________________
ર૭૮
તદેહન (૧) પ્રાર્થનીય વસ્તુનું સ્વરૂપ. (૨) પ્રાર્થનાનો અધિકારી પુરુષ. (૩) પ્રાચ્ય ઈશ્વરનું સ્વરૂપ.
દશ્ય ઉપાયો અને દશ્ય સાધનોથી જે આપત્તિએનું નિવારણ શક્ય નથી, તે આપત્તિઓના પ્રતિકાર માટે જ “ઈશ્વરપ્રાર્થનાની આવશ્યકતા રહે છે.
પ્રાર્થના શા માટે ? સુધાતૃષાદિનાં દુખે કે દરિદ્રતા નિર્ધનતાદિની પીડાઓને નિવારવા માટે જેઓ “ઈશ્વરપ્રાર્થનાને ઉપયોગ કરે છે, તેઓ ઈશ્વરને પિતાને કાર્યકર બનાવવા જેવી ક્ષુદ્ર ચેષ્ટા કરે છે અને એ રીતે ઈશ્વરની ભક્તિ કરવાને બદલે, ઈશ્વરની એક પ્રકારની અવમાનના જ કરે છે.
એ અવમાનનાના દોષમાંથી ઊગરવા માટે “ઈશ્વરપ્રાર્થનાને વિધ્ય, દુઃખ કે કષ્ટ નિવારણને રાખવાને બદલે અથવા સુખ કે તેનાં દશ્ય સાધને મેળવવાને રાખવાને બદલે, દુઃખ કે કષ્ટના કારણભૂત પાપનું નિવારણ અથવા સુખ કે તેના સાધનભૂત “ધર્મને લાભ” મેળવવાને જ રહે જોઈએ.
ઈશ્વર' દુઃખનિવારણ માટે નથી, પણ પાપનિવારણ માટે છે.
દુઃખ તે જીવે પોતે બાંધેલાં અશુભ કર્મોથી આવે છે. તેનું નિવારણ ઈશ્વર ન કરે, પરંતુ જે પાપકર્મથી જીવ
