________________
૭૫.
શ્રી જૈન દર્શનની લેાકેાત્તર આસ્તિકતા
અને અક્રિય માને છે, તેઓ પ્રગટપણે સ`પૂર્ણ રીતે નાસ્તિક નહિ હાવા છતાં અંશતઃ નાસ્તિક છે જ છે. અક્રિય અવસ્થામાં પણ જીવ જેમ શુભાશુભ કર્મીનેા કર્તા છે તેમ તેનાં સારાંનરસાં કળાનેા ભાક્તા પણ
-
છે જ.
શરીર છૂટયું એટલા માત્રથી ક છૂટયાં એમ સંસારી જીવ માટે બનતું નથી. કુટુબીજનેા આદિ માટે પાપકર્મ કરનારનાં પાપકર્મોનું ફળ કુટુંબીજનેા આદિ ભાગવતાં નથી, પણ તે ફળ પાપકમ કરનારને જ ભાગવવાં પડે છે. તેથી સ`સારી જીવ આકાશની જેમ નિષ્ક્રિય નથી, તેમ અલિપ્ત પણ નથી. પરંતુ સક્રિય અને સલિપ્ત છે.
જીવ, જીવનું નિત્યત્વ, જીવનું કર્તૃત્વ અને જીવનું ભેાકતૃત્વ એ ચારને નદન સ્વીકારે છે તેટલા માત્ર થી જ તેની વિશેષતા સમાપ્ત થતી નથી. જીવના અસ્તિત્વને કે નિત્યત્વને તથા કતૃત્વને કે ભાતૃત્વને કાઈ માને યા ન માને તેટલા માત્રથી તે ઊડી જતું નથી. યુક્તિ અને આગમથી તેને સ્વીકારનારને જેમ તે માનવાં પડે પડે છે, તેમ નહિ સ્વીકારનારને પણ તેનું ફળ અનુભવવું જ પડે છે.
જૈનદર્શનની વિશેષતા જેમ જીવને કર્માંધ અને ક ફળને કર્તા તેમ જ ભેાક્તા માનવામાં રહેલી છે, તેમ સ કર્મીને ક્ષય અને તેના ઉપાયના અસ્તિત્વને માનવા
