________________
૧૩૨
તરવહન પ્રભુજીનું શાસન સપ્તનયસમૂહાત્મક છે. તેથી વ્યવહારનયે ધર્મ, સાવધના ત્યાગીને છે. નિશ્ચયન ધર્મ, અંતરંગ વિરાગીને છે.
વ્યવહારનય ક્રિયાને પ્રાધાન્ય આપે છે. નિશ્ચયનય ભાવને પ્રાધાન્ય આપે છે.
ભાવ પણ અવિરતિ સમ્યગુદષ્ટિને જુસૂત્રનય માને છે.
શબ્દનય પ્રમત્ત સંયતને, સમભિરૂઢનય અપ્રમત્તસંયતને અને એવંભૂતનય કેવળી ભગવાનને ધર્મ માને છે. એ રીતે નયવાદને વિચારવાથી સમાધાન થશે.
જ્ઞાન ક્રિયામ્યાં મોક્ષ | હવે મહત્વના આ પદ પર વિચાર કરીએ.
સમ્યગુદર્શન અને સમ્યગુજ્ઞાન વિના એકલી સાવધ યોગના ત્યાગની કે તપ, સંયમની કિયાથી મોક્ષ નથી. તેમ તપ, સંયમ અને સાવદ્ય વ્યાપારના ત્યાગની કિયા વિના એકલા જ્ઞાનથી પણ મેક્ષ નથી.
“જ્ઞાન ૪ વિરતિક છે” સાચું જ્ઞાન તે જ છે કે જે સાવધનો ત્યાગ કરાવે છે. આવતાં નવાં કર્મોને રોકે છે અને પૂર્વનાં કર્મને ખપાવે તેવી બધી જ કિયા જ્ઞાનીને પણ ઉપકારક છે, કારણ કે તે વિના જ્ઞાન નિષ્ફળ જાય છે.
જ્ઞાન અમૂર્ત છે. તે મૂર્ત કર્મને ક્ષય કરી શકે? ક્રિયાકૃત કર્મને ક્ષય, પ્રતિપક્ષ ક્રિયાથી જ થાય.
