________________
પરમાત્મધ્યાનનાં ચાર માધ્યમ ભાવ-અરિહંત કહેવાય છે.
તે ભાવ-અરિહંતના ધ્યાનમાં તન્મય બનેલે ધ્યાતા પણ અરિહંતના ઉપયોગમાં ઉપયુક્ત હોવાથી તે સમયે તે “આગમથી ભાવ-અરિહંત કહેવાય છે. કેમ કે તે સમયે તેના હદયમાં અરિહંતન ભાવ વતે છે.
શ્રી વિશેષાવશ્યક ભાષ્યની વૃત્તિમાં કહ્યું છે કે, નામાદિ ભેદથી આચાર્ય ચાર પ્રકારના છે. તેમાં આચાર્યના ઉપગરૂપ જે ભાવાચાર્ય છે, તે તો શિષ્યના મનમાં વ છે, માટે ગુરુને વિરહ સિદ્ધ થતો નથી.
એ જ રીતે સાક્ષાત્ શ્રી અરિહંત ભગવંતના વિરહમાં પણ, શ્રી અરિહંત પરમાત્માના ગુણોમાં ઉપગવાળા સાધકના દેહમાં ઉપયોગરૂપે ભાવ-અરિહંત વર્તે છે, તેથી શ્રી અરિહંત પરમાત્માને વિરહ સાધકને હોતો નથી.
વળી ભાવપણે સર્વ જી સમાન છે. સર્વ જીની સત્તા શુદ્ધ સંગ્રહ નયથી સિદ્ધ સમાન છે. આત્મત્વ જાતિ એક જ છે. શુદ્ધ ગુણ-પર્યાયમયી આત્મસત્તા પલટાઈને કોઈ કાળે પણ અનાત્મસ્વરૂપ – અચેતન બનતી નથી, એટલે ચેતનાની અપેક્ષાએ જીવોને એક જ ભેદ છે.
સંસારી જીવોની શુદ્ધ આત્મસત્તા, કર્મથી આવૃત હોવા છતાં આઠ રુચક પ્રદેશોની અપેક્ષાએ સદા નિરાવરણ છે; તેથી સાધક જ્યારે ભાવ-અરિહંતના ધ્યાનમાં પોતાની મનોવૃત્તિઓને તદાકાર બનાવે છે, ત્યારે પોતે પરમાત્મા ત. ૧૦
