________________
મંગલમય મંત્રારાજ શ્રી નવકાર
૧૮૫ નમસ્કાર્યનું સ્વરૂપ મહામંત્ર શ્રી નવકારનાં નવ પદ છે. તેમાં પ્રથમ પદે શ્રી અરિહંત પરમાત્માઓને નમસ્કાર છે.
અહીં પદ એટલે વિમરચન્ત ઘ૬ “વિભક્તિ જેને અંતે છે, તે પદ, એમ નહિ, પણ અર્થની સમાપ્તિ જ્યાં થાય છે, તેવું પદ સમજવું. એ અર્થમાં શ્રી નમસ્કાર મહામંત્રનું પ્રથમ પદ નમો અરિહંતાણં છે. બીજુ પદ નમો સિદ્ધા” છે વગેરે.
પ્રથમ પદ નમો રિહંતાના ‘નમો’ શબ્દની વ્યાખ્યા થઈ ગઈ
હવે “અરિહંતાળમાં રહેલા બારિ' અને “દંતાળ એ બે શબ્દોની વ્યાખ્યા કરવી જોઈએ.
તેમાં વાર એટલે શત્રુ અને દંતાળ એટલે હણનારાઓને – અર્થાત્ શત્રુને હણનારાઓને નમસ્કાર થાઓ, એ તેને પૂરો અર્થ થયો.
અહીં ભાવપ્રધાન નિર્દેશ હોવાથી “શત્રુ' શબ્દનો અર્થ “શત્રુતા” લેવો જોઈએ. અર્થાત્ શત્રુતાને હણનારા એ અર્થ કરે જોઈએ. બાહ્ય શત્રુઓને નહિ, પણ અંતરમાં રહેલી “શત્રુતા” અર્થાત્ બીજા છ ઉપર પિતાના આત્મામાં રહેલે “શત્રુભાવ” તેનો નાશ કરનારા. ઉપલક્ષણથી બીજા પણ અંતરંગ શત્રુઓને સ્વપુરુષાર્થ વડે ક્ષય કરનારા.
વૈરભાવ એ જેમ અંતરંગ શત્રુ છે, તેમ મમત્વ
