamAptasya vA samAptyarthamanyatra sAdhorupasaMpad bhavediti // 3399 / / tadevaM cAritrasAmAyikamaGgIkRtya tadarthazravaNArthaM tatsUtramAtra paThanArthaM vA sAdhoranyatropasaMpaduktA // athavA zrutasAmAyikamaGgIkRtya samastadvAdazAGgasUtrArthobhayArthamapyupasaMpad bhavediti darzayannAha - savvaM va bArasaMga suyasAmaiyaM ti tadubhayatthaM ti / hojjAloiyabhAvasta dejja suttaM tadatthaM vA // 3400 // athavA, sarvamapi dvAdazAGgaM zrutasAmAyikaM bhaNyate, atastadubhayArthaM samastadvAdazAGgasUtrArthobhayanimittamapyupasaMpad bhavet ata AlocitabhAvasya dattavizuddhAleocanasya sUtramarthaM vA dadyAditi / / 3400 // uktamAlocanAdvAram || atha vinayadvAramabhidhitsurAha - 1 sAmAyikArthazravaNopasaMpat sAdhorbhavet / vyAghAtameSyatkAlaM ca prati sUtrArthamapi bhavet / / 3399 / / 2 sarvavA dvAdazAGgaM zrutakhAmAyikamiti tadubhayArthamiti / bhavedAlocitabhAvasya dadyAt sUtraM tadarthaM vA // / 3400 / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 122 // www.jaineibrary.org
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1293 // Jain Educationa Aloya surasa videja viNIyassa nAviNIyarasa / na hi dijjai AharaNaM paliyattiyakannahatthassa // 3401 // sugamA || 3401 // kimiti vinItasyaiva dIyate 1 ityAha aNuratto bhattigao amuI aNuattao visesannU / ujjutto aparitaMto icchiyamatthaM lahai sAhU || 3402 // subodhA, navaraM 'ati' amocakaH, udyukta udyamaparaH, aparitato- AnerviNNa iti / / 3402 / kSetradvAramabhidhitsurAha - "viNayavao viya kayamaMgalasta tadavigdhapAragamaNAe / dejja sukaovaogo khittAIsu supasatthesu || 3403 // ucchuvaNe sAlivaNe paumasare kusumie va vaNasaMDe / gaMbhIra sANuNAe payAhiNajale jiNahare vA || 3404 // dijja na u bhagga-bhAmiya-masANa sunnAmaNunnagehesu / chAraMgArakkhayArAmejjhAidavvaduTThe || 3405 // tisro'pi sugamAH, navaramikSuvaNAdInAM samIpe dadyAt sAmAyikam, na tu bhagna bhramitagRhAdipradeze | drAkSA-candanalatAdyAcchAditapradezo gambhIraH / yatra jalpatAM pratizabda uttiSThate sa pradezaH sAnunAda iti || 3403 || 3404 || 3405 / / digabhigrahadvAramAha vvAbhimuo uttaramuho va dijjAhavA paDicchejjA / jAe jiNAdao vA disAi jiNaceiyAI vA // 3406 // 1 AlocanazuddhAyApi dadyAd vinItAya nAvinItAya / na hi dIyate AharaNaM palitatrikakarNahastAya // 3041 // 2 anurakto bhaktigateo'moccako'nuvartako vizeSajJaH / udyukto'paritAnta iSTamartha labhate sAdhuH / / 3402 / / 3 vinayavate'pi ca kRtamaGgalAya tadavighnapAragamanAya / dadyAt sukRtopayogaH kSetrAdiSu suprazasteSu || 3403 || ikSuvaNe zAlivane padmasarasi kusumita vA vanakhaNDe / gambhIre sAnunAde pradakSiNajale jinagRhe vA / / 3404 / / dadyAd na tu bhagna bhrAnta zmazAna zUnyA'manojJageheSu / kSArAGgArAvaskarAmedhyAdi dravyaduSTeSu / / 3405 / / ka. ga. 'jjhAmi ' / 5. ga. 'dhyAmi' / 4 pUrvAbhimukha uttaramukho vA dadyAdathavA pratIcchet / yasyAM jinAdayo vA dizi jinacaityAni vA / / 3406 // For Personal and Private Use Only bRhatiH / // 1283 //
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA. // 12 // pAThasidA // 3406 // kAladvAramAhacAudAsiM paNNarasiM vajeja ahami ca navami ca / chahiM ca cauAtha bArAMsa ca sesAsu dejAhi // 3407 // subodhA // 3407 // RkSadvAramAhamiyasira adA purase tinni ya puvvAI mUlamassesA / hattho cittA ya tahA dasa viddhikarAiM nANassa // 3408 // saMjhAgayaM ravigayaM viDDe seggaraM vA vilaMbaM vA / rAhuhayaM gahabhiNNaM ca vajae satta nakkhatte // 3409 // mRgaziramprabhRtiSu nakSatreSu dadyAt sAmAyikam, saMdhyAgatAdIni tu varjayet / tatra saMdhyAgataM yatra raviH sthAsyati / 'yatra nakSatre mUstiSThati tasmAccaturdazaM paJcadazaM vA nakSatraM saMdhyAgatam' ityanye / ravigataM yatra ravistiSThati / pUrvadvArikeSu nakSatreSu pUrvadizA gantavye'parayA gacchato viDeram, seggrahaM ca grahAdhiSThitam, vilambi yad bhAsvatA paribhujya muktam, rAhuhataM yatra grahaNamabhUditi / grahabhinna grahavidAritamiti // 3408 // 3409 // guNasaMpavAramAha"piyadhammo daDhadhammo saMviggo'vajjabhIru asaDho ya / khaMto deto gutto thiravvaya jiiMdio ujjU // 3410 // asaDho tulAsamANo samio taha sAhusaMgairao ya / guNasaMpaovavIo juggo seso ajuggo ya // 341 // 1 caturdazI paJcadazI varjayadaSTamI ca navamIM ca / SaSThI ca caturthI ca dvAdazI ca zeSeSu dadyAt // 3407 // 2 mRgazira AdrA puSyaM trINi ca pUrvANi mUlamazleSA / hastazcitrA ca tathA daza vRddhikarANi jJAnasya // 3408 // saMdhyAgataM ravigataM vidaraM saMgrahaM vilambi vA / rAhuhataM grahabhinnaM ca varjayet sapta nakSatrANi // 3409 / / priyadhoM haDhadharma: savino'vadyabhIrurazaThazca / kSAnto dAnto guptaH sthiravrato jitendriya RjuH // 3410 // mazaThastulAsamAnaH samitastathA sAdhusaGgatiratazca / guNasaMpadupavIto yogyaH zeSo'yogyazca / / 3411 / / // 12 PO Jan EducationainTXSI For Personal and Price Use Only Bowww.jaineibrary.org
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA mugame // 3410 // 3411 // athASTamamabhivyavahAranayamAha'neo'bhivvAhAro'bhivvAhaNamahamarasa sAhussa / iyamudissAmi suttatthobhayao kAliyasuyammi // 3412 // guNa-davva-pajjavehiM bhUyAvAyammi gurusamAihe / beuddiDhamiyaM me icchAmaNusAsaNaM sIso // 3413 // vyAkhyA-abhivyAharaNamabhivyAhAraH sAmAyikazrutoddezAdiviSayo guruziSyayorukti pratyuktivizeSo zeyaH, tadyathA-aha| pasya sAdhoH kAlikazrute idamaGgaM zrutaskandhamadhyayanamuddezakaM vA 'uhissAmi' vAcayAmi / katham ? ityAha-sUtrataH, arthataH, tadubhayatazceti / iha ca sUcanAt sUtrasya, iyaM bhAvanA draSTavyA-'idamanAdikaM pamodizata' iti ziSyeNokta gururvadati- 'udizAmiH / tataH ziSyo bhaNati-'saMdizata kiM bhaNAmi ? / gururAha-vanditvA pravedaya' / tataH ziSyo vadati- bhavadbhirmamedamaGgAdikamupadiSTam' | gururAha'uddiSTaM kSamAzramaNAnA hastena sUtreNa, arthena, tadubhayena ca / tataH ziSya Aha-'haruchAmo'nuzAstim' / tatazca gururAha-'samyag yogaH kartavyaH' iti / atrecchAkAra-kSamAzramaNadAna-pratipAta-kAyotsargakaraNAdikaH zeSo vidhiH svayameva draSTavyaH / samuddezA 'nujJayorapyayameva vidhiH, navaraM tayoryathAsaMkhyaM samyag dhAraya' 'anyeSAM ca pravedaya' iti guruvacanaM drssttvymiti| bhUtavAdo dRSTivAdaH, tatrApyayamevoddezAdi vidhiH, kevalaM dravyeNa, guNaiH, paryAyazca 'uddiSTamidam' iti guruH samAdizati / evaM ca gurusamAdiSTe ziSyo vadati-'uddiSTamidaM me, icchAmyanuzAstim' ityAdIti / tadevaM vyAkhyAto'bhivyAhAranayaH, tabyAkhyAne ca vyAkhyAtA 'AloyaNA ya viNae' ityAdipatidvAragAthA // 3412 // 3413 // atha mUladvAragAthAyAM yaduktam-'karaNaM katividhas / iti, satrAhakaraNaM tabvAvAro guru-sIsANaM ca uvvihaM taM ca / uddeso vAyamiA taha samuddesaNamaNunnA // 3414 // 1 zeyo'bhivyAhAro'bhivyAharaNamahamasya sAdhoH / idamuddizAmi sUtrArthobhayataH kAlikazrute / / 3412 / / guNa-dravya-paryAyairbhUtavAde gurusamAdiSTe / bravItyuddiSTamidaM me icchAmyanuzAsanaM ziSyaH / / 3413 / / 1 karaNaM tavyApArI guru-ziSyayozcaturvidhaM tathA / uddezo vAcanikA tathA samudezanamanujJA // 3414 / / // 11 // Jain Educationalod For Personal and Price Use Only Aalwww.jaineibrary.org
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA hvRttiH| guru ziSyayostadviSayaH sAmAyikaviSayo vyApAraH karaNam / sa ca guru-ziSyayostadyApArazcaturvidhaH, taccAturvidhyAt tatsvarUpaM karaNamapi caturvidham / tadyathA-vAcayAmi' iti gurupatijJArUpa uddezaH, tatastatmadattaiva sUtrasya paripATIrUpA vAcanA, tathA, samuddezaH, anujJA ceti // 3414 // atrAkSepa-parihArAvAhanaNa bhaNiyamaNegavihaM puvvaM karaNamiha kiM puNo gahaNaM / taM puvvagAhiyakaraNaM idamiha dANaggahaNakAle // 3415 // nanu pUrva nAmAdibhedato'nekavidha karaNamuktam, iha kiM punarapi bhedakathanagarbha karaNagrahaNam ? / atrocyate-tat prAguktaM pUrva gRhItasya dAnagrahaNakAlAduttIrNasya sAmAyikasya siddha karaNamuktam, idaM viha guru-ziSyayordAna-grahaNakAle uddezAdividhinA sAdhyaM karaNamucyata iti vizeSaH // 3415 // vizeSAntaramAhapuvvamavisesiyaM vA iha guru-sIsakiriyAvisesAo / karaNAvasaro vAyaM NegaMtatthaM tu vaccAso // 3416 // athavA, pUrvamavizeSitaM karaNamuktam, iha tu tadeva guru-ziSyoktikriyAvizeSAd vizeSitamucyate / athavA, ayameva guru-ziSyokti-pratyuktikAle sAmAyikakaraNasya bhaNanAvasaraH / tatra tarhi kimityuktam ? iti cet / ucyate-anekAntArtha vyatyAso'sthAnabhaNanam / na hyayaM niyamo yadanyatra vaktavyaM tadatra nocyate, vicitrA ca bhagavataH sUtrasya kRtiriti / / 3416 // gataM 'karaNaM kati. vidham ?' iti dvAram // idAnIM 'katham / iti dvAramabhidhitsurAhalabbhai kaha ti bhaNie suyasAmaiyaM jahA namokkAro / sesAI tadAvaraNakkhayao samao'havobhayao // 3417 // 'kathaM sAmAyikaM labhyate ?' iti bhaNite satyucyate-zrutasAmAyikaM tAvad yathA namaskAraH pUrvamuktastathA labhyate, namaskAra 1 nanu bhaNitamanekavidhaM pUrva karaNamiha kiM punargrahaNam / tat pUrvagRhItakaraNamidamiha dAnagrahaNakAle // 3415 / / 2 pUrvamavizeSitaM veha guru-ziSyakriyAvizeSAt / karaNAvasaro vAyamanekAntArtha tu vyatyAsaH / / 3416 // 3labhyate kathAmiti bhANate zrutasAmAyikaM yathA namaskAraH / zeSAmi tadAvaraNakSayataH zamato'thavobhayataH // 3417 / / // 1396 // For Personal and Price Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1297 // Jain Educatora in syApi zrutAntargatatvAt / namaskAralAbhazca pUrvamityamuktaH - 'maii suyanANAvaraNaM daMsaNamohaM ca taduvadhAINi / tapphaDDayAI duvihAraM savva desobadhAINi // 1 // savvaisu savvadhAsu hasu desovaghAiyANaM ca / bhAehiM muMcamANo samae samae aNatehiM // 2 // paDhamaM lahai nakAraM ikkikkaM vaNNamevamaNNaM pi / kamaso viyujjhamANo lahai samattaM namokAraM // 3 // ' iha ca samyagdRzAmeva namaskAro bhavatItyetAvanmAtreNaiva darzanamohanIyasya kSayopazama uktaH, mukhyavRtyA tu namaskArasya zrutarUpatvAt, tadAvaraNakSayopazamAdevAsau labhyata ityuktaM draSTavyam / evaM zrutasAmAyikamapi mati zrutakSayopazamAllabhyata iti dRzyam / zeSANi samyaktva deza virati sarvaviratisAmAyikAni tadAvaraNasya yathAsaMbhavaM kSayataH zamataH - upazamata ityarthaH, athavobhayataH kSayopazamAd bhavantIti draSTavyamiti / / 3417 / / atrAkSepa parihArAvAda - naiNu bhaNiyamuvakkamayA khaovasamao puNo uvagdhAe / labbhai kahUM ti bhaNiyaM iha kaha kA puNo pucchA ? // 3418 // Aha - nanu pUrvamatraivopakramatopakramaprastAve 'bhave khaovasamie dubALasaMgaM pi hoI suyanANaM' tathA ''bIyakasAyANudae apaccakkhANanAmadhijjANaM' tathA 'taiiyakasAyANudae paccakkhANAvaraNanAmadhijjANaM, desikkadesaviraI' tathA, bArasavihe kasAe khavie uvasAmi va joehiM lagbhai caricalaMbho' ityAdivacanAt tadAvaraNasya kSayopazamAt kSayAdibhyazca samyaktvA disAmAyikAni labhyanta iti bhaNitam punarapi copoddhAte kiM kaivihaM' ityAdigAthAyAM ' kathaM sAmAyikaM labhyate ?' 'mAnuSyAdibhyaH' iti " 163 1 mati zrutajJAnAvaraNaM darzanamodaM ca tadupaghAtIni / tatkAni dvividhAni sarva dezopaghAtIni // 1 // sarveSu sarvaghAtiSu teSu dezeopaghAtikAnAM ca / bhAgaimucyamAnaH samaye samaye'nantaiH // 2 // prathamaM labhate nakAramekaikaM varNamevamanyamapi / kramazo vizudhyamAno labhate samastaM namaskAram || 3 || 2 nanu bhaNitamupakramatA kSayopazamataH punarupaddhAte / labhyate kathamiti bhaNitamiha kathaM kA punaH pRcchA ? / / 3418 // 3 bhAve kSAyopazamike dvAdazAGgamapi bhavati zrutajJAnam / 4 dvitIya kaSAyANAmudaye'pratyAkhyAnanAmadheyAnAm / 5 tRtIyakapAyANAmuye pratyAkhyAnAvaraNa nAmadheyAnAM dezaikadezaviratim / 6 dvAdazavidhe kaSAye kSapite aupazamike vA yogerlabhyate cAritralAbhaH / For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1297 //
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadvaciH / 2 vizeSAbhaNitam / tatazceha 'kathaM sAmAyika labhyate' iti kA punaH pRcchA ?-punaruktatvAd neyamiha yujyata iti bhAvaH // 3418 // prihaarmaah||12|| bhaNie khaovasamao sa eva labbhai kahamuvagghAe / so ceva khaovasamo iha korsa hoja kammANaM ? // 3419 // 'bhAve khovasamie' ityAdinApakrame 'kSayopazamAdihetoH sAmAyikaM labhyate' iti bhaNite punarupoddhAte ' sa eva kSayopazamAdihetuH kathaM labhyate ?' 'mAnuSyAdisAmagrItaH' ityuktam / iha tu ' sa eva kSayopazamAdiH keSAM karmaNAM bhavet ?' iti vicintyata iti sthAnatrayabhaNanasyApi viSayavibhAga iti // 3419 // tadevaM vyAkhyAtaM kRtAkRtAdidvAraiH karaNam // 3419 // atha 'karomi bhadanta ! sAmAyikam' ityatra vineyapRcchAmAzaGkayottaramAhako kArao karito kiM kammaM jaMtu kIraI teNaM / kiM kArao ya karaNaM ca hoi annaM aNannaM te ? // 3420 // ko'tra tAvat kArakaH ? iti kathyatAm / sUrirAha-vatantratvAt kurvan samAyikasya kartA / karma tarhi kimatra ? ityAha-yat tena kriyate / tuzabdAt kiM karaNam ? / ucyate-mana:prabhRti / evamukte satyAha - te tava sUra ! kiM kArakaH karaNaM ca, cazabdAt kama cetyetattrayaM parasparamanyad bhinnam, ananyad vAbhinnaM bhavati ? iti // 3420 / / etadeva vivRNvannAha - ko kArau tti bhaNie hoi karato tti bhaNNae gurunnaa| kiM kammaM ti ya bhaNie bhaNNai jaM kIrae teNaM // 3421 // gatArthA // 3421 // atra 'kA kArakaH?' ityAdita evaM praznamakSamamANaH parastAvadAhakeNaM kayaM ti ya kattA naNu bhaNiyaM tattha kA puNo pucchA ? / tavivaraNaM ciya imaM keNaM ti va hoja mA karaNaM // 3422 // 1 bhaNite kSayopazamataH sa eva labhyate kathamupoddhAte / sa eva kSayopazama iha keSAM bhavet karmaNAm ? // 3419 / / 2 kaH kAraka: kurvan kiM karma yattu kriyate tena / kiM kArakazca karaNaM ca bhavatyanyadananyat te 1 // 3420 // 3 kaH kAraka iti bhaNite bhavati kurvaniti bhaNyate guruNA / kiM karmeti ca bhANite bhaNyate yat kriyate tena // 3421 // 4 kena kRtamiti ca kartA nanu bhaNitaM tatra kA punaH pRcchA / tadvivaraNamevedaM keneti vA bhUd mA karaNam // 3422 / / | // 12 // Jun Educational For Personal and Price Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Aha-nanu 'kayAkarya' ityAdigAthAryA 'kena kRtam' iti dvitIyadvAre 'kA' iti bhaNitameva, tatra kA punarapIha kartaH vizeSA018 pracchA ? / satyam, 'kena kRtam' ityatra kartari karaNe ca tRtIyA saMbhavati, atastadvivaraNamevedam-'kena' ityatra kartari tatIyA, mA1881 1e bhUt karaNamiti // 3422 // athavA, teSveva kRtAkRtAdidvAreSu sAmAyikasya kartAraM karma karaNabhAvaM ca zrutvA kulAla-ghaTa daNDAnAmiva prastute karla karma-karaNAnAM pravibhAgamapazyan pRcchati-kaH kAraka: sAmAyikasya ? ityatrottaraM kurvannayamasya kArakaH, kiM punaH karma ? ityatrottarama-yata tena kA kriyate; tuzabdAd manaHprabhRti karaNaM ca draSTavyam / etadevAha ahavA kayAkayAisu kattAraM kamma karaNabhAvaM ca / sAmAiyassa souM kulAla-ghaDa-daNDagANaM va // 3423 // pavibhAgamapecchaMto pucchai ko kArao kareMto'yaM / kiM kammaM jaM kIrai to teNa saheNa karaNaM ca // 3454 // dve api gatArthe / / 3423 / / 3424 // atrAkSepamAhakiM kArao ya karaNaM ca hoi kammaM ca te csdaao| annamaNannaM, bhaNNai kiMcAha na savvahA juttaM // 3425 // kAraka karaNaM cazabdAt karma ca te tava sUre ! parasparaM kimanyad bhinnam, ananyadabhinnamiti ? / bhaNyate'nottarama- kiMcAtaHkimanena taba pRSTena ? iti / atrAha para:-anyatvamananyatvaM veti dvayorekamapi sarvathA na yuktamiti // 3425 // atrAnyatve tAvad dUSaNamAhaannatte samabhAvAbhAvAo tappaoyaNAbhAvo / pAvai micchassa va se sammA-micchA'visaso'yaM // 3426 // 1 athavA kRtAkRtAdiSu katAraM karma karaNabhAvaM ca / sAmAyikasya zrutvA kulALa-ghaTa-daNDakAnAmiva / / 3423 // pravibhAgamapazyan pRcchati kaH kAraka: kurvannayam / kiM karma yat kriyate tatastena zabdena karaNaM ca / / 3424 // 2ki kArakazca karaNaM ca bhavati karma ca te cazabdAt / anyadananyat, bhaNyate kicAhana sarvathA yuktam // 3425 / / 3anyatve samabhAvAbhAvAt tattrayojanAbhAvaH / prApnoti mithyAdRSTeriva tasya samyaga-mithyA'vizeSo'yam // 3426 / / // 12 // Jan Education . ww.jainmibrary.org
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1300 // Jain Education in karmabhUtasya sAmAyikasya karturjIvAdanyatve mithyAdRSTeriva 'se' tasya kartRjIvasya sAmAyikajanyasamabhAvAbhAva eva syAt, anyatvAvizeSAt / tatazca tatprayojanabhUtasya mokSasukhasyAbhAva eva prApnoti / aparaM ca ayaM kRtasAmAyikaH samyagdRSTiH, ayaM tu mithyAdRSTiH, ityayamavizeSa eva syAt, ubhayorapi sAmAyikasyAnyatvAvizeSAditi / / 3426 / / para evAcAryamAzaGkate - havA maI bhinne vighaNeNa saghaNo tti hoI vavaeso / saghaNo ya ghaNAbhAgI jaha taha sAmAiyassAmI // 3427 // athavA, atra sUre! taveyaM matiH syAt bhinnenApi dhanena 'sadhanaH' iti vyapadezo loke bhavati, aparaM cAsau saghano dhanAbhAgI dhanaphalabhoktA yathA dRzyate tathA bhinnasyApi sAmAyikasya svAmI sAmAyikavAMstatphalabhoktA bhaviSyati, nyAyasya samAnatvAditi // 3427 // tadetat paraH pariharati- "taM na jao jIvaguNo sAmAiyaM teNa viphalayA tassa / annattaNao juttA parasAmAiyassa vA'phalayA || 3428 // tadetat sUre | svaduktaM na yato jIvaguNaH sAmAyikam tena jIvaguNasya sAmAyikasya guNino jIvAdanyatve viphalatA niSpha latA yuktA, dhanaM tu dhanino guNo na bhavati, tena tasya bhinnasyApi saphalatA'stviti bhAvaH, yathA parasAmAyikasya vivakSitajIvamapekSyAnyatvAdaphalateti // 3428 / / api ca, jaii bhinnaM bhAve vitao tassabhAvarahiu ti / annANI cciya niccaM aMdho va samaM paIveNa // 3429 // yadi karturjIvAdabhinnaM sAmAyikam, tadA tadbhAve'pi bhinnasamyaktvAdisAmAyikaprastAve'pi tako'sau kartRjIvastatsvabhAvarahitaH samyaktvAdisAmAyikasvabhAvarahita iti kRtvA'jJAnyeva syAt yathA bhinnena pradIpena samaM vartamAno'pi svasvabhAvabhUtacakSu 1 athavA matibhinnenApi dhanena sadhana iti bhavati vyapadezaH / sadhanazca dhanAbhAgI yathA tathA sAmAyikasvAmI / / 3427 // 2 tad na yato jIvaguNaH sAmAyikaM tena viphalatA tasya / anyatvato yuktA parasAmAyikasyevAphalatA / / 3428 / / 13 yadi bhinnaM tadbhAve'pi sakastatsvabhAvarahita iti / ajJAnyeva nityamandha iva samaM pradIpena // 3429 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRtiH / // 1300 //
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. bRhadattiH / // 1301 // vikalo'ndha iti // 3429 // athAnanyatvapakSaM dUSayamAhaekatte tannAse nAso jIvassa saMbhave bhavaNaM / kAragasaMkaradoso tadikkayA kappaNA vAvi // 3430 // sAmAyika-tadvatorekatve'nanyatve tannAze sAmAyikanAze sAmAyikavato jIvasyApi nAzaH pAmoti, ghaTasvarUpanAze ghaTasyeva, saMbhave botpattau vA sAmAyikasya, jIvasyApi bhavanamutpattimattvaM syAt / na ca tasya tadiSyate, nityatvAt / tathA, kartR karma-karaNakArakANAM saMkaradoSaH, tadekatA vA syAt, kalpanAmAtrarUpatA vA kArakANAM bhavediti / / 3430 / / atrAcArya uttaramAhaAyA hu kArao me sAmAiyakamma karaNamAyA ya / tamhA AyA sAmAiyaM ca pariNAmao ikaM // 3431 // Atmaiva tAvat sAmAyikasya kArakaH kartA me mama, sAmAyikameva kriyamANatvAt karma sAmAyikakarma tadapyAtmaiva, na punastadvayatiriktamanyat kizciditi, cazabdAd manaHprabhRtikaM karaNamapyAtmaiva / tasmAdAtmA sAmAyikaM cazabdAt karaNaM ceti tritayamapyetadekameva / katham / pariNAmataH-AtmapariNAmarUpatvAt / na hi sAmAthikaM manAprabhRti karaNaM cAtmapariNAmarUpatvamatikramya vartate / atastritayamapi pariNAmarUpatayaikamevedamiti // 3431 / / etadeva vyAcikhyAsurAhajai nANAisabhAvaM sAmAiyaM jogamAha karaNaM ca / ubhayaM ca sapariNAmo pariNAmANannayA jaM ca // 3432 // yasmAt sAmAyika sAmAnyena jJAna-darzana-cAritrasvabhAvam, karaNamapi manaHprabhRtikaM yogamAha paramaguruH, ubhayaM caitadAtmanaH khapariNAmaH, pariNAma tadvatozca yasmAdananyarUpataiveti // 3432 / / tataH kim ? ityAha 1 ekatve tamAze nAzo jIvasya saMbhave bhavanam / kArakasaMkaradoSastadekatA kalpanA vApi // 3430 // 2 AtmA khalu kArako me sAmAyikakarma karaNamAtmA ca / tasmAdAtmA sAmAyikaM ca pariNAmata ekam // 3431 // 3 yajjJAnAdikhabhAvaM sAmAyikaM yogamAha karaNaM ca / ubhayaM ca svapariNAmaH pariNAmAnanyatA yacca / / 3432 / / 4 // 1301 // JainEducational For Personal and Use Only www.jaineesbrary.org
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1302 // 'teNAyA sAmaiyaM karaNaM casahao na bhinnaaii| naNu bhaNiyamaNaNNatte tannAse jIvanAso tti // 3433 // tena tasmAdAtmA sAmAyikaM, cazabdAt karaNaM ca manaHprabhRti, na parasparametAni bhinnAni / Aha-nanvevamananyatve 'tannAze jIvanAza:' ityAdikaM dUSaNaM bhaNitameveti // 3433 / / atra sUrirAhajai tappajayanAso ko doso hoi savvahA nasthi / jaM so uppAya-vvaya-dhuvadhammANaMtapajjAo // 3434 // sa cAsau sAmAyikAdirUpaH paryAyazca tatparyAyastatparyAyeNa tatparyAyarUpeNa nAzo jIvasya tatparyAyanAzo yadi bhavati, tadA bhavatu nAma, ko dossH| yastu paryAyavinAze jIvasya sarvathA nAzaH sa nAsti neSyate, yasmAdasau jIva utpAda-vyaya-dhrauvyadharmA'nantaparyAyaH / tatazcaikasya sAmAyikAdiparyAyasya nAze'pi kathaM tasya sarvathA nAzA, zeSAnantaparyAyairviziSTasya tasya sarvadA'vasthAnAt ? iti // 3434 // na kevalamAtmA, kintu sarvamapi vastu jainAnAmutpAda-vyaya-nityatAsvarUpameveti darzayannAha - savvaM ciya paisamayaM uppajjai nAsae ya niccaM ca / evaM ceva ya muha-dukkha-baMdha-mokkhAisabbhAvo // 3435 // prAgasakRd bhAvitAthaiveti // 3435 // yadapyuktam - kArakaikatvam-kArakaikatA pAmoti' atrApyAhaeka ceva ya vatthu pariNAmavaseNa kAragaMtarayaM / pAvai teNAdoso vivakkhayA kAragaM jaM ca // 3436 // ekameva hi vastu pariNAmavazena kArakAntaratA pAmoti; tathAhi-eka eva devadattaH kaTAdikartRtvena pariNataH kartA, sa eva 1 tenAtmA sAmAyikaM karaNaM cazabdato na bhinnAni / nanu bhaNitamananyatve tannAze jIvanAza iti / / 3433 / / 2 yadi tatparyayanAzaH ko doSo bhavati sarvathA nAsti / yat sa upAya-vyaya-dhruvadharmAnantaparyAyaH // 3434 // 3 sarvameva pratisamayamutpadyate nazyati ca nityaM ca / evameva ca sukha-duHkha-bandha-mokSAdisadbhAvaH / / 3435 / / 4 ekameva ca vastu pariNAmavazena kArakAntaratAm / prApnoti tenAdoSo vivakSayA kArakaM yazca / / 3436 / / // 1302 // Jan Educational For Personal and Price Use Only XAl
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA ghare rUma yajJadattAdiprayojakakaraNatayA pariNatatvAt karaNam, dilaNAM dRzyamAnatayA pariNatatvAt karma, tAmbUlAdidAnagrahaNatayA pariNatatvAt saMpradAnam, sa eva niSpannakaTasya mocanena pariNatatvAdapAdAnam, kaTakriyAdhAratvena ca pariNatatvAdadhikaraNamiti / evamanyatrApi bhAvanIyam / tena kArakasaMkarAdiko na doSaH, vivakSAtazca yasmAt kArakANi bhavanti, tasmAt kalpanAyAmapyadoSa eveti // 3436 // tathAhikuMbho visijjamANo kattA kammaM sa eva karaNaM ca / nANAkArayabhAvaM lahai jahego vivakkhAe // 3437 // jaha vA nANANanno nANI niyaovaogakAlammi / ego vi tisahAvo sAmAiyakArao evaM // 3438 // vyAkhyA-kumbho vizIryamANo vizaraNakriyAyAH kartRtvena vivakSitaH kartA bhavati / sa eva ca vizaraNakriyAvyApyatvena vivakSyamANaH karma saMpadyate, 'tena ghaTaparyAyeNa kRtvA vizIryate' iti karaNatvena vivakSyamANaH sa eva karaNaM saMjJAyate / evaM yathaiko'pi padArtho vivakSayA nAnAkArakabhAvaM labhate, yathA vA matyAdijJAnAdananyo'bhinno jJAnI jIvo nijakAtmaviSayaH svasaMvedanarUpo ya upayogastatkAla eko'pi trisvabhAvo bhavati; tathAhi-svopayoga upayujyamAno'sau kartA bhavati, saMvedyamAnatvena tu karma, karaNabhUtajJAnAnanyatvAcca karaNamiti / evaM sAmAyikakAraka eko'pi vivakSayA kartR karma-karaNasvabhAvo draSTavya iti // 3437 // 3438 // tadevaM karaNaM vyAkhyAtam, tadvayAkhyAne ca 'karomi' iti sAmAyikasya prathamAvayavo vyAkhyAtaH // atha 'bhadanta !' iti dvitIyAvayavaM vyAcikhyAsurAhabhedi kallANa-suhattho dhAU tassa ya bhadaMtasaddo'yaM / sa bhadaMto kallANo ho ya kallaM kilAruggaM // 3439 // taM taccaM nivvANaM kAraNa kajovayArao vAvi / tassAhaNamaNasaddo sahattho ahava gaccattho // 3440 // 1 kumbho vizIryamANaH kartA karma sa eva karaNaM ca / nAnAkArakabhAvaM labhate yathaiko vivakSayA / / 3437 // yathA vA jJAnAnanyo jJAnI nijakopayogakAle / eko'pi trisvabhAvaH sAmAyikakAraka evam // 3438 // 2 bhadi kalyANa-sukhArthoM dhAtustasya ca bhadantazabdo'yam / sa bhadantaH kalyANaH sukhazca kalyaM kilArogyam // 3439 // tat tathya nirvANaM kAraNe kAryopacArato vApi / tatsAdhanamaNazabdaH zabdArtho'thavA gatyarthaH // 3440 // // 1303 // 10. For Personal and Use Only KAww.janabrary.org
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1304 // Jain Education h kaillamaNai tti gacchai gamayai va bujjhai va bohayai vatti / bhaNai bhaNAtrei va jaM to kallANo sa cAyario ||3441 // 623 bRhadvRttiH / vyAkhyA -' bhadi kalyANe sukhe ca' iti bhadidhAtuH kalyANArtha H sukhArthazca / tasya madidhAtorbhadanta ityauNAdikamatyaye bhadantazabdo'yaM niSpadyate / tataH sthitamidaM sa bhadantaH kalyANaH sukhazca / tatra kalyANazabdavyutpAdanArthamAha-'kallaM kilArugaM' ucyata iti / taccArogyaM tathyaM nirupacaritaM nirvANamevAvagantavyam athavA, kAraNe kAryopacArAt tatsAdhanaM darzana-jJAna cAritralakSaNaM nirvANakAraNamavaseyam / aNazabdastu aNadhAtorubhayArthatvAt zabdArtho gatyartho vA draSTavya iti / tatazca kalyaM yathoktamArogyamaNati gacchatyantarbhUtaNyarthatvenAparAn gamayati, budhyate svayaM, bodhayati vA parAn / zabdArthatve'pi kalyamaNati svayaM bhaNati, paraizca bhANayati yasmAt tasmAt kalyANaH / sa cehAcAryo gurubaddhavya iti / / 3439 / / 3440 / / 3441 / / athavA, kaladhAtuH zabdArthaH saMkhyAnArtho vA 'kala zabda saMkhyAnayo:' iti dhAtupAThAt tasya 'kalyam' iti nipAtyate / tatazca kalyaM zabdaM zabdazAstraM saMkhyAnaM vA gaNitaM yaspAdaNati zabdayati pratipAdayate budhyate bodhayati vA, tena tasmAt kalyANo gururityetadevAha - ahavA kala saddattho saMkhANattho ya tassa kallaM ti / sadaM saMkhANaM vA jamaNai teNaM ca kallANo // 3442 // tArthA / / 3442 sukhastarhi kathamAcAryaH 1 ityAha- pasaMtthAkhANidiyANi suddhiMdio suho'bhimao / vassiMdio jamuttaM asuho ajiiMdio'bhimao // 3443 // suhamahavA nivvANaM taccaM sesamuvayArao'bhimayaM / tassAhaNaM guru ttiya suhamane pANasaNNa vva // 3444 // 1 kalyamaNatIti gacchati gamayati vA budhyate vA bodhayati veti / bhaNati bhANayati vA yat tataH kalyANaH sa AcAryaH // 3441 // 2 athavA kala zabdArthaH sakhyAnArthazca tasya kalyamiti / zabda saMkhyAnaM vA yadaNati tena ca kalyANa: / / 3442 // 3 suprazaMsArthaH khAnIndriyANi zuddhendriyaH sukho'bhimataH / vazyendriyo yaduktama sukho'jitendriyo'bhimataH / / 3443 / / sukhamathavA nirvANaM tathyaM zeSamupacArato'bhimatam / tatsAdhanaM gururiti ca sukhamanne prANasaMjJeva || 3444 // For Personal and Private Use Only // 1304 //
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 1305 Jain Educatora Interna suzabdaH prazaMsArtho nipAtaH, khAnIndriyANi zobhanAni khAni yasyAsau sukhaH zuddhendriyo'bhimataH / kimuktaM bhavati 1 - vazyendriyo nirvikArendriya iti yaduktaM bhavatiH ajitendriyastvasukho'bhimata iti / athavA, sukhayatIti sukhaM tathyaM nirupacaritaM nirvANamucyate, zeSaM tu sAMsArikamupacArataH sukhamabhimatam / tato'sya dvividhasyApi sukhasya sAdhanaM kAraNaM gururityasau sukham, kAraNe kAryo vacArAt, anne bhaktaM prANasaMjJAvaditi, 'annaM prANAH' 'dRSTistandulA:' ityAdivad yathoktobhayarUpasukhahetutvAt sukho gururityarthaH // 3443 / / 3444 / / athavA, anyathA sukhazabdArthamAha jaM ca siyaM khehito'NuggaharUvaM tao suhaM taM ca / abhayAI tappayAyA suhamiha tabbhattibhAvAo || 3445 // 1 yadvA, suSThu itaM prAptaM svitaM khebhya indriyebhyaH svairindriyaiH karaNabhUtairityarthaH, nipAtanAt sukhamucyate / tat kutaH prAptam ? ityAha- tato gurusakAzAt / taca 'sarve jIvA na hantavyAH' ityAdigurukRtAnugraharUpamabhayapradAnAdi draSTavyam / AdizabdAjjJAnAdiparigrahaH / gurupradattenAbhayapradAnAdinA jIvAH paJcabhirapIndriyaiH sukhamanubhavanti / atastatpradAtA'bhayAdipradAtA gururapIha sukham, tadbha ktibhAvAt sukhopacAra t- kAraNe kAryopacArAdityarthaH // 3445 // tadevaM 'karomi bhadanta !' iti vyAkhyAtam / athavA ' bhante ' iti nedaM 'bhadanta' ityAmantraNam, kintu 'bhadanta ' iti kayA vyutpatyA ? ityAha ahavA bhaya sevAe tassa bhayaMto ci sevae jamhA / sivagaiNo sivamaggaM senvo ya jao tadatthINaM // 3446 // athavA, 'bhaja-zriJ sevAyAm' iti bhajaghAtuH, tasya bhajate sevata iti bhajantaH, tasya saMbodhanaM he bhajanta guro ! / sa ceha kasmAt ? | ucyate - yasmAt sevate / kAn ? / zivagatIn siddhigatiM prAptAna; athavA, darzana-jJAna- cAritralakSaNaM zivamArga mokSamArgam / athavA, sevyazca yasmAdasau tadarthinAM mokSamArgArthinAm, tasmAd bhajyate sevyata iti bhajanta ityucyata iti / / 3446 // 164 1 yaca svitaM khebhyo'nugraharUpaM tataH sukhaM tacca / abhayAdi tatpradAtA sukhamiha tadbhaktibhAvAt / / 3445 / / 2 athavA bhaja sevAyAM tasya 'bhayanto' iti sevate yasmAt / zivagatIn zivamArga sevyazca yatastadarthinAm || 3446 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRtti / / 4 // 9305 // janelbrary.org
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1306 // Jain Educationa h athavA, bhAntI bhrAjanto vA gururucyate, katham ? ityAha ahavA bhA bhAjo vA dittIe hoi tassa bhato tti | bhAjaMto cAyario so nANa-toguNajuIe // 3447 // athavA, bhASAtudhAturvA ' dittIe ti ' dIptau paThyate, tasya bhAnto bhrAjanta iti vA bhavati / sa caivaMbhUtaH kaH : ityAhaAcAryaH / sa ca kathaM bhAti bhrAjate vA ? ityAha-jJAna- tapoguNadIptyeti // 3447 // athavA, bhrAnto bhagavAn vA'sAviti darzayannAha - ahavA bhato'treo jaM micchattAibaMdhaheUo | ahavesariyAibhago vijjai se teNa bhagavaMto // 3448 // athavA, 'bhrama anavasthAne' ityasya dhAtorbhrAnta ityucyate, yasmAdapeto'sau mithyAtvAdivandhahetubhya iti / athavA, aizvaryAdikaH Sar3idho bhago vidyate 'se' tasya, tena bhagavAn gururiti // 3448 // athavA, bhavAnto bhayAnto vA'yamityAdarzayannAha - rAibhavassa va aMto jaM teNa seo bhavato tti / ahavA bhayassa aMto hoi bhayaMto bhayaM tAso // 3449 // athavA, yasmAd nArakAdibhavasyAntahetutvAdanvo'sau tena bhavAnta iti / athavA, bhayasyAnto bhayAnto bhavati, bhayaM ca trAsa ucyata iti // 3449 // atha bhayaM vizeSato'pi vyAcikhyAsurAha nAi chavihaM taM bhAvabhayaM satahehalogAI / ihalogajaM sabhavao para logabhayaM parabhavAo || 3450 // 1 athavA bhA bhrAjo vA dIpto bhavati tasya 'to' iti / bhrAjaMzcAcAryaH sa jJAna- tapoguNasutyA // 3447 // 2 athavA 'to' apeto yad mithyAtvAdivandhahetubhyaH / athavaizvaryAdibhago vidyate tasya tena 'bhagavaMto' / / 3448 // 3 nairayikAdibhavasya vA'nto yat tena sa bhavaMto ' iti / athavA bhayasyAnto bhavati 'bhayaMto bhayaM trAsaH // 3449 // 4 nAmAdi SaDvidhaM tad bhAvabhayaM saptalokAdi / ihalokajaM svabhavataH paralokabhayaM parabhavAt // 2450 / / For Personal and Private Use Only bRhadvatiH / / / 1306 // www.janbrary.org
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1307 // Jain Educationa h 'kiM caNamAdANaM tabbhayaM tu nAsaharaNAio neyaM / bajjhanimittAbhAvA jaM bhayamAkamhimaM taM ti // 3451 // asilogabhayamajasao dujjIvamAjIviyAbhayaM nAma / pANapariccAyabhayaM maraNabhayaM nAma sattamayaM // 3452 // vyAkhyA - nAma-sthApanA- dravya-kSetra kAla-bhAvabhedAt tat SaDvidhaM bhayam / tatrAdyAH pazca bhedAH suvyAkhyeyAH / bhAvabhayaM tviha "Iha-paraloyAyANamakamhA AjIva maraNamasikoe" iti vacanAt saptadhA bhavati, tathA cAha - 'ihalogAi tti' / tatrehalokajaM bhayaM svabhavataH svabhavAt, yathA manuSyasya manuSyAt, tirazvastiryagbhya ityAdi / paralokabhayaM tu parabhavAda, yathA manuSyAdestiryagAdibhyaH / kizcanaM daivyAdAnamucyate tadbhayaM tu nyAsaharaNAdibhyo jJeyam / yatra tu bAhyanimittAbhAvAdakasmAdeva bhavati tadAkasmikam / azloko'zlAghA tadbhayaM tvayaza iti / AjIvikAbhayaM tu durjIvikAbhayam / maraNaM tu nAma yat saptamaM bhayaM tat prANaparityAgamayamiti / / 3450 / / 3451 / / 3452 / / athAntazabdavyutpAdanArthamAha ama gaccAisu tasseha amaNamaMto'vasANamegatthaM / amai va jaM teNaM to bhayarasa aMto bhayaMto ci // 3453 // ama roge vA aMto rogo bhaMgo viNAsapajjAo / jaM bhavabhayabhaMgo so tao bhavato bhayaMto ya / / 3454 // vyAkhyA - amadhAturgatyAdiSvartheSu paThyate, tasyeddAnta iti rUpaM bhavati, amanamanto'vasAnamityekArtham / amatIti vA yasmAt tenAnta iti kartari sAdhyate, bhayasyAnto bhayAnta iti / athavA, 'ama roge' rogo bhane, tatazcAnto rogo bhaGgo vinAza iti paryAyazabdA eta ityarthaH / evaM ca sati yasmAd bhavasya bhayasya ca bhaGgahetutvAd bhaGgo'sau gurustato bhavAnto bhayAntazceti / / 3453 / / 3454 // nanu bhavadbhirvyutpAditAnAM bhadantAdizabdAnAM sthAne kathaM 'bhaMte' iti niSpadyate 1 ityAha - 1 kizcanamAdAnaM tadbhayaM tu nyAsaharaNAdito jJeyam / bAhyanimittAbhAvAd yad bhayamAkasmikaM taditi // 3451 // azlokabhayamayazo daurjIva mAjIvikAbhayaM nAma / prANaparityAgabhayaM maraNabhayaM nAma saptamakam // 3452 / / 2 iha-paralokA''dAnAnya kasmAdAjIvikA maraNamazlokaH / 3 ja. 'dravyamAdA' / 4 ama gatyAdiSu tasyehAma namanvo'vasAnamekArtham / amati vA yat tenAnto bhayasyAntoM 'bhayaMto ' iti / / 3453 // ama roge vA anto rogo bhaGgo vinAzaparyAyaH / yad bhavabhayabhaGgaH sa tato ' bhavaMto 'bhayaMto' ca // 3454 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1307 //
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1308 // Jain Education fr ettha bhayaMtAI pAgayavAgaraNalakkhaNagaIe / saMbhavao patteyaM da-ya-ga-vagArAilovAo || 3455 // hassekAraMtAdesao ya bhaMte tti savvasAmaNNaM / guruAmaMtaNavayaNaM vihiyaM sAmAiyAIe // 3456 || vyAkhyA - atra bhadantAdInAm, AdizabdAd bhajanta-bhAnta-bhrAjanta bhrAnta bhagavanta bhavanta bhayAntaparigrahaH, prAkRtavyAkaraNalakSaNagatyA yathAsaMbhavaM pratyekaM da-ya-ga-vakArAdyakSara lopAt, tathA isvaikArAntAdezatazca 'bhaMte tti' sarvasAmAnyaM padaM 'niSpadyate ' iti zeSaH / tatra 'bhadanta' ityatra dakArasya, 'bhayAnta' ityatra yakArasya, 'bhagavanta' ityatra gavakArayorlopaH kartavyaH, AdizabdAd 'bhajanta ' ityAdiSu kArAdyakSarANAM lopo draSTavyaH, 'bhAMta' ityAdiSu bhAdInAM hasvatvAdezaH, 'bhaMta' iti pade'vasthite anta ekArAdezaH kartavya iti / 'bhante' ityetacca padaM gurvAmantraNavacanaM sAmAyika sUtrasyAdI vihitamiti // 3455 / / 3456 / / 'bhadanta' iti padasyAmantraNavacanatAmeva bhAvayati - AmaMtei karemi bhaMte sAmAiyaM ti sIso'yaM / AhAmaMtaNavayaNaM guruNo kiMkAraNamiNaM ti ? // 3457 // 'karemi bhaMte ! sAmAiyaM' ityevaM ziSyo'yamAmantrayati gurum / Aha paraH - nanu gurorAmantraNavacanamidamAdau vihitam ityatra kiM kAraNam ? ityetat kathyatAmiti / / 3457 / / sUrirAha aNNai gurukulavAse varsa gahatthaM jahA guNatthIha / nizcaM gurukulavAsI havijja sIso jao'bhihiMyaM // 3458 // nANassa hAi bhAgI thiratarao daMsaNe carite ya / dhannA AvakahAe gurukulavAsaM na muMcati // 3459 // 1 atra bhadantAdInAM prAkRtavyAkaraNalakSaNagatyA / saMbhavataH pratyekaM danya-ga-vakArAdilopAt // 3455 // hrasvaikArAntAdezatazca 'bhaMta' iti sarvasAmAnyam / gurvamantraNavacanaM vihitaM sAmAyikAdau / / 3456 || 2 Amantrayati 'karomi bhagavan ! sAmAyikam' iti ziSyo'yam / AhAmantraNavacanaM guroH kiMkAraNamidamiti ? || 3457 // 3 bhavyate gurukulabAse vasan grahArthaM yathA guNArthIha / nityaM gurukulavAsI bhavet ziSyo yato'bhihitam || 3458 // jJAnasya bhavati bhAgI sthiratarako darzane cAritra ca / dhanyA yAvatkathAM gurukulavAsaM na muJcanti / / 3459 / / For Personal and Private Use Only bRhaddItaH / // 1308/
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvati / // 130 // 'gIyAvAso raI dhamme aNAyayaNavajaNaM / niggaho ya kasAyANaM evaM dhIrANa sAsaNaM // 3460 / / rUpakatrayaM pAThasiddham // 3458 // 3459 // 3460 // apica, AvassayaM pi nicca gurupAmUlammi desiyaM hoi / vIsu pi hu saMvasao kAraNao jadabhisejjAe // 3461 // anena gurvAmantraNavacanenAvazyaka pratikramaNaM gurupAdamUla eva nitya kartavyamiti darzitaM bhavati, yad yasmAdabhizayyAyAM dvitIyevasatAvityarthaH kAraNataH kAraNavazAd viSvapi pRthagapi saMvasataH sAdhoH 'kalpagranthe iyaM sAmAcArI proktA' iti zeSaH / kA punariyaM kalpasAmAcArI ? iti / ucyate-"jai khuDulagA vasahI to annastha gaMtUNa karapayA sAhuNo vasaMti" / tatrAcAryasamIpe "pahikamiuM pAusiyakAlaggahaNottaraM kAlaM" mUtragrahaNArthapauruSI kRtvA'nyasyAM gacchanti; athAntarA vApadAdibhayam, tato'rthapauruSI dApayanti / tataH sUtrapauruSIpapi kAlamapi tathA caramaM kAyotsarga dvitIyamAdyaM yAvat tiSThatyapi sahasrarazmau tatra yAntIti // 3461 // na kevalaM pratikramaNam, kintvevameva zeSAyapi sarvANi sAdhoravazyaM kartavyAnyAvazyakAni gurUnApRcchaya kartavyAnItyetajjJA. pitamAmantraNavacanAt , yena sarveSAmapyAvazyakAnAM sAmAyikamevAdau matam, bhadantazca yasmAt tadAdau nirdiSTastenAnuvartate tako''sau sarve pvapyAvazyakeSu / katham ? ityAha-idamidaM ca karomi bhadanta ! iti / etadevAha evaM ciya savvAvassayAI ApucchiUNa kajAI / jANAviyamAmaMtaNavayaNAo jeNa savvesi // 3462 // sAmAiyamAimayaM bhadaMtasaho ya jaM tadAIe / teNANuvattai tao karemi bhaMte tti savvesu // 3463 // gatArthe / / 3462 / / 3463 / / 1 gItAvAso ratidharme'nAyatanavarjanam / nigrahazca kaSAyANAmetad dhIrANAM zAsanam // 3460 // 2 Avazyakamapi nityaM gurupAdamUle dezitaM bhavati / viSvagapi khalu saMvasataH kAraNato yadabhizayyAyAm // 3461 / / 1 evameva sarvAvazyakAmyApucchaya kAryANi / AjJapitamAmantraNavacanAdU yena sarveSAm // 3462 / / sAmAyikamAdimakaM bhadantazabdazca yat tadAdau / tenAnuvartate sakaH 'karemi bhaMte ' iti sarveSu // 3463 // // 130 //
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 dattiH / // 1310 // kimiti gurUnApRcchayaiva sarvAvazyakAni kartavyAni ? ityAha'kiccAkiccaM guravo vidaMti viNayapADivattiheuM ca / ussAsAI pamottuM tadaNApucchAI paDisiddhaM // 3464 // pAThasiddhA // 3464 // yatra tarhi guruna bhavati tatra kiM vidheyam ? ityAhaguruvirahammi ya ThavaNA gurUvaesovadaMsaNatthaM ca / jiNavirahammi va jiNabiMbasevaNAmaMtaNaM saphalaM // 3465 // ranno va parokkhassa vi jaha sevA matadevayAe vA / taha ceva parukkhassa vi guruNo sevA viNayaheU // 3466 // ahavA guruguNanANovaogao bhAvagurusamAeso / iha viNayamUladhammovaesaNatthaM jao'bhihiyaM // 3467 // viNao sAsaNe mUlaM viNIo saMjao bhave / viNayA u vippamukkassa kao dhammo ko tavo ? // 3468 // viNaovayAramaNassa bhaMjaNA pUyaNA gurujaNassa / titthayarANa ya ANA suyadhammArAhaNA kiriyA // 3469 // pAThasiddhA eveti // 3465 // 3466 // 3467 // 3468 // 3469 / / athavA, nedaM gurorAmantraNam, kintvAtmana eveti darzayatiAyAmaMtaNamahavA'vasesakiriyAvisaggao taM ca / sAmAiegakiriyAnimAyagaM taduvaogAo // 3470 // 1 kRtyAkRtyaM guravo vidanti vinayapratipattihetozca / ucchrAsAdi pramoktuM tadanApRcchAdi pratiSiddham / / 3464 // 2 guruvirahe ca sthApanA gurUpadezopadarzanArtha ca / jinavirahe iva jinavimbasavaNAmantraNaM saphalam / / 3465 / / rAjJa iva parokSasyApi yathA sevA mantradevatAyA vA / tathaiva parokSasyApi guroH sevA vinayahetuH / / 3466 / / athavA guruguNajJAnopayogato bhAvagurusamAdezaH / iha vinayamUladharmopadezanArtha yato'bhihitam / / 3467 / / dhinayaH zAsane mUlaM vinIta: saMyatA bhavet / vinayAttu vipramuktasya kuto dharma: kutastapaH ? / / 3468 / / vinayopacAramanaso bhajanA pUjanA gurujanasya / tIrthakarANAM cAjJA zrutadharmArAdhanA kriyA / / 3469 / / 3 AtmAmantraNamathavA'vazeSa kriyAvisargatastacca / sAmAyikaikakriyAniyAmakaM tadupayogAt // 3470 / / 88 // 1310 //
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ 4004 vizeSA. nio 41311 // athavA, Atmana AtmajIvasyAmantraNamidam-he bho jIva ! sAmAyika karomyaham / katham / avazeSakriyAvisargataH sarvA api kriyA visRjyetyarthaH / taccAtmAmantraNaM sAmAyikaikakriyAyA niyAmaka niyamArtham, tadupayogAt tasyAmevaikasyAM sAmAyikakiyA. yAmupayogAditi // 3470 / / evaM ca sati kimuktaM bhavati ? ityAhaevaM ca savvakiriyA'saMvannayA taduvauttakaraNaM ca / vakkhAyaM hoi nisIhiyAo kiriovaogu vva // 3471 // evaM ca sati sarvAsAmapi pratyupekSaNAdikriyANAM parasparamasaMpannatA'nyonyamanAvAdhatA, tasyAmeva mArabdhakakriyAyAmupayuktakaraNaM cAtmAmantraNena vyAkhyAtaM vizeSeNa kathitaM bhavati, yathA naiSadhikyA naiSedhikaraNena bAhyakriyAniSedhato vasatyabhyantarakiyopayoga eva kathito bhavatyevamihApIti // 3471 / / athavA, jina-siddhAyAmantraNArtho'yaM bhadantazabda iti darzayatiahavA jahasaMbhavao bhadaMtasaddo jiNAisakkhINaM / AmaMtaNAbhidhAI tassakkhije thiravvayayA // 3472 // gahiyaM jiNAisakkhaM mai tti tlljj-gorv-bhyaao| sAmAiyAiyAre pariharao taM thira hoi // 3473 // vyAkhyA-athavA, yathAsaMbhavato ye kecanAtizayajJAnino jina-siddhAdayaH saMbhavanti, teSAM jinAdInAM sAkSiNAmAmantraNAbhidhAyI bhadantazabdaH, 'bho bho jinAdayo bhadantAH / yuSmatsAkSikaM karomyahaM sAmAyikam iti / tatsAkSikatve ca sAmAyikakartuH sthiravratatA bhavatIti / katham ? ityAha-jinAdisAkSikaM gRhItaM mayA sAmAyikam, ataH paripAlanIyamevedam, ityanayA vAsanayA sAmAyikAticArAn pariharatastasya tat sAmAyikavrataM sthiraM bhavati / kutaH ? ityAha - 'tallajjetyAdi' teSAM jinAdInAM satkA yA lajjA, teSu ca yad gauravaM yo bahumAnaH, yacca tadIyaM bhayaM tasmAditi // 3472 // 3473 // 111000000000000000000kakakakaThaThata 1 evaM ca sarvakriyAsaMpannatA tadupayuktakaraNaM ca / vyAkhyAtaM bhavati naiSedhikyA kriyopayoga iva // 3471 / / 2 athavA yathAsaMbhavato bhadantazabdo jinAdisAkSiNAm / AmantraNAmidhAyI tatsAkSye sthiravatatA // 3472 / / gRhItaM jinAdisAkSye matiriti tallajjA-gaurava-bhayAt / sAmAyikAticArAn pariharatastat sthiraM bhavati // 3473 / / // 1311 // Jain Educationain For Personal and Price Use Only 18 w ww.jainelibrary.org
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 1312 // athavA, bhadantazabdo'yaM nAmantraNArthaH, kintu sAmAyikasyaiva vizeSaNArtha iti darzayannAhaahavA bhaMtaM ca tayaM sAmaiyaM cei bhaMtasAmaiyaM / pattamalakkhaNamevaM bhaMtesAmAiyaM taM ca // 3474 // bhadantaM ca tat sAmAyikaM ca bhadantasAmAyika karomyaham-kalyANaprApakaM sukhAvahaM ca yat sAmAyikaM tadahaM karomi nAnyadi tyarthaH / 'bhaMtesApAiyaM' ityatra tu yadevamekArAntatvaM tadetadalakSaNamalAkSaNikamato lupyata iti / 'taM ca tti' taca kimarthamevaM viziSyate ? / / 3474 // kimanyadapi sAmAyika vidyate ? ityAhanAmAivudAsatthaM naNu so sAvajjajogaviraI o / gammai bhaNNai na jao tatthavi nAmAisabbhAvo // 3475 // nAma-sthApanAdisAmAyikavyudAsArthamidamevaM viziSyate, nAmAdisAmAyikAnAM kalyANaprApakatva-sukhAvahatvAbhAvAt , bhadantavizeSaNAdU bhAvasAmAyikamiha gRhyata iti bhAvaH / Aha-nanvasau nAmAdivyudAsaH 'sAvaja jogaM paJcakkhAmi' ityAdivacanAt sAvaghayogaviratirgamyate / na hi sAvadyayogaviratirUpANi nAmAdisAmAyikAni bhavantIti / bhaNyate'trottaram-'na tti' na tvadvaco yujyate, tatrApi sAvadyayogaviratau nAma-sthApanAdirUpasaMpavAt / idamuktaM bhavati-yadi bhAvasAyadyayogaviratirasau gRhyate, tadA bhavet sAdhyasiddhiH, na caitadasti, niyAmakAbhAvAtH bhadantavizeSaNe tu sAmAyikasyeyamapi bhAvarUpA gamyate, nAmAdirUpasAvadyayogaviraterbhadantasAmAyi. karUpatvAyogAditi // 3475 // athavA, bhaMte' zabdAt SaSThI draSTavyeti darzayannAhabhaMtassa va sAmaiyaM bhaMtesAmAiyaM jiNAbhihiyaM / na parappaNIyasAmAiyaM ti bhaMtevisesaNao // 3476 // athavA, 'karemi bhaMtesAmAiyaM' ityatra bhadantasya bhagavataH saMbandhi sAmAyikamaI karomItyevaM ca draSTavyam / tatazca 'bhaMte' iti 1 athavA bhadantaM ca tat sAmAyikaM ceti bhadantasAmayikam / prAptamalakSaNamevaM 'bhaMta'sAmAyikaM taca // 3474 / / 2nAmAdivyudAsAthai nanu sa sAvadyayogaviratistu / gamyate bhavyate na yatastatrApi nAmAdisadbhAvaH / / 3475 / / 3 bhadantasya vA sAmAyika bhantesAmAyikaM jinAbhihitam / na parapraNItasAmAyikamiti bhadantavizeSaNataH // 3476 / / // 1312 //
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1313 // vizeSaNAjinAbhihitaM sAmAyika karomyaham , na punaH paramaNItaM kutIrthikamarUpitamiti // 3476 // tadevaM 'karaNe bhae ya aMte' iti padatrayaM vyAkhyAtam // atha 'sAmAyikam ' iti caturthapadaM vyAcikhyAsurAharAga-dosavirahio samo tti ayaNaM ayo tti gamaNaM ti / samagamaNaM ti samAo sa eva sAmAiyaM nAma // 3477 // ahavA bhavaM samAe nivvattaM teNa tammayaM vAvi / jaM tappaoyaNaM vA teNa va sAmAiyaM neyaM // 3478 // ahavA samAI sammatta-nANa-caraNAI tesu tehiM vA / ayaNaM ao samAo sa eva sAmAiyaM nAma // 3479 // ahavA samassa Ao guNANa lAbho tti jo samAo so / ahavA samANamAo neo sAmAiyaM nAma // 3480 // prAgapi niruktidvAre prAyazcarcitArthAH, sugamAzceti // 3477 // 3478 // 3479 // 3480 // athavA, anyathA vyutpattirityAhaahavA sAmaM mittI tattha ao taNa sAmAo / ahavA sAmassAo lAbho sAmAiyaM nAma // 3481 // sammamao vA samao sAmAiyamubhayaviddhibhAvAo / ahavA sammassAo lAbho sAmAiyaM hoi // 3482 // athavA, sarvajIveSu maitrI sAma bhaNyate, tatra sAmniM ayo gamanaM, sAmnA vA'yo gamanaM vartanaM sAmAyaH, athavA, sAnna Ayo chAbhaH sAmAyaH sa eva sAmAyika nAmeti / athavA, samyagarthasaMzabdapUrvako'yadhAtuH, samyagayanaM vartanaM samayaH, samaya eva svArthi 1 rAga-dveSavirahitaH sama ityayanamaya iti gamanamiti / samagamanamiti samAyaH sa eva sAmAyikaM nAma // 3477 / / athavA bhavaM samAye nirvRttaM tena tanmayaM vApi / yat tatprayojanaM vA tena vA sAmAyikaM jJeyam // 3478 / / athavA samAni samyaktva-jJAna-caraNAni teSu tairvA / ayanamayaH samAyaH sa eva sAmAyikaM nAma // 3479 / / athavA samasyAyo guNAnAM lAbha iti yaH samAyaH saH / athavA samAnAmAyo zeyaH sAmAyikaM nAma || 3480 / / 2 athavA sA maitrI tatrAyastena mAmAyaH / athavA sAmna Ayo lAbhaH sAmAyikaM nAma / / 3481 / / 3 samyagayo vA samayaH sAmAyikamubhayavRddhibhAvAt / athavA sAmyasyAyo lAbhaH sAmAyikaM bhavati / / 3482 / / // 1313 //
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. ne bRhdvaattH| // 1314 // kekaJyatyayopAdAnAdubhayatra vRdibhAvAcca sAmAyikam athavA, samyagAyo lAbhaH samAyaH, sa eva sAmAyikam athavA samasya bhAvaH sAmyam, sAmyasyAyo nipAtanAta sAmAyaH, sa eva sAmAyikAmiti / / 3482 // 3482 // athavA, anyathA niruktavidhirucyata ityAhaahavA niruttavihiNA sAmaM sammaM samaM ca jaM tassa / ikamappae pavesaNameyaM sAmAiyaM neyaM // 3483 // athavA, niruktavidhinA bahuvyutpattikametat sAmAyika jJeyaM jJAtavyamiti / katham ? iti / atrocyate- ikazabdo dezIvacanaH kyApi pravezArthe vartate / AtmopamayA pareSAM duHkhasyAkaraNaM sAmeha gRhyate, tasya sAmna ikaM yadAtmani pravezanam, nakArasyAyAdezani. pAtanAt, tat sAmAyikam / tathA, samyagdarzana-jJAna cAritratrayasya parasparaM yojanaM samyagihocyate, nirvANasAdhakatvena tadyogasyaiva paramArthataH samyagrUpatvAt, tasya samyagdarzanAdirUpasya 'samyag ityetasyAtmani yadikaM pravezanaM, yakArAderayAdezanipAtane sakArasya ca dIrghatve, tat sAmAyikam / tathA, rAga-dveSamAdhyasthyamAtmanaH sarvatra tulyarUpeNa vartanaM samamucyate, tasya samasyAtmani yadikaM pravezanam, samazabdAdayAgame sakArasya dIrghatve, tat sAmAyikamiti // 3483 / / atha sarvazabdaM vyAcikhyAsurAhakiM puNa taM sAmaiyaM savvasAvajjajogavirai tti / siyae sa teNa savvo taM savvaM kaivahaM savvaM ? // 3484 // kiM punastad yathoktazabdArtha sAmAyikam ? ityatrAha-sarvasAvadyayogaviratiriti / atha sarva iti kA zabdArthaH ? / ucyate'mR gatau' ityasya dhAtoH sriyate sa iti, striyate'neneti vauNAdike vapratyale sarvaH padArtho, vastuni tu vAkye tat sarva vastviti bhavati / katividhaM punaridaM sarva bhavati // ityaSTAzItigAthArthaH // 3484 / / atha 'katividhaM sarvam ? iti praznottaramAhanAma ThavaNA davie Aese ceva niravasesa ca / taha savvadhattAsavvaM ca bhAvasavvaM ca sattamayaM 13485 // 1 athavA niruktavidhinA sAma samyak samaM ca yat tasya / ikamAtmani pravezanamatata sAmAyikaM jJeyam / / 3484 // 2 kiM punastat sAmAyika sarvasAvadyayogaviratiriti / siyate sa tena sarvastat sarva katividha sarvam ? / / 3485 // 3 nAma sthApanA dravyamAdezazva niravazeSa ca / tathA sarvadhattAsarva ca bhAvasarva ca sakSamakam / / 3485 / kakakakakakakakakaka 44040000000... 4 // 1314 // Jain Educational For Personal and Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvattiH / // 1315 // 62 nApasarvam, sthApanAsarvam, dravyasarvam, Adezasarvam, niravazeSasarvam, tathA, sarvadhattAsarvam, bhAvasarvaM ca saptamam / iti niryu ktigAthArthaH // 3485 // tatra nAma sthApanAsarva sugamam, dravyasa tu jJa bhavyazarIravyatiriktaM vyAcikhyAsurAhakaisiNaM davvaM savvaM taddeso vA vivkkhyaabhimo| vve taddesammi ya savvAsavve ca ubhaMgo // 3486 // savvAsavve davve desammi ya nAyamaMgulidavvaM / saMpuNNaM desoNaM pavvaM pavvegadeso ya // 3487 // vyAkhyA-ihAGgulyAdidravyaM yadA kRtsnaM sarvairapi nijAvayavaiH paripUrNa vivakSyate tadA sarvamucyate / evaM tasyAGgulyAdidravyasya parvAdiko dezo nijAvayavaparipUrNatvavivakSayA sarvo'bhimataH / vAzabdo'trASizabdArthe vyAkhyAtaH / etadeva cAGgulyAdidravyaM tadezo vA yadA'paripUrNatayA vivakSyate tadA pratyekamasarvatvaM draSTavyam / tatazca dravye tadeze ca sarvAsarvatvena vivakSite caturbhaGgo bhaGgacatuSTayaM bhavati tadyathA-dravyaM sarva dezo'pi sarvaH, dravyaM sarva dezo'sarvaH, dezaH sarvo dravyamasarvam, dezo'so dravyamapyasarvamiti / atra dravyasya sarvatve'sarvatve ca dezasyApi sarvatve'sarvatve ca yathAkramaM jJAtamudAharaNam tadyathA-aGgulidravyaM saMpUrNa vivakSitaM dravyasatramucyate, tadeva dezonaM vivakSitaM dravyAsarvamabhidhIyate, parva punaH saMpUrNa vivakSitaM dezasarva vivakSitam, pabaiMkadezastu dezAsarvamiti // 3486 // 3487 // ukta dravyasarvam // athAdezasarvamAhaAeso uvayAro so bahutarae pahANatarae vA / dese vi jahA savvaM bhattaM bhuttaM gao gAmo // 3488 // Adeza upacAraH, sa ca bahutare pradhAnatare vA dezo'pi sarvatayA pravartate, tadyathA-parigRhItabhaktamadhyAd bahutare mukta satyAdizyate-'sarvamanena bhuktam' iti / pradhAnatarAdeze ca katipayapuruSeSu gateSu zeSeSvavatiSThamAneSvapyAdizyate loke yathA 'gataH sarvo grAmaH' iti // 3488 / / 1 kRtsnaM dravye sarva dezo vA vivakSayAbhimataH / dravye tadeze ca sAsarve caturbhaGgI // 3486 / / sarvAsarve dravye deza ca jJAtamakuladravyam / saMpUrNa dezonaM parva pakadezazca / / 3487 / / 2 Adeza upacAraH sa bahutarake pradhAnatara ke vA / deze'pi yathA sarva bhaktaM bhuktaM gato prAmaH // 3488 // // 131 For Personal and Private Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1316 // Jain Educational niravazeSa sarvamAha duvihaM tu niravasesaM savvAsesaM tadekkadeso ya / savvAsesaM savve aNimisanayaNA jahA devA || 3489 || tasA parisesaM savve asurA jahA asiyavaNNA / jaha joisAlayA vA savve kira teulessAgA // 3490 // vyAkhyA - niravazeSaM punardvividham - vivakSitasarvavastuniravazeSaM taddezaniravazeSaM ca / tatra sarvaniravazeSaM yathA sarve'nimiSanayanA devAH / ihAnimiSanayanatvamaparizeSeSvapi deveSu vartate, sanimiSatvasya teSvabhAvAditi / taddezAparizeSaM tu yathA-sarve'pyasita varNAH kRSNA asurAH, yathA vA jyotiSkALayA devAH sarve kila tejolezyAkAH / ihAsurA jyotiSkALayAca devAH samastadevAnAM pratyekamekadeze vartante teSu sarveSu yathAsaMkhyaM kRSNavarNatvaM tejolezyAyuktatvaM ca vartata iti dezAparizeSaM mantavyamiti || 3489|| 3490 || atha sarvabhattAsarvamAha - jIvAjIvA savvaM taM dhatte teNa savvadhatta tti / savve vi savvadhattAsavvaM jamao paraM NannaM // 3491 // iha sarvamapi loke yadasti tat sarva jIvAcAjIvAztha, tat sarva dhatte dhArayati yena kAraNena tena sA vivakSA nipAtanAt sarvadhattA, saiva ceha jIvAjIvarUpA vivakSA sarvadhattAsarvamucyate yasmAdato jIvAjIvarAzidvayAt paraM nAnyat kizcidastIti // 3491 // Aha- nanu dravyasarvasyAdezasarvasya niravazeSa sarvasya sarvadhattA sarvasya ca kaH prativizeSaH 1 ityAhaaha davvanyamegaM davvAdhAraM ti bhinnamannehiM / egANegAdhArokyArabheeNa cAdasaM // 3492 // bhiNNamasesaM jamihegajAivisayaM ti savvadhatAo / bhinnA ya savvadhattA savvAdhAro tti savvesiM // 3493 // 1 dvividhaM tu niravazeSaM sarvazeSaM tadekadezaJca / sarvAziSaM sarve'nimiSanayanA yathA devAH / / 3489 / / taddezAparizeSaM sarve'surA yathA'sitavarNAH / yathA jyotirAlayA vA sarve kila tejolezyAkAH / / 3490 / / 2 jIvAjIvAH sarve tad dhate tena sarvadhattati / sarvasminnapi sarvadhattAsarva yadataH paraM nAnyat // 3491 || 3 atha dravya sarvamekaM dravyAdhAramiti bhinnamanyaiH / ekAnekAdhAropacArabhedena cAdezaH || 3492 // bhinnamazeSaM yadi hai kanAtiviSayamiti sarvadhattAtaH / bhinnA ca sarvadhattA sarvAdhAra iti sarvebhyaH || 3493 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRciH / // 1316 //
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ 1999.900 vizeSA0 51317 // vyAkhyA-atha 'dravyasAdInAM bheda ucyate' iti zeSaH / tatra dravyasarva tAvadekadravyAdhAramuktamityanyebhyo bhinnam, teSAM tadrUpatvAbhAvAt / Adezasarva tvekAnekadravyAdhAramiti kRtvA tathopacArabhedena ca 'bhinnamanyebhyaH' iti vartata iti / azeSasamapi sarvadhattAsarvasmAt pUrvoktAbhyAM ca bhinnam, yasmAdekajAtiviSayaM taditi / sarvadhattApi sarvebhyaH pUrvebhyo bhinnA, sarvavastvAdhAratvAditi / / 3492-93 // aya bhAvasarvamAhakammodayassahAvo savvo asuho suho ya odaio / mohovasamasahAvo savvo uvasAmio bhAvo // 3494 // kammakkhayassahAvo khaio savvo ya mIsao mIso / aha savvadavvapariNairUvo pariNAmio savvo // 3495 // sugame / / 3494 // 3495 // nanu saptavidhasarvamadhyAt kenAtrAdhikAraH ? ityAhaahigayamasesasavvaM visesao sesayaM jahAjogaM / garahiyamavajamuttaM pAvaM saha teNa sAvajaM // 3496 // iha 'sarva sAvadhaM yoga pratyAkhyAmi' iti saMbandhAd niravazeSasarva vizeSato'dhikRtam, zeSakaM tu SaDvidhaM sarva yathAyogaM yad yatra yujyate tat tatra yojanIyamiti / tadevaM 'karaNe bhae ya aMte sAmAiya sancae' ityAdimladvAragAthAyAH paJca padAni vyAkhyAtAni / atha SaSThaM sAvadhapadaM vyAcikhyAsurAha-'garahiyamityAdi' garhitaM nindhaM vastvavadyamuktam, taccheha pApam, saha tenAvayena vartata iti sAvadhastaM sAvadhaM yoga 'pratyAkhyAmi' iti vakSyamANaM gamyata iti // 3496 // athavA, anyathA sAvadhazabdo vyutpAdyata ityAhaahaveha vajaNijjaM vajaM pAvaM ti sahasakArassa / digghattAdesAo saha vajeNaM ti sAvajaM // 3497 // 1 karmodayasvabhAvaH so'zubhaH zubhazcaudAyakaH / mohopazamasvabhAvaH sarva aupazAmiko bhAvaH / / 3494 / / karmakSayasvabhAvaH kSAyika: sarvazca mizrako mizraH / atha sarvadravyapariNatirUpa: pAriNAmikaH sarvaH / / 3495 / / 2 adhigatamazeSasarva vizeSataH zaSakaM yathAyogam / gAItamavadyamuktaM pApaM saha tena sAvadyam // 3496 / / 3 athavaha varjanIyaM vaya pApamiti sahasakArasya / dIrghatvAdezAt yaha vajyeneti savarNyam // 3497 // // 131 // 6600 For Personal and Price Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadatiH / // 13 // athavA, iha varjanIyaM varNyata iti vayaM pApamucyate, saha varthena vartata iti sahasya sabhAvAt samakArasya ca prAkRtatvena dIrghatvavidhAnAt sAvarSImityuktaM savapaH sapApo yogastaM savaya'miti // 3497 // yogapadavyAkhyAnArthamAhajogo joyaNamAyakiriyA samAdhANamAyavAvAro / jIveNa jujjae vA jao samAhijjae so tti // 3498 // jaM teNa jujjae vA sa kammuNA jaM ca jujjae tammi | to jogo so ya mao tiviho kAyAivAvAro // 3499 // vyAkhyA-'yuji yoge' 'yuja samAdhau vA' yojanaM yoga AtmakarmasaMbandha ityarthaH / athavA, Atmanazcalana-spandanAdikriyayA sabhyagAdhAnaM yojanaM yogaH sakarmaka AtmavyApAra ityrthH| athavA, jIvena saha yujyate samAdhIyate saMbadhyate sa yasmAt, tato yogo jIvavyApAra eveti / athavA, sa AtmA tena kRtvA karmaNA saha yujyate yasmAt tato yogaH / athavA, yasmAt tasmin yoge satyAtmA karmaNA yujyate tato yogaH / sa ca trividhaH kAyAdivyApAro mataH-mano-vAk kAyavyApAra ityarthaH / / 3498 / / 3499 / / atha sarvAdipadAnAM kriyayA saha saMbandhaM kurvannAha -- savvA sAvajo tti ya jogo saMbajjhae tayaM savvaM / sAvaja jogaM ti ya paccakkhAmi tti vajemi // 3500 // sarbo niravazeSaH sAvadyayoga iti saMbadhyate / taM sarva sAvadyayogaM pratyAkhyAmIti kriyA pratyAcakSe vA vrjyaamiityrthH||3500|| iha pratyAkhyAmi pratyAcakSe ceti kriyAdvaye'pi sAvadyayogasya pratyAkhyAnaM gamyate, atastadeva pratyAkhyAnaM vyAcikhyAsurAhapaisaho paDisehe akkhANaM khAvaNA'bhihANaM vA / paDisehassakkhANaM paccakkhANaM nivitti tti // 3501 // pratizabdo'tra pratiSedhe vartate, AkhyAnaM tvAbhimukhyena vA''dareNa vA khyApanA prakathanaM, cakSipakSe'bhidhAnaM vA, pratiSedhasyAkhyAnaM pratyAkhyAnaM nivRttiH // iti gAthASoDazakArthaH // 3501 // 1 yogo yojanamAtmAkriyA samAdhAnamAtmavyApAra: / jIvena yujyate vA yataH samAdhIyate sa iti || 3498 // yat tena yujyate vA karmaNA yaca yujyate tasmin / tato yogaH sa ca matasvividhaH kAyAdivyApAraH / / 3499 // sarvaH sAvadha iti ca yogaH saMbadhyate tat sarvam / sAvadhaM yogamiti ca pratyAkhyAmIti varjayAmi || 3500 // 3 pratizabdaH pratiSedhe AkhyAnaM khyApanA'bhidhAnaM vA / pratiSedhasyAkhyAnaM pratyAkhyAnaM nivRttiriti // 3501 // // 1318 // For Personal and Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 41319 // Jain Education h atha pratyAkhyAnameva bhedato nirUpayannAha - nAThavaNA davie aityapaDisehabhAvao taM ca / nAmAbhihANamuttaM ThavaNAgArakkhanikkhevA || 3502 || tacca matvAkhyAnaM nAma-sthApanA- dravyA'ditthA pratiSedha-bhAvataH SoDhA, tatra pratyAkhyAnamiti yadabhidhAnaM tad nAmarUpaM pratyAkhyAnaM nAmapatyAkhyAnamucyate / 'agAra ti' bahirmukhahastAkA ra karaNa mUrdhvAGgulikampamAna hastA kArakaraNaM vA, akSAdau nikSepo vA sthApanApratyAkhyAnam / / iti niyuktigAthA saMkSepArthaH / / 3502 / / dravyapratyAkhyAna svarUpaM bhASyakAraH mAha - devvarasa va davvANa va davvanbhUyassa davvaheuM vA / davvaM paccakkhANaM niNhAINaM va savvaM pi || 3503 // dravyasya vA sacittAdeH, dravyANAM vA sacittAdInAM pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnaM dravyabhUtasya vA bhAvarahitasyAbhavyAdeH pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnam / athavA dravyahetukaM dravyalAbhArthaM pratyAkhyAnaM dravyapratyAkhyAnam / athavA, nivAdInAM yat pratyAkhyAnaM, tat sarvamapi dravyapratyAkhyAnamucyata iti / / 3503 / / aditthApratyAkhyAnaM pratiSedhamatyAkhyAnaM cAha- bhikkha adANamaitthA paDiseho rogiNo vva kiriyAe / siddhaM paJccakkhAo jaha rogI savvavijehiM // 3504|| bhikSAcarANAM bhikSAyAmatigaccheti vacanAt aditthAvacanAd vAdAnamatigacchapratyAkhyAnamAdityApratyAkhyAnaM ceti / asAdhya rogiNaH kriyAyAH pratyAkhyAnaM pratiSedhaH prtissedhprtyaakhyaanmucyte| siddhaM caitalloke'pi yathA vaktArastatra bhavanti - 'pratyAkhyAto'yaM rogI sarvavaidyaiH' iti / asya sthAne niryuktau kvacid nirviSayAjJAnarUpaM kSetrapratyAkhyAnaM dRzyata iti / / 3504 / bhAvapratyAkhyAnamAha 1 nAma sthApanA dravyA-'ditthA pratiSedha-bhAvatastaca / nAmAbhidhAnamuktaM sthApanA''kArAkSa nikSepau || 3502 // 2 dravyasya vA dravyANAM vA dravyabhUtasya vA dravyahetorvA / dravyapratyAkhyAnaM nihatrAdInAM vA sarvamapi || 3503 / / 3 bhikSAdAnamaditthA pratiSedho rogiNa iva kriyAyAH / siddhaM pratyAkhyAto yathA rogI sarvavaidyaiH / / 3504 / / For Personal and Private Use Only 1001 bRhadvRttiH / // 1319 //
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1320 // bhAvasma bhAvao bhAvaheumaha bhAva evaM vAbhimayaM / paccakkhANaM duvihaM taM suyamiha nosuyaM ceva // 3505 // bRhadvRttiH / puvvaM nopuvvasuyaM paccakkhANaM ti puvvasuyamuttaM / AurapaccakkhANAiyaM ca nopuvvasuyamuttaM // 3506 // nosuyapaccakkhANaM mUluttaraguNavihANao duvihaM / savve dese ya mayaM iha savvaM savvasadAo // 3507 // vyAkhyA -bhAvasya sAvadhayogapariNAmasya pratyAkhyAnaM bhAvapratyAkhyAna, bhAvato vA zubhapariNAmotpAdAt pratyAkhyAnaM bhAvapatyAkhyAnam, bhAvahetorvA sarvakarmakSayArtha, bhAva eva vA sAvadyayogaviratilakSaNe pratyAkhyAnaM bhAvapratyAkhyAnamabhimatam / tacca dvividham - bhutabhAvapratyAkhyAnam , nozrutabhAvapratyAkhyAnaM ceti / zrutabhAvapratyAkhyAnaM punarapi dvividham -'pucvaM ti' pUrvazrutapratyAkhyAnam, 'nopuccasuyaM ti' nopUrvazrutapratyAkhyAnaM ceti| tatra paccakkhANaM vi' ihaikadezena samudAyasya gamyamAnatvAd yat pratyAkhyAnasaMjJitaM / navamaM pUrva tat pUrvazrutapratyAkhyAnamuktam , AturapratyAkhyAnAdikaM tu zrutaM nopUrvazrutapratyAkhyAnamuktam, tasya pUrvagatabAhyatvena pUrvazrutatvAyogAditi / yattu zrutaniSedharUpaM nozrutamatyAkhyAnaM tadapi mULottaraguNavidhAnAd mUlottaraguNabhedAd dvividham mUlaguNapratyAkhyAnam , uttaraguNapratyAkhyAnaM cetyarthaH / idamapyekai dvividhaM patam-sarvato dezatazca / iha ca sarva sarvamUlaguNapratyAkhyAnaM sarvottaraguNapratyAkhyAnaM cAdhikRtam / kutaH ? ityAha-savvasaddAu tti' 'savvaM sAvajaM joga' ityatra sarvazabdopAdAnAdityarthaH // 3505 // 3506 // 3507 // ___ atha 'yAvajjIvayA' iti padaM vyAcikhyAsurAhajIvo tti jIvaNaM pANadhAraNaM jIviyaM ti pajAyA / gahiyaM na jIvadavvaM gahiyaM vA pajayavisiDhe // 35.8 // iha 'yAvajjIvo yasyAM pratyAkhyAnakriyAyAM sA yAvajjIvA tayA sarva sAvA yoga pratyAkhyAmIti kilAyamartho'bhipreta iti / jIva iti kimucyate ? ityAha--jIvanamiti, jIvanaM pANadhAraNaM jIvitamiti ca paryAyAH / yathAzrutasaMbandhena tu 'jIvati' iti jIva iti jIvadravyamiha na gRhatim, vakSyamANadoSasaMbhavAt / gRhItaM vA jIvadravyamapi / kiM nirviziSTam / netyAha-paryAyaviziSTam - 1 bhAvasya bhAvato bhAvahetoratha bhAva eva vAbhimatam / pratyAkhyAnaM dvividhaM tat zrutamiha nozrutaM caiva / / 3505 / / pUrva nopUrvazrutaM pratyAkhyAnamiti pUrvazrutamuktam / AturapratyAkhyAnAvikaM ca nopUrvazrutamuktam // 3506 / / nozrutapratyAkhyAnaM mUlottaraguNavidhAnato dvividham / sarvato dezatazca matamiha sarva sarvazabdAt // 3507 // // 1320 // 2 jIva iti jIvanaM prANadhAraNaM jIvitamiti paryAyAH / gRhItaM na jIvadravyaM gRhItaM vA paryAyaviziSTam / / 3508 // JanEducational For Personal and Price Use Only
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1329 // ihathavajIvitaparyAyavizeSitamityartha:-yAvadihabhavajIvitaviziSTo jIvastiSThati tAvat syAsyAmyaham, na vihabhavajIvite'pagata iti bhAvaH // 3508 / / jIvadravyagrahaNe tu ko doSa: syAt ? ityAhaIharA jIvajIvaM ti jIvadavvaggahaNe mayassAvi / paccakkhANaM pAvai gahiyamao jIviyaM taM ca // 3509 // itarathA 'yAvajjIvas' ityatrAvizeSitajIvagrahaNe mRtasyApi pratyAkhyAnaM mAmoti, avizeSitajIvadravyasya sarvadaiva bhAvAt / ato jIvazabdena jIvitamiha gRhItam / tacca nAmAdibhedabhinnamityuttareNa saMbandha iti // 3509 // sAneva jIvitasya nAmAdibhedAnAhanAma ThavaNA davie ohe bhava tabbhave ya bhoge ya / saMjama-jasama-saMjamajIviyamii tavibhAgo'yaM // 3510 // nAmajIvitam, sthApanAjIvitam, dravyajIvitam, oghajIvitam, bhavajIvitam, tadbhavajIvitam, bhogajIvitam, saMyamajIvitam, yazAjAvitam, asaMyamajIvitam, ityepa tasya jIvitasya vibhAgo bhedaH // iti dvAragAthAsaMkSepArtha iti // 3510 // atra nAma-sthApanAjIvite sugame, ato dravyajIvitasvarUpaM vivarISurAhadaivye hiraNNa-bhesajja-bhatta-puttAI jIviyanimittaM / jaM davajIviyaM taM davvassa va jIviyamavatthA // 3511 // 'dabve tti' dravyajIvite vicArye tad dravyajIvitaM, yat kim ? ityAha-'jati' yat kanaka-bhepaja-bhakta-putrAdikaM jIvitanimittaM jIvitopaSTambhakArakam / athavA, sacittA vittabhedabhinnasya dravyasyaiva yayA'vasthayA 'jIvati pAradaH' 'jIvati vipam' 'jIvatyabhrakam' 'jIvati loham' ityevaM tAmra-suvarNAdiSvapi vAcyam, 'na punaretadadyApi mRtam' ityAdivyapadezaH pravartate sA viziSTA kAcidavasthA dravyajIvitamucyata iti / / 3511 // 1 itarathA yAvajIvamiti jIvadravyagrahaNe mRtasyApi / pratyAkhyAnaM prApnoti gRhItamato jAvitaM taca / / 3209 / / 2 nAma sthApanA dravyamogho bhavastadbhatazca bhogazca / saMyama-yazo-saMyamajIvitamiti tadvibhAgo'yam / / 3510 // 3 dravye hiraNya-bhaiSajya-bhakta-putrAdi jIvitanimittam / yad dravyajIvitaM tad dravyasya vA jIvitamavasthA / / 3511 / / // 13 // 166 Per Personal and Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadvRttiH / // 1322 // athaugha -- bhavajIvitayovivaraNamAha - AussaddabbatayA sAmannaM pANadhAraNamihoho / bhavajIviyaM ca uddhA neraiyAINa jAvatthA // 3512 // AyuSa AyumAtrarUpasya karmaNaH saMbandhIni yAni santi jIvasya sattAvartIni dravyANi tAnyAyuHsadvyANi tadbhAva Ayu:sadvyatA tayA''yuHsadravyatayA saMsAre paribhramato jIvasya yat sAmAnya mANadhAraNaM yadAzritya siddhA eca mRtA ucyante, na saMsAriNaH, tadiha saMsAriNAM jIvitasAmAnyamAtrarUpamogha oghajIvitamucyata iti / bhavanti prANino'sminniti bhavaH saMsArastatrAvasthitihetu bhUtaM bhavAnIvitam, taccaturdhA / kiM punastat ! ityAha-nArakAdInAM yA janmanaH prathamasamayAcaramasamayaM yAvadavasthA'vasthitiravasthAnaM taddhatutvAt sA bhavajIvitamiti // 3512 // tadbhavajIvitaM bhogajIvitaM cAha tabbhavajIviyamorAliyANa jaM tabbhavovavannANaM / cakkaharAINaM bhogajIviyaM suravarANaM ca // 3513 // punaH punastatraiva vivakSite bhave utpannAstadbhavotpamAsteSAM tadbhavotpannAnAM yajjIvitaM tat tadbhavajIvitamucyate / taccaudArikazarIriNAM tiryag manuSyANAmevAvagantavyam / tatraikendriyANAM punaH punastatraivai kendriyabhava utpadyamAnAnAmanantAni bhavagrahaNAnyetadutkRSTato. 'vaseyam / dvIndriyANAM tu saMkhyAtAni bhavagrahaNAni / paJcendriyatirazvAM manuSyANAM ca saptASTau cA bhavagrahaNAnIti mantavyam / jaghanyatastu sarvatra dve bhavagrahaNe / cakriyazarIriNAM tu deva-nArakANAmidaM na saMbhavatyeva, punaH punastatraivotpatyabhAvAditi / cakradharAdInAM tu bhogapuruSANAM suravarANAM ca devAnAM jIvitaM bhogajIvitAmiti // 3513 // zeSajIvitAni tu trINyAhaseMjamajIviyamisINaM asaMjamajIviyamavirayANaM / jasajIviyaM jasonAmao jiNAINa logammi // 351 // 1 AyuHsadhyatayA sAmAnya prANadhAraNamihoghaH / bhavajIvitaM caturdhA nairAyikAdInAM yAvasthA // 3512 // 2 tadbhavajIvitamaudArikANAM yat tadbhavopapannAnAm / cakradharAdInAM bhogajIvitaM suravarANaM ca / / 3513 // 3 ka. ga. ja. 'rNgnnaannN'| 4 saMyamajIvitamUSINAmasaMyamajIvitamaviratAnAm / yazAjIvitaM yazonAmato jinAdInAM loke / / 3514 // // 1322 //
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhadvatiH 1323 // pAThasiddhA, navaraM 'isINaM ti' RSINAM yatInAmiti / 'jasanAmau ti' yazonAmakarmodayAdityarthaH // 3514 // nanveSAM madhyAt kiM jIvitamihAdhikRtam ? ityAhanarabhavajIviyamahigayaM visesao, sesayaM jahAjogaM / jAvajjIvAmi tayaM tA paccakkhAmi sAvaja // 3515 // bhavajIvitarUpaM narabhavajIvitaM manuSyabhavajIvitaM vizeSato'trAdhikRtam, manuSyANAmeva cAritrasAmAyikAdhikArAta, zeSaM nAmAdijIvitaM yathAyogaM yad yatra yujyate tat tatra yojanIyam / tatazca sa eva manuSyaH pratijAnIte-yAvadanena narabhavajIvitena jIvAmi. tAvat takaM sAvadyayogaM pratyAkhyAmIti // 3515 / / __ athavA, yAvacchabdasyArthamAhajAvadayaM parimANe majjAyAe'vadhAraNe cei / jAvajjIva jIvaNaparimANaM jattiyaM mi tti // 3516 // jAvajjIvamihAreNa maraNamajjAyao na taM kAlaM / avadhAraNe vi AvajjIvaNameveha na o parao // 3517 // vyAkhyA- iha yAvadayaM zabdaniSvartheSu vartate; tadyathA-pasmiANe, paryAdAyAm, avadhAraNe ceti| tatra parimANArtha tAvadAhayAvajjIvamiti / kimuktaM bhavati / yAvad me jIvanaparimANamihabhavAyuSkasya parimANaM tAvantaM kAlaM pratyAcakSa iti / maryAdArthamAiyAvajjIvamityAdi / atra yAvajjIvamini kimuktaM bhavati / AreNa maraNamaryAdAyA arvA pratyAcakSe, na punastatkAlaM pratyAkhyAna| grahaNakAla eva, kintu maraNasImAM yAvata pratyAkhyAmIti / avadhAraNe'pi - yAvadihabhavajIvitaM tAvadeva pratyAcakSe, na tu parataH, devAdyavasthAyAmaviratatve pratyAkhyAnabhaGgaprasaGgAt / 'parato mutkalam' iti vidhirapi na karttavyaH, bhogAzaMsAdoSAnuSaGgAditi svayameva draSTavyamiti / / 3516 / / 3517 / / atrAkSepa-parihArAvAha-- 1 narabhavajIvitamadhigataM vizeSata:, zeSakaM yathAyogam / yAvajIvAmi tat tAvat pratyAkhyAmi sAvadyam / / 3515 / / 2yAvadayaM parimANe maryAdAyAmavadhAraNa ceti / yAvarjavaM jIvanapAramANaM yAvad me iti / / 3516 / / / yAvajIvamihAraNa maraNamaryAdAtto na tatkAlam / avadhAraNe'pi yAvajIvana meveha na tu parataH // 3517 // 1323 // For Personal use only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 hdRci| // 1324 // jAvajIvaM patte jAvajjIvAe liMgavaccAso / bhAvappaccayao vA jA jAvajjIvayA tAe // 3518 // nanUktanyAyena yAvajjIvamiti nirdeza prApte 'yAvajjIvayA' iti nirdezaH kimarthaM bhagavatA sUtrakRtA vihitaH ?' iti zeSaH / atra parihAramAha-'liMgavacAso tiliGgavyatyayo'tra bhagavato'bhimataH, tanetthaM nirdezaH kRta ityrthH| athavA, yAvajjIvazabdAd bhAvamatyaya utpAdyate, tatazcetthaM bhAvapratyaye utpAdite yA 'yAvajjIvatA' iti niSpadyate, tayA yAvajjIvatayA 'pratyAkhyAmi' iti saMbadhyata iti // 3518 // nanvitthamapi 'yAvajjIvatayA' iti prApte 'yAvajjIvayA' iti kathaM bhavati ? ityAha - jAvajIvatayA iti jAvajIvAe vnnnnlovaao| jAvajIvo jIse jAvajjIvAhavA sA u // 3519 // 'yAvajjIvatayA' iti nirdeza prApte yat 'yAvajjIvayA' ityuktam, tat takAralakSaNavarNalopAditi draSTavyam / tRtIyaM parihAramAha-athavA, jIvanaM jIvo yAvajjIvo yasyAM sA yAvajjIvati bahuvrIhistayA 'yAvajjIvayA' ityevaM draSTavyamiti / / 3519 / / atra vineyapRcchAmuttaraM cAhakA puNa sA saMbajjhai paccakkhANakiriyA tayA savvaM / jAvajjIvAe'haM paJcakkhAmIti sAvajaM // 3520 // kA punaH pUrvoktabahuvrIhAvanyapadArthe saMbadhyate ? ityAha-pratyAkhyAnakriyeti / tayA yAvajjIvayA pratyAkhyAnakriyayA sarva sAvadyayogamahaM 'pratyAkhyAmi' iti saMbandha iti // 3520 // parihArAntaramAijIvaNamahavA jIvA jAvajjIvA puga va sA neyaa| tIe pAyayavayaNe jAvajjIvAi taieyaM // 3521 // 1 yAvajjIvaM prApte 'yAvajIvayA' liGgavyatyAsaH / bhAvapratyayato vA yA yAvajjIvatA tayA / / 3518 / / 2 yAvajjIvatayeti 'yAvajjIvayA' varNachopAta / yAvajIvo yasyAM yAvajjIvA'thavA sA tu / / 3519 // 3 kA punaH sA saMbadhyate pratyAkhyAnakriyA tayA sarvam / yAvajIvayA'I pratyAkhyAmIti sAvadyam // 3520 // 4 vinamathavA jIvA yAvajIcA pureva sAyA / tayA prAkRtavacane yAvajjIvayA tRtIyeyam / / 3121 / / 8 // 2324 // For Personal use only MAayo
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 132 // athavA, jIvanaM jIveti strIliGgAbhidhAyaka evAyaM zabdaH sAdhyate, na tu jIva iti puMliGgAbhidhAyakaH / tatazca yathA purA pUrva tathAtrApyartha vApyarthatrayavRttinA yAvacchabdena saha samAse sA yAvajjIvA jJeyA nadyathA-yAvatparimANA jIvA yAvajjIvAevaM maryAdA-'vadhAraNayorapi samAsaH kAryaH, tayA yAvajjIvayA pratyAkhyAmiH prAkRtavacane ca paryanta ekAranirdezena tRtIyeyamavaseyeti // 3521 / / __ atha 'trividhaM trividhena' ityasya vyAkhyAnArthamAhapaccakkhAmi tti mao uttamapurisegavayaNao kttaa| tiNi vihA jassa tao tiviho jogo mo'higo||3522|| taM tivihaM biiyAe paccakkheyamiha kammabhAvAo / tiNNi vihA jassa tayaM tivihaM tiviheNa teNaM ti // 3523 // vyAkhyA-iha 'pratyAkhyAmi' iti vartamAnAyA uttamapuruSaikavacananirdezAt kartA'bhimataH / timro vidhA vidhAnAni bhedA yasya tako'sau trividho mano vAk-kAyavyApAralakSaNo yoga ihAdhikRto mantavya iti / taM trividhaM yogamiha sUtre pratyAkhyeyatvena karmabhAvAd dvitIyayA vibhaktyA 'nirdizati' iti zeSaH / tadanena 'trividham' iti vyAkhyAtam / atha 'trividhena' iti vyAcikhyAsurAha-'tiNNI tyAdi' tisro vidhA bhedA yasya tat trividhaM 'karaNam' iti gamyate, tena trividhena karaNena 'pratyAkhyAmi' iti prakramaH // 3522 // 3523 // nanu 'tena' ityetAvanmAtranirdezAt 'karaNena' iti kathaM labhyate ? ityAha-- teNeti sAdhakatamaM karaNaM taiyAbhihANao'bhimayaM / keNa tiviheNa bhaNie maNeNa vAyAe kAeNaM // 3524 // 'tena' iti tRtIyAvibhaktyabhidhAnAt sAdhakatamaM karaNamAbhimatam / atastena 'trividhena karaNena' ityanantaragAthAyAM vyAkhyAtam / kena punastrividhana karaNena ? iti vineyena bhaNite pRSTe sati sUtrAvayavamAha-'maNeNa vAyAe kAraNaM' iti // 3524 // atra manAkaraNavyAkhyAnamAhamaiNaNaM va mannae vA'NeNa maNo teNa davvao taM ca / tajjoggapoggalamayaM bhAvamaNo bhaNNae maMtA // 3525 // 1 pratyAkhyAmIti mata uttamapuruSaikavacanataH kartA / tisro vidhA yasya sakastrividho yogo mato'dhikRtaH // 3522 / / tat trividhaM dvitIyayA pratyAkhyeyamiha karmabhAvAt / timro vidhA yasya tat trividhaM trividhena teneti // 3523 / / 2 tenati sAdhakatamaM karaNaM tRtIyAbhidhAnato'bhimatam / kena trividhena bhaNite manasA vAcA kAyena // 3524|| 3 mananaM vA manyate vAnena manastena dravyatastava / tadyogyapugaLamayaM bhAvamano bhaNyate mantA // 3525 / / // 1325 For Personal and Price Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1326 // Jain Education h 'mana jJAne' 'manu bodhane' vA, mananam, manyate vA'neneti manastena mana ucyate / tacca dravyato dravyamanastadyogyapudgalamayaM draSTavyam / bhAvamanastu mantA jIvo bhaNyate / idamuktaM bhavati-mano dvividham-dravyamanaH, bhAvamanazca / tatra yat tadyogyairmananayogyairmano vargaNAbhyo gRhItairananteH pudgalairnirvRttaM tad dravyamano bhaNyate / yattu tajjanyaM mananaM cintanaM tad bhAvamano'bhidhIyate, iha tu tadavyatiriktatvAd mantA rial bhAvanastveneokta iti // 3525 // vAkkaraNamAha ari vAguccae vAsee tti vAyatti davvao sA ya / tajjoggapoggalA je gahiyA tappariNayA bhAvo // 3526 // vacanaM vArA, ucyate vA'nayeti vAg / sA ca dravyato dravyavAgatadyogyA bhAvayogyA bhASAvargaNAbhyo gRhItAH pugaLA iti / ye tu tatpariNatA bhASAtvena pariNatA ucyamAnAH pudgalAH sA bhAvo bhAvavAgiti ||3526 || kAyakaraNamAha jIvarasa nivAsAo poggalacayao ya saraNadhammAo / kAo'vayavasamAhANao ya davva-bhAvamao || 3527 // tajjoggapuggalA je mukkA ya paogapariNayA jAva / so hoi davvakAo baddhA puNa bhAvao kAo || 3528 // vyAkhyA- 'civ cayane' iti dhAtozcayanaM kAyaH cIyate'neneti vA kAyo nivAsa- citi-zarIro-pasamAdhAneSu, "Adeza kaH" ityanenAderiha kakAraH, ata evAha - jIvasya kAye nivAsAt, pudgalAnAM cayAt, pratikSaNaM ca vizaraNadharmakatvAt zira-uro bAhA dyavayavAnAmiha samyagAdhAnAcca katvavidhAnahetavo nivAsAdayo'rthA mantavyAH / sa ca kAyo dravya bhAvamayo boddhavyaH - dravyakAyaH, bhAva kAyazcetyarthaH / tatra ya audArikAdivargaNAgatAstadyogyA audArikAdikAyayogyA audArikakAyapariNaterabhimukhatAM prAptA jIvena punaradyApyagRhItAH pudgalAH sa dravyakAyaH, na kevalaM ta eva, kintu ya audArikAdikAyarUpatayA pariNamayya jIvena muktAstyaktAH 1 vacanaM vAgucyate vA'nayeti vAgiti dravyataHH sA ca / tadyogyapudgalA ye gRhItAstatpariNatA bhAvaH || 3526 || 2 jIvasya nivAsAt pugalacayatazca zaraNadharmAt kAyo'vayavasamAdhAnatazca dravya bhAvamayaH || 3527 // yogyapudgalA ye muktAzca prayogapariNatA yAvat / sa. bhavati dravyakAyo baddhAH punarbhAvataH kAyaH // 3528 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / | // 1326 //
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1327 // Jain Educationa h 1661 pudgalAH so'pi dravyakAyo bhavati / kiM sarvadA ? / netyAha- yAvat prayogapariNatA yAvattaM jIvaprayogapariNAmaM na muJcantItyarthaH / taM ca jIvamayogapariNAmaM te muktAH pudgalA jaghanyato'ntarmuhUrtam utkRSTatastvasaMkhyeyaM kAlaM na muJcanti tataH paraM tvavazyaM parityajanti tami ti / ye punarjIvena baddhA audArikAdikAyapariNatimApannAH pudgalAste bhAvataH kAyo bhAvakAya ityarthaH || 3527 // 3528 // tadevaM manaHprabhRti trividhaM karaNaM vyAkhyAya prastutayojanAmAha - "teNa tiviheNa manasA vAyA kAraNa kiM tayaM tivihaM / puvvAhigayaM jogaM na karemiccAi sAvajjaM ||3529 // tena yatheAktasvarUpeNa trividhena karaNena manasA vAcA kAyena mano vAka-kAya lakSaNenetyarthaH / kim ? ata Aha-takaM pUrvAdhikRta trividhaM sAvayaM yogaM na karomItyAdi saMbadhyate na karemi, na kAravemi, karaMtaMpi alNaM Na samajujANAmi, iti saMbadhyata ityarthaH // 3529 // athavA, anyathA saMbandhayannAha - puvvaM va jamuddinaM tivihaM tiviheNa tattha karaNarasa / tivihantaNaM vivarIyaM maNeNa vAyAe kAraNaM // 3530 // tivihamiyANi jogaM paJcakkhayamaNubhAsa sutaM / kiM puNarukka miUNaM jogaM karaNassa niddeso ? // 3531 // to na jahuddesaM ciya niddeso bhaNNae nisAmehi / jogassa karaNatatovadarisaNatthaM viSajjAso // 3532 // desiyamevaM jogo karaNavaso niyayamappahANo ti / tabbhAve bhAvAo tadabhAve vappabhAvAo // 3533 // vyAkhyA - athavA, pUrva sUtre yaduddiSTaM 'trividhaM trividhena' iti, tatra karaNasya trividhatvam - 'paNeNaM, vAyAe, kApaNaM' iti sUtragatenaivAvayavena vivRtaM vyAkhyAtamiti / idAnIM tu trividhaM pratyAkhyeyaM yogaM sUtramanubhASate vivRNoti - ' na karemi, na kAravemi' 1 tena trividhena manasA vAcA kAyena kiM tat trividham / pUrvAdhikRtaM yogaM na karomItyAdi sAvadyam / / 3529 / / 2 pUrva vA yaduddiSTaM trividhaM trividhena tatra karaNasya / trividhatvaM vivRtaM manasA vAcA kAyena || 3530 / / trividhamidAnIM yoga pratyAkhyeyamanubhASate sUtram / kiM punarutkramya yoga karaNasya nirdeza: ? / / 3531 / / tato na yathoddezameva nirdezo bhaNyate nizamaya / yogasya karaNatantropadarzanArtha viparyAsaH || 3532 / / dezitamevaM yogaH karaNavazo niyatamapradhAna iti / tadbhAve bhAvAt tadabhAve vApyabhAvAta / / 3533 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1327 // janelbrary.org
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA // 1328 // ityAdinaiva sUtrAvayavena / atrAha para:- nanu yadyevam, tarhi kiM punaH kAraNam, yena yogamutkramyAtilaGghaca karaNasya prathamaM nirdeza kRtaH / uddezakAle hi prathamaM 'trividham' ityudezAd yoga eva prathamamuddiSTaH, tadanantaraM 'trividhena' ityabhidhAnAt pazcAt karaNasyoddezaH kRtaH / evaM ca sati 'yathodezaM nirdezaH' iti nyAyAdiha nirdezo'pi prathamaM yogasya, pazcAt karaNasya pAmoti, tadyathA-'na karemi, na kAravemi, karataM pi aNNaM Na samaNujjANAmi maNeNaM vAyAe kAraNaM' iti / na caivaM nirdiSTam, vyatyayAbhidhAnAditi / 'to tti' tato na yathAddezameva nirdezo'tra saMjAtaH, tat kimatra kAraNamiti vAcyam ? / gururAha-nizamayAkarNaya, maNyate'tra kAraNam-karaNAdilakSaNasya yogasya karaNatantropadarzanArtha mano-vAk kAyalakSaNakaraNAyattatopadarzanArthamayaM vyatyAsaH kRta iti / etadeva bhAvayati-dezitamupadiSTamevaM vyatyAsakaraNena bhagavatA sUtrakanA-yo'yaM karaNakaraNAdivyApAralakSaNo yogaH sa manaHprabhRtikaraNavazastadAyatta iti niyataM nizcitaM svayamapradhAnaH, tadbhAve karaNabhAva eva bhAvAt, tadabhAve'pi ca karaNAbhAve'vazyamabhAvAditi // 3530 // 3531 // 3532 / / 3533 // kimiti yogaH karaNabhAva eva bhavati, tadabhAve tu na bhavati ? ityAhatassa tadAdhArAo takAraNao ya tpprinniio| pariNaturaNathaMtarabhAvAo karaNameva tao // 3534 // tasya yogasya tadAdhAratvAt karaNAdhAratvAt, tathA, tad manaHprabhRti karaNameva kAraNaM yasya sa tatkAraNastadbhAvastatvaM tasmAt , kAraNatvAt tasya yogasya, tathA, tatpariNatitvAt karaNapariNatirUpatvAt tasya tathA, pariNantuH karaNasyA'nardhAntaratvAdananyatvAt tasya, yataH karaNameva tako'sau yogaH, tatastadAtmakatvAt tadbhAva eva bhavati, tadabhAve tu na bhavati / Aha-yadyevam, uddezo'pyevaM kasmAd na kRtaH 1 / ucyate-yogasyApi pratyAkhyeyatvena prAdhAnyakhyApanArthamiti / tadevaM yogasya karaNAtmakatvaM darzitam // 3534 // atha karaNa-yogayoH puna: samuditayorjIvAtmakatvaM darzayannAhaaito cciya jIvassa vi tammayayA karaNa-jogapariNAmA / gammai nayaMtarAo kayAi, samae jao'bhihiyaM // 3535 // yata eva pariNantuH pariNAmo'narthAntaramuktam, ata eva jIvasyApi tanmayatA svapariNAmarUpakaraNayogAtmatA gamyate / kuta ityAha-'karaNajogapariNAma tti' karaNaM ca yogazca karaNa-yogau tau pariNAmaH svabhAvau yasyAsau karaNayogapariNAmastadbhAvastatvaM 1 tasya tadAdhArAt tatkAraNatazca tatpariNAMtataH / pariNanturanAntarabhAvAt karaNameva sakaH / / 3534 / / 2 etasmAdeva jIvasyApi tanmayatA karaNayogapariNAmAta / gamyate nayAntarAt kadAcit , samaye yato'bhihitam / / 3535 // // 1328 //
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ S vizeSA. // 1326 // tasmAt karaNa yogapariNAmatvAjjIvasya / sa hi karaNa-yogapariNAmena pariNapati / pariNAmazca pariNanturanantaram / ataH karaNayogAtmatA jIvasya gamyate, kadAcit kathAzcid nayAntarAd nizcayalakSaNaM nayAntaramAzrityeti yataH samaye siddhAnte'bhihitam // 3535 // kim ? ityAha-- AyA ceva ahiMsA AyA hiMsa tti nicchao esa / jo hoi appamaco ahiMsao, hiMsao iyaro // 3536 // ihAtmA manaHprabhRtinA karaNena hanana-ghAtanA-'numatilakSaNAM hiMsAM tannittirUpAmahiMsAM ca karotIti vyavahAraH / asyAM ca gAthAyAM nizcayanayamatenAtmaiva hananAdilakSaNA hiMsA, sa eva ca tannivRttirUpA'hiMsetyuktam / tadanenAtmanaH karaNasya yogalakSaNasya karmaNazcaikatvamuktaM bhavatIti / / 3536 // atra parapreyamAzaya pariharabAhaAhegatte kattA kammaM karaNaM ti ko vibhAgo'yaM / bhaNNai pajjAyaMtaravisesaNAo na doso tti // 3530 // Aha paraH-nanvevaM tritayasyApyekatve kartA, karma, karaNaM ceti ko vibhAgaH ?-ko bhedaH / bhaNyate'trottaram-paryAyAntareNa vizeSaNaM paryAyAntaravizeSaNaM tasmAdadoSaH / idamuktaM bhavati-eka eva kartA''tmA vyatiriktaiH kathaJcid bhinnaiH karma-karaNAdiparyAyAntaraiviziSyata iti noktadoSa iti // 3537 / / pUrva bhAvitamapIdaM punarapi smArayannAhaeka pi savvakAragapariNAmANNannabhAvayAmei / nAyA nANANano jaha viSNeyAipariNAmaM // 3538 // ekamapi ghaTAdikaM vastu sarvakArakapariNAmalakSaNamanyAnyabhAvatAmanyAnyarUpatAmeti, yathA jJAtA jIvo jJAnAnanyaH san vijJeyAdipariNAmameti / sa eva hi svajJAna upayujyamAnaH kartA, karaNabhUtajJAnAnanyatvAt sa eva ca karaNaM, svayaM saMvedyamAnastu sa eva vijJeya iti savistareNa prAguktamiti / / 3538 / / 1 AtmaivAhiMsA''tmA hiMseti nizcaya eSaH / yo bhavatyapramatto'hiMsakaH, hiMsaka itaraH / / 3536 / / 2 Ahaikatve kartA karma karaNamiti ko vibhAgo'yam / / bhaNyate paryAyAntaravizeSaNAd na doSa iti / / 3537 // 3 ekamapi sarvakArakapariNAmAnanyabhAvatAmeti / nAtmA jJAnAnanyo yathA vijJeyAdipariNAmam // 3538 // // 1329 // www.irnesbareNa
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAH 41330 // nanu 'sarva sAvadhaM yoga pratyAkhyAmi' ityuktam , kA punarasau sAvadho yogaH' ityAhasaM ya sAvajjo jogo hiMsAIo tayaM sayaM savvaM / na karomi na kAremi ya na yANujANe karatapi // 3539 / / sa ca sAvadho yogo hiMsA-nRta steyAdiko mantavyaH, takaM sarvamapi svayaM na karomi, na kArayAmyanyaiH, evaM nAnujAnAmi kurvantamapIti / / 3539 / / athedaM pratyAkhyAnaM yati-gRhasthayodena vyavasthApayazAhakaraNatigeNekikaM kAlatige tighaNasaMkhiyamisINaM / savvaM ti jao gahiyaM sIyAlasayaM puNa gihINaM // 3540 // atra 'na karomi na kArayAmi' ityAdikamekaikaM yogaM manaHprabhRtinA karaNatrayeNa saha kAlatrikaM cArayet / tatazca trayANAM yo ghana: saptaviMzatilakSaNastatsaMkhyakaM bhaGgakasaMkhyAmAzritya tatsaMkhyApramANamRSINAM sAdhUnAm 'avabudhyate' iti zeSaH / kasmAt ? ityAhayataH 'sarva sAvA yoga pratyAkhyAmi' iti sAdhoH pratyAkhyAnaM gRhAtam, tatastatpatyAkhyAnabhaGgakAnAmetatsaMkhyApramANatA / asarvasA vadyayogapatyAkhyAyinA punahiNAM pratyAkhyAnasya saptacatvAriMzadadhikaM bhaGgakazataM vijJeyamiti / iyamatra bhAvanA-'trividhaM trividhena' ityanena sarvasAvadhayogapratyAkhyAnAdarthataH sAdhupratyAkhyAnasya saptaviMzatirbhaGgAH sUcitAH, te cavaM bhavanti-yad na karoti tad manasA vAcA kAyena, evaM na kArayatyapi manasA vAcA kAvena, evaM na samanujAnIte ca manasA vAcA kAyena, ityevaM vartamAnakALe nava bhaGgA bhavanti, evamatIte'pi nava bhaviSyanti, bhaviSyatyapi nava, ityevaM saptaviMzatirbhaGgAH sAdhupatyAkhyAnasya bhavanti / gRhiNastahi kathaM saptacatvAriMzaM bhaGgakazatamiti cet / ucyate-gRhI sAvadhaM yogaM na karoti, na kArayati, nAnyaM samanujAnIta manasA vAcA kAyena ce. tyeko bhnggH| athavA, na karoti na kArayati nAnujAnIte manasA vacasA ca; athavA, manasA kAyena ca; athavA, vacasA kAyena ca athavA, na karoti na kArayati, nAnujAnIte manasA; athavA, vacasA; athavA, kAyena athavA, na karoli, na kArayati manasA vAcA kAyena athavA, na karoti nAnujAnIte tripirapi krnnaiH| athavA, na kArayati nAnumAnIte tribhirapi karaNaiH; athavA, na karoti na kArayati manasA vacasA; athavA, manasA kAyena ca; athavA, vacasA kAyena ca; athavA, na karoti nAnujAnIte manasA vacasA; 1 sa ca sAvadho yogo hiMsAdikastat svayaM sarvam / na karomi na kArayAmi ca na cAnujAnAmi kurdhantamapi / / 3539 // 2 karaNani kaNakaikaM kAlatrike tripanasaMkhyAtamRSINAm / samiti yato gRhIta saptacatvAriMzataM punaZhiNAm // 3540 / / // 1330 //
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 W1339 // athavA, manasA kAyena; athavA, bacasA kAyena; athavA, na kArayati nAnujAnIte manasA vacasA; athavA, manasA kAyena; athavA, vacasA kAyena; athavA, na karoti na kArayati manasA; athavA vacasA; athavA, kAyena; athavA na karoti nAnujAnAti manasA; athavA, bacasA; athavA, kAyena; athavA, na kArayati manasA athavA vacasA; athavA, kAyena; athavA, na karoti manasA vacasA kAyena; athavA, na kArayati; athavA nAnujAnIte; athavA, na karoti manasA vacasAH athavA, manasA kAyena; athavA vacasA kAyena; athavA, na kArayati manasA vacasA; athavA, manasA kAyenaH athavA vacasA kAyena athavA, nAnujAnIte manasA vacasA ; athavA, manasA kAyena; athavA vacasA kAyena; athavA, na karoti manasA ; athavA vacasA ; athavA, kAyena; athavA, na kArayati manasA ; athavA, vacasA ; athavA, kAyena; athavA, nAnujAnIte manasA; athavA vacasA; athavA, kAyena / evamete vartamAnakAla ekonapaJcAzad bhaGgA darzitAH, evamatIte bhaviSyati ca pratyekamete draSTavyAH / tataH sarve'pi saptacatvAriMzaM zataM bhaGgAnAM bhavati // atra cAyaM bhAvArtha: Jain Educationa Intemational ""tivihaM tiviheNaM paDhamo tivihaM dubiheNa biio hoi / tivihaM ekkAvaheNaM duvihaM tiviheNaM ti cauttho // 1 // duvihaM duviNa paMcama duvikka biheNa chaTTao hoi / ekkaduvihaM tiviheNaM duviheNa ya samama // 2 // ekkavimekavarNa navamo paDhamammi ekkamaMgo ya / sesesu tinni tinni ya tinni ya nava nava ya taha tinni // 3 // nava nava ya hoMti kamaso ee savve vi eguNavannA | kAlatiraNaM guNiyA sIyAlasa tu bhaMgANaM // 4 // Aha kahaM puNa maNasA karaNaM kArAvaNaM aNumaI ya / naha vai-taNujogehiM karaNAI taha bhave maNasA // 1 // 1 trividhaM trividhena prathamastrividhaM dvividhena dvitIyo bhavati / trividhamekavidhena dvividhaM trividheneti caturthaH // 1 // dvividhaM dvividhena pazcamo dvividhamekavidhena SaSThako bhavati / ekadvividhaM trividhena dvividhena ca saptamASTamI || 2 || eka vidhenaikavidhena navamaH prathama ekabhaGgazca / zeSeSu trayastrayazca trayazca nava nava ca tathA trayaH // 3 // nava nava ca bhavanti kramaza ete sarve'pyekonapaJcAzat / kAlatrikeNa guNitA saptacatvAriMzacchataM tu bhaGgAnAm // 4 // Aha kathaM punarmanasA karaNaM kAraNA cAnumatizca / yathA vAk-tanuyogAbhyAM karaNAdi tathA bhaved manasA // 5 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1339 //
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhdvciH| // 1332 // tevahINattA vaya-taNukaraNAINamahava maNakaraNaM / sAbajajogamaNaNaM pannattaM vIyarAgehiM // 1 // kAravaNaM puNa maNasA ciMtei kArao esa sAvajja / ciMtei jaM ca karao suTTha kayaM aNumaI hoi // 7 // " ityalaM vistareNa / tadarthinA tu prajJaptyAdigranthAH samanusaraNIyA iti // 3540 // ete ca bhakA yasyArthato'vagatAH sa eva sAmAyikapratyAkhyAnakuzala iti darzayannAhasIyAlaM bhaMgasayaM paJcakkhANammi jassa uvaladdhaM / so sAmAiyakusalo sesA save akasalA u // 3541 // gatAthA // 3541 // atra 'trividhaM trividhena' iti gRhasthapratyAkhyAnasya prathamaM bhaGgamAzrityAkSepa-parihArAvAha'keI bhaNaMti gihiNo tivihaM tiviheNa tti saMvaraNaM / taM na jao niviDhaM pannattIe biseseuM // 3542 // to kaha nipphattIe'Numainisaho tti so savisayammi / sAmaNNeNannattha o tivihaM tiviheNa ko doso ? // 3543 // puttAisaMtainimittamittamekkArasiM pavaNNassa / jaMpati kei gihiNo dikkhAbhimuhassa tivihaM ti // 3544 // etAstisro'pi pUrvamupoddhAte 'kiM kaivihaM' ityAdigAthAyAM 'kasya sAmAyika bhavati' iti dvAre vistareNa vyAkhyAtA eva; navaraM sAmAnyena svaviSayavAhi ge cintAmutsRjya pratyAkhyAne kriyamANe niyuktAvanumatiniSedha uktaH, anyatra tu vizeSato viSayabahi. bhAMge 'trividhaM trividhana' iti na doSa iti // 3542 // 3543 // 3544 // aparastvAha 1 tadadhInatvAd vaca-stanukaraNAdInAmathavA manaHkaraNam / sAvadhayogamananaM prajJaptaM vItarAgaiH // 6 // kAraNA punarmanasA cintayati kAraka eSa sAvadyam / cintayati yacca kuvataH suSTha kRtamanumatirbhavati // 7 // 2 saptacatvAriMzaM bhaGgazataM pratyAkhyAne yasyopalabdham / sa sAmAyikakuzala: zaSA: sarve'kuzalAstu // 3541 / / 3 kecid bhaNanti gRhiNatrividhaM trividhenevi saMvaraNam / tadu na yato nirdiSTaM prajJaptau viziSya / / 3542 / / tataH kathaM niSpattAvanumatiniSedha iti sa svaviSaye / sAmAnyenAnyatra tu trividhaM trividhena ko doSaH // 3543 // putrAdisaMtatinimittamAtramekAdazI prapannasya / jalpanti kecid gRhiNo dIkSAbhimukhasya trividhAmiti // 3544 // // 1332 // For Personal and Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bRhaddhatiH / // 13 // juttaM saMpayamissaM saMvaraNaM kahamatIyavisayaM tu / kahamauNavaNNabheyaM kae va na kahaM musAvAo ? // 3545 // yuktaM sAMprata vyatoH kAlayoH sAvadyayogasya saMvaraNaM pratyAkhyAnam, tayostasyAdyApyanAsevitatvAta; atItakAlaviSayaM tu : tat kathaM yuktama, pUrvameva tasyAsevitatvAt / kathaM ca tadatItasAvadyayogapratyAkhyAnamekonapazcAzadbhedaM vaktuM yujyate, mUlata evAsaMbhavAt / / kRte vA tasminnatItasAvadhapatyAkhyAne kathaM na mRSAvAdaH, asadbhUtaviSayatvAt ? iti // 3545 // atra parihAramAha'niMdaNamaIyavisayaM na karomiccAivayaNao'bhihiyaM / aNumaisaMvaraNaM vAtItassa karemi jaM bhaNiyaM // 3546 // atItasAvadyayoga na karomi na kArayAmi' ityAdivacanato'tItakRtasAvadyayogaviSayaM nindanamahamidAnI karomItyabhihitam / 'suSTu tadA sAvadyayogAsevanaM mayA kRtam' ityevaMrUpAyA anumatervA saMvaraNaM atItasya sAvadya yogAsevanasyedAnIM 'karomi' iti yad bhaNitaM bhavati - 'na karomi' ityAdinA'tItasya saMvaraNaM karomi' ityetaduktaM bhavatItyarthaH // 3546 / / parihArAntaramAhaahavA tayaviraIo virame sNpymiiyvisyaao| saMpaisAvajjA iva pavajao ko musAvAo ? // 3547 // athavA, tasmAt sAvadyayogAdaviratistadaviratistasyAstadavirateratItAviSayAyAH sAMpatasAvadyAdiva viramAmi sAMpratamahamityevamatItakAlaviSayapatyAkhyAnaM prapadyamAnasya ko mRSAvAdaH ?-na kazciditi // 3547 // __ Aha-nanu 'na karemi na kAravemi na samaNujANAmi' ityetAvataiva vivakSitArthasiddheH 'karataM pi annaM' ityetat kimarthamu. ktam ? ityAzaGkayAha 1 yuktaM sAMpratai-dhyatoH saMvaraNaM kathamatItaviSayaM tu / kathamekonapaJcAzadbhadaM kRte vA na kathaM mRSAvAda: / / 3545 / / 2 nindanamatItaviSayaM na karomItyAdivacanato'bhihitam / anumatisaMvaraNaM vAtItasya karomi yad bhaNitam / / 3546 / / 3 athavA tadAviratArame sAMpratamatItaviSayAyAH / saMpratisAvadyAdiva prapadyamAnasya ko mRSAvAdaH // 3547 // 1333 // Jan Education For Personal and Price Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 bdttiH| // 13344 ne samaNujANaM ti gae karitamaNNaM pi jaM sue'bhihiyaM / saMbhAvaNe'visaddo tadihobhayasahamajjhattho // 3548 // 'na karemi na kAravemi na samaNujANAmi' ityetAvataiva gate siddhe yat 'kareMtaMpi annaM ' iti prastutasAmAyikazrute'bhihitam, tadiha 'kareMtamannaM' ityubhayazabdayormadhyastho madhye vartamAno'pizabdaH saMbhAvane yathA syAdityetadarthamavagantavyamiti // 3548 // kiM punarayamAdhika saMbhAvayati ? ityAine kareMtaM pi tti na kAraveMtamavi nAvi yANujANaMtaM / na samaNujANemi na kArayAmi avi naannujaannaami||3549|| aNNaM pi appayaM piva sahasAkArAiNA payattaMtaM / iha savvo saMgahio kttaa-kiriyaaprNpro|| 3450 // vyAkhyA-yathA''tmAnaM sahasAkArAdinA sAvadyayoge pravartamAnaM 'muSThu kRtam' ityevaM na samanujAnAmi, kintu mithyAduSkRtadAnAdinA tato nivartayAmi, ityevaM kurvantamapizabdAt kArayantamapi anujAnantamapyanyaM na samanujAnAmi yathA cAnyaM kurvantaM na kArayAmi, evamapizabdAt kArayantamapyanyaM na kArayAmItyAha; yathA cAnyaM nAnujAnAmItyevamApazabdAdanujAnantamapyanyaM nAnujAnAmi, ityAdiprakAreNa saMbhavan sarvo'pi kartR kriyAparamparako'pizabdeneha saMgRhIta iti // 3549 // 3550 // athavA, trikAlopasaMgrahArthamapizabda iti darzayannAhanai karitaM vA bhANae avisadA na kayavaMtamiccAI / samaIyamAgamissaM taha na karissaM tamiccAI // 3551 // athavA, 'kurvantamapyanyaM na samanujAnAmi' iti vartamAnakAlamAzritya bhaNite'pizabdAt samatItamapi kAlamanusRtya tad draSTavyam, kRtavantamapyAdizabdAt kAritavantamapyanujJAtavantapyanyaM nAnujAnAmIti / tathA, AgamiSyantamapi kALamaGgIkRtyAdizabdAdetad dRzyam , kariSyantamapyAdizabdAt kArayiSyantamapyanujJAsyantamapyanyaM nAnujAnAmIti / / 3551 / / 8866666666666666.... 1na samanujAnAmIti gate kurvantamanyamapi yat zrute'bhihitam / saMbhAvane'pizabdastadihobhayazabdamadhyasthaH // 3548 / / 2 na kurvantamapIti na kArayantamapi nApi cAnujAnantam / na samanujAnAmi na kArayAmyapi naanujaanaami|| 3549 // anyamapyAtmAnAmiva sahasAkArAdinA pravartamAnam / iha sarvA saMgRhItA kartR-kriyAparamparA / / 3560 // 3 na kurvantaM vA bhANite'pizabdAd na kRtavantamityAdi / samatItamAgamiSyantaM tathA na kariSyantamityAdi // 3551 / / // 1335 ROOO00000 For Personal and Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 11335 // athavA, anyathA trikAlopasaMgraha ityAhasavvaM paJcakkhAmi tti vA tikAlovasaMgaho'bhimao / avisadAo tasseva katta-kiriyAbhihANaM ti // 3552 // athavA, 'sarva sAvadhayoga pratyAkhyAmi' ityanena sAmAnyAbhidhAnena trikAlasaMgraho'bhimataH, asmAdeva sAmAnyAbhidhAnAdatIte saMprati bhaviSyati ca kAle sarva sAvadyayogaM pratyAkhyAmIti gamyata ityarthaH, idAnIM tu 'kareMtaM pi annaM' ityatrApizabdAt tasyaiva kAlatrayastha saMbandhe kartR kriyAbhidhAnamAbhihatam, yathA vartapAnekAle'haM na karomi, na kArayAmi, kurvantamanyaM na samanujAnAmi tathA'pizabdAdatIte bhaviSyati ca kAle na karomi na kArayAmi kurvantamapyanyaM na samanujAnAmIvi pratyekamavagantavyamiti // 3552 / / ___atrAkSepaM parihAraM cAhaevaM savvassAsesavisayao'tIyaNAgaeK pi / pAvai savvaniseho bhaNNai taM naavvaayaao|| 3553 // nanvevamuktaprakAreNAtIte'nAgate ca sarvasminnapi kAle AsevitasyAseviSyamANasya ca sarvasyApi sAvadyayogasya niSedhaH pAmoti / kutaH ? ityAha - 'sabyassetyAdi' sarvasya sarvazabdasyAzeSaviSayatvAdazeSaviSayatvena pUrvamihara vyAkhyAtatyA dityarthaH / na caitad yuktam, atItasAvadyayogasyAsevitatvAt, Asevitasya ca pratyAkhyAne sRSAvAdAdidoSaprasaGgAt, bhaviSyatazca tasya sarvasyApi pratyAkhyAnadoSAnuSanAditi / bhaNyatetrottaram -tadetad na pAmoti / kutaH ityAha-apavAdAva-apavAdabAdhitatvAditi // 3553 // tameva cApavAdaM darzayatibhUyassa paDikkamaNAbhihANao'NumaimetamAgahiyaM / jAvajjIvaggahaNA essassa ya mrnnmjjaayaa|| 3554 // 'tassa bhaMte ! paDikamAmi' ityAdinA prastuta eva sAmAyikasUtre pratikramaNasyAbhidhAnato bhUtasyAtItasAvadyayogasyAnumatimAtrapeva pratyAkhyeyatvenAgRtItam, na punaH sarvo'vi sAvadhayogaH, tadanupatezca pratyAkhyAne na kazcid mRpAvAda ityanantarameva prAguktam / yAvajjIvagrahaNAt punareSyato'pi sarvasAvadhayogasya pratyAkhyAne maraNamaryAdA'pavAdaH, yAvajjIvameva taM pratyAcakSe na parata iti||3554|| 1 sarva pratyAkhyAmIti vA trikAlopasaMgraho'bhimataH / apizabdAt tasyaiva kartR-kriyAbhidhAnamiti // 3552 // 2 evaM sarvasyAzeSaviSayato'tItAnAgatayorapi / prApnoti sarvaniSedho bhaNyate tad nApavAdAt / / 3553 // 3 bhUtasya pratikramaNAbhidhAnato'numatimAtramAgRhItam / yAvajIvagrahaNAdeSyatazca maraNamaryAdA / / 3554 // // 1335 // Per Personal Use One
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 1336 // athavA, asminneva sAmAyikasUtre niravazeSavacano'pi sarvazabdaH pratiniyatatvena vyavasthApita iti darzayannAha - ahavA jAvajjIvaggahaNAo'NAgayAvaroho'yaM / saMpaikAlaggahaNaM na karomiccAigahaNAo || 3555 // bhUyassa paDikamaNAiNA ya teNeha savvasaddo'yaM / neo visesavisao jao ya suttaMtare'bhihiyaM // 3556 // vyAkhyA - athavA, sUtra eva yAvajjIvagrahaNAdanAgatakAlasyAyamavarodhaH - sudIrgho'pyanAgatakAlo yAvajjIvagrahaNAd naiyatyavidhAnena vizeSe vyavasthApita ityartha: / 'na karemi na kAravemi' ityAdivacanAt tu sAMpratakAlagrahaNamiti / ' tassa bhaMte ! paDika mAmi' ityAdisUtrAvayave ca bhUtasyAtItasya sAvadyayogasya pratikramaNAdinA, AdizabdAd nindA garhavidhAnena ca vizeSaviSayatAgarbhamatI|takAlagrahaNamiti zeSaH / yenaivam teneha niravazeSavacano'pyayaM sarvazabdo vizeSaviSayo jJeyaH / tatazca bhaviSyatkAlasAvadyayoga ihajIvitabhavaparyanta evaM niravazeSa sarvazabdena gRhItaH, atIta sAvadyayogo'pyanupatimAtraka evaM niravazeSastena kroDIkRta iti bhAvaH / pUrvamutsargataH kAlatrayagataH samastasAvadyayogaviSayaM sarvazabdaM kRtvA'pavAdena bAdhA proktA, iha tu sAmAyikasUtre niyantraNAdvAreNa prathamata eva dezato niravazeSaviSayatA sarvasadasya darzitA, ityetAvanmAtro vyAkhyAdvayasya vizeSo'vaseya iti / / 3555 / / 3556 / / itthaM caitadaGgIkartavyam, yataH sUtrAntare'pyabhihitam, kim ? ityAha semaIyaM paDikkama paccu paNNaM ca saMvareiti / paccakkhAi aNAgayamevaM ihaI pi vinneyaM // 3557 // subodhA, navaramatItapratikramaNena tadanumanimAtrapratyAkhyAnamuktam / paccakkhAi aNAgayaM' ityatra 'yAvajjIvam' iti zeSaH / tatazca dezato niravazeSaviSayaH sarvazabdaH siddha iti / / 3557 / / 'tassa bhaMte !' ityAdervyAkhyAnArthamAha Jain Educationa International 1 athavA yAvajjIvagrahaNAdanAgatAvarodho'yam / saMpratikAlagrahaNaM na karomItyAdigrahaNAt / / 3555 / / bhUtasya pratikramaNAdinA ca teneha sarvazabdo'yam / jJeyo vizeSaviSayo yatazca sUtrAntare'bhihitam / / 3556 / / 2 samatIta pratikramati pratyutpannaM saMvRNotIti / pratyAkhyAtyanAgata mevamihApi vijJeyam / / 3557 / / For Personal and Private Use Onty bRhadvati 1336 //
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. // 1337 // taissa tti sa saMbajjhai jogo sAvaja evaM jo'higo| tamiti biiyAigArAdabhidhee kimiha tassa ti?||3558|| 'tassa' ityatrAsAvadhikRta eva sAyadyo yogaH saMbadhyate / atra paraH mAha-nanu 'pratikramAmi' iti kriyAyogato dvitIyAdhikArAt 'tam' ityabhidheye vaktavye kimiha SaSThInirdezAt tasyAnyatvam ? iti // 3558 // gururAhasaMbaMdhalakkhaNAe chaTThIe'vayavalakkhaNAe vA / samatIyaM sAvajaM saMbajjhAvei na u sesaM // 3559 // iha saMbandhalakSaNayA'vayavalakSaNayA vA SaSThyA samatItakAlaviSayameva sAvA yogaM saMbandhayati / idamuktaM bhavati-tasya trikA. lagatayogasya saMbandhinaM tadavayavabhUtaM vA'tItasAvadyayogaM pratikramAmIti sAmAnyena saMbandhalakSaNayA'vayavalakSaNayA vA SaSThyA 'tasya' ityatrAtItasAvadyayoga saMbandhayati sUtrakAraH, na tu zeSaM vartamAnameSyantaM vA, tasya saMtriyamANatvAt , pratyAkhyAyamAnatvAca, pratikramaNasya cAtItaviSayatvAditi / / 3559 // atra keSAzcid matamupanyasya dUSayannAhaAvisiTuM sAvajaM saMbajjhAviti kei chaTThIe / tanna paoyaNAbhAvao tahA gaMthaguruyAo // 3560 // pacchittassa paDikkamaNao ya pAyaM va bhUyavisayayAo / tIyapaDikkamaNAo puNaruttAippasaMgAo // 3561 // vyAkhyA-iha kecanApyAcAryadezIyAH 'tasya' ityatra paSThyA aviziSTameva traikAlikaM sAvadhayoga saMbandhayanti / tadetad na yuktam, aviziSTatraikAlikasAvadyayogasaMbandhasyeha prayojanAbhAvAt, tadabhAvazcAtItasyaiva pratikramaNasaMbhavAt / atha sAmAnyayogaM saMbadhya pazcAd vizeSeNAtItasyaiva tasya pratikramaNaM vyAkhyAsyata ityAzaGkayAha-tathA sati granyagurutApasaGgAditi / kiJca, 'pacchittetyAdi' prAyazcittasyaiva pratikramaNarUpatvAta, pAyAzcattarUpameva hi pratikramaNaM nAnyadityarthaH / tataH kim ityAha-prAyazcittasya ca pAyo bhUtavi 1 tasyeti ca saMbadhyate yoga: sAvadha evaM yo'dhikRtaH / tamiti dvitIyAdhikArAdabhidheye kimiha tasyeti / / / 3558 / / 2 saMbandhalakSaNayA SaSThayA'vayavalakSaNayA vA / samatItaM sAvayaM saMbandhayati na tu zeSam / / 3559 / / 3 aviziSTaM sAvadhaM saMvandhayanita kecit SaSThyA / tanna prayojanAbhAvatastathA anthagurutAtaH // 3560 // prAyazcittasya pratikramaNatazca prAyo vA bhUtaviSayatAtaH / atItapratikramaNAt paunaruktyAdiprasaGgAt / / 3561 / / tthtthkkkk0000| Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1338 // Jain Education Int payatvAt -- AsevitasAvadyayogaviSayatvAt kimiha sAmAnyasAdyayogasaMbandheneti / prAyograhaNaM ceha mithyAduSkRtadAnAdevartamAna sAvayogaviSayatvAdapIti / tathA, 'tIyaM paDikamara, paTTappaNNaM saMdare, aNAgayaM paJcakakhAi' ityAdAvatItasyaiva pratikramaNokteneha traikAlyasAmAnyayogasaMbandhaH, paunaruktyAdidoSaprasaGgAcca / sAmAnyasAvayayogo hi 'savvaM sAvajjaM jogaM paccakakhAmi' ityanenaiva pratyAkhyAtaH, kiM tasya' ityatra punarapi grahaNena ? iti bhAva iti / / 3560 / / 3561 / / upasaMharannAha 1 hA paDika mAmiti tassAvarasaM kamAmisadassa / bhavyamiha kammaNA taM ca bhUasAvajjao'NannaM // 3562 // tasmAt tasya 'pratikrayAmi' ityasya zabdasyAvazyaM karmaNA bhAvyam / tataH prakRte kim ? ityAha- taca karma pUrvoktavivakSayA tasthatIta sAmAnyAvayayogasyAvayavabhUtAd bhUtasAvadyayogAdu kanyAyenAnyad na saMbhavati / ta AdihAtItasyaiva sAvadyayogasya saMbandho neparayoH // iti tripaNigAthArthaH // 3562 / / ava 'tihiM tiviNa' ityatrAkSepa parihArAvAha tiviNaM ti na juttaM paipayavihiNA samAhiaM jeNa / atthavigappaNayAe guNabhAvaNaya tti ko doso ||3563 // Aha - nanu 'trividhena' iti na yuktam - 'trividhaM trividhena' iti yat sUtre prathamamuddiSTaM tad na yuktamityarthaH / kutaH ? ityAhanAva padAvadhivet samAhitaM samApitaM - 'maNeNaM vAyAe kAraNaM na karemi kAravemi kareMtaM pi aNNaM na samaNujANAmi' ityanenaiva pratipadanirdezena siddhametadityarthaH / atra parizaramAha - arthavikalpanayA'rthabhedopadarzanAd guNabhAvanayA vA guNabhAvanAta ko doSa na kazcidityarthaH / iyamatra bhAvanA - evaM bukke sAmAnya vizeSabhedarUpatvaM sarvasyApyarthasya darzitaM bhavati, 'tividaM tividveNaM' ityanenaiva vastunaH sAmAnyarUpatAdarzanAt, 'paNeNaM vAyAe' ityAdinA tu tasya vizeSarUpatAprakAzanAditi / anyacca, evamiha punarabhi hite sAmAyika kSaNo yo guNastasya saMbandhinI bhAvanA niviDavAsanAtmanyAropitA bhavatIti na kazcid doSaH // iti nirmuktigAdhArthaH / / 3533 / / 1 tasmAt pratikramAmIti tasyAvazyaM kranAmizabdasya / bhAvyamiha karmaNA taca bhUtasrAvadyato'nanyat // 3562 // 12 vividheneti na yuktaM pratipadavidhinA samAhitaM yena / arthavikalpanayA guNabhAvanayeti ko doSa: ? / / 3563 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH 1338 // Aww.janeibrary.org
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSAH ka kakakakaka bRhadvattiH / // 1339 // 2290000000000000000000:399999990 samAdhAnAntaramAhaahavA maNasA vAyA kAeNaM mA bhave jahAsaMkhaM / na karemi na kAravemi ya na yANujANe ya pattaya // 3564 // athavA, 'paNeNaM vAyAe' ityAdimAtraka evokta 'manasA na karomi, bAcA na kArayAmi, kAyena nAnujAnAmi' ityevaMbhUtamaniSTa yathAsaMkhyaM mA bhUditi 'tivihaM tivideNa' ityabhihitam, yatazca 'manasA na karomi, na kArayAmi, nAnujAnAmi' ityevaM vAcA kAyena saha yogatrayasya pratyeka saMbandho'bhimataH sa nAbhaviSyaditi // 3564 // tataH kim ? ityAdato tivihaM tiviheNaM bhaNNai paipayasamApaNAheuM / na karemi tti paDipayaM jogavibhAgeNa vA sajhaM // 3.565 // tataH 'trividhaM trividhena' iti bhaNyate / kimartham ityAha-pratipadasamApanahetoH yanasA na karomi, na kAravAmi, nAnunAnAmi, evaM bAcA kAyena ca saha yogatrayasya pratyekaM sNbndhhetorityrthH| trividhaM trividhena' ityasyAbhAve dRSagAntaramapyAha-'na karomi' ityAdi / athavA, 'trividhaM trividhena' ityasyAbhAve 'na karomi' ityAdi pratipadaM yogAnA karaNa-kAraNA-'numatiLakSaNAnAM yo vibhAgo vicchedastena prastutAbhimataM vastu sAdhyaM syAt / tathA ca sati pratipattigauravaM syAditi zeSaH / idamuktaM bhavati-'trividhaM trividhena' ityetasyAbhAve 'na karemi maNeNaM vAyAe kAegaM, na kAravemi maNeNaM vAyAe kAraNaM, nANu jANAmi bhaNaM vAyAe kAraNaM' ityevamekaikayogavicchedena karaNatrayasaMbandhe yathAsaMkhyanirAkaraNena prastutAbhimato'rthaH sAdhyo bhavet / evaM ca sati pratipattigauravaM syAt / ataH sukhamatipaya kartavyaM 'trividhaM trividhena' iti / / 3565 / / samAdhAnAntarapAiahavA kareMtamaNNaM na samaNujANe visaddao neyaM / atthavigappaNayAe visesao to samAjojjaM // 3566 // athavA, 'kareMtaM pi annaM na samaNujANAmi' ityatrApizabdAt yat pUrva trikALaviSayaM jJeyamuktam / 'so ci vibhakti vyatyayA. 1 athavA manasA vAcA kAyena mA bhUd yathAsaMkhyam / na karomi na kArayAmi ca na cAnujAnAmi ca pratyekam // 3564 // 2 tatatrividhaM trividhena bhaNyate pratipadasamApanAhetoH / ma kazemIti pratipadaM yogavibhAgena vA sAdhyam / / 3565 // 3 athavA kurvantamanyaM na samanujAnAmyapizabdavo jJeyam / arthavikalpanayA vizeSatastataH samAyojyam / / 3566 / / M // 133 For Personal and Use Only Diw.janmbrary.org
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ EdA bRhadatti / dihAnayArthavikalpanayA vizeSataH samAyojyam / katham ? iti cet / ucyate -atIte kRtasya kAritasyAnumatasya ca saMbandhinI manuvizeSA matiridAnI pratyAkhyAyate, na tu karaNa-kAraNe, tayoH kRtakAritatvAt / itarakAladvaye tu karaNa-kAraNA'numatayaH pratyAkhyeyatvena na . vAryante, aviruddhatvAt / ityasyApyarthasya darzanArtha 'trividhaM' ityAdi kartavyamiti // 3566 // // 1340 // 'bhaMte' ityatidezayannAhabhaMti tti puvvabhaNiyaM teNaM ciya bhaNai kiM puNo bhaNiyaM / savvattha so'Nuvattai bhaNiyaM cAdippautto tti // 3567 // aNuvattaNatthameva ya taggahaNaM nANuvattaNAdeva | aNuvattaMte vidhao jamiha kayA kiMtu jatteNaM // 3568 // 'bhaMte' iti padaM pUrvameva maNitaM vyAkhyAtam, iti neha vyAkhyAyate / tenaiva kAraNena tenaiva hetunA tarhi paro bhaNati-yadi pUrva| mevedaM bhaNitam, tarhi kiM punarapIha bhaNitaM mUtrakRtA ?-nanu sarvatra sUtrAntaM yAvadanuvartate evAsau, bhaNitaM cAnyatra-'Adau prayukto'rthaH sarvatrAnuvartate' iti / gurulaha-satyamevaitat . sUtrAntaM yAvadanuvartanArthameva tasya bhadantazabdasya grahaNaM tadgrahaNamAdau kRtam, kevalaM nAnu. vartanAdeva nAnuvartanamAtrAdeva yasmAdadhikRtA vidhayo'nuvartante bhavanti, kintu yatnena kRtena te bhavanti, tathA coktaM paribhASAsu-'anu. 18 vartante ca nAmavidhayo na cAnuvartanAdeva bhavanti, kiM tarhi ? yatnAd bhavanti / sa cAyaM yatraH, yat tasyAnusmaraNArtha punruccaarnnmiti|| __ athavA, punastagaNane samAdhAnAntaratrayamAha -- ahavA samattasAmAiyakirio tabbisohaNatthAe / tassAIAranivattaNAikiriyatarAbhimuho // 3569 // jaM ca purA niddiDha guruM jahAvAsayAI svvaaii| ApucchiuM karijjA tayaNeNa samasthiya hoi // 3570 // sAmAiyapaccappaNavayaNo vAyaM bhadaMtasaho tti / savvakiriyAvasANe bhANiyaM paJcappaNamaNeNaM // 3571 // 1 bhadanteti pUrvabhANitaM tenaiva bhaNati kiM punarbhaNitam / sarvatra so'nuvartate bhaNitaM cAdiprayukta iti // 3567 / / anuvartanArthameva ca tadgrahaNaM nAnuvartanAdeva / anuvartanta vidhayo yadiha kRtAH kintu yatnena / / 3568 / / 2 athavA samAptasAmAyikakriyastadvizodhanArtham / tasyAticAranivartanAdikriyAntarAbhimukhaH // 3569 / / yaJca purA nirdiSTaM guruM yathAvazyakAni sarvANi / ApRcchaya kuryAt tadanena samarthitaM bhavati // 3570 / / sAmAyikapratyarpaNavacano vA'yaM bhadantazabda iti / sarvakriyAvasAne bhANitaM pratyarpaNamanena / / 3571 / / 1928 For Personal and Private Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhadattiH / vizeSA 9.00.00 // 1341 // vyAkhyA-athavA, samAptamastutasAmAyikapatipattikriyastanmAlinyavizuddhidetostasya sAmAyikasya ye'ticArA mAlinyaprakArAsteSAM yad nivartanAdirUpaM kriyAntaram, AdizabdAd nindAgardAkriyAntaraparigrahaH, tadabhimukhaH punarapi bhadantazabdamuccArayati 'vineyaH' iti zeSaH / yacce haiva purA pUrva nirdiSTaM yathA gurumApRcchaya sarvANyAvazyakAni kuryAd vineyaH / tadanena punarapi bhada ntazabdoccAraNena samarthitaM bhavati / pUrva hyanena bhadantazabdoccAraNAd gurumApRcchaya sAmAyikAvazyaka pratipannam, idAnIM tu tadatI. cArapratikramaNAvazyakaM punarapi taduccAraNAt tamApRcchaya kurvatA yathoktArthaH samarthito bhavatIti / athavA, 'bhavataH pRSTvA yat pUrva kartu mArabdhaM sAmAyikaM tadidAnI kRtaM samarthitaM bhadanta ! mayA, ityevaM sAmAyikakriyApratyarpaNavacano'yaM bhadantazabdaH / anena ca gurumA pRcchayArabdhAnAM sarvAsAmapi kriyANAmavasAne guroH pratyarpaNa nivedanamavazyaM vidheyamityetad bhaNitaM bhavati // 3569 / 3570 / 3571 / / atha 'paDikkamAmi' ityAdikriyAvyAkhyAnArthamAha'neyaM paDikamAmi tti bhUyasAvajao nivatvAmi / tatto ya jA nivattI tadaNumaIo viramaNaM jN||3572|| niMdAmi tti duguMche garihAmi tadeva to kao bheo ? / bhaNNai sAmaNNatthAbhee i8o visesattho // 3573 // jaha gacchai tti go sappai tti sappo same vi gacchatthe / gammai visesagamaNaM taha niMdA-garahaNatthANaM // 3574 // vyAkhyA-'pratikramAmi' ityasya vyAkhyAnaM jJeyam / kim ? ityAha-'bhUtasAvadyayogAd nivarte'ham' iti / prerakaH pRcchatibhUtasAvadyayogasyAsevitatvAt kA nAmedAnI tato nivRttiH ? ityAha-yat tadanumateviramaNam , na punastatkaraNa-kAraNAbhyAm, tayorAsevitatvena viramaNAyogAditi / 'nindAmi' iti ko'rthaH ? 'jugupse' AtmAnamatItasAvadyayogakAriNam' iti saMvandhaM vakSyati / 'gara. hAmi' ityanenApyetadevoktaM jugupsa iti / Aha-tatastarhi kuto nindA-gaIyorarthato bhedaH, dvayorapi jugupsArthatvAt / / bhaNyate'trottaram , sAmAnyArthAbhede'pi vizeSArthoM vizeSavadarthAbhidhAyaka iSTo gardAzabda iti / yathA gacchatIti gauH, sarpatIti sarpaH, ityanayoH samAne'pi gatyarthe dvayorapi vizeSavadevaM gamanaM gamyate pratIyate tathA nindA-garthiyorapi vizeSarUpatvaM vakSyatIti // 3572 // 3573 // 3574 // 1 jJeyaM pratikramAmIti bhUtasAvadyato nivarte / tatazca yA nivRttistadanumateviramaNaM yat / / 3572 / / nindAmIti jugupse gahAmi tadeva tataH kuto bhedaH ? / bhaNyate sAmAnyArthAbhede iSTo vizeSArthaH // 3573 / / yathA gacchatIti gauH sarpatIti sarpaH same'pi gatyarthe / gamyate vizeSagamana tathA nindA-garthiyoH / / 3574 / / // 134 // Jain Education.in For Personal and Price Use Only draww.jainmibrary.org
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 // 9342 // Jain Education intern tadevAha pacakkhadugaMchA taha niMdAmiti gammae samae / gurupaccakkhadugaMchA gammai garihAmisaddeNaM // 3575 || 'taha tti' yathA go sarpayorgamanasya sAmAnyato'bhede'pi vizeSato bhedo dRSTastathA nindA-gardAbhidheyasyApi jugupsArthasya vizeSato bhedo'sti, tathAhi - yA svapratyakSA''tmasAkSikI jugupsA sA samaye siddhAnte 'nindAmi' ityanena gamyate'vabudhyate. yA tu gurupratyakSA gurusAkSika jugupsA sA 'gardAmi' ityanena zabdena gamyata iti / / 3675 / / athavA, ekArthayorapi nindA-gardayorgrahaNaM bhRzA''rArthamiha na virudhyata iti darzayannAha - aigatthobhayagahaNaM bhisAdaratthaM ca jamudiyaM hoi / kucchAmiM kucchAmiM tadeva niMdAmi garihAmi ||3576 // bhisamAyarao va puNo puNo va kucchAmi jamudiyaM hoi / puNaruttamaNatthaM veha nANuvAdAdarAIsu || 3577 || vyAkhyA - ekArthaM ca tadubhayaM ca nindA-gardAlakSaNamekArthobhayaM tasya grahaNamekArthobhayagrahaNaM tadapi ceha bhRzAdarArtha na virudhyate / tatazca 'kucchAmi kucchAmi' ityanena yaduktaM bhavati 'niMdAmi garahAmi' ityanenApi tadevoktaM bhavatIti bhRzamatyartham, AdaratA vA punaH punareva 'kucchAmi' iti yaduktaM bhavati idamuktaM bhavatItyarthaH / na cehAnuvAdAdarAdiSu punaH punarapi prayuktamapi vacaH punaruktamanakiM vA bhavatIti / / 3576 / / 3577 || atha 'niMdAmi garihAmi' ityanayoH karmapadasaMbandhanArthamAha kiM kucchAmappANaM aIyasAvajjakAriNamasagdhaM / attANamayaNamahavA sAvajjamaIyajogaM ti // 3578 // kiM 'kucchAmi' - jugupse : ityAha- AtmAnaM nijajIvam / kathaMbhUtam ? atIta sAvadya yogakAriNam / ata evAzlAghyamaprazaM 1 svapratyakSa jugupsA tathA nindAmIti gamyate samaye / gurupratyakSajugupsA gamyate gamizabdena / / 3175 / / 2 ekArthobhayagrahaNaM bhRzAdarArthaM ca yaduditaM bhavati / jugupse jugupse tadeva nindAmi garNAmi || 3576 || bhRzamAdarato vA punaH punarvA jugupte yaduditaM bhavati / punaruktamanartha beha nAnuvAdAdarAdiSu / / 3577 / / 3 kiM jugupsa AtmAnamatI tasA vadya kAriNamA dhyam / atrANamatanamathavA sAvadya matIta yogamiti / / 3578 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1342 // janelbrary.org
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1343 // Jain Educators in A sanIyam / athavA, atrANaM saMsAre nipatatAmazaraNam atanaM vA'nAdikAlAt sAtatyabhavanamavRttamatIta sAvadyayogaM 'kucchAmi' jugupse, bhavahetutvAt, sarvaviratisAmAyikasyaiva bhavAndhau nimajjatAM trANatvAditi / / 3578 / / atha 'vyutsRjAmi' iti sUtrasya caramAvayavaM saMbandhayannAha - 'vivihaM visesao vA bhisaM sirAmi tti vosirAmiti / chaDDemi tti jamuttaM tameva samaIyasAvajjaM // 3579 // vizabdoM vividhArthI vizeSArtho vA, utzabdastu bhRzArthaH, tatazca vividhaM vizeSato vA bhRzamatyartha 'sRja visarge' sRjAmi tyajAmIti yaduktaM bhavati / kam ? ityAha- tamevAtIta sAvadyayogam / 'vyavasRjAmi' iti vA'vazabdo'dhaH zabdArthe, vizeSeNAdhaH sRjAmi kSipAmi vyavasRjAmIti / / 3579 / / Aha-- nanvevaM sAvadyayogaparityAgAt 'karomi bhadanta ! sAmAyikam' iti sAvadyayoganivartanamucyate, tadanantaraM 'vyutsR jAmi' ityukte 'tatsAvadyayoganivartanaM tyajAmi ' iti vaiparItyamApadyate / tanna / kutaH 1 ityAha sAiviramaNAo jaheha bhaNiyammi vosirAmiti / tappavikkhacAo gammai sAmAie vevaM // 3580 // yatheha mAMsAdiviramaNAdanantaraM 'vyutsRjAmi' iti bhaNite tatpratipakSatyAgo mAMsabhakSaNanivRttirUpo gamyate'vasIyate, tathAsaMvyavahAradarzanAt, prastuta sAmAyike'pyevamevAvagantavyam / idamuktaM bhavati yathA 'sasurAiyaM paJcakkhAmi jAvajjIvAe canvihaM tiviheNaM maNaM vAyAe kAraNaM na muMjemi, na bhuMjAvemi, vosirAmi' iti mAMsaviramaNAdanantaraM 'vyutsRjAmi ityukte 'mAMsAdibhakSaNarUpaM tadvipakSaM tyajAmi iti gamyate, evamihApi ' tassa bhaMte ! paDikkapAmi niMdAmi garihAmi appANaM ityetatparyantena sUtreNa yat sarvasA vadyayogapratyAkhyAnamuktam, tadanantaraM 'vyutsRjAmi' ityukte 'tadvipakSarUpaM sAvadyayogAviramaNaM tyajAmi iti gamyata iti // 3580 // atha kaH punaH sarvasAvadyayogapratyAkhyAnarUpasya sAmAyikasya vipakSaH 1 ityAzaGkaya tadupadarzanArthamAha 1 vividhaM vizeSato vA bhRzaM sRjAmIti visRjAmIti / tyajAmIti yaduktaM tadeva samatatisAvayam || 3579 / / 12 mAMsAdiviramaNAdyatheha bhaNite visRjAmIti / tatpratipakSatyAgo gamyate sAmAyike'pyevam // 3580 // 3 mAMsa-surAdikaM pratyAkhyAmi yAvajjIvaM caturvidhaM trividhena / manasA vacasA kAyena na bhukhe na bhojayAmi visRjAmi / For Personal and Private Use Only bRhadvattiH / // 1343 //
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 // 1344 // sammattAimayaM taM micchattAINi tavvivakkho ya / tANa vivakkho gammai pabhAsie vo sirAmiti // 3581 // tacca sAmAyikaM 'sAmAiyaM ca vividaM sammatta suyaM tahA caritaM ca' iti vacanAt samyaktvazrutAdyAtmakam / tataca mithyAsvA'jJAnA- viratayastadvipakSo'vaseyaH / tataH 'vyutsRjAmi' iti prabhASite teSAM mithyAtvAdInAM visargasyAgo gamyata iti / / 3581 / / tadevaM ' nindAmi gardAmi vyutsRjAmi' iti kriyAtrayasya viSayavibhAgo darzitaH, athavA, atItasAvadyayogaprAyazcittasaMgrahArthamidaM kriyAtrayamiti darzayannAha - ahavA ticchiyasAvajjajogapacchittasaMggahatthAya / saMkhevao vihANaM niMdAmiccAisuttammi || 3582 | niMdA - garahaggahaNAdAloyaNa-paDikkamobhayaggahaNaM / hoi vivegAINaM cheyaMtANaM visaggAo || 3583 // athavA, atikrAntasAvadyayogaprAyazcittasya saMkSepataH saMgrahArthaM 'nindAmi' ityAdisUtre'bhidhAnamiti / tacca prAyazcittaM "auloyaNa- pakkimaNe mIsa vivege tahA viusagge / tava cheya mUla aNavaTTayA ya pAraMcie ceva // 1 // " iti vacanAd dazavidham / tatra nindA garhayorgrahaNAdALocana - pratikramaNobhayalakSaNasyAdyaprAyazcittatrayasya grahaNam, 'vyavasRjAmi' iti visargagrahaNAt punarvivekAdInAM chedAntAnAM caturNI prAyazcittabhedAnAM grahaNaM bhavati / mUlAdayastu trayaH prAyazcittabhedA iha na saMbha vanti, teSAM cAritrottIrNajantuviSayatvAt / iha tu pratipannacAritrasatvamakramAditi tAvad vayamavagacchAmaH, tattvaM tu kevalino bahuzrutA vA vidantIti / / 3582 // 3583 // // tadevaM vyAkhyAtaM sAmAyikasUtram / tadvyAkhyAne cAvasito'nugamaH // tataH pUrvoktamupasaMharannuttaranayadvArasaMbandhanArthamAha Jain Educationa International 1 samyaktvAdimayaM tad midhyAtvAdIni tadvipakSazca / teSAM vipakSo gamyate prabhASite visRjAmIti / / 3581 / / 2 athavA'tikrAnta sAvadyayogaprAyazcittasaMgrahArthAya / saMkSepato vidhAnaM nindAmItyAdisUtre / / 3582 / / nindA-gardA grahaNAdAlocana pratikramaNobhayagrahaNam / bhavati vivekAdInAM chedAntAnAM visargIt / / 3583 / / 3 Alocana pratikramaNe mizra vivekastathA vyutsargaH / tapazchedo mUlamanavasthApyatA ca pArAcitakaM caiva // 1 // For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / // 1344 //
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0) 1345 // evaM suttAgamo suttannAso suyatyajuttI ya / bhaNiyA nayANujeogadArAvasaro'dhuNA, te ya // 3584 // atthAnugamaMgaM ciya teNa jahAsaMbhavaM tahiM caiva ! bhaNiyA tahAvi patthuyadArAsunnatthamuhaM // 3585 // vyAkhyA - evamuktaprakAreNa sUtrAnugamaH, sUtrAlApakAnAM ca vyAso nikSepaH sUtrArthayuktizca sUtrasparzaka niyuktizcetyarthaH, bhaNitAH pratipAditAH / adhunA nayalakSaNacaturthAnuyogadvArasyAvasaraH / te ca nayA arthAnugamAGgameva / tena yathAsaMbhavaM tatraikArthAnugame tatra tatra sthAne bhaNitAH, tathApi prastutadvArAzUnyArthaM tAvat kiJciduneSye bhaNiSyAmyahamiti / / 3584 / / 3585 // tatra naigamanayasya saMgraha-vyavahArayorantarbhAvAt zeSANAM saMgrahAdInAM SaNNAM nayAnAM saMkSipya mataM tAvadupadarzayannAha - sAmannamaha viseso paccaNpaNaM ca bhAvamettaM ca / paisadaM ca jahatthaM ca vayaNamiha saMgahAINaM // 3586 // iha sAmAnyamevAsti na vizeSA iti saMgrahasya vacanam / vizeSA eva santi na sAmAnyamiti vyavahArasya vacaH / pratyutpannaM ca vartamAnameva vastvasti na tvatItamanAgataM ceti RjumUtrasya vacanam / nAmAdinikSepANAM madhye bhAvendrAdikaM bhAvanikSepa evAsti, na nAmAdinikSepA iti zabdanayasya vacaH / indra-zakra purandarAdizabdAnAM pratizabdamanyAnya evArtho vAcyaH, na sveka eveti samabhirUDhasya vacaH / yathArthameva svAbhidhAyakazabdavAcyamarthaM kurvadeva ghaTAdikaM vastu bhavati, nAnyathA, ityevaMbhUtanayasya vacanam / ityuktaprakAraM saMgrahAdInAM vacanaM mataM saMkSepeNAvagantavyamiti // 3586 / / 169 tataH kim ? ityAha yA samAroha - pajjaba hiyadugammi / sesesu ya saMbhavao tANaM ca paropparaM kajjo || 3587 // eteSAM ca saMgrahAdinayAnAM dravyArthika paryAyArthikanayadvaye samacatAro'ntarbhAvaH kAryaH / uktaM ca 1 evaM sUtrAnugamaH sUtranyAsaH sUtrArthayuktizca / bhaNitA nayAnuyogadvArAvasaro'dhunA, te ca / / 3584 // arthAnugamAGgameva tena yathAsaMbhavaM tatraiva / bhaNitAstathApi prastutadvArA zUnyArthamunneSye / / 3585 / / 2 sAmAnyamatha vizeSaH pratyutpannaM ca bhAvamAtraM ca / pratizabdaM ca yathArtha ca vacanamiha saMgrahAdInAm / / 3586 // 3 eteSAM samavatAro dravyAkhika paryavAstikadvike / zeSeSu ca saMbhavatasteSAM ca parasparaM kAryaH / / 3587 / / For Personal and Private Use Only bRhadvRttiH / / / 1345 / /
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA0 1346 Jain Educator I " ' titbhayaravayaNa saMgaha visesapayatthAyamUlavAyaraNI / davvaDio ya pajjavanao ya sesA viyappA siM // 1 // " tathA teSAmeva saMgrahAdinayAnAM zeSeSu nizcayanaya-vyavahAra- jJAna- kriyAdinayeSu pUrvokteSu vA saptasu nayazateSu samavatAro vidheyaH / tathA 'tANaM catti' teSAmeva saMgrahAdinayAnAM parasparaM saMbhavato yathAsaMbhavaM samavatAraH kAryaH ; tadyathA - RjusUtra : paryAyAdivAditvasAmyAt zabdanaye samavatarati zabdanayo'pi bhAvAdyabhyupagamasAmyAt samabhirUDhe, so'pi pratizabdamanyAnyArthavAcitvAdinaivaMbhUte / evamanyathApi yathAsaMbhavaM parasparameSAmantarbhAvo vAcya iti / / 3587 / / atha dravya paryAyArthikayoryad mataM tad darzayannAha - devvaDiassa davtraM vatyuM pajjavanayassa pajjAo / appiyamayaM viseso sAmannamaNappiyanayassa // 3588 // dravyArthikasya dravyameva vastu, na tu paryAyAH, teSAM tanmatenAvastutvAt / ata eva dravyamartho'syeti dravyArthiko'yamucyate / paryAyanayasya tu paryAya eva vastu, na tu dravyam, tasya tanmatenAvastutvAt / ata eva paryAyo'rtho'syeti paryAyArthiko'sAvucyate / tathA, arpyate vizeSyata ityarpito vizeSastadvAdI nayo'rpitanayaH samayaprasiddho jJeyaH / tanmataM vizeSa evAsti na sAmAnyam / anarpitamavizeSitaM sAmAnyamucyate tadvAdI nayo'narpitanayaH, so'pi samayaprasiddha eva boddhavyaH, tanmataM tu sAmAnyamevAsti na vizeSaH / atrApyarpitAsarpitanayadvaye saMgrahAdInAM samavatAro draSTavya iti / / 3588 / / athavA, vyavahAra-nizcayanayadvaye teSAM samavatAraH, atastasyaiva vyavahAra-nizcayanayadvayasya svarUpamupadarzayannAha - logavyavahAraparo vavahAro bhaNai kAlao bhramaro / paramatthaparo maNNai nicchaio paMcavaNNoti // 3589 // lokavyavahArAbhyupagamaparo nayo vyavahAranaya ucyate / sa ca kAlavarNasyaivotkaTatvena loke vyavahriyamANatvAd bhaNati pratipAdayati 'kAlako bhramaraH' iti / paramArthaparastu pAramArthikArthavAdI naizcayiko nizcayanaya ucyate / sa punarmanyate 'paJcavarNo bhramaraH ' bAdaraskandhatvena taccharIrasya paJcavarNapudgalairniSpamatvAt zuklAdInAM ca nyagbhUtatvenAnupalakSaNAditi / / 3589 // 1 tIrthakara vacanasaMgraha vizeSapadAthAtma mUlavyAkaraNI / dravyArthikaJca paryavanayazca zeSA vikarUpA anayoH // 1 // 2 dravyAstikasya dravyaM vastu paryavanayasya paryAya: / arpitamataM vizeSaH sAmAnyamanarpitanayasya || 3588 / / 3 lokavyavahAraparo vyavahAro bhagati kAlako bhramaraH / paramArthaparo manyate naizvayikaH paJcavarNa iti / / 3589 / / For Personal and Private Use Only bRhadutiH / 1346 //
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. vadatti 11347 athavA, prakArAntareNa vyavahAra-nizcayanayasvarUpamavaseyam / katham ? ityAhaahaveganayamayaM ciya vavahAro jaM na savvahA savvaM / savanayasamUhamayaM viNicchao jaM jahAbhUyaM // 3590 // athavA, yat kimapyekaikasyaiva nayasya mataM tad vyavahAraH pratipadyate, nAnyat / kutaH ? ityAha-'jamityAdi' yasmAt sarvathA sarvairapi prakAraviziSTaM sarvanayamatasamUhamayaM vastvasau pratipattuM na zaknotIti zeSaH, sthUladarzitvAditi / vinizcayastu nizcayanayo yad yathAbhUtaM paramArthato vastu tat tathaiva pratipadyata iti // 3590 // athavA, jJAna-kriyAnayadvaye saMgrahAdInAM samavatArarA, atastatsvarUpamAhanANAhINaM savvaM nANanao bhaNai kiMva kiriyAe ? / kiriyAe karaNanao tadubhayagAho ya sammattaM // 3591 // / bhAnAdhInameva sarvamaihikAmuSmikaM mukhaM, kimatra kriyayA kartavyam / yuktizcehAnantarameva vakSyati / karaNanayastu kriyAnayo vakSyamANayuktareva sarvamaihikAmuSmikaM sukhaM kriyAyA evAdhInamiti bhaNati / ubhayagrAhazcaha samyaktvaM sthitapakSa iti / / 3591 // etadevAha niyuktikArAnAyammi gihiyavve agihiyavvammi ceva atthammi / jaiyavvameva ii jo uvaeso so nao nAma // 3592 // jJAnanayamatena tAvadiyaM gAthA vyAkhyAyate / tatra 'nAyammi tti' jJAte samyak paricchinne grahItavye upAdeye, agrahItavye'nupAdeye heya ityarthaH, cazabdo dvayorapi grahItavyA-'grahItavyayotitvAnukarSaNArthe, upekSaNIyasamuccayArthe vA / 'eca' iti gAthAlaGkAra| mAne / 'asthammi tti' arthata ityarthaH / sa ca dvividha:-aihika AmuSmikazceti / tatraihikatrividhaH-grAhyaH, agrAhyaH, upekSaNIyazca / tatra grAzaH sak-candanA 'GganAdiH, agrAyo'hiviSa-kaNTakAdiH, upekSaNIyastu tRnn-paaNshu-shrkraadiH| evamAmuSmiko'pi grAhyAdibhedAt trividhaH / tatra prAyaH samyagdarzana cAritrAdiH, agrAjho mithyAtvA'jJAnA-'viratyAdiH, upekSaNIyastu svargavibhUtyAdiH / evaMbhUte'rthe yatitavyameva, ityatraivakAro'vadhAraNe / tasya ca vyavahitaH prayogaH, yathA jJAta eveti / tadayamarthaH-grAhyA'grAhyo-pekSaNIye'rthe jJAta eva 1 athavaikanayamatameva vyavahAro yad na sarvathA sarvam / sarvanayasamUhamayaM vinizcayo yad yathAbhUtam // 3590 // 2 sAnAdhInaM sarva jJAnanayo bhaNati kiMvA kriyayA / kriyAyAH karaNanayastadubhayagrahazca samyaktvam / / 3591 / / 3mAte grahItavye'grahItavye caivArthe / yatitavyameveti ya upadezaH sa nayo nAma / / 3592 / / // 134 Jan Education For Personal and Price Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhadattiH / // 1348 // tatmApti-parihAro-pekSArthinA yatitavyam -pravRttyAdilakSaNa: prayatnaH kArya iti / evaMbhUtaH sarvavyavahArANAM jJAnanibandhanatvapratipAdanaparo ya upadezaH saH / kim ? ityAha-'nayaH iti prastAvAjjJAnanayaH / nAmeti ziSyAmantraNe / ityakSaraghaTanA / bhAvArthastvayam --raha jJAnanayo jJAnaprAdhAnyakhyApanArtha pratipAdayati-nanvaihikA-''muSmikaphalArthinA tAvat samyagvijJAta evArthe pravartitavyam, anyathA pravRttI phaLavisaMvAdadarzanAt, tathA cAnyairapyuktam - __" vijJaptiH phaladA puMsAM na kriyA phaladA matA / mithyAjJAnAt pravRttasya phalAsaMvAdadarzanAt // 1 // tathA cAgame'pyuktam-"paDhamaM nANaM tao dayA" ityAdi "jaM annANI kammaM khavei" ityAdi / tathA'paramapyuktam__pAvAo viNivattI pavattaNA taha kusalapakkhammi | viNayassa paDivattI tinni vi nANe samappaMti // 1 // " itazca jJAnasyaiva prAdhAnyam, yatastIrthakara gaNadharairagItArthAnAM kevalAnAM vihAro'pi niSiddha tathA ca tadvacanam - * gIyatyo ya vihAro bIo gIyatthamIsao bhaNio / etto taiyavihAro nANunnAo jiNavarehiM // 1 // " na yasmAdandhenAndhaH samAkRSyamANaH samyakpanthAnaM pratipadyata iti bhAvaH / evaM tAvat kSAyopazamikaM jJAnamadhikRtyoktam / zAyikamapyaGgIkRtya viziSTaphalasAdhakatvaM tasyaiva jJeyam, yasmAdaIto'pi bhavAmbhodhestaTasthasya dIkSApatipannasyotkRSTatapazcaraNavato'pi na tAvadapavargamAptiH saMjAyate, yAvadakhilajIvAdivastustomasAkSAtkaraNadakSaM kevalajJAnaM notpannam / tasmAjjJAnameva puruSArthasidenibandhanam / prayogazcAtra-yad yena vinA na bhavati tad tannibandhanameva, yathA jIvAdyavinAbhAvI tannibandhana evAGkuraH, jJAnAvinAbhAvinI ca sakala puruSArthasiddhiriti / tatazcAyaM nayazcaturvidhasAmAyike samyaktva zrutasAmAyika evAbhyupagacchati, jJAnAtmakatvena tayoreva mukhyamuktikAraNatvAt / deza sarvaviratisAmAyike tu necchati, jJAnakAryatvena gauNatvAt tayoriti / tadevaM jJAnanayamateneyaM gAthA vyaakhyaataa| atheyameva kriyAnayamatena vyAkhyAyate / tatra kriyAnayo vadati-iha jJAte'vabuddhe grahItavyAdike'rthe sarvAmapi puruSArthasiddhima 1 pApAd vinivRttiH pravartanA tathA kuzalapakSe / vinayasya pratipattistrINyapi jJAnaM samarpayanti / / 1 // 2 gaitArthazcavihAro dvitIyo gItArthamizrako bhaNitaH / etasmAt tRtIyavihAro nAnujJAto jinavaraiH // 1 // 3 ja. 'kvsaamaayikshc'| // 1348 Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA 0 1349 // Jain Education Inter bhilaSatA yatitavyamiti pravRtyAdilakSaNA kriyaiva kartavyA, ityevamatra vyAkhyAne evakAraH svasthAna evaM yojyate / evaM ca sati jJAtestyarthe kriyaiva sAdhyA / tato jJAnaM kriyopakaraNatvAd gauNam / ityataH sakalasyApi puruSArthasya kriyaiva pradhAnaM kAraNam / ityayamevopadezaH sa nayaprastAvAt kriyAnayaH / zeSaM pUrvavat / ayamapi svapakSasiddhaye yuktIrudbhAvayati nanu kriyaiva pradhAnaM puruSArthasiddhikAraNam, prayatnAdikriyAlakSaNaviraheNa jJAnavato'pyabhilaSitArtha saMprAptyadarzanAt tathA cAnyairapyuktam - "kriyaiva phaladA puMsAM na jJAnaM phaladaM matam / yataH strIbhakSyabhogajJo na jJAnAt sukhito bhavet // 1 // / " asses tIrthakara gaNadharaiH kriyAvikalAnAM jJAnaM niSphalamevoktam ; --- subahu pi sumahIyaM kiM kAhI caraNavipamukkassa / aghassa jaha palittA dIvasayasahassakoDI vi // 1 // nANaM savisayaniyayaM na nANametteNa kajjaniSpattI / maggaNNU diTTaMto hoi saceTTho aceTTho ya // 2 // jANato viya tarIuM kAiyajogaM na juMjai jo u / so buDDai soeNaM evaM nANI caraNahINo // 3 // jahA kharo caMdaNabhAravAhI ityAdi / evaM tAvat kSAyopazamikIM caraNakriyAmaGgIkRtya prAdhAnyamuktam / atha kSAyikImapyAzritya tasyA eva prAdhAnyamavaseyam; yasmAdaIto'pi bhagavataH samutpanna kevalajJAnasyApi na tAvad muktavAptiH saMpadyate, yAvadakhilakarmendhanAnala jAlAkalApakalpA zailezyavasthAyAM sarvasaMvararUpacAritrakriyA na prApnoti / tasmAt kriyaiva pradhAnaM sarvapuruSArthasiddhikAraNam / prayogazcAtra - yad yatsamanantarabhAvitat tatkAraNam, yathA'ntyAvasthAprAptapRthivyAdisAmagrayanantarabhAvI tatkAraNo'GkuraH / kriyAnantarabhAvinI ca sakalapuruSArthasiddhiriti / tatazcaiSa caturvidhasAmAyike dezavirati sarvaviratisAmAyike eva manyate, kriyArUpatvena pradhAnamuktikAraNatvAt ; samyaktva zrutasAmAyike tu tadupakAritvamAtrato gauNatvAd necchatIti // 3592 // nanu pakSadvaye'pi yuktidarzanAt kiMmiha tatvam 1 iti na jAnIma iti ziSyajanasaMmohamAzaGkaya jJAna-kriyAnayamatadarzanAnantaraM 1 subahnapi zrutamadhItaM kiM kariSyati caraNavipramuktasya / andhasya yathA pradIptA dIpazatasahasrakoTirapi // 1 // jJAnaM svaviSayaniyataM na jJAnamAtreNa kAryaniSpattiH / mArgajJo dRSTAnto bhavati saceSTo'ceSTazca // 2 // jAnannapi ca tarItuM kAyikayogaM na yunakti yastu / sa bruDati zrotasA evaM jJAnI caraNahInaH // 3 // yathA kharazcandanabhAravAhI / For Personal and Private Use Only bRhadvatiH // 13489 // 10.janbrary.org
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA hattiH 3593 // // 13500 sthitapakSapAha niyuktikAraH savvesi pi nayANaM bahuvihavattavvayaM nisAmittA / taM savvanayavisuddha jaM caraNa-guNaDhio sAhU // 3593 // na kevalamanantaroktanayadvayasya, kiM tarhi ? sarveSAmapi svatantrasAmAnyAvizeSavAdinAM nAma-sthApanAdivAdinAM vA nayAnAM vaktavyatA parasparavirodhinI proktAM nizamya zrutvA tadiha sarvanayavizuddha sarvanayasaMmataM sarvarUpatayA grAhyaM yat kim ? ityAha-yaccaraNa guNasthitaH sAdhuzvaraNaM cAritrakriyA, guNo'tra jJAnam , tayoH sthitazcaraNa guNasthitaH jJAna-kriyAbhyAM dvAbhyAmapi yukta eva sAdhurmuktisA. dhako na punarekena kenaciditi bhAvaH tayAhi yat tAvajjJAnavAdinA proktam -'yad yena vinA na bhavati tat tanivandhanameva' ityAdi, tatra tadavinAbhAvitvalakSaNo heturasiddha eva, jJAnamAtrAvinAbhAvinyAH puruSArthasiddheH kApyadarzanAt / na hi dAha-pAkAdyArthinAM dahanAdiparijJAnamAtrAdeva tatsiddhirbhavati, kintu tadAnayana-saMdhukSaNa-jvaLanAdikriyAnuSThAnAdapi / na ca tIrthakaro'pi kevalajJAnamAtrAd muktiM sAdhayati, kintu yathAkhyAtacAritrakriyAto'pi / tasmAt sarvatra jJAna-kriyA'vinApAvinyeva puruSArthasiddhiH / tatastadavinAbhAvitvalakSaNo heturyathA puruSArthasiddhe na nibandhanatvaM sAdhayati tathA kriyAnibandhanatvamapi, tAmapyantareNa tadasiddhaH, ityanaikAntiko'pyasAviti / evaM kriyAvAdinA 'yad yatsamanantarabhAvi tat tatkAraNam' ityAdipayoge yastadanantarabhAvitvakakSaNo heturuktaH, so'pya. siddhaH, anaikAntikazca; tathAhi-strIbhakSyabhogAdikriyAkALe'pi jJAnamapyasti, tadantareNa tatra pravRtterevAyogAt , evaM zaizyavasthAyAM | sarvasaMvararUpakriyAkALe'pi kevalajJAnamasti, tadantareNa tasyA evAprApteH / tasmAt kevaLakriyAnantarabhAvitvena puruSArthasya kvApyasi darasiddho hetuH / yathA ca tadanantarabhAvitvalakSaNo hetuH kriyAkAraNatvaM muktyAdipuruSArthasya sAdhayati tathA jAnakAraNatvamapi, tada. pyantareNa tasya kadAcidapyabhAvAdityanakAntikatApyasyeti / tasmAjJAna-kriyobhayasAdhyaiva muktyAdisiddhi, uktaM ca prAgihApi 'heyaM nANaM kiyAhINaM hayA annANiNo kiyA / pAsaMto paMgulo daDDho ghAvamANo ya aMdhao // 1 // saMjogasiddhIi phalaM vayAMte na hu egacakkaMga raho payAi / aMdho ya paMgU ya vaNe sameccA te saMpa uttA nagaraM paviTThA // 2 // 1 sarveSAmapi nayAnAM bahuvidhavaktavyatAM nizamya / tat sarvanayavizuddhaM yavaraNa-guNAsthitaH sAdhuH // 3593 // 2 hataM jJAnaM kriyAhInaM hatAzAnasya kriyA / pazyan pardagdho dhAzcAndhakaH // 1 // saMyogasiddhyA phalaM vadanti na calvekacakraNa rathaH prayAti / mandhazca pazca vane sametya to saMprayukto nagaraM praviSTau // 2 // // 13500 Jain Intion For Personal and Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bdtiH| // 13515 ityAdi / atrAha-nanvevaM jJAna-kriyayormuktyavApikA zaktiH pratyekamasatI samudAye'pi kathaM syAt / na hi yad yeSu pratyeka nAsti tat teSu samuditeSvapi bhavati, yathA pratyekamasat samuditeSvapi sikatAkaNeSu tailam, pratyekamasatI ca jJAna kriyayormuktyavApikA zaktiH, tathA cahApi prAguktam pettayamamAvAo nivvANaM samudiAsu vi na juttaM / nANa-kiriyAsu vottuM sikayAsamudAyatelaM va // 1 // ucyate- syAdetad yadi sarvathA pratyekaM tayormuktyanupakAritA'bhidhIyate / yadA tu tayoH pratyekaM dezopakAritA, samudAye tu saMpUrNopakAritA, tadA na kazcid doSaH / tathAcehApi prAgidamapyuktam vI na savvaha ciya sikayAtelaM va sAhaNAbhAvo / desokgAriyA mA sA samavAyammi saMpunnA // 1 // ataH sthitamidam -jJAna-kriye samudite eva muktikAraNam, na pratyekamiti / tadyuktazca bhAvasAdhuH sarvairapi nayairiSyata eva / tasmAd vyavasthitamidam-tat sarvanayavizuddhaM yaccaraNa-guNasthitaH sAdhuriti / / 3593 / / amumeva gAthAdvayArtha kazcid bhASyakAra evAhanAo ti paricchinno gejjho jo kajjasAhao hoi / aggejjho'NuvagArI attho davvaM guNo vAvi // 3594 // jaiavvaM ti payatto kajjo gejjhammi giNhiyavve ti / agijjho'NAdeo'vahAraNe cevasaddo'yaM // 3595 // iti jo tti evamiha jo uvaeso jANaNA nao so ti / so puNa sammaiMsaNasuyasAmaiyaM ti boDavvo // 3596 // tisro'pi gatArthAH / navaraM 'nAyammi" ityasya vyAkhyA jJAta iti paricchinnaH / 'gihiyo' ityAdeAkhyAnaM 'gejjho' ityAdi / 'arthaH' ityasya vivaraNaM 'dravyaM guNo vA' iti / 'jANaNA nao so ti' jJAnanayaH sa ityarthaH / asyopalakSaNatvAd dArzata 1 pratyekamabhAvAd nirvANaM samuditayorapi na yuktam / jJAna-kriyayovaktuM sikatAsamudAyatailamiva // 1 // 2 viSvagna sarvathaiva sikatAtailamiva sAdhanAbhAvaH / dezopakAritA yA sA samavAye saMpUrNA // 1 // 3 jJAta iti paricchinno prAhyA yA kAryasAdhako bhavati / agrAhyo'nupakArI artho dravyaM guNoM vApi // 3594 // yatitavyamiti prayatnaH kAryoM grAo prahItavya iti / agrAhyo'nAdayo'vadhAraNe caivazabdo'yam // 2595 / / iti ya ityevamiha ya upadezo jJAnanayaH sa iti / sa punaH samyaktvadarzanazrutasAmAyikamiti ghoddhavyaH / / 3596 / / 11351 // Jain Educationa.Inte For Personal and Price Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ ka bRddavattiH / vizeSA // 1352 // vyAkhyAsaMbandhena kriyAnayo'pi yojanIyaH, kevalaM deza-sarvaviratisAmAyikarUpo'sAvityAdi sarva proktaM svayamevAnusaraNIyamiti // 3594 // 3595 // 3596 / / 'savvesi pi nayANaM' ityasya vyAkhyAmAhasavve tti mUla-sAha-ppasAhabheyA visadao tesiM / kiM puNa mUlanayANaM ahavA kimutAvisuddhANaM ? // 3597 // 'savesi pi' iti ko'rthaH ? ityAha-mUla tti' mUlanayAnAM naigamAdinayAnAmapizabdAt zAkhA-prazAkhArUpAH / 'tesiM ti' teSAmeva mUlanayAnAmuttarabhedA gRhyante teSAM sarveSAmapi, kiM punaH kevalAnAM mUlanayAnAm, athavA, kimutAvizuddhAnAM dravyArthikAdInAmiti // 3597 // 'bahuvihavattavyayaM' ityAdervyAkhyAnamAhasAmannavisesobhayabheyA vattavvayA bahuviha tiM / ahavA nAmAINaM icchai ko kaM nao sAhuM // 3598 // souM sahahiUNa ya nAUNa ya taM jiNovaeseNaM / taM savanayAvasuddhaM ti savvanayasammayaM jaM tu // 3599 // caraNaguNasuTio hoi sAhU esa kiriyAnao nAma / caraNaguNasuTThiyaM jaM caraNanayA biMti sAhu tti // 3600 // so jeNa bhAvasAhU savvanayA jaM ca bhAvamicchati / nANa-kiriyAnaobhayajutto ya jao sayA sAhU // 3601 // etA api gatArthAH, navaraM 'ahavA nAmAINamityAdi' athavA, nAma sthApanA-dravya-bhAvasAdhUnAM madhye ko nayaH kaM sAdhumicchati ? ityAdikA vaktavyatAM zrutvA zraddhAya jJAtvA cAvabudhyetyarthaH / 'esa kiriyAnao nAma tti' epa jJAnAvinAbhUtakriyAlakSaNo nayonItipakSaH sthitapakSa ityarthaH, yasmAccaraNanayAzcaraNavRttayaH paramamunayazcaraNaguNasusthitameva sAdhu yuvate, nAparaM, sa ca yena yasmAd 1 sarva iti mUlazAkhA-prazAkhAbhedA apizabdatasteSAm / kiM punarmUlanayAnAmathavA kimutAvizuddhAnAm // 3997 / / 2 sAmAnyavizeSobhayabhedA vaktavyatA bahuvidheti / athavA nAmAdInAmicchati kaH kaM nayaH sAdhum / / 3198 / / zrutvA zraddhAya ca jJAtvA ca tajinopadezana / tat sarvanayavizuddhamiti sarvanayasaMmataM yattu // 3599 // caraNaguNasusthito bhavati sAdhureSa kriyAnayo nAma / caraNaguNasusthitaM yacaraNanayA truvanti sAdhuriti // 3600 / ma yena bhAvasAdhuH sarvanayA yaca bhAvamicchanti / jJAna-kriyAnayobhayayuktazca yataH sadA sAdhuH / / 3601 / / // 1352 // For Personal and Price Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ ..... vizeSA paddhatti // 1353 // bhAvasAdhuriha gRhyate / sarvanayAzca yasmAd bhAvasAdhamicchanti, jJAna-kriyAnayobhayayuktazca yataH sarvadaiva.bhAvasAdhurucyate / tasmAjJAnakriyAsusthitaH sAdhurityayaM samyakpakSa iti // 3598 // 3599 // 3600 // 3601 // ___atha prakRtopasaMhArArthamAtmana auddhatyaparihArArthaM ca bhIjinabhadragaNikSamAzramaNapUjyAH mAhuHiya parisamApiyamiyaM sAmAiyamatthao samAseNa / vittharao kevaliNo puvvavio vA pahAsaMti // 3602 // ityuktaprakAreNa sarveNApi bhASyeNAvazyakagranthasya prathamamadhyayanaM sAmAyikaM samAsena saMkSepeNArthataH parisamApitaM saMkSepaNAsyArthaH - kathitaH, saMkSepabhaNanamAtrazaktikatvAd mama / vistaratastvazeSavistareNAtigambhIrArthatvAdidaM kevalina: pUrvavido vA prabhASanta iti // 3602 / / 82 athaitad bhASyaM zrutvA vineyAnAM yadihaiva phalaM bhavati tadupadarzanArthamAha - sevANuogamUlaM bhAsaM sAmAiassa soUNa / hoi parikammiamaI joggo sesANuogassa // 3603 // idaM ca sarvAnuyogamUlaM sarvAnuyogakAraNaM sAmAyikasya bhASyaM vivaraNaM zrutvA nizamyaitatparikarmitamatiH san vineyaH zeSazAkhAnuyogasya yogyaH kuzalaH kSamo bhavati // iti catvAriMzadgAthArthaH // 3603 // pUrva cAdhyavasAnaparyantavyAkhyAtagAthAnAM // 2803 // ubhayaM vyAkhyAtabhASyagAthAnAM // 360 // zeSANi tu caturdazAdhikasasazatAnyatidezenaiva gatAni, na tu vyAkhyAtAni, iti neha gaNitAni // AKESTRA STATE-STREESTER -RRESTEREORGESTRA-24. M // ityeSA ziSyahitA nAma vizeSAvazyakattiH samAptA // GENEFIGHENY " " " " * 1 iti parisamAptamidaM sAmAyikamarthataH samAsena / vistarataH kevalinaH pUrvavido vA prabhASante // 3602 / / 2 sarvAnuyogamULaM bhASyaM sAmAyikasya zrutvA / bhavati parikamitamatiyogyaH zeSAnuyogasya / / 3603 // // 1353 // Personal and Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA. vRhasaciH / 11354 // | // 13544 Jan Education International For Personal and Price Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA bRhdvRttiH| 11355 // namaH zrImadahadbhayaH / iha gambhIrApArajanma-jarA-maraNasalilasaMcayasaMpUrNe, anavaratabhrAmyanmahAmohAvartabhIme, vividhavisrotasikAvelAvyatikaraduratikrame, niHsaMkhyakuvikalpakallolamAlAkule, prasaradajJAnamahAmeghadurdinAndhakAranikurambabhISaNe, anekApadviyunnipAtasaMpAditamahAbhaye, rAga-dveSadurvAtasaMtatisaMjanitahRdayo kampe, avizrAntasaMjvalitakrodhAtiraudravaDavAmukhe, amAnamAnazailaskhalanadurgIkRtagamAgamavyatikare, mAyAvallIvitAnagupyatsattva saMghAte, vibhavasalikAtiduSpUralobhamahodare, vividhavyAdhisaMbandhamatsya-kaccha papRSThapucchacchaTATopagrAha-nakrAdipracurajalacarasaMcaraNasaMjanitaviSamasaMcAre zArIra-mAnasAnantaduHkhapradApArasaMsAravArAMnidhau mAM nimagnaM vikalaM niHzaraNaM dInamavalokya ko'pi karuNAparItamAnasaH sadguNagurumahApuruSaH samyagdarzanAtidRDhamahApratiSThAnamaSTAdazazIlAGgasahasravicitraphalakanibiDaghaTanAvirAjitaM samyagjJAnaniryAmakAnvitam, susAdhusaMsargakArthasUtraniviDabandhanabaddham , saMvarakILAbhagnaniHzeSAsravadvAram, mUtritasAmAyika-cchedopasthAnIyabhedabhinnaramyabhUmikAdvayam, taduparyupakalpitasAdhusamAcArakaraNaraNamaNDapam, samantato guptitrayamaskharAguptam, asaMkhyazubhAdhyavasAyasaMnaddhaduryodhayodhasahasraduravalokam , sarvato nivezitasadgurUpadezAvallikanikurambam, madhyavyavasthApitasthiratarAtisaralasadbodhakUpastambham, tadvinyastaprakRSTazubhabhAvamayamahAsitapaTam, tadanasamArUDhamauDhasadupayogapaJjaradauvArikam, tadavabaddhApramAdanagaranikarasamAyuktamityAdisarvAGgasaMpUrNatayA pravaNaM cAritramayaM mahAyAnapAtraM samarpayAmAsa, bhaNitavAMzca-mo mahAbhAga ! samadhiroha tvamasmin yAnapAtre / samArUDhazcAtra madIyazikSA kurvANastvamakSepeNaiva dustaramapyamuM bhavajaladhimuttIrya prApsyasi niHzeSaduHkhAtikrAntamanantasukhamayaM zivarabadvIpam / tatazca tdvcnenaashvaasito'hmaaruuddhsttr| samarpitaM ca mama tena mahApuruSeNa sadbhAvanA. maJjUSAyAM prakSipya zubhamanonAmakaM mahAratnam / abhihitaM ca mAM prati 'rakSaNIyamidaM prayatnato bhadra ! tiSThati hyasmin mahAprabhAve zubhamanoratre etad yAnapAtraM, yathokto niryAmakaH, kUpastambhaH, yodhAH, paJjaradauvArika sarva krameNAvatiSThamAnamabhISTadezaM tvAM prApayati, etada. bhAve tu sarvametat pralayamupayAti / ata eva taba pRSThataH sarvAdareNaitadapaharaNArtha lagiSyanti te moharAjAdayo dusstttskraaH| tebhyazca tvayedamitthaM rakSaNIyam / sadbhAvanAmaJjUSAGgAnAM cAgrato nAnAbhaGgasaMbhave'nyAnyamani ca tadaGgAni tasyAM nivezanIyAni / ityAdizikSA prayacchan mayApi samaM dUradezaM gatvA tato'ntarhitaH saMjAtaH / zrutazcAyaM sarvo'pi vyatikaraH pramAdaparatAbhidhAnAM mahApallI samAzritena duSTataskarAdhipatinA moharAjena / tato re re taskarAdhamAH ! hatA vayam, yataH kenApyasmavairiNA nijayAnapAtramAropyAsmadAviSayabhUtaM zivaratnadvIpaM netumArabdhaH so'mukasaMsArijIvaH, sa ca na kevalaM calitaH, kintvanyAnapi yathAdarzamAtmanA sahAnekAn nayan tiSThati, // 15 // Jan Edmont For Personal and Price Use Only Thalww.jainabrary.org
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA tad yAvadetadasmadIyasaMsAranATakaM sarvazUnyaM na karoti tAvad dhAvata dhAvata' iti vANaH sasaMbhramamutthAya mahAduSTo durbuddhinAmikA mahAnAvamArUDhaH / kuvAsanAbhidhAnanauvandAdirUDhAzeSataskaranikarasahita evaM pradhAvitaH satvaram / samAgatazca yAnapAtradezam / tataH pUtkRtaM paJjaradauvArikeNa-bho bhoH / samAyAtA etAstAstaskaraceTikAH, praguNIbhavata yUyam / tadetat zrutvA niryAmakotsAhitAstadupadiSTavidhinaiva raNamaNDapamArUDhAH sajIbhUtAzcAritradharmanRpatisainyena saha pUrvoktarUpA yodhAH / gRhItAni ca sarvairapi paJjaradauvArikAdibhiryathocitaM jIvAditattvacintanAdirUpANi nArAcanAdipaharaNAni / moharAjenApi nirUpito mithyAdarzanamantrI, utsAhitAH kaSAyacaraTAH, tarjitaM hAsyAdiSaTaluNTAkandam, puraskRtaH puruSavedAdiparivRtakAmamahAtaskaraH, vyApAritA nidrA-tandrAdayaH, preritAzcakSurdarzanAvaraNAdayaH, agresarIkRtaM rogAdyasAtavedanIyasainyam, pravartitAjarA'ntarAyAdayaH, svayamapi ca nijatanayarAgakesaridveSagajendrAditalavargAnvitena mohacaraTAdhipena veSTitaM samantato'nantaguNaparipATyA yAnapAtram / prahartumArabdhaM cAkSepeNa sarvairapi samakAlam / tatazca sadAgamasenAdhipotsAhitena samyagdarzanamantriNA samAkSipto mithyAdarzanamantrI, prazama-mArdavA-''rjavAdimahAyodhairapi lIlayaiva niruddhAH krodhAdikaSAyacaraTAH, vairAgya brahmatAdimahAsubhaTairapi dUramuttrAsito hAsyAdinijatalavargAnugataH kAmamahAluNTAkaH, apramAdamahArathinApi zrutopayogodyamAdinArAcaistADitAH zirasi nidrA-tandrAdayaH, tadAvaraNakSayopazamavIreNApyadharIkRtAzcakSurdarzanAvaraNAdayaH, saddharmAnuSThAnodI pitasAtodayasainikenApi vilakSIkRtaM rAgAdyasAtavedanIyasainyam, puNyodayamahAbalarAjaputreNApi niSpabhAvIkRtA jarA-'ntarAyAdayaH / evamanyeSAmapyanantAnAM cAritradharmarAjasainikAnAM nijanijapratipakSeNa saha mahAsamarasaMmarde pravRtte nijasainyaM kizcid nazyamAnamavalokya 're re taskarAdhamAH ! kimetadArabdham , sthirIbhUya kagata lagata sarvAtmanA' iti bruvANo mohacaraTacakravartI sasainya evArabdho yugapat prahartum / kecit tvatIva cchalaghAtino mohasainikAH kenApi pakSaNa samArohanti tad yAnapAtram, vipratArayitumupakramante mAm, pravizanti raNamaNDapasyAntaH, praharanti cchannIbhUtAH, samAhatya jarjarayanti sadbhAvanAmaJjUSAGgAni / tato mayA tasya paramapuruSasyopadezaM zrutvA viracayya jhaTiti nivezitamAvazyakaTippanikAbhidhAnaM sadbhAvanAmaJjUSAyAM nUtanaphalakam, tato'paramapi zatakavivaraNanAmakam, anyadapyanuyogadvAravRttisaMjJitam, tato'paramapyupadezamAlAsUtrAbhidhAnam , aparaM tu tavRttinAmakam, anyacca jIvasamAsavivaraNanAmadheyam, anyattu bhavabhAvanAsUtrasaMjJitam, aparaM tu tadvivaraNanAmakam, anyacca jhaTiti viracayya tasyAH sadbhAvanAmaJjUSAyA aGgabhUtaM nivezitaM nandiTippanakanAmadheyaM nUtanadRDhaphalakam / etaizca nUtanaphalakairnivezitairvajramayIva saMjAtA'sau maJjUSA teSAM pApAnAmagamyA / tatastairatI Jain Educational For Personal and Price Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ bRhdvRttiH| vacchalaghAtitayA saMcUrNayitumArabdhaM tadvArakapATasaMpuTam / tato mayA sasaMbhrameNa nipuNaM tatpatividhAnopAyaM cintayitvA viracayitumAravizeSA014 bdhaM taddvArapidhAna hetorvizeSAvazyakavivaraNAbhidhAnaM vajramayamiva nUtanakapATasaMpuTam / tatazcAbhayakumAragaNi dhanadevagaNi jinabhadragaNi lakSmaNagaNi-vibudhacandrAdimunivRnda-zrImahAnanda-zrImahattarAvIramatIgaNinyAdisAhAyyAd 're re nizcitamidAnI hatA vayam, yadyetad // 1357 // niSpadyate, tato dhAvata dhAvata, gRhIta gRhIta, lagata lagata' ityAdi pRtakurvatAM sarvAtmazaktyA yugapat praharatAM hAhAracaM kurvatAM ca mohAdicaraTAnAM cirAt kathaM kathamapi viracayya tadvAre nivezitametaditi / tataH ziro hRdayaM ca hastAbhyAM kuTTayan viSaNNo mohamahAcaraTaH, samastamapi vilakSIbhUtaM tatsainyam, nilInaM ca sanAyakameva / tataH kacit kSemeNa zivaratnahIpaM pratigantuM pravRttaM tad yAnapAtramiti // kva zrIjinabhadragaNeH pUjyasyaitAni bhASyavacanAni / tarkavyatikaradurgANyatigambhIrANi lalitAni // 1 // vivRtAni svayameva hi koTyAcAryaizca budhajanapravaraiH / saMgacchate ka punarapi mamApi vRtteH prayAso'tra // 2 // RjubhaNitimicchatAmiha tathApi matto'pi mandabuddhInAm / upakAraH keSAzcit samIkSyate ziSTalokAnAm // 3 // tenAtma-paropakRti saMbhAvya mayApi bhASyavRttiriyam / vihitA zrute'tibhaktiM zubhavinodaM ca cintayatA // 4 // yacceha kimapi vitathaM likhitamanAbhogataH kubodhAd vA / tat sarva madhyasthairmayyanukampAparaiH zodhyam // 5 // kRtvA ca vivaraNamidaM yat puNyamupArjitaM mayA kiJcit / tenA bhavakSayAdastu jinamate prItyavicchedaH // 6 // granthAgraM pratyakSaraM gaNanayA sahasrANi / 28000 / zrImattapogaNagaganAGgaNagaganamaNiprabhaiH svapuNyArtham / vijayAnandamunIndraizvitkoze'sau pratirmumuce // 1 // // 135 1 k-kh-'vipnno'| Jan Education For Personal and Price Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRhadvatiH / // 1358 // prazastiH / zrIpraznavAhanakulAmbunidhiprasUtaH kSoNItalaprathitakIrtirudIrNazAkhaH / vizvaprasAdhitavikalpitavasturuccaizchAyAzritapracuranirvRtabhavyajantuH // 1 // jJAnAdikusumanicitaH phalitaH zrImanmunIndra phalavRndaiH / kalpadruma iva gacchaH zrIharSapurIyanAmAsti // 2 // etasmin guNaratnarohaNagirigAmbhIryapAthonidhistutvAnukRtakSamAdharapatiH sAmyatvatArApatiH / samyagjJAnavizuddhasaMyamatapaHkhAcAracaryAnidhiH zAntaH zrIjayasiMhamUrirabhavad niHsaGgacUDAmaNiH // 3 // ratnAkarAdivatasmAt ziSyaratnaM babhUva tat / sa vAgIzo'pi no manye yadguNagrahaNe prabhuH // 4 // zrIvIradevavibudhaiH sanmantrAdyatizayapravaratoyaiH / druma iva yaH saMsiktaH kastadguNakIrtane vibudhaH ? // 5 // tathAhiAjJA yasya narezvarairapi zirasyAropyate sAdaraM yaM dRSTApi mudaM brajanti paramaM prAyo'tiduSTA api / yahakvAmbudhiniyaMdujjvalavacaHpIyUSapAnodyatairgIrvANairapi dugdhasindhumathane tRptina lebhe janaiH // 6 // kRtvA yena tapaH suduzcarataraM vizvaM prabodhya prabhostIrtha sarvavidaH prabhAvitamidaM taistaiH svakIyairguNaiH / zuklIkurvadazeSavizvakuharaM bhavyabhiHspRhaM yasyAzAstranivAritaM vicarati zvetAMzagauraM yazaH // 7 // yamunApravAhavimalazrImanmunicandrasUrisaMparkAt / amarasariteva sakalaM pavitritaM yena bhuvanatalam // 8 // 10 // 35 // 8666 4881280 Jain Educational For Personal and Price Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ visphUrjatkalikAladustaratamaHsaMtAnaluptasthitiH sUryeNeva vivekabhUdharazirasyAsAdya yenodayam / samyagjJAnakaraizvirantanamunikSuNNaH samudhotito mArgaH so'bhayadevasUrirabhavat tebhyaH prasiddho bhuvi // 9 // tacchiSyalavaprAyairagItArthairapi ziSTajanatuSTyai / zrIhemacandrasUribhiriyamanuracitAprakRtavRttiH // 10 // zaradAM ca paJcasaptatyadhikaikAdazazateSvatIteSu / kArtikasitapaJcamyAM zrImajjayasiMhanRparAjye // 11 // samApto'yaM granthaH / // 135
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ vizeSA vRhadatiH / // 1360 // S AAIDS // 136 // Jain Education Intermedia For Personal and Price Use Only