________________
२४
તદેહન એવી કરુણામયે ચિત્તવૃત્તિથી – વિશ્વનું સર્વોત્તમ પદશ્રી તીર્થંકરપણું પણ પામી શકાય છે અને તે સર્વ જીના દુઃખનું નિર્મૂલન કરનાર મોક્ષમાર્ગ અને ધર્મતીર્થનું પ્રવર્તન કરાવનાર થાય છે. | સર્વ સન્ક્રિયાઓ, સર્વ ધર્મ-અનુષ્ઠાને, સર્વ આગમ-વાક્યો વગેરેની પાછળ સ્વપર-વિષયક કરુણા રહેલી છે. પોતે જે અનુષ્ઠાનની સાધના કરે છે, તે અનુષ્ઠાન જેમને પ્રાપ્ત થયું નથી, તેમના પ્રત્યે જે કરુણાભાવના ન હોય, તો તે અનુષ્ઠાનમાં કદી પણ સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી નથી.
કેમ કે તેને પિતાના અનુષ્ઠાનમાં વાસ્તવિક પ્રણિધાન થયું નથી, તે અનુષ્ઠાનની તાવિક મહત્તા કે દુર્લભતા તેને સમજાઈ નથી અથવા તે અનુષ્ઠાનની પાછળ તેને કેઈ દુષ્ટાશય, પાપકર્ષ કે સ્કર્ષાદિ મલિન આશય હજુ ટળે નથી કે શુભ ભાવ પ્રગટયો નથી.
આ કરુણાભાવનાથી સ્કર્ષ અને પરોપકર્ષાદિ દુષ્ટ ચિત્તવૃત્તિઓને વિલય થઈ જાય છે અને શુદ્ધ પ્રણિધાનના પ્રભાવે ધર્માનુષ્ઠાનની સિદ્ધિ નિવિદન બને છે.
હીનગુણું પ્રત્યે તિરસ્કાર અને દુઃખીના દુઃખ પ્રત્યે ઉપેક્ષા કરનાર જીવને મોક્ષ હજી ઘણે દૂર છે, એમ કહી શકાય.
જે બીજાને તિરસ્કાર કરે છે, તે પિતે જ તિરસ્કારને પામે છે. જે દુઃખીઓની ઉપેક્ષા કરે છે, તેને દુઃખ વખતે બીજાઓની સહાય મળતી નથી.
