________________
મંત્ર, મૂર્તિ અને પૂજા મંત્ર એ વર્ણોને સમૂહ છે. મૂતિ એ આકૃતિરૂપ હોવાથી યંત્રસ્વરૂપ છે.
મંત્રને જાપ, યંત્રનું ધ્યાન અને તે બે વડે ઈષ્ટની પૂજા એ તંત્રનું સાધન છે.
નવ પ્રકારની ભક્તિમાં, પ્રથમની ત્રણ ભક્તિ મંત્ર દ્વારા થાય છે, પછીની ત્રણ મૂતિ દ્વારા થાય છે અને છેલી ત્રણ ભક્તિ સાક્ષાત્ ભગવાનની પૂર્વાપર અવસ્થા દ્વારા થાય છે.
પ્રથમ ત્રણ ભક્તિનાં નામ શ્રવણ, સ્મરણ અને કીર્તન છે.
પછીની ત્રણનાં નામ વંદન, પૂજન અને અર્ચન
છેલ્લી ત્રણનાં નામ દાસ્ય, સખ્ય અને આત્મનિવેદન છે.
નામ, સ્થાપના, દ્રવ્ય અને ભાવ એ ચાર નિક્ષેપ વડે શ્રી પંચ પરમેષ્ઠી ભગવંતની નવ પ્રકારે થતી ભક્તિ એ મુક્તિનું સાધન છે.
મંત્ર નામ સ્વરૂપ છે. મૂતિ યંત્ર સ્વરૂપ છે.
