________________
અદ્વેષ મૈત્રી અને નિવિષય મન
૧૨૯
ત્રણ પ્રકારનાં ચિત્ત
विमुक्तकल्पनाजाल = આ રૌદ્રધ્યાનથી રહિત સમત્વે સુપ્રતિષ્ઠિત = ધર્મ ધ્યાનથી સહિત = આમારામં મન: = શુકલ ધ્યાનથી યુક્ત. નયભેદે આ ત્રણે પ્રકારના ચિત્તને ‘નિવિષય’ કહી શકાય અને એ ત્રણેની ઉત્પત્તિ ‘આત્મૌપમ્યભાવ’માંથી થઈ શકે, તેમ જ તેને સામાયિકવાળું ચિત્ત પણ કહી શકાય.
• ત્યજ્ઞાતરૌદ્રધ્યાનન્ય, ત્યહ્રસાવચજર્મ: ।
मुहूर्त समता या तां, विदुः सामायिकव्रतम् ॥ અહી... જે એ ઘડીની સમતા ‘સામાયિકનત’માં વ`વી છે તે અને મનાગુપ્તિમાં ત્રણ પ્રકારના ચિત્તની વૃત્તિ ગણાવી છે તે એક જ છે.
‘નિવિષય વિત્ત ધ્યાનમ્' ત્યાં ‘શબ્દાદ્રિ વિષયેાના ચિંતનના અભાવ’ એટલેા જ અર્થ નથી લેવાના, કિન્તુ (‘બ્રહ્મારામં મન:”) ચિત્તની આત્મારામતા • આત્મરમણતા પણ વિવક્ષિત છે.
તે જાતની ચિત્તની વૃત્તિ, વિષયામાં દોષદર્શીન માત્રથી થતી નથી, કિન્તુ સ વિષયેામાં પ્રધાન એવે વિષય ‘આત્મા’, તેમાં રમણતા કેળવવાથી થાય છે.
અને આત્મારામતા, સર્વ આત્માઓને આત્મતુલ્ય જોવા માત્રથી જ નહિ, પણ સાથેાસાથ આત્મામાં રહેલ પરમાત્મતત્ત્વોવાથી આવે છે.
અભવ્યના આત્માઓને પણ ગ્રેવેયકમાં નિર્વિષયતા
ત. ૯
