________________
૧૧૬
તનવદેહન દ્રવ્ય તે ભાવનું નિમિત્ત છે.
જે જે દ્રવ્ય કિયાઓ છે, તે દરેકની પાછળ ઉત્તમ ભાવનાઓ રહેલી છે. | સામાયિકનો સમાવેશ ચારિત્રમાં થાય છે અને ચારિત્ર તે રત્નત્રયીરૂપ ગુણમાં એક મૂળ ગુણ છે.
દ્રવ્યથી ચારિત્ર વ્રત-નિયમરૂપ છે.
ભાવથી આત્માના સ્વરૂપમાં નિરંતર રમણ કરવાની ક્રિયારૂપ છે.
મતલબ કે દ્રવ્ય-સામાયિક એ ભાવ-સામાયિકનું મંગળ પ્રવેશદ્વાર છે.
ભાવ-સામાયિકનો અર્થ એ છે કે, ચિદાનંદમય આત્મસ્વરૂપમાં નિર્વિક૯૫૫ણે, ઉદાસીનભાવે લીન થવું.
આવું સામાયિક સકળ કર્મને ક્ષય કરવાવાળું છે.
ભાવ-સામાયિક એવા પ્રકારનું છે કે, તે દરેક પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિમાં આપોઆપ થયા કરે છે. માત્ર આત્માની દિશાનું વલણ તે તરફ થવું જોઈએ. મન-વચન-કાયાની પ્રવૃત્તિ જ એવા પ્રકારની થઈ જવી જોઈએ કે જેથી ક્રમે ક્રમે આમિક ગુણોનો વિકાસ થતો રહે. એ ભાવસામાયિકના પ્રાગટયનું રહસ્ય છે.
ખરું સામાયિક સમ” એટલે સમતાભાવ. આય” એટલે લાભ. મતલબ કે જે ક્રિયા કરવાથી સમતા – સમભાવની
