________________
૧૨૭
અષ, મૈત્રી અને નિવિષય મન પહેલાં ટળવો જોઈએ. | મુક્તિના રાગમાં તે મુક્તિને મેળવી આપવાનું સામર્થ્ય છે જ, પણ મુક્તિ પ્રત્યે અષ પણ આવી જાય, તે પણ સંસારના ઉચ્ચ કોટિનાં સુખ આપવાનું સામર્થ્ય તેમાં છે જ.
તે દ્વેષ ટાળવાને અને અદ્વેષ કેળવવાનો પ્રાથમિક ઉપાય શું છે? તેના વિચારમાંથી માર્ગનુસારિતાના ગુણોનું વર્ણન છે.
ન્યાયયુકત વ્યવહારને પાયે તેમાં પ્રથમથી જ વૈભવ, વિવાહ, આહાર આદિ પ્રત્યેક ક્રિયામાં “ન્યાયબુદ્ધિને આગળ કરેલ છે.
ન્યાયયુક્ત વૈભવ, ન્યાયયુક્ત વિવાહ, ન્યાયયુક્ત વેષ, ન્યાયુક્ત વ્યય, સ્થાન, સંગ આદિનું વર્ણન છે.
- આ ન્યાયયુક્ત વ્યવહારને પાય શું છે, તેને ટૂંકમાં કહેવું હોય તે “આત્મૌપજ્યભાવ” છે, એમ કહેવાય.
માર્ગનુસારિતાથી માંડીને આગળની ભૂમિકાવાળાને દાન, દયા, પૂજન, સામાયિક, પ્રતિક્રમણ આદિ ધર્મનાં જેટલાં અંગે છે, તે બધાંયમાં “આત્મૌપમ્યભાવને કમિક વિકાસ છે.
એ કમિક વિકાસનું દયેય સિદ્ધ થાય તો તે ભાવધર્મ છે અને ન થાય તો તે દ્રવ્યધર્મ છે.
દ્રવ્યધર્મ પણ ભાવધર્મની સિદ્ધિ અર્થે હોય તે પ્રધાન દ્રવ્ય છે અને તે અર્થે ન હોય તે અપ્રધાન દ્રવ્ય છે.
