Page #1
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only
Page #2
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir DAIVATAB R A MHANA AND SHADBINGSHABRAMHANA OF THE SAMAVEDA WITH THE COMMENTARY OF SAY AN ACHARYA EDITED AND PUBLISHED BY PANDIT JIBANANDA VIDYASAGARA, B. A. Superintendent, Free Sanscrit College, Calcuttan SECOND EDITION CALCUTTA: PRINTED AT THE SARASWATI Perss. printtaar shriikssetrmaaehn mukhopaadhyaay'| 20 nN jhaamaapukur len| 1881. To be had from Pandit Jibananda Vidyasagara, B. A. Superintendent Free Sanskrit Colleg, Calcutta, For Private and Personal Use Only
Page #3
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir etAni mudritasaMskRta pustakAni ebodha vyAkaraNam 30 27 kAdambarI saTIka turUpAdarzaH 28 rAjaprAra bda stoma mahAnidhiH ( saMskRta 26 anumAnacintAmaNi tathA abhidhAna) anumAnadIdhiti samAntakaumudI saralA TIkA 30 sarvadarzana saMgraha sahitA 31 bhAminIvilAsa saTIka saddhAnta vindanAra (vedAnta) / 32 hitopadeza saTIka nAdAnAdipaddhatiH (vAkSarI) 33bhASAparicche damuktAvalIsahita gayAtrAddhAdi paddhatiH 34 bahuvivAhabAda bdArtha ratna // 35 dazakumAracarita saTIka 1 // mAkya maJjarI (vAkSarI) / 26 paribhAkenTu zekhara chandomaJjarI tathA vRttaratnAkara 37 kavikalpadra ma dhAtu pAThaH / saTIka 38 cakradatta (vaidyaka) veNIsaMhAra nATaka saTIka 1 36 uNAdistUtra saTIka mudrArAkSasa nATaka saTIka // 40 medinIkoSa ratnAvalI nATikA saTIka // 41 paJcatantram ( zrIviSNu zarmaNA mAlavikAgnimitva saTIka // saGkalitam) dhanaJjaya vijaya saTIka 42vidvanmodatara jinnii(cmmkaavy)| mahAvIracarita nATaka // 43 mAdhavaca mpU mAjhyatattva kaumudI saTIka 2 44 tarkasaMgraha (dUrAjI nuvaiyAkaraNa bhaghA sAra S_ vAda sahita) lIlAvatI 45 asanarAghava nATaka (bIjayabiij jaamiy'aa / deva kavi viracita) zizupAlabadha saTIka (mAgha) - 46 viveka car3AmaNi (zrImat kirAnArjunIya saTIka // zaGkarAcArya zata) kumArasava pUrva khaNDa saTIka // 47 kAvyasaMgraha (samma) kumArasambhava uttarakhaNDa // 48 liGgAnuzAsana saTIka kATa kam pANinIyam 46 RtusaMhAra saTIka vAcaspatyam (saMskRta vRhada bhi 50 vikramorvazI (saTIka) dhAna ) 12051vasantatilaka bhANa 10EE For Private and Personal Use Only
Page #4
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir sAmavedasya devatabrAhmaNam / tathA SaDaviMza brAhmaNam / sAyaNAcArya kRtabhASyasahim / A. zrI kalAsasAgara sUri jJAna maMdira zrI mahAbIra jaina ArAdhanA kendra, kobA mA. ka fa, I, upAdhidhAriNA zrIjIvAnanda vidyAsAgara bhaTTAcAryeNa saMskRtaM prakAzita | kalikAtAna gare sarasvatau yantre mudritam / <* 1551 For Private and Personal Use Only
Page #5
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bhaassykRtomikaa| vAgauzAdyAH sumanasaH sarvArthAnAmupakrame / yaM natvA talatyAH syu staM namAmi gajAnam / yasya ni:sasitaM vedA yo vedebhyo'khilaM jagat / nimme tamahaM vande vidyAtIrthamahezvaram // 2 // tatkaTAkSeNa tadrUpaM dadhahaka mhiiptiH| AdizatmAyaNAcAvyaM vedArthasya prakAzane // 3 // ye pUrvottaramImAMse vyAkhyAyAtisaMgrahAt / kapAlaH sAyaNAcAryoM vedArtha vakta mudyataH // 4 // vyAkhyAtAhagyajurvadau sAmavede'pi sNhitaa| vyAkhyAtA. brAhmaNAnAntu vyAkhyAnaM saMpravartate // 5 // aSTau hi brAhmaNA anyAH praur3ha brAhmaNamAdimam / ghaDaviMzAkhyaM dvitIyaM syAt tataH sAmavidhirbhavet // 6 // ArSeyaM devatAdhyAyo bhavedupaniSattataH / saMhitopaniSaddayo granyA aSTAvadIritAH // 7 // tavAdyA brAhmaNagranthAzcatvAro vyAkatAH purA / devatAdhyAyasanajasta grantho vyAkriyate'dhunA // 8 // sAnAnidhanabhedena devatAdhyayanAdayam / grantho'pi nAmato'nvarthoM devatAdhyAya ucyate / / tatrAdye bahudhA sAnAM devatA prItikIrtinAm / dvitIye chandasAM varNAsteSAmeva ca devatAH // 10 // tIye taniruktizcetyevaM khaNDArthasaMgrahaH // 11 // For Private and Personal Use Only
Page #6
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devatabAhmaNam / hariH om / tatrAdau sAnAM nidhanabhedena devatAbhidhAnAya tA evAnu kramate 1 / agnirindraH prajApatiH somovaruNastvaSTAgirasaH pUSA srkhtaundraagnii| etA: sAmadevatAH iti zeSaH tavAdAvagnidevatyAni sAmAnyAha 2 / iDAnidhanAni pdnidhnaanaukaarnnidhnaanautyaagneyaaniiti| nidhanaM nAma paJcabhakti kasya saptabhaktikasya sAno'ntyo bhaagH| sarvatra sAmatazcaturvidhaH svaronidhana mir3AvAgiti / sa evAntarNidhanaM vahirNidhanamiti he dhaa| tatra nidhanAdivitayavyatiriktasya svara iti rUDhyA nAmadheyam / iDA. nidhnaanauti-kaaleyrorvaadauni| vAhyAkSaranairapekSeNa RgantyapadAnyeva yatra nidhana sthAnIyAni tAni padanidhanAni yodhAjaya sNhitaadiini| IkAranidhanAni vairAjAdauni / uktatrividhanidhanAni yAni sAmAni tAnyAgna yAni agnidevatAkAni / For Private and Personal Use Only
Page #7
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daivata brAhmayo athendradevatyAnyAha 3 / sarvANi nidhanavantya ndrANyanyAnyAdiSTa bhyH| AdiSTebhyaH iDAnidhanAdya tebhyaH vakSyamANebhyo vyatiriktAni yAni nidhanavanti santi tAni sarvANyaindrANoti jAnIyAt / atha prajApatiTevatAkAnyAha / sarvANi kharANi prAjApatyAni.. svayaM mANam ukta lakSaNaM RgantyAkSaraM hAi kArazca svaranidhanaM tahanti prAjApatyAnoti / sAma svayamevodAharati 5 / yathA vAmadevyam / etaddhAdhikArayukta syodAharaNam / atha somadevatyAnyAha 6 / sAmAni saumAni--- yAni RgakSarANi stobhAdirahitAni kevalatAnamAtrayuktAni tAnye va RksAmAni / khayameva tAnya dAharati 7 / ythaushnkaave| atha vrunndevtyaanyaah8| bAinidhanAni vAruNAni--- For Private and Personal Use Only
Page #8
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathamakhaNDaH / / vAnidhanavanti vAnidhanAni / uktalakSaNaM sAma udaahrti8| yathA yajJAyajJauyam / atha tvaSTadevatyAnyAha10 / akSarAnukhArANi tvASTrANiakSaramanusvaya'te yeSu tAni tathoktAni tAnya dAharati11 / yathA vArAvantIyaJcAbhivartaJca / athAGgirodevatAnAM lakSaNamAha 12 / khaHpTaSThAnyAGgirasAni / abhisomAsa Ayava ityAdiSu gAtavyAni khaHpRSThAni aanggirsaani| atha pUSa devatyAnAM lakSaNamAha13 / khaNidhanAni pauSANi / kAzotadaivodAsaprabhRtauni svarNidhanAni / atha sarasvatIdevatAnyAha 14 / kayAnazcitva AbhuvadApavakhasahastiNamiti vAnidhane saarkhte| yadyapi vAnidhanAni vAruNAnauti pUrvamevokta tathApya nayorutpanna eva vAnidhane sArasvate, ataeva iyavyatiriktAnAM vAruNavAdasyApunarutiH / For Private and Personal Use Only
Page #9
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir detabAhANe prathai ndraammlkssnnmaah15| ya Ana yatyarAvata ityendrAgna / ya Anayadityatra he sAmanI utpanete indraamniidevtye| athAgne yaindrayoH sAmanI Aha 16 / sutaM rayiSThAH sahorayiSThA ityAgna - yendr| upanoharibhiH sutamityasyAnte "sutadhayiSThA:ityetahIyate, tathA 'sahorayiSThA"-ityetadapi / te ubhe Agna yendra eva / nidhanabhedena sarveSAM sAmnAM sAmAnya nAgnyAdIndrAgniparyantAH daza devatAH draSTavyAH / Agna vaindrayoranirdeza'pyandrAgnasyaiva viparyAsAdananyatvam / atha prakArAntareNa nidhanavazAt kRtsnasAmnAM devatAbhidhAnAya tA evAnukramate 17 / vasavo rudrA AdityA vizva devAH / yathAgnyAdayaH pratyeka sAmadevatAH vasvAdayo'pi saGghAtAmakAH sarveSAM sAmnAM nidhana catuSTayabheda na devatAH / atha nirdezakrameNaitAsAM sAmAni vibhajya darzayati 18 / vasanAkharANi rudrANAnnidhanavantyA. dityAnAmaiDAni vizeSAM devAnAM vaanidhnaani| For Private and Personal Use Only
Page #10
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathamakharAja svaranidhanAdibhedena sAmAntyabhAgAnAM cAturvidhyam / svarAdivitayavyatiriktasya nidhanamiti rUDhyA nAmadheyamiti pUrvamevoktam eteSAM lakSaNAni ca pradarzitAni / nanu sAmnAM pUrvamevAnyAdidevatAkatva vyavasthitam / itaH para mapi sarvANyAgna yAdaunItyAdinA vakSyate ca / kimartha vasvAdidevatAkathanamiti tatrAha 16 / yathA bhayastva na pradezAvartanta ityantarANi / bhUyasobhAvo bhRyastvam - sarvaza ityarthaH / tadanatikramya pradezAH sAnAM vasvAdyapadezA vartante , ata uktAgne yAdyapekSayA vasvAdidaivatAnyabhyantarANi ; pRthaka pRthak devatAbhidhAnAt pUrvolAnAM vAhyatvam, idAnI saGghazobhidhAmAdAntaratvam / / athokta prakAreNa devatAbhidhAne'pi nigUr3hatara sAnAM devatAparijJAna prakAramAha 20 / athAntaratarANi sarvANyAgna yAni sarvANya ndrANi sarvANi prAjApatyAni sA. mAnautyantaratarANi / pUrvantu sAmnAM caturdA vibhAgena devatAca tuSTayAbhidhAnamuktam iha tu sarveSAmapi sAmanAmagyAdidevatAkatvakathanAdantarataratvam // For Private and Personal Use Only
Page #11
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devabrAhmaNe ayoktaprakArAdapi laghutaraM devatAparijJAna prakAra mAha 21 / athAntaratamAni sarvANi brAhmANi sAmAnauti sarvAntaratamAni / kRtsnasAmnAM brahmaNaevAdau sRSTestattadde vatAvyAjena tasyaiva pratipAdyatvAtsarveSAM brAhmatvam / atha sAmnAM devatAsambandhaviSaye jJAtavya rahasyamAha22 / athopaniSad | kaiSopaniSaditi darzayati 23 | Rgva mAtA sAma pitA prajApatiH kharaH / Rk prasiddhA / sAma gotyAtmakam / svaraH kruSTAdi: (18) astvevaM, kiM tataH 1 ityata Aha 24 / tadyAnyukta AkhyAyante mAtRtastAnyAkhAyante atha yAni sAmata AkhyAyante pitRtastAnyAkhayAyante atha yAni kharata - khAyante prajApatitastAnyAkhAyante / Rkta AkhyAtAni yajJAyajJIya vAravantIya prabhRtIni / teSAmRgavayavabhUtapadenAkhyAnAt / sAmata AkhyAtAni yaudhAjayaprabhRtIni / kharata AkhyAtAni vAsade vyAdIni / evaM For Private and Personal Use Only
Page #12
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIya va rohaH / samastasyohothasyohAnakammaNa Rka sAma-svarA iti vayo'kyavAste pRthaka pRthak mAtrAdisambandhena prasiddhA bhavanti / athohIyasyokta vidhatva prazaMmati-- 25 / sa vA eSA udgautho bandha mAn bandha - matyaH / bAndhavA mAvAdaya stahAn / na kevalaM bandhamattva kintu teSAmantabhUtazca / utArthajJAnaM zaMsati 26 / bandhamAn bandha matyo bhavati jAnanti havA enaM pitatazca ya evaM beda / iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAze devatAdhyAyAkhye paJcame brAhmaNa prathamaH khaNDaH / pUrvakhagar3e sAmA bahudhA devatA utAH // atha tadAzraya bhUtAnAM chandasAM devatA abhidhAsyati / idAnoM teSAM varNA nabhidhAtu prati jAnaute 1 / athAtamchandasAM vrnnaaH| vakSyanta iti zeSaH // atha gAyatyAdibhedena varNavizeSAnAha 2 / zuklA gAyatnayo rUpeNa sAraGgaerUpamuSNihAM pizaGga kakumArarUpaM kRSNamAnaSTa bhaM For Private and Personal Use Only
Page #13
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir daivatavAla ttH| rohitaM vRhataunAM tu naulaM pAhata tataH punaH suvarNa viSTa mArarUpaM gaura nAgata mucyte| sAraGgaH shblH| zeSAH spaSTAH (1) / eteSAM akSarasaGkhyA tu "atha chandAsi gAyatnANigityapakramya catuvizatyakSarAdIni caturuttarANi" anukramaNyA muktA tvAt caturvizatyakSaraprabhRti catvAri catvAryakSarAdhikA uNigAdiSu draSTavyAH (2) adhAtijagatIprabhRtInAM varNAnAha-- 3 / ato yAnyanyAni chandAsi zyAvaM teSAM tataH punH| nakulanta kapadAnAM hipadAM bama rucyate sAraGgazaklakaSNarUpANya gyjuHmaambraahmaanvitaaH| ato yAnyanyAni gAyanavAdisaptacchandabhyo vyatiritAni atijagatIprabhRtIni utkatiparyantAni (3) teSAM zyAvaM kapizavarNa vidyaat| "athendro juSasva pravahelyAkhekapadAnAM nakulaM nakulajAte varNa jAnIyAt / hipadAnAmimAnuka mityAdInAM babhuvarNam / tathA yAni RgyajurAdibrAhmaNagatAni gAyanavAdIni teSAJca krameNa sAraGgAdayo varNA draSTavyAH / atha yajasambandhinAM gAyatrayAdyupabandhAnAM mantrANAM For Private and Personal Use Only
Page #14
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hinIyakhaNDaH / devatA vakSyAmIti pratijAnIte 4 / yajJe yA prayoktavyAstaSAM daivata ucyate / athAnuktAnAM virAjAM varNa darzayati 5 / virAja: Tatrayo vidyaatt| pibAsomamindramandadukha tyevamAdavA virAjaH, pRznivarNA iti jAnIyAt / ___ athAgne yatnavAdimantraya zravaNaM kimarthamityAzayatattAtparyamAha / daivataM tata uttaram / tata uktAt uttaraM vAkyajAtaM devatAbhidhAnamityarthaH / athAgnyAdInAM gAyatravAdidevatAtvasambandhapara mantrahayam / tatra prathamaM mantramudAharati 7 / agna IyatnAbhavanmayugvoSNiyA savitA sambabhava anuSTa mA somA ukadhairmahakhAn dRhassatebhavati vAcamAbhavad / ____ agne : sayumvA sahAyabhUtA gAyatrI abhavat / prajApatemukhAt devatAsu madhye agnirjaayt| chanda:su madhye gAyatrI ca ubhAvapya jAyetAmityarthaH / tathAca taittirIyakaM "prajApatirakAmayata prajAyeyeti / sa mukhatastriSa niramimIta / tamagnirdevatAyA asRjata gAyatrI chandasaH" iti / For Private and Personal Use Only
Page #15
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devatabrAhmaNe yhaa| sayugvetya ttaratra sambadhyate / agne : sakAzA DAyatro ajAyata ityadhaH / tathA uSNihayA uSNikacha ndasA saha, sayugvA saha yujyamAnA kakup savitA devaH sambabhUva tasmAtpujApateya ne 'ApaJcApi halansAnAmiti (10) bananAduSiNa hazabdAdApapratyayaH / tathA. ukathai mantra : mahambAna tejavI somaH anuSTubhA anuSTupa chandasA sAI tasmAdeva prajApate rjaayt| tathA vRhaspatarvAcaM vAkya vRhatI chandaH abhavat akSarat agcchddaa| hatyA sAI vRhaspatirapi tasmAtprajApaterya je'jAyatetyarthaH // atha hitoyaM mantramudAharati - 8 / virANamitrAvaruNa yorabhizraurindrasya viSTa veha bhAgo anggH| vizvAn devAJjagatyA viveza tena cAkRptaRSayo manuSyAH / api ca mitrAvaruNayo daivayovirATa chanda: abhizrIH prAptAzrayA AsIt / atha indrasya viSTapa chandaH aGgI bhAgo mAdhyandinasavatAkhyazcAbhUt / tathA jagatIcchanda: vizvAn devAn A viveza praviSTA / tena aMgnyAdidevatAkena gA. yatyAdicchanda upanivaDUna RSayo manuSyA maraNazIlA mAnavAzca cAla tAH cala pire kla ptA: sRSTA AmantrityarthaH / ato gAyatrayA agnyAdidevatAkana gAyanavAdi chandaH ityukta bhvti| .. ayoparitanAnAM chandasA devatAmAha For Private and Personal Use Only
Page #16
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hinIyaha eDaH / hai| prAjApatyA aticchandaso vicchandaso vaayurdevtaaH| puruSo dvipadAnAM daivataM brAhma ekapadAH smRtaaH| praticchandasaH atijagatyatikaryAdayo'tipUrvAH : viccha ndasaH zakryASTikRtayaH / yadA / sarvA etA aticchandasaH / vicchandaso gAyanavAdaya evaikAcaranya nAdhikabhUtAH / tAzca krameNa prajApativAyudevatAkA: hipadA ekapadAca varNAbhidhAnasamaye darzitAHtAca krameNa puruSa-brahma-devatAkAH atha anirdiSTAyAH patirdevatAmAha - 10 / vAsavau paGktiH / vAmavI vasudevatAkA // atha chandasAmuktadevatAkatve pramANamupanyasyati 11 / sa tu na manyateta vatyA evaiteSu chandasta co bhavantauti chandasAmu haitaddevatamiti / tu zabdaH zazAvyAvRttvarthaH : sa puruSaH na manyeta, chandasA muktadevatAkatve pramANa nAstIti na sht| yathA eteSa gAyatradhAdicchandaHsu etaddevatyA eva agnyAdidevatAkA eva RcaH prAyeNa sambhavanti tathA chandasAsa (u zabdo'pyartha ) anyAdidevatAka RgAzrayANAmapi chandasAmetadda varta ha etA agnyAdidevatA bhavituM yuktAH khsvityrthH| iti zrIdevatAdhyAyAkhya paJcame brAhmaNe dvitIyaH khaNDaH / / For Private and Personal Use Only
Page #17
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir TatIyakhaNDaH / atha sAmAzrayANAM chandasA kathanaprasaGga na teSA meva nirvacanaM didarzayiSa rAdau pratijAnaute 1 / athAtonirvacanam / atha sAnAM devatAbhidhAnAnantarama, ata: yatonibaMcanena niruktaM gAyatvabAdi chando gAyatraM sAma jAgataM sAmeti sAmanAmasUpayujyate ato nirvacanaM prakRti pratyaya vibhAgana vya tyAdanaM pradazyata iti zeSaH / tatra gAyatrayA darzayati 2 / gAyatrI gAyaveH stutikrmnnH| gai zabda ; zabdaH stavanaM, gAyati stoti prakAzayati daivatAniti gaaytrii|| atha brAhmaNapradarzanenaiva prakArAntareNa nirvacanaM darzayati 3 / gAyatomukhAdudapataditi ha brAhmaNam gAyata: vedajAtaM zabdayata: prajApate khAt eSA vedasArabhUtA udapatat udagacchada tata: atopi gAyatrItyarthaH / aveva gAyatrI-vidyAyAM prakArAntareNa nirutI gAyatrI shbdH| gAyava vAyate pAlayati ca sA gAyatrI yA ve khalu gAyati ca-'vRthA saMsAra mA klizyata, tacchittaye mAmeva bhajadhvamiti' svayaM zabdara ti c| tathA kurvANaM duHkhAtmakAt saMsArAt bAyate pAlayati ca mA gAyatrIti nirucyataiti SaH // tadyahAyaestatvestasmAhAyanI nAmeti" For Private and Personal Use Only
Page #18
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir bnggppsstt hi hahadAraNyaka tathAca smArta nirvcnmpi| 'gAtAra bAyate yasmAhAyatrI tena sA smRteti', athoNihI nirvacanaM bahuprakAraM darzayati 4 / uSNigutnAnAt sihyatervA kAntikarmaNo'pi vossnnaussinnovetyaupmikm| utpUrvAt SNA zauce ( a0 pa0 )- ityasmAt uNika zabdaH / tadevAha-utnAnAt udabhUtamrAnavatvAduSNiga vaa| yhaa| niyate: 'Niha prItI (di. 10) iti dhAtaH tata:yat protyAtmakaM tat kAntamapi bhavatIti kRtvA kAnti kammatvam / bihAte kAmyate ityaNigityarthaH-kAnta yeta he vatAnAM chandaH / api cauSaNoSI uSNoSavatyevetyaupamikam-upamAprayuktamabhidhAnamapekSyoSNika zabda tathA chaSA gAyatrItacaturmi rarveSTiteva vrtte| caturacarAdhimyAda Nikaprabhedasya / atha kakubho nirvacanamAha 5 kakupa kakudrUpiNotyaupamikam / kakupazabdo'yupamApradhAna:- yathAvaSabhasya madhyapradeza: kakut sazaka ucchito bhvti| evaM madhyamaMpAdasya jAgatavAt caturakSaraM kakutsthAnIyamasyAstIti kakup dakArasya pkaarH| kakudasyAvaM sthAyAM lopH,-itysmaadsmaase'pykaarliipH| kakubhazabdasya kAkubhaM dantadhAvanamityAdau arthAntara For Private and Personal Use Only
Page #19
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 16 devanabAsa jhkhaa mimmghmaach 6 / kakum ca kubjaca kujatervobajatervA / kakupa kubazabdo kujterussotyvii| kuja kauTilya prtissttmbhvilekhnessu| una pArja-atra sambhAvArthaH / tataH kauTisvayambhAvArthaka-dhAtuiyArthasyAtra sambhavAt kavupa pradhAmuSTubho nirvacana mAha 7 / anuSTu mnustobhnaat| stobhati hArthaH / gAyatrautastasamAkSarapAdakaH / utArthe brAhmaNasammatiM darzayati 8 / anvastauditi hi brAhmaNam / niruta prakArAntareNa brAhmaNavAkya mudAhRtam / ''gA yatrImeva tripadA satauM caturthena pAde nAnuSTobhatauti ca brAdhaNam" iti| atha pipIlikAmadhyAyAnirvacanaM vakta pipIlikAzabdasya nirvacanamAha / pipIlikA pelategatikarmaNaH / ma yasau kSaNamapyudAsta / idAnoM tacchandonirvacanaM darzayati10 / pipIlikAmadhye tyaupamikam / pipIlikA nAma ubhayata: sthUlo madhye kama udbhijjaH For Private and Personal Use Only
Page #20
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyacaNDaH / prANivizeSaH tammadhyamiva madhya yasyAH sA tathoktA / madhyamapadalopI samAsaH / tasyAstanmadhyatvamanukramya "ekAdazinoH paraH SaTa kastanuzirA, madhye cet pipIlikAmadhye nya kram / atha bRhatyA nirvacanamAha 11 / vRhatau dRterTa jikarmaNaH / asyA anuSTubhaH sarvapAda khekekA carabarddhanAt prahahatvam / atha virAjo nirvacanaM bahuprakAramAha 17 12 / virAGghriramaNAvirAjanAhA / virATa zabdaH "ramu kraur3AyAM" - "rAz2a dauptauM - "rAdha sAdha saMsihau" - iti tribhyo dhAtubhyo'nyatareNApi niSpA yate / dhAtuvayArthasya tasmin sambhavAt // padeti // atha nirvacanamAha 13 / paktiH pacinau paJcapadA / paJcasaMkhyAyogAt piGaktizabdaH, paJcatvapradarzanaM paJca atha viSTabhonirvacanaM darzayati- 14 / triSTup stobha dvatyuttarapadA / stobha iti stutikarmottarapadaM yasyAH sA viSTup prattarapadaM pUrvapadasya - trizabdasya / kiM pravRttinimittamiti svayameva pRSTottaramapi brUte15 / kA tu vitA syAttorNatamaM chando bhavati / For Private and Personal Use Only
Page #21
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 daitamA asya vitA vitva kA syAditi praznaH / prayottaramatoNatamaM chandobhavatIti / pUrvabhyo mahattvAt hamhAMza la. kArI luptH| torNa tamaM taratervA puurvpdm| ubhayArthopapattistaraNAt stobhanAce ti vaiSTubhatvam / tricchabda-pUrvapadaMmityAha 16 / biddajastasva stommivetyaupmikm| ubhayastrikakoTitvAt vastrivat / tasya stomamive tya pamApradhAno'yaM nirdeshH| "yatti : svAbhaM triSTubha sviSTappamiti braahmnnm| atha jagatIcchanda nirvakti 17 / jagatau gatatamaM chandojajjagatibhavati kSipra gatighrajamalAkurvannasRjateti hi brAhmaNam / atijagatyAdyati chandasAM nibata mupkrmte18| aticchandAMzchanderatha / chandasI'rtha jJAnenaivAticchandaso'pi jJAna sulabhamiti bhAvaH / tathAca jagatImatikramyAdhikavalavattvena yA vartate saivAtijagatItyevaM phalitam / athedAnauM chandasa eva nirva canaM vakti 16 / chandAMsi chanda yatIti vA chandasaMvaraNe (ca0 u0)' chadayati varNAni / tathAca For Private and Personal Use Only
Page #22
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ratIya khaNDaH / nairutam-chandAMsi chadanAt (da. 1, 1) iti / tatra gAyatravAdiSu yathAniyama caturvizatyAdyakSarAbhAva tAsAM nAmAntaratA mAha--- 20 / nicantripUrvasya ctH| ekAkSaranya nAsu gAyatravAdiSa nicuditi / carcayati sandIpayati RgagatabhAvAniti cat chandaH. nikaSTa mekA. careNa honaM nict| tathAca piGgala:--"anAdhike naikana nicahna rijau (3 58) iti / tathA ekAkSarAdhikye matrajJAntaramAha / 21 / bharaNAd bhUrija ucyate / ekAkSareNa bharaNAda caturvizatyAmagAyanAdAviti zeSaH / adho sAmasu gAyatrasya prazastatayA tada vAtropasaMhAre stAti / 22 / athAtogAyanamAgna yaM bhaktayAma pati devAnAM varSINAM vA parameSThino vA prAnApatyakha saam| athatyAnansaryavacanaH ata ityadhikArArthaH / Agne yam ambidai batam, yada gAyanaM nAma sAma, taci devAnAM vA RSImAM vA paraseSThinaH prAjApatyasya vA sarvasyaivetyarthaH bhanamA sambhajanena bhavati bhavet / gAyatra-sAna: ki mUla mityAha23 / sAvitrI geym| For Private and Personal Use Only
Page #23
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir devatabramANe sAvitri nAmaci tatsaviturvareriyamityavaiva geyam prazatame sadanu anyatrApi geyamUhataH manu gAnagrantheSa kathaM tabropalabhyataityAr- 24 / ytnaagautm| yatra sAvitrinAmaci gAnagrandhAdI agItam, natraiva gAnam prazastamityarthaH / kintaditi svarUpaM darzayati ma 25 / ttsviturvrenniyom| bhArgodevastha dhaumA haur| dhiyoyonaH pr| co 132 16 2 im / zrAra dAyo pA 3 4 5 / mAviyAkhyakasvarUpastu uttarArcikasya pAprapAThakoyaratIyAI zrutasya dazamasUtrasya prathamapAThato mevaH / vyAsthAtazcApi tavaineti // // iti kRtIyaH khaNDaH // // samAptaJca daivataM brAmaNam // // For Private and Personal Use Only
Page #24
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sar3aviMbrAhmaNam / * namaH sAmavedAya | * brahma ca vA idamagre subrahma cAstAM tata: subrahmodakrAmadagraha devA yajJena brahma paryagRhNatAgnirvai brahmA sAvAdityaH subrahma taddevA yajasya sandhAvanvaicchatreSa vai yajJasya sandhiyetreSa ukarastasmAdutkare tiSTha t subrahmaNyaH subrahmaNyA mAhvayati subrahmaNyo 39 sutrahmaNyo 39 subrahmaNyo3 miti sair fra farAha viSatyA (tyA) hi devA indrAgaccheti yadAhendrAgacchetyetadvA asya pratyakSaM nAma tenaivainaM tadAhayati hari Agacchati pUrvapanAparapakSau vA indrasya harI tAbhyAhoda marvaM harati medhAtithermaSeti medhAtithiM ha kAkhAyanath meSobhUtvA jahAra vRSaNazvasya mena iti vRSagAvasya ha menasya menakA nAma duhitA sa tAth hendrazcaka me gaurAvanditriti gauramRgo hama bhUtvAvaskadyAraNyA drAjAnaM fracaesar jAretyahalyAyA ha maitrayA jAra Ama kauzika brAhmaNeti kauziko ha mainAM brAhmaNa upanyeti gautamabruvANeti devAsurA ha saMyattA (ntA) Asa stAnantareNa gotamaH zazrAma tamindra upetyovAceha no bhavAya (cha) sazcaratviti nAhamutsaha ityathAhaM bhavato rUpeNa carANIti yathA manyasa iti sa yattahotamo vA For Private and Personal Use Only
Page #25
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDaviMzavAhmaNe / bruvANazvacAra gotamarUpeNa vA tadetadAha gautametItya he sutyAmAgaccha maghavaniti tadyathAhato brUyAdityahe vaH paktAsmi tadA gacchAtatyevamevai taddevebhyaH sutyAM prAha devA brahmANa iti devAhaiva devA atha haite manuSyadevA ye brAhmaNAH zuzruvAe sonUcAnAste manuSyadevA Ahutaya eva devAnAM dakSiNA manuSyadevAnA mAhutibhiha devAn prINAti dakSi. NAbhirmanuSyadevAJcha QvaSonacAnAn brAhmaNAn prINAti // 1 // __ iti Sar3a viMzabAhma go prathama-prapAThake __prathamakhaNDaH / atha yatra subrahmaNyaH subrahmaNyAmA hrayatya tasmin ha kAle'murarakSAsi devAnAM yajJamajighAsa kaste devA nihava. mevA kurvata brahmo35 subrahmAimiti tAnAdityaH parjanya purI balAko mRtvA'bhi ghetAn dRSTyA'zanyA vidyutAhastadAhuH strI subrahmaNyA 3'' pumA 3''napusakA 3'''miti sarvameveti brUyAta yatpajjanyaH puro balAko bhUtvA'bhiprettena pumAn yadavaTyA yadazanyA tena strI yahidyatA tena napura sakaM tasmAt sarva meveti brUyAttadAhu kasubrahmaNyA3S5 yaja: sssssmAmA2''' iti sarvameveti bra yA dRca ivAsyA nAmadheya subrahmaNye ti tasmA dRGamantra eva khalvayaM nigada bhUto bhavati tasmAda yajuH sAmakAriNaH kurvanti yathAnyaH sAmabhistasmAt sAma tasmAt sarvameveti va yAttahA etat subrahmaNyAmAhUya yajamAnaM vAcayati sAsi subrahmaNye tasyAste pRthivI pAda ityAha yAnya va pRthivyAmasurara kSArasa tAnye va tenApahate sAsi subrahmaNye tasyAstentarikSa For Private and Personal Use Only
Page #26
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama prapAThakaH / pAda ityAha yAnye vAntarikSe'suraracAsi tAnyeva tenApasAsi suvraNye tasyAste dyauH pAda ityAha yAnye va di vyasuraratAsi tAnyeva tenApahate sAsi subrahmaNye tasyAste dizaH pAda ityAha yAnyeva divasuraracAsi tAnye va tenApahate paro rajAste paJcamaH pAda ityAha parAjaso vai brahmaNaH sthAnaM tadetadAha sA na iSamUrjaM dhuva tyAheSamevAsmA Urja' dugdha vauryamannAdyaM dhehItyAha vIryamevAsmA annAdyaM dati brahmazrI nAmaitatsAma yat subrahmaNA tasmAt prAta S nuvAka upAkRte visa sthite ca yajJe subrahmaNyaH subrahmaNyA mAhvayatyaM Sa vai brahma subrahma cApnoti ya etadano yukta subrahmaNyAya dadAti brahmaNA caivAsya zriyA ca yajJa samaIyati ya evaM vedAtho khalvA huryaccAvagataM yaccAnavagatathsarvasyaiSaiva prAyazcittiriti tasmAdevaM vidaM subrahmaNyaM kurvIta nAnevaM vidam // 2 // iti Sar3a viMza brAhmaNe prathama prapAThake dvitIyakhaNDaH / ekacchandaH prAtaH savanaM tasmA dekapAt puruSo hara tyanyaM pratyanye na tiSThati tricchandA mAdhyandinaH pavamAna stasmAt trayo'dhaH prANA he gAyatryAsAmanI tasmAddaya madhareNa prANena karoti dve vRhatyAM tasmAdayamuttareNaikaM triSTabhiH sAma tasmAdekaiva nAbhiH prANAnAmiva tu vidhRti ratha yadeva tata Urddha tAni pRSTAni bAhatAnye kagAyavIkANi tasmAda hRtya eva parizavo vRhatya eva kIkasA: Ta pRSThamabhisamAyantyatha yadeva tata UGgha sa ArbhavaH pavamAnaH For Private and Personal Use Only
Page #27
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDaviMzabrAhmaNe / vA mAva prANI gAyatrI zrIve uSNikakubhau vAganuSTa pa cakSurjagatI puSTiryadanyadde gAyanavAe sAmanI tasmAdayaM prANa na karoti prANiti cApAniti caikaM chandaH kakuvaSNihI he sAmanI tasmAt samAna sacchrotraM he dheva zRNoti he anuSTabhi mAmanI tasmAdayaM vAcA karoti satya cAnRtaM ca vadatya kaM jagatyAM sAma tasmA he akSiNI satI samAnaM pazyatA na hi pazcA dAyantaM pazyatyaya yade va tata jacaM mUDI tadyajJAyajJIyaM mUDI svAnAM bhavati ya evaM vedAdha iva vA anyAnyaGgAnAparIva mUddIdha ivAsmA anya svA bhavantuparIva svAnAM bhavati ya evaM veda yajJo vA atha yajJa ityAhureSa vAvajAta eSo'valuptajarAyureSa AtviM jIno ya etaM vedamanubrUte yadA vA etaM vedamanutte'thainae zRgavantyamAvanta vocateti tare sa jAyata UnAkSarA gAyatrI prAta: savane prajAnAM prajAtyA UnAdiva hi prajA: prajAyanta UnAkSarA gAyatrI pRSTheSu vAmade vye yajamAna loka eva sa madhye hi yajJasya yajamAna UnAkSarA gAyatrI sahite prANApAnayo ruccAra janAdiva hi prANApAnAbaccarata UnAkSaraM yajAyajJIya prANAnAmutasRSTye yo hi pUrNa mupadhameTu yadi pratIyAd vipateTu yadi na pratIyAda viSyandeta tadAhuH mavanAnAJca vA eta udAnA: prANAnAJcotsRSTiriti // 3 // iti Sar3a vizavAhmaNa prathama prapAThake tRtiiykhnnddH| adhvayaM vityAhohAtA mAsma me nivedya hone prAtaranuvAkamupAkaro riti sodhvayuH prAha sa hato vrajati sa pU. For Private and Personal Use Only
Page #28
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama-prapAThakaH / vayA hArA habiDIne prapadyate sa dakSiNasya habihAnasyottaraM cakramabhyapazrayamANa udAsIno vizvarUpA gAyati kSatva vai stotra viTazastra kSatreNaivAmma vizamanuvIrya manuvAnaM karotyatho stutazastrayo reva samArambhAyA'vyavasAya santatyA etasmAha glAvo maitreyaH prAhe vA adyAhaM pApavasIyamaM vyAkariSyAmIti saha sma sadasyevopavasartha 'hanya daGDAsono vizvarUpA gAyati tadupavAdotyadhvaryoM kiM stutaM stotraM hotA prAtaranuvAkenAnvazaMsauditi sa brayAdakAriSa mahanlaT yanmama kama hotAraM pRcchateti hota: ! ki stutaM stotraM prAtaranuvAkenAnvazaMsIriti sa brUyAdakAriSa mahantaTu yanmama karmohAtAraM pRcchatetya hAta: ! kiM stutaM mtotra hotA prAtaranavAkenAnvazaMsIriti sa va yAdakAriSa mahanta yanma ma karmA gAsiSaM yaha yamiti taM cebrUyumsamA vai tvamagAsaunajyAti riti sa brUyA jyotistena yena jyoti yotistena cenaga jyotistena yena gAyatrI jyotista na yena chando jyotistana yena sAma jyotistena yena devatA jyotirevAha magAsighana tamo yuSmAntu pAmanA tamasA vidhyAnautyAha pApmanaivainAstattamasA vidhyati yuJja vAcaM zatapadaumityAha vAgvAvazatapadI Rka zatapadI zatasanimeva tadAtmAnaJca yajamAnaJca ka. roti gAye sahasravartanIti sAma vai sahasravarttani sahasramanimeva tadAtmAnaJca yajamAnaca karoti gAyatra vaiSThabhaM jaga. diti gAyana vai prAtaH savanaM traiSTabhaM mAdhyandinaM savanaM jAgataM hatIyasavanaM savanAnyavatada yathA sthAnaM yathA rUpaM kalpayati For Private and Personal Use Only
Page #29
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghavaMzavAhA / vikhArUpANi sambhateti vizvameva tahittamAtmane ca yajamAnAya ca sambharati davA bhokAMsi cakrira ityokIhAsmin yajJaH kurute ya evaM vedAsi tamRgAha smavai purA kazyapA ugAyatyayaha yuvAnamanUcAnaM kusurubindamauddAlakiM brAhmaNa ugaudhAya bane te hocuH pari vai noyamAtvijyamAdatte hanta mamanuvyAharAmeti taM hAnuvyAhariSyanta upanigheduH sa hovAca brAhmaNA namovostu prAr vA ahaM yajJa samasthApayantyathA tu vai grAmasya yAtasya zIrma vA bhagnaM vAnusamAvahe devaM vA ahaM yajJasyAto'dhikariSyAmIti te hahi. khAtyottasthuH ka idamasmA abocaditi // 4 // iti Sar3a viMzabAhANa prathama prapAThake caturtha kha gaDa: prathamAIzca / indro havai vikhAmitrAyokthamuvAca vasiSThAya brahma vA gukathamitya va vizvAmitrAya mano brahma vasiSThAya tadA etahAsiSTha bamApi haivaM vida vA vAsiSTha vA brahmANaM kurcIta tadyatho bhavavartaninA rathena yAM yAM dizaM prArthayate tAM tAmabhiprApnotyeva metenobhayavartaninA yajJena ya kAmaM kAmayate tamabhyazna te'thAIbhAgvai manaH prANAnAM sa yayAharati vAci tanmanaH pratiSThApayati tadyathai kavartaninA rathena na kAJcana dizaM vyazca te tAgeta yAvad RcA yajuSA sAnA kuryu stAvada brahmA vAcaM yamo bubhUSet prajApatirvA imA strInvedAnasRjata ta enaM sRSTAnAdhinvastAnabhyapaur3ayattebhyo bhUrbhuvaH svarityakSarada bhUrityagabhyo kSarat so'ya lokobhavada bhuvariti yajuryo kSarat so'ntari For Private and Personal Use Only
Page #30
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama prpaatthk:| kSaloko bhavat svariti sAmabhyo'kSarata svaH svargoloko bhavattadyatyata ulvaNaM kriyeta gArhapatya paretya bhaH svAheti jahuyA daya vai loko gAha patyo'yaM loka RgvedastahA imaJca loka mRgve daJca khena rasena samaIyatyaya yadi yajuSTa ulvaNaM kriyetA'nvAhAryapacanaM paretya bhavaH svAheti juhuyA danta. rikSaloko vA anvAhArya-pacano'ntarikSaloko yajurvadastahA antarikSa lokaJca yajurvedaja svena rasena samaIyatyaya yadi sAmata ulvaNaM kriyetA havanIyaM paretya svaH svAheti jahuyAt svargo vai loka AhavanIyaH svargo lokaH sAmavedasta svarga ca loka sAmavedaJca svena rasena samaIyatyatI vAvayatamasminneva katamasmi zrolvaNa kriyeta sarveSvevAnuparyAyaM juhuyAttathA hAsya yajJo skannaH svargakato bhava. tyadhaskannA hAbhinnAhA vedhA yajJa utkrAmati da vAn divaM tRtIyamantarikSa manuSyAe statoya pRthivIM piTae stayIya tadabhimazeda devAn divaM yajJo gAttato mA draviNamaSvantarikSa manuSyAnyajJo gAttato mA draviNamaSTu pRthivIM pitun yajJo gAttato mA draviNamaSTa yatra ka ca yajJo gAttato mA draviNamaSTpiti tahA AtmAnaJca yajamAnaJca svena rasena samaIyati varuNo vA etahiSNau yajJamupArpayati yada yajJa ulvaNaM kriyate tadapa upaninavedyayo rojasA skabhitA rajA si vIrye bhi rUratamA zaviSThAyA patye te apratotA sahobhirviNa agandaruNApUrvahUtau svAheti tahA AtmAnaJca yajamAnaM ca svena rasena samaIyati // 5 // iti Sar3a viMzabAhmaNa prathama-prapAThake paJcamakhaNDaH / For Private and Personal Use Only
Page #31
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir par3a viNshbraahmnne| ye virAjamatiyajante virAjameva ta Isanto'mubhi loke zAmyantyatha ya enAmarvAgdabhanuvanti virAjameva ta Isanto'mumiloke zAmyanti teSAM tathA zrAmyatA surutaM kSIyate na hi tadamumi loke zaka vanti yadasmAllokA dakatvA prayantyetaddha smAhoddAlaka AruNi: kayante yajeran kathaM vA yAjayeyurye yajJasya habace na na nandanti nandanti yat smce| netyahaM vA va kAle yaje yAhaM kAle yAjayeyaM yo'haM yajJasya hAni nandAmi nandAmi yatsamRddhe netyapi ha svAdeva kA. mAda yajasya vyaI yati bhayasaurUpApta rUpA ''samAmi bhiSaka vetyetadda sma vai tadihAnAha yAvaddA RcA hotA ka. roti hotRSveva tAvadyajJo yAvadyajuSA'dhvaryuradhvaryu veva tA. vada yAvatmAnohAtohAraSveva tAvada brahmaNyeva tAvadyajJo yatroparatAstasmAttasminnattauM brahmA vAcaMyamo babhUSet sa yadi pramatto yAhare detA vA vyAhRtormanamAnudraver3amuMvaHsvariti vaNavIM varcamidaM viSNu vicakrama iti rAjJo ha mitasya makaTo zUnAdAya vRkSa mAyuprave ma hAruNi rAhutimudyatyovAca puna vainAnivaprAsyato vAvamRtI vapapsayasa iti sa hovAca kie hoyasIti prAyazcitta miti ki prAyazcittamiti sarvaprAyazcittamiti kiM sarva. prAyazcittamiti mahAvyAhatI reva maghavanniti sahIvAcImAruNe yadAhuti manUciSe kathaM nu vidAJcakathamakaToe zUnAdatteti sa hovAca yaccAvagataM yaccAnavagatae sarvasyai Saiva prAyazcittiriti tammA de tAmeva jahuyAdapi vA jJAtaM yadanAjJAtaM yajJasya kriyate midhvagne tahasya kalpayakhae For Private and Personal Use Only
Page #32
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir prathama-prapAThakaH / hi vetha yathA yathaM mbAhetyapi vA prAjApatyAM prAjApate natvade tAnya nyo vizvA jAtAni paritA babhUva yatkAmAste jahamastano astuvaya syAma patayo rayINA svAheti tahA AtmAnaM yajamAnaJca svana rasena samaIyatyatha badda kiM ca yajJe mRNmaya bhidyeta tadabhimazeGga mi mimagAnmAtA mAtaramapya gADyAma putraiH pazubhiryosmAn heSTi sa bhidyatAmiti tahA AtmAnaJca yajamAnaJca sva na ramena samaIyati // 6 // iti Sar3a viMzabAhmaNe prathama prapAThake SaSThakhaNDaH / ghnantIva vA etat soma rAjAnaM prevamIyate yade na. mabhiSagavanti tasyaitAmanu staraNoM kurvanti yatsaumya caruntasmAta puruSAya puruSAyAnustaraNI kriyate mAdhyAnAM vai devAnA mAtra mAmInAnA zakarA akSasu jajire te hendraH mupaniSeduH kathaM nu teSA zarkarA akSama jAyeran yA stvaM vidyA iti tebhya etatsaumye carIzyAva mAjya prAyakuttadavekSanta te prApazyan prapazyatyanandho bhavati ya evaM vihAMtsaumya carumavekSate yolamannAdhAya sannathAnnannAdyAda dakSiNAI sadaso galeta maumyAtizeSa prAznIyAjanaM vA etasmAdatrAdyaM kAmati yolamannAdyAya mantrayAnnanAtti jano asmAtpitaro janye naivAnye nAbamatyannAdo bhavati // 7 // iti Sar3a viMzabAhmaNa prathama prapAThake saptamakhaNDaH / iti prathamaH prpaatthkH| om / prajApati rakAmayata bahuH syAM prajAyeyeti sa For Private and Personal Use Only
Page #33
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghar3a viMzavAhANe / etAe retasyAmacae sAmnA pracchannAmagAyada yahaca masAnI magAsya dasthyamA samajaniSyata yatmAmAmacaM mAsa manasthikamajaniSthata esAnA pracchannAM gAyati tasmAt puruSaH pracchanno mAyasena tvacA lonA jAyate virudhAti traya ime lokA eSAM lokAnAmavarudhye tribhyazca reta: sicyate na hiM kuryAda vajro vai hiGgAro balamiva reto yadiGkadi vajeNa hiGkAreNa reta: sikta vicchindyAdratasyA chandasA prAjApatyA devatayA sarvametayA dhyAyan gAyet sarvaehIdato hitIyAM gAyati tasyA he akSare saza. yanI vyatiSajati madhyamasya ca padasyottamamuttamasya ca prathama vyatiSatI prANApAnau prajA dadhato gAyatrocchandasA''gne yo devatayA pRthivImetayA dhyAyan gAyet TatoyAM gAyati tAM balavadivoraseva gAyati tasyA he uttarA.'kSare dyotayati cakSureva tAnakti tasmAdyukta cakSastriSTapchandasainTrI devatayAntarikSametayA dhyAyan gAyeccaturthI gAyati tasyA. zcatvAri catvAryakSarANi nikaur3ayaniva gAyatyA dvAdazabhyo'kSarebhyo hAdazAkSarapadA jagato pazavo vai jagatI pazuveva prati tiSThati tasyAzcatvAryuttamAI 'kSarANi dyotayati zrotrameva tadyunakti tasmAdyakta zrotra zrotre he prati zravaNa de tasmAt puruSaH sarvA dizaH zRNotyapi parADyan pratyanya zRNoti jagatIcchandasA saurIdevatayA divametayAdhyAyan gAyet paJcamoM gAyati tAninaI triva gAyatyAha bahutamAt puruSAdanamatyannAdo bhavati ya evaM veda niruktAM cAniruktAJca gAyati niruto na vai vAcI bhujate nirukta For Private and Personal Use Only
Page #34
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hitIya-prapAThakaH / masyA upajIvanti bhuGakta vAca mupainAM jIvati ya evaM vedAnuSTupa chandamA prAjApatyA devatayA sarvametayA dhyAyana gAyet sarva hIdaM prajApatyaSaSThoM gAvati tasyA he he akSare udAsaM gAvatyA Sar3a bhyo'kSarebhyaH Sar3atava Rtu bbe va prati tiSThati paGkti chandamA saumaudevatayA diza etayA dhyAyan gAye diheva ca vA eSa iheva ca manasA gacchati yo gAyatre prAtaHsavane triSTubhaGgAyati jagatoM gAyalyanuSTabhaGgAyati pati gAyatyAsta gAyatrave gA. yati prANameva tadabhye ti prANo hi gAyatra panthAnameva tadabhya ti panthA hi gAyatrarathantaravarNAmuttamA gAyati yaM vai rathantaramasyAmeva prati tiSThati // 1 // iti Sar3a vizabrAhmapa dvitIya prapAThake prathamakhaNDaH / tA vA etA devalokAya yujyante yatparAyaH pratIcyo manuSyalokAyaiSa vAva jAta eSo valapta jarAyureSa AviMjauno yasya dhuro goyante yazcaivaM vidyAdharo gAyati jAtamevainamantrAdyAya pari vRNatyubhAvanamatta udgAtA ca yajamAnazca yA prathamA tAmanAyaM dhyAyan gAyenetasa eva tatsitAyAnnAdyaM pratidadhAti na hiM kuryAyaddhiyaryAda vaceNa hiGkAreNa retaH sikta vicchindayA drutasyAchando yujyate manI dhIyate yA hitoyA tAM gAyatrImAgAgAya sta syA he akSare sazayanI vyatiSajati madhyamasya ca padasyottamamuttamasya ca prathamaM vyatiSatau prANApAnau prajA dadhatA gAyatrocchando yujyate prANApAnau dhauyete thA - tIyA tAM triSTamabhAgAM gAyaestasthA he uttamA kSare For Private and Personal Use Only
Page #35
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDviMzaja hmaNe / dyotayati cakSareva tadyunakti tasmAda virUpaJcakSuH kRSNamanyaccha lamanyat triSTupachando yujyate cakSuSI dhoyete yA caturthI tAM jagatImAgAGgAyaestasyAzcattAryuttamAH kSarANi dyotayati thotrameva tadyunakti tasmAdyuktae zrotra zrotre 6 pratizavaNe he tasmAdapi parADyan pratyaGa zRNoti jagatIcchando yujyate zrotre dhauyete yA paJcamI tA manuSTa - bhamAgAM gAyazcaturdA vyAjya gAyeccaturdA vA ida puruSo vIryAya vikato jAyate vIryAyaivainantadyAvRjya gAyatya cAvacAmiva gAyeduccAvaceva hi vAk saGakSA tye va gAyet saGakSaNa lye va hi vAcaM puruSo vadatyanuSTa pachando yujyate vAga dhIyate yA SaSThI tAM paGakti mAgAGgAyaestasyA he he akSare udAsaGgAyatyASar3a bhyo'kSarebhyaH Sar3atava RtuSve va prati tiSThati pati cchandI yujyate samAnIdAno dhauyete saditi prathamAyA dharo nidhanapretasI edhi sajjAyate samiti ditIyAyA retasA hyadhi sambhavaH svariti to yAyAH pravarga lokaM jAnAtor3e ti caturthyAH pazavo vA ir3A pazuSva va prati tiSThati vAgiti paJcamyAH sarvA asmin puNyA vAcI vadanti ya evaM veda yA prathamA tA mAyacchanniva gAye dAyata iva hyaya mavAGamANo yA dvitIyA tAM ghoSiNImiva gAyeda ghoSova hAyamapAno yA hatIyA tAmudyacchaniva gAye dudyuta iva hyayaM prANo yA caturthI tAnikaur3ayanniva gAyantrikaur3ita iva hyayaM vyAno yA paJcamI tAnirutAni rutAmiva gAyanirutAni ruta iva hyayae samAno yA SaSTho tAmudAsamiva gAye dudasta iva hyaya For Private and Personal Use Only
Page #36
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIya praakH| mudrAno yacchaGgae rathantaravarNAmuttamAGgAye diyaM vai rathantara masyAmeva pratitiSThati // 2 // iti Sar3a viMzabrAhmaNe dvitIya prapAThake dvitIyakhaNDaH / devAzca vA asurAzcaiSu lokeSvaspaInta te devAH prajApatimupadhAvastebhya etAndhuraH prANAn prAyacchanmanaH prathamamatha prANamatha cakSaratha thotramatha vAcaM tAbhyaH paJcabhyo dhUbhya : puruaJca pazUezva niramimauta tena puruSeNAsurAnadhUrvan yadadhUrva starAM dhUsva dhUrvati pApamAnaM mAlavyaya evaM veda yo vai dhurAM dhastva veda dhurA dhurA mATavyAhasauyAn bhavabyetada dhurAM dhUstvaM yaM nAnA vIyA nAnA rUpA nAnA chandasyA nAnA devatyAH samAnae hiMkAra mabhi sampadyanta etada dhurAM dhUstvaM dhurvati pApamAnaM bhAvyaM ya evaM veda yo vai dhUrSu mahAvrataM veda sarvA asmin puNyA vAco vadanti ziro gAyatrudharastriSTummadhya jagatI pAdA vanuSTupsarvA asmin puNaghA vAco vadanti ya evaM veda yo vA evaM dhurI bihAnaghAsAM vrataM caratyAgamiSyato'sya pUrvadyuH / puNyA kIrti rAgacchati surabhireva gandho gAyatrayA vrataM darzanoyaM triSTabhaH zrava goyaM jagatyA yadeva vAcA puNyaM vadati tadanuSTubha stadu sarvAsAM vrataM tadu vihAra samAhu rati no vAdau riti tadanAdRtya yasya vai dhuro vigItAstasya sa. GgItA yasya vA etA bahiSyavamAne vigIyAntarAkhyeSu saGgAyanti tasya vai dhuro vigItA stasya saGgItA yaH kAmayetaikadhA yajamAnaM yaza Rcche dyathAdiSTa prajAH syuriti hoturAjye gAye dekadhA yajamAnaM yaza Rcchada yathAdiSTa For Private and Personal Use Only
Page #37
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra 18 www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir orfinaq prajAH syuriti hoturAjye gAyedekadhA yajamAnaM yaza Rcchati yathAdiSTaM prajA bhavanti yaH kAmayeta kalpaperan prajA yathAdiSTa yajamAnaH syAditi yathAjya' gAyet kalpante prajA yathAdiSTa yajamAno bhavati yo vA evaM dhuro vedA nayajayya mAtmane ca yajamAnAya ca lokaM jayatyati yajamAna mAtmAnaM mRtyuM parAk svarga lokara harati // 3 // iti Sar3a vizavAhmaNe dvitIya prapAThake tRtIya khaNDa: / prAJcamagnimunnayanti tasmAt prAGAsIno hotA nvAha prAGAsIno yajati prAGAsInaH zasatyasA vAdityaH prAGa pAMksaJcaranti tasmA dadhvaryu : prAGapAMksaJcarantyathaiSa candramA dakSiNa naiti tasmAdubrahmANaM dakSiNata AsayantyathaitasyAmudicyAndizi bhUyiSTha vidyotate tasmAdetAM dizamuhAtA pratya u dugAyatyathaiSa AkAze madhyato bhUtAnAth sanna stasmA - madhye sadasya mAsayantyuccAvacA vA Apa tava gAdhA bhavantu te gambhIrA stasmAdovA zAsana uteva paJcacaina kurvantya teva bhUyasA ditAsyaiva gatazrazmayAnu yanti yasmA - dadhvayoM reva gataM camasAdhvIvo nuyanti // 4 // iti SaD viMzabrAhmaNe dvitIya prapAThake caturthakhaNDaH / prAtaH savane savanamukhauyeSvAhRteSUpa havamicchate'gnirme hotA sa mopahvayatA hotarUpamAhvayasvatya cairA divyo me'dhvaryuH sa mopahvayatAmadhvaryuM upamAyaskhe tyucai: zrandramA meM brahmA sa mopahvayatAM brahmannupamAhvayasve tyucca : parjanyo ma udgAtA sa mopahRyatA mudgAta rupamAhvayakha - tyuce rAkAzo me sadasya: sa mopahRyatAth sadasyopamA For Private and Personal Use Only -
Page #38
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hitIya-prapAThakaH / dvaya vetyu cai rApo me honAzaesinaste mopaDayantA hotrA asina upamAhvayadhvamitva cha razmayo me camasA varyavaste mopamAhantAM camasAdhvaryava upamAhvayadhvamitya ca stAvA etA devatA RtvijA meva vAgebhi rupayante ma upahato bhakSayati prANo yajamAno'yo yavaitAsAM devatAnAM loka staM dupahato bhavati // 5 // iti Sar3a vizavAhmaNe hitIya-prapAThake paJcamakhaNDaH / sa mAdhyandine sabane savanamukhoyeSvAhRteSUpahavamicchate vAGame hotA sa mopavayaMtAe hota rUpamAhvaya sva. baccazvabhUrme'dhvaryuH samopahvayatAM brahmanna pa mAyakhe tyaccaiH zrotrama uDAtA samopahvayatAmuhAtarupamAvayava tya chayoM'yamantazcakSu thAkAzaH sa me sadasyaH samopavayatA5 sadasyopamAlayale tyaccai yA imA antazcakSuSyApaste me honAe sina ste mopalyatAe hotrAzasina upamAhvayadhva mi. tya raGgAni me camasA'dhvayaM va ste mopahvayantAM camasA dhvaryava upamAhvayadhva mityucca stA vA etA devatA R. vijA meva vAgbhi rupahvayante sa upahato bhakSayatyapAno yajamAno'tho yatratAsAM devatAnAM loka stadupahato bhavati // 6 // iti Sar3a viMzabrAhmaNa hitoyaprapAThake SaSThakhaNDaH / ma toyasavane savanamukhauyeSvA hRteSUpahava micchate prANo me hotA sa mopavayatAe hota rupamAhvaya skhetyacca rapAno me'dhvaryu: sa mopahayatA madhvayaM upamAhvayaskhetyuccai Ano me brahmA sa mopatayatAM brahmabupamAhvayaskhetyucca; For Private and Personal Use Only
Page #39
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDahiMza brAhmaNe / samAno ma udAtA sa mopahvayatA muhAta rupamAhvayamvetyA oyamantaH puruSa AkAzaH sa me sadasyaH sa mopahvayatAe sadasyopamAyasvetyaccairyA imA antaH puruSa Apa ste me hotrAzasinaste mopahvayantAhotrAzasina upamAhvayana mityucca rlomAni me camasAdhvaryavastemopatayantAM camasAdhva yava upamAhvayadhvamitya cce mtA vA etA devatA RtvijA meva vAgabhi rupahvayante sa upahatI bhakSa yatya dAno yajamAno'yo yatrai tAsAM devatAnAM lokastadupahato bhavati sarveSAM vaSaTakartA camasaM bhakSaye he vAnAM vA etadyajJasya mukhaM yadugATacamasa tasmA duhAracamasaM nAnyo bhakSayedevaM viduSo ha vai yajJo na vyathata evaM viduSo ha vai yajamAnasya svayaM putraM pazya miSTaM bhavatyevaM vihAn ha ve yajamAno ddiSanta mAvya mabhibhavatyathavA ato yo yane hIna kuryAt // 7 // iti Sar3aviMzabrAhmaNe ditIyaprapAThake saptamakhaNDaH / yaddhotA jahAti vAgagha tadyajamAnaM jahAti sa yattat karoti svAM vAcaM yajamAne dadhAti sa viSvaG vAcA. mubhiloke sambhavati yadadhvayu jahAti cakSurha tadyajamAnaM jahAti sa yattat karoti svaJcakSurya jamAne dadhAti sa viSvaGa cakSuSAmuNimoke sambhavati yadbrahmA jahAti manoha tadyajamAnaM jahAti sa yattat karoti va mano yajamAne dadhAti sa viSvaGmanasAmuSmiloke sambhavati yaduhAtA jahAti zrotraeha tadyajamAnaM jahAti sa yattat karoti svasthotra yajamAne dadhAti sa viSvaGa zrotreNAmami loke sambhavati For Private and Personal Use Only
Page #40
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dvitIya prapAThakaH / sadasyo jahAtyAtmA ha tadyajamAnaM jahAti sa yattat karoti svamAtmAnaM yajamAne dadhAti sa viSvaGGAmanA - musmilloke sambhavati yaDovAza sinI jahatyaGgAni ha tayajamAnaM jahati te yattat kurvanti svAnyaGgAni yajamAne dadhati te viSvaJcoGgeramumi loke sambhavanti yaccamasAdhvavo jahati lomAni ha tadyajamAnaM jahati te te yattatkurvanti svAni lomAni yajamAne dadhAti te viSvaJca lomabhirabhillAke sambhavanti tasmAdevaM vidyate honaM na kuryyAdathavA ta RtvijAmeva vijJAnaM pazavo hAdhvaryu manukIttihotAraM yogakSemo brahmANamAtmA ca prajA cIhAtA 17 ram // 8 // iti Sar3a viMzabrAhmaNe dvitIya prapAThake aSTamakhaNDaH / sa yadi pazutA vyAdhIyetA'dhvaryu maM idama kariti viyAdava yadyenaM pApikA kIrttiranUdiyADotA maidamakariti vidyAdaya yadyasya yogakSemo vyadheta brahmA maida makariti vidyAdatha yadyAtmanA vA prajayA vA vyAdhIyetohAtA ma ida makariti vidyAt prANadevatyo vai brahmA vAgdevatyA itara RtvijaH sa yadi manyeta brahmA ma ida makariti haritath hiraNyaM darbhanADyA pravadhya srucca vadhAva caturbhya hota mAjyaM gRhItvA juhuyAnamaH prANAya vAcaspataye svAheti yadyu vA itare namo vAce prANapattrakhAheti yadautaro yadi vetare sarveSvevAnuparyyAyaM juhuyAtrama: prANAya vAcaspataye svAhA namo vAce prANapatnI svAhetyatha tariNya' brahmaNe dadyA datha yadAha yajJo vAva yajJasya prAya: For Private and Personal Use Only
Page #41
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 18 viSahmaNe / cittiriti punaryajJa eva sa ete u ha tve vAhatau yajJavi aSTasya prAyazcittiriti // 8 // iti Sar3a viMza brAhmaNe dvitIya prapAThake navamakhaNDaH / sevA RtvijaH sa yajamAno devA vA anye Rtvijo mAnuSA anya yaM devA yAjayanti devalokameva sa tai ravarundhena manuSyaloka matha yaM mAnuSA yAjayanti manuSyaloka meva sa tai ravarundhena devaloka matha ya mubhaye yAjayanti devaloka - caiva sa tai ravarundhena manuSyalokaM ca sa etAM devAnRtvijo vRNItAgni meM hotAdityo me'dhvaryu zvandramA me brahmA parjanyo ma udgAtA''kAzI me sadasya Apo me hovAth sino razmayo me camasAdhvaryavaH sa etAn devAnRtvijo vRtvAthaitAnmAnuSAn vRNauta ya enamabhi rAdhayeSu ratha catriyaM devayajanaM yAcet sa cettasma dadyAddevayajanavAn bhUyA itye naM brUyAtra cettama dadyAd yadahaM devayajana veda tami stvA cAnotyenaM brUyA dagnirvAva taha vayajanaM bhUmirvAva taddevayajana mApo vAva taddevayajanath zraddhA vAva taddvayajana meteSu ha vA enaM devayajaneSvAvRvatyatho hArtimevApauruSeyoM netyatha tata etyartvijo devayajanaM yAce danimeMhotA sa me devayajanaM dadAtu hota va vajanaM me dehautya rAdityo medhvaryuH sa me devayajanaM dadAtvadhvaryo devayajanaM me dehItyucca zcandramA me brahmA sa me devayajanaM dadAtu brahman devayajanaM me dehautyucca : parjanyo ma udgAtA sa me devayajanaM dadAtUdugAta devayajanaM me dehotyucaM rAkAzo me sadasyaH sa me devayajanaM dadAtu sadasya devayajanaM me dehotyuce rApo me For Private and Personal Use Only
Page #42
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hitIya-prapAThakaH / hotrAzasina ste me devayajanaM dadAtu honAminI devayajanaM me dattetya cha razmayo me camasAdhvarya va ste me devayajanaM dadatu camasAdhvayaMvo devayajanaM me dattetya ca stA vA etA devatA RvijAmeva vAgbhirdevayajanaM dadAti sa datte yajate yadunnataM bhUmyA anUSaraM yatra bahulA proSadhayazcAtvAlasAriNyo yatrApaH syu stasya na purastAdde vayajanamAtra mati ziSyAd yAvAMzchamyA prAsovarapuruSA hAsmAtpApauyAeso bhavanti yasyaiva mati recayanti kAmaM dakSiNata AgAmukAhainaM dakSiNA bhavanti kAmaM pazcAdavarapuruSA hAsmAMzche yAeso bhavanti kAmamuttarata uttarA hainaM deva. yajyopanAmukAbhavatya ttarottariNI hAsya zrIbhavati yasya purastAt trINi jyotauSi dRzyeranagnirApa Aditya stadde. vayajanaM tacizukriyaM purastAcitra devayajanaM pazcAcitra zmazAna karaNaM prAgudapravaNa ndevayajanaM pazcAddakSiNApravaNaM zmazAna karaNaM yathA vai dakSiNa: pANirevaM devayajanaM yathA savya mtathA zmazAna karaNaM yathA zmazAna karaNantathAbhicaraNoyAnAM devayajana mapyu haika Ahuryasminneva kasmieca deze zradda dhAno yajata Rdhnotye veti // 10 // iti Sar3a vizabrAhmaNa dvitIya prapAThake dazamakhaNDaH / iti dvitIyaH prpaatthkH| yAvAnyane raso bhavati tenAta eva prAcInaM pracaranyathetadyA tayAma pariziyata RjoSantabAha na tasma yadudhevA For Private and Personal Use Only
Page #43
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDaviMzavAjhago / pAsyeyu ! tasma yadagnAvanu prahareyustenApa evAsthavayantyApI vai sarvasya zAntiH pratiSThA pApmAna haiSa hanti yo yajate tamimaM pApmAnaNhata mapoharANIti tenAntareNa pratipadyante cAvAlaJcotkaraJcaitaha devAnAM tIrtha tadetadRSi rAhApnAna tIrtha ka iha pravocadyena devA: pathA prapibante sutasyetye ta? devAnAM tIrthamatIrtha ho va yajJasyAnyonyat tasmA detenaiva prasu te prapotaitena niSkAme ttAn pracya tAn devayajanA daprAptAn ya etasminnavakAze rakSAsya jighAsaMtma etadagnirakSohA sAmApazya ttAnyetenApAhata tAnyamuhya pahatAni santauti devA akurvannityevaitadrakSAsyapa sedhati tasyA hAvohAva iti stobhAMtstobhatyahAvo stvahAvo stvityevaitadrakSAe syapa. sedhatyagni STapati pratidahatotyAharakSAsyeva tatpratidahati pAdAya pAdAyastobhA anuvartante rakSasAmapahale vizvae samatriNaM daha vizva sammatriNaM dahetyatriNo vai rakSAsi pApAno'triNo'triNa evaitadrakSAsi pApmAnamapasedhati tasya trinidhanamAhurya' vai suhataM ghnanti na sa punarudrukta yathAha punaHpunarAdAyae suhatae hanyAttAgetattadA aticchandaHsu bhavati vAraNamiva vA etacchando yadaticchandA vAraNAnIva rakSAsyaraNyAyatanAni tadyathA sva maraNyamabhayenAti kAmet tAgetattadai saptapadAsu bhavati sapta vai chandAsi caturuttarANi tayathA sarvaiH chandobhirabhavenAtikAme ttAdRrgatattasya trivacana ekavizati: padAni triH sAmAha taccatuvizatiH caturvizatirarddhamAsAH saMvatsaraH sAma tasya vA etasya saMvatsarasya sAno 'horAtrANi For Private and Personal Use Only
Page #44
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIya prapAThakaH / hiGkAro'ImAsAH prastAvo mAsA Adi Rtava udgIthaH paurNamAsyaH pratihAroSTakA upadravI mAvAsyA nidhanaM tasyaM vA etat saMvatsarasya sAno vasanto hiGkAro grISmaH prastAvI varSA udgIthaH zarat pratihAroM hemanto nidhanaM tasmA mantaM prajA nidhanakRtA ivAsate nirdhanarUpamivaitarhi tadAhuH kAndiza mavabhRtha mabhyaveyuriti prAJco bhyaveyurdevAnAM vA eSA digyat prAcI yA devAnAM dikkAnonuyajJaH sanniSThAtA iti dakSiNAbhyaveyuH pApmAnaM haiSa hanti yo yajate tamimaM pApmAnahataM dakSiNAharANIti pitRRNAM vA eSA digyadRkSiNA yA pitRRNAM dik tAnnonuyajJaH santiSThAtA iti pratyaJca bhyaveyurmanuSyANAM vA aiSA digyat pratIMcI yA manuSyANAM diktAnnonuyajJaH santiSThAtA ityadaJco bhyaveyurnanatrANAM vA eSA digyadudIcI yA nakSatrANAM diktAnnonuyajJaH santiSThAtA ityato vAkyatamathaiva kathamathA cApaH svastadabhya vidvAn kamme karotyasmAdidamiti vasauyAneva tena bhavati tadAhuH sravantISvabhyaveya3 sthAvarAsUra iti sravantISvabhyaveyuH pApmAnath haiSa hanti yo yajate tamimaM pAmAnaha tamApaH pravahatAmiti sthAvarAyAH zIpalyAstAsvabhyaveyurito mA yajJo vikSubdhaH pratyupatiSThAtA ityato vAvayatarathekata rathA cApaH sya ustadabhyaveyuryaddha vidvAn kamma karotyasmAdidamiti vasauyAneva tena bhavati // 1 // iti SaDi zabrAhmaNe tRtIya- prapAThake prathama khaNDaH / 1 21 ekasyai hiroti sa prathamayA tisRbhyo hiGkaroti sa madhyamayA paJcabhyo hiGkaroti sa uttamayaikasyai hiGkaroti For Private and Personal Use Only
Page #45
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cNshivaahaanne| sa prathamayA tisRbhyo hiroti sa parAdhIbhiH paJcabhyo hiM. karoti sa ekayA sa ekayA sa tisabhi rimhito viSTa ti rabhicaret stuvautAnIkaM prathameSuI nujA yattisraH sandadhAti vye va paJcabhiH sRjate staNute bhrATavya vasIyAeM AtmanA bhavati ya etayA stute // 2 // iti SaDaviMzabrAhmaNe hatIya prapAThake dvitIyakhaNDa: / tisabhyo hiGkaroti sa parAcIbhiH tisRbhyo hiGkaroti sa parAcIbhinna vabhyo hiGkaroti sa tisRbhiH sa tisRbhiH sa tisabhirabhicaraMtstu vauta vaco vai trida bajastriNavo ya. citriNavAbhyAM paJcadazaM vidadhAti vacameva tatsamyaka sandadhAti evameva vai vanaH sAdhuryadArambhaNato'NIyAn praharaNataH sthavIyAeste na pApamAnaM bhrATavyastriNute vasIvAe AtmanA bhavati ya etayA stute // 3 // iti SaDaviMzavAhmaNe tauyaprapAThake ddhtiiykhnnddH| etayaivAbhicaraMttavIta vajo vai vida, vajaH paJcadazo vaja striNavo yattivatpaJcadaza triNavaH saptadazaM vidadhAti vajrameva tatsamyaka sandadhAtye va miva vai vajaH sAdhurya dArambhaNato NIyAn praharaNataH sthavIyAsta na pApamAnaM bhrATa vyae triNute vasIyAe AtmanA bhavati ya etayA stute // 4 // iti SaDaviMzabrAhmaNe hatIyaprapAThake caturtha khaNDaH / timRbhyo hiGkaroti sa parAcIbhinna vabhyo hiroti ma timRbhiH sa timRbhiH sa timabhinavabhyo hiGkaroti sa tisRbhiH sa timRbhiH sa tisRbhirabhicaraMtastavIta vajI vai nivRhaja striNavo yacitriNavAbhyAmekavieza vidadhAti For Private and Personal Use Only
Page #46
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hatIya-prapAkSasaH / vajameva tatsamyak sandadhAtya vameva vai vajaH sAdhurya dArambha NatA NIyAn praharaNata: sthavIyAesta na pApamAnaM mAvyae striNute vasauyAe AtmanA bhavati ya etayA stute // 5 // iti SaDviMzabrAhmaNe tauyaprapAThake paJcama khaNDaH / navabhyo hiGkaroti sa tisRbhiH sa timRbhiH sa tisabhinavabhyo hiroti sa tisabhiH sa timRbhiH sa tisRbhinavabhyo hivarAti sa timRbhiH sa tisRbhiH sa tisabhi ramicaraMtastuvIta vajro vai triNa vo vajra meva tatparAJca pravarttayati statvaM tena pApmAnaM mADhavya estriNute vasauyA AtmanA bhavati ya etayA stute // 6 // iti Sar3a viMza brAhmaNa toya-prapAThake SaSThakhaNDaH / svarAntaH prathama strirAtrI gAyatrI prANo vai gAyatrI prajApati: 22: prajApati mevApnoti nidhanAnto hitoya triSTubbIrya vai viSTup triSTubhaH puruSaH puruSa mevApnotaur3Anta statoyo jagatI pazavo vA ir3A pazavo jagalI jAgatAH pazavaH pazUne vApnoti prasRtacchandAH prathama strirAta stena so yAtayAmAyottarasya chandAsi vyUhanti jagatyaH pratipado bhavanti jagatInAM loke triSTabha striSTabhA gAyanAstena so yAtayAmAdhottamAsya chandAsi vye vo hanti viSTabhaH pratipado bhavanti tribhAM loke jagalyo jagatInAM gAyatrA stenI eva so yAtayAmAni vA etA anyonyasyai loka mabhyadhyAyan kAma mevainA gamayatyApnoti taM kAmaM yasma kAmAyeSa Ahvayate tasmAda yujo na saharabahata stasmAdiparihoto vahIyAesau bhavata stasmA dubhayato dantaH syandante For Private and Personal Use Only
Page #47
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 34 ghaDaviMza baahaakhe| Tace bA anya RSayo virAja mapazyan vaziSThazcatu R cena tena sa catu Rco yatvicenyatmAma bhavatye karca nyAhAva catasRSveka sAma sa eva catu RcaH sAma bhUyAsaM poSaM puSyati tamanu poSaM poSukI bhavatye tadda smAha muJjaH sAmazravasa etaha vai vaya sAmnaH pISa vidmati tasmAdaya ma pratigrahantI na sahasrapodhAcyavAmaha iti tadu ha mAha vAsiSThazcekitAneyaH sAma haiva nUnaM bhUyAsaM poSa puSthati ta manu poSa poSako bhavati vidhavAyA iva tve vaitajjanma yadasAmnI caturthya va ha vA ete viduriti tasmA deteSAM yuvAnaH zrotriyAH purAyuSaH pramAyukA bhavanti yuvatayo jAyA vidhavA bhavantIti yat tricevamAma bhavatye karcanya. yahAva catasRSveka,sAma sa eva catu Rca iti pazurati. ricyate sa aindrAgna AlammA indrAgno vai devAnA mojiSTau ta u ayAtayAmAnau tAveva tadyanakti svargasya lokasya samadhye saurya brahmavarcasa kAma AlabhetaitasyAM vA ekAda: zinyA mAdityAH sUryamajanayaMtma tejo brahmavarcasa mavArundha teja cau brahmavarcasau bhavati ya evaM vedAtho khalvAhu rAgneya evAlambhA ityagni vai sarvA devatA stena devatAnAM kAJcanatara ti // 7 // iti Sar3a viMzabrAhmaNa ratIya prapAThake saptamakhaNDaH / adheSa zyena bhicaran yajeta zye no vai vayasAM kSepiSTho yathA zyena AdadItaiva mevaina metenAdatta trivRtaH pavamAnA bhavanti tribastImAnAM viSTho yat trivRdbhavatyAzI yastriNavA iti rathI havi ne bhakto rathavaja mevAmA tat prava. For Private and Personal Use Only
Page #48
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir hanIya prapAThakaH / tayati sta tyai vaSaTkAraNidhanaM bhavatyeSa vai vajAmA mojiSTho yatsAma vajaya bahavo vaSaT kurvanti samevArI vaja praharati stutyA ubhe vRhadrathantare bhavata ubhAbhyAmevAma hahadrathantarAbhyAM vaja' praharati statyai parAcI rathantaraM bhavati parAJca mevAsmai vajra praharati stutye tasya rathantaraM pRSTha vRhadabrahma sAmaiSa vai sAma vajastabhavAmma vajra praharati stutya yaM kAmayeta jIyetati tasya vRhatpaSTa kuryAdrayantaraM brahma sAma kSatraM vai vRhatyazavo rathantaraM kSatreNaivAsya pazUn hanyapazurbhavati jIyate yaM kAmayeta parAmparA vatamiyAna pratitiSThe diti pavamAne rathantaraM kuryodavahat pRSTha plava brahma mAma bRhadrathantarAbhyA mevaina mebhyo lokebhya uddhatya plavana praptA pati parAmparAvatameti na pratitiSThati vArSAhare pavamAnamukhe bhavataH saphaupagave nAnadaM krUrANi sAmAni sambharanti stutya telvako vA bAdhako vA yUpasya sphayAnaH zavanabhya adhiSavaNe agnaye rudravate lohitaH pazaH sAdayansya pAvantayAmo zaramaya barhiH zItya vaibhIdaka iyo bibhityai lAhitoSNISA lohita vAsaso nivautA RtvijaH pracaranti stutyai nava nava dakSiNA bhavanti navayantyevainaM tat // 85 iti SaDviMzabAmaNe tauyaprapAThake aSTamakhagaDaH / vidagniSTomastaraya Su viSTutiM kRtvAbhicaranyaneteSu badho vai purAyuSI hanti yadiSu viSTutiM karoti puraivaina mAyuSaH prahapati tridai stomAnA kSepiSTho yacidbhavatyAzI yastrimavA iti vaSaTakAraNidhanaM bhavati sapta i bhavatyA For Private and Personal Use Only
Page #49
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaTiza braamge| satamAt puruSA danAyatano bhavati yametenAbhicaranti samAnamitaracche nena // 8 // iti SaDviMzabrAhmaNe TatoyaprapAThake navamakhaNDaH / athaiSa sandaezobhicaranyajeta yaI durAdAnaesandaeze tadAdatte yada ho hI stobhau sa ha yathAha durAdAnasandarza nAnu hAyA dadauteva maivaina metenAdatte nivRtaestomae sampadyate tahatoM chandova bajo pai trivatpazavo rahatI vajeNevAstha pazUne hatyapazurbhavati vaiyavaM bhavati vyazvamavainaM karIti pariSTuzcair3a bhavati parye vainaM vRzcati vArSAhare pavamAnamukhe bhavataH kAzau topagave nAnadaesAma pharANi sAmAni sambharanti smRtyai niHsaptadazastana krUraH samAnamitaraccha nena // 10 // iti SaDviMzavAhANe kRtIyaprapAThake dazamakhaNDaH / atheSa vajobhicaran yajeta vajeNaivAmma vacca praharati statyai sarvaH paJcadazo bhavati vajo vai paJcadazastamevAsmai vaja praharati stutvA ukathyaH Sor3azimAn bhavati pazavo vA ukadhAni vajaH SoDazo vaje NevAsamai vajauM praharati stutyai tasva mahAnAmAH SoDazi sAma bhavati vajo bai mahAnAyI vajaH ghor3azau vaje NevAsna vajra praharati stutyai samAnAmataratpUrveNa .. 1. iti SaDviMzabrAhmaNe tRtIyaprapAThake ekAdazakhaNDaH / atirAtrazcaturvizaM prAyaNIya maharabhijicayaH svaramA mAno divAkoTaM mahastrayaH kharasAmAnI vizvajinmahAvrata zAtirAvazca vizvedevAH samAsata somana rAjA rAha For Private and Personal Use Only
Page #50
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir cavartha-prapAThakaH / patinA sebuvaMtsoma eva mo rAjA sarvatra vibhavediti sasmAtsomo rAjA sarvANi nakSatrANya paiti somo hi retodhA navAhae saMvatsarasya garbhamupayantri navAho meM saMvatsarasya pratimA nava pANA: prANAnevAvarundhate prajAvanto novA jyoti raza pate ya etA upayanti // 12 // iti SaDviMzabrAhmaNe tauyaprapAThake hAdazakhaNDaH / iti tauya: prapAThakaH / om / prajApatistapo'tapyata tasya ha vai tapyamAnasya mana: prAjAyata devAMsRjeyamiti taime devA asUjansa divA devAnasRjata nA masurAn yaddivA devAnasRjata taddevAnAM devatva' yadasUyaM tadasurANAmasuratvaM yatpItatvaM tatpitaNAM devA vai svargakAmAstapo'tapyanta teSAM tapyamAnAnAe rasojAyata pRthivyantarikSa dyauriti te abhyataparasteSAM tapyamAnAnAe rasojAyata RgvedaH pRthivyA yajurvedo'ntarikSAt sAmavedo'mubhAtte abhyatapaesteSAM tamyamAnAnAe ramI. nAyata Rmbe dAhAIpatyo yajurvedAkSiNAgniH sAmavedAdAhavanIya ste abhyataparasteSAM tapyamAnAnAM puruSo jAyata sahasrazaurSAH sahasrAkSaH sahasrapAtte devAH prajApati mupabruvan vedazarorA idamamRtazarIraM na ha vA idaM mRtyoH samApmAteti te bruvan ko nAmAsauti sa hovAca yajJo nAmeti teSAM prajApatiH sadyo yajJasaMsthA mupaiti sadyo ha vA eSa yajasaesthA mupaiti yahAI patyaM prAduSkaroti sA For Private and Personal Use Only
Page #51
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDaviMzamArane / dIkSaNIyA yakSiNAgni cAhavanIyaJca sA prAyaNIyA yatsamidho'bhyAdadhAti tA upasadotha yasyAjya mutpUtaskandati sA vai skannAnAmAhutistato vai yajamAna: pranAyubhavati varo deyaH saiva tasya prAyazcittiratha yasyAjya manutpUtaeskanda tyasau vAaskannAnAmAhutistato vai yajamAnasya cittaM pramAyurbhavati citrandeyae saiva tasya prAyazcittirya hAIpatye juhoti tatprAtaH savana yaddakSiNAgnau juhoti tattutauyasavanaM yanmArjayate sosyAvabhRto yadanA dadAti tenodayanIyasyodavasAnIyasya samAsyA atha yasyAgnimadhyamAno na jAyetAnyamAhRtyAsminnavakAze juhuyAhrAhmaNasya vA haste 'jasya vA karNe kuzastamba vApasa vA juhuyAdanyauH zatahutAn homAnekaH ziSyahuto varaM ziSyaH zatahutAn homA nekaH pubahuto varaM putreH zatahutAn homAneko hyAtmahato vayaM svayaM hotA svaya dohI svayamevopatiSThetAgnihotraM homyazeSaM dakSiNA saha vA etasya yajakratubhiriSTa' bhavati ya evaM vihAnagnihotraM juhoti // 1 // iti SaDviMzabrAhmaNe caturthaprapAThake prathamakhaNDaH / prajApatirvA etatsava sahasrasavatsara masRjata teSAM pra. jApatiH sahasrasavatsaraM gavAmayanevArundhagavAmayanaM vAdazAhe hAdazAhamatirAmrotirAtraeSor3azini Sor3azana mu. kthya ukthyamagniSTome 'gniSTomamiSTipazubandhayoriSTipazuvaH dhyagnihotre savaihe vA etasya yajakratubhiriSTaM bhavati ya evaM vidvAnagnihotra juhoti // 2 // iti SaDviMzavAdaNe caturthaprapAThake dvitIyakhagar3aH / For Private and Personal Use Only
Page #52
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturtha prapAThakaH / prajApati devebhya zrodumbaro mucchayatyasuSiramUlA magranthiM pRthuthunI maikarjA yajamAnamAtrodumbaro bhavatyatha kuJja vAmanA yajamAnA svacordhva bAhavaH praccha danaM kuryuH katicchadanaudumbaro bhavati navacchandanAgniSTomasAdhyaH keSvekAdaza vaizyasto mAtirAtrapauNDarAkeSu saptadaza vAjapeyAtoryAmno rekaviMzatyakha sedhe'STAcatvAriMzataM puruSamedhe parimitaM sarvamedhe ya evaM vidyA naudumbaro muccha,yatviti tamevApnoti prajApati rakAmayatA pacitiM karavANi ya evaM vitvaudumbaro mucchrayatyapaciti mevApnoti // 3 // ** iti SaDviMzabrAhmaNe caturthaprapAThake tRtIyakhaNDaH / 28 paGkaroti sakSauraM sthalaM mUle bAlAgra manurUpaM vajjo vai yapo vajreNaivAsma mrAtRvya praharatyaSTAH zrIH karoti daza dizaH parigrahAtyubhayataH pAMktI he yUpe karoti paJcadaza saptadazaika viMzati raratni' vA pAlAza' puSTikAmasya vailvaM brahmavasa kAmasyodumbaramantrAdyakAmasya khAdiraM balakAmasya vaibhIdaka rAjavRkSo bhAtRvyavataH kramukAzvatyapASANA yazaskAmasya yatkiJca yajJiyaM pazukAmasya tatra varjanIyA bhavanti gar3atI vraNilo vyAvRttaH kuThi: kujaH zUlo dagdhaH zuSkaH suSiro buNadagdha itmaprazastA atha prazastAH zuddhAttA anupUrvasamA: prazastA yUpasyAzrodevatAnyagniH pUrvvAyAM yamo dakSiNAyAM varuNaH pazcimAyAM soma uttarAyAM yA vidizastA svA dityarudramarudda savoparAjitAH pitarazcAdharAyAM sAdhyAcoGkSayo sarvadevatyave yUpo vai bahurUpo vajraubhUtvA devAnupatiSThate te For Private and Personal Use Only
Page #53
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMjhaNe / t devAH prajApati mupAdhAvan yUpena praharantyA ropayantyA yodhayanti ca tad yUpasya yUpatva' mUla marani satvacaM nikhanettasya yatra SAnyAntatpitRRNAM yadUI tanmanuSyANAM yattadadharazanAyA oSadhivanaspatInAM yadUrdhva razanAyA stadviSveSAM devAnA mAnAvayantyalaM kurvantyahatena vasanenAcchAdayantIti ca taM gandharvApsarasA mindrasya caSAlaM yadUrdhvaJcaSAlasyAGga - lamAtra kAryyaM tatsAdhyAnAM devAnAM prAcIM sannamatye - ta viSNoH paramampadaM tasyartavaH zarIraM ziraH saMvatsarI vedA rUpANi saMvatsara eva pratitiSThati ya evaM veda // 4 // iti SaDviMzabrAhmaNe paJcama- prapAThake caturthakhaNDaH / brahmavAdino vadanti kasmAd brAhmaNaH sAyamAsInaH sandhyA mupAste kasmAt prAtastiSThan kAca sandhyA kaca sandhyAyAH kAlaH kiJca sandhyAyAH sandhyA devAzca vA asurAzcAsparddantaterasurA zrAdityamabhidravatsa Adityovibhetasya hRdayaM kUmmarUpeNAtiSThat sa prajApati mupAdhAvat tasya prajApatiretadbhaSaja mapazyadRtaJca satyaJca brahma cor3AraJca favdAca gAyatrIM brahmaNo mukhamapazyattasmAdbrAhmaNI horAtrasya saMyoge sandhyAmupAste sajyotibAjyotiSI darzanAt sosyAH kAlaH sA sandhyA tat sandhAyAH sandhAtva' yatsAya mAsInaH sandhyAmupAste tathA vIrasthAnaM jayatyatha yadapaH prayukta tA vipuSo vajrobhavanti tA vipruSI vajrIbhUtvA'surAnapAnanti tato deza abhavan parA surA bhavatyAmanA parAsya nATavyo bhavati ya evaM veda yat sAyaJca prA For Private and Personal Use Only
Page #54
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - prapAThakaH / *: taca sandhamupAste tayA vIrasthAnaM sthAnaJca santatamavi cchinna bhavati ya evaM veda || 5 // iti SaDviMzabrAhmaNe caturthaprapAThake paJcamakhaNDaH / atheSA candramasaH kSayavRDIbhavati yadA vai candramAH cauyate cAmyAyate ca tadnuvyAkhyAsyAmaH pUrvapane va devA daucante te'parapakSe somaM bhacayanti tatremAni voNi pAtrANyapadhIyante pRthivI pAtamantarIcaM pAtraM dyauH pAtramiti taM devA divyena pAtreNAdityAH prathamaM paJcakalaM paJcamIM bhakSayantI te'ntarikSeNa pAtreNa rudrA dvitIyaM paJcakalaM dazamIM bhacayanti te pRthivyA pAttreNa vasavastRtauyaM paJcakalaM paJcadarzI bhakSayanti Sor3azI kalAvaziSyate por3azakalo va candramAH sa auSa dhIca banaspatIMca gAva pazUyAdityaJca brahma ca brAhmaNaNa cAnupravizati taM devA indrajyeSThAH somapAzcAsomapAzca yathA pitaraM pitAmahaM prapitAmahaM vA vRddhaM pralayamupagacchamAna vyAdhigataM mariSyatIti vA tAM rAtriM vasante tadanAvAsyAyA zramavAsyAtvaM tasmAdamAvAsyAyAM nAdhye tavyaM bhavatyatha sambharaNazca tamoSadhibhyazca vanaspatibhyazca gobhyazva pazubhyazcAdityAcca brahma ca brAhmaNAH sannayante tatsAnnAvyasya mAtrAyyatvAM candramA vai dhAtA yA pUrvA paurNamAsI sAnumati yottarA sArAkA yA pUrvAbhAvAsyA yA sinobAlI yottarA sA kuharyo'nupazyantyanya N na pazyati tanmithunadevAsya bhavati puSye cAnumatirjJeyA sinIvAlI tu dvApare khArnAyAM tu bhavedrA kA kRtapatre kurbhaven nUne cAnumatiM vidyAd For Private and Personal Use Only
Page #55
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir avibhaavaace| yasmin dRzyeta sA sinobAlI rAkAyAM tu sampUrgAzcandrastu kuharna dRzyeta // 6 // iti SaDviMzavAhmaNe caturthaprapAThake SaSThakhaNDaH / khAhA vai kutaH sambhUtA kasya duhitA kena prakatA kiM gotrA katyakSarA katipadA kati mAtrA kati varNA katyu cchAsA kiJcAsyAH zarIra kAnyaGgAni kAni lomAni kati zirAesi kati vA cakSaSi kimasyAH Asya ki prAvRtA ko bAha ko pAdau ka ca sthitA kimadhiSThAnA ka. ghaJca svAhAM pratigRhNAsi brUhi vAhAyA rUpaJca daivataJca svAhA vai satyasambhUtA brahmaNo duhitA brahma prakatA lAtavyasagotrA vINyakSarANya kaM pada trayo varNAH zukla: padmaH suvarNa iti catvAro'sya vedAH zarIrayaSaDaGgAnyaGgAnyauSadhivanamma. tayo lomAni he cAsyAH zirasI eka ziro'mAvAsyA dvitIyaM paurNamAsI cakSazcandrAdityA vAjyabhAgI hutaM dakSiNA pAhatA vRhadrathantaramRgayajuH sAmagatiH sA svAhA sA svadhA sa vaSaTkAraH saiSA deveSu vaSaTkArabhUtA prayujyate pivya. jeSu svadhAbhUtA zakaTI mukhI pRthivImantarikSaNa viparyeti tasyA agnirdaivataM brAhmaNo rUpaM yatkAmAste ju humastano astu vayaesyAma patayorayINAmvAheti tasyAnu tupti tapyati prajayA pazubhirabAdyena tejasA brahmavarcaseneti // 7 // iti SaDaviMgatrAhmaNe caturtha prapAThake saptamakhaNDaH / iti ctury-prpaatthkH| For Private and Personal Use Only
Page #56
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcama-pAThakaH / athAto tAnAM kaNA zAnti vyAkhyAsyAmaH pAlAzAnAM samidhA maSTamahana juhuyAdaindra yAmyavAruNadhAnAdA. gneya vAyavyasaumyavaiSNavye tyaSTAvindrAyendomarutvatenAke muparNa mapayatpatataM ghRtavatobhuvanAnAmabhithiyA'bhityandeva esavitA. ramoNyoragnindataM vRNImahe-bAta AvAtubheSajae-somae rAjAnaM varuNamidaM viNavicakrama-ityetAni sAmaprabhUtyaSTazataM japitvA svasti vAcayitvA svasti haiSAM bhavati svastidAvizampatiH-svastyayanaM-tAya --mariSTanemi-tyamUSavAjinaM devajata-mAyuvizvAyuH-zatajIvazaradovaImAna-itye taiH sambhArANAmupasthAnaM kRtvA svasti vAcayitvA mvasti hAsya bhavati svasti hAsya bhavati // 1 // iti SaDviMzavAhmaNa paJcama-prapAThake prathamakhaNDaH / devAzca vA asurAzcaiSa lokeSvasthaInta te devAH prajApati mupAdhAvaestebhya etAM daivauM zAntiM prAyacchatte tataH zA. ntya kA asurAnabhyajayastato devA abhavan parA surA bhavatyAtmanA parAsya bhrAvyo bhavati yaevaM vedAtha pUrvAhna eva prAtarAhuti hutvA dIzchamoM voraNAM dadhi sarpiH sarSapAna phalavatI mapA mArganta zirISa mityetAnyAharedA. hArayehA nAta: prayata: zuci: zucivAsAH sthaNDilamupaM. lipya prokSya lakSaNamullikhyAbhirabhya cyAgnimapasamAdhAya nityatantraNodanakkasarayavAgUraktapAyasadadhi kSIratapAyasa. tamitikRtottarAH pRthaka caravaH sarve sarveSAM vA pA. yasaH // 2 // iti SaDviMzavAhANe paJcama prapAThake dvitIyakhaNDaH / For Private and Personal Use Only
Page #57
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 2 khaNDaH / atha dvitiiykhnnddH| subrahmaNyAzabdo devatAnAmadheya muktAmantrasyeti jijJAsAyA mubhayornAmadheyam ityAkhyAyikA pratipAdayituM prathama devatAnAmadheyatva darzayati / atha yati atha AkhyAyikopakramalakSaNArthaH // yatra deveSu yajamAneSu yasmin kAle subrahmaNya etannAmA Rtvika subrahmaNyA maahvyti| tasminbAhvAnakAle devAnAM sambandhinaM yajJa masurarakSAMsi ca devayonayaH krUrakarmANaH / ataeva ghAtakAH gandharvAH pitaro devA asurarakSAMsi ityeke ajighAMsan hantu maicchan kila / tataH kimitytraah| evaM subrahmaNo mityartha ca lopaH / ataHparaM kimicchatyAha taanaadityiti| tairava mAhaya AdityaH AdityAtmaka indraH parjanyaH varSAsa meghaH san tatrApi purobalAka: sarveSAM purIgAmI meSo bhUtvA tAnda vAnabhiprettAmabhimukhaM prAyacchan yantra mAzritya tAn pavidhvaMsakAriNo asupAnazanyA ahitayA dRSTyA vidyutA vidyotanena svaprakAzanenAhan ahiM. saut| etattu vakSyamANavicAratve nAnabhihita miti mntvym| subrahmaNaprAyAH strIpunapusakatva vimarzapUrva vyutyAdayitu saMzayaM tAvaddarzayati tadAhuriti tatra subrahmaNavAdyAdevatA viSayatve subrahmaNayAH kiM strInapusakAtmakatvameva / subrahmaNepratyuttaraM brUyAt kathamekasya strInapusakAtmakatvaM tatrAha yatparjanyeti Rgyaju: sAma vicArArthaH pluta iti yathAha tarhi tatsarva meva / RgyajuH sAmAni sarvANapati For Private and Personal Use Only
Page #58
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghddviNshvaahmnne| sa prAcauM dizamanvAvarttatetha yadAmya maNimaNikakubhasthAlI daraNamAyAsorAjakulavivAdo vA yAnacchavazayyAsanAvasatha dhvajapatAkAra haikadezaprabhazcaneSa gajavAjimakhyA vA pramauyAH pramoyanta ityevamAdIni tAnye tAni sarvAgI ndradevatyAnyana tAni prAyazcittAni bhavantIndrAyendrImakanvata iti sthAlopAkae hutvA paJcabhirAjyAhutibhirabhijuhotondrAya svAhA zacIpataye svAhA vajapANaye svAhezvarAya khAhA sarvapApazamanAya svAheti vyAtibhirtu vAtha sAma gAyet // 3 // iti SaDviMzabAhmaNe paJcama-prapAThake hatIyakhaNDaH / sadakSiNAM dizamanvAvarttatetha yadAsya prajayA pazuSa zarIre vAriSTrAni prAdurbhavanti vyAdhayo vA anekavidhA atisvapna asvapramati bhojana mabhojana mAlasya vraNamajInidrANya vamAdIni tAnye tAni sarvANi yamadevatyAnyana: tAni prAyazcittAni bhavanti nAsuparNamiti sthAlopAkae hutvA paJcabhirAjyAhutibhirabhi juhoti yamAya svAhA pretAdhipataye svAhA daNDapANave vAhebarAya svAhA sarva popazamanAya svAheti vyAhRtibhiI vAtha sAma mAyet // 4 // iti SaDaviMzabAhmaNa paJcama prapAThake caturthakhaNDaH / sa pratIcI dizamanvAvartatetha yadAsya kSetragRhasaestheSa dhAnye votayaH prAdurbhavantautayo vA anekavidhA pAkhupatapipaulakamadhvakabhaumakazukasarabhakasaumaka ityevamAdIni tAnye tAni sarvANi varuNadevatyAnyadbhutAni prAyazcittAni For Private and Personal Use Only
Page #59
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ^ paJcama prapAThakaH / bhavanti ghRtavatI iti sthAlIpAkara hutvA paJcabhirAjyA hutibhirabhi juhoti varuNAya svAhA apAmpataye svAhA pAzapANaye khAhezvarAya svAhA sarvapApazamanAya khArhati vyAhRtibhirhutvAtha sAma gAyet // 5 // iti SaDviMzabrAhmaNe paJcama- prapAThake paJcamakhaNDaH / sa udIcIM dizamanyAvarttate'tha yadAsya kanakarajatavaravastravajravaidUryavimuktAmaNiviyogA bhavantyArambhA vA vipa dyante'thavA anyAni krUrANi mitrANi vA virajyante riSTAni vA vayAMsi gRhamadhyAsante vAlmIkabhaumAni vA jahante chatrAkaM vopajAyate madhUni vA niloyanta itye - vamAdIni tAnyetAni sarvANi vaizravaNade vatyAnya tAni prAyazcittAni bhavantyabhitya devamiti sthAlipAka hutvA paJcabhi rAjyAhutibhirabhijuhoti vaizravaNAya svAhA yakSAdhipataye sAhA. hiraNyapANaye svAhevarAya svAhA sarvapApagamanAya svAheti vyAhRtibhirha tvAtha sAma gAyet // 6 // iti SaDviMzabrAhmaNe paJcama prapAThake SaSThakhaNDaH / sa pRthivo mandAvarttane'tha yadAsya pRthiyau taTati sphu Tati kUjati kampati vvalati rudati dhUmAyatyakasmAt salilamadugirati pravanti majjati nimagnamutplavatyakAle ca puthaphalamabhinivarttatI vyavatarIgarbhojAyate yadA mannati hastino bhUkampajAyate prAsAda bhinatti yatra tatra rAjA vinazyati goha mAroheda grAma dahiSotyevamAdIni sa rvANyagnida vanyAnya tAni prAyazcittAni bhavantyagnindUtaM hathIma iti sthAlIpAkachatvA paJcabhirAjyA itibhi 35 For Private and Personal Use Only
Page #60
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ghaDa viMza bAjharo / rabhijahotyagnaye svAhA haviSyataye svAhArciSpANaye svAhe kharAba svAhA sarvapApazamanAya svAheti vyAhRtibhihutvAdha sAma gAyet // 7 // iti SaDviMzabAhmaNe paJcama-prapAThake saptamakhaNdraH / sontarikSa manvAvarttate'tha yadAsya vivAtAvAtAvAyante. bheSa cAparUpANi dRzyante kharakarabhamandhakaGkakapItIlukakAkadhra zye nabhAsavAyasagomAyusaesthAnya paripA sumAra sapasyasthi rudhirakarSANi pravartante kAkamithunAni dRzyante rAtrI maNidhanu pazye cchazakA grAmaM pravizanti vRkSAH sravanti rudhirANyAkA rAjakulaM vasantItyevamAdauni tAnye tAni sarvANi vAyude va tyAnya tAni prAyazcittAni bhavanti vAta AvAtubheSajamiti sthAlopAkara hutvA paJcabhirAjyAhutibhirabhi juhoti bAyave svAhA mahaGga tAdhipataye svAhA zaughrapANaye svAhezvarAya svAhA sarva pApazamamAya svAheti vyAhRtibhirdutvAtha sAma gAyet // 8 // " iti SaDviMzabrAhmaNa paJcama prapAThake aSTamakhaNDaH / sa diva macAvartate'tha yadAsya tArAvarSANi colkA: patanti nipatanti dhUmAyanti dizo dahyanti ke tavazvottiThanti gavAe zRGgeSu dhUmo jAyate gavAstaneSa rudhirae sravatyartha himAnipatatItyevamAdauni tAnye tAni sarvANi somadevatyAnya tAni prAyazcittAni bhavanti somae rAjAnaM varuNamiti sthAlIpAkae hutvA paJcabhirAjyAhutibhirabhi juhoti somAya svAhA nakSatrAdhipataye svAhA For Private and Personal Use Only
Page #61
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcamaH prapAThakaH / yautapANaye khAhezvarAya svAhA sarvapApazamanAya svAheti vyAhRtibhihu lAtha sAma gAyet // 8 // iti SaDviMzabrAhmaNe paJcama-prapAThake navamakhaNDaH / sa paraM diva manvAvartate'tha yadAsyAyuktAni yAnAni prava. tante devatAyatanAni kammante devatapratimA hasanti rudanti' nRtyanti spha Tanti khidya ntyunmolanti nimaulanti pratiprayAnti nadyaH, kabandhamAditye dRzyate vijale ca parivi. pyate ketupatA kaccha cavanaviSANAni prajvalantyakhAnAM ca bAladhauSvaGgArAH kSaratya hatAni marmANi kanikradanta ilye - vamAdIni tAnye tAni sarvANi viSNu devatAbhUtAni prAyacittAni bhavantIdaM viSNurvicakrama iti sthAlopAkara hutvA paJcabhirAhutibhirabhi juhoti viSNave svAhA sarvabhUtAdhipataye svAhA cakrapANape sAhezvarAya mAhA sarvapApazamanAya svAhati vyAhRtibhikSulAtha sAma gAyet khana nAhahanAdabhimarzanAgobhirAkramaNAcaturbhiH zudhyate bhUmiH paJcamAJcIlepanAt sambhArAn pradakSiNa mAnIya brAhANAtae svasti vAcca taiH sambhArairyadupaspaSTaM tadabhya kSecchAmyati hAto brAhmaNabhojanae hiraNya gorvAso'kho bhUmidakSiNA iti zAmyati hAtaH zAnyarthaH zAntyarthaH // 10 // iti SaDviMza brAhANe paJcama-prapAThake dazamakhaNDa: / so'dhastAddiza manvAvarttatetha yadAsya gavAM mAnuSama hiSya jAkhoSTrAH prasUyante honAGgAnyatiriktavAni vika. tarUpANi vA jAyante asambhavAni sambhavantya calAni calatIyevamAdIni tAnyetAni sarvANi rudradevatvAnyajanAni For Private and Personal Use Only
Page #62
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pardizavAhaNe / prAyavittAni bhavantyAvIrAjAnamiti sthAlopAkara hutvA paJcabhirAjyahutibhirabhijahoti rudrAya svAhA pazupataye svAhA zUlapANaye svAhetarAya svAhA sarvapApazamanAya vyAhRtibhirhatvAtha sAma gAyet // 11 // iti SaDviMzabrAhmaNe paJcama prapAThake ekAdazakhaNDaH / sa sarvAndiza manvAvarttatetha yadAsyA mAnuSANA mati kRti matiduHkhaM vA parvatAH sphuTanti niyatatyAkAzA miH kampate mahAdrumA unmalatyAzmAnaH plavanti taTAkAni prajvalanti catuHpAda paJcapAdaM bhavatItyevamAdauni tAnye tAni sarvANi sUrya devatAnya tAni prAyazcittAni bhavatyadutya jAtavedasamiti sthAlIpAkara hutvA paJcabhirAjyAhutirabhi juhoti sUryAya svAhA sarvagrahAdhipataye svAhA kiraNapANaye vAhekhAya svAhA sarvapApazamanAya svAheti vyAhRtibhihuM tvAtha sAma gAyet // 12 // iti SaDviMzavAhANe paJcama-prapAThake hAdazakharahaH / iti pnycm-prpaatthkH| samAptamidaM SaDviMzavAhANam / For Private and Personal Use Only
Page #63
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir atha SaDviMzabrAhmaNa bhASyam / prathamaprapAThakaH / prathama khaNDaH / OM namaH sAmavedAya / hariH om / bAgauzAdyAH sumanasaH sarvArthAnAmupakrame yaM natvA kRtakRtyAH syuH taM namAmi gajAnanam // 1 // yasya nikhasitaM vedA yo vedebhyo'khilaM jagat / nirmame tamahaM vanda vidyAtIrthamahezvaram // 2 // tatkaTAkSeNa tadrUpaM dadhaDukkamahIpatiH / AdizatsAyaNAcArya vedArthasya prakAzane // 3 // ye pUrvottaramImAMse te vyAkhyAyAtisaMgrahAt / kRpAluH sAyaNAryo vedArtha vaktumudyata: // 4 // vyAkhyAtAdRgyajurvedI sAmavede'pi saMhitA / vyAkhyAtA brAhmaNaM cAdyaM praur3hamAkhyAtamAdarAt atha dvitIyaM Sar3aviMzabrAhmaNaM vyAcikIrSati // 5 // asmin tANDizeSabrAhmaNe pUrvANyuktAni kamAthi uktAmAmapi ye bhedAste ca pshynte|| tatra prathamaM subrhmnnyocyte| tacca savanatraye'pi jJeyam // tato brahmakarttavyam / tato vyAhRtihomAdinaimittika For Private and Personal Use Only
Page #64
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASyam / prAyazcittam // tataH saumyacaruvidhiH / tato bahiSpavamAnadharmAH / tataH kiJcit prakIrNakam / tato hotrAdyupahavaH / tata AvijyeSu Rvigaadividhaanm| tato naimittikA homAH / tato adhvryuprshNsaa| tato devayajane vijeyaM kamma / tato'vabhRthaH / tataH abhicArasaMjakA vikRtyH| tato haadshaahstutiH| atha zyenAdi vidhiH| tato vaikhadevaM strm| ityevaM pratipAdyamAnArthAnAmanukramaNikA // tatra prathamaM tadukare tiSTasubrahmaNyaH subrahmaNyA mAvayatauti vivakSayeda maanaayte| agre sadhyAdau nirupapadasyAgrazabdavadadhatvAt / idaM vayamANaM subrahma ete he subrahma-subrahmaNI te he evAstAm abhUtAm // tataH kimityatAha-tataH anantaraM subrahma devebhyaH sakAzA dudakrAman udagacchan tato'pi kimityata Aha atha ha subrahmaNi devebhya utkrAnte sati anantarameva sa yadA vyutkramiSuH brahmadevA vasvAdayo yanjena paryagrata parigRhItavantaH / atra kiM brahmazabda nocyate kiJca subrahmazabda neti / agni vai brahmazabdavAcyaH mukhyatvAt / agnimukhA vai devA iti shruteH| asau cidAtmane ka AdityaH subrahma ca etanmantraH / tathA candraM prakRtya stUyate asAvAditya iti| mntraantrmpi| yadadyamacca vRtrahAbudagA abhi sUrya / sarvaM tadindra te vazaiti indrasya ca subrahmatvam sarve devAdhipatyAkate devAH kimkaarissuritytraah| tadukkA taM subrahmadevA yajJasambandhI sandhAtari vakSyamANa utkaradeza anvaicchan anveSaNa makASuH kAmo yajJasya sandhistatrAha / For Private and Personal Use Only
Page #65
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 1 khaNDa: / ayameva yajJasya sandhiH saGghAtA yatra yasmin deze soma muddhRtya karttante pazavo'smitriti utkaraH vederuttarapUrvabhAgaH / prakRbe kimAyAta mityata Aha-yajJasya sandhirutkaraH / tasmAttavotkare deze tiSTha subrahmaNo nAma Rtvik subrahmaNyAM subrahmaNi sAdhuriti nigado niyata strIliGgaH tA marhati taduddezyAM devatAmindrarUpAmAhvayatItyarthaH / zrAhnAnaprakAraM darzayati subrahmaNaprImitivadastrIliGga mivAdAnapUrvakaM trirAha triH paThet / kutaityatrAha hi zabda hetau / yasmAddevAH triSatpA: cINi manovAkkAyakarmANi santyanyasaMvAdauti yeSAM teSAM te triSatyA tammAdatiprazastaM virATavAn karttavyamityarthaH / hetuvannigadoyamarthavAdaH / tena nra' kriyata itivat na tu hetuH / hetutve hetusApekSe ca nairapekSyalakSaNaM na sambhavediti nigadazeSamupAdAyopAdAya vyAcikhyApayAmAsa prathamaM tAvadindrAgaccheti paddayaM vyAkhyAtumupAdatte indrAgaccheti / prAcaSTe / yadAhendrAgaccha tye tadA asya pratyakSaM nAma tenaivainaM tadAhvayati indrAgaccheti subrahmaNAya yadAha idameva asya indrasya pratyakSaM nAma tadA tenaiva evaM prakRtatvA danvAdezaviSayaenAdezaH / enamindramAhvayati punarnigadazeSamAkhyAtu mupAdatte hariva zrAgaccheti / harivaH matuvasoruH sambuddhau chandasauti nakArasya ruH| harica nAma taduvyAcaSTe zuklakRSNa. pacau vA indrasya harI haritAkhAnAmAdityAtmakatvAdindrasya tayorharitvapratipAdanaM hi yasmAt tAbhyAM pUrvapacAparapacAbhyAmidaM sarvaM jagajarati kAlAtmakena niyacchatIti For Private and Personal Use Only
Page #66
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa0 vrAhmaNabhASyam / / nigadazeSAntara mupAdatte medhaatithemsseti| tadavyAcaSTe medhAtithiM harati // kANvAyanaM kaNvasya yuvApatyaM medhAtithinAmAnamRSimindro meSorUpadharo bhUtvA jahAra svarga ninAya kila tathA vaDhacA Amananti / ityA dhAvantamadrivaH kAvaM medhAtithiM meSobhUto'bhityaM naraH / ato medhAtithe maSetIndraH samvodhyate punarapi nigadazeSa mupAdatte vRSaNavasyeti menAkhyasya vRSaNavasya kAcinmenakA nAma duhitA Asa babhUva tAM menakAmindrazcakame ha kAmitavAn menA bhavaM vRSaNazvasya sutrAto iti nAmAntara mupAdatte gauraavskdinniti| tadyAcaSTe ---indra kila gauramago bhUtvA araNayAdavaskadya skandirgatyarthaH rAjAnaM somaM somo vai rAjA iti zruteH pivati sma payo gaurAvaskando ceti karmadhArayasamAsena gaurAvaskandiniti indraH sambodhyate nAmAntara mupAdatte-ahalyAyai jaareti| bahulavacanAt SaSThArthe caturthI ahalyAyA jAra ityarthaH / tadyAcaSTe ahalyAya ha indraH kila mitrAyA duhitA maitreyI tasyA ahalyAyA jAra: upapatirAsa babhUva tayAcaSTe -kauzi kauzika: kuzikagotrotpannaH kazcit brAhmaNa: enAM prakRtAmahalyA mupanyeti sma ha iNa gatA laTa / suiti parokSe liTa upanauta upasargeNa upayan upagacchan upayeme kiletyarthaH / tasyA jAra: san tadbhartasthAne tiSThatIti / kauzikabrAhmaNetyupacArAdAmantrAte // atha nAmAntara mupAdatte gautama bruvANeti / gautama iti ha bruvaann:| yahA gotamarUpeNa caran gautama iti For Private and Personal Use Only
Page #67
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka 1 khaNDa: / zabdAmAne gautamabruvANaH / bruvateH kartari vyatyayena kamaNi zAnac / tasya sambodhanaM gautamabruvANeti tadyAcaSTe, devAsurA devAsurA ha devAzvAsurAzca kiM saMyattAH parasparaM yoddhumAsaktAH Asan vabhUvuH tAnantareNa teSAM madhya antarAntareNa yuktaiti dvitIyA gautamo nAma RSiH zazrAma zrama mupAvizan taM gautama mupetyopagamyendra : evamuvAca - asurA bhavantaM bAdheran / ata ihaivAsmAkaM spRzaMzvAro bhUtvA bhavAn bhavatviti evamuktavantamindramRSirAha - ahameva cArarUpeNa vartitu notsahe utsAhaM na karomIti / atha gautamavacanAnantaramindro vravIti / zrahaM bhavato rUpeNa spRzaHsan carANauti tadanumanyate bhavAniti punargotamo bravIti he indra tvaM tathA yena prakAreNa carituM manyase tathA careti pazcAdindraH tathA carediti zeSaH / sa indrastattadAnIM gautamo'hamiti svayaM vadan gautamarUpeNa gautamaiti janairucyamAno vA cacAreti / yattadevAcaraNamAha-- gautametIti / gautamabruvANeti padasyekadezaH, ekadezAdAnapratIteH nigadazeSa mupAdatte - ityaheti / he maghavanindra ! ityahe etAvada he ahe hAhetikrAnte sutyAmAgaccha / paredyuH sutyA cet zvaH sutyAmAgacchetyAdezaH kAvyaH / tathA ca jaiminiH / zvaH mutyA mityaiApavasathehani nirdizat / sutyAyA Agamane'hani tu adya sutyA mAgacchetyAdezaH kAyyaiH / tathA ca drAhyAyaNaH - zradyeti samAnAni tadmAcaSTe tadyathArhati upalakSaNametat // tatra yathArhato yathAyogyaM brUyAttasyaiva vivaraNa mityahetyatra tAvada he he cAhe devA: For Private and Personal Use Only
Page #68
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASyam / vo yubhadartha haviSAM patAsmi tadA gacchateti / evamevAnena prakAreNa yadbrUyAttaddevebhyaH sutyAmeva prAheti nigadazeSa prati hetu mupAdatte devA brahmANa iti // devA brahmANa AgacchatAgacchatAgacchateti nigdshessH|| he devA brAhmaNo'haM brAhmaNA Agacchata trirutiradRSTArthA / vA etayAcaSTe devA haiveti // devA: suprasiddhAH / vakhAdayaeva vA devAH / / atha ha punaH / ete vakSyamANA eva manuSyadevA: ye brAhmaNAH parihatA: koyanta iti zeSaH / atha haite manuSAdevAH ita uktaM zuzruvAMsaH zrutavanta: anUcAnAH sAGgavedAdhyAyinI ye brAhmaNAste manuSAdevAH / kiM devAnAM bhAgadheyaM kiM ca brAmaNAnAM tatra dAnena proNayituM tAnubhayAnAbayatItyAha-Ahutaya eva devAnAM prauNAtauti devAdaunAM vastAdInA mityAlaya devabhAgadheyaM / manuSAdevAnAM brAhmaNAnAM dakSiNA gavAdirUpA bhAgadheyaM tasyaiva vivaraNam / hi yasmAdAhutibhi hi devAnprauNayati yajamAna: tathA manuSAdevAn zuzrubuSuH zrutavantaH zuzravaNa iti asmAt kasuH tasya hitoyAbahuvacane vasoH samprasAraNa kRte rUpam anUcAnAn sAGgavedAdhyAyino brAhmaNAn dakSiNAbhi: proNAti prINayati // 1 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze Sar3iza brAhmaNAkhye hitoyabrAhmaNe prathamAdhyAye prathamaH khaNDaH / - - For Private and Personal Use Only
Page #69
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASAm / subrahmaNepratyuttaraM subrahmaNeprati stoliGgasAmyAdRk subrahmaNA ayaM subrahmaNapA zabdavAyo mantraH nigadabhUta eva bhavati nigado nAma yajurvizeSaH / tasmAt yajuryathArthaH sAmAtmAmakAriNa: sAmagAH sAmabhiH saha kurvanti / evaM paThantitasmAtsAmagaiH paThyamAnatvAttasmAtsarvameva RgyajuH sAma ceti brUyAt / nigada sAmAtmatve namavadiprapaThyapi strIpunapusakamityabhiprAyaH evaM subrahmaNavAhAnaM darzayitvA tato yat karttavyaM tadAha tahA etaditi subrahmaNAmAhUya tahA etadyajamAnaM vAcayati vAcayet subrahmaNavAdhiSThita rakSaNaM saJcaratAM apahatyai apahananAya yajamAnastutyarthavAcanIyaM tatsarva meveti brUyAt yat yenendraparjanyaH varSAmukhI meghaH san purogAmI bhUtvA abhipret tAn devAn tena purUpa parjanyAtmakatva na pumAn yat yena vA 'zanyA asurAnabadhIt tena ca strIrUpathyA'zanyAtmakatvena stro bhavati yadyena viSNunA ahan vidyucchabdo napuMsaka strIliGgo'pi auNAdikaH vipa bahulavacanAnapuMsakaliGgo bhavatIti tena napuMsakena vidyutAtmakatvena napuMsakaM tasmAt subrahmaNA sarva meveti bhava toti brUyAditi sarvamevArthe subrahmaNaprAyogitvaviSayatvenApi strIpunapuMsakAtmakatva vyutpAdayitu vimarzapUrvakamRgyajuHsAmAtmakaM darzayati yadAhuLaMgiti tatra subrahmaNaghAnAmadheyatve na subrahmaNapAkimak atha yatra pranUdyAmanUdya vyAcaSTe sAsi subrhmnnprti| he subrahmaNe tvaM sA prasiddhA sarvamevAtmakendrasUyAsi bhavasi tasyAste pRthivI prathamaH pAda iti yajurnAma Aha yajamAna: paThet / tena mantra pAThena For Private and Personal Use Only
Page #70
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 3 khaNDaH / yAnyevAsurarakSAMsi asurAzca rakSAMsi ca pRthivyAM santi tAni sarvANavApahate vinAzayati / evamanyadapi vyAkhyAyate / batte tava parorajAH rajasa: lokAtparaH utkRSTo brahmaNolokaH sa parorajAH sa eva paJcamaH pAda iti| tadAha rajasa: paraM brahmaNaH sthAnaM tadetat sthAna parorajA ityetatpara mAha tathA sA prasiddhA tvaM no'smabhyaM iSamUjitaM tasaM cakSuprasUraya iti yadAha tena sA devatA asmai yajamAnAya iSamUrjaM va dhudugdhe kiM ca tvaM vauyaM balaM vAnAcaM anAdikaM dhanaM ca dhehi prayaccheti yadAha tena sA ammai yajamAnAya vIryamanAdyaM dadhAtauti nigada prazaMsA pUrvakaM subrahmaNA vAnasya kAlaM darzayati / brahma zrIvai iti ayaM subrahmaNA nigado brahmaNA brahma zrIna vaima veda vai na thIyate brahma vedaM zrayatauti vA brahma zroreva / kiJca subrahmaNeprati yatsAma prasiddha sAmagaiH kriyamANatvAt yasmAdeva tasmAtyAtaranuvAka upAkRte prAtarArabdhevisaMsthite samApte ca yanne pratyaham ahargaNeSu subrahmaNA: subrahmaNA mAhvayati / prazaMsApUrvakaM subrahmaNapAya anaDukta syA'naso dAnaM vidhatte eva vai iti eSa vai yajamAno brahmAgniM subrahmendraccApnoti yoya manabujhAyAM etadana: mubrahmaNaprAya dadAti / yathoktalakSaNAyA: subrahmaNapAyA veditAraM prastauti subrahmaNovai iti yaH subrahma evaM yathoktaprakAreNa veda jAnAti so'sya yajamAnasya yajJam Rgyaju:sAmAtmakavedenaiva zriyA pazuputrAdInAM samRdhyA ca samaIyati samRddhi kroti| punarapi subrahmaNavAM prazaMsati adhokhalvAhuriti atho iti avAntaravAkyopakramAthaiH For Private and Personal Use Only
Page #71
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASAm / AhuH khalu prAyazcittavidaH yacca yadapyavagataM parijAtaM yaccAnavagataM yaccAnavagata maparijAtaM tasya sarvasyaiSaiva prAyazcittaviduSA subrahmaNeAna kRtaM subrahmaNAvAna meva prAyazcitaM tasmAdevaM vidaM yathozAprakAreNa jJAtAra brAhmaNaM subrahmaNaM kurvIta yajamAna: anyathaivaM vidaM kurvIteti // 2 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAza SaDviMzavANAkhye hitIyavAhmaNe prathamA. dhyAye dvitIyaH khaNDaH // 2 // atha DhatIyakhaNDaH / pratha sarvayatrasya vijeyAni darthayituM prathamaM prAtaH savane vidheyaM darzayati / ekacchandaH prAya iti / prAta: savanamekachandaH / ekaM gAyatrameva chando yasya tattathotAm / bahipavamAnIyAnAmAjyastotrIyANAM ca RcA sarvAsAM bhavati api gAyatracchandaskatvAt tasmAtsata eva puruSa ekapAdbhavati kathamekayAt puruSo hipAt sarva tatra dRzyate zrUyate ca hipAI puruSa iti ata ityayuktam / yadyapi hipAt puruSastathApi pathi gacchan agramekapAdamanyatra purodeza harati prakSipati anyenekapAdena bhUmau pratiSThati ata ekapAt puruSa iti / atha mAdhyandine sakne vijJeyaM darzayati vicchandA iti / mAdhyandino mAdhyandinasavanasambandhI pavamAnaH / tricchandAstrINi gAyatrI-vRhatI-triSTubAkhyAni chandAMsi yasya tathoktaH avAJcaH prANAstrayaH eko mUtravisarjanasya heturaparaH For Private and Personal Use Only
Page #72
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka 3 khaNDaH / 1 puroSavisarjanasya bhanyo retIvisarjanasya tayo arvAJco re. taso mUtrapurISa iti shruteH| tatraiva vijJAnAntaramAha hai gaaynyaamiti| mAdhyandine pavamAne gAyanayAM gAyatrachandaskAya he sAmanau gAyatvayA mahIyavanAmanI kriyete| tasmAttata etadayaM prANanamapAnanaM cetyeva ca hayamuttareNordhvavartinaH prANena karoti pumAn / yadyapi retI visarjana hatIyamapi dhamAdharmeNa prANena karoti / tathApi retomUtrayoreko karaNena iyamapareNa krotiityucyte| tatraiva vine. yAntaramAha he hatyA sAmanauti / vRhatyAM vRhataucchandaskAyAM RcI he sAmanI rauravayodhAjaye nAmadheye kriyete| tasmAttata eva iyaM prANanamapAnanaM ceti etadyamuttaraNordhvavartinA prANena karoti pumAn / vize yAntaramAha eka trissttubhauti| tatraiva viSTubhi triSTupacchandaskAyA mRci eka sAmauzanAkhyaM kriyate. tasmAttata eva ekai nAbhi madhyavartI prANaH / nava vai puruSe prANA nAbhirdazamIti zruteH / satva ka eva itaramANavattasya vRttibhedAbhAvAt nAbhaH kiM karmetyabAha / prANAnAmiveti nAbhistu prANAnAM mUrkhA adhobhAga vartinAmubhayeSAmapi vitirvidhArikA yathA karaNAnAM prANadhAraNAdanyakarmAsti tahadasya karmAntaraM nAsti kiMtu prANadhAraNamekameva karmetyabhiprAyaH / evaM puruSavidhasya yajasya prAtaH savanam / prANasthAnIyo mAdhyandina eva ityabhihitam / athedAnI tata Urddha kriyamANAni catvAri stotrANi kimAtmakAnItyavAha atha yadeveti / punastatormAdhyandinA For Private and Personal Use Only
Page #73
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 12 Sa0 brAhmaNabhASyam / tyavamAnAdUrddha yadeva sthotra' kriyate / yacchabdena sarvastotrANAM sAmAnyena nirdezAda yAni stotrANi kriyanta ityarthaH / tAni pRSTa madhyadehasya paJcAdbhAga: tasthAnIyAni / kathamityAha bArhatAnIti / tAni pRSThAni bArhatAmi vRhatauSu bhavAni / tatra bRhadrathantarayorhavhatIpramukhatvAt zyaitanauvasakAleyAnAM punarvvahatISva votpannatvAt kiJca tAnye kagAyatrIkANi / vRhatyaeva kokasAH pRSThamabhisamAvantIti tAni pRSThAni bArhatAni vAmadevanAmakasyaikasya sAmno gAyatrayAmutpannatvAt / yasmAdevaM tasmAtparapuruSaparthavaH pArkhAsthIni / hatya eva bhUyasyo hRhatya: pArzvayoni yAstathA vRhatyeva kaukasAH pRSThAsthAvayavAH tatsthAnIyAH pRSThamabhisamAyanti pRSThasthAnIyA eva gAyatrIM samAgacchanti / tata Urdhva kriyamANaM kimAtmakamityatrAha atha yadeva tata iti / atha punastato mAdhyandinaH pavamAnAdUrdhvaM yadeva kriyamANaM stotraM sa ArbhavaH pavamAnaH puruvidhasya yajJasya mukhaM bhavati mukhe sambhUtatvAdityarthaH / mukhyAdInAM gAyatraprAdInAM prANAdirUpatAmAha prANo gAyatrIti / mukharUpe ArbhavapavamAnavidyamAnA gAyatrI prANasthAnIyA prANApAnavyAnA strivRtprANaH // Treat frudetyato gAyatrAH prANasAmyam uSNikkakubhau zrotra anuSTubvAgvAk jAtIyA / vAgvA anuSTa biti zruteH / jagatau cakSuH / yadatAnuktamanudAhRtamakSarapaMtyAdiSu vikRtiSu kriyamANaM chandaH tatkimA - tmakamityatrAha puSTiryadanyaditi / yadanyadudAhRtebhyo vyati For Private and Personal Use Only
Page #74
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka 3 khaNDaH / riktamakSarapajhyAdi tatpuSTi gAyatrayAM mukhyAnAmapi puSTihetuH // chandovibhAgaM darzayitvA idAnIM sAmnAM vibhAgaM darzayati / gAyanayAmiti / gAyatramA mRci gAyatra saMhitAkhye sAmanI kriyete tasmAt puruSaH prANena iyaM prANanaM cApAnanaM ca karoti tasyaiva vivaraNaM prANiti cApAniti ceti kakubuSNihau he api ekameva chandaH // hayorapyaSTAviMzatyanarAtmakatvAt tatra kakubhi hau prathamaTatIyau pAdAvaSTAkSarau madhyamaH pAdo haadshaakssrH| uSNihi tu prathamaTatIyAvaSTAkSarau hatIyo hAdazAkSara iti vishessH| tatra he saphapauSkalAkhye sAmanI kriyete / tasmAt pumAn samAnamanyena sacchotramekenaiva zrotrendriyeNa dedheva purastAt pshcaacaashRnnoti| anuSTubhi he zyAvAkhAndhIgavanAmakestomanau bhavataH tasmAt puruSodayaM satya manRtaM vA karoti vdti| tasyaiva vivaraNaM satyaM cAnRtaM ca vadatIti / jagatyAM kAvAkhyamekaM sAma bhavati / tasyAdhiSThAnaM tadA akSiNI he satI samAnasarveNa lakSaNyana purastAdAyAntaM pazyata: karaNe karTa vopacAra: / nanu pazcAtpRSThata AyAntaM bhAvaM ye'tu vA pumAn pazyatIti yayA zrotraNa pRsstthtH| zavdaM zRNoti thdityrthH| avaziSTasya yajJAyajJIyasya mUrdhAtmakatva darzayati atha yadevati atha punastathAnto yathotobhyo gAyatrAdibhyaH sAmabhya aTuM yatsAma bhvti| tadyajJAyacIyamU puruSavidhasya yajJasya ziraHsthAnamuttamatvAt / yathoktaM yajJAyanIyavidaH mtiiti| yaH pumAnevaM yajJAyajJIyaM mUrddhAnaM veda aGgAnAM madhye For Private and Personal Use Only
Page #75
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASyam / mUrdA zreSTho bhavati etadeva vivRNoti adha iveti / mUrdhA anyAnyaGgAni adhaiva vA eva purastAdeva bhavati khalu mUrkhA tu eSAmupari eva paryeva bhavati yaH pumAnevaM yajJAyanIyaM mUrdhAnaM veda asmAdeva viduSonyevAjJAtayo'dha iva vA 'dharA bhavanti vihAstu svAnA muparIva zreSTho bhavati atha yajJapratipAdakasya vedasyArthato jJAnaM tacca vacanaJca prazaMsati yajJo vA adha iti // ___ atha zabdo vAkyAdau samanveti / yajJo vai yajanahetutvAdyanna: ayameva yanna iti / yantramAhustahido vyAharanti / yaH pumAnanevaM yajJapratipAdanamevaM viditvA anubrUte pravacanaM kroti| eSa vA ayameva khalu jAta: saphalajanmA bhavati anyastujAto'gnyAvahataH ityabhiprAya: / kiJca eSa vAvaluptajarAyugarbhaveSTanaM tatsthaM sthAnamAcchAdakaM vedaM tadarthaviSayamajJAnaM jarAyuzabdena vivakSitam / tadavyaluptaM yajasya sa tthoktH| kiJcaiSa kheva mArkhijIna: RtvikarmAha: anuSThAnasya jJAnapUrvakatvAt / api ca yadA vainneva kAle yajJapratipAdaka etaM bheda manu brUte / atha iha tadaiva khalu eva manubruvANaM anye raNanti / asAvandhavocata samyaganuvacana makArSIditi prasRtakautiH bhvtiityrthH| yatraiva yadAyaM vikhyAto bhavati tadA khalu sA na vaktA jAyate puNajanmA bhavati yajJeSu yajJapradezeSu gAyatravAdInAM chandasAM nyUnAkSaratvamastu / tatra prAta: savanasAmAnyena gAyatrayA janAkSaratvaM stoti janAkSarA iti| prAtaH savane gAyatrI janAkSarA tayathA bahiSNava For Private and Personal Use Only
Page #76
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka: 3 khaNDaH / 15 mAne upAsmai gAyatAnara ityeSA gAyatrI janAkSarA prAtaH savanaM prajAnAM prajAtyai / pavamAnAyendava iti hitoyapAdasya saptAkSaratvAttathA tatraiva davidyutatyArucetyeSAM gAyatrI nyuunaakssraa| tathA AjyeSvapi hoturAjye tanvAsamidbhiragira ityeSA gaaytrii| tatra sahacchocAyavidhyetiH hatIyaH maptAkSaraH / AnomitrA varuNetyayaM pAdaH saptAdharaH acchAvAkasyApi indrAgnI AgataM sutamityeSA gaaytrii| tatra gaurbhirnabhovareNyamiti dvitIyaH pAdaH saptAkSaraH evamanyadapi udAhAyametatrayAyahuH janAkSaratvaM prajAnAM prajAtyai prajananAya bhvti| tathAhi loke prajAH sarvAH janAdiva guhyapradezAt nyUnAdeva dezAtparicchinadezAH prjaaynte| evaM sAmAnyata: prAtaH savane gAyatrayA nyUnAkSaratva prazasyedAnoM tatraivAmahIyavaM gAyatrayAM yaudhAjayaJca sAma bhavati / janAkSarA iti prAmahIyave sAmni gAyatrI nyuunaakssraa| tadyathA uccAtajAta mandhasa iti eSA gAyatrI nyUnAkSarA divisadbhUmyAdadaiti dvitIyasya saptAkSaratvAt / tathA enAvizvAndharya ityeSApi AdyA dvitIyayoH saptAkSaratvAt prajAnAmityAdi pUrvavat / mAdhyandinasavane pRSThe Su vAmadevye yajamAnaloka eva sa madhye hi yajJasya yajamAna iti| janAkSarAiti / anyaizvAnAkrAnta eva hi deza yajamAnastiSThati na tvanyairAkrAnte atastatsthAne gAyatramA nyUnAkSaratva guNa eva vA vAmadevyasya yajamAnasthAnatvopapAdanam / tathAhi yatasya madhye vAmadevya kriyate sa yajamAnasya dAntanI yajJasya madhye eva vartataiti C For Private and Personal Use Only
Page #77
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. vrAhmaNabhASAm / tRtIyasavana ArbhavapavamAna saMhitasAni gAyatrayA nyUnAkSaratvaM prazaMsanti janAkSarA iti| saMhitanAmadhaye sAmni prANApAnayoH parirodha vA dhanaM na pratIyAt na kuyaadityrthH| tasmAdidaM na hi viSTadeta karakAndi nAla zurAdhya mAvarttadabhauSTA uparupAnAdAhIyetetyarthaH / pUrvameva karakAdikaM TaDAdyapanayanAyopadharma tathA vAyoH saJcaraNAhaDapanayo bhavati tatrApi nyUnAkSaratvameva yajJAyajJIyaM prANAnAmutsRSTau gAyedityarthaH / gAyatro nyUnAkSarA parSirAdhomadhomityatra TatIyasya saptAkSaratvAt yadetaM nyUnAkSaratvaM gAyatrAstat prANApAnayorucAre saJcAraNe tasminimittameva bhavatItyarthaH / tathAhi prANApAnau janAdiva paricchinnA devatA sA dezAnucarata: saJcarata: ato gAyatrayA nyuunaatrtvaattthaastmityrthH| tatraiva yajJAyajJIye sato bRhada gAyatrayA nya nAkSaratvaM stauti / UnAkSaraM yajJAyajIyamiti / yajJAyajJIyaM sAma janAkSaraM tadIyapragAthe arjInapAtamityeSAM sato vRhatI nyUnAkSarA TatIyapAdasyai kAdazAkSaratvAcaturthasya saptAkSaratvAt tastatra goyamAnaM yajJAyajauyaM nyUnamityucyate tadetat nyUnatvaM prANAnAmutsRthyai bhavati / evaM prakArA eva yat prANAnAM gatirnAma tatra UnAkSaratva guNa eva tadetatmodAharaNa mupapAdayati yo hi pUrNamiti / pAhi ya: pumAn yogenAlAdyantavaitaDapanayanAyodakapUrNa. karakAdikaM yayupadhabhedyadi ca tadupadhan pratIyAt prati gacchet / na hi upAdhyAtA vipatat vipano bhavati vyarthaprayAso bhavatItyarthaH yathApadha manakSaratva stauti viSvapi For Private and Personal Use Only
Page #78
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 4 khaNDaH / savaneSu gAyatradhA nyUmAcaratva' prazaMsati tadAhuriti / iti tatraiva sarvamAhurvahmavAdinaH savanAnA meva khazvete gAyavA dirUpAH prANA udAnAH saJcArahaunAstiSThanti teSAM savanasambadhinAM gAyatraprAdInAmunAcaratva ena prANAnAmutsRSTireva bhavatIti iti zrIsAyaNAcAryyaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDviMzavrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe prathamAdhyAye tRtIyaH khaNDaH // 37 atha caturthakhaNDaH / jyotiSTome sutyehani prAtaranuvAko bruvaM vizvarUpamAnaM vidhAtu tatra kathit prakAramAdau vidhatte zradhvayyavityAheti he adhvayoM me mahyaM uhAtre mA manivedya vedana mAmantraNa makatvA hove prAtaranuvAkaM zastraM mA smopAkaro: upAkaraNaM mAkArSI rityadhvanAdhvaryuM pratyAha vadedityarthaH iti zabdAntaravAkyaparisamAtidyotanArthaH tathAca drAcAyaNaH / na mAnanAmantrA prAtaranuvAka supAkuyA ityadhvaryu brUyAditi / tataH kimityavAha sodhvaryuH prAheti / saraeva muhAvoktodhvaryuH prAha / prAtaranukoNakaraNAt pUrva mena mAzrayedityarthaH / tataH kiM kuryyAt udgAtetyatrAha / sahata iti / sa uhAtA ito'dhvaryuNAmantritaH san haviddAnamaDapaM gacchet gatvA sa pUrvayA dvArA havidhAnamaNDapasya pUrveNa dvAreNa havihAne somAtmakasya haviSa AdhAra bhUte he zakaTe For Private and Personal Use Only
Page #79
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. brAhmaNabhASyam / prapadyate prapadyata ata: havihAnadayaM prAptasya ugAtuH saniyama vizvarUpagAnaM vidhatte sdkssinnsyeti| udana kho mitravarga mupavizya vizvarUpA: vizvarUpazabdavatI pu vAyu zatapadI mitye tasyAM paDatI gAyatrI pragAtha pragAthanenotpannAni stotrANi gAyati / tathAca drAhyAyaNa: pUrvayA dvArA prapadyottareNa haviddhAne pUrveNa cakre udamakha upavizetUSNImiti / asyArthaH / pUrvayA hArA havidvAnaM prapadyAntareNa havihAne zakaTayormadhye pUrveNa cakre cakrayoH purastAdudamakhastUSNIM stotradharmamAtra mAste mantravat kRtvA upavezanaM hi tvopavizaditi vizvarUpagAnavidhirna nityaH Sor3azigrahavat vaikalpika: tathAcIpapAditaM drAhyAyaNena pUrvottarapakSopanyAsena vizvarUpANAM gAnaM yajamAnenokta: pratyAcakSIta / catuSTomastomasampadatirekAdagrahazastrAbhAvAsa vasatIvayoMgrahaH prAtaranuvAkaH zAstra mAsAJca na sampatkopo yathAnyaiH parisAmabhirgAyeticaiva brUyAditi asyArthaHyajamAnena codite'pyuhAtA vizvarUpANAM gAnaM pratyAcakSIta na kuryAdanyathA catuSTomasyAgniSTomasya stotuH stotrIyA atiricyebiti| kiJca prAtaranuvAka mekasasRjAsAmabhi vizvarUpAbhi sampannatvAdivAhaM rAhItvA camasazcIndrIya stotra mupAkuyAdizaM sapatIti grahAt / zastrayorAvazyakatvAttayoratrAbhAvAt / vizvarUpagAnaM na kuryAditi mAyananiSedhaH / atha tadanupAdanavasatIvaryaeva grhH| prAtaranuvAka eva zastramAsA miti vizvarUpAbhiH sampannatyAvirodhopi nAsti somasya taddevatAnAM vAsturerabhAvAt / yadhAnyaiH sampavirodhI nAsti For Private and Personal Use Only
Page #80
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka 4 khaNDa: / 18 tahattadIyagAnena tatra yajamAnaniyogaH pradhAnaM kintu yathoktagrahazasvaktRptiH / tathA sati yadicchet tarhi yajamAno nAnukto'pi gAyediti vivakSita miti| ato vidhiniSedhayo rubhayorapi sUtrakAreNa darzitatvAIkalpiko'yaM vidhiritya vgmyte| vizvarUpAgAnaM prshNsnti| kSatraM vai iti pragautamanvasAdhyA stuti: stotram / kSatraM vai kSemaM yaagrkssaahetutvaat| apragItasAdhyA stuti: zastraM / vidyAgasampabetutvAt / yadi vizvarUpAM gAyet asya yajamAnIyakSatreNa viza manupuSTi manusRjya vIrya manuvatmattani santatagAminAM karoti / atho api ca stutazastrayo reva samArambhAya samyagupapattaya eva vyavasraMsAyA vicchedAsantatyai vizvarUpAgAnaM bhvti| vizvarUpAgAnasya kartavizeSAdarzanAtparIkSayA kartavyatAM dRr3hayati etaca smaaheti| mitrayusuto glAvo glAvanAma kazcidRSiH etadakSyamANa mAha uktavAn kila adya prAGga vai prAtareva pApavasIyasaM vyAkariSayAmIti azreSTha mahya midaM zreSThamiti vibhAgaM karotIti / evaM zuddhaH sa glAva: upavasathye agnISomauye'hani apararAtre prAtaranuvAkAt prAgityarthaH / sadasyevodamakha AsIna upaviSTo vizvarUpAM gAryAta aasiit| sadasautye tatsamIpastha haviDAnamaNDapaM lakSayati / sa pUrvayA dvArA haviddAne prapadyata iti pUrvatra vidyamAnAn sadasi havirddha (nayo rabhAvAda vizvarUpAgAnena jyotirgAnaM darzayitu kazcidupavAdaM darzayati / tadupavAda iti tatro'pavAdo'nyo'nyasaMvAda kazcidasti tasyaiva pradarzanaM he adhvaryo stutaM stotra manuhotA prAtaranuvA For Private and Personal Use Only
Page #81
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. brAhmaNabhASAm / kena zastreNa kiM prazaMsauta zaMsana makArSIta ityevamupatRptiH / pRSThatovayaM brUyAdyammama kamma tadaha makArSa makAriSaM tosAraM pRcchateti tena pratyuttA upavatArI vadet hotaH tvaM stutaM stotra anuhotA prAtaranuvAke zastreNa kimamaMsaditi tairuditaH san uhAtA brUyAt yanmama kama tadaha makArSa tasma pradarzanaM yaheyaM tadagAsiSaM tataH kimityatrAha tacceyuriti / tamuhAtAraM cedupavatAra mevaM brUyuH tena prasiddhena he uhAsa: tamo vai tama eva jyotirviruva meva sAma sa brUyAditi / sa evaM taiH paryanuyukta: uDAtA evaM brUyAt / tena prasiddhena yena jyoti: sUdhAtmakaM tejo jyoti: prakAzaka mabhUt tena yena Rgapi jyotirniravyaktAkSarA bhavati / yahA Rzabdena tadadhiSThAnAni lakSyante / kiJca tena yena gAyatrI jyotiH kiJca tena yena chandomAtra jyotiH tathA tena yena sAmApi jyotiH tathA tena yena tejo vai sAmarUpyamiti zruteH / tadapi sAmAntadaviziSTatA sUryopalakSyate kiMbahunA tena yena sarvApi devatA jyotirabhavat / tajjayotijyotirAkhya nAma sAmavAha samAsiSaM na tamaiti kiJca yumAsu pratidhataSu yuSmAneva pApamanA pAparUpeNa tamasA vidhyAni bAdhanta yuSmAnevA'jJAn karomotyAha brUyAt / tatraivaM sati tAn eva vaktRn pApmanaiva tamasA vidhyatIti eva mapi purA kRtvA vizvarUpAgAnaM pakSe jyotIMSi gAyedityarthaH / yastUyate tadahitIya iti nyAyena stutyavidhikalpanasya yuktAtvAt ata eva drAhmAyaNo vizvarUpAgAnapakSe jyotirgAnaM tasya kAlaprakAraM ca darzayAmAsa vizvarUpAcehAyejjotIe. For Private and Personal Use Only
Page #82
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka: 4 khaNDaH / thapi gAye parihite prAtaranuvAke aponatyauyaM nAma mUkta purA tasmAhotAra mAramayi tvAgrayaNasya vAnu hiGkAraM yavitra dhAnnayantrAstAvaM vA prApya purA stomayogAdagnijyauM tiryoti ragni rindrojyotirindraH sUryojyoti:jyotiH sUrya ityeteSu padeSu tristriIkaika mabhyAsaM manasA gAyatra gAyediti / asyArthaH vizvarUpAM gAyediti tattahi hotrA prAtaranuvAkAkhye zastre samApi te sati tenaiva vaktavyam aponaptoyaM nAma kiJcit sUtA masti tadanuvacanAt pUrva hotAra metyuukA satani jyotISyapi gAyet athavA AgrayaNaM grahatovohi kAravelAyAM dazApavitra dhAgyan tAni gAyet / athavA AstAva bahiSyavamAnastutidezaM prApya stomayogAt pUrvamagniotiryotiragnirityeva prathamaH pAdaH / indrI jyotijyotirindra iti ditiiyH| sUryoM jyotijyotiH sUrya iti TatIyaH / evametAn bIn pAdAn pratyeka virabhyasya prathama pAde nirabhyastena manasA gAyatraM niruktaM gAyedevamuttarayorapi vizvarUpAgAnAzrayasya Rca: prathamaM pAda manUdya vyAcaSTe yuJjevAcamiti / zatapadIvAcaM yuJja sAmnA yunjmoti| yadAha tu vAgvAva vAgeva zatapadI vahupAdayuktA Rgiti zatapadauti gAyatradhAdibhedena vhupaadoptaa| tattadA tayA zatapadA AtmAnaM yajamAnaJca prAta: saniM sanirdAnaM vahudAnaM vohAtA karItauti / hitIyapAda manUdya vyAcaSTe / gAyeti sahasrasanistobhAhidana bahuvarttani sAma gAyediti sAma vai sahasravarttani tadA tena sAnA AtmAnaJca yajamAnaJca sahasrasani For Private and Personal Use Only
Page #83
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa. brAhmaNabhASyam / mevohAtA karItauti / tRtIyaM pAda manUdya vyAcaSTe gAyatra traiSTubhamiti / caturtha pAda manUdya vyAcaSTe vizvArUpANIti vizvA sarvANi rUpANi nidhanAni saMbhRtAni savanAni / saMbhRtaiH saMbhRtAni sampAditAni teSveva samasta kArya karaNAditi / yadAha tattena vizvamapi sarvameva vittamAtmane yajamAnAya ca mmbhrti| udgAtA sampAdayati paJcamaM pAda manuvadati devA zrIvAsauti devA indrAdayazca etAni savanAni zrIkAsi cakrire kRtavanta iti vaiditAraM prazaMsati prokohAsminniti / yaH pumAnevamuktaprakAraNa vizvarUpAgAnaM veda asminyajo jyotiSTomAdiH uttAsthAna meva kurute tatraiva pratitiSThatautyarthaH / punarAkhyAyikayA vizvarUpAgAnaM stauti asitmRgaahoti| purA pUrva kazyapA: tadgotrotpabA RSayaH asitaguNa: santo mRgA udgAyanti sma khalu / atha punastatpanAnaM sAmavedAdhyAyinam auddAlaki muddAlakasyA patya kusuruvindanAmAnamRSi brAhmaNa: kazcidugauthAya udgItha bhakti gAnAya ca candre vabire vRtavantaH / tataste brAhmaNA UcuH / parasparameva mavocana kila ayaM kusuruvindo no'smAkamagraNIrityarthaH / RtvikammaparyAyAdataeva hanteti prshne| imaM kusuruvinda anuvyAharAmaH vayaM kiJcit pratiSThAma iti te punaranuvyAhariSyantaH santasta mupaniSeduH samIpaM prAptAH sa punasteSAmabhiprAyaM jJAtvaiva muvAca / he brAhmaNA: vo yumabhyaM nama: namaskAro'stu / prArU vai prAtarevAhaM yajanamasthApayaM parisamApayAmi yathA For Private and Personal Use Only
Page #84
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 5 khaNDa: / vai tu khalu etasya grAmasya zIrNaM koTarAdyupahataM vA gRhAdikaM anusamAdadhe kiJcit samarthaH samAdhatte / evaM vai vadat saivAhaM yajJasya vaikalpaparihArAya arthinAnena yajamAnenAdhi kariSyAmi niyuktosmIti tenoktAste brAhmaNAstasmai kusuruvindAya manasi sthitamabhiprAyajAtaM kaH kazcidavocaditi bruvANa: hiM kRtya hiMkAraM kRtvottasthuriti iti zabdo vAkya samAptidyotanArthaH // 4 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDi' zabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe prathamAdhyAye caturthaH khaNDaH // 4 // 23 atha paJcaMmakhaNDaH / vAGmanasaH svarUpavidaM khalu vizvAmitrAyaiva kathamuvAca / vasiSThAya brahmeoktavAn kathaM coktamiti / vizvAmitrAya mana iti / evaM brahmeti vaziSThAya tadvaitasmAdevaitaddR vAziSTha' vAsiSThasyaivAvadhAraNaM sa eva brahma vindati evaM vAGmanasayorveditAraM vAziSThaJca prazasyedAnIM taddidaM vAziSTha vA brAhmaNaM kurvIrteti vidhatte zrapi haivamiti / api ha svata eva evamvidaM vA yathokta prakAreNa vAmanasayorveditAraM vA vaziSTha gotrotpanna vA trayovidaM vA brahmANaM kurvIta / sodAharaNaM vAGmanasayoryajJanirvAhakatva darzayati tadyatheti / tattaiva sati yathA loke kacitsamartha: ubhayavartaninA rathena ubhau varttanyau cakre yasya tena rathena yAM For Private and Personal Use Only
Page #85
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 24 Sa0 vrAhmaNabhASyam / yAM dizajantu prArthayate tAM tAM dizamukhaM prApnoti evaM tathaivaubhayavartaninA ubhe vAmanase varttanyau cakrasthAnauye yasya tenaitena yajJena yaM kAmamiSTa padArtha kAmayate yajamAnaH taM kAmamabhyazca te abhitaH prApnoti / tathA ca bahuca brAhmaNe praThyante-- atha kena brahmatvaM kriyata iti bayovidyayeti brUyAt ayaM vai yajJo yoyaM pavate tasya vAmanazca vartanyA vAcA hi manasA ca yajJo vartata iti| athAti adheti brahmakartavya vidhyapakrame prANAnAmindriyANAM madhye manoyajJasthAI bhAgvai tahatanyAtmakatvAttathAsati sa brahmA yahAcA vyAha iti vAgvisarjanaM karoti tattadA vAci mana: pratiSThApayati vAmanase ekIkuryAdityarthaH / manu puurvktvaahaakybhte| tatraiva sati yathA kazcidekavatatidA eka cakreNa rathana na kAJcana kAmapi dizaM na vyaznute na praapnoti| yAvaditi Rgyaju:sAmabhirhotradharyurudgAtArI yAvatma kamma kuyuH / tAvattAvantaM kAlaM brahmA vAcayamI vAgyamanavAn bubhUSedbhavat / atra vizeSa mAha sUtrakAra:praNItAsu praNIyamAnAsa vAcaM yacchet / AjJAnAM vimIcanAttAtreva praNIyamAnAkhAha viSkRtastambayajuSazcAdhyAsamidhaH prasthAnauyAyAiti vA yatra vA dhvaryuvakacI ceSTe tAM yatra vA na cehetAM vAgyata: prAyastyeva syAditi / asyAH praNItAM praNayanamArabhya tahimocanaparyantam / / adha vA praNItApraNIyamAnAsu Arabhya Aha viSkRtaH havikRdehIti saMpreSaparyantaM / yahAstaM yajurArabhya A For Private and Personal Use Only
Page #86
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 5 khaNDa: / samidhaH prasthAnIyAyAH prasthAnIyAyAH prasthAna manuyAjapracArastadarthA samidhasthAnauyA tasya AdhAnaparyantam zratha vAdhvaryu hotro: karmAbhAve'pi brahmavaco na kAmacAraH kintu tatrApi brahmA prAyeNa vAgyataH syAditi RgvedavihitakamenyUnAtireke prAyazcittatvena brahmaNA karttavyaM vyAhRtihomaM vidhAtumAdau vedatrayasAratvena ca vyAhRtauH prazaMsanti prajApatirvA iti / prajApatirbrahmA imAn prasiddhAn trInvedAnasRjata / tena sRSTAste vedA enaM prajApatiM nAM dhitvannAprINayan tataH prajApatistebhyaH sArajiSTacayA tAnabhya pIr3ayattebhyaH paur3itebhyaH bhUrbhuvakhariti vyAhRtitraya mataratkisaniragacchet / tasya vivaraNam / Rgbhyo RgvedAdbhUrityacaratsavyAhRtirUpazca / sa so'yaM bhUlokobhavan / yajurbhyAM yajurvedAdbhuva ityacarasaraso'ntaricaloko bhavet / sAmabhyaH sAmavedAt svarityavarasa: svargoloko bhavediti / prathamaM vyAhRtihomaM sastutikaM vidhatte / tadyaditi / tatra yadi RgvedavihitAt karmaNaH ulvaNaM nyUnamadhikaM vA hotrAkaM vA hotrAdibhiH kriyeta / tattarhi gArhapatyamagniM paretya bhUH khAhetyanayA vyAhRtyA juhuyAt / ayaM vai ayameva bhUrloko gArhapatyaM ayameva lokaRgvedaH / tadvaitenaiva homena imaM lokaJca RgvedaJca khena svakIyena rasena sAreNa samaIyati samRdda karotauti / dvitIyavyAhRtihomaprazaMsAM vidhatte atha yadIti / athetyavAntaravAkyopakrame yajuSTo yajurvedavihitAt karmaNo yadyulvaNaM nyUnamadhikaM vA zradhvayyAdibhi: 3 25 For Private and Personal Use Only
Page #87
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 26 Sa0 vrAhmaNabhASyam / AM kriyeta tarhi anvAhAryapacanamagniM paretya bhuvaH syAheti / brahmA juhuyAt / antarikSaloko vai antarikSalokaevAnvAhAryapacana: antarikSalokaeva yajurvedastahaitenaiva homena antarikSaJca yajamAnaM ca khena sAreNa samaIyati // DhatIyavyAhRtihomaM prazaMsan vidhatte atha ydauti| spaSTametat / evaM vizeSeNa prAyazcittaM vidhAyedAnoM sAdhAraNyena pradarzayati atovAva iti / atovAva apivA yatamasmin ka masmizcit karmaNi ulvaNaM nyUnamadhikaM vA kriyeta tadA sarvadevAnu paryAyakrameNa juhuvyAhRtibhihA juhuyAt / tathAcAsya yajamAnasya yajJa askatraH anyAkato bhavati kintu svargAlataH yathoktamArgeNaiva kRto bhavati // haviSA svandane pAtrAdaunAcca bhedane prAyazcittaM vidhAtumAdI doSaM darzayati pradha: skbaaheti| atha puna skavAda. viSa: skabAhA bhinnAt pAtrAdInAM bhedAhA parastredhA tri:prakAraNot kramati kathaM devAn divaM yadadhiSThitandivi loke ceti dRtIyaM gaganaM tritvasaMkhyA pUrakatvAt / eva manyadapi vAkye yatra prAyazcittaM vidhatte tadabhimazediti devAn divaJca yatro gaadudgmn| tatastvatkAraNaM mA mAndraviNaM tad yajJaphalaM aSTa Anotu / evamanyadapi vyAkhye ym| devAnityArabhya yatra kvaca yajJo gAttato mA draviNa maSTivatyantena mantreNa skana havibhinna pAtrAdikaJcAbhimuzet / tatenaivAbhimarzanena AtmAnaJca yajamAnazca svena rasena smiiytiiti| yanna haviSA vaiSNavaM vAruNaM rvApA mupanayanaM prAyazcittale na vidhAtu tadarthavAdatve nedamAmnAyate For Private and Personal Use Only
Page #88
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThakaH 6 khaNDaH / vAruNo vA iti varuNo vai apAmpatiH varuNa eva etalliGgavyatyayaH evaM viSNA vupArpayati sthApitavAniti / atha prAyazcittaM vidhatte yadyata iti / yadyadi yajJe ulvaNaM kriyate tarhi parorajasetyAdinA skanna havibhinnamapa udakAni tasmin haviSi upaninayet pAkavelAyAM havirudgacchetenaivApAM upaninayenAtmAnacca yajamAnaJca khena khena rasena smiiytiiti| varuNena yajJasya viSNoH samarpitatvAt vaiSNavAnAM vAruNyAnAM vA pAtrANAmupaninayane te yajaH samAhitI bhavatItyarthaH / asya mantrasyAyamarthaH / yayorviSNuvaruNayo rojasA tejasA ca rajAMsi lokA: skabhitAni ythaavsthaapitaani| kiM vayobhiH vIryai: tairUratamA atizayena vIrau / tathA zaviSThA zaviSThau / atizayena balavantau / api vayobhiH sahobhiranyadaurbalairapratItA apratigatavatyete Ikharau bhavataH yatpatirezvaryakarmApUrva hatau pUrva prathamamAhvAtavyau viSNU varuNAvubhayatra dvivacanaM parasparasAhityApekSayA viSNuvaruNAvityarthaH / avagan yajJogamat / gamakhaMDi monodhAtoriti nakAre kRte rUpaM svAhA suSTu, huta mastviti // 5 // iti zrIsAyaNAcAryaviracita mAdhavauye vedArtha prakAze Sar3izabrAhmaNAkhye hitoyabrAhmaNe prathamAdhyAye paJcamaH khaNDaH // 5 // atha sssstthkhnnddH| virAjo'tireke anUnatAyAM prAyazcittaM darzayitumAha For Private and Personal Use Only
Page #89
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 pa0 brAhmaNabhASyam / theti| tadetadakSyamANaM vihAnAha samyaguktavAn kila yAvahA yAvatkAle hotA RcA karoti zastrAdikaM paThati tAvaDoTaSveva yajastiSThati yAvadevAdhvaryuryajuSA yajurvedavihitaM karma karoti tAvadadhvaryuSveva yajastiSThati / yAvaduhAtA sAnA stotrAdikaM paThati tAvadudgATaSveva yjnystisstthti| yatra yasmin kAle uparatA hotrAdayaH kammarahitAstiSThanti tAvat brahmaNyeva yajastiSThatauti / astvevaM kiM tata ityatrAha tasmAditi / yasmAdeva tasmAttasmivantauM hotrAdInAM vyApArAbhAvakAle brahmA vAcaMyamI bubhUSedevatyavadhAraNo bhavedevetyarthaH / evaM vAgyamamaM vidhAya tallope prAyazcitta mAha / sa yadIti yadi brahmA pramattaH anavahitaH san vyAharet maunaM parityajettahiMbhUrbhuvaH svarityeva vA vyAhRtorvA manasAnudravet cintyet| vA zabdastabimittaM prAyazcittAntara mAha-vaiSNavIM varca miti / yadi pramAdAdabrahmA tadA vyAharettarhi idaM viSNuvicakrama iti vaiSNavImacaM vA manasAnudravedityanuSaGgaH / atha sarvaprAyazcitta tayA mahA vyAhRlyA homaM vidhAtu homa mupakramate-rAjJohamiti / mitasya muSTibhiH parimitasya rAjJaH somasyAM'zUnvayavAnAdAya markaTaveSadha raindraH uttaratra maghavanniti markaTasya sambadhyamAnatvAd vRkSa mApupnave udapatat / tatra kimityatrAha--- sa aarunnauti| pazcAtsa AruNi ruddAlakaH prAyazcittaM kattaM Ahuti mutpadyovAca he markaTa tvamenAnaMzasurna vivapasya soti vA apathatvAnmRtaH san ato vRkSAdavapasyasi / markaTasyottaraM darzayati-saho vAceti / punarAruNervacanaM For Private and Personal Use Only
Page #90
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka 6 khaNDaH / darzayati-prAyazcittaM honnyaamoti| punarmarkaTa Ahakimiti / ityAruNiruttaramAha-sarva prAyazcittamiti / puna: markaTa: pRcchati-kiM sarvaprAyazcittamiti / ityAruNiruttaramAha-mahAvyAhatauriti / sahovAco mAruNeiti / sa markaTa: o mityaGgIkatyaiva muvAca hai he pAraNe AhutimAn Ahutiyuktastva markaTozUnAda AjahAra ata: sarvaprAyazcittaM hoyAmIti yadrSe kathamiti tadidAJca kathaM kasyedaM prAyazcitta miti kathamannAsIrityarthaH / punarAruNi ruttara mAha-sahovAceti / sa eva muvAca yacca kammaNo nyUnatvam adhikatva mavagataM jJAtaM yadyapi cAnavagataM tasya sarvasya jJAtasyA'JAtasya vihitavizeSaprAyazcittasyaiSaiva mahAvyAhataurava prAyazcittiriti zAstrato'vagacchatauti / astu prakRte ki mAyAta mityatrAha tasmAditi / yasmAdevaM tasmAdetAM mahAvyAhRtI meva sarvaprAyazcittArtha juhuyAt / tatraiva prAyazcittAntara mAha api veti / apivA'thavA ajJAta manavagataM yanya natva madhikatvam yadapivA'jJAtaM yajJasya sambandhi mitha RtvigbhiH mithaH kriyte| he agne asya yajasya sambandhi tadubhayaM klpy| phalasamarthaM kuru / hi yasmAt tvaM yathAkathaM kamaNaH svarUpaM vettha jAnAsi / svAhA suhutamastu ityanena mantreNa juhuyaat| apivA iti / apivA prAjApatyAM prajApatyai ityasya vyAkhyAnaM yuktaM no'smAkaM tadabhISTa mastu kiM tu vayaM rayINAM dhanAnAM patayaH svAheti / anena mantreNa prAjApatyAM prAjApati devatAkA mAhutiM juhuyaat| tatenaiva AtmAnaM ca yajamAnaM ca svenAbhISTena For Private and Personal Use Only
Page #91
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa0 vrAhmaNabhASAm / rasena yajJaphalena samaIyati samRddhiM karotIti / yajJena mRNmayapAtrabhedane prAyazcittaM darzayati-atha yahAviti / atha punazca ya? kiJca yadapi zarAvIdaJcanAdikaM mRNmayaM pAtraM bhidyata tadbhinna pAtraM bhUmibhUmirityAdinA mantreNAbhimRzet / asya mantrasyAya martha:-bhUmivikArAmikA bhUmiH prakRtibhUtAM bhUmi magAt api ca mAtA sarva sya jagatonirmAtrI mAtAraM pRthivI mevAgAt dyauH pitA pRthivI mAteti zruteH vayaM putraiH pazubhizca samRdA bhUyAma bhUyAsma zatrurasmAn dRSTi sa bhidyatAM vidIyaMtA miti tatenaiva tadabhimarzanena AtmAnaM ca yajamAnaM ca svena rasena samaIyati // 6 // iti zrIsAyaNAcArya viracite mAdhavIye vedArthaprakAza ghaDizabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe prathamA dhyAye SaSThaH khaNDaH // 6 // atha sptmkhnnddH| arthavAdapuraHsaraM saumyaM caru vidhatte-nantIva vA iti / rAjAnaM dIpyamAnaM oSadhyadhipatiM vA somaM vantIva hiMsatIva / sa ca somastena pramIyata iva bhvti| yadyasmA devaM somaM tadabhiSuNvantIti tasyAbhiSutasya mRtaprAyasya somasya etAM prasiddhAm anustaraNI mRtasyAnusvaraNIntAM kurvatIti yadyasmAt saumya somadevatyaM carubirvapanti tasmAdata eva loke puruSAya sarvasma mRtAyAnustaraNau kriyate / For Private and Personal Use Only
Page #92
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1 prapAThaka: 7 khaNDaH / vaitaraNI nadyuttArikA gauH dIyate / ata: somAbhiSavanimittaM saumyaM caru nirvapedityarthaH / tathA cAdhvaryuzAkhAyA mAmnAyate-ghnantIva vA taM somaM yadabhiSuNkhanti yatsaumyo bhavati yayA mRtAyAnustaraNI nanti tAgeva taduttarArdai vA madhye vA juhuyAhevAbhyAM samaM dadyAt dakSiNA. juhototyaadi| hutaziSTe pAtrasthite saumya carAvAjyaM pUrayitvodavekSaNamarthavAdena vidhatte sAdhyAnAmiti / purA satra bahukarTa ke dvAdazAdibahudinasAdhya yAgamAsautAnAmanutiSThati sAdhyAnAmatanAmakAnAM devAnAmakSasu cakSuHSu kezarAzikatA jajire te devA indramupaniSeduH durapagaman gatvA caivamavIcan / teSAM satramAsInAnAmasmAkaM cakSuHSu zarkarA kathaM jAyeran / he indracakSuHSatpannAH zarkarAH vidyAH jAnauSa / ityevaM pRSTamAtrastatparihAra yAtebhyo devebhya: saumye carAvetat prasiddha zyAvaM mA vRddhamAjA prAyacchat / tatastadAjyamavekSyanta / tadavekSaNena te devAH prAzyan teSAM cahuMthAyatata shrkraannybhuuvnityrthH| kazcit pumAnevaM vihAn jAnan saumya carumAjya punaravekSata ityarthaH / atra vizeSo baha cabrAhmaNe zUyate / pratiyA saumya hotA pUrva chandogebhyA'vekSeta haike pUrvAI chandogebhyo harati tattathA na kuryAdaSaTkartA prathamaH sarvabhakSAn bhakSayatIti ha smAha / tenaiva rUpeNa tasmAddaSaTakarttava pUrvamavekSyetAthainaM chandogebhyo haratIti prazaMsApUrvakaM setikataM vyatAkaM saumyaM campAyanaM vidhatte yolamannAdyAyeti / yaH pumAnanAdyAya anAdibhakSaNAyAlaM samarthaH sannapi atha zabdaH apyarthe / anna nAdyAbAli For Private and Personal Use Only
Page #93
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 32 Sa0 vrAhmaNabhASyam / zarItyA sa pumAn sadRzo dakSiNArtha dijAtigamyatvAdeva homavizeSahutaziSTa saumyaM cara prAzIyAt udgaataa| tasmAd bhakSaNAdanAdyaM taM janaM krAmati prApnoti yo jano avAdyAya samarthaH savapi aba nAtti kiJca asmAt prAzanApitaro'pi haptA bhavantIti zeSa: ato janyena janahitenAnena bhakSaNAsaumyenaivAnamatti adanAdadana sAmarthanaivAnamattItyarthaH / na kevala mihaloke kintu paratrApyannAdo bhavatIti // 7 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye bedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe prathamAdhyAye saptamaH khaNDaH // 7 // // iti prathamaH prapAThakaH // 1 // - - For Private and Personal Use Only
Page #94
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir adha hitoyaH prapAThakaH / prathamaH khnnddH| athAgrime vahiSyavamAne dhammA: kathyante / tatra tAvadupAsmai gAyatAnara ityetAmAdyA mRcaM sAmrA pracchannAM gAyediti prazaMsApUrvakaM vidhatte prjaaptirkaamyteti| prajApatirvidhAtA puraivamakAmayata bahusyA sthAvarajaGgamatva na nAnAvidho'haM bhaveyaM tasyaiva vivaraNaM prjaayeyeti| ya evaM kAmayitvA ratasyA retasyA prathamAdhUstadannaM yAdRgapi retsyaa| tAmupAsma gAyatetyetAmRcaM sAmbA pracchannAM vyA- . tAm agaayt| yadi kazcidRcamasAnI sAmarahitAmagAsyattarhi anasthika asthirahitaM mAM samajaniSyata / tat sAma nirAdhAramajaniSyata tat sAma nirAdhAra ajaniSyatetyarthaH tasmAd yAmRcaM sAmnApracchanAM gAyati gAyedityarthaH / yasmAdeva tasmAlloke puruSo mAMsena tvacA lonA ca pracchanna sabajAyata iti retasyApAntri: grahaNaM vidhatte trirUdagrahAtIti / pavamAnAyendava ityatra yakAravakAravAkAreSu triSu akSareSu pratyeka pla taM kuryAdityarthaH / tathAca brAhmaNa: ratasyAyAsvirudgrahAtIti brAhmaNaM bhavatIti pAzvAzmAnAyendavA3 iti / tat prazaMsati traya ime lokA iti ime prasiddhAH pRthivyantarikSadhulokAstrayaH eSAM lokAnAmavarudhye prAtyartha virudaNTalIyAt yata eva ca tribhyo reta: For Private and Personal Use Only
Page #95
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir pa. brAhmaNabhASAm / sicyte| tatratya hiGkAraM niSedhati na hiM kuyaaditi| hiGkAranindayA taharjanaM prazaMsati vacI vai iti / nigadasiddha metat / niyamAntara mAha retasyA iti| retasyA prathamA Rk chandasA gAyatrI devatayA prAjApatyA prajApatinA gautatvAdityeva sarvaM dhArayatayA retasyA gAyet / hi yasmAdidaM sarva retH| tathA ca zrUyate prajApate retodA devAnAM reto varSAH varSasya reta oSadhaya ityAdi / retasyAyAH setikartavyatAkaM gAnaM vidhAyedAnoM dvitIyAyA mabhite madhunA paya ityasyAM gAnaM vidhatte / dvitIyAyAM gAyatauti gAyedityarthaH / tatra vizeSa mAha tsmaaditi| tasyA mRci he akSare sazayanI vyatiSajati vyatiSata kuryaat| te ke akSare ityata uktam madhyamasya padasyAtharvANo azithayuriti / asya pAdasyottamamantyamakSaramuttamasya deva devAya devayumiti asya ca prathamaM vAkSaraM tathA ca drAhyAyaNena gAname vyatiSaGgaM darzitavAn AtharvANo azizrAde3 pUrva devAyadA iti etat prazaMsati vyatiSaktAviti / spaSTArthaH / gAne niyama darzayati gAyatrIcchandase ti| chandasA gAyatrI devatayA aagneyau| atyadhiSThAnarUpAM pRthivIM dhyAyatretayA gAyediti / atha sanaH pavasvazaMgava ityatra TatIyAyAM gAnaM vidhatte ratIyAM gaaytiiti| gAne vizeSamAha-tAM balavadivauraseva gAyatIti / tA mRcaM baladiva prayacchattadiva / uraHsthAne nvodgaayedityrthH| vizeSamAha tasyA iti / tasyA Rca uttamA he akSare dyotayatIti For Private and Personal Use Only
Page #96
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThakaH 1 khaNDaH / 35 brAhmaNaM bhavati ye arDsa hiGkArAtte nirbayAditi gautamaH SAdhAiti dhAnaJjayya iti| hiMkArAdUI yadakSaraM niruktaM geyamiti gautamasya mataM hidArAt pUrva pAdhA ityakSarayaM niruktaM geyamiti tat prazaMsati cakSuriti / tattena akSaraiyadyotanena cakSureva prANave na yunakti / tasmAttata eva cakSuryuktaM sambandhameva bhavati anApi gAne bhidyamAhatriSTa pacchandaseti / pUrva vahyAkhye ym| atha davidyutatyA rucetyasyAM gAnaM vidhatte caturthoM gaaytiiti| atra vishessmaah-tsyaashctvaaroti| viramya gAyedityarthaH / tataH stauti haadshaakssrpdeti| tadetadanUdya matabhedena vyAcaSTe suutrkaarH| tasyAzca vAyutamArddha 'kSarANi dyotayatIti brAhmaNo bhavati hipurastAdhikArAttathopariSTAditi gautamaH somAH zukrAiti dhAnaJjayyaiti spssttaarthH| tat prazaMsati thotra meveti / tattenAkSaracatuSTayadyotanena zrotra meva prANatvena yunakti / tasmAttata eva zrocava yuttAJcatuSTaya sNkhyyaa| kathaM he zrotre upAdhibhedena tathA pratizravaNe pratidhani ityeva mataH tasmAtpuruSaH sarvA dizaH zRNoti / sarvAsu dikSu vartamAnazabdAn zRNotItyarthaH / tasyaiva vivaraNaM parAgapi yadagacchat pratyazabdAnapi sarvataH zRNoti / gAne niyama mAha jagatIcchandaseti / hinvAno he TabhirityasyAM gAnaM vidhatte pnycmomiti| vacanAccaturavanardopaJcamI kAryA hiGkArAdUrkha m ekaH trayaH pUrva avanahastitra pUrveSu triSvapyavamaddeSvantyakSaraM ninardedityarthaH / tat prazaMsati Aha bahutamAditi / ya evaM vinaiGgAyati sa For Private and Personal Use Only
Page #97
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 36 Sa. brAhmaNabhASyam / bahutamApuruSAbahusantatiparyanta manna mattItyarthaH kiJca ya evaM veda so'pi annAdo bhavati / tatraiva vizeSottara maah| nirutaanyceti| tA mRcantrirutAca gAyet aymrthH| tasya catvArI giiyte| avanIH tAtrinayan kramaNa nirukta maniruktamiva vyatyAsaGgAyediti / tathA ca drAhyAyaNaH-tasyAH dvitIyaM pAdaM ni yAttRtauye cAkSare paJcama SaSThe ityasyArthaH / asyA dvitIyaM pAdaM niruktaM gAyet hatIye pAde prathamaM caturakSara maniruktam / puna: paJcamaSaSThe nirukta gaayet| hikArAdUca punarapyanirukta mityevaM vyatyAsamiti tatprazaMsati nirutena vai iti| asyA mRci nirukatvenaiva atrayoktaM nirupanai nirutpanaiH vAkyAlambanaM bhajate kiJca asyA niruktaM tat kArya mupajIvanti yazcaiva veda so'pi vAcaM bhuto ya enA mupajIvati ca / atra niyama mAha anuSTupchandasA iti| eSAM chandasA manuSTupchandacatuSTaM bhUtabhaviSyada vartamAnasya pAdacatuSTa miti catuSTasAmyAdeva tayA prAjApatyA sarva mevadhyAyan gAyet / hi yasmAdidaM jagat prAjApatvaM prajApatisambandhIti / atha Rdhaka somasvastaya iti| asyAM gAnaM vidhatte SaSThoM gaaynti| atra vizeSaM darzayati-tasmAt / he akSare SaDakSaraparyantam udAsaM gAyet / tadeva matabhedena darthitavAn sUtrakAraH saJjammAnodAyivA kAvA3 iti dhAnaJjayyaH / kavA3 iti zANDilya iti tadakSarasaMkhyAM gaayti| tat prazaMsati Sar3ata iti / SaTsvevaM vasantAdiSu sarva pratitiSThati / koNa vibhinnasya kAlasya sarvotpattimanimittakA. For Private and Personal Use Only
Page #98
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThaka 1 khaNDaH / raNatvAt / atrApi niyama mAha paGkticchandasA iti / pUva vad vyAkhya yam / evaM sarvAsvakSu gAnaM vidhAya kiJcittadanudya phaladarzanena stauti iheva ca vA iti / gAyatrIcchandoyukte prAtaHsavane triSTubhaM dRtIyA mRcaM gAyati jagatI caturthI gAyati anuSTubhaM paJcamauM gAyati SaSThoM pakti gAyati / evaM soma mi haiva cakArAtparatrApi trirukti rAdarArthA / manasA gacchati / saGkalpanAbhISTAni prApnoti ityarthaH / gAyatre gAnaM darzayati gAyatre he gAyatauti / tat phalaM darzayati prANameveti / tattena yorgAnena prANa mevAbhyeti / hi yasmAdgAyatraM yathA kratvaGgatvAt vahiSyavamAnepi vizeSAntaraM vidhatte rthntrti| uttarA mRcaM rathantaravarNAntAM gAyet / atra vizeSa mAha drAhyAyaNa:-tasyA jar3a prastAvAccatvAryakSarANyabhiSTobhediti / tasyAyamarthaH / tasyA rathantaravarNottamAt prastAvAdUrddha mudgIthasyAditazcaturakSaraM rthntrvdbhkaarairbhissttobhediti| tat prazaMsanti iyaM vai iti / iyameva Rk rathantaraM taddhammakatvAt / kiJca asyA meva Rci sAmani ca pratitiSThatauti yahA asyAM goyamAnAyA mevaM yajamAnaH pratitiSThatauti / yajJaphalaM bhavediti / iti zrImAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze ghaDviMzabrAhmANAkhye hitoyabrAhmaNe dvitIyaprapAThake prathamaH khaNDaH // 1 // For Private and Personal Use Only
Page #99
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 38 Sa0 brAhmaNabhASyam / or featkhaNDaH / / athaitAvRkSu vidhAsyamAnena vahiSpavamAne sAmAnu lonyaM vidhatte - tA vA etA iti / samarthA bhavanti / yadyenaM parAya mAnulomyena gauyanta ityarthaH / AjyastotreSu tAsAM prAtilomya' vidhatte - pratIcyaiti / yena pratIya: pratyaGmukhAH pratilomyayuktA bhavanti tena manuSyalokAya yujyate devalo - kApekSayA manuSyalokasya pratyagbhUtatvAt / prazaMsApUrva dhUrgAnaM vidhatte - eSa vA vajAta iti / tasya vahiSyavamAnasya sambandhinyo dhuro yena gIyante gAyatrI gautareva kevalavikArA dhuraH / yadyogAcopi dhura ityucyante / eSa vAva aya meva jAta: janma phalavAn / eSa vAva avaluptajarAyuH / jarAyurgarbhaveSTanaM tadrahitaH zrajJAnarahita ityarthaH / ata etra zravijIna: RtvikarmAha: ya: evaM viddAn jAnandhuro gAyati taM jAnamevaina mannAdhAya parivaNatyeva unhAtAra mevAnnabhakSaNAya samartha karotItyarthaH / kiJca ubhAvanramatta uhAtA yajamAnazvobhAvatramattaH / tatra prathamagAne vizeSaNa mAha yA prathamA iti / tatra yA prathamA dhUH tA mannAdyaM bhUyAditi dhyAyan gAyet / tatprazaMsati retasya iti tattena dhyAna pUrvakeNa gAnena Rta: sikkAya mekAcaiva prajotpattimevetyarthaH / vari prati dadhAti / dhArayatIti / tatratyaM hiGkAraM pratiSedhati nahiM kuryAditi / hiGkAranindayA tadarjanaM prazaMsati yaviSNuryyAditi / vyAkhyAta metat / tasyA indo retasyA darzayati retasyA iti / chandoretasyA prathamA gAyatrI yujyate manava prajApatinA prANatvena dhIyate // For Private and Personal Use Only
Page #100
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThakaH 2 khagaH / atha hitoyasyA mRci gAne vizeSa mAha ---yA diyoyA iti tasya yA dvitIyA tamAgAM gAyatvena prAmA gAyatrI gAyata ugAtA tasyA Rco he akSare saMzayano vyatiSajati: kathaM madhyamasya padasyottama makSara muktam / asya pAdaM prayala atharvANo aziyayurdevaM devAya devaburiti / anyat pUrvavat / yA strIyA tA miti / yA triSTa bhaM gAyan tasyAntimA irne hiGkArAdUDa vA he akSare dyotayati niruktaM gAyedi. tyarthaH spaSTa manyat / caturthI vizeSaM darzayati----yA caturthI tAM jagatI magAn gAyattasyA ca vAyu tamAkSarANi dyotayati zrotra meva tad yunakti / jagatoM gAyan tasyA he uttamAH catvAri akSarANi hiddhArAt pUrva he upari yAda he akSare iti catvAri somAH zukrAiti vA catvArya - kSarANi dyotyti| anyayAkhyAtaM pUrvakhaNDe / abhihinasyArthasyAtrAbhidhAne na punruktidossH| vizeSAntaravidhA nAyAnUdyamAnatvAt paJcamyAM vizeSa mAha---yA paJcamI tA miti| yA paJcamI tAM gAyan catur3A yAjya caturavanA mAlA gAyet / yata eva loke idaM prasiddha purussctuii| pAdamadhyahastazirIrUpaizcaturbhAigaiH vikRtaH sanvIyAya jAyate samartho bhavati tata evainA manuSTa bha mRcaM catur3A vyAjya doryAya khelAtha meva gaayti| kiJca ucAvacAmiva etA mRcam aMzabhedena nirutA manirutA miva gAyet / hi yasmAt vAgucAvacA miva vyavahArAya bhavati / ani ca maMnA tyeva kSAtajane nimittameva gAyet / hi yasmAH puruSI loke saMkSAtyeva vigyaSTameva yayA bhavati tathA vAraM For Private and Personal Use Only
Page #101
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sa0 brAhmaNabhASyam / vadati kiM cAtrAnuSTa p chando yujyate vAkprANave na dhIyate / prajApatineti zeSaH / atha SaSThayA vizeSaM darzayati yA SaSThI tAmiti atra paGkticchandA yujyate eSA Rk chandaH patiH sA jJeyetyartha: samAno dAnI prANave na dhIyate / ziSTa vyAkhyAtamiti / ___ atha vahiSyavamAne dhurI vidhAnAni kathyante saditi / iti prathamAyAM dhuraH saditi nidhanaM kuryyAt / hi yasmATretasopi hiSi zabdaH saptamyarthaH dyotanArthaH retasi sa draveNa jJAyate / dvitIyAyAM nidhanaM darzayati smiti| samiti nidhanaM dvitIyasyA kuyAt / yadyasmAdretaso vizvasya sambhava ityrthH| TatIyAyAM nidhanaM darzayati svariti / svariti TatIyAyA nidhanaM kuyAt / tena svarga lokaM prajAnAti / caturthA nidhana mAha iDeti caturthA iti / iDe ti caturthA nidhanaM kuyAt pazavaH khalu iDA bhogyatvAt tena pazuSveva pratitiSThati pazumAn bhavatItyarthaH / paJcamyA nidhanaM vidhatte ----vaagiti| paJcamyA Rco vAgiti nidhanaM kuyAt tenAsminnidhanasya kartari sarvAH prajAH puNyAH svAbhirUpA vAco vadanti yathoktasya veditAraM prazaMsati---ya evaM vedeti / yaH pumAnevaM nidhanAni veda so'pi yathoktaphalaM labhata iti shessH| atha tAkheva dharmAntarANi kthynte| tatra prathamAyAM tahizeSamAha-yA prathamA taamiti| prathamA mAyacchan platoccAraNena vidhArayanniva gAyet / hi yasmAdayaM prasiddhovAGa prANa ayata iva bhvti| dvitIyAyAM dhammAntaraM For Private and Personal Use Only
Page #102
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThakaH 3 khaNDaH / vidhatte yA dvitIyA tAmiti / ghoSiNaH ghoSavatImiva gAyet / spaSTa manyat / tRtIyAyAM dharmAntaraM vidhatteyA tRtIyA tAmiti / udyacchanti voI gamayatIva vyAkhyAtaprAya manyat / caturSyA dhammAntaramAha - yA caturthI tAmiti / vyAkhyAtatara metat / paJcamyAM dharmamAntaramAhayA paJcamI tAmiti / aMzabhedena kvacitriruktaM kvacidanirukta miva gAyet hi yasmAdayaM samAnaH prANo niruktA'niruktAniruktamiva kvacit spaSTaH / kvacit spaSTa iva zarIre varttate / SaSThayAM dharmamAntaramAha - yA SaSThI tAmiti / uttamA mRcaM rathantaravaNIM rathantarasyeva varttamAnacatuSTayopetAyetyarthaH etatsarvaM vyAkhyAtamiti nAtra punaruktiH zaGkanIyA pUrvakhaNDa vivaraNarUpatvAdasya khaNDasyeti // 2 // iti zrasAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAze SaDi' zabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe dvitIyaprapAThake dvitIyaH khaNDaH // 2 // 41 atha tRtIyakhaNDaH | AkhyAyikAdhuraH prazaMsitu mupakramate - devAca vA asurAzceti / purA devAzvAsurAzca eSu pRthivyA lokeSu viSayeSu syanta tatra taiH surebhyaH spardhamAnA indrAdayI devAH prajApatiM mupAdhAvan tataH kimityatrAha - tebhyaH etAmiti / sa prajApatistebhya etAnvacyamANAM dhuraH / dhUrAtmakAn prAyacchat / tadvizinaSTi - prathamaM manaH zrathA For Private and Personal Use Only
Page #103
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 42 Sa. brAhmaNabhASyam / nantaraM prANaH tatazcakSuH atha zrotram atha vAcamiti / tato'pi kimityatrAha-tAbhya iti| tebhyo manAdirUpebhyo dhubhyaH puruSaM pazUpazca niramimauta utpAditavAn / astyevaM kintata ityatrAha-tena purussenneti| tena dhUbhyoM nirnimittena puruSeNa devA asurAnadhUrvan avadhiSuryadyasmAdadhUrvannatI dhurAM dhUstva mabhUt yata evamuktarItyA dhuraH svarUpaM veda bhAvyaM zatrurUpaM pApamAnaM dhUrvati hinastauti / punarapi prakArAntareNa dhuraH prazaMsati---yo vai dhurAmiti / yaH khalu dhurAM yathoktaM dhUstvaM veda sa bhAvyAcchanoH sakAzAdAhRtayA dhurAH anekadhanabhArairvasIyAn atizayena vasumAna bhavati kiJca // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDizabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe dvitIya prapAThaka tIyaH khaNDaH // 3 // atha cturthkhnnddH| prAJcamagnimiti / yasmAdagneruDetAraH zAlAmukhoyAduttaravedyAM prati prAJcamagni mubayanti tasmAhotA prADAsIna: prAGmukha upaviSTo'nvAha anubrUhi taM preSa manuvacanaM kuryAttathA prADAsauno yajati yAjyAM paThet / prADAsauna: zaMsati zaMsanaM ptthti| dharmAntara mAha-asAvAditya iti| dhammAntaraM darzayati athaiSa candramA iti // For Private and Personal Use Only
Page #104
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThaka 5 khaNDaH / 43 atha zabdo'vayavopakrame / yata evaM candramA dakSiNena pathA eti gacchati tasmAdbrAhmaNaM dakSiNato dakSiNadigbhAge Asayanti upavezayanti / anyat dharmaM darzayati athaitasyA miti / atyadhikaM parjanyo vidyotate vizeSeNa svaM mUrttimAn prakaTayati / tasmAduhAtA etAmudIcIndizaM prati udaGma ukhaH san udgAyati / dharmAntaraM vidhatte - athaiSa iti / bhUtAnAM pRthivyAdInAM madhye eSa vyApta AkAzaH sannavahito bhavati / tasmAt sadaso madhye sadasyaM saptadazamRtvijamAsaM jayati / dharmAntaraM vidhatte - uccAvacA vA iti ata Apa uccAvacA nyUnAdhikabhAvena vartate / utApi ca tA Apo gAdhAH kacidapagatapratiSThA iva bhavantyata eva gambhIrAdasmADotrAzaMsinaH / utApi ca tA Apo gambhIrA agAdhA iva bhavanti / tasmADotrAza sinopi paJcarcena zastreNa stutiM kurvanti / utApi ca bhUyasA bahIbhiH RtvabhiH sAdhyena zastreNa stutiM kurvanti / dharmAntaraM vidhatte Adityasyaiveti // 3 iti zrIsAyaNAcAyryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze Sar3i brAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe dvitIyaprapAThake caturthaH khaNDaH // 3 // | atha paJcamakhaNDaH / atha camasabhakSaNe'syApahavAH kathyante / tatra prathamaM prAta: savanasamvandhina upahavAM darzayati sa prAtaH savaneti / sa camasasya bhakSayitA prAtaH savane savanamukhIyeSu camaseSu For Private and Personal Use Only
Page #105
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 44 Sa0 brAhmaNabhASAm / razmaya camasAdhvaryubhirAhRteSu taTTaca manujJAtu micchate icchet / kathamityAzaGkya tatra prathamaM hoTaviSayopahavaprakAraM darzayati agnihoteti / me mamAgnireva hotA manuSyAtmako hotA samupahvatayAm anujAnAtu ityupAzUcA hota upamAhayasvA'nujAnIhi iti tatra bhAga muccai ruccArayet / adhvaryu - viSayopahavaprakAraM darzayati Adityeometi / mama AdityaevAdhvaryuH sa mA mupahvayasva sa mA mityupAMzUcA / upamAhvayasveti / mantrabhAgamuccai ruccArayediti / brahmaviSayaM tatprakAraM darzayati candramA me iti / me mama candramA ityeva brahmA ziSTa pUrvavat / udgAtRviSayantat prakAraM darzayati--- parjanyomaiti / etadatirohitArthaJcama sAdhuviSayopahavaprakAraM darzayati--- razmayo me iti / Adityasya kiraNAH eva meva camasAdhuvaH / anyat spaSTam / yadyadi hotrAza' sinazcamasAdhuyyaivaH / camasabhAjino na santi tathApi tadanujJA labdhavyeti niyamArthantat prakArapradarzanamiti / agnirme hotetyAdayo mantrAste yAjamAnAH tathA cAnukalpa darzitam / prathamaH savanamukhIyoni me hoteti yAjamAnamiti / yathoktaM hotrAdyupahavaprakAraM prazaMsati---tAvA etAiti / tAvA etA agnyAdyA devatA eva RtvijAM sambandhibhirupahavarUpAbhirvAgbhirupahvayante anujJAyate / tataH kimityatrAha -- sa upahato iti / pazcAtsu upahate hotrAdibhiranujJAtaH san sa camasaM bhakSayati / yathoktamanujJAnaM prazaMsati---prANo yajamAnaiti / yajamAnaH prANaH prANamukhyatvasAmyAt / atho api ca For Private and Personal Use Only
Page #106
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThaka: 6 khaNDa: / / yatra etAsAmagnyAdInAM lokaH / tatra hotrAdibhiragnyAdi rUpairupahato yajamAno'nujJAto bhavatIti // 4 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAze SaDaviMzabrAhmaNe hitoyabrAhmaNe dvitIyaprapAThake paJcamaH khaNDaH // 5 // atha SaSThakhaNDaH / atha mAdhyandinasavanasambandhina upahavAn darzayati-sa mAdhyandineti / pUrvavadyAkhya yam / kathamityAzaGgya tatra kthNhotraadi| viSayopahavaprakAraM darzayati-vA hoteti / me mama vAk hotA mantroccAraNarUpA vAcastatkAryatvAJcakSurevAvayustatpUrvaka tvAt sarva vyAkhyAtAGgakammaNa: mana eva brahmA yathA prANAnAM madhye mano'I bhAk tathA brahmA RtvijAm abhAva / tathA caitareyaka brAhmaNe "tasmAdbrahmAIbhAka plavo eva itareSAmavijAmiti / zrotra me uhAtA gautiprtiitisaamyaat| anyat pUrvavadyAkhye yam / atha sadasyAdiviSayamupahavaprakAraM darzayati / yo'yamantariti / antazcakSuSi cakSuSormadhye yo'yamAkAzaH sa eva me sadasyaH / antazcakSuSi yA imAH pridRshymaanaaH| ta eva honaashNsinH| me mamAnAnyeva camasAdhvayaMva: upakaraNasAmyAt / anyat pUrbavadyAkhye ym| vALe hotetyAdayo'pi mntraayaajmaanaaH| tathA cAnukalpa: "vAne hoteti yaajmaanmiti| yathotamupahavarUpAbhirvAgbhirupahvayantaH kiM kuryA For Private and Personal Use Only
Page #107
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 'Sa. brAhmaNabhASyam / dityAha-sa upahata iti / pazcAt sa upahatI hotrAdibhiranujJAta: sabe va bhakSayati yathotamanyajJAnaM prazaMsatiapAno yajamAna iti / yajamAna apAnAkhyaprANarUpa anyat samAnam // 5 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe dvitIya paprAThake SaSThaH khaNDaH // 6 // atha saptamakhaNDaH / atha tIyasavanasambandhina upahavAn darzayati-sa TatIyasavane iti| pUrvavavyAkhye yam / kathamityAzaGgya prathamaM hotrAdiviSayopahavaprakAraM darzayati-prANo me iti| prANAdaya eva honAdaya ityetAvAn vizeSa: samAnamanyat / sadasyAdiviSayaM tatprakAraM darzayati-yo'yamantaHpuruSa iti / antaHpuruSo dehasya madhye yo'yamAkAzaH ta ityAkAzamAtmA sa eva me sdsyH| antaH puruSe imAH prasiddhAH Apa: ta eva hotraashNsinH| devahIni lomAni eva mama camasAdhvayaMva: upAGgatvasAmyAt samAnamanyat / ete prANAdayo me hote tyAdayo'pi manvA yAjamAnAH tathAca anukalpaH "prANo me hoteti yAjamAnamiti / yathotaM stauti tA vA etA iti / pUrvavattatra kuyAdiha sa upahata iti / sa upahata: savane camasaM bhakSayatItyarthaH / yathoktamanujJAnaM prazaMsati-sa udAna iti / yajamAna: sa udAnAkhyamaprANa. For Private and Personal Use Only
Page #108
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2 prapAThaka: 7 khaNDaH / rUpaH / zeSaM pUrvavat vyAkhye yam / sarveSAM vai iti| vaSaTkartA hotA sarveSAmeva RtvijAM camasambhakSayet na svasyaiva cmsmityrthH| kiM. vaSaTkalohATacamasamapi bhakSayet / netyAha-devAnAM vA iti| devAnAmeva yajJasyaitat mukhaM yadudgATacamasAntaHsthitaM somAtmakaM yata eva tasmAdudgATacamasAnyo vaSaTakartA na bhakSayet / atha utArthasya veditAraM prazaMsati-eva viduSo ha iti| evamuktaprakAreNa viduSI yajamAnasya yajJo na vyathate vyathArahito aduSTa eva bhavatItyarthaH / kiJcaiva viduSo yajamAnasyeSTamabhilaSitaM vagya yAgaphalabhUtasvargaphalahitaM bhavati / apica, atho yathoktAdaGgajAtAdyajJe evaM vidvAn honaM kuryAt so'pi yajJa sampUrNameva kRtavAn bhavatItyarthaH // 6 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe hitoyaprapAThaka saptamaH khaNDaH // 7 // atha aSTamakhagaDaH / athAvi jyeSu Rtvijo yajamAnasya sa vijJeyaM pratipAdyate / yaddhotAjahAtIti / Ajyei hotA yat karmAvijJAya juhoti yattena kammatyAgena vAk ca vAgeva yajamAnI jahAti vAne hotA iti praagbhidhaanaat| tattasmAt sa hotA yat karma vijJAya karoti tadasya yajamAnasya sambandhI yajJa: vAcaM yajamAne dadhAti kiM ca hotA svaya For Private and Personal Use Only
Page #109
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 48 Sa. brAhmaNabhASAm / mapi ihaloke vAcA viSvak sarvavyApI sarvavyavahArasamarthaH san amubhin paraloka sambhavati svamabhISTaphalaM prAptaM samartho bhavati / ato honA svakarma samyag vijJa yamityarthaH / athAdhvaryuvijJa yam---yadadhvayu jahAtauti yajamAnaM samAnamanyat / ato'dhvaryuNA svakamma samyag vijJe ymitybhipraayH| brahmavitraM yaM darzayati-yadbrahmA jahAtIti / brahmA yat svakoyaM kamma jahAti mana eva yajamAnantyajati mano meM brahmetyuktatvAnmanasA viSNutvaM manasi sthitaM prAptuM sarvamabhISTaM pUrvavat / udgATavijJeyaM darzayati-yadudgAtA jahAtoti / yad khauyaM karmAdgAtA jahAti tarhi zrotrameva yajamAnantyajati zrotraM maudgagAtetyuditatvAt / ataH svakamma jAnan karoti ca yajamAne thotra nidadhAti svayamapi zrotreSu sarva zrotavyaM sarvato jAnan paraloke svAbhauSTa labhata iti / ataH svIyaM kamma samyag jAnIyAdityarthaH / sadasya vije yaM darzayati-yat sadasyo jahAtIti sadasyaH strIyakarmAjJAnA jjahAti Atma va yajamAnaM jahAti yo'yamantaH puruSa AkAza: sa me sadasya iti sadasyAtmanoktatvAt sa AtmanA viSvaganyanirapekSeNaiva srvvyaapo| ziSTa' sAmAnyam / hotrAzaMsinAM vijayaM darzayati--yahotrAzaMsino jahatauti / yaddhotrAzaMsino jahatyaGgAni aGgAnyeva yajamAnantyajanti yadi svauyaM kama vijJAya kurvanti yajamAne aGgAnyeva dadhati te viSayairapi kAlairanyairviSvakaM sarvagA bhavanti / camasAdhvarya - vijJeyaM darzayati--yaccamasAyaMvo jahatauti / yadi camasAdhuryavaH svayaM kammAjJAnAttAjati lomAnyeva yajamAnatya For Private and Personal Use Only
Page #110
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ___ SaDviMzavAyaNabhASam / janti lomAni me camasAdhvarya va ityuktvAt yathona mupsNhrti-tsmaaditi| yasmAdevaMvid yatholaprakAraNa khakarma jAnan Rtvika yajJe hona maGgavaikalya na kuryAt / atha vA iti athAnantara maGgavaikalya parihArAyaiva RtvijA kammAsya va yajamAnasya vijJAna mucyate iti shessH| viM nahijeya mityAzaGkaya tadukta mupohAtamAha-pazavo hAva. yumiti| atha yajamAnasya pazavo'dhvaryu mevAnuvartata iti tadIyakotirapi hotAra manuvartate / asya yogakSemaH alabdhalAbho yogaH labdhasya paripAlanaM kSemaH tadubhayamapi brahmANa manugacchati AtmA svayaM yajamAnaH prajA ca puvA. dikA ca udagAtAra manuvartata iti // 8 // . iti zrausAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArtha prakAza SaDaviMzavAhANAkhye hitIyavAcaNe hitIyaprapAThake assttmkhnnddH| atha nvmkhnnddH| inAmau maupohAtikamAha-sa yadi pazuto iti / satra sa yajamAno yadi pazuta: pazubhyaH vyAdhIyeta mazyetattahiM mameda maniSTa madhvaryu: khakamparityAgenAkArSI diti vidyAt jAnIyAt / atha punaH yadyenaM yajamAnaM pApikA pApasambandhinI kaurtiranUdiyAt anugacchet / mamedraM kaSTa hotA snakammatyAgenAkArSAditi vidyAt / atha punaryAstra yoga mo vyatheta nabhya tarhi bheda For Private and Personal Use Only
Page #111
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra pU dvitIyaprapAThake navamakhaNDaH / kaSTa makArSIditi vidyAt / atha yadyasau AtmA dhyAsikaklezena prajAyA putrAdikamAyAndhayettaviyaM no bhavesahi umameda matiSTha makArSIditi / atha naimittikAna homAn darzayati- prANadevatyo vai brahmA iti / brahmA prANadevatyo vai prANadevatyaH khalu / vyAno me brahmeti vyAnAkhyaprANAtmakatvAda brahmaNaH itare hovAdaya RtvijaH yaha vatyAH vAje hoteti zruteH / yatra yadi sa yajamAno brahmA me mama yada makarodakArSIt iti manyata nizvinuyAt tahiM hastiprArthitA'vayavopaSTambhA haritavarNa darzanAcyA prabadhya prathaSya suvavadhAya zranyaH caturgrahItvA namaH prANAya vAcaspataye svAhetyanena maha coditena junyAt atha punarvRdiva va itare hotrAdaya Rtvijo mamaya idaM hi ida makArSuriti yajamAno manyeta tarhi namo bAce prANapanA svAhetyanena mantreNa pUrvavaccaturgrahIta mAnya gRhItvA juhuyAt / yadi vA itaro brahmA yadi vA itare hotrAdayaH sarve'pi nyUnamakArSIriti yadi yajamAno manyeta tarhi teSveva gAIpatyodiSyavipayyAyaM krameNa namaH prANAya vAcaspataye svAhA : namo vAce. prANapavam svAhetyAbhyAm mantrAbhyAM pUrvavat catugTa hota mAnya gRhItvA juhuyAt / suci ffects ferrsya pratipatti darzayati- atha tahiraNyaH miti / athainaM huvA patrAta hiraNya brahmaNe dadyAt / yatho prAyavittahomaM punayaitvona stauti - atha yadAheti / atha zabdo vAkko patra me yazo vA punarya-jJA- eSaH yakSama www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 2+ For Private and Personal Use Only
Page #112
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMza brAhmaNabhASyam / 52 prAyavittiriti yadAha yajJokAva yajJasya prAyavittiriti / punaryajJa evaM sa ete Uhatva bAhuto bannavibhraSTasya yadRhan nyUnatvasya prAyazcittiriti // 2 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDaviMza brAhmaNAsye dvitIyabrAhmaNe dvitIyaprapAThake navamaH khaNDaH / zratha dazama khaNDa: 1 atha RtvimbaraNaM vidhAtu stauti - te vA Rtvija iti / te vai te prasiddhA RtvijaH sa vikhyAta eva yajamAnaH tatra devA devarUpA RtvijaH tathA mAnuSA manuSyasambandhino'pyan tatra yaM yajamAnaM devA Rtvijo yAjayanti sa yajamAno daivatairhetubhiravarundhe vyApnoti na manuSyalokam / atha punarmAnuSara Rtvijo yAjayanti sa yajamAno manuSya lokaireva tairavarundhe ma devalokam / atha punarye yajamAnaM ubhaye devA mAmuSAzca Rtvijo yAjayanti sa devalokaJca manuSyalokaJca tairubhayaiRtvigbhiravarundhe evamubhayafaar RtvijaH prazasya tava devatvi RgbaraNaM vidhatte - sa etA ndevAniti / sa yajamAno'gni meM hotetyAdinA pratimantra re tAndevAnRtvijo vRNIteti / athAnantaraM mAnuSa Rtvi varaNaM vidhatte - sa etAndaivAnRtvija iti / svayaM yajaetAndevAnRtvijo yathoktaprakAreNa tvA atha mAna pazcAdetAnmAnuSAnRtvijo vRNIta / ye Rtvija ena For Private and Personal Use Only
Page #113
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 52 dvitIyaprapAThake dazamakhaH / mabhirAdhayeyuH samyaka svasya karmAnuSThAnena phalAte samartha kuryu: tavAya mRvivrnnprkaarH| etabAmaketasaMsthenaitatpRSThe nai tAvadakSiNena yajJe nAhaM yakSe tatra me tvauM hotaa| tva madhvayu rityaadi| atha devayajane vijJeya mucyate-tava prathamaM kSatriye prasidevayajanaprArthanAM darzayati-atha ksstriymiti| atha zabdo vaakyopkrme| kSatriyaM rAjAna devayajana devA ijyante'smin deza iti devayajanaM yAgadeza yAcet yajamAnaH / rAjA devayajane datte yajamAnamtaM ki brUyAt ityavAha-sa cettasmAiti / sa rAjA yad yasA devayajana dadyAt tarhi tva rAjA tvaM devayajanavAn bhUyAityAzIrvacanaM brUyAditi / viparyaye vacanaprakAraM darzayatina cettasma iti| asma prArthayitre yajamAnAya sa rAjA yadi devayajanaM na dadyAttarhi yadde vayajana mahaM veda anyato vijAnAmi vindAmItyarthaH / labdhe'nyasmindeza tvAM hRyAni chinamItyevaM rAjAnaM brUyAt / athokta prazaMsati-agnirvAva iti / agnirvAva agnireva yahe vayajanam / anyadapyevaM vyAkhye. yam / ete devAgnirUpeSveva madAtAraM rAjAna mAhazcati atho ha ataevaina mapauruSeyauM devakarTa kA meva neti nayati tasmAdrAjA devayajana yAcito dadyAdeva na nivArayedityarthaH / evaM rAjAmaM prati devayajanaprArthanAM darzayitvA idAnI mRtvija: prati tatprArthanAM darzayati-animeM hoteti me mamAgnireva hotA so'gnirUpo hotA me madya devayajanaM dadAtu upAMzUcArya hotama devayajana dehItya ca / mantrayet / atha deveSvevaM yathokaprakAraM darzayati-tAvA For Private and Personal Use Only
Page #114
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir - SaDviMzabrAhmaNabhASyam etA iti.| tA etA agnyAdaya eva RtvijAM sandandhinIbhigibhiH prArthitAH satyaH devayajanaM dadati yajamAnAya prayachati sa ca yajamAno'nyAdibhireva datte devayajane yajantena tamAnuSedatta ityarthaH / koza devayajana mityAzaya tallakSaNa darzayitu mupakramate-yadunatamiti / ya talaM bhUmyAH svasamIpasthAyA bhUmarunnataM svaya meva na tvasamIpasthaM pradezAntaram uktaM devayajanave grAhya tathAca drAhyAyaNa:-nacAsya sthUlatara madUre syAdityasyAthaH / asya devayajanasya dUre samIpe sthUlatara matyannataM syAt kintu devayajanasamope pradeza atyavrataM bhavedityayaH / kiM ca anagharaM aSara rahita meva bhUtalaM devayajanasya etasyaiva vivaragAM yatra yasmin bhRtale oSadhayo vahulA bhaveyusta danUSaram USarapradeza teSA manudbhavAt / apica atra ca deza caavaalsaarinnyH| cAkhAlasAriNya ApaH syaH tasya cAvAla dezasya puraH purastAdApa: rAJcaranti tahe vayajanaM kAryam / vizeSAntaramAha-tasya na purastAditi / tasya devayajanasya parigrAhyasya hi purastAcchamyAprAsAt za. bhyAnipAtanAdyAvadde zo'sti tataH puro devayajanamAnaM devayajanasya yAvat pramANaM tAvanmAnaM pradezaM nAtiziSyAnAti varta. yet avaze Sayet / tadavazeSaNa pratyavAya mAha-avarapuruSA hA iti| yasya devayajanasya purastAdbhAge zamyAnipAtanA, dAgevaM devayajanamAtra matirecayanti atizeSayanti asmA ttadavazeSAdavarapuruSA yajamAnAtiriktA deSTAra ityarthaH / te zreyAMsaH / atizayena prazasyA bhvnti| prasaGgAhe vayajanasya dakSiAbhAge tadyogya dezasthite na doSa ityAha-kAma For Private and Personal Use Only
Page #115
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 54 dvitIyaprapAThake dazamakhaNDaH / dakSiNata iti / dakSiNataH kAmaM yatheSTaM zrabhicareyuH tana' yajamAnaM dakSiNA AgAmukAbhavantIti / pazcimabhAge tAvaddebhAvaze SaNe pratyavAyamAha - kAmaM pazcAditi / kAmaM icchayA pacAdAge yadi tAvanmAtraM zeSa mavaze SayeyuH asyAdatirekAdavarapuruSAH zreyAMso bhavanti / uttarabhAge tAvanmAtra dezAvazeSaNe zrayaH prApti darzayati- kAma muttarataiti / uttarata: kAmamicchayAtirekaH kAmantarhyanaM yajamAnam uttarA anyApi punaryAgaprAptiH devayandhopanAmukA bhavati prApnotItyarthaH / kiM cAsya zrIruttarottariNau paramparayA baDA bhavati / dharmAntaraM darzayati-yasya purastAditi / yasya purastAttavinAya Aditya iti trINi jayotIMSi dRzyeran tadde vayajanaM kAyryam / evaM sati tatrikaM zukra zukra jyotiH trijyotiSkaM bhavatItyarthaH / tava deva yajanasya purastAdbhAge apAmevAvasthAnaM vidhIyate / agnyAdityayoravasthAna manudyati / purastAdbhAge AhavanIyasyopasthAnaniyamAdityavasthAnasya pratyakSa siddhatvAt / apA mabhAve nyagrodhAdi nApi bhavitavyamiti darzayatipurastAditi / devayajanaM purastAt parebhAge citraM yo vanaspatinyagrodhAdi tacchakrameva kAryyam / tathAca drAhyAyaNaH tadabhAve mahAvRkSa udapAno mahApatho veti / tasyArthaH taraGgiNItaTakAdInA mabhAve vRcaH / udapAnaH kUpaH mahApatho bA grAhyaiti / pazcAdbhAge mahAvRtAvasthAne pratyavAya mAha :- pathA citramiti / yadi devayajanaM pazcAcitraM bhavettarhi zmazAnakaraNameva syAt / dharmAntaramAha - prAgudakapravaNamiti / pUrvottaro dezaH pravaNo nimmro yasya tattathA devayaja: For Private and Personal Use Only
Page #116
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavAyabhAyam / 55 mantai raapym| anyapravaNatAM nindati-pazcAdakSiNAiti yathoktalakSaNaM devayajana' stauti---yathA vai dakSiNa iti| yathA vai dakSiNa: pANiH sarveSu puNyakarmasu zreSThaH evaM devayanana' zreSTham / zmazAnakaraNaM nindati-yathA savya iti / yathA savyaH pANiH puNyakarmasu garhitaH evaM pazcAJcitravAdilakSaNaM zmazAnakaraNa maprazasta mityarthaH / abhicAra. yabheSa devayajanalakSaNamAha-yathA zmazAnakaraNamiti / abhicArINAM zye nAdInAM yAgAnAM devayajanaM yathA zmazAnakaraNaM pazcAcitratvayukta bhavati tathA kuryAt / tathA drAhA. yaNaH / viparyayasyAbhicaraNIyeSu sthalAdanyadda vayajanamAvAce ti| asyArthaH abhicaraNeSu kratuSu sthalAdunnatalAhe vayajanamAnAt purastAhe vayajanamAnA'vazeSA cAnyatsarvamUSaratvAdikaM viparyasya kurryaaNjiti| etadukta bhavati aparaM viSamaM purastAjjalazUnyam / pazcAcitra dakSiNA pratyak pravaNaM devayajanaM kuryyAditi // yathoktalakSaNadezAnAbhayaM kaJcidde zaM parigyo tetyAha-apyuhaikaiti / api zabdastvartha anya eva mAhuH / yasmin kasmiMzciddeze zraddadhAno atra ava phalaM bhavatyevetyAstikaH san yajate sa Rnoti| yathota phalaM prApotyeveti // 10 // iti zrIsAyaNAcAryaviracita mAdhavIye vedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIya brAhmaNe hitIyaprapAThake dazamakhaNDaH / iti hitoyaH prapAThakaH / - - For Private and Personal Use Only
Page #117
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIyaprapAThake prathamakhaNDaH / atha tRtIyaH prpaatthkH| prthmkhnnddH| athAvabhRthadharmA ucyante tatra prathamaM yajJAvaziSTasya dravyasyAnyasya viniyogapradarzanapuraHsara mapa: pratiniyama vidhatte yAvAnyajJe iti / yaje yAvAn rasaH sArabhUtaM yaSTavyadravyeSu tena dravyeNa ato'vabhRthAtpUrvameva prAcInaM prAGmukhatayA pracaranti / coditAnusAreNa prakSipati juhototyarthaH / atha punaryad yAtayAmaM gatarasaM tadetatya riSicyate avaziSTambhavati tatpariziSTaM bhavati pariziSTaM dravyam / RjauSaM tbaah| vidvAntRtIyasavanasyApi samAptatva na rasagrahaNArtha tvAbhAvAt kiM ca vRthaiva tyAjayeyuriti yattasmAdapi na bhavati vRthA tyAgAyApi na bhavatItyarthaH / apica agnAvanupraharIyurjuhuyuriti yattasmAdapi na bhavati puna)mArthamapi na bhavatItyarthaH / tenAnyatropayoganApa evAbhyavayanti / yA: pratijJAvaziSTasya nayanaM tA apaH prazaMsatiApo vai iti / sarvasyApa eva zAntiH zAntikArikhaH / kiM ca sarvasya jagata eva prtisstthaa| adbhAH pRthivauti zruteH / tatraiva prazaMsApUrvakakatvaM darzayati--pApmAnaM haiSa hantIti yo yajamAno yajate eSa pApmAnameva hanti tamimaM pApmAnaM hataM pApasya hantAraM yajamAnamapa: prtihaaraannoti| prastotA tenaantrenneti| cAvAlaJcotkaraM cAntareNa cAtvAlokarayormadhye tena yathA pratipadyante / For Private and Personal Use Only
Page #118
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavAhApabhASyam / apaH pratigaccha yuH / yathokta prazaMsati-eta iti / etadde devAnAM yathoktamArgasya rUpaM devAnAM tIrtha sarvapApanivArakatvAt yadi / uktArtha mantrasammati mAha-tadaita iti / RSirataundriyArthadarzI sannAma RSidharmostha vaha AsAnaM vyApakaM tIrtha miha loke kaH pravocat / tasya mahimAnaM ko vadatItyarthaH / yena tIrtharUpeNa yathAmArgeNAgatya sutasya sutaM somaM devA prapibantI prakarSaNa pibanti iti zabdo mantrasamAptidyotanArthaH / prakArAntareNa tadeva prazaMsatietada devAnAmiti / etadeva devAnAM sambandhi tIrtham ato'smAdanyadyatasya sambandhi tadatIrthamaveti / yathoktAmarthamupa saMharati-tasmAdetenaiveti ! yasmAdeva tasmAdyathA tena mantragava prasUte praveza prapadyeta tathA etenaiva pathA niSkAmat avabhRtArtha nirgacchanirgamanakAle rakSona mavabhRthaM sAma geyamiti darzayitumAkhyAyikayA tat prazaMsati tAn pracya - taaniti| devayajanAn pratya tAnirgatAn apa udakAnya. prAptAn devAnetasminnavakA madhye mArga rakSAMsi rAkSasAn apaghnantrapaur3ayan tatra sa yaH prasiddho rakSohA rakSasAM hantA agniSTapatotyasyA mRci geyaM yA mapazyattatastAni rakSAMsi etena sAnA agnirapAhatAvadhIt / tAni rakSAMsi amuhi saMgrAme apa hananAni satyabhUvanimne devA akuvan abhimanyanta ityarthaH / ityevA evai etadidAnImapi rakSAMsi apasedhati tena sAnA hinastItyarthaH / tatra stome kiJcihizeSamAha-tasyAhAvohAva iti| tasya sAna ahAva ityevaM rUpa stomaM stobhati kuryAdityarthaH / ataH For Private and Personal Use Only
Page #119
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 58 hatIyaprapAThake prathamakhaNDaH / evaitadidAnI ahAvIsta ahAvastvitye va vAkye rakSAMsi apamedhati nirAkaroti / sAmAzreyasya mantrasyAmu pAda: manudya vyAcaSTe--agniSTapatIti agniSTapatidrutaM prakAzana rakSAMsya va tat pratidahati bhsmsaatkroti| pratipAdaM stobhAnutpattiM darzayati pAdAyeti / yathotAstIbhAH pAdAyaM pAdAya pratipAda manuvartante / rakSasA mapahananAyeti tathaiva pAdottara manudya caacsstt-vikhmiti| vizva sarva atriNaM mAMsAderattAraM rAkSase sandaha / hiruktirAvRttidyotanArthI iti padA tena aniva rakSAMsi rAkSasAnetadrUpaM pApa mevApagedhati / yathotAMsAmanidhane virAhatti darzayati-tasya niriti| tasya sAmro yaM nidhanaM tatti striAra mAvartayedityAhubadyavAdinaH / utAM trirA vRtti stauti-yaM vai suhatamiti / iyaM nidhanavirAtti reva rAkSasaM suhataghnanti / vacanavyatyayaH / atha rAkSasaH puna!guto uttiSThe dityarthaH / yathAha yathA khalu suSTha taM hantavya mupadravakAriNaM puruSaM puna: punarAyudhamAdAya kintu hanyAt / etatrividhenoccAraNenApi tAkAkSasahananAyetyarthaH / tasya sAna aticchandasi gAnaM darzayati tadA iti / tadetat sAmAti cchandaHsu bhavati / bahuvacana madhvaryu praiSabhedAya AkRtyapekSayA na tu svarUpaNa ektvaacH| yathoktAti cchandaH prazaMsati-vAraNamiva vA iti / etacchandaH vAraNamiva vai rAkSasAnAM nivAraka meva khala yadyenAticchandA ayaM mantra ataeva rakSasAM vAraNAnIva nivAraNIyAnye - vAraNyAyatanAni arasya pahAmi bhavanti tattasmAdraco. For Private and Personal Use Only
Page #120
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabANabhASyam / gaNaH / sva svIya maraNya mataeva. vAraNyena yathA ni:kAmaM gacchan etadaticchando'pi tAdRtAyA rakSasA maraNyaprApaka kiM tadaticchandaH yasminbetat avabhRthaM sAma gAyeditya vAhatabai sapteti / saptapadAsu saptapadopameyAsvakSu etatsAma bhvti| bahuvacanaM gaanaahtypekssyaa| yathoktamakhyAM stauti-sapta vai chandAMsauti / caturuttarANi uttarottarAdhikya nAkSaracatuSTayopetAni gAyanavAdIni chandAMsi sapta vai sptv| tattena yathA lokaH sarvaiH chandobhirabhayena bhayarAhityenAtikrAmat sarvaduritam etadapi tAdRgrakSonivArakaprazaMsApUrvaka mavabhRthasAnaH virmAnaM darzayati-tasya nirvavacana iti / agniSTapatyasyAM saptapadAyA mRci sAma nirAha virgAyet / tasya vivaMcane sati padAni padA ekaviMzatiH sAmAni bauNi bhvnti| tattathA sati caturvizatiH saMkhyA sampadAte / ataH trirgAnaM prazastamityarthaH / yathoktasaMkhyA mugha jIvya punastat saMvatsarAnAnaM stIti-catuvizatiriti / caturvizatiraImAsAH ataH sAmApi caturvizatisaMkhyAsAmyAt sNvtsrH| saMvatsarasAmya sAna upapAdayati tasya ha vA iti| tasyai tasya saMvatsarAmakasya sAno hidvAra evA'horAtrANi praathmysaamyaat| AdirAdyA bhaktireva mAsAH zreSThatvasAmyAt / udgItha eva vasantAdayaH mukhyatvasAmyAt / pratihAra bhaktireva paurNamAsyaH pratihAra. sAmyAt upavAkhyA bhktirevaassttkaa| nidhanameva saamyaat| samabhaktipakSe saMvatsarasAmyamupapAyedAnoM paJcabhaktipakSe tatsAmya mupapAdayati-tasya vA etsyeti| tasyai vasya saMva. For Private and Personal Use Only
Page #121
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir batIyaprapAThake prathamakhaNDaH / lasarAtmakasya sAno hibArAdaya eva vasante tasmAI. manta prajA nidhana RtA ivAsate nidhanarUpamivaitarhi tasmAdetA etaM hemantam RtuH prajAH sArvanidhanakatA nidhanakAriNya upasaMhatya vyApAra ivAsate etahiM evaM sati nidhanarUpAmiva hemantasya rUpaM vyApAroparatisAmyAditi / evaM rakSo vasavabhRthasAmya darzayitvA idAnI prAthAdiSu dicce keka maicchika vikalpa na prabhapUrvaka mavabhUdhagamanaM darzayitu vRddhAnAM prazna taavdupshikssti-tdaahuriti| tadAhuH kAndipa mabhi lakSyAvabhRtha mabhyaveyuH RtvijaH pragacchanti / tatra prathamaM kalpa saprarocanamAha-prAzco'bhyaveyuriti / prAJca; prAmabhimukhAH sanno'bhyaveyurava bhUdhArthameva pratigacha yuH / yA eSA dika devAnAM sambandhinI khalu / yada yAM prAcI yA devAnAndika prAcIno'smAkaM yajJaH svAndiya manusatiSThAdau tiSThaterliT / eta ai itye kAraH pratiSThate / bhavaviti prAcaugamanamityarthaH / dvitIyaM kalpa saprarocanaM darzayati-dakSiNAbhyaveyuriti / dakSiNA dakSiNato'dhyaveyuH ataeSa eva yajamAnaH pApmAnaM me hanti yo janaH te tamimaM pAmAnaM hataM ni:pApaM yajamAna dakSiNAyA pitRNAM dilAbonu yajaH santiSThAtA itauti dakSiNAharANi nayAnauti prastotA bravIti sA eSA dik pitRNAM sambandhinau khala yA dakSiNA / toyaM kalpa prarocanaM darzayati-pratyazco'bhyaH veyuriti / tathA ca mRtyantaraM deva pitara manuSyA diyo vyabhajanaM prAcauM devAH dakSiNAM pitaraH prataurSoM manuSyA iti spaSTamanyat / kalpAntarastArocanamAha-udavo'bhya For Private and Personal Use Only
Page #122
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMza brAhmaNabhASyam / vedhuriti / udaGmukhAH zravabhRthamabhyaveyureSA dig nakSatrANAM svabhUtA yA divi nacatrAdhipateH somasyAsambandhireva spaSTa manyat / yathoktAnAM dizAM madhye yasyAM dizi bhUyiSThA Apo bhavanti tatra gaccheyuriti / niyamaM darzayati- atovAveti / ato vAva yatamathA katamathA yasyAM kartyAM dizi bahanA dimAM prakRtatvAnnirddhAraNe Datamac / Apo bhUyiSThA syustatrAbhyaveyurgaccheyustatra prAcAM dizi diniyama ityarthaH / yathoktArthavidaM prazaMsati - yaha vidvAniti / asmAka maMNaH idaM zreyo bhavatauti viddAn jAnAnaH kI karoti tena tena karmaNA vasoyAmati zayena vasumAneva bhavati / nadyAM tar3AkAdiSu vAvabhRthagamanamiti vicArapUrvakaM vyava - sthitavikalpa' darzayituM vicAraM tAvadAha - tadAhuriti / tadAhurbrahmavAdinaH sravantISu calA svapsu abhyaveyuH zravabhRthArthaM gaccheyuH sthAvarA acalAkhapsu veti / tau vicArArthI tatrAdyaM pakSaM prazaMsituM darzayati- sravantISviti / hatapApamayaH pratihataM yajJaM prathayatviti / sravatoSu gAmagamityarthaH / sa prazaMsaM pacAntaramAha yA: sthAvarApa iti / yA: sthAvarAH yAH acalAH bhaivatyaH zaivAlayuktA ApaH santi tA abhyaveyuravabhRthArthamito'smAkato'ddhayo yajJAvikSubdhaH san pratyupatiSThate mAgacchati / zaivAlyAsvama gamanamityarthaH gamanamityarthaH / asambhavAsambhavAbhyAM vikalpo vyavasthito draSTavyaH / nadItaTAkayormadhye yattrApo bhUyiSThAstatra gaccheyuriti niyamamAha - zrato vA va iti / atho api ca yatarathA katarathA caiva yatra kutracitpracayasya pUrva 1 * wh For Private and Personal Use Only 61
Page #123
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tRtIyaprayAThake dvitiiykhnnddH| mupanyastatvAda hayorekasya nihAraNo'paratra ApI bhUyiSThAH sya statraivAmyaveyuH / utArthavida prazaMsati-yaha vihA. niti| vyAkhyAtatarametat // 1 // iti zrIsAyaNAcAryAvaracite mAdhavIye vedArthaprakAze cizamAhmaNAkhye dvitIyavAsAye tatIyamapAThake prathamaH khnnddH| athAbhicaraNauyajJeSu ekasyaihiGkarotyAdyaH paJcAnuvAkAH vivadAdInAM viNavaparyantAnAM viSTuticodanAH tatra trihat stomeSa saMjJake he viSTatI staH iti tadvidhAyakaM brAhmaNameva mAnAyate ekasyai hiGkaroti sa prathamamuhAtA ekasyai ekA mRcaGgAtu hiGkAraM kuryaat| kriyArthopapadasya karmaNauti savatra cturthii| sa hivatA prathamayA RcA gAyediti zeSaH / tauyayA paJcatatastebhyastisra RcI gAtuhiroti samayamayA Rcaa| kRtvo gAyedityekA vissttutiH| ataevaikasyai hiGkaroti sa prathamayeti pUrvavada vyAkhyeyam / tisabhyo hikaroti sa paJcabhistimRbhi RmbhirAnulomyena gAyedityarthaH paJcabhyo hikuryAt sa prathamamekayA gAyettataH sa ekayA hitoyayA gAyesa hiGkartA uhAtA tisRbhistRtIyayA RcA tri yediti evaM vikRta iSu saMgakA viSTutiriti dvivi. dhetyarthaH / anayA kartavyatAM darzayati-abhicaraviti / etayA vividhayA viSTutyAbhicAra kamma kurvANaH, stuvautetyarthaH / asthA viSTutaMriSa sAmya darzayati-anIkaM pratha For Private and Personal Use Only
Page #124
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssddviNshvaannbhaassym| me viti| ubhayata: paryAyA prathamA Rgiti anauka miSadhArAkhyAnIyA madhyame paryAye yato yAstisrogautiniSpanA Rca: sandadhAti / tA iSustadA sanaM jyA mauvaM peti| tina etatsthAnIya ityarthaH / etAbhiH zaraM zarA. zanaM jyA dadhAti khalu paJcabhirabhirakta: apazanta aAyA masthAbhirvisajate dhanuHSu, saMhitAm iSa malakSya deza prati. visRjato azanokAdivi sajanAntAH paJca saMkhyAH zare'pi varttanta iti tat sAmya hividhAyA viSTuteyu samityarthaH / tat prazaMsati-stRNute mAvyamiti / ya etayA viSTutyA stute bhrAvya sapanna stuNate hinasti hi hiMsAyAmiti dhAturAtmanA mve naiva anye nirapekSaNavasauyAnatizayena vasamAn bhavatIti // 2 // iti zrImAyaNAcAryaviracite mAdhayIye vedArtha prakAye , bahaviMcavAjhayAkhye hitIyabAjhape hatIyaprapAThaka hitIyaH khnnddH| atha rtiiykhnnddH| paJcadazastomasya viSTa tividhAyaka brAhmaNameva mAmAyate-timRbhyo hikrotiiti| adAvubhau paryAyau parA. caubhiH Anulomye na parAcaubhi RmmiH kAryoM batauyaH paryAyaH ekaikasyA RcaH virAhatyA kArya ityarthaH / paJcadazastha vissttutiriti| atha kartavyatva darzayati-a. bhicrviti| ukta paJcadaza stauti-vaco vai iti / For Private and Personal Use Only
Page #125
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir tIyaprapAThake caturtha khaNDaH / vacI vai vana eva trihat stomaH triNavastImo'pi vacaH tasya vacasya vihadeva triNava eva vacasya vacatva vit khabhAvAt / etAvatA kiM kRtamitya tam / yadyeva trivRttisavAbhyAM stomAbhyAM paJcadazastomaM vidadhAti-timRbhistito vidhAnaM na navabhistriNa vayeti tattena vaja ye samyaka samocInaM sandadhAti / avayavinaM vajaM vajAvayave sandadhAtItyarthaH / vajasya triciNavasAdRzya darzayati-ekamiva vai iti| evameva khalu vajaH sAdhuH zatrUNAM sAdhako bhavati praharaNataH praharaNataH pradeze'zanya va yasmAdayaM vajastArambhaNata: grahaNapradeza aNIyAn aNutaro bhavati sthavIyAn sthUlataro bhavati avApi prathamasaMkhyAnasaMkhyApekSayA alyA navasaMkhyA adhikaa| anyasaMkhyAyA anabhihitatvAt / tat prazaMsati-tena paamaanmiti| yato vA tena pAmAnaM mAhavyaM stuNate hinastauti / ziSTaM spaSTam // 3 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArtha. prakAze SaDviMzabAdhANAkhya hitoyabrAhmaNa vatIyaprapAThake hatIyaH khaNDaH / atha caturthaH khnnddH| saptadazastomasya viSTutyAH karttavyatAM darzayati-eta yaivAbhicaran stuviiteti| etayA vakSyamANayA viSTutyAbhigharan zatrujighAMsaH stuvauta saptadaza stauti-vajo vai vi. diti vanaH paJcadazo vastriNavo yacitpaJcadaza triNavaiH For Private and Personal Use Only
Page #126
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavrAhmaNabhASyam / saptadarza vidadhAti-vajasya vacatva suprasiddha vajaH paJcadazaH etasyaiva tthaatvaat| vastriNavaM yadyasmAttidAdibhiH saptadaza vidadhAti / timRbhistito vidhAnaM paJcabhiH paJcadazasya navabhistriNavasya / etaduktaM bhavatitimRbhiH parAcIbhiH prathamaH paryAyaH paJcabhirmadhyamaH navabhiruttama iti / tatte na vajameva vajAvayave samyaka sandadhAtIti RmbhirAcaM paryAyaM gAyediti zeSaH / uttarI ekasyA RcastrirAhatyA kAryAvityarthaH / abhicaraMt stu viit| anayA viSTutyA abhicaran puruSaH stuvIteti zeSaH / ukta mekaviMzastaiAti-vajo vai iti / yadyeva viha. ttiNavAbhyAM stomAbhyAM ekaviMza vidadhAti tisRbhiH trivRtI vidhAna navabhistriNavasyeti / vajasya tridAdi sAdRzyaM prazasanaJca kroti-evmiveti| etayA ekaviMzastoma viSTatyA stute| zeSaM vyAkhyAta caram // 4 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaD. vizabrAhmaNAkhye dvitIya brAhANe hatIyaprapAThaka caturthaH khaNDaH // 4 // // atha paJcamaH khaNDaH // atha triNavastomasya viSTutividhAyakaM brAhmaNa mevAmA mAyate / navabhyo hirotIti / uhAtA navabhyo nava gAtu hiGka ryAt sa hiGka trInapi paryAyAnekaikasyA RcastrirA. vRtyA tisRmi RbhiH kuryAdityarthaH / abhicaran svavI. For Private and Personal Use Only
Page #127
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake prathamakhaNDaH / teti / anayA triNava stomaviSTa tyA abhicaran stavIteti shessH| uktatriNavaM vajasya sAdRzya na prazasati-vajI vai triNava iti| viNava eva vajaH tisRbhistriNavatvAt / trivRtI vaja eva prasiddha tattasmAd vaz2a eva parAgaJca na pravartta yati / yaH pumAnatayA triNavastomaviSTutyA stute sa Atmanaiva vasau. yAn vasumattamo bhavatIti // 5 // iyi zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArtha prakAze SaDviMzavAhmaNe hitoyabrAhmaNe vatIyaprapAThaka paJcamaH khnnddH| iti tRtIya prpaatthkH| atha caturthaH prapAThakaH / prathamaH khaNDaH / caturthAdhyAyasya prathamAnuvAke paJcaviMzavAhmaNokta hAdazAhAdikRtasya vya r3hahAdazAhasya dhammA niruupynte| tatra prathama mAdyantayoH prAyaNIyodayanIyayorahoH sarvayajJasya sAdhAraNatvAdavaziSTAnA mahAM madhye dazamasyApyaviSkiyAttatrApi na kiJcihaktavyamastItya vaziSTasya navarAtrasya dhammabhedA anuvaNyante / tatra prathamanirAvasya dharmavizeSamAha-kharAntaH prathama iti| prathamastrirAtraH kharAntaH kharita makSara mante yasya sa tathoktaH trirAtasambandhI yaH pavamAna: svarAnta iti bhAvaH / tathA ca paJcaviMzavAhmaNe pavamAnasAmavidhAnAnantaramAmnAyate svaramukhya neti tathA For Private and Personal Use Only
Page #128
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / chando gAyatrI prANo vai gAyanauti tatra chando gAyatrI prANa evA prANApAnavyAnai: trivat prANaH gAyatrApi tripAditi ato gAyanayAH prANasAmyam athavA mukhe prANaH gAyatrApi mukhATutpanne ti prANasAmyaM draSTavyaM tasmAttena chandasA yajamAnaH sarvamAyuretauti zeSa: svaraH prajApate reva tayo stAdAtmA zAstra siddha maivaM tena svareNa dehAnte yajamAnaH prajApati mevaapnoti| hitoyaM trirAvadhamma mAhanidhanAnta iti| hitoyaM trirAtro nidhanAnto nidhanamante yasya sa tathokta: dvitIyapavamAno nidhanAnta ityarthaH / tathokta paJcaviMzabrAhANe nidhanAntAH pavamAnA bhavantIti / tathA triSTap jagataucchando vya hena trissttupmaamukhm| tadubhayaM prazaMsati-vauyaM vai triSTu viti / triSTa pa vIrya meva indreNa mahotpannatvAt puruSaH catuSyAyI vIryavAn nidhanaM nidhAnaM tadAzritaH tenAzrayApravisambandhana puruSazabdena nidhanaM lakSyate tathAca nidhanaM traiSTubhamityarthaH / tena yajamAnaM puruSaM putrapautrAdika mApnoti / dRtIyaM virAvadharmamAha-ir3Anta iti / tIyastrirAtra: ir3AntaH ir3A anto yasya sa tathoktaH tadIyAH pavamAnA ir3AntA ityarthaH / tathAcoktaM paJcaviMzabrAhmaNe ir3AntAH pavamAnA bhavantIti jagato DhatIyaM chandI vya hena jagatIpramukhamityarthaH / tadubhayaM prazaMsati-pazavo vA iti atirohitArthametat / nanu yadi gAyatraH prathamastrirAtrastahi prathame viniyuktA eva gAyatyA ditIya tRtIyayo rahoH prayogAcca tasya yAtayA. matvamAvet iti ata Aha - prasUtacchandA iti| satya For Private and Personal Use Only
Page #129
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake prathamakhaNDaH / tathApi prathamastrirAtraH prastacchandAH prathamaH kRtAni vistI NAni gAyatyAdauni chandAMmi yasminniti tathoktaH / prAtaHsavanasya gAyatratvAnmadhyandinasavanasya traiSTubhattvAttatIyasavanasya jAgatatvAttenaiva chandobhedena so'yaM trirAtraH AyAtayAmA gatasAro bhavatItyarthaH / atha dvitIya virAtrasya chandovibhAgana yAtayAmava darzayati-athottarasyeti / athazabdovAkyopakrame uttamasya hitoyatrirAtrasya chandAMsi vya hanti vya hena bhinnAni kAryANi tathaiva viva. raNaM jagatIcchandaskAH RcaH pratipadyante prArabhyate AbhiR gabhiH pratipadA yA bhavanti tatra vahiSpavamAnAnAmAjyAnAM tarutAnAJca gAyatrI gAyatrANAM sthAne jagatyo bhavanti jagataunAM sthAne triSTabho bhavanti triSTabhAM sthAne gAyatyo bhavanti tenaiva chandovya hena sAmyamayAtayAmA / atha hatIyavirAvasyApi chandovya halenAyAtayAmatva drshyti-athottmsyeti| atha uttamasya vatIya virA. vasya chandAMsi vya hantya va katham / tatra bahiSyavamAnAjya Su triSTubhaH pratipado bhvnti| triSTubhAM sthAne jagatyo bhavanti lenaiva ca so'yaM vatIyastrirAtro'yAtayAmA bhavediti / yathoktAmartha stauti-abhicArata iti / etA vicchinnacchandaskA RcaH / anyonyasya loka vya hena parasparasthAna madhyAyan adhitiSThantye va etA vibhaktipariNAmaH etAbhiH parasparalokaM prAptAbhi RgmiH kAma mabhISTa meva yajamAnI gamayati gacchati / etasya va vivaraNaM yasma kAmAyaiSa AGgi yata iti / yasma kAmAyaiSa kAmaM prAmumeSa hAdazAhaH For Private and Personal Use Only
Page #130
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMzabrAhmaNabhASyam / / aanggiyte| anuSThIyate taM kAmeM mAnoti / atha prathamatirAtrasya prastachandasva stauti-tasmAdyajau iti| yato yajJAtmakasya rathasya vAhanasthAnIyAni gAyatyAdauni chandAMsi vaiSamye Na bhavanti / tasmAdyujI viSamavalaugajAvekatra yutto santau saTTaksamAnaM na vahata ityanena prathametyatra he navavayasya yajJa vahana hArA prathama chandastutaM bhvti| tasmAchandAMsyanyonyasya sthAnaprAptAnyeva yajahAroNi vahanti / tattasmAlloke viparItau kAlabhede'nyonyasthAna prAptI pUrvAhna dakSiNato yukta manaDavAhaM vimucya madhyAhe tatsthAne uttarato'vasthite yukta sthAne'pi dakSiNataHsthite yukta sati ubhAvapi vahAM sauboddha tarau bhavata ityanenottarayostrirAtrayozchandasA vya hanaM bhavati / yasmAnnavarAtra stha chandAMsi vilakSaNa. sthAmAvasthitAni tasmAdeva ubhayoranto'zvAdayaH sacante ekatodayI gavAdibhyo'dhikaM gacchatItyanenIsarayostrirAva. yogchandasAM vya hanaM bhavati / yasmAbravarAtrasya Rkchandasau sthAnavaiSamya stutaM bhavatIti vAkye trayasthApyarthavattA / idAnIM pratibhUte hAdazAhe paritoSiccatAsutam abhisomAsa Ayava iti sAdhyAsayoH pragAthayoH pragAthAMza pragrathanena triSTa beka sAma goyate / adhyadadhyAsyAyAM hipadAyAm / atra hAda. zAhe vikatabhUtena tathA adhyAyAma yukta catuRce sAkameva mAma geyamiti darzayitumAha-tace vA iti| vasiSThAdanye kSayaH / bace kakubattarApadatvayA atIte pragAthe virAja tavAdyA bahatI catuSpadA uttare RcI pratyeka vipade ityaH nena prakAreNa pAdAGgato dazasaGkhyA mapazyan / dazAkSarA For Private and Personal Use Only
Page #131
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake prathama khaNDaH / virAjiti zruteH / vasiSThastu sAdhyAsye catuR' ce virAja mapazyam bhavatve vam / anena catu casAmakaraNaM kathaM sidhya tautyatrAha - tena sa catuR' cI iti / iti cemyat sAma / eka ekasyAmRSyanyasAma bhavatoti yattena savivakSita catuRco bhavati / kiJca catasRSvekameva ekaM sAma bhavatIti yamaevAtra vivakSitazcatuRca iti / yadukta N catuRce sAma geyamiti tat prazasati - sAmabhUyAMsa miti / tatraiva gauyamAnaM sAma bhUyAMsaM poSaM mahatIM puSTiM puSyati prApnoti sAmmraH poSa manu pazcAd yajamAnaH poSukaH puSTimAn bhavatauti / tadetasAmpradAyika mityAmA zrutiH svayameva pUrvAcAryANAM sammatiM darzayati-- etadasmAha mucca iti / sAmazrava saH sAnazravAH kazcidRSiH tasyApatyaM sAmazravaso mucjanAmA zrotriyaH / etaddakSyamANa mAha sma tasyaiva pradarzanaM yaccatuRce sAma etameva sAmraH poSaM vayaM vidma jAnImaH iti yasmAttasmAddaya maprati gRhantaH Rtepi dhanAdiparigrahaM nirapekSAH santaH sahasrapoSAda parimitAyA: puSTe'navyacAmahe pracuratA na bhavemahoti zabdo mujasya vAkya samAptidyotanArthaH / yathoktasya dADharyArtha mAcAryAntaramataM darzayati-tadu ha mAheti vAsiSTho vasiSTha gotrotpannakitAneyo nAmatastadevAha / kathaM sAma haiva catuRR ce kriyamANaM sAmaiva nanam apazya bhUyAMsaM poSaM puSyati taM sAnnaH poSamanu yajamAno'pi poSako bhavati kiM caturthI adhyAyasthA Rk asAmnIti sA Rk sAmarahiteti padetu vidhavAyA gatabharttR kAyA janma nirarthaka mevetyeva meva ete For Private and Personal Use Only
Page #132
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavAhmaNabhASyam / 71 catuce sAma gAyanti zrotriyA viduH jaanntiiti| apica yasmAccaturthI cAzritasAmakaraNaM vidhavAjanmasadRza tasmAdeteSAM ce anyadadhyAsyAyAmanya saam| evaM kuvatAM kule zrotriyAzritAcArasammannA yuvAnazca santo mAnuSAH punaH / zatasaMvatsaralakSaNAt purA pUrvameva pramAyukA maraNazIlA bhavanti / ataeva teSAM jAyAH satyaH vidhavA bhavanti tatraiva hetupradarzanam-hi yasmAt Tace'nyatsAma ekarca madhyAsthAyA manyadbhavatIti ato yadeva catasUkSa eka sAma kriyate sa evAtra vivakSitacatucaH iti zabdaH vaikitAyane vAkya samAptaparthaH / etaJcatu ce sAmagAnaM pRSThayaH Sar3ahasya batAye 'hni chandogAnA maGgAM madhyAntimayoraGgomAdhyandinapavamAne veditavyam / evaM caturUMce sAma vidhAyedAnI asminneva hAdazAhe savanIyA ekAdazina AgneyakaNagrovAyAH pazavaH pratyaha mekaikaza aalbhynte| uttame'hani ekaH pazurAlabdhavyaH ekaH savanIya ityapekSAyAM vikalpa nAlabhya pazu darzayita prathamaM padaM tAvadupanyasthati-pazuratiriyata iti / udayanIyeti yaH pazurAlabdhatve nAtiricate sa ainTrAmna AlabhyaH i. tondrAgnI devatA yasya sa tathoktaH / yathoka martha prazaMsatiindrAgno iti| devAnAM madhye indrAgnI pojiSThau ojasvitarau tA vayAtayAmA vaprati hatasAmarthyAvava tattasmAttAveva tAnakti yAgena yajamAnaH svargasya lokasya samadhye prAsya / pakSAntaramAha -saurya miti / yo brahmavarcasakAmaH sa saurya suurydevtvpshumaalbhet| tatpaza sati-etasyAmiti etasyAM prasiddAyAM pazusambandhinyA mekadezinyAmAditvAH sa vai sUrya For Private and Personal Use Only
Page #133
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake hitoyakhaeTaH / majanayat sUryastasthA tattejaH prakAzaM brahmavarcasaJcAvArudhanyadadhAt ato yaevaM veda sa tejasvI brahmavarcasaubhavati / kalpAntaraM drshyti-athokhlviti| atho athavA brahmavAdina eva mAhuH / idAnIM ye'ntye'hni Agne yo 'gnidevatya bAlambhA u khala / yasmAdagniva agnireva sarvA devatAH tatsamma khatvAttena sarvAsAM devatAnAmantarA madhye kAJcana anyAM devatAM na kurthyAditi shssH| iti zabdaH pakSAnta. raabhaavdyotnaathH| ataeva bhagavAnApastambaH-AmnIya mudayanauye aindrogna vA saurya brahmavarcasakAma iti // 10 iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAza SaDaviMzavAhmaNAkhya dvitIya brAhmaNe caturthaprapAThake prathamaH khaNDaH / atha; dvitIyaH khaNDaH / prata jaImanuvAkacatuSTayena va nAdinAmakAzcatvAra AbhicArikA yajJAH vidhIyante / tava prathamaM zyana yAgaM vidhAtu prtijaaniite-athaisseti| atha vikRtibhUtavya DahAdazAha dhamma nirUpaNAnantaraM prasaGgAdeSa vakSyamANa: zye nasya vikRti. bhUtazye nAkhyo yAgo niruupyte| evaM pratijJAya zye nayAga vidhatte-abhicaran bhAvyahiMsAM bhAvayedityarthaH / nanu bhavedevaM yadi ye na zabdaH karmanAmadheyaM syAt nave vaM pativizeSe'tyanta nirUDhatvAdato jyotiSTomAdau guNavidhiH / yadyapi tanotpattiziSTa somAdi dravyamasti tathApi kAmya For Private and Personal Use Only
Page #134
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / tvAdanena tasya bAdhaH godohanena vA camasya / zrathavA zyenaviziSTa kamAntara mata vidhIyate zye navatA yajate kimartha lakSaNAyA asiddhArthakalpanAto matvarthalacaNApi zreyasI / yadyapi yathA zye na AdadItetyAdivAkyazeSaprati* pAdita sAdRzyena karmaNi gauNI vRttiH zye nazabdaH sambhavati tathApi tasyA'tyantaviprakRSTArthatvAt svArthaparityAge zrutibAdhAcca matvarthalacaNaiva yuktA / ataH somena yajeteti satyapi gaurave gatyabhAvAddiziSTavidhireveti tadanupapatram | guNa vidhiparatve eva guNo vidhIyate sa eva stotavya iti zvena dravyasyaiva khatiH syAt na cAtra yathA zyena zrAdadItetyAdi vAkyazeSe tasya stutiH khenaiva svasyopamAnena kharayuktatvAdataH vyapadezAtmaka vAkyazeSanairarthyAparihArAya viprakRSTArtha - yApi gau hatyA zyena zabdaH kammaiNi varttate / ataH sati sambhave gauravAt somAdivaddiziSTavidhyaGgIkaraNa mayukta mityalamatiprasaGgena | ataH zya enanAmadheyena yAgena zatru hiMsa bhAvayedityayamevArthaH / zyenazabdasya yAge pravRttinimitta' darzayituM sa prasiddha zye nasAdRzye na yAgaM stauti--zya nobe iti / vayasAM pakSiNAM madhye zyenAkhyaH pacI cepiSTa: cipratamaH kiJca zya no nipatya pacyantarANi hantu mAdadIta svIkaroti eva mevAbhicaran enaM bhrADhavya metena yAgenA. datte / yadyathA AdAne maraNakaraNatA pratIyate / tathApi tadAdAnasya hiMsArthatvAdabhrADhavya hiMsAkaraNataivAtra vidheyA / tataH pavamAneSu prazaMsati vivRt stomaM vidhIyate - vida vai stomAnAmiti / yadyasmAt stomAnAM madhye For Private and Personal Use Only
Page #135
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 74 caturthaprapAThake hitayakhaNDaH / vikRt stomaeva kSepiSTaH phaladAne kSipratamaH tasmAdAzIyaH / AzurastuNu ve hiMsAyAM bhAdavyaM hinastIti vivAda bhava. ntIti trideva stomaH kAryaH pavamAnAnyaH prAkRtaH paJcadazAdistAmaH kArya ityrthH| prakRtitA vizeSAntaraM vidhatte - rathau havi ne iti| atratya havirvAne rathau bhvtH| yathA ca prakato havi ne zakaTAkAre na tathAkintu rathAkAre kuryyaaditi| tatrAsati asmai mATavyAya vajaM catura mAyudhaM parikareNa rathAtmakaM hiMsA sAdhana meva pravartayati stutyai mATavyasya hnnaayeti| tatra sAma vidhatte-vaSaTakAraNidhamiti / punAnaH somadhArayetyetasyAbhUci vaSaTkAraNidhanaM sAma kuryAdityarthaH / tatprazaMsati - eSa vai vacANAmiti / vajrANAM hiMsAsAdhanAnA mAyudhAnAM madhye eSa ayameva pojiSTha: ajivitamaH / ayaM sAmAtmako vaca: kiccAmu vaSaTakAraM vahavI hotA. dayo vaSaTakurvanti pryunyjte| sarve nidhanamupayantIti vacanAt / so'yaM vajraH tameva bhayAtmakaM vaz2a mammai mATavyAya praharati sAnA vaSaTakAraNa nidhaneneti zeSaH / statva maavyhnnaayeti| saprazaMsaM vizeSAntaramAha-ubhe vRhadrathantare cita iti| brahmAsAma vRhadrathantaraM hotuH pRSThaM te. ubhe. atra bhavataH / tAbhyA mubhAbhyA vRhadrathantarAbhyAmevAsma vaja hiMsAsAdhanaM praharati statyai / tasyeti ukta vRhadrathantare parAcauSveva kuryAditi / niymytipraacauviti| yadA pRSTha sthAne rathantaraM kriyate tadA pRSThavikatvAdanabhyastAsu tisRSvA rathantaraM sAma bhavati / For Private and Personal Use Only
Page #136
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMza brAhmaNabhASyam / - 75 etadgrahaNa mupalakSaNam / bahadapi parAcI veva kuAdityarthaH / athotArtha prazaMsati-parAJcamevAsma iti / tathA satyamma mATavyAya parAJca manAvartameva vaja praharati tasya stutya / evaM bhATaya hiMmAkArasya hotuH pRSThaM ratha. ntaraM brahmasAma vRhaditi darzayitve dAnoM jIvata evaM mAravyasya pavAdirAhitya micchato yajamAnasya prayogaM darzayati-yaM kaamyeti| yaM nATavya jIvantaM jIyantaM yavAdibhirDI yeteti yo yajamAna: kAmayeta tasya hotaH pRSThaM vRhat kuryAt / brahmasAma rathantaraM yataH kSatraM boryamaiva vRhatsa dRhattvAtpazava eva rathantaraH / kAryakAraNabhAvAttasmAt atreNevAsya bhAra vyasya pazUn hanti / tathA sati bhATavyo'pazuH pazurahito bhvti| antaH kSIyate kSayaM prApnoti / atha jauvata eva mAvyasyApratiSThAkA. masya yajamAnasya prayoga vidhatte-yaM kAmayetaitti / 'yaM bhrATavyaM paramparAgatamiti dUra miyAhaccha brApi prati tiSThediti yo yajamAnaH kAmayeta tasya pavamAne rantaraM mAma kuryAt tadetadAha drAthAyaNaH pavamAne ravantaraM kuryyaaditi| hatyA mekarcAnAM sthAna . syATeka tadhi vAhatAnAM sthAna miti| asvArtha:-zye nakalpa ye hatyA ekarcAH kalpakAreNa kaptAH punAnaH somadhArayeti vaSaTa. kAranidhanamakasvAM rauravamekasyAM yaudhAjayamekasyAmiti teSAM sthAne racantaraM kArya taddi bAhatAnAM sAmnAM sthAne rathantaraJca vRhtyaamutpnmiti| tathA mahatpRSTha kuryyAt brA sAma vaM sAma kuryAttatazca enaM mATavyaM vRhadrava For Private and Personal Use Only
Page #137
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturtha prapAThake hisAvakhahaH / tarAbhyA meva ebhyo lokebhya uhatya pravena sAnA nAvabati gamayati apratihaM kuryAdityarthaH / so'pi para parAbn anikuni aani n sninini| naamhiMsAkAmasyaiva prayogavizeSaM darzayati-vArSAhare iti / pavamAnamukhe mAdhyandinA vayoH pavamAnayormukhe vArSAhare enaM nAmadheye sAmanau bhvtH| gAyatrasAma aI vArSAharayoH sAmroH sarvavApyacca tatvAt kathaM mAdhyandinapavamAne arSAsomadhumattama iti ekasyAM gAyatra parasyAM vArSahara mAbhavapavamAne tu yaste madovareNya iti mAyanavArSAhare ekasyAmeveti kalpakAravacanaM nizcIyate / tathA saphaupamave sAmanI eva pavasve ndramacche ti anayoRca. yo nadaM purojitIvo andha iti asyAmRcIti krurANi zava hiMsakAni sAmAni sambharanti uhAtAraH sampAda. yanti stutyaishcaatvysyeti| athAnuvAkazeSe yUpAdaunAM zye nayAge pravatebhyo vikArAbhidhIyante / tatra prakAradharmoM yUpasya vikAraM darzayati-taikhako vA iti| tairuSako nAmAgrakSIraH kazcit kSavizeSaH / tahikArI bAdhako vA mAma rAjavRkSaH tahikArI yUpaH kartavyaH / tatrAsthAna hamanasAdhanaM pakSAyudhaM tadAkArAgrasadRzaJcaSAlaM yUpaM kuryyAdityarthaH / tathAca drAhyAyaNaH-yUpasyAgra iti| acapAlaH syAditi vA / adhiSavaNaphalayorvikAraM darzayatiyena zakaTena zavaM nayati tasya ca phalayormadhyame phalake pravanabhya nAbhizabdasya nabhAdezazca / te'dhiSaNa phalake kuryAt / tathAca dAbAyaNa:-yena yAgena mRtaM niha. For Private and Personal Use Only
Page #138
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDkiMza brAhmaNabhASyam / 77 reyustasya nabhye adhiSavaNaphalake kuyu riti / sapanauyapazI vizeSa darzayati-agnaye rudravate iti| yo'gnaye ru. vate svniiyH| pazuH sa lohita varNo bhavet / upAMkhanta mau grahayoH sAdanavizeSa darzayati-sAdayantauti / upAMzvantaryAmAkhyau grahI prakatau homAnantaraM sAdayanti / atra na tathA kintu homAt pUrva somagrahaNAnantaraM sAdayanti sAdanaM kuryuH| vahirvizeSa darzayani-zaramayamiti / zaraH sasudadaNDo guNavizeSaH tanmayaM barhiH kArya zauyativyahiMsAthai zI. iti zarastutiH / bhayorapi zRNAtiniSpanatvena zabdasAmAnya midhAvizeSa darzayati-vaibhautaka iti| vibhItako kaukSadAruH tahikArI vaibhItakaH sa idhaH kArya: / vibhItya bhrAtavyasya / avApi zabdasAmyAdimItakazrutiH / RtvikSu dhammavizezamAha-lohitoSNISA iti| ye'tra Rtvijaste lohitavarNamuSNoSaM ziroveSTanaM teSAM te tathoktAH tathA lohitavAsasaH paridhAnIyaJca yeSAM te tathoktAH tathA nibItA: karNalambitAH brahmasUtnottarIyAH santaH pracaranti kammAnu tiSThe yurityarthaH / stutyai bhrAtRvyasyeti / RtvigdakSiNAdizeSa mAha-nava naveti / nava nava dakSiNA iti nava vargAnyathotsAhaM dadyAditi tat prshNsti-naavyntiiti| tatra na yathoktadakSiNAdAnena enaM bhrAtavyaM nAvayanti zarIrAntaraprApaNena nyanatamaM kurvantye vetyrthH| zye naprayogaM savizeSa kalpasUtrakAro darzayAmAsa / pavamAnasya jighrataH / punAno akrmaudbhi| pavamAnasya se kve| ambiIvANi ja For Private and Personal Use Only
Page #139
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake hatIyakhaNDaH / nat / mitra huve pUtadakSam / uttvA madantu somAH / tA huve yayoridam / arSA soma dyumattama iti gAyana mekasyAm / vArSAhara mekasyAm / zAkaravarName kasyAm / punAnaH somadhArayA vaSaTakAra nidhnmksyaam| rauravame kasyAm / yaudhaajymeksyaam| ozanamantyam / rathantaraJca vAmadevyaJca vRhaca kaaleynyc| yaste madovareNya iti gAyatravArSAhare pavakhendramaccha ti saphaupagave purojito vo andhasa iti nAnandAndhaugave kAmamantya yajJAyajJIyamagniTomasAma trivataH pavamAnA agniSToma sAma ca tibhirAjya pRsstthaanoti| asthAyamarthaH -timRbhirAjyAni iti pRSThAnauti // 2 // iti zrIsAyaNAcAryaviranite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye hitoyabrAhmaNa caturthaprapAThake ditIyakhaNDaH / atha tRtiiykhnnddH| evaM zyenayAgaM savizeSa pratipAdya idAnauM trivadagniSTomaM nirUpayitu pratijAnIte-tripadagniSToma iti / ucyate iti vizeSaH / idAnIM vidhatte--tasyeSumiti / tasya tridagniSTomasya iSu saMjJakA viSTutiM kRtvA'bhicaran bhAtavyajighAMsastena he iSu saMjJake viSTutI prAk pradarzite ana vizeSazravaNAttayoranyatarA grAhyA / yathokta prazaMsati-iSu badho vai iti| yataH iSubadhaH iSvAkhya For Private and Personal Use Only
Page #140
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMzabrAhmaNabhASyam / hananasAdhanaM athAyudha mAyudhaH zatavarSalakSaNAt purA purastAdevaM hnti| tasmAdyadiSu iSvAkhyauM viSTutimatra karoti kuryAt tAnaM bhrAtavya mAyuSaH puraika pravRttatayA viSTatyA prakarSeNa chintti| tatrihatstoma prazasan vidhatte-trivahastImAnAmiti / yasmAtstomAnAM sa eva kSepiSTaH ata AzIyaH ata Azutara mAtavyaM stuNavai hiMsAnauti trideva somo bhavati nAnya ityarthaH / sAmavizeSa darzayati-vaSaTakAranidhanaM bhavatIti / vyAkhyAtacaram / yadyapi samAnamitaraM tenaiva vaSaTakAranidhanaM siddha tathApi na vacanaM pavamAne rathantaraM kuryAt bRhatpRSTha plavaM brahmasAmeti vihitasya dharmavizeSasyAprAptapartham / sAmavikAraM prazasan vidhatte-saptahaM bhavatIti tvAmidihavAmaha ityasyAmaci saptahaM samahaM nAmakaM sAma bhavati / pRSThasya tena sAnA saptahAtpuruSAdabhividhAvAG saptapuruSaparyanta so'nAyatano bhvti| anAyatano bhavati apratiSThito bhvti| yadbhAtavya metena yAgenAbhicaranti / anenAsya sAnaH saptahanAmakatva darzitaM bhavati saptapuruSahananasAdhanatvapratipAdanAt / yahA tasya svAmiDihavAmA ityasyAM gAnena saptahakArasampatteH saptahanAmakatva draSTavyam / evaM vizeSa matra uktvA idAnIM zye navaizeSika. dhmmaantidishti-smaanmiti| ye .zya nayAge vaiza. SikalohitoSNoSatvAdayo dhAvihitAH te sarve'pyaca kAryA ityarthaH / nanvitarazabdasya sannihitatvAcche navaizeSikadharmANAJca satrihitatve na tahAcakatva mayuktam / kintu For Private and Personal Use Only
Page #141
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 80 caturthaprapAThake caturthakhaNDaH / atidezataH / prAptA ye jyotiSTomadhAste zya ne'pi vidyamAnAH tatsAdRzyamatrA pAdayantauti tadanuvAdo yukta iti cet na satyamitarazabdaH sanihitaparaH na tu tammAvaparaH / vasuH apitu yatpUrvotasadRza sanihitaM tadevetarazabda AcaSTe / tathA sati yaJcodaka prApta jyotiSTomikaM dharma mAnanatpUrva nirdiSTaM saptahAdidharmasadRzameva prakatA: lohi. toNipAdayaH zye navaizeSikA vaizeSikadharmatvena sadRzAstena sanihita mapi jyautiSTomikaM dharmajAtaM parityajya sAhaH zyamAdAya zye navaizeSikANA mevaM lohitoNiSattvAdInA mabhidhAnamiti yukta uddizyAmaH iti // 3 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAza SaDviMzavAhaNAkhye ditIyabrAhmaNa caturthaprapAThake tRtIyakhaNDaH / -- - atha caturtha khnnddH| atha sandaMzAkhya yAgaM pratijAnauteprathaiSa mandaMza iti / athAnantarameSa vakSyamANa: sandaMza: AdAnagrahaNasAdhanale na sandaMzasAmyAt sandaMzAkhyo yanna: ucyata iti / vizeSatvaM vidhatte-abhicaraniti / tena sandaMyAgenAbhicaran jighAMsuryajeta tatmAdRzyAdayaM kratuH sandaMzaH tena kriyata ityavAha yaha durAdAnamiti yahAdAnaM taptAyaH piNDAdi tatsandaMzena prAdatte lohkaarH| kimatra sandaMzasAdRzya kathaM ca sandaMzavadanena kriyata ityavAha-yat hau hau For Private and Personal Use Only
Page #142
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir ssddviNshvaahaannbhaassym| 81 stomAviti / he vihatI stote hai hAdarza hai ekaviMza he caturvize he viNave ityeSa hI hau stomo samAnau yatsa ha bhavatastenAyaM kratuH sandaMthasadRzaH tataba yathAha-yathA sanu durAdAnamAdAtumazakya saptAyaH piNDAdi sandaMzanAnuhAyasya paryAyAdavihitaM raNava enaM mAravyametena yAgenAdatte asminyAge sarveSAM stomAnAM trihattomasampattiM tadIyAnAM stotrIyANAM bahatIsampatti cAnUdya prazaMsati trihataM stomaM sampadyata iti| ataH stomagaNastrivatta stomaM sampadyate stotrIyANAM gaNobahatIcchandaH sampadyate / tatvivahayo vai vana eva / hahatI pazava: senAsya pazUn vajecaiva hanti tathA sati mAvyo'pazarbhavatItyatra vihataH sampattireva he vihatI stotre ityAdinA pradarzitAnAM stomAnAM viciNavayozcAsma vikRta iti trihat sampatterasidatvAt / na vaktavyA vicitayozcAsma 36 catvAra strihatA iti| hAdaza paJcadazA ekavieza caturviza hAbhyAM hAdazAbhyAM hAbhyAM paJcadazAbhyAM navatirityatI daza vihataH sampadyata iti hahatI sampattistu yathottarayA catuvizati saGkhyA viddhiH stotrIyANAM Sor3azottarayA zatahayena 216 SaTvahatyaH sampadyata iti / stotravikAraM prazaMsan vidhatte-vaiyakha bhavatIti / punAna: somadhArayetyasyA mRci vayazvam / viyavaH kazcidRSiH tena dRSTa sAma vaiyava bhvet| sena enaM mAtavya vyazvavigatAna meva karoti zabdasAmyAt stutiH / tadeva prakArAntareNa stauti-pariSTa behaM bhvtiiti| vaiyakhameva sAma yataH For Private and Personal Use Only
Page #143
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir para caturthaprapAThake caturthakhaNDaH / pariSTa bai Deti nidhanaM yasya tattathoktA yo'nyAyA bhUci iDeti nidhanaM atastena , enaM mAtRvya parizvatyeva / punaH prayogavizeSa darzayati-vArSA hara iti| pavamAnamukhe mAdhyandinAbhavayoH pavamAnayormukhe vArSAhare sAmanI bhvtH| mAdhyandinapavamAne arSAMsomadyumattama ityekasyAM. gAyanavArSAhare Arbhave tu yastomadovareNya ityatra vArSAhara miti vacanAttathA pavasvendraM gacche tya. nayoH RcoH kAzItopagave sAmanI purojitIvo andhasa ityatra nAnadaM sAma karANi hiMsAkAroNi sAmAni sambha. ranti ugAtAra utpAdayanti sampAdayanti sta tye prava vykheti| tatra pratitaH prApta saptadazastomaM niSedhatisapteti / ayaM sanda zAkhyo ni:saptadazaH saptadazastomena hona: kAryaH tena pazavyaH saptadazastomarAhityena karaH kArya: mAtavyasya pshuunvikrotiiti| atra zye navaizeSikAn dhrmaantidishti-smaanmiti| vyAkhyAtataramatat / atra kalpa:-zye na mAjya bahiSyavamAnamarSAsomadhumattama iti gAyatravArSAhare punAna: somadhArayeti vaiyakhamakasyAM vaSaTkAraNidhanamekasyAM rauravamekasyAM yaudhAjayaM tisRSvauzana mantyaM rathantaraM ca vAmadevyaM ca saptahaM ca kAleyaM ca yastemado. vareNya iti gAyatraM vArSAhare satrAsAhIyaM pavasvendramacchati kAzItopagave purojitauvo'ndhasa iti nAnadAndhogave sAma* bayANAM yat prathamaM kAva mantyam yajJAyajJIya magniSTomasAma he trivRtstotre he hAdaze he paJcadaze he ekaviMza he catuvize he triNava iti atra sAmatrayANAM yatprathamamityasya For Private and Personal Use Only
Page #144
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / vAkyazeSasyAya mabhiprAyaH / u'3 / as3 / phaTh3 / mRs3 / has3 / prAyazcakramiti yonAvutpatra purojitIvo andhasa ityasmi stuce // 4 // iti zrImAyaNAcAryyaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDaviMzavrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe caturthaprapAThake caturthakhaNDaH / 83 atha paJcamakhaNDa: / atha pratijJApUrvakaM vajayAgaM darzayati - zrathaiSaSa iti / athAnantara meSa vakSyamANo vajo vajrasAdRzyAdajrAkhyo yAga ucyata iti zeSaH / etena bajreNAbhicaran mrAtRvyajighAMsuryajeta vajrasaGghAtAtmakatvAdayaM vajro yajJaH saGghAtinAM stotrIyANAM vajrAtmakatvAttena vajreNaiva vaya ma bhrAtRvyAya praharati stutyai tasya hitArtham / ke punaH samudAyino vajrA yatsamudAyo vajra ityAzaGkaya tavikSurAha-- sarvaH paJcadazo bhavatIti asya sarvANyeva rUpANi stotrIyANi paJcadazAni / tena sarvo'pyavayavI paJcadazo bhavatIti / kiM tata ityatrAha -- jo vai iti / paJcadazo vajra eva aindratvasAmyAt zratastadavayavAni stotrANyapi vajra rUpANi / tena taM prasiddha hiMsA sAdhana mevAma bhrAtRvyAya praharati sutyai / tarmavizeSa darzayati-ukthyaH SoDazimAn bhavatIti / uktha maItautityukthaH / ukthAha: ukathavAn bhavatItyarthaH / kiJca Sor3azamAn bhavatauti tadubhayaM stauti / pazavo vA ukthAnIti / uk vai 1 For Private and Personal Use Only
Page #145
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir catarthaprapAThake paJcamakhaNDaH / dhAni pazavo vai pazava eva tatsAdhanatvAt Sor3azI vajaH SoDazimAnuSTup kurvantIti vacanAt SoDazinA sAnu Tup vai vAgvA anuSTa vvAci vaz2a iti prazaMsanAt / Sor3azino vajatve na tena vaje Na vaz2a mama mAtRvyAya praharati skRtyai bhrAtRvyapazUnAM rathAnAM pazurUpatvena zruterarthavatvAt yebhyo gantavya tatra SoDathisAmaH / zakkarauSu gAnaM darzayati-tasya mahAnAmA iti / tAsu SobhiNama kuryaadityrthH| tadetat prazaMsati-vajo vai mahAnAmA iti| mahAnAyo vjH| aindratvasAdhAt / sanaH parSadati dviSa iti liGgAdrakSonatvasAmyAhA Sor3azI vajaH / Sor3azinI vajatva praagevaa'drshi| tasmAda vajeNaiva vaja masameM mAtRvyAya praharati stutyai| tasya sandayavaize SikadharmAn atidizati-samAnamitarat puurvenneti| pUrveNa anantarIkena sandaMzena itarat gAnaM sandaMze ye vizeSadharmA vihitAste ana kAryA ityrthH| ava kalpaH-pavakhendohapAsutApanatyavate mRdha iti purastAtparyAyasya taca uprti| savAsAhIyaM purojitI vo andhasa iti nAnada mekasvAM tasyA mevAndhaugavaM zyAvAkha mekasyAM sAmakasthAM bayANAM yada hitIyaM pramaeSTIyamopagavamuhazIyaM mahAnAbaH SoDazi sAma samAnamitaratpUrveNa sarvaH paJcadazaH kRto jyotiSTomaH pratibhUtajyotiSTomaH kArya ityarthaH // 5 // iti zrausAyaNAcAryaviracite mAdhavoye vedArthaprakAza paDviMzabAhmaNAkhye dvitIyavAhaNe caturthaprapAThake paJcamakhaNDaH / For Private and Personal Use Only
Page #146
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / atha SaSThakhaNDaH / sava | atha paJcadazoktabrAhmaNAbhyAM trayodazAhaM vaizvadevAkhya' nirUpyate - tattrAha:kla priM darzayati- atirAtraM iti / atirAtraM caturviM stomayukta prAyasoya mahariti / ete prathame ahanI abhinidAyo vizvajidanto madhyamo navarAtraH mahavrata matirAca ityata antima pahanI iti / tadetatsarvaM vizvajideva kartRtvena ca prazaMsati - vizva - devA iti / rAjA dauptena somena gRhapatinA saha vizvadevAH satra mAsataH evaM bruvanto'smAkaM sarvaca sarveSvapi soma eva rAjA vibhavedvizeSe bhUyAditi / ataevaM tasmAt somo rAjA sarvANi nakSatrAsya paiti prApnoti somo hi / kiJca hi yasmAt somo retodhAH rasAtmakatvaM lohitAdi pariNAmaddAreNa reta AdhAne heturasAvapi somo grahapatiH kiM zastamityarthaH / tadIyaM madhyamanavarAcamityanuvadatinavAhamiti / ya etatsatra mupeyuH te saMvatsarasya prakRtibhUtasya saMvatsara sAdhyasya gavAmayavasya vikRtitvAtcayo - dazAhaM sacamapi saMvatsaranAmnocyate / tasya yarbha madhyamaM navAha mupayantIti / anuditamarthaM stauti - navAho vai iti / navAho vai zrayaM navarAtra eva saMvatsarasya savasya pratimAsahathaH tatra zranyAnAM sarveSAM svomAnAcAvAtidezato vidyamAnatvAttathA navamAH / atha navAho navasaGAkAH prANAH saptazIrSasyAH prANAH dvAvavAJceti zruteH / ya etaM navAha mupeyuH te navaprANAnavarundhante prAp vanti / 8 85 For Private and Personal Use Only
Page #147
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 86 caturthaprapAThake sptmkhnnddH| prakArAntareNa stauti-prajAvanto iti / ya etA rAtrauH / navarAtramityarthaH / upayanti te prajAvantaH / putrapautrAdiyuktAH retodhA na hetusomarahatikayAgAnuSThAnA jIvAH zatavarSalakSaNapuruSAyuSazca santaH prANAtmakanavarAtrIpAyanA jyoti prakAza kaurti magna vate prApta vnti| phalAntarasyA dhikasvAtravidhAnAdeta deva phalaM rAtrisatranyAyene tyava. gantavyam // 6 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArtha prakAze SaDvizabrAhmaNAkhye hitoyabrAhmaNa caturthaprapAThake sssstthkhnnddH| atha sptmkhnnddH| vaikhadevaM satraM nirUpavitu mAdau tatprazaMsArtha devAdi. viSayA mAkhyAyikAmAha-prajApatistapo'tapyata iti / prajApatirvidhAtA purA tapo'tapyata ckaar| tasya tapyamAnasya vizuddhasyedAnoM devAn sRjeyamiti manobuddhi: ajaayt| tatasta ime prasiddhA indrAdidevAste vAsRjyanta / kathaM divA ahani devAn nata rAtrau asurAn yadyato divA devAna mujata prajApati: tahevAnAM devatvamiti teSAM tadAptimatva yadyato asUrya na vidyate sUryo yattasmin tadasUrya nata kAlAvanoratyantasaMyoga iti yAn asa. For Private and Personal Use Only
Page #148
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / jatetyanuSaGgaH tattenAsurANA masurattvaM kammaNi prakAzarAhityaM yadyata: pApAna iti tata: pIyanta iti katari tim / teSAM bhAva: pItatvaM kavyasyAmRtasya pItavaM tattena pitAM piratvam / santve tAdRzAdezaH kintata ityatrAhadevA vai svrgkaamaaH| tataste devA agnihotrAt svarga kAmayamAnAH santa: tapaH atapyata teSAM tapyamAnAnAM tebhyastapyamAnebhyaH pRthivyantarikSaM dyauriti lokatrayAtmako rso'jaayt| tatsArabhUtAH pRthivyAdayo lokA api abhyatapan / RgvedAdaunuddizya tapazcakruH tebhyaH tamyamAnebhyaH RgvedAtmako rso'jaayt| kathaM pRthivyA Rgba do rasaH samajani eva muttaravApi te RgvedAdayaH abhyatapan / tebhyo mAha patyAtmako raso'jAyata / kathaM RgvedAhAhapatyo'jAyata / samAna mnyt| gArhapatyAdayo'pi abhyatapan / tebhyastapyamAnebhyaH sahasrazoSIH aparimitamUcI saha. sAkSaH asaGkhyAtanayanaH sahasrapAt aparimitapAdaH puruSo rso'jaayt| evaM caturtharasAtmakatvAt prazastaH tato'yaM puruSa, ityrthH| bhavatyevaM tata: kimityavAhate devAH / tataH te devAH prajApatiM naSTAra mupAdhAvan upetya ca vedazarorakhe dAdyAtmakaigAIpatyAdibhiryadamRtazarIra mutpanna tadidaM mRtyorna samApmAta samApti na prA. motIti zabdastve tAvaddyotanArthaH / sa puruSaH ko nAmakaH khalvAse vyevaM prajApati mabruvan / antima itikArI devAnAM praznaparisamAptidyotanArthaH / prajApatiruttaramAhasahovAca / sa tairevaM pRSTaH prajApatiruvAca / yajJo nAma For Private and Personal Use Only
Page #149
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 88 caturthaprapAThake saptamakhaNDaH / agnihotraM yajJAnA magnihotraM yajJa eva so'yaM puruSa stato'nyat kiJcinnAstIti tadidaM vidhitsati agnihotraM sadyo yajJasaMsthAtvena prazaMsati-teSAm / teSA mupasavAnAM devArthe prajApatiH sadyo yajJasaMsthAmupaiti / sadyaH smaapymaanyjnykaagnihotrpraapnotiityrthH| ataeva eSo'gnihovarUpo yajJa sthA samApta mupaiti prApnotItyatra daukSaNIyAdautikartavyatAyA abhAvAt katha masya yajatvamityAzaya prasihajyotiSTomAdi yajJasAdRzya sidhyarthamitrAdIkSaNIyAdi iti kartavyatA sampAdayati-yahAI patyam / yahAIpatya mamni prAduHkaroti agnihotrArtha prAdurbhAvayati sA daucaNIyA dIkSaNIyAkhyo STiH upakAratvasAmyAt / yatsamidho'bhyAdadhane samidAdhAnaM kurvantIti yattadupasadaH upasa. dAkhyo homaH / athAgnihotre utpUtAjyaskandane prAyazcitta' darzayati-atha yasyAH atha yasyAjya mutpUtaM skandati sA vaiskannAnAma hutyA yajamAnaH pramAyurbhavati maraNazIlo bhavatItyarthaH / tasminimitta varo deyaH gorUpAM dakSiNAM dadyAdityarthaH / seva dakSiNA tasyAskandasya prAyazcittiriti pratyavAya parihArArtha kamatyAhuH brhvaadinH| anusUtAjyaskandanaprAyazcittamAha-atha ysyaaH| atha yasya yajamAnasya sambandhi Ajya manubhUtaM utpavanarahitaM skandavi pAvamasAvaskavAnA maskannarUpA bhAjyAhutiH tatastena cAhulyA yajamAnasya vitta pramAyurbhavati tabimittaM nAnAvidhaM dravya deya saiva tasyA anutpUtaskavaprAyazcittiriti / agnihotre savanatraya smpaadyti-yhaahptye| gArhapatye. For Private and Personal Use Only
Page #150
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir Sar3aviMzabrAhmaNabhASyam / 88 'mnI juhotIti yattadeva prAtaH savanam / praaptvysaamyaat| evamanyadapi / yanmArjayate so'syAvabhRtha iti tatraivodayanIyAdi sampattiM darzayati-yadannAdadAti anAdi havIMSi adanA dadAti yatne nodayanIyasya tadAkhyasya karmaNa udavasAnIyasya ca samAtya kRtaM bhavatItyarthaH / agnihotra eva manyane anutpAde vikalpa na prAyazcitta darzayati-atha ysyaagniH| atha punaryanasya yajamAnasya agnimathyamAno na jAyeta tarhi anya mAhRtya laukika magni mAnIya anyasminnavakAze AhavanauyAgnau vyAhRtibhirjuhuyAt / laukikAgne rapyabhAve brAhmaNasya hasta juhuyAt / evamanyadapi vyAkhyeyam / tathAzvalAyana:-agnihotrakAle agnAvajAya mAne anyamAnIya juhuyAt pUrvAlAbhe uttarottaraM brAhmaNapANyajakaNadarbhastambApsa ityAdyagnihotre / svaya' homastutyartha gauNa kattuM puraHsaramuttarottarAkhyAn kartRn darzayati / anyaH zata anya : zithAdivyatirikta: / zatAhutAcchatazI hutAn kRtAn homA napekSyAziSya ukta ziSya Na kRta eko homa varaH utkRSTaH / eva manyAnyapi vyAkhyeyam / nanve vaM kintata ityAha-svayaM hotaa| yata evamAtmakato homaH prazastaH tasmAt svayaM hotaa| devAnA mAhAtA svayameva dohItyagnihotrArtha payasAM dogdhA ca svayameva yajamAnaH svayamevAgnihotra muptisstthet| tatra dakSiNAM darzayatihomyoSam / homyazeSa hutAvaziSTaM havireva dakSiNA nAnyadityarthaH yayotamagnihotraM pragaMmati-saha vA / ya evokta rItyA vihAn jAnanagnihotraM juhoti / etasya sarvayaM For Private and Personal Use Only
Page #151
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir h m caturthaprapAThake dvitIyakhaNDaH / Rtu ragniSTomAdibhireveSTaM bhavati sarve kratavaH katA bhavantItyarthaH // 1 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDvizabrAhmaNAsya dvitIyabrAhmaNe paJcamaprapAThake prathama khaNDa: / er featakhaNDa: / I yadukta magnihotramAtreNaiva sarvakratubhiriSTambhavati tadetadAkhyAyikayopAdayati - prajApativI / yataH purA prajApatiH khalu etat prasiddha sahasrasaMvatsaraH vatsarazabdo dinaparaH zatAyuH puruSa iti zruteH / sahasrasaMvatsaraJjIvituM manuSyasya kasyApyabhAvAt / gandharvAdonAM sahasrasaMvatsarajIvane'pi teSAmatyupasaMhArAyAsAmarthyAnAdhikAraH / na ca yo mAsaH sa saMvatsara iti darzanAt saMvatsarazabdo mAsapara iti zaGkanIyaM tatrApyAdhAnAdUI sahamAjIvanA sambhavAt / nApi saMvatsarapratimA vai dvAdaza rAtraya iti prayogAdu dAdazarAtraparatA saMvatsarazabdasyeti zaGkanIyayam / pratimA vizeSaNatva naivAtra saMvatsarazabdasya prayogAcaturdvAdazarAtriSu prayogAditi / ataH sahasradivasasAdhya satra masRjatetyarthaH / sRSTvA ca prajApatiH teSAmupasannAnAM devAnA madhe sahasrasaMvatsarasAdhye satce gavAmayana mavA rundhat nyarautsIt tacca gavAmayanaM dAdazAhe bAdazAha - sAdhye 'vArundhadityanuSaGgaH / evamanyadapi vyAkhyeyam / For Private and Personal Use Only
Page #152
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavAhmaNabhASyam / tasmAdagnihotre sarvasyApyavarodhAt / agnihotramAtreNa sarva yajJakratubhiriSTambhavatIti siddhamityarthaH // 2 // iti zrosAyaNAcArya viracite mAdhavauye vedArtha prakAza SaDviMzavAhmaNAkhya dvitIyavAhaNe paJcamaprapAThake dvitiiykhnnddH| - - sta atha tRtIyaH khaNDaH / athedAnI maudumbarIvizeSo nirUpyate--tata audumbaryA yaNaM vidhAtu prazaMsati-prajApatirdevebhyaH / purA prajA. patirdevebhyaH svIyebhya asuSiramUlAM acchinnamUlA magranthiM andhirahitAM pRthuvudhAM sthalamUlAM ekajA manekapAkhArahitAmaudumbarI mucchyati ataetAdRzodumbA ucchrayaNaM prazasta mityrthH| kiyatparimANa maudumbA ityvaah-yjmaanH| audumbarI yajamAnasammitA bhvtiityrthH| tathA ca shrutyntrm| yajamAnena sammitauTumbarI bhavatIti / yadi kunAdayo yajamAnAH tathA katha mityAzaGkayAha-atha kunA / kubA vAmanA iskhAzca bhaveyustahi UrddhavAhavaH syuH / tairUdhabAhubhi raudumbarI samA yato'syAH pracchedana kuryAt / praznapUrvakamaudumbA vizeSeNa chedane saGkhyA vizeSa drshytiaudumbrii| katijhadanA bhavatItyarthaH / athottaraM-agniSTomasAdhyaH / kepveSu yajJeSu audumbarI navachadanA bhavatIti vaizyastomAkhyeSu yajJa vaudumbAH chadanAnye kAdaza kuryAt / evamanyadapi vyAkhya yam / idAnI maudumbayu chayaNaM vi. For Private and Personal Use Only
Page #153
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 82 caturthaprapAThake caturtha khaNDaH / dhatte-ya evam / yaH pumAneva maudumbarodhammAnveda viditvA ca yathoktA maudumbaroM yadauchayati tadA apacitiM pUjA mApnoti / athavIta maudumbaryocchrayaNasyApa citisAdhananAmAkhyAyikayopapAdayati-prajApatiH / pUrva prajApatirapacitiM prAptavAnItyakAmayata / kinyc| udumbarauhe. tutvAdUrgatvam / anaJca sAma yataH sAmAtmakam / tasmAt sAmagebhya: sAma gAyantIti sAmagAH tebhyarapacitiM pUjAM karavANIti / ahaM prajApatiH karavANIti sambandhaH / ato yaH pumAnevaM yathoktA lakSaNa maudumbarI kavIcyati / so'pacitime vApnotItyeveti // 2 // iti zrImAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArtha prakAze . ghaDaviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe paJcamAdhyAye / hatIyaH khnnddH| atha caturthaH khaNDaH / atha savizeSa yUpaM nirUpayitu mupkrte| yUpaM karoti sakSaura kSauravRkSaprakRtikaM mUle sthUlaM vAlAgra sUkSmA madhye vAnu rUpaM yUpaM karoti kuryAdityarthaH / tat prazaM. sati-vatro vai / yUpI va eva / tathA ca taittirIyakamindro vai vaprAya vaja praharan sa tredhA vyabhajat smATatIya yUpasthAnIyamiti / yasmai yajamAnArtha vajeNaiva mATavya yajJavinakAriNaM rAkSasaM prtihrti| yUpasyASTAdhikaraNa vidhatte-aSTa zrIH / tasya aSTasasayakA prazrI karoti kuryA. For Private and Personal Use Only
Page #154
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzavAjhakhabhASyam / 83 diti dikSu catasro vidikSu catasra iti| tat prazaMsatidazadizaH / tathA sati adhiH saha digabhyAM daza dizaH / parigRhItavAn bhvti| atazca yUpe yUpaviSaye ubhayataH hyoH| pArzva yoH pAta paJcasaGgho karoti kRtavAn bha. vti| paJcadaza paMktiriti saGkhyAsAmyAt vikalpa na dharmAtaraM drshyti-pnycdsh| paJcadazaratni vA yUpaM kuryAt / yUpasya kAmyAni prakRtadravyANi dartha yati-pAlAzam / puSTikAmasya pAlAzaprakRtiM yUpaM kuryAt / evamanyadapi yojyam / yajiya yajJAhaM yatkiJca vaikaGkatAdika vRkSajAta masti taprakatikaM yUpa pazukAmasya kuryAt / pAlAyeSveva varjanIyAn pratijJApuraHsaraM darzayati-tatra varjanIyA bhavanti / tatra vajanIyA gaDulo grnthiyuktH| braNitaH pa. rkhAdikatabraNopetaH vyAhatta: viruddhAvRtaH apradakSiNAvRtta ityarthaH / kuThiH muNDaH kuTilo vaa| kulaH kulovakrAyaH / zUla: tiikssnnaayH| dagdhI dAvAgninA shossitH| zuSko naurasazuSiraH sacchidraH / ghuNadagdhaH kRSthAdibhakSitaH itye ke aprshstaa| pratijJApUrvakamupAdeyAn darzayati-atha prazastA / atha varjanauyAnantaraM prazastA ucyanta iti zeSaH / zuddhAvartAH pradakSiNAvartA anupuurvsmaa| anupUrveNa samAzvapalAH / zAdayaH prazastA upAdeyA ityarthaH / yUpasthAthi devatAH sapratijJa drshyti-yuupsyaathi| atha yUpasyAdhidaivatAnya cyanta iti zeSaH / pUrvAyA masau agnidevatA a. nyat smaanm| yA vidizaH santi tA vidizaste prasiddhA AdityAdayo yathAsaGghaya tisstthnti| aparAjitA yasyAM For Private and Personal Use Only
Page #155
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 84 caturthaprapAThake caturthakhaNDaH / dizi devA asuraiH parAjitA nAbhavan sA aparAjitA adharA digityrthH| sApi jAyAM dizi sAdhyAsti. tthnti| tahe vatyebhyaH / yathoktAyUpaM prazaMsati--sarvadevatyo vai ataH sarvadevatya eva yUpaH kiJca yUpa anekAzritratvAdabahurUpa eva san vajIbhUtvA vajAtmakatva pratipadyate devaanuptisstthte| prakArAntareNa yUpa meva prazasati-te devAH / prAptayUpAste devAH prajApati mupAdhAvan upetya caitena lathAnujJAH santo yUpena vajAtmakena tena rAkSasAn prati haranti Arodhayanti ANanti eva / tathA Ayodhayanti taiH saha yuddha kurvnti| tattena yUpasya yUpatvam / tatraiva dharmAntara vidhatte-mUla marani tasya mUlaM satvaca maranipramANaM nikhanena pitrAdisambandhena yUpa' punaH stauti-tasya ynnaikhaanym| tasya yUpasya yannai khAnya yavikhana sambandhi sthAna tatpitRNA mAzraya yadUI sthAnaM tanmanuSyANAm / dazanAyA yUpe bar3A pAdabhaM mathyA rajvA ayat sthAnaM tadoSadhivanasya. tInA madhiSThATadevatAnAmityarthaH / razamAyA Urdhva' yat sthAnaM tadvizveSAM devAnA mAzaya ityrthH| dharmAntarANi darzayati- aaplaavym| yUpa mAlAvayantya bhiSiJca yuH tathA alaM kurvanti kiJca ahatena vasanena vastreNa AcchAdayanti AcchAdayeyuH / yatho mAplavanAdikaM prazasati-taM gadharvA tadetadA plavaM gandharvANA mapasarasAM cArthe kRtaM bhavatI tyarthaH tadIya caSAlaM tadUrva pradeza candrAdisambandhena prazasati-indrasya / tasya yaccapAlaM tadindrasya sambandhi caSAlasyordhva yadaGga lamAtra kArya tatsAdhyAnAM devAnAM sa. For Private and Personal Use Only
Page #156
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / 15 mbndhi| prazasan dharmAntaraM vidhatte-prAcIm / taM yUpa prAcI dizauM prati namati sabamayedityarthaH / etada etadeva prAcIsannamanaM virNodevasya paramutkaSTaM sthAnam / punayU 4 tadIyazarIrAdevAdyAtmakatvopavarNana prazasati-tasyasavaH / tasya yUpasya zarIraM vasantAdi Rtava: ziraH saMvatsaraH rUpANi vedA ya evaM veda saMvatsare eva pratitiSThati dIrghAyurbhavatItyarthaH // 4 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAza SaDaviMzavAhmaNAkhye ditIya brAhmaNe paJcamaprapAThake caturthakhaNDaH / atha paJcamaH khaNDaH / atha savizeSAM sandhyAM prazasApUrvakamAkhyAyikayA nirU. payituM brahmavAdinAM prazna tAvadupasthApayati-brahmavAdinI vadanti / arthastvatirohita eva / uttaraM vakta mupakramatedevAzca vaa| purAdevAzcAsurAzcAspaInta tatra te devaiH saha sparddhamAnA asurA dAnavA AdityamabhilakSya thoDa mabhyaH Travan tadAnIM sa Adityastebhyo'surebhyo vibhet atastasyAH dityasya hRdaya kUmarUpeNa saGgucyAtiSThat / tataH kimi tyavAha-sa prajApatiH / sa bhIta AdityaH prajApatimupA. dhAvat tasya samIpa prAptavAnityasyArkasya rakSaNAya prajApati retahakSyamANammeSaja-pratIkAraM sapaNA t / Rta manRtavarjanam / satya yathArthabhASaNam / brahmA RgvedAdikam / For Private and Personal Use Only
Page #157
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir caturthaprapAThake paJcamakhaNDaH / oGkAraM praNavam | tripadAM pAdatyavatI gAyatrauM ceti / kiJca yathoklasya bheSajasya brahmaNomukhaM pradhAnam ityapazyat atastve vaM kiM tata ityavAha-tasmAda brAhmaNo'horAvasya maMyoge sandhyAmupAste / yasmAdevaM tasmAt bAhANazabdaH kSatriyavaizyayorapya: palakSaNantayorapi tatrAdhikArAnma khatvAcAhorAtrasya saMyoge ahorAtrayoH sandhau bhavyatsandhayAmupAste sa jyotiSi nazya davasthApanana pUrvajyotiSA sahitena kAlena AjyotiSo. darzanAt AgAmino jyotiSI darzanaparyantam antarAlo yaH kAla; sa asya sandhayopAsanasya kAla: sA sandhamA tadeva sadhyAyAH sandhyAtvam kiJca sAya mAsIna upaviSTa: sadhyA bhupAste tayA sadhyayA vIrasthAnaM balavatsthAnaM jayati prA. proti| atha punaH sandhyAkAle apa udakAni yat prayuGato jarva vikSipati tatra tAvadUba vigruSo vindavaH vajIbha. vanti bajIbhutlA tA vipraSo asurAn prati yo mAgatAna pathanti tato devA vijayino abhavan / asurAstu parAbhavanti parAbhUtvA tA abhavan kiJca va eva mukta prakAraNa veda asya veditaH bhrATavya zatrurAtmamA svenaiva parAbhavati / tathA sAyaJca prAtaca sandhyAM yadupAste tathA dvividhasandhyA. gatasya vIrasthAnaM satataM sarvadA avicchinna bhavati yo'pyevaM veda tasyApi yathoka phalaM bhavatItyarthaH / tathA ca taittirI. yakA AmanantitasmAduttiSThantam ahi tAni rakSAMcyA dityaM yo'dhamanti yAvadasta gAtrANi dravA etAni rakSAMsi gAyet gAyanavAbhimantritenAmbhasA zAmyanti taduha vA ete brahmavAdinaH pUrvAbhimukhAH sadhyAyAM gAyatvAbhima For Private and Personal Use Only
Page #158
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir patizabrAhmaNabhASyam / 87. tritA apa arva vidhipanti / tA patA Apo vajIbhUtvA tAni rakSAMsi sandehA ruNaddhi pratIyantItyAdi // 5 // ti zrausAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAye SaDviMzabrAhmaNAkhye hitoyabrAhmaNe paJcamaprapAThake paJcamaH khaNDaH / atha SaSThakhaNDaH / atha candrasya kSayamRddhI nirUpayituM prtijaanauteathaissaa| atheti vAkyopakrame / eSA vakSyamANA candramasaH sambandhinI kSayavRddhi: vadyapi hivacanena bhavati tathApi bAhulakAdekavacanam / tasya vivaraNaM yasminneva kAle candramAH kSIyate kalAbhiH yathA kalAbhirApyAyate ca / tayamanuvyAkhyAsyAmo'nuvarNa yAma iti| tatra prathamaM tasya prakAra drshyti-puurvpksse| ye eva devAH pUrvapakSe zaklapakSe dIkSyante somapAnAya dIkSAM kurvanti te dIkSitA devA aparapace kaNapakSe somaM bhakSayanti / kathaM tata somayAnaviSaye imAni vakSyamANAni pAtrANi upadhauyante teSAmeva pradarzanam-pRthivIlokaM pAvam antarikSalokaM pAtram yo va lokamekaM paavmiti| tatrAdityAH AdityAkhyA devA divyena pAtreNa prathamaM vedhA vibhAge prAdyabhAgAtmakaM paJcakalaM paJcakalA yasya taM somaM paJcamaum atyanta For Private and Personal Use Only
Page #159
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir dhvaM paJcamaprapAThake SaSThakhaNDaH / saMyoge dvitIyA / pratipadArabhya paJcamIparyantaM bhakSayanti pratidivasamekaikAM kalAM pibantautyarthaH / tataste dIkSitA rudrAkhyAM devA antarikSe antarIkSa lokAnakatvena pAtreNa dvitIyaM paJcakala' dazamIM SaSThomArabhya dazamIparyantaM bhacayati tataste dIkSitA vasavo bakhAkhyA devAH pRthivyAH pAtreNa tRtIyaM tRtIyabhAgAtmakaM paJcakalaM paJcadazauparyanta' pUrbavadbhacayanti / tatazcandramasaH Sor3azya kA kalAvaziSyate zrataH / yatacandramAH Sor3azakalAnantaraM so'vaziSTaikakalA somaH oSadhyAdIn pravizati tathAca sati indrajyeSThA: indrapramukhAH somapAzvAH sarve devAstaM soma milakSyatAM tAdRzaM somavatIM rAtri vasante tatra dRSTAntaH yathetyAdi / yathA es jarayA pralayaM nAza mupagacchamAnam upagacchanta vyAdhigataM rogiNaM pitaraM pitAmaha prapitAmahaM vA zrabhilakSya mariSyati navati sandihAnAH putrAdayastAM rAtriM vasanti tadityarthaH / tattena devAnAM sahavAsanimittena zramAvAsyAH zramAzabdaH sahArtha zramAvasthA tvam amA saha saMvasantyasyAmiti vya tpatterityarthaH / yasmAdevaM tasmAdeva khala amAvasyAyAM na kiJcidadbhyadhye tavyaM bhavati zradhyetavyasva varSAkasya vedAde ragnISomAtmakatvAt tatra somasyAdarza - nAdityarthaH / atha tasya vRddhiprakAraM pratijJApUrvakaM darzayatiatha sambharaNam / atha cayadarzanAntaraM sambharaNaM candramasaH kalAbhiH poSaNam uccata iti zeSaH / kathaM yatra cAndraH kalApUrva manupraviSTA tAmya auSadhibhyo vanaspatibhyaH apuSpA phalavanto vanaspatayantebhyazca gobhyaca pacabhyayAdityAca For Private and Personal Use Only
Page #160
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMgatrAhmaNabhASyam / ... brahmamantrAtmako vedaH tasmAd brAhmaNAzca svatoSitoSitaM candramasannayante samyAna yanti / yasmAdevaM tasmAtsAvAyasA savayana sambandhinazcandramasaH sAvAyyatvaM yathA ebhya aoSadhaubhyaH sannIya svAtmani sannayana dadhipayasoH sAvAyyatvam / tathA taittirIyA Amananti-etasmai sattayeteti tatpazubhya oSadhaubhyo'dhyAtman samanayan pratyadutpadya samanayat sAnAyyasya sAnAyyatvamiti eva manApotyarthaH / athedAnoM apumatyAdipatitvena candramasaM prazaMsati-candramA vai| pati. ranumatyAdInAM retasa prAdhAnatvAt anumatyAdInAM varUpapradarzanaM-yA puurvaa| yA pUrvA caturdazIviddhapaurNamAso saanumtirityucte-yottraa| yottarA sampUrNacandropetA sA rAkA yA pUrvA / yA pUrvAdRSTacandrAmAvAsyA sA sinIvAlolyabhidhIyate / bottarA naSTendu kalAmAvAsyA sA kuharityucyate etAzcandramaso jAyA ityartha: / atayaH pumAn buddhimanugaJcandraM taM pazyati anya na pazyati asva draSTastat tAdRzameva mithunaM bhavati / anumatyAdi parvacatuSTayaM yugacatuSTayasambandhitvena prazaMmati-puthai vA puSpatya sindhamAniti puSye kalivuge anumatizreSThati jaiyA tathA hApare sinIvAlI zreSThA bhvtiiti| khAAyAm / kharSoM samo dharmamAdhI yasya vetAyAM khAryA tassa rAkA zreSThA tathA bhavet / kuhaH sataparva kRtayugasambandhi parva bhavet iti / anumasyA dInAM lakSaNAni darzayati-nya ne caa| nca ne candra kalA. rahite sati paurNamAsI mamamati bidyAt yasmindeze candramA zrA dRzya ta sA amAvAsyA sinIvAloti jeyA yadi candramA For Private and Personal Use Only
Page #161
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir paJcamaprapAThake saptamakhaNDa / sampUrNoM dRzyate sA paurNamAsau raakaa| yatra tu candro na dRzyata sAmAvAsyA kuhariti jeyaa|| 6 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAza SaDviMzabrAhmaNAkhye hitoyabAdhAye * paJcamaprapAThake SaSThakhaNDaH / - - atha saptamakhaNDaH / - atha svAhAkArAkhyAM devatAM prazrapUrvakaM nirUpayitu prajApatiM prati brahmavAdinAM praznaM tAvadupasthApayati-svAhA vai nigadasiddhametat / uttaramAha-svAhA vai stysmbhuutaa| svAhA satya naiva sambhatA nAnye n| brahmaNa eva duhitA brahmaNA prakarSeNa ktaa| lAtavyena RSiNA samAnagolA / tasyA makSarANi sakAra-vakAra-hakArAtmakAni trINi padamekaM etAvantyeveti mantavyam asyai asyA varNarUpANi zakaH padmaH padmazabdena padmavarNa upalakSyate suvarNavarNazceti tryH| asyAJcabAra RgAdayo vedA ucchAsAH sa eva tasyAH zarIraM yAni nirutAdIni SaDvedAGgAni tAnye va tasyA aGgAni oSadhivanaspataya evAsyA lomaani| tathA he zirasI tayoreva pradarzana mamAvAsyaikaM ziraH paurNamAsI dvitIyaM ziraH tatraiva ca yAgakaraNAcandrAdityo candrAdityAvevAsyAzcakSuSI ityarthaH / AjyabhAgAkhye kammaNI evAsyAH hutaM havanasthAnaM mukha. mityarthaH / yAge yA dakSiNA saiva prAvRtA varaNaM tasyAH haha. drathantare evaM sAmanI eva bAhU iti zeSaH / RgyajuH For Private and Personal Use Only
Page #162
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMga brAhmaNabhASyam / 101 sAmavedAkhyaH ucchAsaH RgAdaba strayo vedA gatiH pAdA ityarthaH / evaMvidhA yA svAhA sA evaM svadhA nAnyA tathA vaSaTakAra : sevA svAhA deveSu devavaneSu vaSaTkArabhUtA satau prayujyate saiva tathAbhUtA pitRyajJeSu prayujyate ityAzayanirUpaNam / zakaTaumukhI pRthivI madhiSThAyAntarikSeNa mArgeNa vipati svAhA sarva svargAdiphalaM vyApnotIti / tasyAH svAhAyA agnidevatam agnireva devatArUpaM brAhmaNaH tatprAdhAnyAt / prajApataye ityattro'nyaH kazcit sarvANi bhuvanAni paribhavituM na zaknoti / ataste tubhyaM vayaM yatkAmA yat phalaM kAmayamAnA juhumaH tat phalaM no asmAkam astu kiJca vayaM rayINAM dhanAnAM patayaH syAma bhavema svAhetyanena svAhAyAH prajApatiparigraho darzitaH / yathoktarUpAM svAhAM prazaMsati-tasyAnu baptim / tasyAH svAhA kAraparigraheNa tRptasya prajApateH hRpti manu yajamAnaH prajayA putrapautrAdikayA pazubhirgavAdibhi ratnAdyena tejasA brahmavarcasena tRpyati iti zabdo'dhyAyaparisamApti dyotanArthaH // 7 // iti zrasAyaNAcAyyaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe paJcamaprapAThake saptamakhaNDaH / iti paJcamaprapAThakaH / For Private and Personal Use Only
Page #163
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 1.2 SaSThaprapAThake prathamakhaNDaH / atha SaSThaH prpaatthkH| atha prathamaH khnnddH| SaSThAdhyAye adbhutazAnti nirUpyate / tatra prathama savizeSAM mantiM darzayituM prtijaaniite-athaatodbhutaanaam| iSTaprAptisAdhanakammanirUpaNAntaram ato'niSTaparihArasAdhana. kammanirUpaNasya prastutasyAdbhutAnAM daivikAnA maniSTa prAptisUcakAnAM kammaNAM tatsUcitadoSaniharaNasAdhanA. maka vyAkhyAsyAmaH vizeSaNAnuvarNayAmaH / pratijJAtAM zAnti vidhatte-pAlAzAnAm / palAzasamidiraSTasahasra maSTottarasahasra juhuyaat| tatra devatAprakAzakAnmanvAn darzayati-aindrayAmya / aindraH indradevatyaH sarve'pi devAstaddhitAntA aindrAdayo vaiSNavyantA vaSTAcaH taabhirjuhuyaadityrthH| tA eva Rca: pratIke drshyti-indraayendomruttvte| etA RcaH chando granyavyAkhyAne spaSTamasmAbhirvyAkhyAtA ityatra na vyAkhyA kriynte| yathokta mantroma darzayitvA idAnoM tadaGgale na teSA meva idaM svastivAcanaM darzayati-etAni sAma / etAni yathoktAni mantravarNAni sAma prati sAmagAnapuraHsaram aSTazatamaSTottarazataM pratyeka japitvA svastivAcanaM kRtvA puNyAhavAcanaM kuryyAdityarthaH / tathAca sati eSAM yajamAnAnAM svasti aniSTaparihArahAraNa maGgalaM bhavaleva / svastivAcanamanvAn pratIkaidarzayatyeva / svastidAvizaspatiH ete mantrA uttarAyaanye spaSTa mammA bhikkhyaataa| khastivAcanamantrANAM For Private and Personal Use Only
Page #164
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhAtham / 103 homasambhAropasthAne yogaM darzayati-etaiH sambhArANA mupasthAnam / etaiH svastidAvizaspatItyAyemantra : sambhArANA mupasthAnaM kalA zeSa karmasamApayedityarthaH / tathA sati asya yajamAnasya svasti maGgalaM bhavatye vadviruktirAdarA shaantiprshNsaa| liGgAdanyatra viniyuktAnA manyeSAM mantrANAM zrutyA sambhAropasthAne viniyogaH yathA aindrA gAIpalya mupatiSTata iti zrutyA aindrAyAH RcoH gArhapatyopasthAne viniyogaH // 1 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAze SaDkiMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNa SaSThaprapAThake prathamakhaNDaH / atha dvitIyakhaNDaH / ataH saprayaMsaM zatrukatopadrave prApte zatruvijayArtha homa. vizeSa mAkhyAyikApuraHsaraM darzayitumupakramate-devAca vA asurAzca / eSu lokeSu pRdhivyAdilokaviSaye devAzcAsurAzca paraspara masthaInta asurebhyaH spaImAnA devAH prajApatimupAdhAvan tataH prajApatistebhya upasanna bhyo devebhyo etAM vakSyamANAM daivauM devasambandhinoM zatrakatopadravaniharaNasAdhanabhUtAM praaycchditi| tataH kimityatrAha-te tataH zAntIkA ato'nantarameva devAH zAntokAH praharaNArthe zatyathyorIkagitivihita Ikakpratyayo bAhulakAcchAnterapi bhavati / tena prajApatidarzitazAntihomA hutAH santaH asarAnabhya. For Private and Personal Use Only
Page #165
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 104 SaSThaprapAThake dvitIyakhaNDaH / jayan tato devAH zatrukatopadavarahitA abhavan asurAstu parAbhUtA aasn| kiJca ya eva mukta prakAreNa veda asya bhrATavyaH zatruH AtmanA svenaiva parAbhavati yadarthamAkhyA yikA taM homaM setikartavyatAkaM darzayati-atha pUrvAhna eva / aghazabdo vAkyopakrame pUrvAha eva naityamagnihotra hutvA voraNAn tatsaMjJAn tRNavizeSAn phalavatI priyaGgakAmapAmArga prasiddhamityetAni darbhAdIni sambhAradravyANi khayamAharet yajamAnaH putrAdinA vAhAraye dAhRtya ca tAni niNAtaH prayato vAtaH zuciH san zuddhavAsA nityatanveNa sthagiDalamupalipya gomayena tat sthaNDilabhaktI: prokSya svazAkhoktavidhimanatikramyadarbha: sthaNDilamullikhya punaranirabhya kSya tatrAgni mupasamAdhAyendrAyendo marutvata ityAdyairindrAdidevatyairaSTabhiH pUrvokta mantra vakSyamANe, vyai - rindrAdInuddizya pratyekamaSTottarazataM jahuvAditi zreSaH / dravyANAM pradarzanaM-kasaraM mugAdimitraiH sthaNDilairiti pakkamannam / raktapAyasaM raktazAlitaNDu laiH pakka pAyasam / tapAyasaM tamizreNa kSIreNa va tapAyasam / anyat prasiddham / ete sarve odanAdayo dravyavizeSAH pRthak kRtottarAzvaravaH / eteSA mabhAve totarAzvarava eva grAhyA ityarthaH / athavA sarveSAM teSAmalAme pAyasaH paramAnama grAhyamityarthaH // 2 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavauye vedArthaprakAye SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe SaSThaprapAThake dvitIyakhaNDaH / . . For Private and Personal Use Only
Page #166
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMza brAhmaNabhASyam / atha htiiykhnnddH| idAnImaindrAddha tavizeSa darzayitu tadaGgatve na kiJcitriyamAn darzayati-sa prAcIm / vakSyamANAi tavizeSani. mittavAn prAcI diza mancaukSya vartate homakaraNArtha prava. taita / vaMcyamANAnAmapRtavizeSANAM prAcyA dizaundramba. dhitvavizeSA didAnI nimittavizeSAn darzayati-atha punaryasya puruSasya sambandhinAM maNihArAdisambaddhaH tadAdInAM daraNaM bhedanaM prAyAsa: cittapor3A athavA rAjakulena saha vivAdo bhvet| tathA yAnamAndolikA tadAdInAM bhajaneSa teSa bhagna vityarthaH / athavA gajavAjiprabhRtayo atipramIyate evamAdInyAsasAditendra nyjaanaati| tAnye - tAnondradevatyAni prAyazcitta nimittAni bhavantItyarthaH / evaM nimittAni darzayitvA idAnIM taddoSanibarhaNa setikartavyatAkaM homaM darzayati-indrAyendromarutvata / sthAlIpAka sthAlopAka vidhAnamanatikramya tvaka apayitvA indrA. yendomarutvata ityanayA RcA hutvA punarindrAya svAhe. tyAdibhiH paJcabhimantraH paJcabhi rAjyAhutirjuhoti juhu. yAt / tatastatratya nUnAtiriktaprAyazcittArtha bhUH svAhe. tyAdibhiH vyAhRtibhi: huvA adha padhAdindrAyendaM vityasthA maci aSTottarazataM sAma gAyet anantatara svastivAcanAdikaM pUrvavat kuryAt // 3 // iti zrIsAyaNAcAryaviracita mAdhavauye vedArtha. prakAza SaDviMzabrAhANAkhye dvitIyabrAhmaNa SaSThaprapAThake btauykhnnddH| For Private and Personal Use Only
Page #167
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaSThaprapAThake caturtha khaNDaH / atha caturthakhaNDaH / - yAmya namittahomavizeSa darzayituM tadarthamapi kiJciniyamaM darzayati-sadakSiNAM dish| sa vakSyamANAdabhutavi. zeSanimittavAn homAdhikArI dakSiNAndizamanvaukSya vartate homArtha nimitta vizeSANAM dakSiNA dizo'pi yAmyatvAvizeSAt / idAnoM nimittavizeSAn darzayati-atha ya. daasy| atha punayaMdA asya puruSasya sambandhiSa prajayA putrAdikayA sahiteSu pazuSa gavAdiSu svazarIre vA ariSTAni prAdurbhavanti / athavA anekavidhA jvarAdayo vyAdhayaH prAdurbhavanti / tathAtivapradarzanam / avapna mnidraa| atibhojanaM bhasmakarogavazena bhutraavybhhaarH| abhojana mrutyaadinaa| Alasya bhrvaalsnaavnnm| ajIrNa kSudabhAvena bhuktsyaanrsyaapcnm| atinidrA evamAdauni netrAdidoSaH / tAnye tAni sarvANi yamadevatyAni adbha. tAni prAyazcittanimittAni bhavanti / evaM nimittavize. pAn darzayitvA idAnIM tahe tudoSanivra NasAdhanaM homa setikartavyatAkaM darzayati-nAke suparNamiti sthAlIpAka hutvA paJcabhi rAjyAhutibhi rabhijuhoti yamAya svAhA pretAdhipataye svAhA daNDa pANaye svAhezvarAya svAhA sarva pApazamanAya svAhA iti jahuyAt / tata: tatra nya nAti rekaprAyazcittArtha vyAhRtibhirhatvA atha pazcAnnAke suparNami tyasyA mRci sAma gAyet pUrvavat svastivAcanaM kuryaaditi||4|| iti zrIsAyaNAcAryaviracita mAdhavauye vedArtha prakAze SaDvitha brAhmaNA hitIya brAhmaNaSaSTha prapAThake caturthakhaNDaH / For Private and Personal Use Only
Page #168
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDaviMza brAhmaNabhASyam / atha paJcamakhaNDa: / vAruNanimittavizeSaM darzayituM yadarthaniyamaM darzayati - sa pratIcIM dizam / sa vacyamANanimittavAnadhi kAro pratIcIM pazcimAM dizaM anvIkSyAvartate homakaraNartha varteta nimittavizeSANAM prataucyA dizazca varuNasambandhitvAvizeSAdidAnIM nimittavizeSAn darzayati-atha yadAsya atha yadAsya puruSasya kSetragnahasaMsthiteSu netrasthiteSu ca dhAnyevautayo vacyamANAH prAdurbhavanti / ItInAmeva pradarzanamItayo'nekavidhA anekaprakArAH khalu AkhurmUSakaH pataGgaH pacivizeSa, pipIlikAH prasiddhAH madhyakA madhumakSikAvizeSAH bhaumakAH bhUmau bhavA kSudrajantavaH zakAH kIrAH sarabhakA: prasiddhAH saukSyakA sUkSma sambandhina ityevamAdIni ativRSTyAdauni ca sarvAkhye vAnyadbhutAni varuNadevatyAni prAyazcittanimittAni bhavanti taje turUpa nibarhaNa sAdhana' homaM setikartavyatAMkaM darzayati-- ghRta vatIti / ghRtavataubhuvanAnAmabhizriyA eSA RcaH / anyat pUrvavadyAkhyeyam iti // 5 // iti zrasAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArtha. prakAze SaDaviMza brAhmAkhatre dvitIyabrAhma SaSThaprapAThake paJcama khaNDaH / 107 For Private and Personal Use Only
Page #169
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaSThaprapAThake sssstthkhnndd|| atha sssstthkhnnddH| baizravaNanimittika homa darzayitu tadarthamapi ni. yama dartha yati-sa udIcI dizam / sa vakSyamANanimiH ttavAn adhikArI udIcI dizamanvIkSA vartate / homAtha' nimittavizeSaNaM udIyAdizazca kuverasambandhitvAvizeSAdidAnaunimittavizeSAn darzayati-atha yadAsya / atha yasva puruSasya yadA kanakAdibhyo viyogo bhavati athavA prArambhA vA vipadyante niSpAlA bhavanti / athavA anyAni rANi pizAcAdidarzanAdIni / api vA mitrANi suhRdo viyojyante vihiSanti athavA ariSTAni duHkhasUcakAni vayAMsi kAkAdauni svAraha madhyAsante rahe valamaukabhaumAni bhUmau bhavanti etAni jAyante prAdurbhavanti / athavA chatrAkaM chilina gRhopari dRshynte| athavA sa. raghA abhinilIyante svarahe evamAzainyanyAnyapi sarvANyana tAni vaizravaNadevatvAni kauverANi prAyazcittanimittAni bhvnti| taddhe tudoSanibarhaNaNAdhanaM homa setikartaH vyatAka darzayati-abhiyaM devmiti| zrabhitya deva savitAra moNyorityeSA Rk / anya pUrvavavyAkhye yam iti // 6 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAza SaDviMzabrAhmaNAkhye dvitIya brAhANe SaSThaprapAThake For Private and Personal Use Only
Page #170
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMza brAhmaNabhASyam / 106 atha saptamakhagaDa: / athAgnidevatAkanimittavizeSe homavize SaM darzayituM tadaGgatvenAdau pRthivInirIkSaNa pUkamAvartanaM darzayatisA pRthivI / homArthaM vakSAmANanimittAnAM pRthivyAzcAna yatvAvizeSAdidAnIM nimittavizeSAn darzayati - atha yadAsya naivam / rudati rodati / dhUmAyati zragniM vinaiva dhUmaH pracuro bhavati / akasmAt dRSTiM vinaiva salilamudrirati tathA salile prakSipta: pASANaH plavat lavamAna eva tiSThati na tu majjati nimagna mRtazarIramudake prakSipta no plavati kintu nimajjati kiJcAkAle puSpaJca phalaJca phalapuSpamabhinivartatIti vRkSamabhito jAyate / tathA sati azvataryA garbho jAyate / zrakhataryAH prajApatimA areta skatvAt garbhAbhAva: 'tasmAdakhataro na jAyate aretA hi' iti tiprasiddhistathA yadA yasmin deze hastinI kariNI majjati nirnimittaM udake nimajjati tathA yatra yasmin deza bhUkampo jAyate tatra tadA taddezAdhipatI rAjA vinazyati kiJca yadA goTa hamAroheda grAmaM mahiSo ArohadivyanuSaGgaH AraNyaka manuSyagTa hA rohaNIyAsambhavAda grAmamahiSIti vizeSaNamityevamAdIni grAmaskaragRhArohayAdoni tAnyetAni sarvANya tAni agnidevatyAni prA. yazcittAni bhavanti sa tuduritApUrvanibarhaNa sAdhanaM homa setikartavyatAkaM darzayati - zragmindUtamiti / agnidUta vRNomaha ityanayA RcA sthAlIpAka vidhAnena caru zrapayitvA taM hatvA punaramnaye svAhetyAdibhiH paJcabhirmantraH 10 For Private and Personal Use Only
Page #171
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 110 SaSThaprapAThake aSTama khaNDaH / paJcabhi rAjyAhutI ra bhijuhoti juhuyAt / punaH nyamAti rekaprAyazcittArthaM vyAhRtihomAn hutvA yathoktAyAmRci sAmagAyet // 7 // iti zrIsAyaNAcArya viracite mAdhavauye vedArtha prakAze SaDaviMza brAhmaNAkhye dvitIyabrAhmaNe SaSThaprapAThake samaptakhaNDaH / atha aSTama khaNDaH / vAyudevatAkanimittavizeSaM homavizeSe darzayitu' tadaGgatva nAdAvantarikSanirIkSaNapUrvakamAvartana darzayati-so'ntarikSam / vacapramANanimittAnAmantarikSasya ca vAyusambandhitvAvizeSAdidAnoM nimittavizeSAn darza yatiatha yadAsya / zratha punasya deze yadA adhikabhAvAmA after affetA vAtA bAyante vartante / vaya gatA - viti dhAtuH kharitet / zrabhraSu paruSANi dRzyante / parva - tAdiSu nirnimittatva' prAkRtaviruddharUpANi dRzyante tathA asya gRhANi kharo gardabhaH karabhaH kralelakaH manyo mRgavizeSaH kaGkakapotAdayaH prasiddhAH gomAyuH kroSTA etaiH praviSTAni dRzyanta uparyantarikSe ca pAMsavaH dhUlayaH / mAMsapezI mAMsakhaNDa / asthirudhire prasiddha / eteSAM varSANi pravarttante tathA kAkamithunAni dRzyantI tathA rAtrau maNi dhanu' indradhanuM pazyeta kica grazakAra prabhAva grAmaM yadA For Private and Personal Use Only
Page #172
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / pravizanti / to yazca rudhirANi sravanti / AkAze rAja. kulaM pazyati gandharvanagarAdika sthitaM dRzyata ityarthaH / ityevamAdIni tAnyetAni sarvANi vAyudevatyAnyana tAni prAyazcittAni bhavanti / totuduritApUrvanibaha sAdhanaM homa vidhyantasahitaM darzayati-vAta AvAta bheSajaM ityatayA Rcaa| anyat pUrvavadyAkhya yam // 8 // iti zrIsAyaNAcAryaviracite mAdhavIye vedArthaprakAza SaDaviMzavAhmaNAkhye dvitIyavAhANe SaSThaprapAThake aSTamakhaNDaH / atha navamakhaNDaH / somanimitta kavizeSaM homavizeSe darzayitu tadaGgatvena nirIkSaNapUrvakamAvartanaM darzayati-sa divam / sa divmnvaucyaavrtte| divo vakSyamANanimittAnAM ca somadeva. vAdidAnoM nimittavizeSAn darzayati-atha yadAsya / atha punaryasya gocara yadA tArAvarSANi macatraSTayaH patanti jAyanta ityrthH| ulkAca patanti / dizo dhUmAyanti ninimitta dhUmayuktA iva pradRzyante dhUmaketavaH upatiSThanti tathA gavAM zRGgeSu viSANeSu dhUmA jAyante gavAM stutyarthaH / tathA tA evaM dahyantyo jvAlArUpA iva dRzyanta ityarthaH kiJca antarikSa ketavo teSu rudhiraM savati na pyH| kiJca pratyartha pratibahulaM himaM patatItyevamAdauni sarvANya tAni somadevatyAni nimittAni bhavanti / idAnoM taI tuTuritA. For Private and Personal Use Only
Page #173
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 112 SaSThaprapAThake dazamakhaNDaH / pUrvaparihArArthe homaM darzayati-somaM rAjAnaM varuNa. mityeSA Rk| anyat pUrvakyAkhye yam // 8 // iti zrIsAyaNAcArya viracite mAdhavIye vedArthaprakAza Sar3aviMzabrAhmaNAkho dvitIya brAhmaNe SaSTha prapAThake nvmkhnnddH| atha dazamakhaNDa: ! ve Na vA tavizeSe homavizeSaM darzayitu tadaGgatve na parasyA divA nirIkSaNa pUrva kamAvatta naM darzayati-sa paraM divamanvAvataM ta iti / sa vakSyamANAi tavizeSanimittakamadhikArI paramutkaSTAM baigAvoM dizamanvIkSya vartate / homA nimittAnAM dizazca vaiNavatvAt / idAnIM tAvanimittavizeSAn dayati-atha yadAsyAyuktAni / adha punaryasya puruSasya yadA yAnAni ayuktAni ayogyAni khara. mahiSAdauni pravartante svaprAvasthAyAM tathA agocare tA evaM devatA uccanta yujyante teSvapi devatAyatanAni kampanta tainimittaM calanti tathA devatAyAsa pratimA hasanti rudanti gAyanti nRtyanti ca tathA spha Tanti ekadezataH sphuTanaM prApna vanti na khidyanti vidIyaMnte ca unmaulanti netro molanaM kurvanti ca tathA nadyazca pratiprayAnti vaiparItyena pravahanti kiJca prAditye tapati sati kavandha girIrahitaM zarIraM svacchAyayA dRzyate / tathA vijale jalarahite avaSTiH kAle pariviyate ca drAdityayoH pariveSo dRzyate / tathA For Private and Personal Use Only
Page #174
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir SaDviMzabrAhmaNabhASyam / 113 kaitavI dhvajAH tadAdauni niHkAraNaM prajvalanti / azvAnAJca bAladhoSu aGgArAH caranti / patanti tAni daNDAdibhiH zratAr3itAni cammANi cammeyuktAni bheryyAdIni kanikandante kurvantoti / evamAdIni tAnyetAni sarvANi biSNudevatyAnyadbhutAni viSNudevatyAni prAyazcittanimiztAni bhavantauti / idAnIM ta tuduritApUrvanivarhaNa sAdhanaM homaM savidhyantaM darzayati- idaM viSNuH / sthAlIpAkam / sthAlIpAka vidhAnamanatikramya caruM zrapayitvA idaM viNuvicakrama ityanayA RcA hutvA punarviSNave svAhetyAdibhiH paJcabhirmantraiH paJcabhi rAjyAhutibhirabhijuhoti juhuyAt / tatastanya nAtiriktaprAyazcittArthaM vyAhRtibhirhatvA zratha vAcodasyAM vaiSNavyAmRci sAmASTottarazataM gAyet / zuddha bhUtale homaM kuryyAditi darzayituM bhU-zaDihetu darzayatikhananAddahanAt / khananAt kuddAlAdibhiH / dahanAdagninA / zrabhimarzanAnmantrapUrvakaM hastana gobhirAkramaNena ca ityataH khananAdibhizcaturbhirbhUmiH zudhyante / tathA paJcamAgomaye nopalepanAdbhamiH zudhata ityanuSaGgaH / sAmagAnAnantaraM kuryyAdityatvAha-sambhArAn / tataH sambhArAn prAguktAn darbhAdon homasambhArAn pradakSiNaM yathA bhavati tathA toyasamIpadeyamAnIya brAhmaNAnupavezya svastivAcya puNyAhavAcanaM kRtvA kammasamApayediti zeSaH / sambhAramyAM madhye kasya upahavanau tasyAbhya ucaNAccha vihetutvena vidhatte - etaiH sambhAraiH etairyayoktaryadupaspaSTamupahataM taddavya mabhya kSet svastidAvizaspatirityAdyaiH svastivAcana mantra rathobhya ucaNA 2 For Private and Personal Use Only
Page #175
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 114 SaSThaprapAThake dazamakhaNDaH / ttadpahatadoSaH zAmyatyeva / naimittikahAmAGgatvena brAhmaNa bhojanaM dakSiNAM darzayati-brAhmaNabhojanam / homAnantaraM brAhmaNabhojana homAnantaraM brAhmaNAn bhojayedityarthaH / atha tasmin home hiraNya kanakaM gaurakho vAsI bhUmiriti caitA dakSiNAH suvarNAdika mRtvigabhyA dadyAditya saH / atho evaM sAmahomAnantara abhUtAdisUcito doSaH zAmyatyeva / eSaH yathotaSaSThAdhyAyapratipAdita eSa homaH zAntyarthaH aindrAbAi tsuucitduritshaantyrthH| dviruktirAdarArthI adhyAya samAptidyAtanArthA vA // 10 // iti zrIsAvaNAcAryaviracita mAdhavauye vedArthaprakAza SaDaviza brAhmaNAkhye dvitIya brAhmaNa SaSThaprapAThake dazamakhaNDaH / vedArthasya prakAzana tamohArda nivArayan / pumAthAMzcaturo devAdidyAtIrthamaha kharaH // 2 // iti zrImadrAjAdhirAjaparamezvaravAdakamArgapravartaka zrIvIrapuJjabhapAvasAmAnya dhurandhareNa sAyaNAcAryeNa viracite mAdhayoye vedArtha prakAza dvitIye SaDaviMzavAhANAkhye hitIyavAhANe pachAdhyAyaH smaaptH| samAptacAyaM SaDaviMzAkhyo brAhmaNagranthaH / - - For Private and Personal Use Only
Page #176
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir saTIka [ 2 ] 52 gAyatrI vyAkhyA // 73 kAragaDavya ha (baunazAstra) 2 53 sAMkhya darzana (bhASyasahita)74 kucha la yAnanda cAlaGkAra candrisAMkhya pravacana bhASya kA khya TIkA sahita 5.4 bhojaprabandha 75 priyadarzikA nATikA saTIka 55 na lodaya saTIka (coharSaviracita) 56 Iza kena kaThapakA sugaDa 76 sArakhata vyAkaraNa saTIka mANDa kya (saTIka bhASya) 5 pUryAm 57 chAndogya (upanighada) sabhASya 77 vAsa badattA saTIka 78 ( kAlidAsa kata ) puSpabANa58 taittirIya aitareya zvetAzvatara vilAsa kAvya saTIka (upaniSad) sabhApa saTIka 2 7 mahiSa zatakama, padAravinda 56 dRhadAraNyaka (upaniSad) zatakam, stuti jAtakam manda - saTIka sabhASya 10 khitazatakam, kaTAkSiNAtakam 1 6. suzruta vaidyaka 80 manu saMhitA kuna kama kata 61 zAGgadhara (baidyaka) TIkA sahita 61 vetAla paJcaviMzati 81 naiSadhacaritam (mallinAtha kana 63pAtaJja laTzana (mabhAdhyamaTIka) TIkA sahita) 10 64 yAtma ta ca biveka (vA DAdhikAra)2 82 candrAloka prAcIna alaGkAra / 65 muktikopaniSat 63 vIra mitrodaya (skRtizAstra) 10 66 upamAna cintAmaNi 10 84 bhAvaprakAza (vaidyaka) . 67 nAgAnanda nATaka 85 prabodha candrodaya nATaka saTIka 2 18 pUrNa prajJa darzanam (madhvakhAni 86 ana gharAghavanATaka (murArikata) 2 kRta bhASya sahitam) 2 87 daivata mAjhA gA sabhAdhya E candrazekhara caspa kAvya 3 8 ghaDaviMzavAhA ga ma sabhAdhya 70 sAmavedasya mantra brAhmaNAm 80 sImAMsA parimAyA (bhASya sahitama artha saMgraha (lau gaanomiimaaNsaa)| 7. sAmavedaya yAraNyasaMhitA tayAraNyasaMhitA raghabaMza saTIka sAyaNAcArya kRta bhASya sahitA 12 meghadUta saTIka 72 vizAla bhajhi kAnATikA saTIka 13 vaizvaranirUpaNam 1|| For Private and Personal Use Only
Page #177
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir 28 devarAnumAna cintAmaNi saMhitA (dha se zAstra) (gaGga zopAdhyAya kRta) 1 111 matsya purANa 25 nyAya darzana sabhAdhya sahatti 2 // 112 caraka saMhitA (vaidyaka) samma garga / 26 paTIka vAlamIkirAmAyaNa 113 rasendra cintAmaNi tathA raka bAlakANDa sya prathamAvadhi ratnAkara (vaidyaka) saptaghaSTi sarga paryantam 114 bhagavadgItA thAGkarabhASya kAnanda 47 saTIka vAlamI kirAmAyaNa | girikataTIkA tathA sucodhinIsameta bAla kANDasa kATapaTi sagoM vadhi 115 zabda zakti prakAzikA saptasaptati sarga paryantama 1 13 mAlatI mAdhava saTIkA 18 madanapAla nighaNTa: (vaidyaka), 117 saTIka bhaTTikAvya saMskRta zikSAmaJjarI prathamabhAga:- 18 saTIka kAvyaprakAza 3.00 saMkhAta zikSAmaJjarI dvitiiybhaagH|| 118 sabhAdhyazANDilyasta 101sAhityadarpaNam (alaGkAra) 120 laghako sudIvyAkaraNam / 1.3 zrIharSacarita bANabhaTTazcata 2 121 mahAnATakam (hanumannATaka) 103 amarakoSa 1 22 dazarUpakam (alngkaar)| 104 vaidAntahat zaGkarAcArya kata123 bhojaca ma mojadevaka bhArIrakabhAdhya tathA govindA- camya rAmAyaNam) manda kata TIkA sahita0 124 bhArata camma saTIka 105 vedAntaparibhASA 125 mArkaNDeyapurANam 1.6 vedAnnasAra saTIka 126 golAdhyAyaH 107 saTIka nidAna (vaidyaka) 127 gaNitAdhyAyaH 108 kAmandakI nItisAra saTIka ? 128 paJcadazI (saTIka) 104 (dagiGa kavi kkata ) mallikA-126 pAtAla darzanasya bhojattiH mAruta prakaraNa saToka 120 zakuntalAnATaka TIkAsahita 110 cyati viSNa, hArIta, yAja- 131 zabdakapAdarza dala kya upAnA aGgirA yama thApa- 132 vRhat saMhitA kuta gava, saMvataM kAtyAyana hasati - vA vArAhIsaMhitA parAzara vyAsa zaGka likhita dakSa-133 nako skRta (jagadozakata) mautama pAtAtapa vaziSTa praNota / 124 vAtriMzat puttalikA 125 uttarAmacarita saTIka likAmA makasa viTAmindira-vi. upavidhAraNA For Private and Personal Use Only
Page #178
--------------------------------------------------------------------------
________________ Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra www.kobatirth.org Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir For Private and Personal Use Only