________________
ધર્મના સાધકને માર્ગદર્શન
વસ્તુતઃ બધાં કારણે મળવાથી કાર્ય થાય છે. અંતિમ (અનંતર) કારણને માનવું એ ભાવનયનો વિષય છે અને પરંપર કારણ સામગ્રીને પણ કાર્યસાધક માનવી, એ દ્રવ્યનયનો વિષય છે. ઉભય નયને સુમેળ એ જન શાસન છે.
પ્રવૃત્તિની મુખ્યતા કેટલાક સાધકો એમ કહેતા હોય છે કે પોતાની રુચિની–પોતાના પેટની ભૂખની બીજાને શી ખબર પડે ?'
વાત સાચી હોવા છતાં સાવ સાચી નથી. કારણ કે એ રુચિ યા ભૂખની પણ જ્ઞાનીઓને ખબર પડે છે. એટલા જ માટે જ્ઞાનીઓએ ગુણસ્થાનકના ભેદ પાડીને પ્રત્યેક ગુણસ્થાનકને ચગ્ય કરણીઓને પણ સ્પષ્ટ નિર્દેશ કર્યો છે. અને ગુણસ્થાનકને સમજવા માટે પરિણતિ નહિ, પણ પ્રવૃત્તિને જ મુખ્ય માની છે. એ વાત ઉપર જણાવી છે. પોતે કઈ કરણ, ક્યાં વ્રત-નિયમ આદિને ઉચિત છે, એ જાણવા માટે ગુર્નાદિકનું અવલંબન પણ બતાવ્યું છે. એ રીતે પરીક્ષા કરીને પિતાની રુચિ યા ભૂખને સર્વથા અનુરૂપ પિતાની ભૂમિકા સમજી શકાય છે.
એકલી નિરપેક્ષ માર્ગોનુસારિતા ઉપર ભાર દેવાથી માર્ગનુસારિતા' જ ઊડી જાય છે. એકલી નિરપેક્ષ “સર્વવિરતિ ઉપર ભાર દેવાથી સર્વવિરતિ જ ઊડી જાય છે. પણ એ બધી વસ્તુઓને જે સાપેક્ષપણે રાખીને વિચારવામાં આવે તો જેમ “માનુસારિતા” સમ્યગ દર્શનને અને
