________________
૧૭૮
તદેહન અહીં સૂત્રને એટલે શબ્દને રાજાની ઉપમા આપી છે અને અર્થને મંત્રીની ઉપમા આપી છે તથા તે બેમાંથી એકની પણ અવગણના કરનારને અનર્થનું કારણ થાય છે, એમ કહ્યું છે. પરંતુ તે વાત ગણધરગુંફિત સૂત્રને અર્થ લખનાર નિયુક્તિકાર, ભાગ્યકાર, ચૂર્ણિકાર અને ટીકાકારોએ કરેલા અર્થને ઉદ્દેશીને કહેલી છે.
શ્રી અરિહંતભાષિત અર્થને સૂત્રમાં ગૂંથનાર શ્રી ગણધર ભગવંતના શબ્દને ઉદ્દેશીને તે ત્યાં એમ જ કહ્યું છે કે –
છાયા નર ચાલે ચલે, રહે થિતિ તસ તેમ જિનજી! સૂત્ર, અર્થ ચાલે ચલે, રહે થિતિ તસ તેમ જિનજી !
તુજ વય મન રાખીએ. સૂત્ર એ છાયા છે અને અર્થ એ પુરુષ છે. પુરુષ ચાલે તેમ તેની છાયા ચાલે છે, સ્થિર રહે તે સ્થિર રહે છે; જેમ અર્થરૂપી પુરુષ ચાલે તેમ સૂત્રરૂપી છાયા ચાલે છે. અને અર્થરૂપી પુરુષ સ્થિર રહે તેમ સૂત્રરૂપ છાયા પણ સ્થિર રહે છે.
અર્થ અને સૂત્રની આ ચર્ચા સાંભળીને કઈ એકાંતવાદી, બેમાંથી કોઈ એકની પણ અવગણના કરી ન બેસે એ કારણે શાસ્ત્રકાર મહર્ષિઓએ એ બંનેની સમાન ઉપગિતા બતાવવા માટે એમ પણ કહ્યું છે કે
અંધ પંગુ જેમ બે મળે, ચાલે ઈચ્છિત દાણ જિનજી ! સૂત્ર અરશે તેમ જાણીએ, ક૯૫ ભાષ્યની વાણ, જિનજી!
તુજ વયણે મન રાખીએ.”
