________________
દેવ, ગુરુ અને ધર્મ
કરુણ અને ઉદારતા કરુણા અને ઉદારતા એ દાનધર્મનો મૂળ સ્ત્રોત છે. દાનધર્મથી આપનારને ચિત્તની પ્રસન્નતા અને લેનારને દ્રવ્યભાવ શાતા મળે છે.
વૃક્ષ ફળ અને છાયા આપે છે. નદી જળ અને વાદળ આપે છે. વનસ્પતિ ભજન અને ઔષધિ આપે છે. સૂર્ય પ્રકાશ અને ગરમી આપે છે. વાયુ શ્વાસ અને જીવન આપે છે. પૃથ્વી સ્થાન અને અનાદિ આપે છે.
વિશ્વની વ્યવસ્થા જ દાનધર્મ ઉપર અવલંબેલી છે. કેવળ વસ્તુઓનું દાન એ જ દાન છે એમ નહિ, પણ ભાવનું, જ્ઞાનનું, પ્રેમનું દાન પણ દાન છે.
કોમળ વૃત્તિઓ અનેક પ્રકારની છે. તેમાં કરુણા અને પ્રેમનું વિશિષ્ટ સ્થાન છે.
દયા પણ અભયનું દાન જ છે. ક્ષમા પણ એક પ્રકારની ઉદારતાનું દાન છે.
સમુદ્ર જળને સંગ્રહ કરે છે, માટે રસાતલને પામે છે. વાદળ સર્વને જળ આપે છે. માટે આકાશ પર ચડીને ગર્જારવ કરે છે. કહ્યું છે કે :
संग्रहैकपरः प्राप्तः समुद्रोऽपि स्सातलम् । दाता तु जलदः पश्य भुवनोपरि गर्जति ॥ १ ॥
પ્રબંધ ચિન્તામણિ
