________________
૧૪
મંગલમય મંત્રાધિરાજ શ્રી નવકાર
નમસ્કારને ભાવાર્થ નમસ્કારને ભાવાર્થ સમજવા માટે તેના ઓછામાં ઓછા ચાર વિભાગ કરવા જોઈએ.
(૧) નામ નમસ્કાર. (૨) સ્થાપના નમસ્કાર. (૩) દ્રવ્ય નમસ્કાર. (૪) ભાવ નમસ્કાર. અથવા કિયારૂપ નમસ્કાર, જ્ઞાનરૂપ નમસ્કાર અને શબ્દરૂપ નમસ્કાર, એમ નમસ્કારની ત્રણ અવસ્થાએ વિચારવી જોઈએ.
નમસ્કાર એવું નામ, તે નામ નમસ્કાર અથવા શબ્દરૂપ નમસ્કાર છે.
નમસ્કાર કરનારના શરીરની કે બુદ્ધિની આકૃતિ તે સ્થાપના નમસ્કાર છે.
નમસ્કાર કરનારના શરીરની નમાવવારૂપ કિયા, તે કિયા નમસ્કાર કે દ્રવ્ય નમસ્કાર છે
નમસ્કાર કરનારના મનમાં રહેલે નમ્ર ભાવ કે એ નમ્રભાવને લાવનાર પિતાની લઘુતાનું અને નમસ્કાર્યની ગુરુતાનું ભાન એ ભાવરૂપ નમસ્કાર અથવા જ્ઞાનરૂપ નમસ્કાર છે.
નમસ્કારની આ ચારે બાજુનું કે ત્રણે અવસ્થાનું જ્ઞાન થવું તે “નમે પદના ભાવાર્થની સમજણ છે.
નમસ્કાર દંપર્યાથ નમસ્કારને એક દંપર્થ છે.
ઔદંપર્યાર્થ એટલે રહસ્યભૂત અર્થ. इदं परं प्रधानं यस्मिन् तत्तथा तस्य भावः एदंषर्यम् ।
