________________
૨૫૬
તત્વદેહન અહિંસાનું શુદ્ધ સ્વરૂપ સમજવા માટે પણ “સ્યાવાદી ન્યાયને આશ્રય લીધા સિવાય ચાલતું નથી. કારણ કે અહિંસા પણ બે વિભાગમાં વહેચાયેલી છે.
તે બે વિભાગ આ રીતે છે: એક જીવવધની કિયારૂપે. બીજે જીવવધના પરિણામરૂપે.
જીવવધની ક્રિયા અનેક પ્રકારની હોય છે અને જીવવધને અધ્યવસાય પણ અનેક પ્રકારનું હોય છે.
તેથી જેવા જેવા પ્રકારના જીવોને વધ અને તેની પાછળ રહેલે જેવો જેવો વધ કરનારને અધ્યવસાય, તે મુજબ તેને “હિંસા” અને “અહિંસાનું ફળ મળી શકે છે. એ રીતે હિંસા અને અહિંસાને સર્વાગીણ અને સૂક્ષ્મતમ વિચાર જે શામાં રહે છે, તે શાસ્ત્રો સર્વજ્ઞ અને સર્વજગહિતૈષી પુરુષનાં રચેલાં આપોઆપ સાબિત થઈ જાય છે.
એવાં શસ્ત્રોમાં ભક્ષ્ય-અભક્ષ્ય, પિય-અપેય, ગમ્યઅગમ્ય, કૃત્ય-અકૃત્ય કે સત્ય-અસત્યનું જે નિરૂપણ કરેલું છે, તે સત્ય જ હોય છે અને તેને અનુસરીને જીવન જીવવું એ સૈકાલિક હિતને માર્ગ છે.
આથી એ સિદ્ધ થયું કે જે શાસ્ત્રોનો વિષય “સ્વાદુવાદ અને વિધાન “અહિંસા', તે શાસ્ત્રો સર્વજ્ઞ પુરુષનાં રચેલાં છે. આ જન્મ કે ભવિષ્યના જન્મનું હિત સાધવાના માર્ગમાં તે શાસ્ત્રોનો આશ્રય લે એ જ પરમ કર્તવ્યરૂપ છે.
