________________
૧૧૨
તત્વદેહન આંધળા અને પાંગળાનું દૃષ્ટાન્ત શાસ્ત્રમાં એ માટે આંધળા તથા પાંગળાનું એક દૃષ્ટાંત પ્રસિદ્ધ છે.
એક ગામમાં આગ લાગવાથી, ગામના બીજા બધા માણસો તો પિતાને જીવ બચાવવા માટે ભાગી છૂટ્યા, પણ એક આંધળો હતો તે આંખે નહિ દેખી શકવાથી અને એક પાંગળ હતું તે દેખવા છતાં પણ પગ નહિ હોવાથી આગનું સ્થાન છેડી શક્યો નહિ અને આગમાં ભમીભૂત થઈ ગયા.
જે તેઓ પરસ્પર મળી શક્યા હોત અને આંધળાએ પાંગળાની અને પાંગળાએ આંધળાની મદદ લીધી હોત તે બંને બચી શક્યા હોત.
આ દષ્ટાંતનો સાર એ છે કે કિયા વગરનું જ્ઞાન પાંગળું છે અને જ્ઞાન વગરની કિયા આંધળી છે.
એ બેને પરસ્પર સંગ ન થાય તે બંનેનો નાશ થાય. ' અર્થાત્ એકલા કિયાવાન કે એકલા જ્ઞાનવાનને, આ સંસારરૂપી આગમાં નાશ થયા વિના રહે નહિ.
વસ્તુસ્થિતિ આમ હોવા છતાં એકલા જ્ઞાનને કે એકલી ક્રિયાને પક્ષપાત જીવને શાથી થાય છે, તેનાં પણ કારણે છે.
અને તે એ છે કે, શામાં જ્ઞાનનો મહિમા ગાતી વખતે ક્રિયાની તુચ્છતા બતાવી હોય છે અને ક્રિયાનો મહિમા ગાતી વખતે જ્ઞાનની નિઃસારતા વર્ણવી હોય છે.
