________________
મંત્ર, મૂતિ અને આજ્ઞા (આગમ) સંબંધ છે. તેથી વર્ણ-સમૂહાત્મક મંત્રનું આરાધન કરવાથી પ્રાણ, મન, આત્મા, પરમાત્મા અને ગુરુ એ બધાંની સાથે સંબંધ બંધાય છે. અને એ સંબંધનું જ્ઞાન, શ્રદ્ધા અને આચરણ જેમ જેમ વધુ પ્રમાણમાં થતું જાય છે, તેમ તેમ જીવની કર્મથી, કર્મભનિત ત્રણથી અને ત્રણજનિત ચાર ગતિમાં પરિભ્રમણ કરવારૂપ અનર્થથી મુક્તિ થાય છે.
એ “મુક્તિ” અનંત અને અવ્યાબાધ સુખથી યુક્ત
મંત્ર પાંચ પર્યાયને જણાવે છે.
મૂર્તિ પાંચ પર્યાયના આધારભૂત દ્રવ્યને જણાવે છે. અને આગમ એ દ્રવ્યને અભિમુખ પર્યાયને બતાવવાની રીતને જણાવે છે.
પાંચ શુદ્ધ પર્યાયનું અસ્તિત્વ આ વિશ્વમાં છે, એમ શ્રી પંચ પરમેષ્ઠી મંત્રનું (નવકારનું) અસ્તિત્વ સાબિત કરે છે.
પર્યાયને આધાર દ્રવ્ય છે તેથી શુદ્ધ પર્યાયનું ઉત્પત્તિસ્થાન દ્રવ્ય છે. તે દ્રવ્યનાં દર્શન કરવાનું આલંબન મૂર્તિ
મૂર્તિ દ્રવ્યનું દર્શન કરાવે છે, કે જે દ્રવ્યરૂપી મૂળમાંથી શુદ્ધ પર્યાય પ્રગટેલ છે.
પર્યાય એ પત્ર કે શાખાના સ્થાને છે તો, દ્રવ્ય એ મૂળ અને થડના સ્થાને છે. પ્રત્યેક પત્ર વૃક્ષની શાખાને જણાવે છે અને પ્રત્યેક શાખા થડને જણાવે છે. અને
