________________
અનેકાંતવાદ એક કારણને આગળ કરીને જ થઈ શકે છે. તેથી જે તે એક જ ધર્મ કે એક જ કારણ વસ્તુનું સ્વરૂપ કે કાર્યને હેતુ મનાઈ જાય તો વસ્તુને જ અન્યાય થાય છે. બુદ્ધિને દ્રોહ થાય છે. સકળ કાર્યના પ્રજનભૂત કાર્ય જે આત્મમુક્તિ, તે અસંભવિત બની જાય છે. માટે પ્રત્યેક વાક્ય, જે સ્થા૫દલાંછિત હોય તો જ પ્રમાણે છે.
પ્રત્યેક વિચાર, કોઈ એક અપેક્ષાને આગળ કરીને જ હોય છે, તે પૂર્ણ સત્ય ત્યારે જ બને કે જ્યારે અન્ય અપેક્ષાઓ તેમાં ભળે છે અને વસ્તુના સમગ્ર રૂપને સ્વીકારવા તત્પર હોય છે.
પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ મોક્ષગામી ત્યારે જ બની શકે કે જ્યારે તેની પાછળ પૂર્ણતાની પ્રાપ્તિને હેતુ હોય. પૂર્ણતાના સાધનરૂપ માનીને તેને અપનાવવામાં આવે છે, કિન્તુ તે પોતે કદી પૂર્ણરૂપ હોઈ શકતી નથી. પૂર્ણતા તરફ લઈ જનારી અપૂર્ણ પ્રવૃત્તિઓ પણ પૂર્ણતાને હેતુ હોવાથી ઉપચારથી પૂર્ણ મનાય છે. આ જાતિને વિચાર સ્વાદુવાદીને જીવતા અને જાગતો હોય છે.
વૃત્તિ કે પ્રવૃત્તિને અહિંસક બનાવનાર તથા સત્યને ઘાત કે વિરોધ નહિ કરનાર એકનું એક સાધન કઈ પણુ હોય તે, બુદ્ધિમાં કે પ્રવૃત્તિમાં સ્યાદ્વાદને પરિ. સમાવવો તે જ છે.
કોઈ કહે છે કે જીવ અનાદિથી જ્ઞાનના અભાવે ભટકે છે, કોઈ કહે છે કે કિયાના અભાવે. પરંતુ ભટકવાનું સાચું કારણ કેઈ પણ હોય તો તે એક જ છે – ત. ૬
,
તે
